1

EUSKARAREKIN OLGETAN

EGILEAK:

ALOÑA ALBIZU

ERKUDEN JAUREGIONDO

MIRENTXU MARCO

2017-2018 R300/2.TXANDA

2

EUSKARAREKIN OLGETAN

1. PROIEKTUAREN JUSTIFIKAZIOA…….3

2. HELBURU NAGUSIA……………………..4

3. NORI ZUZENDUA………………………….5

4. PROPOSAMENAK………………………...6

4.1……………………………………….7

4.2……………………………………..20

4.3…………………………………......27

5. BIBLIOGRAFIA…………………………...32

3

1. PROIEKTUAREN JUSTIFIKAZIOA

Arabako ikastetxeetan euskara ez da ikasle gehienen ama-hizkuntza; ondorioz, eskolatik kanpo harreman urria dute euskararekin.

Egoera horrek gure ikasleen profilean duen eragina kontuan

hartuta, ezinbestekoa ikusten dugu aipatutako gabeziari aurre egiteko zenbait ideia eta jarduera proposatzea haurren gaitasun komunikatiboa garatzeko. Ezin baitugu ahaztu hizkuntza ezagutzeko erabili egin behar dutela eta erabilerak berak emango diela gaitasuna eta gehiago erabiltzeko motibazioa.

4

2. HELBURU NAGUSIAK

Gure proposamenak bi helburu nagusi dauzka:

- Ikasleen gaitasun komunikatiboak garatzea.

- Ikasleek hizkuntza erabiltzen hasteko, gutxieneko ezagutza ziurtatzea, euskara entzunez, barneratuz eta erabiliz.

Argi dago, bi arlo horiek oso lotuta doaz: ezin da erabili ez badago gutxieneko gaitasunik, baina ez da gutxieneko gaitasunik izango ez bada hizkuntza hori erabiltzen.

Bi helburu nagusi horiek lortzeko, honako hauek izango ditugu

kontuan:

Gure proposamena Haur Hezkuntzako bigarren zikloko ikasleei zuzenduta dagoenez, ulermena, mintzamena eta interakzioa lantzeko, abesti, jolas, olerki eta asmakizunak erabiliko ditugu.

Ahozko gaitasun komunikatiboak garatzeko ikasleek

euskara erabili behar dutenez, erabilera erraztuko duten

gela barruko guneak sortuko ditugu, ikasleentzat euskaraz

aritzea normala eta naturala izan dadin.

Aipatutako euskararen erabilera eta gaitasun komunikatiboak

lortzeko, bestalde, oso argi izan behar dugu ereduak eman beharko

zaizkiela. Izan ere, egoera askotan, ezingo dute euskaraz egin,

aurretik horretarako eredurik ez badiegu eskaintzen.

Ereduak ematean, bi modutara joka dezakegu: batetik,

zailtasun jakin bat gainditzeko unean bertan eredua emanez, esate

baterako, ezezko formak oker erabiltzen dituztenean (“ez nahi dut”,

“ez marraztu du”…) edo testu motak lantzen ditugunean (errezeta

bat, ohar bat…); bestetik, testuinguru zabalago batean ere ereduak

eskainiz (ipuinak, abestiak, antzezlanak, olerkiak, jolasak…),

euskara ahalik eta gehien entzun dezaten.

5

3. NORI ZUZENDUA

Lehen aipatu bezala, gure proiektua Haur Hezkuntzako lau eta

bost urteko umeei zuzendua dago. Hiru urteko haurrak ziklo

horretakoak diren arren, ez ditugu kontuan izan, hizkuntza-gaitasun

urria dutelako eta inguruak ere ez dielako horretan laguntzen.

6

4. PROPOSAMENAK

Aurreko guztia kontuan izanik, gure proiektua haurrentzat

motibagarria izateko, jolasean oinarritu gara. Hori baita haurren

ikas-prozesurako funtsezko baliabidea.

Proposatutako jarduerak hiru multzotan banatu ditugu: gela

barruko jolasak; olerki eta asmakizunak; eta abestiak eta dantzak.

7

4.1. GELA BARRUKO JOLASAK

Bartolo: jan ta lo!

Talde handian eguneroko errutinak landu ondoren (eguraldia, zerrenda…), maiz haurrekin elkarrizketak sortuko ditugu eta, horretarako, euskarria Bartolo –edo gelako maskota edo beste pertsonaia esanguratsu bat– izango da.

Bartolok gelako bazter batean ohetxo bat dauka (haurren eskura ez dagoen kaxa apain batean) eta egun osoa lo ematen du. Bakarrik haurrek deitzen diotenean esnatzen da:

Lehenengo urratsa: Errutina linguistikoa: Irakasleak: Esnatuko dugu Bartolo? Haurrek: Baaaaai! Irakasleak: Zer esango diogu? Haurrek: Bartolo! Jan ta lo! Irakasleak: Noiz esnatuko da?

8

Denak: Aus-ka-lo!

Bigarren urratsa: Irakasleak Bartolo txotxongiloa hartu, eta haurrekin elkarrizketak

sortzen hasiko da. Elkarrizketek hainbat ildo izan ditzakete:

- Galdetu norbaitek kontatzeko zerbait duen eta jarraitu elkarrizketa.

- Erabili tarte horiek askotariko gaiei buruz haurren kezkak, usteak eta sentimenduak jasotzeko, esaterako, norbait txupetea ezin utzi dabilenean, etxera anaia edo arreba txikia heldu denean, norbaiten gurasoak banatu direnean...

- Haurrek ere galderak egin diezazkiokete Bartolori.

Hirugarren urratsa:

Errutina linguistikoa: Bartolok: Agur, potxolo! Agur, _______! Irakasleak: Badoa Bartolo. Haurrek: Agur, Bartolo! Irakasleak: Noiz esnatuko da berriro? Denak: Aus-ka-lo!

9

Zertarako?

Taldea biribilean jarriko dugu.

Lehenengo urratsa:

Irakasleak edozein objektu (zerbaiten tapa, liburua, pintzel bat...) hartuko du esku artean, eta jolasa azalduko die haurrei: objektua eskutik eskura pasako da eta irakasleak egindako galderei erantzungo diete. “Bai, balio du” edo “Ez, ez du balio” erantzunez. Adibidez: Irati, balio al du pintzelak mukiak sudurretik ateratzeko? Bai, balio du mukiak sudurretik ateratzeko edo ez, ez du balio mukiak sudurretik ateratzeko. Aldaera: Behin ohitura hartu ondoren, elkarri galdetu beharko diote eta asmatu beharko dute objektuaren funtzioa. Erabili beharreko esaldia:

10

—Maider, zertarako balio du honek? —Horrek ...-t(z)eko balio du. Hasieran haur batzuei ezer bururatuko ez zaienez, irakasleak ereduak emango dizkie edo taldean landuko dira. Adibidez, pintzelaren kasuan: honek balio du... hautsa kentzeko, makilatzeko, oinetan kili-kili egiteko, mukiak sudurretik ateratzeko... Adibide bakoitza keinu batekin lotzen saiatu. Ondoren, jokoa hasiko dugu: —Iker, zertarako balio du honek? —Horrek ...-t(z)eko balio du. Bururatzen ez bazaio edo adibidea gogoratzen ez badu, keinuekin lagunduko diogu.

11

Zer ote da? Zer ote da?

Taldea biribilean jarriko dugu. Irakasleak poltsa batean hainbat objektu txiki izango ditu gordeta.

Jolasa hasteko abestu egingo dugu: Nik badaukat, nik badaukat Nik badaukat gauza bat zer ote da, zer ote da, eskuetan daukadana? Besteek erantzungo diote: Zer ote da? Zer ote da? Eskuetan daukazuna zer ote da? Zer ote da? Asmatuko duguna!! Ondoren, txandaka, bakoitzak galdera bat egingo dio objektua eskuetan daukanari, zer den asmatu arte.

12

Ez dakit nor naizen...

Gelako txoko batean –marrazketa-txokoan, adibidez–, zenbait animaliaren marrazkiak eskainiko dizkiegu margotu ditzaten.

Lehenengo urratsa:

Haurrek zenbait animaliaren marrazkiak margotuko dituzte. Ondoren, irudi guztiak buelta emanda ipini, eta nahastu egingo ditugu. Gero, irakasleak haur bati marrazki bat bizkarrean ipiniko dio, eta haurrak gelakideei berak ikusten ez duen animalia erakutsiko die.

Bigarren urratsa: Talde osoak galdetuko dio erdikoari: —Mikel, zer zara zu? Eta erdian dagoenak:— Ez dakit. Txakurra naiz? Besteek: —Ez! Ez! Zer zara zu? —Ez dakit. Elefantea naiz? —Bai! Elefantea zara! Horrela asmatu arte.

13

Aukerak: Erdian dagoenak galderak egin ditzake: —Ez dakit zer naizen, Mikel. Lagunduko didazu? —Bai! —Tronparik badaukat? —Ez. —Ez dakit zer naizen, Izaro. Lagunduko didazu? —Bai, lagunduko dizut. —Zenbat hanka dauzkat? —Bi —Ez dakit zer naizen, Uxue. Lagunduko didazu? —Bai, lagunduko dizut. —Buztanik badaukat? —Bai —Luzea edo motza?

Azken urratsa:

Behin dinamika barneratu ondoren, marrazkiak txokoren batean utz daitezke, umeek txokoetan erabil ditzaten.

14

Forma ezkutuak

Biribilean gaudela, hartu kartoizko kutxa bat eta egin zulo bana alde bakoitzean, haurrek bertatik eskuak sartzeko modukoak. Barruan objektu batzuk sartuko ditugu: pilota bat, puzzle zati bat, arkatza, pintzela, Lego pieza bat…

Lehen urratsa:

Jolaserako kanta bat aukeratu, eta abesten hasiko gara haurrekin. Kutxa eskutik eskura pasako dugu biribilean eta irakasleak “geldi!” esatean, kutxa daukan haurrak eskuak barruan sartuko ditu.

Bigarren urratsa:

Eskuak kutxatik atera gabe haurrak objektu bat aukeratuko du.

—Idurre, aukeratu duzu zerbait? —Bai, aukeratu dut!

Hirugarren urratsa:

Irakasleak galdera itxiak egingo dizkio eta erantzun osoak eskatuko: —Biribila da?

15

—Ez, ez da biribila. —Luzea da? —Bai, luzea da. —Punta zorrotza dauka? —Bai, punta zorrotza dauka...

Laugarren urratsa:

Objektuari buruzko informazio nahiko daukagunean, gainerako ikasleek ere galderak egingo dituzte:

—Joseba, zuk badakizu zer den? —Bai, badakit! —Ondo, bada, galdetu Aneri. —Ane, arkatza da? —Bai, arkatza da!

Azken urratsa:

Behin dinamika barneratu ondoren, kutxa eraikuntza-txokoan utz daiteke, umeek txokoan erabil dezaten.

16

Besarkada-kutxa

Besarkada eta musuen kutxa sortuko dugu eta bertan, hainbat besarkadaren eta musuren irudiak sartuko ditugu. Adibidez:

Besarkada aldrebesa: bizkarka ematen dena.

Bokata-besarkada: hiruren artean ematen dena.

Atzamar-besarkada: Hatzekin ematen dena.

Sudur-musua: sudurrak igurtziz ematen dena

Ipurdi-musua: ipurdiak igurtziz ematen dena.

Tximeleta-musua: betileekin ematen dena. Kutxa zabaltzea tokatzen zaion haurrak txartel bat aterako du. Behin hori eginda: − Jon, norentzat da besarkada? − Xubanentzat! − Esaiozu berari − Xuban, besarkada zuretzat da. Nahi duzu? − Bai, eskerrik asko! Nolako besarkada da? − Besarkada aldrebesa! eta elkar besarkatuko dute.

17

Bokata-besarkada Sudur-musua Besarkada aldrebesa

Talde-besarkada Atzamar-besarkada Tximeleta-musua

18

Kanika-kanika

Ikasleak biribilean eseriko dira. Haur bat erdian zutik jarriko da, kanika bat eskuan duela.

Lehen urratsa: Azalpenak emango ditugu: —Eskuak zabalduuuuu... eta begiak? —Itxiiiii! Behin horrela daudela, talde osoa abesten hasiko da: Kanika txiki bat dabil saltoka eskutik eskura Nork ote du? Nork ote du? Nork ote du gure kanika? Kanika! Kanika! Kanika! —Eskuak itxiiiiii... eta begiak zabaldu!

Bigarren urratsa: Irakasleak norbaiti galdetuko dio: —Uxue, nork uste duzu daukala kanika? —Erikek! —Bada, galdeiozu... —Erik, zuk daukazu kanika?

19

—Ez, nik ez daukat. —Erik, nork uste duzu daukala kanika? —Izarok daukala uste dut. —Bada, galdeiozu... —... Asmatzen duena erdira pasatuko da eta jolasa errepikatuko dugu.

20

4.2. OLERKIAK ETA ASMAKIZUNAK

EGURALDIA

EGUZKIA

LURREAN JARRI GARA,

APATX EGIN ETA

BI ESKUZ HARTU DUGU

SOKA LUZE BAT.

BI HANKAK AURRERA,

BIZKARRA ATZERA,

EGUZKI POLITENA

OSATUZ LURREAN.

ELURRA

ZERUTIK NATOR MARA-MARA

ZURI, HOTZA ETA EDERRA.

MENDIAN TXURI GAILURRA

NIRE IZENA DA…

21

HAIZEA

HAIZEA DABIL

FIRIN-FARAN,

ZUHAITZAK OKER,

HOSTOAK HEGAN.

LEIHOAK KRISKITIN,

ATEAK KRASKATAN,

HAIZEA ETA HAIZEA

UDAZKENEAN.

URTAROAK

URTAROAK DAUKA LAU SOINEKO:

LOREDUNA UDABERRIRAKO,

EGUZKITSUA UDARAKO,

URRE KOLOREKOA UDAZKENERAKO

ETA ZURI-ZURIA NEGURAKO.

22

HODEIAK

ITSASOAN EDAN

ETA MENDIAN PIXA EGIN.

ZERUAN KOPETA BELTZA

EDUKITZEN DUT NIREKIN.

ZER DA?

ANIMALIAK

BARRASKILOA

ETXEA DARAMAT BIZKARREAN;

BI ADAR DITUT AURREAN;

BABAK ETA LERDEA

UZTEN DITUT LURREAN.

ZER NAIZ NI?

BARRASKILOA

ARRASTAKA IBILTZEN NAIZ

NI NIRE BIDEAN,

ADARRAK ATERATA

EURIA DENEAN.

ETXEA ERAMATEN DUT

BETI BIZKARREAN.

NOR OTE NAIZ…

23

IGELA

SALTOKA IBILTZEN DA

PUTZU BAZTERRETAN;

KROAK-KROAK KANTATZEN DU

GOIZ-ARRATSALDETAN.

ZER DA?

TXIMELETA

AIREAN IBILTZEN DA;

BADIRUDI LOREA;

OSO POLITA DU

HEGOEN KOLOREA.

ZER DA?

OILARRA

GANDORRA GORRI-GORRI,

OILATEGIKO NAGUSI,

LUMAK HARRO-HARRO JARRI

ETA EGITEN DUT GARRASI:

KUKURRUKU!

EZ AL NAUZUE IKUSI!

ZER NAIZ?

24

ARDIA

ESNEA EMATEN DUT,

BAITA ARTILEA ERE.

HITZ EGITERAKOAN

ESATEN DUT BEEE.

NIRE IZENA EZ BADAKIZU,

EZ DAKIZU BATERE.

ZER NAIZ?

LANBIDEAK

AROTZA

ZIRRIN-ZARRAN,

ZIRRIN-ZARRAN,

TIRIKI TAUKI,

TIRIKI TAUKI,

EGUNERO EGITEN DITU

BI MAHAI

ETA LAU AULKI

25

SUKALDARIA

EZ DA DENDARIA,

EZ DA DANTZARIA,

ETA BERAK EGUNERO

PRESTATZEN DITU

GOSARIA, BAZKARIA

ETA AFARIA.

OKINA

BERAK IRINA NAHASTU,

ETA ZUK OGIA JAN.

ASMATU ETA ESAN

NORK EGITEN DUEN

EGUNEZ LO

ETA GAUEZ LAN.

GIDARIA

PO-PO-PO AUTOBUSEAN,

HAURRAK DATOZ NIRE ATZEAN,

ESKUAK DITUT BOLANTEAN,

BEGIAK JARRITA BIDEAN.

NOR DA?

26

GORPUTZ ATALAK

SUDURRA

LUZE LUZEA DUZU,

AURPEGI ERDIAN

BI ZULOTXO DITU,

PUNTAREN AZPIAN,

KANDELAK PIZTEN DIRA

HAIEN SUKALDEAN.

ZER DA?

MINGAINA

BUSTI-BUSTIA DAGO,

ETA EZ DA URA;

OSO BERRITSUA DA,

ETA ZU EZ ZARA;

HURA KENDUZ GERO,

ISILDUKO ZARA.

ZER DA?

27

GARRAIOBIDEAK

TRENA

BART DONOSTIAN NINTZEN;

GAUR, BERRIZ, PARISEN.

TRIKI-TRAKA, TRIKI-TREN.

BADAKIT NIK IBILTZEN.

BIZIKLETA

BI GURPILAK AZPIAN

PEDALAK ERDIAN,

AULKITXO BAT JARRITA

ZURE IPURDIAN,

MOTORRIK GABE DABIL

BIDETXO-GORRIAN.

28

4.3. ABESTIAK ETA DANTZAK

Arriola-marriola

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/arriola-marriola

Arriola-marriola

orratza zorrotza

punta gaitza

hari txarra

tira-bira

zirrin-zarran

eta zast!

Arre-arre mandako

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/arre-mandako

Arre-arre mandako,

bihar Tolosarako

etzi Iruñerako,

handik zer ekarriko?

Zapata eta gerriko.

Norentzako?

Norentzako?

Mikelentzako.

29

Hatzen jolasa

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/atzamarren-jolas-ipuina

Honek arrautza ekarri (hatz txikiari heltzen)

honek sua egin (hatz nagia, bigarrena)

honek zartaginean ipini (hatz luzea)

honek probatu (hatz erakuslea)

eta honek, potolo honek, dena jan! (hatz lodia)

Alpargatak urratuta

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/alpargatak-urratuta

Alpargatak urratuta,

zapatarik ez

Hernion gelditu nintzen

oineko minez

Hauxe da nekea,

horrela ibiltzea,

Zestoa ere galdu zaigu

kapoiz betea!

30

Kukua

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/kukuarena-ii

Aita, non egiten du kukuak habia?

Txantxangorri-habian, lapurtuz tokia.

Tralalalai, lapurtuz tokia.

Tralalalai, lapurtuz tokia.

Ama, non egiten du kukuak habia?

Txantxangorri-habian, lapurtuz tokia.

Tralalalai, lapurtuz tokia.

Tralalalai, lapurtuz tokia.

Andre Madalen

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/andre-madalen

Andre Madalen, Andre Madalen,

laurden erdi bat olio.

Aitak jornala ekarri zidan,

amak ordainduko dio.

Amak ordaintzen ez baldin badu,

aitak ordainduko dio.

Aitak ordaintzen ez baldin badu,

hor konpon eta adio!

31

Atxien, motxien, pirulin pan

http://ikasgelan.ahotsak.eus/fitxak/atxia-motxia

Atxien, motxien, pirulin pan,

nire semea errotan.

Errota txikian klin-klan.

Botikario, kalendario,

Hemen etxean zenbat hatz?

X (zenbaki bat, batetik hamarrera) hatz!

Kosk ala min?

32

5.-BIBLIOGRAFIA

IKASTOLEN ELKARTEA: Urtxintxa haur hezkuntza.r

IMANOL URBIETA: Olerki bilduma. Xixupika.

WEB orria: http://www.ikasgelan.ahotsak.eus