Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 1

Donostiako Udala

Gizarte ongizateko departamentua Auzoak eta Herritarren Partaidetza departamentua Mugikortasun departamentua

Testua Alfonso Sanz AlduánLaguntza-taldea Gloria Gomez, Manu Gonzalez, María Montes, Pilar VegaMarrazkiak Gloria GómezIrudiztatzea eta maketatzea María Montes [d2]Argazkiak Alfonso Sanz, Manu González eta José Francisco Cid

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 2

GARRAIO PUBLIKO BERTIKALA | TRANSPORTE PÚBLICO VERTICAL

Donostiako igogailu eta eskailera mekanikoei buruz hausnarketa egiteko gida laburraBreve guía para la reflexión sobre ascensores y escaleras mecánicas en San Sebastián

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 3

04

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 4

AURKEZPENA

Argitalpen hau egindako lan teknikoaren eta hiriko gobernuak bul-tzatutako herritarren partaidetza-prozesu baten arteko konbinazio-aren emaitza da; lan horrek helburu garbia du: Donostiako auzoe-tan dauden maldei irtenbidea ematea ahalbidetuko duen garraiobertikaleko sistemen (igogailuak eta eskailera mekanikoak) ingu-ruko hausnarketa bultzatzea. 2006ko apirilean hainbat gizarte era-gile eta herritarren erakunde elkartu ziren partaidetzarako tailerbatean eta tailer horren emaitza izan zen dokumentu hau osatzekolehendabiziko zirriborroa. Gure hirian garraio publikoko sistemabertikalak ezartzeko hurrengo faseetan partaidetza bultzatzekotresna izan nahi du bertsio honek, bai herritarrentzat eta baita ad-ministrazioarentzat ere.

Garraio bertikalaren inguruan Donostian egin diren jarduerak, par-taidetza publikoa barne, “Snowball” izeneko proiektu europarreanezagutarazi eta aztertzen dira; projektu hau STEER programaren“Intelligent Energy for Europe” ekimenaren barruan dado. Proiektuhorretan bertan parte hartzen dute, baita ere, beste hainbat hirik,hala nola, Stockholm, Hilversum, Trnava, Verona, Martin, Zloven,San Fernando de Henares eta Ludwigsburg. Era berean, Europakohainbat herrialdetako enpresek ere parte hartzen dute proiektuan.Espainiaz gain, proiektu horren barruan daude Holanda, ErresumaBatua, Suedia, Eslovakia, Italia, Alemania eta Polonia.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L05

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 5

06

GARRAIO PUBLIKOAREN AUKERA BERRI BAT AGERTU DA

Igogailuak eta funikularrak jartzea gauza berria ez baldin bada ereEuskal Herrian, azken urteotan aldaketa teknologiko, sozial etaekonomiko ugari gertatu da, eta horiei esker izugarri zabaldu dira,ez bakarrik garraio bertikaleko sistema horiek eraikitzeko aukerak,baita beste era batekoak eraikitzekoak ere.

Aldaketa horien ondorioz halako “beroaldi” bat sortu da igogailuak,arrapalak eta eskailera mekanikoak jartzeko Autonomia Erkidegokohainbat udalerritan. Nolanahi ere, “moda” batzuekin gertatzen denmoduan, garraio bertikaleko sistemak onartzea gerta daiteke betijustifikatuta ez egotea ingurumen, gizarte eta ekonomia alorrekoerrentagarritasunari dagokionez.

Mugikortasun iraunkorraren ikuspegitik, oinezkoen joan-etorrietarakoeta bizikletarentzat eta garraio publikoarentzat baliagarri izateko la-guntza moduan hartu behar dira sistema horiek. Alde horretatik, hi-rian egiten den auto pribatuaren erabilera indiskriminatuarekiko pro-posamen orokor alternatibo baten barruan sar daiteke. Eta izatez, di-tuzten ezaugarriengatik garraio publiko kolektiboko baliabide mo-duan har daitezke, dagoen autobus eta tren eskaintza osatzeko.

Gida labur honen bidez hausnarketarako esparru bat ezarri nahi dasistema horiei buruzko eztabaida sortzeko eta horien aukera etamugei buruzkoa errazteko, Donostiako mendi-mazelan dauden auzo-etako mugikortasun eta ibilerraztasun baldintzak hobetzeari begira.

SISTEMA DESBERDINAK EGOERA ETA PREMIA DESBERDINETARAKO

Azken urteotan garraio bertikaleko sistema berriak azaldu dira etaberrikuntza teknologiko handia izan da mende bat baino gehiagoduten lehengoetan. Horrela, auzo edo leku jakin bateko premia par-tikularretara egokitu eta garraio publiko bertikaleko sistema batenegokitasuna aztertzeko ondorengo irizpideak kontuan hartzea ezin-bestekoa izango da.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:24 Página 6

ALDAPAK ETA DESNIBELAK

Garraio publiko bertikaleko sistema bakoitza modu desberdineanegokitzen da terrenora, bertako aldapetara eta abiapuntuaren etalotura egin nahi den lekuaren arteko puntuetan dagoen desnibelera.

Igogailuak desnibel bertikala edo ia bertikala duten terrenoetanerabiltzen dira, baina pasabideekin tartekatzen badira nahiko ongi

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L07

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 7

08

egokitu daitezke desberdintasun handiagoko topografietara ere.Gainera, igogailu inklinatuak jartzen ere hasi dira, hain aldapatsuakez diren desnibeletan ongi egokitzen direlako; Euskal Herriko Auto-nomia Erkidegoko lehenengo igogailu inklinatua 2004an inauguratuzen Bilbon eta 35ºko malda du. Igogailuen bidez gainditu daitez-keen altuerak ere geroz eta handiagoak direla esan dezakegu azkenhamarraldi hauetan, etxe orratzen eraikuntzak hori egitea eskatuduelako. Nolanahi ere, kanpoan, horiek gainditu behar izaten dituz-ten altuerak 10 eta 30 metroko desnibelekoak izaten dira, eta inda-rrean dagoen arautegiaren arabera horietan tarteko geltokiak jartzeaezinbestekoa da, 11 metroz behin emergentziako irteerak jarriz.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 8

09 G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 9

10

Kanpoan jartzen diren eskailera mekanikoak sistema nahiko be-rriak direla esan dezakegu XIX. mendearen amaieratik eraikuntzetanjartzen direnen aldean. Kasu honetan, berrikuntza teknologikoariesker sistemaren osagai desberdinak eguraldiaren gorabeherak ja-sanda ere nahiko bermea eskaintzen dute zerbitzua etenik gabeemateko.

30º edo 35ºko inklinazioa duten aldapetara ongi egokitzen dira tar-teak 6 metrotik gorako altuerarik ez baldin badu.Tarte bat baino

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 10

gehiago jarri behar izaten denean, gutxienez 2,50 metroko tarteautzi behar izaten da libre horien artean.

Oraindik berriagoak dira kanpoan jartzen diren arrapala mekani-koak, horiek hain aldapatsuak ez diren lekuetan erabiltzen dira,12ºtik beherako inklinazioa dutenetan, eta arrazoi horrexegatik, al-tuera txikiak gainditzen dituzte tarte bakoitzean. Baldintza tekni-koak eta arautegian jasota daudenak, eskailera mekanikoetarako ja-rritakoen antzekoak dira.

11 G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 11

12

Azkenik, oso handiak diren desnibeletarako, funikularrak jartzekoaukera dugu, trenbide sistemak dira eta horietan makina finkobatek eragindako kable bidez egiten da trakzioa, gehienetan bi ibil-gailuren kontrapisua erabiltzen da, goraka doanarena eta beherakadoanarena. Erreferentzia moduan gogora dezakegu Igeldoko funiku-

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 12

larrak 151 metroko desnibela igotzen duela, eta Bilbon dagoen Ar-txandakoa 226 metro igotzen dela, berritu duten Montjüic-ekoa(Bartzelona) 80 metro, eta berriena den Bulnesekoa 402 metro. 8,5º eta 30º artekoa aldapetara ongi egokitzen da.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L13

�MENDE BAT BAINO

GEHIAGO DUEN GARRAIOSISTEMA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 13

14

GARRAIATZEKO AHALMENA

Horiei buruzko bigarren hausnarketak sistema horiek garraia deza-keten lagun-kopuruarekin du zerikusia, auzoaren premietara etakasu bakoitzean aurreikusita dauden oinezkoen joan-etorrietara on-gien egokitzen direnak jarri ahal izateko. Bistakoa da ahalmenikhandiena duten sistemak ez daudela justifikatuta ekonomiaren, in-gurumenaren eta gizartearen ikuspegitik erabiltzaile-kopurua txikiaden lekuetan, diru eta energia aldetik duen kostua izugarri igotzendelako sistemak okupazio-maila txikia duenean funtzionatzen badu.

Sistema horien garraiatze-ahalmena norabide bakoitzean ordube-tean garraia dezakeen lagun-kopuruaren arabera neurtzen da, ho-rrek esan nahi du hainbat alderdi kontuan hartu beharrekoakizango direla, hala nola eskaileren zabalera, igogailuen kabinetakoazalera, funikularretako plazak, igoerako/jaitsierako abiadura etaibilbidea egiteko eta jendeak igotzeko eta jaisteko behar duen den-bora.

Igogailuen kasuan, ohikoa izaten da kabinetan zortzi lagunentzakotokia izatea, horien desplazamendu-abiadura 1,6 metrokoa izatenda segundoko. Kopuru horiei arrankatzeko, gelditzeko eta jendeaigotzeko eta jaisteko denborak gehitzen badizkiogu esan dezakegu25 metroko ibilbidean izango luketen garraio-ahalmena orduko 500bidaiari baino zertxobait baxuago izango litzatekeela norabide ba-koitzean. Kopuru horien arabera, garraio-eskaintza norabide bakoi-tzean 350 bidaiaritik gora ez izateko modukoa izatera egokitu dai-teke puntako orduetan, horren arabera norabide bakoitzean 3.500lagun inguru ibiliko lirateke egunero joan-etorrian. Biztanle-den-tsitate handiagoko auzoetarako edo hainbat ekipamendutarako iris-pideetan egoera bereziak izaten direlako, garraiatzeko ahalmenhori gehitu egin daiteke neurri handiagoko kabinak jarrita edo ho-rietako gehiago jarrita.

Eskailera eta arrapala mekanikoen garraiatze-ahalmena askoz erehandiagoa da, bertan orduko ibiltzen den bidaiari-kopurua 4.500eta 13.000tik gora bitartekoa izaten da horrek duen zabaleraren etadesplazamendu-abiaduraren arabera (segundoko 0,5 eta 0,75 metroartekoa).

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 14

Funikularrik berrienak abiadura nahiko handietan ibiltzen dira: 6m/segundoko Bulnesekoa (Asturias), segundoko 1,5 metro ibiltzenden Igeldokoaren aldean. Horiek duten garraiatzeko ahalmena ibil-gailuaren, abiaduraren eta ibilbideak duen luzeraren araberakoaizango da, baina erreferentzia moduan 8.000 bidaiari/orduko/nora-bide bakoitzean garraiatu ditzakeen Montjuïc-ekoa (Bartzelona) ai-patu daiteke. Ibilgailu horietan dozenaka bidaiari garraiatu dai-tezke, horrela da Igeldokoaren kasuan (50), edo ehunka bidaiari(400, Montjuïc-eko funikularraren kasuan).

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L15

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 15

16

EGITEAREN ETA MANTENTZE-LANEN KOSTUA

Sistema horiek guztiek egite-kostua bi kapitulu handitan banatzendute: obra zibila eta ibilgailua edo garraio-mekanismoa. Arrazoi ho-rrengatik konparaketak oso zailak izaten dira beti sistema bera du-tenen artean ere, izan ere ibilgailu edo gailuentzat fabrikatzaileekprezio finkoak badituzte ere, obra zibilean neurriak, zailtasunak etakostuak oso aldakorrak izan daitezke.

Erreferentzia moduan 35 metroko desnibela gainditzeko Larratxo-rako aurreikusi diren bi igogailuen kasua aipa daiteke, proiektuanjasota dagoenaren arabera horiek burutzeko kostua 240.000 euroingurukoa da. Auzo horretan bertan jartzeko aztertu diren eskaileramekanikoen kasuan horiek burutzeko kostua 720.000 euro inguru-koa izango litzateke 22 metroko desnibela 4 zatitan gainditzeko.Gutxi gorabehera igogailuena baino hiru aldiz handiagoa den eskai-lera mekanikoen kostu hori baliagarria izan daiteke beste auzoetankonparaketak egiteko.

Kostuen erreferentzia moduan Andoainen jarritako arrapala meka-nikoen 4 zatiak ere aipatu daitezke, horien burutzapen-kostua 1,3milioi eurokoa izan zen. Funikularrak egiteko ordaindu behar izatenden kopurua askoz ere handiagoa izaten da noski. Horrela, Bulne-seko funikularrak, ibilbidea tunel barruan duenak, 12 milioi eurokokostua izan zuen

Sistema horien erabiltze-kostuak eta mantentze-lanen kostuak osokontuan hartzekoak izango dira horien instalazioa balioztatzeko or-duan, izan ere alde handiak izaten dira sistema batzuen eta bes-teen artean. Kontuan hartu behar da mantentze-lanen barruan sar-tzen direla ikuskatze, zaintze eta garbitze gastuak, eta baita ener-gia-kontsumoarena eta konponketen gastuena ere. Erreferentziamoduan aipa dezakegu Mundaizko igogailuaren mantentze-gastua2.100 euro ingurukoa izan zela 2005ean, eta horri 1.400 euro in-guruko kontsumo elektrikoa gehitu beharko litzaioke (600 kwh in-guru hilean).

Kapitulu hori handiagoa da eskaileren eta arrapala mekanikoen kasuan,igogailuen kopurua baino hiru aldiz handiagoa izan daitekeelarik.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 16

La Salveko igogailuen kasuan, 400.000 erabiltzaile inguru 2000. ur-tean, 28.000 Kw/orduko kontsumo elektrikoa izan zuten (6.000euro orduko tarifan), horrenbestez, bidaiari bakoitzari 0,07 kw/or-duko kontsumoa dagokio. Eskailera mekanikoen edo arrapalen ener-gia-kontsumoa oso handia izaten da. Adibidez, Andoaingo arrapa-len 4 zati horiek urtean duten kontsumoa 8.000 €tik gorakoa da.

IBILERRAZTASUNA ETA HIRI INGURUNEAN NOLA EGOKITZEN DIREN

Ibilerraztasuna oso kontuan izan beharreko irizpidea da garraio-sis-tema horiek jartzeko orduan, aldapa horiek eragozpen handiagoaksortzen dituztelako gizarte honetako hainbat taldetan, hala nolaadinduengan, minusbaliotasuna duten pertsonengan, haurrengan

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L17

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 17

18

eta paketeak eramaten edo orgatxoak bultzatzen dituzten pertso-nengan.

Ikuspegi horretatik, igogailu eta arrapala mekanikoetako ibilerraz-tasuna ia erabatekoa da, gurpil-aulkientzat ere aukera ematen dute,eskailera mekanikoetan, ordea, laguntzaile batek bultzatuta erama-teko moduko eskuzko gurpil-aulkiak bakarrik ibil daitezke, gainera,beste pertsona batzuk ere ezin dira horietan ibili, hala nola bi bas-toi erabili behar dituztenak. Gainera kontuan izan behar dugu al-dapa batzuetan eragozpenak ez direla aldapa gorako ibilbideetanbakarrik sortzen, baizik eta baita aldapa beherako ibilbideetan ere,horrenbestez, igogailuen funtzionalitatea parekatzeko eskaileraedo arrapala mekaniko bikoitzak egin beharko lirateke.

Sistema horietan bizikletak garraiatu ahal izango dira baldin etahori egitea pentsatu izan baldin bada hasierako diseinuan eta horiegitea behar bezala arautua baldin badago. Horrela, adibidez, igo-gailuetan kabinaren neurrietan dago gakoa, horien luzerak gutxie-nez 1,8 metrokoa izan beharko bailuke. Eskailera mekanikoetan bi-zikletak garraiatzea ahalbidetu ahal izango da baldintza eta go-

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�DENAK EZ DIRADENENTZAT IRISGARRI

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 18

mendio batzuk betetzen baldin badira. Funikular batzuk gurpil-aul-kiko erabiltzaileentzat egokituta daude eta bizikletak ere garraiatudaitezke.

Sistema horiek jartzeko aukerak oso desberdinak dira hirian izangoduten kokapenari eta izango duten itxurari dagokionez. Badira iris-

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L19

�ADINEKOENTZAKOIRISGARRITASUNA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 19

20

pidea harkaitzean egindako tuneletatik edo eraikuntzetatik barrenaduten igogailuak. Eskailera mekanikoek ere aukera ugari eskaintzendituzte hirian izango duten kokapenari dagokionez, badira espaloi-aren zati bat hartuz jartzen direnak, baita eskailera finkoen para-leloan jartzen direnak ere, eta nola ez, baita terrenoan bertan erai-kitzen direnak ere (Perugia).

Garraio bertikaleko sistema horiek paisaiari eta turismoari dagoki-onez bere balioa izan dezakete arretaz eta maitasunez diseinatu etaleku egokietan jartzen baldin badira. Horri dagokionez, aipatzekoakdira Eiffelen igogailuak Lisboan, Foster-en marka Bilboko igogailuinklinatuetan, Toledoko monumentu-gunera sartzeko eskailera me-kanikoak, edo Igeldoko funikularrak berak duen erakargarritasunnostalgikoa.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�DISEINU ZAINDUAKSISTEMA HAUEKGIZADIAREN ONDARENDIREN GUNEHISTORIKOETAN ERE ONDOINTEGRATZEAAHALBIDETZEN DU,TOLEDON GERTATZEN DENBEZALA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 20

SEGURTASUNA ETA ERAKARGARRITASUNA ERABILTZAILEARENTZAT

Segurtasun objektiboa eta segurtasun horretaz erabiltzailea jabetzeagarraio bertikaleko sistemek dituzten funtsezko arrazoiak dira, batezere langile finkoak ez dituzten horietan. Nolanahi ere, nagusitzen ariden jarrera distantziako funtzionamendu eta zainketarako kontrol-mekanismoak ezartzearena da, kameren eta teleagintearen bidez.

Igogailuak, hainbat ordutan eta gizarte honetako talde askorentzatmesfidantza gehien sortzen duten sistemak dira, kabina itxia dute-lako, baina horien diseinua erakargarriagoa egiteko ahalegina egindaiteke elementu gardenak erabilita, kontrol soziala errazteko, iso-lamendu sentsaziorik ez izateko eta segurtasunaren pertzepzioasendotzeko.

Argiteria garrantzi handiko beste alderdi bat da sistema horietako-ren batera iristeko sarbideetan.

Garrantzi handikoa da baita ere inguru horretako klima kontuan iza-tea sistema bakoitza aukeratu eta diseinua egiteko orduan, erabil-tzaileen erosotasuna areagotzeko hala bidaian nola itxaron beha-rreko lekuetan (igogailuetan eta funikularretan).

FIDAGARRITASUNA, ERAGIKETA, KUDEAKETA ETA FINANTZAZIOA

Garraiobide guztiekin gertatzen den lez, sistema bertikalek arra-kasta izateko faktore garrantzitsuenetako bat fidagarritasun handiaeskaintzea da: erabiltzaileak konfiantza izatea zerbitzuaren jarrai-tutasunean eta matxura zein etendurak ahalik lasterren konpon-duko direla bermatzea. Sistema guztiek eskaintzen dute funtziona-tzeko berme nahikoa, baina zalantzarik gabe teknologia helduenek(igogailuak eta funikularrak) eskaintzen dute fidagarritasun handi-ena une hauetan.

Sistema horien erabilera eta funtzionamendu arauak era askotakoakdira ordutegi, tarifa, adin-murrizketa, eta abarri dagokionez. Esatebaterako, EUTGko igogailuak Maria Cristina parkera sartzea ahalbi-detzen du, eta parkeak duen ordutegira lotua dago. Bilboko hain-

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L21

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 21

22

bat igogailuk erabilera-tarifa bat dute eta abonuak ere eskaintzendira, beste edozein garraio publikotan bezala; Salbe nahiz Ereagakoigogailuak eta Artxandako funikularra Creditrans txartelaren siste-man sartuta daude, Bilboko garraio publikoen sarean bidaiatzeaahalbidetzen duena hain zuzen.

Sistema horien kudeaketa eta udal organigraman duten lekua ereera askotakoa da. Sagüeseko igogailua udal enpresa batek kudea-tzen du (PARVISA), eta Mundaizkoa berriz Donostiako Udaleko Man-tentze-lanen eta Kaleko Zerbitzuen Zuzendaritzaren esku dago. Bil-bon zenbait igogailua udal enpresek kudeatzen dituzte, eta bestebatzuk, udalaren emakidadun diren enpresa pribatuek.

Kudeaketa aukera horiek guztiak finantzaketa aukerekin dute lo-tura, bai instalazioarenak eta baita sistemen mantentze-lanenak

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�IGOGAILUARENGARDENTASUNA GIZARTEBEHARRA DA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 22

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L23

�GAUEZ ITXI NAHI IZANEZ

GERO, BESTE BIDEBATZUK ESKAINI BEHAR

DIRA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 23

24

ere. Sistema horiek zabaltzeko muga ekonomikoak handitu daitezkezenbait onuradunek diruz laguntzeko mekanismoak aurkitzen direnneurrian, eta era horretan, administrazio publikoaren edo garraiopublikoko eragileen ekarpenak osatzen dira.

Igogailu gardenaren eta eskailera mekaniko erdi estaliaren argaz-kia, eta prezio nahiz ordutegiaren argazkia.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�1 Gehienez 8 lagunentzat diren, 25 metroko desnibela duten eta 1,6 m/s.koabiaduran ibiltzen diren kabinen kasuan.2 Arrapala edo eskaileren zabalera 0,6 eta metro 1 artekoa eta abiadura 0,5 eta0,65 m/s.koa denean. Kontuan izan behar da, ordea, gurpil-aulki bat arrapalamekaniko batean sartzeko 0,8 metroko zabalera beharko dela gutxienez.

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 24

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L25

IGOGAILUEN ETA ARRAPALA ETA ESKAILERA MEKANIKOEN TAULA KONPARATIBOA

INSTALAZIOARENKOSTUA

Nahikoa merke, kanpotik izangoduen akaberaren arabera

Garesti xamarra

IGOGAILUAK ARRAPALA ETA ESKAILERA MEKANIKOAK

MANTENTZE-LANENKOSTUA Nahikoa merke Garesti xamarra

ENERGIA-KONTSUMOA Baxua Tartekoa

NOLAKO ALDAPETANJARRIKO DIREN

Ia bertikalak diren aldapak, aldapahandiak pasabideekin batera etatarteko aldapak igogailu inklina-tuen kasuan

Tartekoa (27-35º) eskailerentzateta txikia (6-12º) arrapalentzat

GAINDITZEN DITUZTEN ALTUERAK

400 metro baino gehiago dituztenetxe orratzetan igogailuak daude,baina hiriko guneetan 8 eta 30metro arteko desnibela izatendute; halere, legeak dio 11 metrokotartearekin geralekua eta larrialdie-tarako irteera eraiki behar direla

Eskailera mekanikoen tarte bakoi-tzak 6 eta 10 metro arteko maldasaihestu dezake, maldaren arabera.Arrapala mekanikoetan tarte bakoi-tzak 6-7 metro arteko garaiera sai-hestu dezake

GARRAIATZEKO AHALMENA

480 lagun/orduko/norabide bakoi-tzean1

4.500 eta 11.000 lagun artean/or-duko/norabide bakoitzean2

IRISGARRITASUNA Ia erabatekoa Eskaileren kasuan mugak daude gur-pil-aulkientzat, haur-orgatxoentzat,adinduentzat eta bastoiak erabil-tzen dituztenentzat. Arrapaletan,ibilerraztasuna ia erabatekoa da

AIRE LIBREAN DUENERRESISTENTZIA

Oso ona Onargarria

FIDAGARRITASUNA Ona Onargarria

SEGURTASUNA Egokia Egokia

ERAKARGARRITASUNAERABILTZAILEARENTZAT

Onargarria kabina ez opakuen ka-suan eta oso erakargarria gardenakbadira

Oso handia

ESTETIKOKI NOLA GERATZEN DEN

Lekuaren arabera, interes turisti-koko edo ondare-intereseko gunee-tara ere egokitu daiteke

Lekuaren arabera. Egokiak dirabista interesgarriak dituzten gune-etarako.

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 25

26

GARRAIO PUBLIKO BERTIKALA ETA MUGIKORTASUN IRAUNKORRA

Hiriko mugikortasunak ingurunean eta gizartean duen eragina mu-rriztea Europako erakunde guztiek eta gizarte eta ekonomia arlokoeragile guztiek onartzen duten lehentasuna da. Murrizketa horigauzatzeko ezinbestekoa izango da autoarentzat beste zeregin batbilatzea hirian, orain duen erabilera indiskriminatua eta zentzuga-bea murriztuz. Mugikortasun iraunkorra bultzatzeko jarreren ba-rruan autoa hainbeste ez erabiltzeko neurriak eta garraio publikoalternatiboak bultzatzeko neurriak bultza beharko dira: oinezkoa,bizikleta eta garraio kolektiboa. Garraio publiko bertikala baliabidealternatiboen talde horretan sar daiteke, ibilbideak oinez, bizikle-taz, autobusez edo trenez egiteko aukera ematen dutelako.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�GARRAIO PUBLIKOBERTIKALEKO SISTEMAK,ESPARRU PUBLIKOABIRKUALIFIKATZEKOAUKERA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 26

Igogailu bat edo bestelako garraio-mota mekanikoren bat jartzeaekonomiaren, ingurumenaren eta gizartearen alorretik justifika-tzeko herritarrek zenbat erabiltzen duten eta autoan joan-etorriakegin ordez hirian bestelako garraio-baliabideak erabiltzeko baliaga-rria den ikusi beharko da. Instalazio horretan behar hainbat erabil-tzaile ez baldin badago, ingurumenaren eta ekonomiaren alorrekobalantzea desorekatu egin daiteke, haren iraunkortasuna ezinezkoegiten duen beste urrats bat izanik; eta mugikortasuna aldatzekobaliagarria ez baldin bada iraunkortasunari egin diezaiokeen ekar-pena ere zalantzazkoa izango da.

Hori guztia kontuan izanik, “modak” eta eskaera partikularrak al-bora utzita, garraio publiko bertikaleko sistemak oinezkoen, bizi-

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L27

�IGOGAILUAK ETA

GARRAIO PUBLIKOA,BATERA

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 27

28

kletazaleen eta garraio publikoaren ibilbide-sareak bultzatzekoduten ahalmenaren arabera aztertu beharko dira, eta aliantza batosatuko dute, aliantza horren barruan garraio-baliabide bakoitzahiri-iraunkortasunerako helburuak lortzeko eraginkorrena izangoden esparruan erabiliko da.

AUZO BATEAN GARRAIO BERTIKALEKO SISTEMAK EZARTZEA BALIOESTEKOIRIZPIDEAK

Auzo batean garraio publiko bertikaleko sistemak ezartzea mugikorta-sun eta ibilerraztasun iraunkorraren ikuspegiaren barruan sartu behardira, hau da, hori bidezko egiten duten gizarte, ingurumen eta eko-nomia alorreko hainbat irizpide egiaztatzen dituela bermatuz. Ondo-rengo taulan auzo bakoitzean sistema horien egokitasuna aztertzekoorduan kontuan izan beharreko irizpide batzuen laburpena ageri da.

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

�BIZIKLETAK EREAPROBETXATU DITZAKEGARRAIO PUBLIKOBERTIKALEKO SISTEMAK

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 28

G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L29

ZENBAT HERRITARRENTZATDEN ETA EZAUGARRI

DEMOGRAFIKOAK (ADINDUAK, HAURRAK,

ETA ABAR.)

Sistema hori baliatuko duten herritarren kopurua eta horien ezaugarri de-mografikoak kontuan hartu beharreko lehenengo puntua dira instalazioa-ren garrantzia eta lehentasuna aztertzeko garaian, baina batzuetan, iris-garritasun arazoen ondorioz gizarteko talde jakin batzuk auzoan ez bizi-tzea erabakitzen dute, hala nola, haur txikiak dituzten bikoteak, pertsonanagusiak edo ezintasunen bat dutenak. Kontuan hartu behar dira auzoa-ren demografian aurreikus daitezkeen aldaketak, eta horrela, egungo ego-eraz gain, garraio bertikaleko sistemak ezartzeak etorkizunean ekar ditza-keen aldaketak aztertu.

BALIOESPENA

AUZOTIK EDO AUZORAEGINDAKO JOAN ETORRIAK(BALIABIDE DESBERDINEN

ARTEAN BANATZEA)

Auzoan egiten diren joan etorrien eredua kontuan hartuta garraio sistemabertikalaren bidez kotxean egiten diren joan etorrien kopurua murriztudaiteke eta oinez, bizikletan eta garraio kolektiboan egiten direnak bul-tzatu. Baina kontuan hartu behar da, baita ere, herritarren joan etorrienohiturak aldatzeko gaitasuna, eta horretarako, aipatu sistemak ezarribaino lehen gutxiago mugitzen ziren pertsonen mugikortasuna bultzatubehar da.

OINEZKOEN JOAN-ETORRIEN ELKARGUNEA

Garraio bertikaleko sistemak auzoan hedatu beharreko estrategia batenbarruan sartu behar dira motorizatu gabeko mugikortasuna hobetzeko etaautoaren erabilera murrizteko alternatiba bat izan daitezen. Nolanahi ere,kontuan hartu behar da, baita ere, garraio bertikaleko sistema horrek joanetorrien ohiturak aldatuko dituela (aldaketak zenbait ibilbidetan, lekujakin batzuetara sartzeko maiztasuna, eta abar).

OINEZKOEN ETA BIZIKLETAZALEEN ARTEKO

LOTURA

Garraio bertikaleko sistemak motorrik gabeko joan etorriak hobetzeko es-trategia zabalago baten zati izan behar dute, eta oinezko zein bizikleta-zaleen aukerak indartu behar dituzte kotxearen alternatiba izan daitezen.Horren ildotik garrantzitsua da sistema bertikaleko garraio publikoa jar-tzearekin batera, auzoan dauden oinezko eta bizikletazaleentzako ibilbi-deak hobetzea.

GARRAIO PUBLIKOARENALTERNATIBAK

Garraio bertikaleko sistemak baliagarriak izan daitezke auzoa ohiko ga-rraio publikoko sarearekin lotzeko, eta horrela, autobus eta tren lineakerakargarriago egiteko. Baina sare horretan lehiakideak ere izan daitezke,eta kasu horretan izango lituzketen ondorioak sakon aztertu beharko lira-teke, eta baita kotxe pribatuak ez erabiltzeko ekintzak ere.

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 29

30G A R R A I O P U B L I K O B E R T I K A L A | T R A N S P O R T E P Ú B L I C O V E R T I C A L

Irizpide horiek oinarri hartuta dauden baliabideak modu zuzeneanbanatzeko jardueren hierarkia bat ezarri daiteke.

AUZOAREN HIRIGINTZA-ANTOLAMENDUA, JARDUERA-GUNEAK

Eraikinak eta erabilerak nahiz jarduerak banatuta dauden moduak erabaki-tzen du garraio publiko bertikalaren eskaintzak auzo batean izan dezakeeneragina. Gerta daiteke garraio bertikaleko sistema batek inguruko eraiki-nen erabileran aldaketak eragitea. Era berean, garraio publiko bertikalekosistemak populazioa finkatzen lagundu dezakete, eta halaber, gizartearenaberastasuna eta jarduerak bultzatu.

EZAUGARRI TOPOGRAFIKOAKETA ERAIKUNTZA ZEIN JARDUEREKIN DUTEN HARREMANA

Argitalpen honen hasieran azaldu denez, garraio bertikaleko sistema ba-koitza era desberdinean egokitzen da auzo baten topografiara eta eraikinnahiz gune publikoetarako sarrerak zehazteko premietara.

�GARRAIO BERTIKALEKOSISTEMEI ESKER BESTEIBILBIDE BATZUK ESKAINIAHAL ZAIZKIE OINEZKOEI AUZOBATETIK BESTERA JOATEKO

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 30

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 31

Euskera-Castellano 0,3 sangre 19/9/06 14:25 Página 32