Este es el tercer libro de historias bíblicas “LECTURA PARA LA COMPRENSIÓN” para el ministerio...
Transcript of Este es el tercer libro de historias bíblicas “LECTURA PARA LA COMPRENSIÓN” para el ministerio...
1
ASOCIACIÓN
Este es el tercer libro de historias bíblicas
“LECTURA PARA LA COMPRENSIÓN”
para el ministerio de alfabetización en la iglesia.
Agradecemos sus comentarios y opiniones
para el mejoramiento de nuestros materiales
los cuales son para el beneficio
de nuestra gente y su lengua materna mam.
Tbßiy:
Tú Nombre:
Tbßi tkojbßila:
Tú comunidad:
Tajlal qßij:
Fecha:
2
Teyile junjun bßaßn tußn tajbßin kye txqantl, a tzeßnxjo toklin,
ma tzaj tqßoßn Xewbßaj Xjan, tußntzintla t-xi tsipißn t-xtalbßil Dios
teyile junjun, a atx taj te. Kybßinchinkußy tkyaqiljo lo tzenkuß jun tbßanil
nejinel tibßaj aqßuntl, a nximin wen tißj tkyaqiljo, a atx taj te.
Cada uno de ustedes ha recibido de Dios alguna capacidad especial.
Úsenla bien en el servicio a los demás.
1 Pedro 4:10
Ußjbßil te Ximbßitz — Libro de Lectura para la comprensión
Toxin ußjbßil - Libro 3, 2011.
Ilustraciones de Catarina de Marrlett — ILV.
Texto fuente: Historias Favoritas de la Biblia de Ura Miller.
Traducción por Asociación LAMP, Comitancillo, San Marcos.
www.lampliteracy.org Teléfono: 57131317
3
Nukßbßil Aqßuntl
I N D I C E
Junjun naßbßitz tißj tchwinqil ttanmin Dios toj Ojtxe Tußjil Tyol
1. Qßolbßajtz Gedeón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 - 7
2. Jun chßuq xoßlqßaqß tukßa Gedeón . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 - 9
3. Sansón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 -11
4. Rut exsin Noemí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13
5. Nim kyßiwbßil toj tchwinqil Rut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 14-15
6. Jun tal qßa Samuel tbßi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16-17
7. I qanlaj Israel tißj jun Nmaq Kawil kyibßaj . . . . . . . . . . . . . 18-19
8. Xi qßoßn toklin Saúl tußn Samuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 20-21
9. Jun qßa kyikßlel rit, David tbßi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 22-23
10. David tukßa Goliat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 24-25
11. Tzuntaq n-aqßnin David tojxix tumil . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26-27
12. Jonatán tukßa David . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 28-29
13. Ajo Nmaq Kawil, Salomón tbßi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 30-31
14. Bßaj nim tzalbßajil toj tnam te Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32-33
15. Jun yolil Tyol Dios ojtxe, Elías tbßi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34-35
Junjun naßbßitz tißj tchwinqil ttanmin Dios, toj Akßaj Tußjil Tyol
16. Jaw anqßin Jesús juntl majl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-39
17. Jun ichin Tomás tbßi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 40-41
18. Kabße Xjal kyjaßtaq kyxiß Emaús . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 42-43
19. I xi tchqßoßn Jesús t-xnaqßtzbßin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 44-45
20. Tej tjatz anqßin Jesús . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 46-47
21. Jun tbßanil nintz qßij Pentecostés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 48-49
22. Ananías ex Safira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50-51
23. Tchwinqil Esteban . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52-53
24. Jun xjal attaq waßyaj tißj tußn tel tnikyß tißj Tyol Dios . . . .. 54-55
25. Tej tnimin Pabl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56-57
26. Ok jun toj twutz Pegr qßolte jun techil . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58-59
27. Kux jpußn Pegr toj kars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60-61
28. I ok ten Pabl bßitzil tukßa Silas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 62-63
29. Xi qßißn Pabl tzma Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64-65
30. At jun akßaj kyaßj ex jun akßaj txßotxß . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 66-67
4
5
Qo ußjin kyißj junjun naßbßitz
tißj tchwinqil Israel, a ttanmin Dios,
a tzßißbßin taßye toj Ojtxe Tußjil Tyol Dios
Leamos algunas historias
sobre la vida de Israel, el pueblo de Dios;
escritas en el Antiguo Testamento.
6
1
QßOLBßAJTZ GEDEÓN
Tußn tel tkloßn ttanmin kye madianitas
Nimxtaq otaq bßant tußn Dios tißj tnam te Israel, ex otaq txi kytziyin kye Israelitas tußn
kyajbßin te Dios. Mixtaq aßljun aku txi niminte qa jun paqxtaq aku chex lipe Israel kßulil twutz
tilbßiyil junxil dios.
Oßkxtaq te tnam te
Israel bßintaq toj tkyaqil
twutz txßotxß, qa mibßintaq
kßulin twutz junxil dios a
binchinqa tukßa tze mo tukßa
abßj. Me ayetzinljo txqantl
tnam, nchi kßulintaq kyeß
twutzbßiyil junxil dios.
Me bßeßx el naj Dios
toj kyanmin Israel, ex bßeßx i
okten kßulil twutz jniß kydios
aj Canaán a ntiß kolbßil kyußn
kyißj xjal. Noq tej tok ten
Israel ikyßilte Dios ex kßulil
kywutz jniß tilbßiyil junxil dios,
bßeßx el tpaßn Dios tibß kyißj,
ex bßeßx i xi ttzaqpißn toj yajbßil, ex bßeßx i okx tjaqß kykawbßil madianitas.
Jun maj, attaq jun xjal Gedeón tbßi njubßintaq ttriy toj jun kojbßil toj ewajil, tußntzintla
mina txi elqßina ttriy kyußn madianitas; xi tkaßyin attaq jun ángel tjaqß jun tij tze. Ajo ángel
anetzißn tzaj tqßmaßn te Gedeón kyjalußn:
—Nimxix te tipin Gedeón, ex luß Qajaw at tukßiy. Qßintz tipin ex ku txiy klolte ttanmin
tjaqß kykawbßil madianitas.
Xitzin ttzaqßbßin te Gedeón te ángel kyjalußn:
—Ay Wajaw ¿tzeßntzintla aku tzßoka wußn tußn tklet Israel? Ntißx chßin qeß at qe ex ayin
weß mußõqin toj tja nmaßn.
Iky eßla toj twutz Gedeón qa aku Diosjo nyolintaq te. Bßeßxtzin tzaj tißntz jun oyaj ex
kubß tqßoßn tibßaj jun abßj. Kubßtzin tqßoßn ángel ttze tibßajjo oyaj, ex texjo ambßil ikyjo bßeßx
jaw kßant tej oyaj, ex bßeßx kubß bßaj tußn qßaqß. Tbßajlenxiß ikyjo, noq jaw naj te ángel, ex
bßeßx tzaj te Gedeón t-xobßil. Me bßeßx tzaj yolin Dios te, ex tqßma:
7
—Qetzin tkßußja Gedeón, mi tzaj te t-xobßil, qußn luqin weß intin tukßiy, chiß.
Ex xi tqßmaßnl Dios te Gedeón:
—Te tnejil paßmila tnam te Israel tußn mina kßulina twutz junxil dios ex bßeßxpin kßa chi
el tkloßntza tjaqß kykawbßil madianitas, chiß.
Texjo qnikyßin ikyjo bßeßx xiß Gedeón kyukßa lajaj ichin, yuchßil twutzbßiyil Baal, ex bßeßx
jaw tbßinchin Gedeón jun altar te aqßbßil oyaj te Dios.
( Esta historia la encontramos en Jueces 6:1-32.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Alkyeqeß bßißnqataq toj tkyaqil twutz txßotxß qa mina nchi kßulintaq twutz junxil dios?
______________________________________________________________________________________
2. ¿Ankyeß xjal yolin tukßa jun ángel?
______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzila qußnil tkyeß Dios tußn kybßinchin xjal il?
______________________________________________________________________________________
4. ¿Tiqußnil toj ewajil njubßintaq Gedeón ttriy?
______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti xi tqßmaßn Dios te Gedeón tej ttzaj t-xobßil?
______________________________________________________________________________________
6. ¿Anqißjtaq tußn tel kypaßna Israelitas kyibß tußn kyetz tjaqß kykawbßil madianitas?
______________________________________________________________________________________
7. ¿Titzila qußnil atku ntzaj jniß nya bßan qißj ?_______________________________________________________________________________________
8. ¿Titzißn tkyeß Dios tußn tkubß qbßinchin?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Mi tzaj t-xobßila, qußn luqißn intin tukßiy tußn tel nkloßn, chi Qman Diosjo.
Jeremias 1:8
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN CHßUQ XOßL QßAQß TUKßA GEDEÓN
8
2
JUN CHßUQ XOßL QßAQß TUKßA GEDEÓN
I jaw skßoßn tußn tkubß kyißj ajqßoj kyußn
Nimtaq te Gedeón tnimbßil, tußnpetzißn tej tponkanin ambßil tußn kyxiß bßujil kyißj
madianitas, tajtaq tußn tel tnikyß qa tajbßiltaq Diosjo tußn tkubß tbßinchin, bßeßxsin ok tentz naßl
Dios, ex xi tqanin tußn ttzaj qßoßn tbßanil tumil, tzeßn tußn kybßujina kyißj madianitas.
Tzajtzin tqßmaßn
Qajaw te Gedeón kyjalußn:
—Txqanx xoßl qßaqß
ma jyet tußn, qalaß
smanqixjiy ichin kyja, ayeß
at kyxobßil, chiß.
Atzaj tej txi tqßmaßn
Gedeón kye jniß xoßl qßaqß
a otaq chi chmet tußn,
bßeßx i aj kyeß 22 mil ichin,
ex noq lajaj mil chßintl kyij.
Me bßeßx tzaj tqßmaßn
Qajaw juntl maj te
Gedeón:
—Ikyx teß, txqanx xoßl qßaqß ma kyij tin, qalaß qßinqixa ttzi aß, ex antza kxela nyekßinaßy
tey alkyeqaß ichin chi ajbßil te tey, chiß.
Bßeßxtzin i xi tkßleßn Gedeón xoßl qßaqß ttzi aß, ex tej kypon kanin antza, i ok tkaßyin
tzeßn i bßaj kßwana aß. Manintzx teß ichin bßeßx i kubß meje kßwal aß ex bßeßx kubß kyqßoßn
kymaqbßil ex kybßujbßil twutz txßotxß. Ayetzißn kyeß txqantl ichin, tzyußmila kymaqbßil ex
kybßujbßil kyußn, ex mixa i kubß mejeye kßwal aß, qalaß noq jatz kyplußn tukßa jun kyqßobß ex
jun paqx i xiß. Nchi kßwan aß nchi bßet.
Tzajtzin tqßmaßn Dios te Gedeón:
—Paßnqamiljiy ichin ayeß xjatz kyplußn aß tußn jun kyqßobß, qußn ayetzin ma chi skßetjo
wußn, tußntzin kyetz Israel tjaqß kykawbßil madianitas. Oxe syent kybßaj, ex tzunx nchi
xqßuqinx tußn kyiwle kyajqßoj kyußn, ex tußn kybßujin kyukßa, chiß.
Tbßajlinxiß ikyjo, xi tkaßyin Gedeón txqan madianitas tzunx nchi qißyjxtaq tzeßnqakuß
txana. Kubßtzin tyoßntz tej qok yupj, ex bßeßx ok ten sipilte junjun chun kye xoßl qßaqß ex
junjun õoqß txqoßmila tzaj toj.
9
Xitzin tqßmaßn Gedeón kye xoßl qßaqß tußn kybßaj jaw õchßin kyjalußn:
—¡Tißj tbßi Dios ex tißj tbßi Gedeón!
Jawtzin kyoqßsin kye xoßl qßaqß kychun, i bßaj jaw õchßin, ex bßeßx bßaj kubß kypaßn
õoqß qßißmile toj kyqßobß.
Ayetzin kye madianitas bßeßx bßaj el kywatl, ex tej kylonte txqan tzaj kyißjila, bßeßx i bßaj
kubß toj bße tußn kyxobßil ex tzunxtaq nkylamoßnx kyibß ex nbßaj ok kypuchßintaq kyibß kyxolx.
Ikytzin kubßa kyißj txqan ajqßojjo tußn Gedeón noq tukße oxe syent xoßl qßaqß.
( Esta historia la encontramos en Jueces 7.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzißn xi tqanin Gedeón te Dios tej tpon kanin ambßil tußn kyxiß bßujil?
______________________________________________________________________________________
2. ¿Ankyeqeß ichin i bßaj meltzßaj kyja?
______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti xi tqßoßn Gedeón te junjun xoßl qßaqß?
______________________________________________________________________________________
4. ¿Jteßtzißn ichin xiß tukßa Gedeón bßujil?
______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti tzaj kyißj madianitas tej kylonte txqan tzaj kyißjile kyußn t-xjalil Gedeón?
______________________________________________________________________________________
6. ¿Titzila qußnil noq oxe syent xoßl qßaqß jaw tskßoßn Dios?_______________________________________________________________________________________
7. ¿Titzila qußnil aye madianitas i kubß kyußn Gedeón?_______________________________________________________________________________________
8. ¿Ti aka bßant qußn qa at ajqßoj qißj tzeßn te Gedeón attaq ajqßojil tißj?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Tbßanilx teß tzßok qe qkßußj tißj Dios ex nyaß tißj jun ichin. Salmos 118:8
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: SANSÓN, JUN ICHIN TXQAN TIPIN WEN
10
3
SANSÓN
Jun ichin txqan tipin wen
Otaq chi el kloßn Israel kye madianitas, tußn Gedeón. Me tbßajlinxi txqan abqßi, bßeßx i
meltzßaj kßulil kywutz junxil dios. Tußnpetzißn bßeßx i xi tqßoßn Dios tjaqß kykawbßil filistey, a
kyajqßoj, tußntzin tkyij kytzaqpißn kybßinchbßin myaß bßaßn.
Kyojjo qßij anetzißn attaq
jun ichin israelita, Manoa tbßi,
ex attaq t-xobßil te Dios junx
tukßa t-xußjil. Me ntißtaq jun
kyal otaq tzul. Jun maj
ponkanin jun ángel tkßatzjo qya
ex xi tqßmaßn te kyjalußn:
—Ok tzul jun tey tal, ex
ajtzin tchßiy, k-elil tkloßn Israel
tjaqß kykawbßil filistey, chiß.
Tbßajlinxa ilaß qßij bßeßx
ul anqßintej neßõ, ex bßeßx ok
qßoßn tbßi te Sansón. Atzaj tej
tchßiy bßeßx ok te jun ichin
tukßa txqan tipin wen, qußn tzuntzaq nkubß tnimißn tkawbßil Dios tußn miß txi tkßwaßna vin ex
tußn miß tzßel tmitzoßna twiß.
Jun maj, ok lipin jun bßalan tißj Sansón, me mixa tzaj xobßa te Sansón te, qalaß bßeßx
tzaj ttzyußn ex bßeßx kubß tbßyoßn noq kyukßa tqßobß, me ntißtaq qßißn tußn.
Juntl majl, attaq Sansón toj tnam te Filistea, ayetzißn jniß filistey ok kyjpußn tnam tukßa
jun tij tjpel, exsin kyqßmatz:
—Okpin ktzyetil te Sansón qußn jaßlin, chichiß.
Me texjo qnikyßin ikyjo bßeßx jatz tqßulpin te Sansón ajo jun tij tjpel tnam toktak kyußn
filistey, ex bßeßx xi tißn tibßaj jun tij wutz.
Tbßajlinxaß ikyjo, pon tkßußj Sansón tißj jun txin filistey, Dalila tbßi, ex bßeßx i jaw yolin.
Me noq tej kybßinte filistey ikyjo, bßeßx i xiß yolilte Dalila ex xi kyqßoßn pwaq te, noq tußn txi
tqaninku te Sansón tiqußnil txqanxtaq tipin. Oktzin ten te Dalila qanilte te Sansón, ex tyoßx tej
tkubß tißj tußn.
Xitzin tqßmaßn Sansón te Dalila:
11
—Qa ma tzßel nmitzoßn ttzmal nwißy bßeßx k-elil tißn Dios wipißn, chiß.
Bßeßxtzin xi tqßmaßn te Dalila kye t-xjalil, ex atzaj tej tikyß ktan Sansón, bßeßx el
kymitzoßn filistey ttzmal twiß, ex bßeßx kux kyjpußn toj kars, exsin bßeßx etzkyißntz twutz.
Tbßajlinxaß ikyjo ok kychmoßn filistey kyibß toj ja te nabßl tbßi kydios, tußn tkubß kyikßsißn
jun nintz qßij, exsin jatz kyißntz Sansón toj kars, tuntzintla kyokten xmayil tißj. Me tzajtzin tißn
te Sansón txqan tipen, i ok tchleßn kabße matij tqan ja, jaß iteßyitaq filistey, exsin oktentz naßl
Dios ex xi tqanin tipin. Bßeßxtzin i tzaj yuchßj kyej tqan ja ex bßeßx tzaj bßaqchaj twutz txßotxß.
Texjo ambßil ikyjo, bßeßx i kyim bßaßalaqa oxe mil xjal tußn Sansón.
Nimx ichin kyim, jniß qya, ex majx te Sansón kyim. Ikytzin japin baßja aqßuntljo tußn
Sansón te Dios, qußn otaq tzßaqßnin Sansón junkßal abßqße, tußntzin kyklet ttanmin Dios kye
ajqßojil.
( Esta historia la encontramos en Jueces 13-16.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti qußnil i xi qßoßn Israel tjaqß kykawbßil filistey?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti tbßiß ichin okten naßl Dios exsin xi tqanin tipin?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti tbßiß ichin a nkubß tnimintaq tkawbßil Dios?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ti xi kyqßoßn filistey te Dalila noq tußn txi tqanin te Sansón jaß ntzaja txqan tipin?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti kbßajil tißj jun ichin qa ma meje tukßa jun qya nya nimil, tzenkuß bßant tußn Sansón?_______________________________________________________________________________________
6. ¿Tiß tußn tbßant tußn jun nimil aj tok toj jun joybßil tußn tajaw il?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Tkyaqilx tnam ma chi ok qißyj wißja;
me noq tißj tbßi Qman Dios chi kßwel nyuchßinißy. Salmos 118: 10
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: XI TQßMAßN RUT TE NOEMÍ
12
4
XI TQßMAßN RUT TE NOEMÍ
Ajo Dios a jaß n-ajbßiniy axsin Dios jaß chin ajbßila weß
Ma qo ußjin tißj tipin Gedeón, ex tißjjo tipin Sansón tußn Dios. Atzißn jaßlin ok qo ußjil tißj
jun tbßanil qbßibßitz, a bßaj tej kyten juez kawil tibßaj tnam te Israel. Ajo bßibßitz lußn, antza
nyolina tißj jun txin, Rut tbßi, a najletaq toj tnam te Moab, jaß nchi kßulina jniß xjal twutzbßiyil
junxil dios.
Ex attaq juntl tnam Belén
tbßi, jaß najletaq Elimelec tukßa
t-xußjil, a Noemí. Ex attaq kabße
tkßwal: Mahlón ex Quelión.
Otaqxi bßaj nim abßqße, mina
nkyij wentaq awal antza, ex
minataq n-el kanin kywa.
Tußntzintzjo bßeßx i xiß Elimelec
toj tnam te Moab.
Bßisintaq te Elimelec tußn,
tußn tmeltzßaj tzma Judá, me
mixa japin bßaja t-xim, qußn
bßeßx kyim antza. Me ayetzaj
kabße tqßa Elimelec, bßeßx i jaw meje kyukßa qya te Moab. Orfa teß jun tbßi ex atzin teß juntl,
Rut. Me tej otaq bßajxe lajaj abßqße, bßeßx i kyim kyej ichin a tal Noemí. Ex bßexsin kyij te
Noemí mebßa junx kyukßa kabße tlibß.
Tbßajlinxeß ikyjo, ex otaq bßet qßij, tej tok tbßißn Noemí qa otaq tzaj tqßoßn Dios nim
twutz awal toj tnam te Israel. Bßeßxsin oktentz bißnchil tißbß tußntzin tmeltzßaj toj tnam te
Belén. Nimtaq kye ilibßaj kykßußjbßil tißj Noemí, tußnpetzißn kyajtaq tußn kyxiß tukßa Noemí toj
tnam te Belén. Me atzin te Noemí xi tqßmaßn kye:
—Kux chi meltzßaja tja kynanißy, ex noqet ax Qajaw ten tqßaqßbßil tkßußj kyißja, chiß.
Tej tbßaj tqßmaßn Noemí tyol, bßeßx i ok ten oqßil kyoxlix qußn tußntaq tel kypaßn kyibß.
Me ayetzin kye ilibßaj xi kyqßmaßn te Noemí:
—Ma tzßoktey te jun tbßanil qnanißy, tußnpetzißn, ma qoßxqeß tukßiy ex qo najala junx
kyxol t-xjalila, chichiß.
Xitzin ttzaqßbßin te Noemí kye:
—Mina, a ma chin tijin weß jaßna, atzin kyeß kußxinqix kyeß, qalaß kux chi meltzßaja tukßa
13
kyxjalila tußtzin kytzalaja junx kyukßa, chiß.
Tej tbßinte Orfa ikyjo, bßeßx el tmatzin tõpuqß Noemí, ex bßeßx meltzaj toj ttanmin.
Atzißn te Rut bßeßx kyij teß tukßa Noemí, exsin tqßmatz kyjalußn:
—Miß tzaj tqßman weßy tußn nmeltzßaja, qußn nlay kyij ntzaqpißn weß ay. Jaßtzin tumil
kxeßla te, majqinx weß chin xeßl tukßiy. Ajo ttanmin k-okil te ntanmißn, ex ajo Dios jaß
n-ajbßiniy axsin Diosjo jaß kchin ajbßila weß. Noq oßkx te kyimin aku kubß paßnqe tukßiy, chiß.
Tej tel tnikyß Noemí qa mlayxtaq jaw tmeltzßin Rut tibß, ntißl xi tqßmaßn te, ex bßeßxsin i
xißtz junx tußn kypon kanin tzmax toj tnam te Belén.
( Esta historia la encontramos en Rut 1:1-18.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti tbßiß tnam jaß xißya Elimelec tukßa t-xußjil ex tkßwal?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ankyeqeß ichin i jaw meje kyukßaß qya te Moab?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti kybßiß qya i kyij mebßa toj tnam te Moab?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tiqußnil bßeßx meltzßaj Noemí toj tnam te Belén?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti xi tqßmaßn Rut te Noemí?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Ti xi kyqßmaßn ilibßaj te Noemí tej tußntaq tel kypaßn kyibß?
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Titzila qußnil, kykyßetaq ilibßaj tzßel kypaßn kyibß tißj Noemí?_______________________________________________________________________________________
8. ¿Tzeßntzin taj Dios tußn qten kyukßa qxjalil?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Kykßußjlinqekjißy jniß bßetin xjal; qußn ikyqix kyejißy
ma chi ok kyeß te bßetin xjal toj ttxßotxß Egipto. Deuteronomios. 10:19
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: NIM KYßIWBßIL TOJ TCHWINQIL RUT
14
5
NIM KYßIWBßIL TOJ TCHWINQIL RUT
Qußn tißj tyajil ul anqßina jun nmaq kawil
Tej kypon kanin Noemí tukßa Rut toj tnam te Belén, bßeßx i jaw tzalajja t-xbßoj Noemí,
tußn otaq meltzßaj toj ttanmin. Tzmaxtaq triyjo otaq txi xkye tußn tjoßyit kyußn xjal, tußnpetzißn
tajtaq te Rut tußn t-xiß skßolte tspidil triy, a nkyij tzßaqtaq kyußn aqßnal, tußntzin tok te kywa
tukßa Noemí, qußn tal yaj xjalqetaq.
Jun maj, xiß Rut toj
ttxßotxß Booz, a attaq toka te
Noemí. Ajo ichin lußn jun tij
qßinixtaq ex atzqißnxixtaq
kyußn xjal te Belén.
Tzuntaq ntzajxa te
Booz toj tnam tußn t-xiß lolkye
taqßnal. Ajtzin tkanin tzuntaq
nxi tqßmaßn kye:
—Ax Dios kyukßißy.
Atzin kye aqßnal nxi
kytzaqßbßin:
—Ax Dios kßwel
kyßiwlentey, chichiß.
Jun maj, xi tqanin Booz te kaßyil aqßuntl:
—¿Ankyeß jun txin at toj txßotxß? Chiß.
Xitzin ttzaqßbßin te nejenel te Booz:
—Atej txin te Moab a tzaj lipe tißj Noemí, ex matzul kubßsil twutz weßy tußn t-xi nqßon
ambßil te tußn tskßon tspidil triy tojila tqambßin. Bßeßx s-ultez qlixje wen.
Bßeßxsin xiß te Booz tkßatz Rut ex xi tqßmaßn te
—Ay nkßwal, chin tbßintza: bßißn weß wußn tißjjo twenila tukßa ilibßiltey, ex ma kyij
ttzaqpißnjiy ttanmin, a nkßulin twutzbßiyil junxil dios, exsin ma tzul kanintza toj tnam te Canaán
tußntzin tajbßin texix Qman Dios. Tußnpetzißn, tenkuy tzalußn kykßatz waqßnala ex miß txißy toj
juntl txßotxß. Qa ma tzaj kßwaj tißja, kßaß tzßel tißn tkßwaßy aß kyoj õoqß, chi Boozjo te Rut.
Beßxsin kubß tmutxin te Rut twiß twutz Booz te jun aqßbßil chjonte tißj twenil.
Tej tjaw bßaj triy tußn tjoßyit, kubß tbßinchin Booz jun tbßanil qßij te tzalbßajil, jaß n-el
15
paßyita twutz triy, toj er. Tej ikyjo, xi tqßmaßn Noemí tyol te Rut tußntzin txi qßmaßlte te Booz.
Kubßtzin tnimin te Rut, bßeßx xiß, ex xi tqßmaßn te Booz kyjalußn:
—At te toklin tukßa qtzan nchmila ex tukßa ttata, a Elimelec, ¿Nlaypitla tzaj qßaqßin te
tkßußj qißja tußn ikyjo? Chiß .
Tej tbßajjo ikyjo, bßeßx ok kßußjlin Rut tußn Booz, ex tbßajlinxa ilaß qßij bßeßx i jaw meje.
Ultzin jun kyaltz, ex bßeßx ok kyqßoßntz tbßi te Obed. Atzin te Obed tej ttijin, ul jun tkßwal ex ok
tqßoßn tbßi te Isaí. Atzin te Isaí s-ok te ttata nmaq kawil David.
Ikytzin xbßajjo tij Rut, jun txin te Moab, a kyij ttzaqpißn ttanmin, noq tußn ttzaj toj tnam
te Israel ex tußn tajbßin te Qman Dios. Ikytzin okitzjo te nanbßaj kye Nmaq Kawil.
( Esta historia la encontramos en Rut 1:19-4:22.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti kybßiß qya tal mebßeqetaq?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzißn jun tij kyßiwbßil tzaj tqßoßn Dios te Rut?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzißn xi tqanin Booz te kaßyil aqßuntl?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ti xi tqßmaßn Booz te Rut tej tbßaj yolin tukßa kaßyil aqßuntl?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti tbßiß xjal ok meje tukßa Rut?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Titzin jun xnaqßtzbßil ntzaj tyekßin Rut qe tußn tkubß qbßinchin?
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Ankye tajbßil Dios tußn tkubß qbßinchin aj ttzaj jun joybßil toj qchwinqil?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Kukx qo bßinchin bßaßn tißj tkyaqil xjal,
me nejxix kyißj nimil. Galatas 6:10
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN TAL QßA SAMUEL TBßI
16
6
JUN TAL QßA SAMUEL TBßI
Xi qßoßn tußn tajbßin te Dios
Attaq jun ajkawil Elí tbßi, nkawintaq tibßaj tnam te Israel, ex toktaq te pale toj ja te
naßbßl Dios; jaß nchi ponkanina ttanmin Dios kßulil. Ex attaq jun ichin Elcana tbßi, najletaq 24
kilómetros, tkßatzjo ja te naßbßl Dios. Ajo ichin lußn attaq jun t-xußjil Ana tbßi, ex mibßintaq
tzßalin.
Pon kanin jun ambßil tej tokten
Ana naßl Dios toj tanmin, exsin xi
tqßmaßntz kyjalußn:
—Ay Dios, noqet aku tzaj
tqßoßn jun wala, bßeßx kxel nqßoßn weß
tußn tajbßin tey te jun majx, chiß.
Bßeßx tzaj tbßißn te Dios tnaßj
Dios Ana, qußn bßeßx tzaj qßoßn jun
tal, ex ok qßoßn tbßi te Samuel. Ajo
tzßelpinaß bßibßaj Samuel, atzißn
—qanbßitz te Dios—
Tej mußõxtaq Samuel, bßeßx xi
tißn tnana tkßatzjo pale Elí exsin xi
tqßmaßntz:
—Ay wajaw, ayinwejißy qya a
ul naßl tbßi Dios tzalußn. Xi nqanin weß
te Dios, tußn ttzaj qßoßn jun wala.
Atzißn jaßlin, qßontzin ambßil te tußn
tkyij tukyßiy, tußntzin tchßiy toj tja
Dios, chiß.
Bßeßxsin kyij te Samueltz tkßatz pale Elí, tzun nchßiyiktaq ex nmojintaq wen tißj aqßuntl
toj tja Dios. Ataqtzin taqßin Samueljo tußn kytxqet tzaj, tun tjqet tjpel ja, ex txqantl. Otaq tijin
te Elí ex chßixtaq kynaj twutz.
Tojo ambßil anetzißn, tzuntaq nchi ayon kye Israel tußn tyolin Dios kyukßa juntl maj, qun
tzuntaq ntzaj kynaßn tej nyolintaq Dios tukßa Moises, tukßa Josué ex tukßa Gedeón.
Tußnpetzißn tej ttijin Samuel, bßeßx xiß bßetajil tojila tkyaqil kojbßil te Israel, ex majx
qßißntaq tyol Dios tußn, exsin oktentz qßmalte kye tkyaqil xjal kyjalußn:
17
—Qa ma chi meltzaja tkßatz Dios tukßa tkyaqil kyanmißn, ex qa ma chi el kyißnjißy jnißqeß
twutzbßiyil junxil dios, a iteßku kyußn; okpitzin kchi elil kloßn kyetza tußn Dios kye filistey.
Bßeßx kubß kynimin kye Israel tyol Samuel, ex bßeßx bßaj el kyißn jniß twutzbßiyil kydios, a
Baaltaq tbßi.
Pon kanintzin jun ambßiltz, tej kyxiß filistey bßujil kyißj Israel, bßeßx okten te Samuel naßl
Dios. Ex noq tej ikyjo, bßeßx tzaj txqan qßankyaq tzunx ntilkßaja ex npajin wen, ex tußn ikyjo
bßeßx tzaj kye filistey txqan kyxobßil.
Nim abßqße xnajan te Samuel ex ma jukßin tißj Israel. Ma qe tkßußj tnam tißj, qußn
tbßanilxtaq kawin tukßa tkyaqil tnabßl ex tumil.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 1:3-7.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti tbßiß pale attaq toj ja te naßbßl tbßi Dios?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti t-xilnißn bßibßaj Samuel?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti tbßi ttata Samuel?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ti bßant tußn Ana, tußntzintla ttzaj qßoßn jun tal?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzila qußnil tzaj tbßißn Dios tnaßj Dios Ana?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Ti tußn tkubß qbßinchin tußn qel tkloßn Dios kye qajqßoj?
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Titzila qußn bßeßx xtaj aqßbßaj Samuel toj tja Dios tußn tnana?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Aj t-xi ttziyin jun tyola te Dios,
wex tzßok tqßoßn tilil tußn tjapin bßaj twiß tußn. Eclesiastés 5:4
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: I QANLAJ ISRAEL TIßJ JUN NMAQ KAWIL
18
7
I QANLAJ ISRAEL TIßJ JUN NMAQ KAWIL KYIBßAJ
Ex mixa ok kybßinaß tqßumbßitz Dios kye
Ajo Samuel jun yolil Tyol Diostaq ex nimtaq tajtzqibßl, me tej tok kaßyin kyußn nejenel
te Israel, qa otaq tijin, bßeßxsin i xißtz yolil tukßa toj tja, ex xi kyqßmaßn te kyjalußn:
—Qajqeß tußn tjaw tskßon jun
nmaq kawil qeßy tzeßnkuß kyeß txqantl
tnam, qußn ma tijin te, ex ayetzißn
tkßwala mina nbßant kykawin toj tumil,
chichiß.
Bßeßxsin jaw tikyßin te Samuel
ikyjo, qußn ataq te Qman Dios Nmaq
Kawil kyibßaj ¿Tißtaqtzila kyajltz?
Tußmpetzißn bßeßx ok ten te Samuel naßl
Dios, ex bßeßx tzaj tzaqßbßin tußn Qajaw
kyjalußn:
—Qßonxjiy a ntzaj kyqanin tey.
Nya ate ma tzßel ißkyin kyußn qala ayin
weß ma chin el kyikyßin, qußn kykyßeß
tußn nkawin kyibßaj. Me kux txiy ex
qßmanxa kye qa tzul jun kawbßil kyibßaj
tußn jun nmaq kawil.
Xitzin tqßmaßn Samuel kye Israel
kyjalußn:
—Ajo nmaq kawil ktembßil kyibßaja, kchi xel tißn kykßwala qßa tußn kyxiß kyibßaj chej ex
tußn kyok te xoßl qßaqß, ex kchi okil qßoßn te bßinchil jniß bßujbßil. Ayetzißn kykßwala txin kchi xel
qßißn te bßinchil jupsbßil, ex tußn kybßaj bßinchin wabßj, ex tußn kytzqßajsin pan toj jorne, toj tja
nmaq kawil. Ex tkyaqiljo tbßanil twutz kyawala k-elil tißn tußn t-xi tqßoßn kye taqßnal, ex k-elil
tißn txqan kyrita. Tußntzißn ikyjo, bßeßxpin kchi jawil qanin kyetza kolbßil, me nlay chi tzaj bßißn
tußn Qman Dios.
Myaßtil kye Israeljo ok kybßißn qußn kyqßma:
—Ißchaqxtz aqejißy qaj tußn tten jun nmaq kawil qibßaja tußntzin qoka tzenqakuß txqantl
nmaq tnam, chi chiß.
Qußn ataqtzin kyajjo tußn kyok te jun matij tnam, ex tußn tten nim kyipin aj kyxiß bßujil,
19
ex tußn kyok te qßinin tußntzin tten nim kyoklin tibßaj tkyaqil. Me nyaßtiltaq te Diosjo taj.
Tajtaq te Dios tußn tok Israel te jun tnam mutxin tibß, tußn kyajbßin te Dios ex nya tußn
kyok ten bßujil tißj juntl tnam.
Bßeßxsin i xi tchqßoßn Samuel tkyaqil xjal tzma kyja ex bßeßx xi ttziyin kye tußn ttzajjyet
jun nmaq kawil kyibßaj. ¿Jaßtzila kjyetila jun nmaq kawil tußn Samuel? ¿Tzeßntzilaß xjal kjyol
Samuel tißj? ¿Altzila kye kmojil tukßa Samuel tußn tjyet nmaq kawil? A Dios.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 8.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ankyetaqjo yolil tyol Dios attaq kyxol Israel?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzißn kyqanbßitz nejenel kye Israel tej kyxtaßj tja Samuel?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti tzaj tqßmaßn Qajaw te Samuel tej tbßaj naßn Dios?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titaqtzißn tußn tel qßißn kye Israel tußnjo nmaq kawil aj tjapintaq kyibßaj?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Tiqußn kyajtaq Israel jun nmaq kawil kyibßaj?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Ti tajtaq Dios kyißj Israel?
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Ti taj Dios tißj tchwinqil jun nimil ?
_______________________________________________________________________________________
8. ¿Tajtzin Dios tußn tel qkaßyinjo a nbßant kyußn xjal twutz txßotxß?
_______________________________________________________________________________________
9. ¿Ankyexix jun nmaq kawil toj qchwinqil?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Ate Qman Dios ilxix tißj tußn tkubß qnimin te tnejil ex nya aye xjal.
Hechos 5:29
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: XI QßOßN TOKLIN SAÚL TUßN SAMUEL
20
8
XI QßOßN TOKLIN SAÚL TUßN SAMUEL
te tnejil nmaq kawil kyißj Israel
Kyxol jun chßuq xjal tyajil Benjamin, attaq jun qßa Saúl tbßi, tbßanilx ex ma nim
waßlintaq, ex tzmataqjo nchßiy tej tzaj kyqanin israelitas jun nmaq kawil kyibßaj . Atzißn ttata
Cis tbßi, attaq txqan tpwaq ex nimtaq toklin kyxol xjal.
Jun maj, i xi naj te Cis junjun tchej.
Bßeßxsin xi tchqßoßntz Saúl tukßa jun
taqßnal jyol kyeß tchej. I xißtzin Saúltz
jyolkye, otaqx tzßelpinx kyußn ex otaq chi
sikytex. Xitzin tqßmaßn te Saúl te tukßa
kyjalußn:
—Qo meltzßaj ja, qußn mala jaw
bßisin te ntatißy qißj, chiß.
Xitzin ttzaqßbßin te aqßnal:
—Tojjo tnam a jaß chßix qkanina, at
jun te yolil tyol Dios, Samuel tbßi, ex
ayetzißn tyol twutzqexix, qoß tukßa ex qißnx
jun oyaj te, qapa aku tzaj tqßmaßn ja iteßya
chej, chiß.
Bßeßxsin i xißtz, ex tzuntaq nchi bßet
twutz jun wutz tußn kykanin toj tnam, tej
kyel jyet ilaß txin toj kybße, ex kyqßma qa
otaq kanin Samuel toj tnam, teß ambßil
ikyjo.
Tej kykanin, el kykßulbßin kyibß tukßa
Samuel ttzi tjpel tnam, me mixa eßla kynikyß te. Xitzin tqanin Saúl:
—¿Akutzin tzaj tqßmaßn weßy jaß taßya tjaß yolil tyol Dios?
Xitzin ttzaqßbßin te Samuel:
—Ayin wejißy yolil tyol Dios. Ku kytzaja wukßißy qußn teß qnikyßin jaßlin kßwel qbßinchin
jun oyaj ex kßwel qikyßsin jun tbßanil qßij tußn txiß te Dios. Mi chi bßisin kyeß kyißj chej, qußn
luqa kyeß ma chi jyet, chiß.
Texjo qnikyßin ikyjo, bßeßx jaw nimsin te Saul tbßi, ex ok te jun tbßanil txokenj. Atzaj tej
qel sqix toj juntl qßij, tzaj tißn Samuel jun õoqß tukßa aceyt exsin jax tqoßn toj twiß Saúl, ex
21
tqßma kyjalußn:
—Ax Qajaw ma tzaj qßonte toklin tußn toka te nmaq kawil tibßaj Israel. Kux txißy jaßlen
ex bßinchinkujiy tkyaqiljo ktzajil tqßmaßn Dios tey, chiß.
Tej tajtz meltzßaj Saúl tußn taj tja, otaq txßixpit tanmin tußn Dios, ex axjo Xewbßaj Xjan
te Dios kubß kyßiwlinte tukßa jun tajbßil twutzx wen, tußn tajbßin te Dios tukßa jun tbßanil
tchwinqil ex nya tußn tjaw tnimsin tibß kywutz xjal.
Tbßajlinxa nim qßij, ok tchmoßn Samuel tkyaqil tnam te Israel tußn tjax qßoßn toj twiß
Saúl ex tußn txi qßoßn toklin te tnejil Nmaq Kawil tibßaj Israel.
( Esta historia la encontramos en 1 samuel 9-10.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ankyeqeß xjal jaß najletaq Saúl?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti tbßiß ttata Saúl?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzißn xi tqßmaßn Saúl te tukßa tej njyontaq kyißj chej?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Alkye ntzaj qßonte toklin jun nimil toj taqßin Qman Dios ?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Alkyeß el jyet kyußn Saúl ttzi tjpel tnam?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Ankyeß kubß kyßißwlinte Saúl ?.
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Ankye ntzaj mojinte jun nejenel aj tok weß twutz aqßuntl ?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Teyilejunjinqe ma tzaj qßoßn toklin tußn Crist, tzeßnkuxjo taj.
Efesios 4:7
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN QßA KYIKßLEL RIT, DAVID TBßI
22
9
JUN QßA KYIKßLEL RIT, DAVID TBßI
xskßet tußn Dios tußn tok te Nmaq Kawil
Attaq jun Nmaq Kawil Saúl tbßi, toktaq te kawil kyibßaj Israel. Ajo ajkawil lußn ma kubß
tnimin Dios te tnejil, me tbßajlinxiß ikyjo, bßeßx ok meltzßaj tißj tajbßil Dios. Tußnpetzißn tzaj
tqßmaßn Dios te Samuel:
—Ma tzßel wißn weß toklin Saúl te
Nmaq Kawil. Ex k-okil nqßoßn weß juntl Nmaq
Kawil a kßwel tnimin jniß nqßumbßitza, chiß.
Bßeßxsin tzaj te Samuel txqan tbßis, ex
bßeßx ok ten oqßil tißj Saúl. Me bßeßx tzaj
tqßmaßn te Dios te kyjalußn:
—Mi tzßoqßiy tißj Saúl, qalaß
nojsinkuxjiy kach tukßa aceyt, exsin kux txiy
jyolteß xjal Isaí tbßi, luß at toj tnam te Belén,
qußn ma jaw nskßoßn jun tkßwal tußn tok te
Nmaq Kawil te Israel, chiß.
Bßeßxsin xiß te Samuel tzmax Belén.
Atzaj tej tkanin, kubß tbßinchin jun oyaj, ex i
tzaj tqßolbßin Isaí kyukßa tkßwal tußn kyten
tukßa toj jun tbßanil qßij. Tej tok kychmoßn
kyibß, bßex ok kyim Samuel tißjila junjun
tkßwal Isaí. Atzißn tnejil kßwal Eliab tbßi,
matijtaq tweß ex tbßanilxtaq toj twutz wen. Kubßtzin tbßisin Samuel kyjalußn:
—Ateß qßa lußn ma skßet tußn Dios, chiß toj tanmin.
Me bßeßx tzaj tqßmaßn Dios te Samuel kyjalußn:
—Mi tzßok tqßoßn te twutz tißj kaßyin, ex tij tweß, qußn nyaßtil wejißy ma jaw nskßoßn chiß.
Qußn metzin kye xjal oßkx kyeß n-ok kykaßyißn a tkubß kywutz, me atzißn te Dios, a teß n-ok
tkaßyin a tanmin jun xjal.
Tej kybßaj tkaßyin Samuel wuq tkßwal Isaí, xi tqßmaßn:
—¿Oßkqextzin tkßwaljiy lußn? Qußn ntiß jun te Dios ma jaw tskßoßn kyxoljo lußn, chiß.
Xitzin ttzaqßbßin te Isaí:
—Atx juntltetz, me luß te nkßlen kyißj rit toj chqßajlaj.
23
Atzin te Samuel xi tqßmaßn:
—Chqßonxa jun qßolbßilte qußn tzmaxa qo kßwel qeß ajxa tul qukßa, chiß.
Xtajtzin qßolbßajtz, ex jun paqx ponkanin jun tal qßa bßaßlaqa te jweßlajaj tabßqßa, David
tbßi, ex atzißn t-xilnin “KßUßJLIN” tzunx nchi qopinxtaq twutz, ex ntzalajx ttzi wen,
qßanchaßlxtaq jun tbßanil qßa. Noqx tej tkanin David bßeßx tzaj tqßmaßn Dios te Samuel
kyjalußn:
—Weßksa jaßlin ex qßonkxa aceyt toj twiß tußntzin txiß toklin, qußn atzin ma skßetjo wußn
tußn tok te Nmaq Kawil, chi Diosjo te Samuel.
Texjo qßij ikyjo bßeßx okx Xewbßaj Xjan toj tchwinqil David, tußntzin tbßantjo aqßuntl, a
otaq tzaj qßoßn tußn tkubß tbßinchin. Ex ax Xewbßaj Xjan tzaj oninte tußn tten nim tnabßl,
tbßanil tchwinqil, ex tußn tok te jun ichin tzenkuß tajbßil Dios.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 16.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti qßumj te Samuel tej tok meltzßaj Saúl tißj tajbßil Dios?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzißn n-ok tkaßyin Dios tißj jun xjal tußntzintla tok te jun ajbßil te te?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyeß Nmaq Kawil japin qßoßn te t-xel Saúl?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titzila jaßku tqßmay, tzajtla tqßmaßn Dios tey kyjalußn: waja tußn tajbßin wey jaßlen?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Ti kbßajil tißj jun nejenel qa oßkx nkubß tbßinchißn noq tzeßn tzul toj tnabßl?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Ax te Dios n-el qßinkye ajkawil toj kykawbßil, ex nchi ok tqßoßn junxil te kyxel, nxi
tqßoßn kynabßl xjal nim kyajtzqibßl, ex nxi tqßoßn tußmil kye xjal nim bßaßn kyußn.
Daniel 2:21
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: TUKßA TNIMBßIL DAVID TIßJ DIOS
24
10
TUKßA TNIMBßIL DAVID TIßJ DIOS
Bßeßx kyim Goliat tußn
Tzunxtaq nkawin te Saúl tibßaj Israel, tej tok kychmoßn filistey kyibß tußn kybßujin kyißj
israelitas. Bßeßxsin i bßaj ok chmoßn jnißqaß xoßl qßaqß kyxol Israel, ex bßeßx i xiß tibßaj jun wutz.
Ikyqix kye filisteyjo, i jax tibßaj juntl wutz, tußntzin tok kykßulbßin kyibß.
Me kyxol filistey,
attaq jun tij xjal, Goliat tbßi,
ex chßimila oxe metro tweß
exsin qßißnqa tbßujbßil jun tij
alqix, tzunx nchi qoptzßajax
ex jqußnmila kyste wen,
tußntzin tbßujin kyißj
israelitas.
Junjun qßij n-etz
weßtaq toj chqßajlaj qßmalte
kye israelitas tußn ttzaj
kyjyoßn jun xjal tußn tbßujin
tukßa.
Jun maj xi chqßoßn David tußn ttata qßolte wabßj kyeß oxe ttziky iteßtaq te xoßl qßaqß
kyxol israelitas. Tzunxtaq nyolin David kyukßa ttziky tej txi tbßißn tzunx nxmayinx Goliat kyißj
israelitas, qußn ntqßmaßntaq kyjalußn:
—Aj filisteyqin weß, atzin kyeß taqßnal Saúlqe kyeß, kyskßoßnksa jun xjal kyxola tußn
tbßujin wukßißy, exsin qa ma kyimtz wußn, bßeßx kchi-okil kyeß te qaqßnala. Qatzin qa ma chin
kyimtza tußn, kßaß qo ok qeß te kyaqßnala. Me kujqixa, kchqßontzjißy xjal, chiß.
Tej tbßinte Davidjo ikyjo, xi tqanin:
—¿Ankye teß xjal bßi, a nchi ok tyekinaj t-xoßlqßaqß Dios, a itzßxix? Kßa chinka bßujil
tukßa qa nchi xobßa te chi Davidjo.
Xitzin ttzaqßbßin Saúl kyjalußn:
—Nlay bßant te tbßujin tukßaß jun tij xjal anetzißn, tal mußõx te, me metzißn teß xjal aßw
bßeßx saj xnaqßtzinx teß toj tqßayil, tußn tok te jun ajbßujil.
Me atzin te David xi tqßmaßn te Saúl:
—A te Dios tzaj mojinte weß tej tkubß nbßyoßn jun bßalan ex jun oso, ex ikyx chin tzajil
25
mojinwejißy tußn nkambßin tißjjo jun tij waßlin xjal, chiß.
Bßeßxsin xi tqßoßn te Saúl t-xbßalin David te bßujbßil, me jun tij alx eßla te David ex mixa
bßanta tbßet tukßa. Tußnpetzißn bßeßx xiß David ttzi jun tqßobß aß ex i jatz tjyoßn jweß abßj tal
netzßqa ex tulinqa wen, i kux tqßoßn toj jun tmorral, a n-ajbßin te tikyßlebßl, xi tißn ttze ex tsmaj,
ex bßeßx xiß bßujil tukßa Goliat.
Tej txi tkaßyin Goliat jun qßa ntiß tbßujbßil qßißn, bßeßx tzaj txqan toj twutz tißj ex xi
tqßmaßn te kyjalußn:
—¿Meqa jun txßyanqißn tey tußn ttzaja wißja tukßa jun tze?
Naßmxtaq tbßujin te Goliat tißj David, tej t-xi txoßlpin David tißjxix twiß, ex bßeßx kubß
tzßaq Goliat tußn. Bßeßxsin xiß David lolte, ex bßeßx jatz tißn tmachet Goliat toj tkßwel, exsin el
ttajkßintz twiß Goliat.
Noq tej txi kykaßyin filistey tej otaq kyimjo jun tij xjal a tzaj kyjyoßn te bßujil, bßeßx i bßaj
kubß toj bße tußn kyxobßil.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 17.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti yol tzaj qßmaßn te David tußn Saúl?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzila qußnil mixa tzaj xobßa David te Goliat?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzißn tzaj t-xnaqßtzin Dios qe tukßa tnimbßil David ?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tzeßn oka Goliat tußn David?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Ataq te Goliat jun tij ajqßojil tißj Israel, yajtzila jaßna, altzila kye ajqßojil qißj?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Ay Nman Dios, chin tklomila noq tißj tbßiy, ex tukßa tipin chin tklomila.
Salmos 54:1
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: TZUNTAQ N-AQßNIN DAVID TOJXIX TUMIL
26
11
TZUNTAQ N-AQßNIN DAVID TOJXIX TUMIL
Tuntzißn bßeßx ja xkyßaqin Saúl tißj
Tej tkubß tißj Goliat tußn David, bßeßx ok te jun xjal nimxix toklin, ex mixa okal te kyikßlel
kyißj trit ttata, qalaß bßeßx xi qßißn tußn Saúl toj tja, ex bßeßx ok qßoßn te nejenel kye aj xoßl
qßaqß. Tojxix tumil aqßnina te David ex tenxix nim tipin tzenkuß tej tbßujin tukßa jun tij xjal
Goliat. Tbßajlinxa jun jteß ambßil otaq tzßok David te nejenel te jun mil xoßl qßaqß. Nimtaq te
David twenil tukßa tkyaqil xjal, ex noq tußn ikyjo, tkyaqiljo iteßtaq toj tja Saúl ex ikyqexjo
iteßtaq toj kojbßil, kßujlintaq David kyußn.
Tej kyjaßtaq
tmeltzßaj David bßujil
kyukßa filistey, ayetzißn jniß
qya i bßaj etz ttzi tnam
kßlelte David tukßa txqan
kyzaljbßil, tzunxtaq nchi
bßaj lipin, nchi bßaj bßitzin
ex nchi bßaj chimbßintaq,
ex nkymaßntaq kyjalußn:
—Ma chi kyim te
Saúl txqan xjal tußn, me
myaßlaß tzeßnkuß te David
a ma kyim txqan xjal tußn.
Tußntzin tpajjo ikyjo, bßeßx tzaj te Saúl txqan tqßoj ex bßeßx okx xkyßaqbßil toj tanmin.
Nkubßtaq tbßisin qa chßixtaq tel toklin tußn David, ex tußn ikyjo bßeßxtaq nkubß numj.
Me tej nejkultaq, aj tok tkaßyintaq David tzunx nbßisinx Saúl, bßeßxtaq n-ok ten te David
chimbßil tißj arpa, ex tußn ikyjo bßeßxtaq n-el wen te Saúl. Tußnpetzißn tej tok tkaßyin David
tzunx nbßisinx Saúl, ikyx oka tußn, me atzißn jaßna tkyßeßltaq Saúl bßin tij David, qalaß tajtaq
tußn tkyim David, qußn xi t-xoßn Saúl tbßujbßil juchß twiß tißj David, me bßeßx el tlaqßbßin te
David tibß tußntzintla mina tzaqßa, qalaß antza nkanintaq bßujbßil tißj ttapiyil ja.
Tojtzin juntl ambßil kubß tbßisin Saúl tußn t-xi smaßn David toj jun bßujbßil kujxix wen,
tzunxtaq njyonx tußmil tzeßn tußn tkyima David kyußn filistey. Jun maj, xi tqßmaßn Saúl te
David kyjalußn:
—Qa ma bßujin te nxela kyißj filistey, kßa txi nqßoßnjißy tnejil nkßwala tey a Merab tbßi.
Kutzin chte Davidjo, me mixa japina te Saúl twiß tyol, qußn bßeßx xi tqßoßn tkßwal te
junxil ichin.
27
Tojtzin juntl majltz, ok tkaßyin Saúl qa ajo juntl tkßwal, tajtaq tißj David, tußnpetzißn xi
tqmßaßntz te David:
—Qa ma kyim mil filistey tußn, kßapetzin txi nqßonjitza juntl nkßwala te txußjila, chiß.
Ataq te Saúljo taj tußn tkyim David kyußn xjal, me juntl majl a te David kambßin kyißj
xjal, ex nimxix ok kßujlin tußn ttanmin ikyjo.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 18.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Tzunpila ntzalaj Dios qißj qa nqo jaw xkyßaqin tißj juntl?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti qußn kßujlinxixtaq David kyußn xjal?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti qußnil tzaj tqßoj Saúl tißj David?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Wenpila toj twutz Dios tußn qbßinchin nya bßaßn tißj juntl, noq tußn tchoßn qanmin?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzin ntqßma Dios tißj jun xjal a mina njapin bßaj tyol?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Japin bßajtzin tyol Saúl tzenkuxjo xi ttziyin te David?
_______________________________________________________________________________________
7. ¿Titaqtzin taj Saúl tußn xi tchqßoßn David tußn txiß bßujil te t-xel?
_______________________________________________________________________________________
8. ¿Ti aka bßant tußn jun nimil aj tok ikyßin twutz, tzeßn oka David tußn Saúl?
_______________________________________________________________________________________
9. ¿Attzin te tqßoj tißj jun tukßiy, noq tußn nim kykßußjil xjal tißj ?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Mi õin xi tqßoßn toj tqßobß wajqßoja, qalaß ma chin kubß tqßoßn jaß ntißya xobßajil.
Salmos 31:8
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JONATAN TUKßA DAVID
28
12
JONATAN TUKßA DAVID
kyxbßojtaq kyibß a mibßin chi paßyit
Otaq tzßel te Saúl tnikyß qa otaq kambßajtz tanmin tnam tußn David, noq tußn twenil
kyukßa. Tußntzintzjo xi tqßmaßn Saúl kye aqßnal ex te Jonatán, a tkßwal, tußn kymojin tußn
tkubß bßyet David. Me kßußjlintaq te David tußn Jonatán, tußn otaq tzßok tkaßyin Jonatán tipin
David ex jniß twenil.
Jun qßij, i xiß Jonatán tukßa David
toj kojbßil. Atzaj tej kykanin, el tißn
Jonatán ttxoßw, a tbßanil wen, a
kyxbßalin tkßwal Nmaq Kawil, ex tukßa
tkyaqil tanmin xi tqßoßn te David,
tukßaxjo tmachet, exsißn tsmaj (arco)
Tzunxtaq nbßisin te Jonatán tußn
nimxtaq tqßoj ttata tißj David.
Me atku junjun maj nkubß
twensintaq Saúl tibß tukßa David,
tußntzintzjo i jaw yolin Jonatán tukßa
David, ex kubß kybßisin tzeßn aku tzßoka
kyußn tußn tel kynikyß te tximbßitz Saúl
tißj David. Bßißntaq kyußn kykaßbßil, qa
attaq jun tbßanil qßij tußn tkubß tikyßsin
Saúl, ex a qßijjo bßisintaq tußn Saúl tußn
tkanin David tkßatz.
Xitzin tqßmaßn Jonatán te David
kyjalußn:
—Mi txi laqßey twiß tmeõ Nmaq Kawil toj jun jteßbßin qßij, ex kßa tzßok nkaßyißn tiß
ktqßmabßil tißja. Tbßajlinxa oxe qßij chin ul weß juntl maj tzalußn tukßa nsmaja ex nkxbßila juchß
kywiß, exsin kxel nsmajintza oxe kybßaj, ex kxel nchqßonjißy jun aqßnal niqayin tkßatz tewbßila,
exsin qa ma txi nqßmaßntza teß kßwal kyjalußn: —rininxa ex jyonqitzjiy kxbßil juchß kywiß, luqa
iteß niqayin tkßatza, qa nchißjißy. Mi xobßa ex bßeßx kßa tzaja. Qatzin ma txi nqßmaßntza
kyjalußn: —Luqa kxbßil juchß kywiß iteß naqchaj tkßatza, bßeßx kßa txi tewin tibßa ikyjo, qußn
antza k-elila tnikyßa qa njoyliy tußn tkubß bßyoßn tußn Nmaq Kawil, chte Jonatán te David.
Texjo ambßil kyij bßant kyußn Jonatán tukßa David qa tußn tok kyukßlin kyibß te jun majx.
Ex majqex kykßwal exqe kychman tußn kyok te kyxbßoj kyibß.
29
Atzaj tej tkubß ikysit tbßanil qßij, xi tqanin Saúl te Jonatán:
—¿Tiqußn ntiß David at tzalußn? chiß.
Xitzin ttzaqßbßinte Jonatán jun tyol te kolbßilte David, me bßeßx tzaj te Saúl txqan tqßoj
tißj Jonatán, ex tajtaq tußn tkubß tbßyoßn tuka bßujbßil juchß twiß.
Tojtzin juntl qßijtz, bßeßx xiß te Jonatán, ex i xi t-xoßn kxbßil juchß kywiß tzeßnkuxjo otaq
bßant tißj kyußn tukßa David. Exsin xi tõchßintz te aqßnal kyjalußn:
—Luqa kxbßil juchß kywiß iteß naqchaq tkßatza, rinintza kujxa, chiß.
Atzaj tej txiß te aqßnal jyolkye kxbßil bßeßx etz te David toj tewbßil ex tzaj rinin tkßatz
Jonatán. Tzaj kychleßn kyibß ex el kymatzin kyõpuqß, ex i okten oqßil junx. Otaq tzßel te David
tnikyß te qa ilxtaq tißj tußn tkyij ttzaqpißn tja, ex tkyaqilx jniß at toj, tukßa t-xußjil ex jniqaß
txbßoj, tuntzin toqtz te Saúl, a otaq tzßok qßojinte.
Bßeßxtzin meltzßaj te Jonatán tja ttata, atzin te David bßeßx xiß teß jyol jun kojbßil ja tußn
tewina te Saúl.
( Esta historia la encontramos en 1 Samuel 19-20.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti qußnil kßußjlintaq David tußn Jonatán?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tzumpila ntzalajtaq Dios tißjjo nbßanttaq tußn Saúl?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti ntzaj t-xnaqßtzißn naßbßitz lußn te qe?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tiqußnil tajtaq Saúl tußn tkubß bßyet Jonatán, a tkßwal?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Alkye mojin tißj David, tußntzin mi kyima tußn Saúl?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Ankye teß ntiß tkßußjil tißj juntl, naßm tel teß tnikyß te Dios,
qußn te Dios nimxix teß tqßaqßbßil tkßußj. 1 Juan 4:8
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: AJO NMAQ KAWIL SALOMÓN
30
13
AJO NMAQ KAWIL SALOMÓN
Xi tqanin tnabßl te Dios ex bßeßx tzaj qßoßn te
Toj tkyaqil ambßil tej xten Saúl twutz txßotxß, tajtaq tußn tkyim David tußn, me mix jaßel
jyeta tumil tußn tkyim David tußn, qußn a Dios klonte David toj tkyaqil.
Atzaj tej tkyim Saúl, bßeßx ok
David te Nmaq Kawil, Ex ma kawin tißj
Israel kyawnaq abßqße (40 años) tukßa
tkyaqil tnabßl. Tußnpetzißn tqßma Dios
kyjalußn:
—Ma tzßok te David te jun ichin
tzeßnkuxjo taj wanmißn, chiß.
Ajo tqßma Dios tißj David, twutzxix,
qußn ma kubß tyekßin te David tukßa
tchwinqil, tußn kßußjlinxixtaq Dios tußn
wen.
Attaq te David jun tkßwal, Salomón
tbßi, ex bßalaqa winqintaq tabßqße (20) tej
tjapin te Nmaq Kawil te Israel. Ajo qßa
lußn attaq t-xobßil te Dios ex n-el tpaßntaq
tibß tij tkyaqil nya bßaßn. Xi tqanin te
Salomón tnabßl ex tatzqibßl te Dios
tußntzintla tbßant tkawin tißj tnam. Tußn
ikyjo, nim jaw tzalaja Dios tißj Salomón.
Tbßajlinxiß ikyjo, bßeßx ok Salomón
toj jun joybßil, qa attaq tnabßl tißj tkyaqil.
Jun maj i kanin kabße qya tukßa kyneßõ tkßatz Salomón. Otaq kyim teß jun neßõ, ex atzin
teß juntl itzßtaq teß. Ayejo qya lußn tzunxtaqx nchi yasinx tißjjo itzß neßõ. Jun teß qßmante
kyjalußn:
—Bßeßx kyim teß qya tneßõ qnikyßin, qußn ax xjax kõe tibßaj toj twatl. Atzaj tej s-ok
tkaßyin otaq kyim bßeßx jaw ttxßexbßin tukßaß weß. Xi tißn nneßõa itzß ex xkyij tqßoßn tneßõ
kyimnin nkßatza, tej nchin ktantaqa, chiß.
Me atzin teß juntl qya tqßma:
—Mya twutzxteß ikyjo, wewejißy neßõ itzß ex tetejiy ma kyim, chiß.
31
Noq nbßintaq te Salomón kyißjjo kabße qya lußn. Xitzin tqßmaßntz te jun aqßnal kyjalußn:
—Qßintzjiy jun machet kabße tste, chiß.
Atzaj tej tul qßißn tej machet kabße tste, xi tqßmaßn Salomón kyjalußn:
—Kytxßeminkujißy itzß neßõ te kaßbße, ex kyqßonxa nikyjin teyila junjun qya, chiß.
Noqx tej tqßmante ajkawil ikyjo, bßeßx jaw õchßin teß tnejil qya ex tqßma kyjalußn:
—Ay tata, miß kubß tbßyoßn. Qalaß qßonxjiy itzß neßõ teß juntl qya, chiß.
Tzajtzin ttzaqßbßin teß juntl qya kyjalußn:
—Ni jun qeß tußn t-xi qßinte neßõ, qalaß kytxßeminkußy te kabße, chiß.
Tzajtzin tqßmaßn te Salomón kyjalußn:
—Kyqßonxjißy neßõ teß qya a saj choßn tkßußj tißjjo tal neßõ, qußn ate neßõjo tnana, chiß.
Tej kybßinte Israeljo lußn, bßeßx i jaw kaßylaj tißjjo tõtijil Nmaq Kawil; a kußxinxtaq. Antza
eßla kynikyß qa otaq tzaj qßoßn te Salomón tnabßl ex nim tatzqibßl tußn Dios.
( Esta historia la encontramos en 1 Reyes 1-3.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Jteß abßqßi xkawin David tißj Israel?_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti tbßiß tkßwal David, a s-ok te ajkawil?_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti xi tqanin Salomón tußn tbßanttaq tkawin tibßaj tnam?_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tiß tußn tten toj tchwinqil jun nimil aj tok weß twutz taqßin Qman Dios?_______________________________________________________________________________________
5. ¿Tiß tußn tbßant tußn jun nejenel qa ntiß tnabßl tußn tbßant taqßin Dios tußn?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Qußn axte Qman Dios ntzaj qßonte nabßl, ex toj ttzi n-etza ajtzqibßl ex õtijil
Proverbios 2:6
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: NIM TZALBßAJIL TOJ TNAM TE ISRAEL
32
14
BßAJ NIM TZALBßAJIL TOJ TNAM TE ISRAEL
Tej tbßant jun akßaj ja te nabßl Dios
Tojjo ambßil tej xten David te aj kawil tibßaj Israel, bßaj kßußyit nim tze, cedro tbßi, bßaj
kßußyit nim abßj ntzßilin wen, ex jniß xbßalin tzßumin, a twiß wißyilxix, tußntzin token te bßinchilte
jun ja te naßbßl tbßi Dios. Tußnpetzißn tej tjapin Salomón te aj kawil tißj Israel, ku tbßinchin jun ja
te nabßl tbßi Dios, tibßaj jun wutz, Moriah tbßi, toj tnam te Jerusalén. Atzin jun tbßanil aqßuntljo
xbßant tußn Salomón.
Ok tchmoßn te Salomón 183 mil
xjal te bßinchilte ja te naßbßil tbßi Dios.
Jun chßuq teß s-ok te paßl abßj toj jun
wutz ja taßtaq txqan abßj, ex junjun
xjawtaq nxi chqßoßntaq lajaj mil xjal toj
pintze, Libano tbßi, tußntzin ttzaj
kytxßeßmin tze.
Iteßtaq bßetin xjal iteßtaq kyxol, ex
beßx bßaj xi sipin aqßuntl kye. Ex majqex
kye amorrey, etey, feresey, evey,
jebßusey ex tkyaqil xjal nchi bßaj najan
kyxol Israel, xi sipin kyaqßin. I jaw skßoßn
oxe mil ex oxe syent ichin ex i ok tqßoßn
Salomón te kaßyil ex yekßil aqßuntl.
Ajo ja te nabßl tbßi Dios, chebßax
kubß binchin, qußn naßmtaq kyul qßißn
abßj, ex naßmtaq kyul qßißn tzßlan, otaq
chi bßaj qitin tzeßnkux malbßilkye.
Ajtaqtzin kyul qßißntz bßeßxtaq nchi oksin
ex tußntzintzjo ikyjo, mixjaß s-okina jußn txßißnbßil ex ntiß jun qitbßil tze s-okin te bßinchil teß ja te
naßbßl tbßi Dios, qußn chebßix i kubß qitina wen.
Ikytzißn tzenkuß nchi chßiy kßul tußn Dios, nchi tzaj xulin jniß tze, nbßaj el kyxmakil, ex nchi
bßaj qßanix kywutz. Ikyxsin nchßiya te Jesúsjo t-xmilil tzalußn twutx txßotxß, toj tbßanil ex
chebßiku. Noq tußn t-xtalbßil Jesús ma qo ok tqßoßn te jun ja itzß, ex te jun najbßil jaß tußn ttena
Xewbßaj Xjan.
Tbßajlinxi wuq abßqße, japin bßantjo jun tij ja te nabßl tbßi Dios. ¿Tzumpila ntzalajtaq Dios
tißj? ¿Tajtaqpila Dios tußn tten toj?
33
Tej tkanin ambßil tußn txiß aqßbßil chjonte tißj ja, jax weß Salomón tibßaj jun twaßbßil nim
tokxa, tußntzin tiwle. Antza kylonte tnam tej tkubß meje ex i jaw tißn tqßobß twutz kyaßj, ex
okten naßl Dios qanilte kyßiwbßil.
Tej tbßaj naßn Salomón Dios, bßeßx kußtz qßaqß toj kyaßj, ex bßex kubß tpatinjo oyaj a
otaq kubß tqßoßn Salomón. Ex bßeßx kubß noj toj akßaj ja tußn tqoptzßajiyil Dios. Ikytzin kubß
tyekßina Diosjo qa ntzalajtaq tißjjo akßaj ja otaq bßant. Tußntzintzjo ikyjo bßeßx kubß tmutxin te
tnam tibß twutz Dios ex jaw kynimsin tbi kyjalußn:
—Wenxix te Qman Dios, ex ajo tqßaqßbßil tkßußj qißj, ntiß tbßajnin.
( Esta historia la encontramos en 1 Reyes 4:8, 2 Crónicas 3-8.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti tbßiß kojbßil jaß jaw bßinchinaß tbßanil ja te naßbßl tbßi Dios?_______________________________________________________________________________________
2. ¿Jteß abßqßi xbßantaß ja te naßbßl tbßi Dios?_______________________________________________________________________________________
3. ¿Jteßtaqtzißn ichin nxiß chqßoßntaq junjun xjaw txßemil tze?_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titzißn kußtz toj kyaßj tej tbßaj naßn Salomón Dios?_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzißn kyqßma tnam tej tjaw kynimsin tbßi Dios?_______________________________________________________________________________________
6. ¿Tajpila Dios tußn tok qchmoßn qibß junx tißj taqßin?_______________________________________________________________________________________
7. ¿Ankye tja Dios tußn tkubß qbßinchin tten tojjo qqßijil jaßnin?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Luß teß Qman Dios at toj ja te naßbßl tbßi, a xjanxix;
tußnpetzißn tukßa kymutxbßil kyibßxjal, tußn kytena twuz Dios.
Habacuc 2:20
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN YOLIL TYOL DIOS OJTXE, ELÍAS TBßI
34
15
JUN YOLIL TYOL DIOS OJTXE, ELÍAS TBßI
Ma tzßok kßaßchin tußn Dios
Otaj bajxi jun jteß abqße tkyimlin Salomón, bßeßx i meltzßaj kye israelitas kßulil twutz jniß
twutzbßiyil a toktaq kyußn te kydios. Attaq junjun nqßmante qa ataq Baal tbßanil dios. Iteßtaql
nchi qßmante qa ataq Asera matij dios. Me itetaq junjuntl nchi qßmante, qa ilxtaq tißj tußn
kykßulin toj ja te naßbßil tbßi Moloc
Me tkyßeßx te Dios
tußn tkßulin ttanmin twutz
junxil dios, tußntzintzjo jaw
t-skßoßn jun ichin tzajnitz
toj txßotxß te Galaad,
atzinjo tbßi: Elías; tußntzintla
tok te yolil Tyol kyxol
israelitas. Ajo ichin anetzißn
mutxin xjaltaq, ex noqxix
te Dios n-ajbßinataq.
Tejo ambßil ikyjo
tzuntaq nkawin jun nmaq
ajkawil Acab tbßi, me ajo aj
kawil anentzißn, nya
wentaq nbßant tußn, ex tußn
ikyjo bßeßx tzaj tqßoj Dios
tij. Xitzin tqßmaßn Dios te Elías kyjalußn:
—Qßmanxa te Acab kyjalußn: Miß tzajl te jbßal tibßaj txßotxß toj ilaß abßqße, chkujiy.
Tej tbßinta Acab ikyjo, bßeßx tzaj tqßoj tißj Elías. Ex tußn ikyjo bßeßx xi tqßmaßn te Dios te
Elías tußn toq twutz Acab ex tußn txiß ewil jaß n-ajqelina jun mußõ aß Querit tbßi.
Junjun qlixje ex junjun qaletaq, nchex chqßoßntaq joj tußn Dios qßolte twa Elías. Atzißn
tkßwaßtz cheßwa, antza njatz tißnataq tojo tal mußõ aß n-ajqelintaq tkßatz. Me bßeßx kux tzqij te
aß tußn mixa etzal jbßal, ex tkyaqil tnam te Israel kubß kawin tußn nim qßijil.
Tbßajlinxaß ikyjo xi tqßmaßn Dios te Elias tußn txiß jlajxa toj tnam te Sarepta, ex tqßma
kyjalußn:
—Ma txi nqßmaßn te jun tal mebßa qya, a at antza tußn tok kaßyin tußn, chiß.
Bßeßxsin xiß te Elías, ex atzaj tej tkanin ttzi tnam, xi tkaßyin jun qya nchmotaq tsi. Xitzin
35
tqanin te Elías chßin tkßwaß aß ex jun twa.
Me atzin te qya tzaj tqßmaßn te Elías:
—Itzßxix te Qman Dios, ex atzqißn tußn, qa ntißl weß nwa, qalaß oßkx chßin tal arin at wußn
tukßa chßin aceyt. Luqin weß nchin skßon kabßa tal nsißy tußn tkux kchet nqßaqßa, ex tußn tokx
bßinchit jun nwaßy tukße wala. Ajtzin qbßaj waßntza, noq kßwel qyoßn jtoj qo kyimila tußn
waßyaj, chiß.
Xitzin tqßmaßn te Elías te kyjalußn:
—Mina xobßa tußn lußn, kux txißy ex bßinchinkuy tzenkuxjo ma tqßmay. Me nej
bßinchinkuy jun tal mußõ muqin wey, ex kßaß kubß tbßinchinljitza te tukßa tala. Ma tqßma te Dios
qa mina kynaß kyeß waßyaj, ktembßil kyeß kyarin ex kyaceyt ajxa ttzajl jbßal tußn Dios.
Bßeßx xi tnimin tej qya tyol Elías ex kubß tbßinchin tzenkuxjo xi qßmaßn te. Tußntzintzjo
ikyjo mix jaß elbßaja twa tukßa tal.
( Esta historia la encontramos en 1 Reyes 17.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti bßant kyußn Israel tej tkyim Salomón?_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tiß tzaj tqßoßn Dios kyißj Israel tußn i kßulin twutz twutzbßiyil?_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti ktzajil kyißj xjal noq tußn tpaj jun nejenel, a mina nxi tnimin Tyol Dios?_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ti qußnil i xi chqßoßn joj tußn Dios tkßatz Elías?_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzin xi tqßmaßn Elías te qya tej ttzaj tqßmaßn te qa ntißtaq kywa?_______________________________________________________________________________________
6. ¿Tzajtzin qßoßn kywa qya tukßa tal tej ttzaj tqßijil waßyaj?_______________________________________________________________________________________
7. ¿Titzintla bßaj noqetla mixa xi tnimina qyaß tyol Elías xi tqßmaßn?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Toj tqßijil waßyaj kkletila tußn Dios, te kyimin, ex toj bßujin,
nlay kyßixbßiy tußn machet kabße tste. Job 5:20
36
Iteß kaßbßa tal kßwal kyaj tußn kykanin tkßatz Qajaw Jesucristo, ex nimx bße jaß
tußn kyxißya, me junchßin bße, aku txi qßinkye tkßatz Qajaw. Mojinqexa tußntzin mi
cheßxa toj jun bße te najin. Ex ikyx tejiy, mi txißy toj jun bße te najin.
37
Atzißn jaßna, qo ußjin kyißj junjun naßbßitz
tißj tchwinqil ttanmin Dios,
a tzßißbßin taßye toj Akßaj Tußjil Tyol Dios
Ahora leamos algunas historias
sobre la vida del pueblo de Dios
escritas en el Nuevo Testamento.
38
16
JAW ANQßIN JESÚS JUNTL MAJ TOJ TNEJIL QßIJ TE SEMANA
Teß qlixje ikyjo, kubß tkyekßinjo nim toklin
Tej tjaw pejkßin Jesús twutz kruz, ayetzißn jniß t-xbßoj naqchaq i xi kaßyina tißj, ex noqtaq
nxi kybßißn aj tjaw õchßintaq Jesús twutz kruz tußn kyßixkßoj. Ntißxtaq tumil tzeßn tußn kymojina
tißj. Noq nkynaßntaq txqan kyixkßoj toj kyanmin tißjjo n-ikyßxiktaq tußn Ajxnaqßtzal. Teß ambßil
ikyjo ajo tqßoj Dios tißj jniß il antza n-eßliktaq tißjjo tkßwal a saqtaq tchwinqil wen.
Ayejo xjal a attaq
kyqßoj tißj Jesús, kux
kypejkßin klav toj tqßobß
Jesús ex jniß toj tqan.
Me iteßtaq kabße
ichin, jun Jsé ex jun
Nicodemo; a mixa i ok
lipeyixix tißj Jesús tußn
kyxobßil kye nejenel kye
Judiy, kßußjlintaq Jesús
kyußn. Tußnpetzißn tej tkyim
Jesús, chßixtaq qtzaj yupj,
ayejo kabße ichin lußn i xiß tkßatzjo kruz, kutz kyißn t-xmilil Jesús ex i jatz kyißn klav kyoj tqßobß
ex kyoj tqan. Kux kyptzoßn toj jun iqbßil saq wen, ok kyqßoßn jniß jupsbßil tißj, ex bßeßx xi kyißn
tußntzin tkyij qßoßyit toj jun jul a jaßkxtaq tbßant.
Tojtzin junxil qßijtz, ayetzißn jniß kynejil pale kyukßaxjo jniß parisey i bßaj xiß tukßa Pilat, ex
xi kyqßmaßn te kyjalußn:
—Qaja tußn txi tqßmaßn tußn tkubß xqßuqitjo jul wen, qußn atzaj ma sbßul xjal bßeßx tqßma
tej naßmtaq tkyim, qa oxe qßijtaq tkyimlin aj tjatz anqßin juntl majl kyxol kyimnin. Tußnpetzißn,
jaßkula chi ul jniß t-xnaqßtzbßin elqßilte t-xmilil, tußntzin tjaw bßant kyußn kye xjal qa ma jatz
anqßin juntl majl, chichiß.
Bßeßxsin xi tqßmaßn te Pilat kye xoßl qßaqß tußn kyxiß xqßuqilteß ttzi jul qßijl ex qnikyßin.
Tej chßixtaq qel sqix toj junxil qßij, tzaj txqan kyaqinjnabß a ox lußlinx txßotxß tußn, ex tzaj
qoptzßaj jun tzaj tzunx ntißlkßajax wen kyibßajjo xol qßaqß a nchi xqßuqintaq ttzi jul. Ex kußtz jun
t-ángel Dios toj kyaßj. Ajo toj twutz ikytaqjo tzeßnkuß jun xlokßin kyaßj ex atzin t-xbßalin sjanetaq
wen tzenkuß taßl cheßw. Atzaj tej kylonte xoßl qßaqß bßeßx i jaw lußlin ex bßeßx i el kyim tußn
kyxobßil. Bßeßxsin el tißn te ángeljo matij abßj toktaq te jupbßilte jul, exsin kubß qetz tibßaj. Ex
tukßa nimxix tipin Jesús ex tukßa nim toklin jaw weßks kyxol kyimnin ex bßeßx jaw naj ttzi jul qun
39
sjuminxtaq ikyjo.
Teß qlixje ikyjo kyjaßtaq kyxiß Liy a Xleßn tukßa Salomé, ex tukßa Liy a tnana Jacob; lolte
t-xmilil Jesús a otaq kyim. Atzaj tej kykanin, bßeßx i xobß tej kylonte jun ángel. Me bßeßx xi yolin
ángel kye ex tqßmaß:
—Mina chi xobß kyeß, bßißn weß wußn qa ma chi ula jyolte Jesús, a jaw pejkßin twutz kruz.
Me ntiß at tzalußn, qußn ma jaw anqßin kyxol kyimnin. Tußnpetzißn kux cheßxa qßmalte kye
t-xnaqßtzbßin, chiß.
Bßeßxsin i xi rinin kyej qya tukßa jun tij kyxobßil ex tzunx nchi lußlinxtaq wen. Me nimtaq
tzalbßajil toj kyanmin.
( Esta historia la encontramos en Mateo 28:1-10; Marcos 16:1-14
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun xjel:
1.. ¿Ankyeqeß kabße ichin kutz qßinte t-xmilil Jesús twutz kruz?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tiqußnil mixa i ok lipeyixixjo ichin lußn tißj Jesús, tej itzßtaq?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzila qußnil i xtaßj xjal qanilte te Pilat tußn tkubß xqßuqit jul?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ti bßaj tej tjatz anqßin Jesús kyxol kyimnin?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Tzuntzin n-ok tqßoßnte tilil tußn tjyon tißj Jesús, mo ntzaj te t-xobßil kye xjal?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Titzila qußnil kyim Jesús?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Tqßma Jesús: Ayin weß qßol chwinqil, ex wußn kchi jawil anqßina xjal kyxol
kyimnin. Ankye teß knimil wißja, exlaqa ma kyim t-xmilil, kjawil anqßinl wußn, tußn
tten tchwinqil te jun majx. Juan 11:25
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: KABßE XJAL KYJAßTAQ KYXIß EMAÚS
40
17
KABßE XJAL KYJAßTAQ KYXIß EMAÚS
Mixa eßla kynikyß qa ataq Jesúsjo nbßettaq ex nyolintaq kyukßa
Texjo tnejil qßij te semana iteßtaq kabße nimil tißj Jesús kyjaßtaq kyxiß toj jun tnam Emaús
tbßi, a naqayintaq taßye tkßatz tnam te Jerusalén. Ayejo nimil lußn tzunxtaq nchi bßisinx wen ex
noq otaq chi jaw naj tißjjo otaq bßaj tißj Jesús.
Iteßtaq junjun nchi qßumlaj tißj qa
noq otaq tzßex elqßin t-xmilil Jesús toj jul,
ex iteß junjun qya nchi qßmantaq tißj qa
otaq tzaj kyqßmaßn ángel kye qa otaq
jatz anqßin Jesús juntl majl.
Ayejo kabße nimil, tokxtaq kyyol
wen nchi bßet, tej tok lipe Jesús kyißj, me
mixa eßla kynikyß te alkyetaqjo nbßet
kyukßa. Xitzin tqanin Jesús kye kyjalußn:
—¿Titzißn nkubß kyyolißn ex tiqußnil
bßis iteßyißy? chiß.
Xitzin ttzaqßbßin teß jun, a Cleofas tbßi: —¿Tzeßn nya bßintetza tußn tißjjo jniß ma
bßaj? Bßanqa noq jun bßetin xjal te. Atx
jun te ma bßaj tißj jun Ajxnaqßtzil Jesús
tbßi, jun yolil Tyol Dios nimxtaq tipin wen,
me bßeßx jaw pejkßin twutz kruz. Qeß toj
qwutz, qapetzin ataqtz tußn tkolin kyißj aj
Israel. Me atzißn jaßlin ntißl qeß qßuqbßil
qkßußj, chichiß.
Tzuntaq nyolinx te Kleofás tißjjo jniß otaq bßajbßaj tißj Jesús. Ante Jesús xi ttzaqßbßin
kyjalußn:
—Mißtzin ma tzßel kynikyßtza te, ntißxla kyeß kynabßl, ex ntißx kyeß kynimbßil. ¿Mißtzin
bßißnchßintz kyußn tißjjo kyij kytzßißbßin jniß yolil Tyol Dios ojtxe, tißjjo Crist a kolil? Qa iltaq tißj
tußn tikyßx tußn ex tußn tkyim noq tußn tpaj kyil xjal twutz txßotxß, tußntzin tten jun tzaljbßil toj
kyanmin, ex tußn tten najsbßil kyil.
Texjo ambßil ikyjo, okten Jesús chikyßbßiltejo ntqßmaßn Tyol Dios tzaj xkye toj tußjil
Génesis ex pon bßaj toj Malaquías. Xi tqßmaßn qa ilxtaq tißj tußn tikyßx tußn Crist ex tußn tkyim
ex tußn tjaw anqßin juntl majl, tußntzintla tjapintz te Nmaq Kawil.
41
Atzaj tej kykanin toj tnam te Emaús, xi tqßmaßn Kleofás te Jesús tußn tkyij waßl kyukßa.
Bßeßxsin kyij te Jesús, ex tej kykubß qe waßl xi tqßon te Jesús chjonte te Dios tißj kywa. Noqx
tej ikyjo, bßeßx el kynikyß qa ataq Jesúsjo, ex texjo ambßil ikyjo bßeßx jaw naj Jesús kywutz.
Nimxtaq kye Kleofás waßyaj kyißj ex otaqx chi sikyte, me nyaßlkyeß xi kybßißn qußn bßeßx i
meltzßaj juntl maj tzmax Jerusalén, ex i jaw yolin kyxolx kyjalußn:
—¿Me nyaßtzin twutzx qa ma qnaßtz nim tzalbßajil toj qanmin tej s-ok ten chikyßbßilteß
tußjil Tyol Dios qe toj bße? chichiß.
Tej kykanin Jerusalén bßeßx ok kychmoßn kyibß kyukßa jun lajaj t-xnaqßtzbßin Jesús, ex i
yolin tukßa txqan tzaljbßil.
Ayetzin kye xnaqßtzbßin tzunxtaq nchi bßaj yolinx kyeß kyjalußn:
—Ma jatz anqßin te Jesús, chichiß.
Tzunxtaq nchi bßaj yolin, tej tkubß weß Jesús kyxol, exsin qßolbßin kyeß kyjalußn:
—Qexix kykßußja, ex tzalajxix kyanmißn, chiß.
Ox chi tzalajx kyej xnaqßtzbßin tej tiwle Kyajaw kyußn.
( Esta historia la encontramos en Lucas 24:13-49 y Marcos 16:12-13
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Jteßtaqtzin kybßajjo xjal nchi bßettaq tußn kykanin toj tnam te Emaús?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti xi tqßmaßn Jesús kye tej kylajet tußn?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Tzeßntzin nyolina Jesús qukßa tojjo qqßijil jaßlin?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titzila qußnil xbßajbßajjo jniß nya bßaßn tißj Jesús ?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Me ma txi nqßmaßn kyeßy, me miß nchinx kynimißn, exlaqa ma chin kylißy.
Juan 6:36
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN INCHIN TOMAS TBßI
42
18
JUN INCHIN TOMAS TBßI
Mixa xi tnimina qa jatz anqßin Jesús kyxol kyimnin
Tej tbßaj tqßmaßn ángel kye Liy tukßa Salomé ex Liy aj Xleßn, qa otaq jaw anqßin Jesús
kyxol kyimnin, bßeßx i xi rinin qßmalte tqanil kye Pegr tukßa Juan, ex xi kyqßmaßn:
—Juan, Perg , tej xqo kanißn
ttzi jul jaß taßyetaqjo T-milil Jesús,
attaq jun ángel antza ex saj tqßmaßn
qeßy qa ma jatz anqßin Jesús, chichiß.
Noqx tej kybßinte Pegr tukßa
Juan ikyjo, bßeßx i xi rinin lolte. A te
Juan ponkanin tnejil, me noq okx
tkaßyin ttzi jul. Me atzaj tej tkanin te
Pegr, majx okx teß toj jul jaß kubß
qßoßnaß t-xmilil Jesús, ex oßkxtaqjo
txbßalin tkubß jaß kyij qßoßna, tej
tkyim.
Majxtaq te Liy kyukßa Juan, me axsa kyij tena teß ttzi jul, ex tzunxtaq n-oqßx, tej txi
tkaßyin qßuqleqetaq kabße ángel toj jul, ex i tzaj yolin te Liy kyjalußn:
—¿Tiqußnil n-oqßa? chichiß.
—Luqin weß nchi oqß qußn jalila ma kubßa qßonala t-xmililjo Wajawa, chte Liyjo.
Tej tajtz meltzßaj Liy kaßyil tißjxa, iwla Jesús tußn, me mixa eßla tnikyß te, ex kubß tbßisin
qa ataqjo xjal a nxqßuqintaq tißj jniß awal antza. Bßextzin xi yolin Jesús te ex xi tqßmaßn:
—¿Tiqußnil n-oqßa? Chiß.
—Ay tata qßmantzin weßy ja ma kubßa tqßoßniy, chte Liyjo.
Me bßeßx xi tqßolbßin Jesús tbßi Liy. Ex noq tej ikyjo, bßeßx el te Liy tnikyß te qa ataq
Jesúsjo. Tußnpetzißn bßeßx jaw tzalaj ex xi tqßmaßn: Ay Ajxnaqßtzil, chiß.
Texjo qnikyßin ikyjo ayetzißn t-xnaqßtzbßin Jesús ok kychmoßn kyibß, ex okx kyjpußn kyibß
toj jun ja, tußn kyxobßil kye Judiy. Me noq kynaßxiku tej tpon weß Jesús kyxol, ex tqßma:
—Qexix kykßußja, ex tzalajxix kyanmißn, chiß.
Me attaq jun t-xnaqßtzbßin Jesús Tomás tbßi, ntißtaq at teß qnikyßin ikyjo. Me toj jul ambßil
xi kyqßmaßn tukßa te kyjalußn:
43
—Tomás, ma qlonte qeß Jesús, ¡Ma jatz anqßin! Chichiß
Xitzin ttzaqßbßin te Tomás kyjalußn:
—Tzmaxe kxel nnimin weß ajxe nlontiy tikyßnin klav toj tqßobß, exsin aj tokx nqßoßn
nqßobßa toj t-xukß, a kyßixbßin, chiß.
Tbßajnixiß wuq qßij, ok kychmoßn xnaqßtzbßin kyibß juntl majl. Tojo ambßil ikyjo majxtaq
Tomás at, ex tej kyjaw kaßylaj noq atltaq Jesús kyxol. Xitzin tqßmaßn Jesús kye:
—Qexix kykßußja, ex tzalajxix kyanmißn.
Exsin xißtz tkßatz Tomás, ex xi tqßmaßn te kyjalußn:
—Kaßyinqitza nqßobßa ex qßonku twiß tqßobßa tojo kyßixbßin, ex qßonkx tqßobßa toj nxukßa.
Mina tzßoka tzeßn jun xjal nya nimil, qalaß niminxa, chi Jesúsjo te.
Bßeßxsin jaw kaßylaj tej Tomás ikyjo, ex noq oßkx bßantjo tußn: —Ay Wajaw, ay Nman.
Xitzin tqßmaßn Jesús te, tukßa jun tyol tbßanil wen kyjalußn:
—Ma txi tnimin te me tzmaxeß tej õin tlontiy. Me ayetzißn kyeß xi kynimin tej naßmxtaq
wiwlißy kyußn, kyßiwlenqexix kyeß, chi Jesúsjo.
( Esta historia la encontramos en Juan 20:1-31 y Marcos 16:1-8.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun xjel:
1. ¿Ankyeß mixa xi tnimina qa otaq jatz anqßin Jesús juntl maj?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzila qußnil tußn txi nimitjo qa kyim Jesús twutz krus?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Tiqußn taj Jesús tußn tten qnimbßil tißj?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titzißn saj tqßoßn Jesús qe tußn tkyimlin ex tußn tchkyßel el chitj twutz krus?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Tqßma Jesús kyjalußn: Nlayx txi kynimin kyeß, qa ntiß jun techil wipißn tußn tbßant.
Juan 4:48
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: I XI TCHQßOßN JESÚS T-XNAQßTZBßIN
44
19
I XI TCHQßOßN JESÚS T-XNAQßTZBßIN
Tußn kyxiß qßmalte tbßanil tqanil kolbßil te tkyaqil xjal twutz txßotxß
Otaq kanin ambßil tußn tkyij kytzaqpißn t-xnaqßtzbßin Jesús tnam te Jerusalén, tußntzin
kyxiß toj tnam te Galiley, qußn otaq tzaj qßmaßn kye tußn t-ángel Dios qa antza tußn tok
kykßulbßina kyibß tukßa Jesús. Me iteßtaq junjun xnaqßtzbßin naßmtaq txi kynimin qa otaq jatz
anqßin Jesús juntl maj. Tußnpetzißn tej tpon weß Jesús kyxol bßeßx i xi tmiyoßn qußn nimtaq
tkujil kyanmin ex ntißtaq kynimbßil tißj.
Oktzin tentz yolil kyukßa
t-xnaqßtzbßin ex xi tjqoßn kynabßl,
tußntzintla tel kynikyß tißjjo tußjil
Tyol Dios. Xi tqßmaßn kyjalußn:
—¿Naßnxsin kyußn tißjjo nxi
nqßmaßntaqa kyeßy? Qa tkyaqiljo
tzßibßinkux wißja toj tkawbßil
Moisés, toj tußjil Salmos ex
tkyaqiljo xkyqßmaß yolil Tyol Dios
ojtxe, ilxtaq tißj tußn tbßaj. Ayejo
tmajin Dios ojtxe ma chi qßumlaj
qa ilxtaq tißj tußn tikyßx tußn Krist,
ilxtaq tißj tußn tkyim, ex tußn tjatz
anqßinl toj toxin qßij. Ex kyqßma qa
nimtaq xjal ktxßixpetil tanmin ex
bßeßxtaq kßwel najsit kyil. Tußnpetzißn, kux cheßx kyeß toj tkyaqil twutz txßotxß xnaqßtzil ex
qßmalte tbßanil tqanil kolbßil kye xjal. Tkyaqiljo xjal a kxel niminte, ex qa ma kußx toj aß, ok
kletil teß. Me atzißn xjal a mina txi tnimin kxeßl teß toj najin, chi Jesúsjo kye.
—Tkyaqiljo o bßaj nqßmaßn kyeßy, kyxnaqßtzinxa kye jniß nimil. Ex qexix kykßußja qußn
luqin weß intin kyukyßißy tkyaqil qßij ex ajxa tjapin bßaj tkyaqil twutz txßotxß. Qußn tzeßnkutzißn
ma chin tzaj chqßoßn tußn Mambßaj, ikyqinxtzin wejißy luqißn nchi nchqßoßn kyißja tußn kyxißy.
—Tkyaqiljo chi xel niminteß lußn, nimxix kbßantil kyußn tißj nbßißy, tzenkuß tußn kylajon
taqßnil tajaw il toj kyanmin xjal, tußn kyyolin toj junxil yol, exqa ma chi ok txßaßn kyußn kan
moqa ma txi kykßwaßn qßanbßil te kyimsil, nlay chi kyim tußn. Bßeßx chi qßanitil yabß aj tkubß
kyqßoßn kyqßobß kyibßaj. Ex kxel nqßman kyeßy qa kchi el nkloßn weß ayißy toj tkyaqil nya bßaßn,
qa ma chin xi kynimißn tukßa tkyaqil kyanmißn.
Tej tbßaj yolin Jesús kyukßa t-xnaqßtzbßin, xi t-xupin kyibßaj, ikyxjo tzenkuß xi txupina
45
Diosjo t-xew te tnejil ichin, a Adán, tußn tten tchwinqil. Xitzin tqßmaßn Jesús kye kyjalußn:
—Kytzyunxjißy Xewbßaj Xjan.
Chßixtaq taj te Jesús ikyjo toj kyaßj, tußnpetzißn xi tqßmaßn kye t-xnaqßtzbßin ikyjo te jun
bßinchil kyten tußn kyxiß qßmalteß tbßanil tqanil kolbßil kye xjal.
Atzißn jaßlin taj Qajaw tußn tok qkßußjlin ex tußn tkubß qnimin, tußntzin qxiß tukßa toj kyaßj.
( Esta historia la encontramos en Mateo 28:16-20, Marcos 16:14-18,
Juan 20:19-23.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzißn aqßuntl xi tqßmaßn Jesús kye t-xnaqßtzbßin tußn tkubß kybßinchin?
________________________________________________________________________________________
2. ¿Tiqußnil xi tjqoßn Jesús kynabßl t-xnaqßtzbßin?
________________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyeqaß xjal kchi kletil toj najin?
________________________________________________________________________________________
4. ¿Titzißn taj Qajaw qißj jaßlen?
________________________________________________________________________________________
5. ¿Titzißn xi tqßmaßn Jesús kye t-xnaqßtzbßin tej t-xi tjqoßn kynabßl?
________________________________________________________________________________________
6. ¿Ilpila tißj tußn tkubß qbßinchißn aqßuntl a xi tqßmaßn Jesús kye t-xnaqßtzbßin?
________________________________________________________________________________________
7. ¿Titzißn xi tqßmaßn Jesús kye t-xnaqßtzbßin tej t-xi t-xupin kyibßaj?
________________________________________________________________________________________
8. ¿Ja ntqßmaßna qa at Jesús qukßa tkyaqil qßij?
________________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Twutzxixjo yol kxel nqßmaßn, ex bßaßn tußn tnimajtz kyußn tkyaqil xjal.
1 Timotey 4:9
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: TEJ TJATZ ANQßIN JESÚS
46
20
TEJ TJATZ ANQßIN JESÚS
Kabßkßal qßij ten kyukßa t-xnaqßtzbßin ex bßeßx aj toj kyaßj
Tej tjatz anqßin Jesús ma ten kabßkßal qßij (40 días) twutx txßotxß, ex ilaß maj xkubß
tyekßin tibß kye t-xnaqßtzbßin a otaq chi niminxix tißj. Me ayetzin kyeß jniß ajqßojqetaq tißj Jesús,
mixjaß xkylontel Jesús twutz txßotxß.
Twutzxixtaq qa otaq jatz anqßinl
Jesús ex qa otaq tenl tchwinqil juntl
maj. Noqtaq njaw yekßin Jesús kyxol
t-xnaqßtzbßin, a iteßtaq toj jun ja, a jpußn
tjpel, ex noqtaq njaw najl kywutz. Nya
klelintaq te Jesús, qußn bßaßntaq ttzyet
T-milil. Ma ten Jesús kyukßa
t-xnaqßtzbßin ex bßaj waßn tukßa tchiß
kyiõ ttzi ttxuyil aß. Ex jun maj kubß
tkyekßin tißbß kye txqan xjal, a otaq
tzßok kychmoßn kyibß junx.
Tej tjapin qßoßn Jesús twutz krus,
nyakuj ntißnaj te Dios tipin, tußn mixa el
tkloßna tkßwal te jniß kyixkßoj ex te
kyimin. Tußntzintzjo ayeß t-xnaqßtzbßin
Jesús bßeßx i bßaj tzaj numj ex tzaj
kyxobßil kye jniß judiy. Me tej tjatz
anqßin Jesús, kubß ten kabßkßal qßij
kyukßa ex ok ten mojilkye tußn tjqet
kynabßl tißjjo jniß naßmtaq tel kynikyß tißj.
Noq tußn ikyjo bßeßx ten txqan kyipin ex bßeßx el kyxobßil kye xjal. Me nya tußn kybßujin
kyißj xjal, qalaß noq tußn tten kykujil toj kynimbßil. Bßantjo lußn noq tußn tqßaqßbßil tkßußj Dios ex
tußn txqan tipin.
Jun qßij tej nxnaqßtzintaq Jesús kyißj t-xnaqßtzbßin, tibßaj jun wutz Olivos tbßi, a niqayin
taßyetaq tkßatz tnam te Betania, xi tqßmaßn kye kyjalußn:
—Chßix tpon kanin ambßil tußn nxißy tukßa Nmaßn toj kyaßj, ex nlay chin kylontila juntl
majl. Me aye kyeß chi kyjel te nxela ex ma cheßxa qßmalteß jniß ma kylontißy. Me nej tußn t-xi
xkye kyußn toj tnam te Jerusalén, ex tußn tpon bßaj toj tkyaqil twutz txßotxß. Kyqßmanxa kye
xjal tußn kyok lipe wißja. Chi tenkußy toj tnam te Jerusalén ex kyyonkußy aj tul Xewbßaj Xjan
47
kyukßißy, qußn a kxel yekßinte bße kyeßy a tbßanil ex ktzajil tqßoßn kyipißn, kynabßla ex kykujila,
chiß.
Tej tbßaj tqßmaßn Jesúsjo lo kye t-xnaqßtzbßin, i jaw tißn tqßobß ex i kubß tkyßiwlin. Texjo
ambßil ikyjo xi kykaßyin t-xnaqßtzbßin chebßa jaw tanina Jesús tibßaj txßotxß tußn t-xiß toj kyaßj,
ex kylonte tej tjax naj toj muj.
Tzunxtaq nchi kaßyinkx toj kyaßj tej kyul kabße ichin sjanin kyxbßalin tok, ex xi kyqanin
kye t-xnaqßtzbßin Jesús kyjalußn:
—¿Tiqußn nchi kaßyinkxa toj kyaßj? Axjo Jesús a luß ma kylontißy ma txiß toj kyaßj , ikyx
tzula kaninaß juntl majl toj juntl ambßil, chi chiß.
( Esta historia la encontramos en Mateo 28:16-20; Marcos 16:15-18,
Lucas 24:49-53 y Hechos 1:8-11.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Jteß qßij xten Jesús twutz txßotxß tej tjatz anqßin juntl majl?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti xi kyqßmaßn kabße ichin kye t-xnaqßtzbßin Jesús tej nchi kaßyinkxtaq toj kyaßj?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyetaqjo tußn tkubß kyyoßn t-xnaqßtzbßin Jesús toj tnam te Jerusalén?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ankyeß õi kyij tqßoßn Jesús te t-xel ex tiß kyaqßin tußn tbßant?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzißn tokin Xewbßaj Xjan kye nimil tißj Qajaw?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Awo o qo ok te nimil, titzilaß aqßuntl tußn tkubß qbßinchin?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Twutzxixjo xnaqßtzbßil lo. Tußnpetzißn, kyqßuqbßimtzin kykßußja, tußn yol lo.
1 Tesalonisenses 4:18
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN TBßANIL NINTZ QßIJ PENTECOSTÉS TBßI
48
21
JUN TBßANIL NINTZ QßIJ PENTECOSTÉS TBßI
Tej tzaj tsmaßn Dios Xewbßaj Xjan kyibßaj nimil
Tej txiß Jesús toj kyaßj bßeßx i jaw bßisin t-xnaqßtzbßin tißj, me mixa i kubß numja toj
tkyaqil, qalaß noq nchi ximintaq tißjjo yol otaq tzaj qßmaßn kye tußn Jesús tej chßixtaq taj toj
kyaßj, a chiß kyjalußn:
—Kux chi meltzßaja toj tnam
te Jerusalén ex chi tenkußy ayolte
tulil Xewbßaj Xjan te qßolte kyipißn,
tußn kyxißy yolil teß jnißxjo ma
kylontißy, chiß.
Naßmtaq tbßajxe jun maj teß lo
kyißj t-xnaqßtzbßißn Jesús. ¿Tzeßntzila
tußn ttzaja qßonaß kyipin? ¿Altzila
kyeß Xewbßaj Xjan? Ißchaqxla mina
n-eltaq kynikyßtz tißjjo tzaj tqßmaßn
Jesús kye, me ma kubß kynimin
tzenkuß tzaj qßmaßn kye.
Oktzin kychmoßn t-xnaqßtzbßin Jesús
kyibß toj Jerusalén kyukßel txqantl
nimil. Qaqkßal kybßaj (120) ok
kychmoßn kyibß toj jun ja, ex i okten
naßl Dios. Tenxix kymujbßil kyibß
kyxolx, ex tzuntaq nchi yon tißjjo
tulnin Xewbßaj Xjan, a otaq tzaj ttziyin Jesús kye.
Chebßa xi kybßißn jun tajqßojil tzenkuß tajqßojil kyqßiqß jbßal, ex noq kynaßxeku tej tokx noj
toj ja tußn, a jaß iteßkxetaq, ex kyli jun techbßil tzenkuß jun taqß qßaqß bßaj kubß tibßajila junjun.
Texjo ambßil ikyjo, bßeßx i bßaj noj tußn Xewbßaj Xjan. Ikyxix bßajjo tzenkuß otaq bßaj tqßmaßn
Jesús kye, qa noq tußn Xewbßaj Xjan tußn ttnena min kyipin wen.
¿Titaqtzißn tbßanil kyipin xnaqßtzbßin otaq tzaj qßoßn? Ax te Dios kubß yekßinte toj
kychwinqil xnaqßtzbßin qa otaq tzaj qßoßn nim kyipin. Qußn tej naßmtaq tul kanin Xewbßaj Xjan,
bßeßxtaq nchi kubß numj ex axtaq txqan kyxobßil kye xjal. Me tej tej kynoj tußn Xewbßaj Xjan
mixa bßantil ttzyet kytzi tußn kyyolin tißj Krist kye xjal.
Nimtaq xjal attaq antza, a tzajninqitztaq toj junjun ma tij tnam, ex otaq tzßok kychmoßn
kyibß kßulil. Teß ambßil ikyjo i okten xnaqßtzbßin qßmalte tbßanil tqanil kolbßil kye xjal. Ayetzin
49
kyeß xjal, bßeßx i bßaj kubß qe bßilkye ex bßeßx i bßaj jaw kaßylaj qußn tzuntaq nkybßißn tojilax
kyyol.
¡Jun tij kaßylajx te lußn! Qußn aye t-xnaqßtzbßin Jesús otaq bßaj bßantl kyyolin toj junxil
yol. Nimx xjal jaw nimsinte tbßi Dios tußn nim tipin otaq kylonte.
Teß qßij ikyjo, bßeßx kubß tyekßin te Pegr qa otaq txßixpit tchwinqil tußn Xewbßaj Xjan.
Qußn ataq te Pegrjo otaq kubß ewinte qa t-xnaqßtzbßin Jesústaq, memeß tej tnoj tußn Xewbßaj
Xjan, bßeßx kujix toj tnimbßil ex bßeßx ok te pakßbßil Tyol Dios ex ntißltaq t-xobßil kye xjal. Tej
tokten Pegr yolil tißjjo tbßanil tqanil kolbßil, nimxtaq tipin wen ex bßeßx ajtz tißj kyanmin xjal ex
bßeßx i jaw nimin oxe mil xjal.
Ikytzin chßiya kye nimiljo kybßaj, noq tußn tipin Xewbßaj Xjan.
( Esta historia la encontramos en Hechos 1:8-14, 2:1-36.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Tej taj Jesús ti bßant kyußn t-xnaqßtzbßin, ex titzin te tußn tbßant tußn jaßna?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti bßaj tej tul kanin Xewbßaj Xjan kyibßajjo nimil iteßtaq junx?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzißn ktzajil tqßoßn Xewbßaj Xjan toj tchwinqil jun nimil ?Jyonkuxa toj Juan 14:26
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titaqtzißn otaq tzaj tqßmaßn Jesús kye t-xnaqßtzbßin tej chßixtaq taj toj kyaßj?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Tzeßntzißn jun xjal a ntiß Xewbßaj Xjan toj tanmin?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Tzeßntzißn jun nimil a at tipin Xewbßaj Xjan toj tchwinqil?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Ajo Xewbßaj Xjan, a ktzajil tchqßoßn Nmaßn toj tumil nbßißy te onil kyeßy ex te
qßuqbßil kykßußja, ok ktzajil t-xnaqßtzin tkyaqil, ex ktzajil tnaßn kyeßy tkyaqiljo o
bßaj nqßmaßn kyeßy. Juan 14:26
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: ANANÍAS EX SAFIRA
50
22
ANANÍAS EX SAFIRA
Bßeßx tzaj tkawbßil Qman Dios kyibßaj
Tej otaqxi chi jaw nimin oxe mil xjal tißj Jesucrist bßeßx ok kychmoßn kyibß kyukßaß txqal
nimil, a iteßtaq Jerusalén. Kykyaqilx qßißntaq kyibß tußn tkubß binchitjo jniß ntzaj kyqßmaßntaq
tsanjil Dios kye. Tkyaqil qßij n-ok kychmoßtaq kyibß tojjo ja te naßbßl Dios ex tojila kyja junjun.
Nkymojintaq kyibß
kyxolilex, nchi naßntaq Dios,
junxtaq kynabßl ex kybßis tij jniß
nbßaj kubß kybßinchintaq. N-ok
kychmoßtaq kyibß tußn tkubß
ikyßsitjo Xjan Wabßj, nchi waßntaq
junx, tukßa tzaljbßil ex kymutxbßil
kyibß tukßa tkyaqil kyanmin. Nbßaj
xi kykßaßyintaq jniß kytxßotxß ex
tkyaqiljo jniß atila kye exsin nxi
kyqßoßntaqtz kyeß tsanjil Dios,
tußntzin tbßaj kubß paßyit kyeß
ntißtaq chßin at kye. Ex tußn ikyjo
ntißtaq jun yaj kyxol.
Me attaq jun ichin antza Ananías
tbßi tukßa Safira, a t-xußjil, kubß
kybßisin tußn txi kykßaßyin jun tnej kytxßotxß exsin tußn txi kyqßoßntz chßin kye tsanjil Dios,
tußntzin txi paßyit kyeß xjal a ntißtaq chßin at kye. Me nej i yolin tißj ex i kyij toj wen tußn miß txi
kyqßmaßna jteßxix twiß txßotxß tzaj qßoßn kye. Bßeßxsin kyij kyißntz chßin pwaq te kye. Me atzaj
tej tpon Ananías qßolte te Pegr, chinajla toj twutz Ananías qa nlaytaq tzßel te Pegr tnikyß te, me
otaq tbßinte te Pegr tußn Xewbßaj Xjan qa nya oßkx twiß txßotxßjo xi tißn Ananías kye. Tejtzaj
tkanin Ananías tkßatz Pegr, xi tqßoßn pwaq te. Xitzin tqßmaßn Pegrtz te kyjalußn:
—Ay Ananías ¿Tiqußn xi ttziyin tußn tokx tajaw il toj tanmin tußn tkyij ttzyußnjiy chßintl
pwaq tißjjo saj qßoßn tey te twiß ttxßotxßa? Noq tußn ikyjo ma jaw bßant yol tußn te Xewbßaj
Xjan. ¿Ma nyaßtzin tetaqtza txßotxß? ¿Ex tej xi tkßaßyin, nyaßtzin tetaqtza pwaq? ¿Tiqußnil xkubß
tbßinchinjiy lußn ex xkubß tewin qeßy? Nya awoqeß ma qo kubß tsbßußn qalaß a Dios.
Noq tej tbßinte Ananíasjo ikyjo bßeßx kubß tzßaq ex bßeßx kyim.
Tej tbßajjo ikyjo, bßeßx i tzaj ilaß kußxin qßa ex kubß kyptzoßn t-xmilil Ananías exsin bßeßx
51
xi kyißntz jaß nchi kuxa miqeta kyimnin.
Txamaßytaq chßintl tbßajnißn ikyjo, tej tkanin Safira, a t-xußjil Ananías, ex ntißtaq otaq tbßi
qa otaq kyim tchmil. Xitzin tqanin Pegrtz te:
—Qßmantzin weßy ¿Oßkxsin twiß txßotxßjo s-ok, a pwaq s-ul tißn Ananías?
Xitzin ttzaqßbßin te Safiratz:
—Twutzx teß ikyjo, oßkx teß twiß s-ok, chiß.
Xitzin tqanin Pegrtz te:
—¿Tiqußnil xbßant tißj kyußn, tußn tok kyqßoßn jun joybßil tißj Xewbßaj Xjan? Me luqeß chi
txaßj muqil tißj qtzan tchmila chi ul, ex atzißn jaßlin ma cheßx muqul tey, chiß.
Texjo ambßil ikyjo bßeßx kubß tzßaq Safira txe tqan Pegr ex bßeßx kyim. Tej kypon kanin
muqil tißj qtzan Ananías, xi kykaßyin noq kyimnil Safira, bßeßxsin xi kyißntz tußn tkux muqet
ttxlajjo qtzan tchmil. Tej tbßajjo ikyjo tkyaqilx nimil ex jniß xjal bßex i xobß tußn ikyjo.
( Esta historia se encuentra en Hechos 2:41-47; 5:1-11
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzin bßaj bßant kyußn xjal tej kybßaj nimin?
______________________________________________________________________________________
2. ¿Tiqußn tzaj tkawbßil Dios tißj Ananías?
______________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyeß tsanjil Dios xi tzyunte tpwaq Ananías?
______________________________________________________________________________________
4. ¿Tiqußnil majx Safira kyim?
______________________________________________________________________________________
5. ¿Altzila kye taj Dios tußn tbßant kyußn tkßwal tojjo qqßijil jaßna?
______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin.
Miß kubß kysbßußn kyibßa ayexa. Qußn mix aßlx te Dios aku kubß sbßunte.
Gálatas 6:7.
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: TCHWINQIL ESTEBAN
52
23
TCHWINQIL ESTEBAN
Jun ichin xkyim noq tußn tpaj qßumbßinteß Tyol Dios
Noq tej tul Xewbßaj Xjan toj kyanmin t-xnaqßtzbßin Jesús, bßeßx el kyxobßil tußn kyqßman
tbßanil tqanil kolbßil kye xjal.
Attaq jun ichin Esteban
tbßi otaq tzßok ten chikyßbßilte
Tyol Dios kye xjal, ex
ntqßmaßntaq qa ajo kolbßil
ntzaj tqßoßn Krist nyaß noq
kye aj judiy, qalaß kye tkyaqil
xjal a kchi nimil tißj Krist toj
kyanmin.
Tej kybßinte judiy ikyjo
i okten chßotjil tukßa Esteban,
me mixa i xkyeya tißj qußn
bßeßx okten te Esteban yolil
tukßa tkyaqil tnabßl. Xi
tqßmaßn Esteban kye tukßa
tkyaqil tipin qa ataq Jesúsjo otaq tzul kolil kyißj tkyaqil xjal. Tußntzintzjo ikyjo bßeßx tzaj kye
Judiy kyqßoj ex i bßaj okten sbßulkyeß jniß xjal tußn kyok meltzßaj tißj Esteban. Ex tzaj kytzyußn
Esteban, ex bßeßx xi kyißn kywutz Nmaq Kawil, ex xi kyqßmaßn kyjalußn:
—Ajo ichin lußn mina nkubß qen tußn t-xoßn yol tißjjo xjan ja te nabßl tbßi Dios, ex tißj
tkawbßil Moises. Ma qbßißy tej xtqßma qa aß Jesús, a aj Nazaret ok kßwel tyuchßißn kojbßil lußn ex
kjawil ttxßixpißn jnißxjo qbßinchbßin a xkyij tyekßin qtzan Moisés qe.
Nya twutzx teß kyqßmanteß xjal lußn, qalaß noq i okten meltzßilte tyol Esteban tzeßnkuxjo
tembßa Jesús kyußn.
Noq i bßaj ok kyim kye ajkawil tißj Esteban, tußn nakaj jun ángeltaq, qußn tzunxtaq
nqßoptzßajix twutz, ex nimtaq tkßußjbßil kyißj tajqßoj.
Xitzin tqanin te tnejil pale te Esteban kyjalußn:
—¿Twutzxtzißn jniß yol ma qßumla tißja?
Bßeßxsin ok ten Esteban chikyßbßilte kyten judiy, ex tqßma:
—Ayißy judiy, ntißx ma kubß kynimißn jnißqeß nejenel a i tzaj tsmaßn Dios, ex ma tzul kanin
juntl qßmal Tyol Dios, a nimxix toklin wen tzeßnqekuß txqantl, me bßeßx s-el kyikyßißn ex bßeßx
53
xkubß kybßyoßn. Atzin Kristjo a tkßwal Dios, chi Esteban kye.
Noq tej kybßinte xjaljo yol ikyjo, bßeßx jaw kyikyßin, ex ox chi bßaj juchßinx kyste tußn
kyqßoj tißj Esteban. Me atzin te Esteban nojnintaq teß tußn Xewbßaj Xjan, jaw kaßyin twutz kyaßj
ex tqßma kyjalußn:
—Kykaßyinxsißn, luß kyaßj ma txi jaqle ex ma nlontißy Jesús luß at toj tmanqßobß Qman
Dios, chte Esteban kye.
Tej kybßinte judiy ikyjo mixa ok kybßißnal tyol Esteban, qalaß bßeßx tzaj txqan toj kywutz
tißj, i ok tilj tißj, ex bßeßx xi kyißn tijxe tnam, ex tzyet tbßiyle kyußn tukßa abßj. Atzin te Esteban
bßeßx kubß meje teß ex jaw qßman kyjalußn:
—Ay Wajaw najsinkujiy kyiljo xjal lußn, chiß.
Tej tbßaj tqßmaßn Estebanjo yol ikyjo, bßeßx kyim.
( Esta historia la encontramos en Hechos 6-7.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Tiqußnil kubß bßyoßn Esteban?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti qußnil mixa tzaj xobßa Esteban kye judiy?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Titzißn tußn tten toj kyanmin nimil tußntzin mi chi tzaj xobßa kye ajqßoj?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tajtzin Qman tußn kyok qqßojin qajqßoj?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Titzin tußn tbßant qußn kyißj qajqßoj?
_______________________________________________________________________________________
6. ¿Titzin tußn tikyßx qußn awo o qo ok nimil tißj Jesús?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Miß chi xobßa kyeß aku kubß bßyonte kyxmilila, qußn ajo kyanmißn nlay kyim teß
kyußn. Matey 10:28
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: JUN XJAL ATTAQ WAßYAJ TIßJ
54
24
JUN XJAL ATTAQ WAßYAJ TIßJ TUßN TEL TNIKYß TIßJ TYOL DIOS
Tußntzintzjo xiß Lip chikyßbßil teß tbßanil tqanil kolbßil te
Tej otaqxi kyim Esteban, jotx nimil tzyet kyjoylajtz tußn jun parisey Saúlo tbßi. Tußntzintzjo
bßeßx bßaj el kypaßn kye nimil kyibß toj tnam te Jerusalén ex i bßaj xiß toj junxil tnam. Toj twutz
Saúlo nyakalaj tbßanilxtaqjo nbßant tußn twutz Dios, tußn nlajontaq kyißj nimil.
Me tej naßmtaq tkyim Esteban,
attaq jun ichin, Lip tbßi, nmojintaq
tukßa Esteban tußn tchikyßbßit tyol
Dios kye xjal. Ajo ichin lußn, bßeßx xiß
tzmax toj tnam te Samaria. Antza
oka tena chikyßbßilte Tyol Dios kye
txqan xjal, ex noq tißj tbßi Jesús i
qßanit nim xjal tußn, a koxqetaq.
Tußntzintzjo ikyjo attaq nim tzaljbßil
tojo tnam anetzißn.
Ex tojxjo tnam anetzißn attaq
jun yuõ Simón tbßi, ex toj ilaß abßqße
noq nsbßuntaq kyißj xjal, qußn otaq tzßok tqßoßn tibß te jun xjal nim toklin. Nim xjal otaq qßmante
qa a Dios otaq tzaj qßonte nim tipumal. Me tej tkanin Lip qßmalte Tyol Dios antza, bßeßx nimin tej
Simón, a yuõtaq, ex majqexjo xjal, a otaq chi ok lipe tißj, bßeßx i jaw nimin.
Me tej tlonte Simón tipin Xewbßaj Xjan toj tchwinqil Lip tukßa Pegr, a nmojintaq tukßa. Xi
tsuqin Simón pwaq kye Lip tußntzintla ttzaj qßoßn tipin ex toklin kyußn Lip tukßa Pegr. Me atzin te
Pegr xi tqßmaßn te kyjalußn:
—Knajila junx tukßa tpwaqa, qußn nixjun pwaq aku bßant tlaqßonteß toyaj Dios, qalaß nimin
tißj Krist ex tzaqpinkjiy jniß il, qußn nya jikyin tayeß tanmin twutz Dios.
Tbßajninxiß ikyjo, jun t-ángel Dios tzaj tqßmaßn te Lip kyjalußn:
—Bßinchinku tibßa, ex kux txißy kubßl toj jun bße, a ntiß at toj, chiß.
Bßeßxsin xiß te Lip, ex tzuntaq nbßet tej tok tkßulbßin tißb toj bße tukßa jun ichin te Etyopiy,
a jun nejenel ex kßußl pwaq te jun qya toktaq te Nmaq Kawil toj Etyopiy.
Ajo ichißn lußn, otaq meltzßaj kßulil tzma Jerusalén, ex kyjaßtaq t-xiß tja. Tzuntaq n-ußjinkux
tißjjo ußj kyij ttzßibßin Isaías aj yolil Tyol Dios ojtxe.
Bßeßxsin ok laqße Lip tkßatz, ex xi tqanin te kyjalußn:
55
—¿Tzuntzin n-el tnikyßa teß nkux tußjin?
Tzajtzin ttzaqßbßin tej xjal te Etyopiy:
—¿Tzeßntzin ten aku tzßel nnikyßa te qa mix aßlx jun ntzaj chikyßbßinte weßy?
Bßeßxsin okten te Liptz qßmalte te, tißj Jesús a s-ul Kolil ex xkyim tzenkuß jun tal rit noq
tußn kyil xjal twutz txßotxß.
Noq tej ikyjo, bßeßx el te aj Etyopiy tnikyß te, ex xi tqßmaßn te Lip kyjalußn:
—¿Tin tkyßitz tußn nkußxa toj aß te jawsbßil aß, lußpite aß lo? chiß.
Xitzin ttzaqßbßin te Lip kyjalußn:
—Qa ma nimin tißj Krist tukßa tkyaqil tanmin, ntißtetz tkyßi.
Atzin te aj Etyopiy tqßmante kyjalußn:
—Kxel nnimin weß Krist a Tkßwal Dios.
Bßeßxsin kußxtz toj aß, ex atzaj tej tjatz , bßeßx xi tlajoßn tbße tukßa txqan tzaljbßil toj
tanmin.
( Esta historia la encontramos en Hechos 8:4-40.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti bßajkyeß nimil tej tkyim Estebßan?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti tbßiß jun yuõ attaq toj tnam te Samaria?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Jaßkutzin bßant tlaqßet Xewbßaj Xjan qußn?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tzuntzin n-el te tnikyß te Tyol Dios tzenkuß nkux tußjin?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Twutzxix kxeßl nqßmaßn kyeßy, ankye kxel niminte weß
atpin teß tchwinqil te jun majx. Juan 6:47
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: TEJ TNIMIN PABL
56
25
TEJ TNIMIN PABL
Bßeßx skßet tußn tajbßin toj taqßin Qman Dios
Attaq jun qßa toj tnam te Tarso, Saúlo tbßi, Judiytaq, ex fariseytaq. Ma xnaqßtzin tibß toj
tnam te Jerusalén tukßa jun tbßanil ajxnaqßtzil, Gamaliel tbßi. Tußntzintzjo attaq nim tnabßl ex
ataq nim tipin aj tkubß tbßinchin jun tiß.
Otaq kubß tqßoßn te Saúlo toj
tanmin qa ajo tqanil otaq tbßi tißj
Jesús nya wentaq. Tußntzintzjo
tzunxtaq ntjyoßnx tußmil tzeßnx tußn
kyel yuchßjataq nimil. Nlajontaq kyißj,
nchi ok ttzyußntaq, ex nchi kubß
tkßloßntaq tußn kyxi tißn toj tnam te
Jerusalén kywutz ajkawil.
Jun maj, xi tqanin Saúlo jun
ußj te tnejil pale, tußn ttzaj qßoßn
toklin tußn t-xiß lajolkye nimil.
Bßextzin xiß Saúlo kyukße tukßa toj
tnam te Damasco, jyolkye nimil, tußn kyjaw lajet. Me tej chßixtaq kykanin tojo tnam te Damasco
tzaj tilkßaj jun tqan tzaj kyibßaj. Ajo tzaj anetzißn, tzunx nqoptzßajixtaq wen, ex tußn ikyjo, bßeßx
kubß lankßaj Saúlo twutz txßotxß, exsin bßeßx i naj twutz. Xitzin tbßißn Saúlo jun tajqßojil twiß jun
yol kyjalußn:
—Saúlo, Saúlo ¿Ti wila tey, tiqußn nlajon wißja?
Penix bßanta tej Saúlo tyolin tej t-xi ttzaqßbßin kyjalußn:
—¿Ankyetetza Tata?
Tzajtzin ttzaqßbßin tqßajqßojil wißbaj kyjalußn:
—Ayin wejißy Jesús, a lußy nlajon tißj, chiß.
Tußn ikyjo bßeßx jaw lußlin Saúlo tukßa txqan t-xobßil, ex xi tqanin kyjalußn:
—Ay tata ¿Titzin tajtza tußn tkubß nbßinchißn?
Tzajtzin ttzaqßbßin Jesús te:
—Kux txißy toj tnam te Damasco, qußn antza ktzajil qßmaßna tey titzißn tußn tkubß
tbßinchin, chiß.
Texjo ambßil ikyjo, bßeßx xi qßißn tja jun xjal Judas tbßi, ex antza kubßa tena oxe qßijku.
57
Me ntißx chßin twa bßaj ex ntiß chßin tkßwaß cheßwa, qala noq nnaßntaq Dios tukßa tkyaqil
tanmin. Tzajtzin tyekßin Qman Dios toj twutz, qa attaq jun ichin tzul kanin mojilte.
Tojxjo tnam anetzißn, attaq jun nimil Ananías tbßi, ok jun toj twutz, jaß tzaj tqßmaßna
Qman Dios te, tußn txiß lolte Saúlo, a attaq toj tja Judas, ex tußn tkubß tqßoßn tqßobß tibßaj. Tej
tbßinte Ananías ikyjo, bßeßx tzaj txqan t-xobßil, qußn otaq tbßinta qa nya wen xjaltaq Saúlo. Me
noq ok tqßuqbßin tkßußj tißj Dios, ex bßeßx xiß jaß taßyetaq Saúlo.
Tej tkanin Ananías jaßna, i kubß tqßoßn tqßobß tibßaj Saúlo, ex xi tqßmaßn kyjalußn:
—Ay werman Saúlo, ajo Jesús, a ok tyekßin tißbß tey tej tußntaq tula toj tnam te Damasco,
atzin saj chqßonwejißy tußntzin kyjqet twutza, ex tußn tnoj tanmin tußn Xewbßaj Xjan, chiß.
Texjo ambßil ikyjo bßeßx el jolpaj muj tißj twutz Saúlo, ex bßeßx bßantl tkaßyin. Jawtzin
weßkstz, ex bßeßx kußx toj aß te jawsbßil aß.
Ajo ichin lußn a nimtaq toklin kyxol xjal a nya nimilqa, bßeßx ok te jun mutxin xjal, ex ok
ten aqßnal toj taqßin Qman Dios.
Tbßajnixiß ikyjo bßeßx ok tbßi te Pabl, a atzißn t-xilnin —tal netzß—
( Esta historia la encontramos en Hechos 9:1-20.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzißn tzaj qßmaßn te Saúlo tußn Jesús?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tzumpila ntzalaj Dios qa nqo jyon qßoj kyißj nimil mo tißj taqßißn Dios?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ti bßajta Saúlo tej tkubß lankßaj twutz txßotxß?
_______________________________________________________________________________________
4. Jyonkuxa toj 1 Pegr 2:21 ¿Tiqußnil xqo txokla tußn Dios?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Qßonka tilil tußn toka tzenkuß jun aqßnil tbßanil twutz Qman Dios, tußntzin ntiß tußn
ttzaj txßixbßiy tißjo taqßbßin, qalaß yekßinkuy Tyol, a twutzxix. 2 Timoteo 2:15
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: OK JUN TOJ TWUTZ PEGR
58
26
OK JUN TOJ TWUTZ PEGR QßOLTE JUN TECHIL
Qa nya noq kyeku judiyjo kolbßil qalaß te tkyaqil xjal
Jun maj, attaq Pegr toj jun tnam Jope tbßi, ex jax naßl Dios toj twiß ja. Tzunxtaq nnaßnx
Dios tej ttzaj tyekßin Dios jun tilbßiyil toj twutz, ex tlonte jun iqbßil tzajnitz toj kyaßj, kßloßnqa
ttxaßn. Tojjo iqbßil anetzißn tkußxtaq ilaß wiq txuk. Ayeß txuk kyaje kyqan, ikyqexjo txuk, a noq
jililin kyel, ex majqexjo txuk a bßaßn chi lipin. Attaq junjun txuk a bßaßntaq kychoßlajtz, ex iteßtaq
txqantl a nya wenqa te chibßj. Atzin ntqßmaßnjo Kawbßil toj Ojtxe Tußjil qa nya bßaßn tußn kyxi
choyitjo txuk, a nya wenqa te chibßj.
Xitzin tbßißn Pegr jun tajqßojil twiß
jun yol tzaj tqßmaßn kyjalußn:
—Weßksa Pegr, ex bßyonqekujiy
txuk lo, ex choßnqexa, chiß.
Teß ambßil ikyjo attaq te Pegr
txqan waßyaj tißj. Me xi ttzaqßbßin Pegr
kyjalußn:
—Mina Wajaw, mix jun maj o
chin choßn weß kyißjjo txuk a mibßin
kychoßlajtz, chiß.
Oxe majxix tzaj yekßißn lußn toj
twutz Pegr. Ex tbßajlinxeß ikyjo, bßeßx el
naj tej iqbßil toj twutz Pegr, ex bßeßx
kubß ten ximilte titaqtzin t-xilnißn jniß otaq tlonte. Me texjo ambßil ikyjo tzaj tqßmaßn Xewbßaj
Xjan te qa iteßtaq oxe xjal nchi jyontaq tißj peßn. Bßexsin kußtz te Pegr lolkye, ex atzaj tej tkßußlil
Pegr, xi kyqßmaßn xjal te kyjalußn:
—Ma qo tzaj chqßoßn jyoltey tußn Cornelio, a jun nejenel kywutz xoßl qßaqß te Rom, jun
ichin at tchewil Dios tißj, chi chiß.
Xitzin tqßmaßn te Pegr kye tußn miß chi aja texjo qßij ikyjo, qußn otaq chi sikyte tußn kybßet,
qalaß tojxe juntl qßij tußn kyxiß junx tukßa Pegr.
Tojtzin juntl qßijtz tej kypon kanin Pegr tja Cornelio otaq tzßok kychmoßn txqan xjal kyibß
antza. Jawtzin yolin Pegr kyxol xjal ex xi tqßmaßn kyjalußn:
—Bßißn kyeß kyußn qa toj kawbßil kye Judiy, ntiß qeß ambßil qe tußn tok qmujbßin qibßa
tukßa jun xjal a nya tyajil Israelqa. Me ma tzaj tyekßin Dios jun tilbßil toj nwutza tußn mina chi el
qikyßinjißy xjal a nya tyajil Israelqa, qußn ntiß jun wiq te xjal nimxitl kyoklen tzenkuß juntl, toj
59
twutz Dios. Tußnpetzißn, kyqßmantzintza jaßlin ¿Tiqußnil õin tzaj kyqßolbßin? Chte Pegrjo.
Xitzin tqßmaßn te Cornelio kyjalußn:
—Ma bßajxe kyaje qßij jaßlin tzuntaq nchin naßn Dios wen, tej ttzaj anqßin jun ichin
nqoptzßaja t-xbßalin wen, exsin tzaj tqßmaßntz weßy tußn ttzaj nqßolbßißn ay ex tqßma ja tumil
taßyetaqa. Tußnpetzißn, teß ambßil jaßna, qajqeß tußn qbßißn tißjjo Tyol Dios, chiß.
Tej tbßinte Pegrjo ikyjo, xi tqßmaßn kyjalußn:
—Twutzxpintetz ntiß jun wiq te xjal ikyßin tußn Dios, qalaß tkyaqiljo ayeß nkubß kybßinchin
tbßanil twutz Dios ex ayeß mutxin kyten twutz, ok chi kletil, chiß.
Texjo ambßil ikyjo bßeßx okten Pegr qßmalteß jun tbßanil bßibßitz tißj Jesús. Xi tqßmaßn qa
taj te Jesús tußn kynimin xjal tißj, jniqeß tyajil Israel exqetzißn xjal a nyaß tyajil Israelqa.
Tzunxtaq nyolinx te Pegr, ayetzißn kyeß xjal a nchi bßintaq, bßeßx i bßaj noj tußn Xewbßaj
Xjan. Antza eßla tnikyßtzajil qa attaq kye xjal kolbßil kye a nyaß tyajil Israelqa, ex attaq kyoklin
tußn kyok te tajlalil chßuq nimil tißj Krist.
( Esta historia la encontramos en Hechos 10:1-38.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzißn tlonte Pegr tej nnaßntaq Dios toj twiß ja?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Atpila jun xjal nimxitl toklin tzenkuß juntl?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyeqeß xjal kchi kletil chi Pergjo te Cornelio?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tajtzin Dios tußn kyel qikyßin xjal nya nimilqe?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Atzißn jaßlen, noq tußn kynimbßila tißj Crist, a Jesús,
ma tzaj tqßoßn Dios kyoklißn te tkßwal. Aj Galatas 3:26
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: KUX QßOßN PEGR TOJ KARS
60
27
KUX JPUßN PEGR TOJ KARS
Me bßeßx jatz tzaqpaj tußn jun ángel
Toj tnam Palestina, nim xjal otaq chi bßaj nimin tißj Jesús. Teß ambßil ikyjo mix aßltaql
nlajon kyißj nimil, tuntzintzjo tzunx chi bßaj tzalajxtaq nimil wen.
Me tojjo tnam anetzißn,
attaq jun aj kawil Herodes tbßi,
kubß tbßyoßn jun tsanjel Dios
Jacobo tbßi, ex atzaj tej tel
tnikyß qa wen eßla toj kywutz
judiy, bßeßx kubß tbßisin tußn
tkßubß bßyet Pegr, a tsanjil Dios.
Tußnpetzißn tej tkanin tqßijil nintz
qßij te wabßj xbßußq (pan) a ntiß
txßamsilte qßoßnx, bßeßx ok
tzyußn Pegr ex bßeßx kux qßoßn
toj kars. Ataq te Herodesjo taj
tußn txi yekßit kye jniß judiy ex
kywutzxtaq tußn tkubßa bßyeta aj tjapin bßajtaqjo nintz qßij.
Tej kybßinteß jniß nimil qa otaq tzßok tzyußn Pegr, bßeßx i bßaj ok ten naßl Dios tkyaqil qßij.
Me tetzaj qnikyßin tej tjapin bßaj tqßijiljo nitz qßij kyußn Judiy, atzin tklet Pegrjo tußn Dios.
Chebßa kßloßnxtaq Pegr tußkßa kabße kxbßil, exsin tkußxtaqtz kyxol kabße xoßl qßaqß ex
iteßtaq kabßel xoßl qßaqß xqßuqil ttzi kars. Atzin te Pegr, tzunxtaq nktanx teß wen. Texjo ambßil
ikyjo, pon weß jun t-ángel Dios toj kars tzunx nqoptzßajex tißj wen, kubß weß tkßatz Pegr ex ok
tyekin ttxlaj Pegr, exsin xi tqßmaßntz te kyjalußn:
—¡Jun paqx weßksa! qßonk ttxoßwa, exqetzin t-xjabßa, exsin lipettza wißja, chiß
Texjo ambßil ikyjo, bßeßx i el tzßaqjo jniß kxbßil tißj tqßobß Pegr, ex bßeßxsin xi lipe tißj
ángel. Me mixa eßla tnikyß qa twutzxtaqjo nbßajik tißj, qußn iky eßlaß tete tzeßn jun twutzikyß n-ok.
Me tej kyikyßx kywutz tnejil chßuq xoßl qßaqß a xqßuqil ttzi kars, ex tej kyikyßx kywutz tkabßin
chßuql xoßl qßaqß, bßeßx i kanin ttziß matij tjpel ja a kxbßil wen, a attaq ttzi bße, ex tukßix tibß xi
jaqla. Bßeßxsin i extz toj kars, ex tej otaq txi kybßetin jun jtebßin ech, bßeßx el tpaßn ángel tibß tißj
Pegr. Kubßtzin tbßisin Pegrtz kyjalußn:
—¿Twutzxpilaß lo? chiß.
Me texjo ambßil ikyjo, bßeßx el tnikyß Pegr tißj, ex tqßma:
61
—¡Jun t-ángel Qajaw ma tzßel klonweßy kye wajqßoja! chiß.
Bßeßxsin xißtz jaß nchi bßaj naßnataq nimil Dios tißj. Atzaj tej tkanin ttzi ja, okx tqßolbßin, ex
bßeßx etz ilbßaj tußn jun txin, Rode tbßi. Bßeßx el teß txin tnikyß te qa ataq Pegrjo, me mixa okxa
tjqoßna ja, qalaß bßeßx xi rinin qßmalte tqanil kyeß txqantl, a chßuqleqataq junx. Xitzin kyqßmaßn
jniß nimil te kyjalußn:
—Qapa ma tzßel txßußj te txin, chichiß
Me atzin tej txin xi tqßmaßn:
—¡Mina! qalaß twutzx, a te Pegrjo, chiß.
I jaw qßmantzin mimil kyxol:
—Bßalaqa a te t-ángel Pegrjo, a klolte, chichiß.
Me tzunxtaq nqßolbßin te Pegr kyißj ex bßeßx oktz kyjqoßn tjpel ja te. Noqx i jaw kaßylaj tej
tiwle Pegr kyußn, juntl majl. Bßeßx i jaw tzalaj exsin antza eßla kynikyßtz te, qa ntzaj tbßißn Qman
kynaßj Dios ttanmin.
( Esta historia la encontramos en Hechos. 12:1-19.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Titzila qußnil kux jpußn Pegr toj kars?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Titzila qußnil i ok ten nimil naßl Dios?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Ankyeß kanin weß tkatzß Pegr, a tzun nqoptzßajix?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Tzumpila ntzaj tbßißn Qman kynaßj Dios nimil?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Alqe aku txi qqanina mojbßil tußn qel kloßn kye qajqßoj?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Aj t-xi kyqanißn jun tiß toj kynaßj Diosa, ten kynimbßila tußn ttzaj tqßoßn,
ex ok ktzajil kytzyußn. Marcos 11: 24
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: I OKTEN PABL BßITZIL TUKßA SILAS
62
28
I OKTEN PABL BßITZIL TUKßA SILAS
Tej jpußnqekuxtaq toj kars
Tojo ambßil tej õi ten Pegr tukßa Pabl qßmalte tbßanil kolbßil kye aj judiy otaq bßaj chßiy
kybßaj nimil, ex otaq bßaj el kyslamin kyibß tojila jniß tnam naqchaq tkßatz Jerusalén. Iteßtaq jniß
tsanjil Dios nim kynabßl, nchi qßmantaq tißj tbßanil tqanil kolbßil toj tkyaqil twutx txßotxß,
tzenkuxjo tqßmanta Jesús kye.
Jun qßij, i xiß Pabl tukßa Silas toj jun tnam
Filipos tbßi, a attaq ttxaßn txßotxß te Grecia.
Atzaj tej kykanin, i okten xnaqßtzil kyißj xjal, a
n-ok kychmoßntaq kyibß naßl Dios ttzi jun aß.
Tbßajlinxa jun jteßbßin qßij, el kykßulbßin
Pabl jun txin a nkanintaq tnabßl tißjjo naßmxtaq
tul kanin, qußn tzyußntaq tanmin tußn taqßnil
tajaw il. Jun aqßniltaqjo txin lußn, ex nimtaq
kypwaqjo tajaw nkykambßin noq tußn lußn. Tej
tlonte Pabl, bßeßx tzaj tbßis tißj, qußn otaqx naj
tußn tajaw il. Xitzin tqßmaßn Pabl te taqßnil tajaw
il, a tokxtaq toj tanmin txin, kyjalußn:
—Tißj tbßi Jesús kxel nqßmaßn tey, tußn tetza toj tanminjo txin, chiß.
Jun paqx etz tej taqßnil tajaw il toj tanmin txin. Ex tußn ikyjo, bßeßx tzaj kyej tajwil aqßuntl
kyqßoj tißj Pabl tukßa Silas qußn ntißltaq jaß tußn tela kypwaq.
Texjo ambßil ikyjo bßeßx i jaw tzyußn Pabl tukßa Silas, ex bßeßx i xi qßißn twutz ajkawil ex xi
kyqßmaßn kyjalußn:
—Ayeß aj judiy lo, ma chi ok ten najsilkyeß jniß xjal tukßa junxil xnaqßtzbßil, a mikxeß
tzenkuß ntqßmaßn kawbßil te Rom, chichiß.
Noq tußn ikyjo, bßeßx tzyet kylaqtzßajtz Pabl tukßa Silas kywutz jniß xjal, ex bßeßx i kux
jpußn toj kars, ex i okx qßoßn tzma txeja wen. Otaqx chi kyßixbßix kye Pabl tukßa Silas, ex
tzunxtaq nchkyßenx tzkyelkyißj, tußn otaq chi bßaj laqtzßin wen, me tzunx nchi tzalajxtaq. Tej tok
nikyßjin aqßbßel, i ok ten Pabl naßl Dios ex tzunxtaq nchi bßitzinx te Dios. Ayetzin kyeß txqantl
xjal, a iteßkuxtaq toj kars, noq i jaw kaßylaj qußn tzmataq tnejil majjo otaq kybßiß jun tiß ikyjo. Ex
noqx kynaßxiku tej ttzaj jun kyaqinjnabß, me ox lußlinx kars tußn wen, ex bßeßx i okx jaqle tjpel
kars, ex bßeßx i el tzßaq jniß kxbßil, a iteßktaq te kßalbßilkye jniß xjal iteßkuxtaq toj kars.
Atzaj teß ttzaj sakßpajjo xqßuqil kars, ok tkaßyin otaq chi jqet tjpel kars, bßeßx tzaj txqan
63
tbßis ex jatz tißn tmachet kaßbße tste, tußn tkubß tbßyoßntaq tibß, qußn kubß tbßisin qa otaq chi bßaj
oq jniß xjal a iteßkuxtaq toj kars, me bßeßx jaw õchßin Pabl, ex xi tqßmaßn te:
—¡Miß kubß tbßyoßn tibßa, luqoqeß otoß qkyaqilxa tzalußn! chiß.
Xitzin tqanin te xqßuqil kars jun tzaj, ex tukßa txqan t-xobßil, kubß meje twutz Pabl ex Silas
qßol chjonte kye, ex xi tqanin kye kyajlußn:
—¿Titzila aku kubß nbßinchin tußn nkleta? Chiß.
Xitzin ttzaqßbßin Pabl kyjalußn:
—Niminxa Jesucrist a Tajaw tkyaqil, ikytzin kkletilajiy ex jnißqeß iteß tukßiy toj tjay, chiß.
Texjo ambßil ikyjo bßeßx oktentej xqßuqil kars qßanilte tzkyelkyißj Pabl tukßa Silas a otaq
bßaj kyßixbße wen.
Tbßajninxiß ikyjo, bßeßx i jaw nimin kyeß jniqeß iteßtaq toj tja xqßuqil kars, ex bßeßx i kußx
toj aß te jawsbßil aß, ex i okx kßleßn Pabl tukßa Silas tuja, xi qßoßn kywa, ex bßeßx i jaw tzalaj
kykyaqilx, tußn otaq chi nimin tißj Qman Dios.
( Esta historia la encontramos en Hechos 16:16-40.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti qußnil i kux jpußn Pabl tukßa Silas toj kars?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Ti tußn tbßant qußn, awo nimilqo qa ma chi ok lipin xjal qißj? Ußjinkuxa Mateo 5:39.
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Alkye aka tzßel klonqe kye jniß ajqßojil qißj?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Titzin jun xnaqßtzbßil, ntzaj tqßoßn tchwinqil Pabl tukßa Silas te qe?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Qußn noq tußn qanmin kxela qnimina tußn qok tzßaqle twutz Qman Dios.
Ex tußn qtzi kxela qqßmaßna qa a Jesús Qajaw tußn qklet tußn. Romanos 10:10
O Ußjinkuxjiy naßbßitz: XI QßIßN PABL TZMA ROM
64
29
XI QßIßN PABL TZMA ROM
Tußntzin tok toj xjel twutz César, tißj til
Tej attaq Pabl toj tnam te Mileto, i tzaj tqßolbßinjo jniß nejenel kyxol ttanmin Dios toj
Efeso. Atzaj teß kykanin xi tqßmaßn kye kyjalußn:
—Tkyaqil qßij o chin teßn kyxola, ex o chin
ajbßin te Qajaw tukßa tkyaqil mutxbßil, ex ilaß maj
ma tzßetz taßl nwutza, noqitla tußn tel wenjo taqßin
Qman Dios. Ex nimku nya bßan s-ul wißja kyußn
Judiy. Me mina õin kubß numja, tußn tqßmetjo bßaßn
kyxol xjal ex toj kyjaßy. Ayeß Judiy exqetzißn a nya
Judiy ma txi nqßmaßn kye, tußn kymeltzßaj tukßa
Dios, ex tußn t-xi kynimin Tyol Qajaw Jesús a
Klolqe.
—Atzißn jaßlin, chi Pabl, ma chinx tchqßon
Xewbßaj Xjan tzma Jerusalén, me ntiß bßißn wußn tiß
kkyßelix wißja. Oßkx tzaj qßmaßn weßy tußn Xewbßaj
Xjan, qa ok chi kßwelixa toj kars, exqa nimx yajbßil
kkyßelix wußn toj tkyaqil tnam, jaß kchin kyßelißy. Me
ma txinqßoßn wibßa noq tuß tkubß nimitjo a saj tqßmaßn Jesús, tußn tqßmetjo tbßanil tqanil tißjjo
tqßaqßbßil tkßußj Qman Dios.
Tej tbßaj tqßmaßm Pabl ikyjo, bßeßx kubß meje, ex naßn Dios kyukßa. Jotx i bßaj oqß, bßaj
kychleßn kyibß, ex i jaw bßisin nimil, qußn tußn otaq tqßma Pabl qa nlay tzßiwle juntl majl kyußn.
Tej tkanin Pabl toj tnejil ja te naßbßl Dios, te Jerusalén, bßeßx iwle kyußn jun jteßbßin Judiy
tzajninqetzaq toj txßotxß te Asia, bßeßx ok kytzyußn Pabl exsin i jaw õchßin kyjalußn:
—Qo kymojintza ayißy aj Israel, qußn ajo maß ichin lo, nbßet toj tkyaqil twutz txßotxß, ex
nxnaqßtzin nya wen kye xjal toj qtanim, chichiß.
Jotx xjal toj tnam jaw tilj, ex ok tzyußn Pabl kyußn, ex el jukßikßin kyußn. Chßixtaq tkyim
Pabl kyußn, tej tbßinte jun ichin te Rom, a tnejil xqßuqil tnam te Jerusalén, qa otaq chi jaw tilj
xjal. Bßeßxsin i ok tchmoßntz jniß xoßl qßaqß, exqatzißn nejenel, ex i xi rinin jaß iteyetaq xjal.
Tej kylonte xjaljo tnejil xqßuqil exqetzißn jniß xoßl qßaqß, bßeßx xi kytzaqpißn tußn kybßujin
tißj Pabl. Bßeßxsin xi tqßmaßn tnejil xqßuqiltz tußn tokx qßoßn Pabl toj kyja xoßl qßaqß, ex xi
tqßmaßn, tußn tbßaj laqtzßin, tußntzintla tjatz tpaßn Pabl til, ex tiqußn otaq chi jaw tilj xjal tißj.
Tej tkanin Felix, a tnejil kawil, tqßma tußn t-xi qßolbßaj Pabl, ex antza kubße tbßißne, tej tok
65
ten Pabl yolil tißjjo qnimbßil tißj Qajaw Jesucristo. Tbßajlinxi kaßbße abßqße, bßeßx el tej Felix te
kawil, ex okx Porcio Festo te t-xel. Bßeßxsin ok te Pabl toj xjel tußn Festo, ex atzin te Pabl xi
ttzaqßbßin:
—Bßinxix te tußn qa ntiß jun nya bßaßn o bßant wußn kyißj Judiy, me qa at jun wila o kußx, a
at kyimin tißj, nlay kubß ntzyußn wibßa tußn nkyima. Me qa nya twutzxjo a nqßumlajtz wißja, mix
aßl jun at toklin tußn txi qßonweßy kye xjal. Tußmpetzißn, ma bßaj nkßußja tojjo lußn jaßlin. Ok kxel
nqanin, tußn nxi tsmaßn twutz César, a tnejilxix kawil te Rom, tußn woka toj xjel tußn.
Xitzin ttzaqßbßin te Festo:
—Qußn axa ma tzaj qaninte, tußn toka toj xjel tußn César toj Rom, mala txißtza antza, chiß.
Bßeßxtzin xi smaßn Pabl tzma Rom junx kyukßeß xjal iteßkuxtaq toj kars. Atzaj tej kykanin
tzma Rom, tjunalx te Pabl kubß ten, ex junchßin xoßl qßaqß kyij te kaßyilte. Tukßa tkyaqil tzaqpibßl,
nqßumlajtaq tißjjo tkawbßil Qman Dios ex mix aßltaq jun nxi miyonte.
( Esta historia se encentra en hechos 20:17-38, 21:27-36, 22:23-24,
24:24-27, 25:8-12 28:16, 30, 31.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. ¿Ti xi tqßmaßn Pablo kye nejenel te ttanmin Dios te Efeso?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tiß bßaj tißj Pabl tej tkanin toj tnejil ja te naßbßl Dios, te Jerusalén?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Al qwutz tußn toka Pabl toj xjel tzma Rom?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Qa at jun joybßil saj toj qchwinqel, tiß kbßantil qußn?
_______________________________________________________________________________________
5. ¿Tizin ntzaj tqßmaßn Dios qe toj 1 Corintios 11:1?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin.
Qußn tußmpetzißn, ma qo tzaj ttxkoßn Dios tußn tikyßx qußn, tzeßnkuß te Crist nim
ma tzikyßx tußn, noq tußn qpaj. 1 Pegr 2:21
O Ußjinkuxjiy naßbßitz : JUN AKßAJ KYAßJ EX AKßAJ TXßOTXß
66
30
AT JUN AKßAJ KYAßJ EX AKßAJ TXßOTXß TE KYEßY
Qußn tkyaqil weß nsaqix wußn chi Qajawjo
At jun ichin Juan tbßi s-ok te jun t-xnaqßtzbßin Jesús tej xten twutz txßotxß, ex ma bßet
junx tukßa. Ajo ichin lußn otaq tijin wen, me miß xqen tußn tqßman tißjjo tbßanil kolbßil tußn Jesús
ex nyolintaq tißjjo Tyol Dios kye xjal. Tußn ikyjo, bßeßx ok tzyußn ex xtaj aqßbßaj kyußn kawil te
Rom, toj ttxuyil aß, jaß taßyitaq jun piõ pkßat txßotxß, Patmos tbßi.
Atzaj tej tkaninjo tqßijil Qajaw, jun
qlixjetaq ikyjo, ok jun tilbßil toj twutz Juan, ex xi
tkaßyin tzaj tqßmaßn Jesús te kyjalußn:
—Tzßißbßinkuy toj jun ußj tkyaqiljo
ktlaßbßila jaßlen, chiß.
Xi tkaßyin Juan jun ttzi ja jqoßn toj kyaßj,
ex atzißn tojxe, tlonte Juan qßuqlekxtaq jun toj
tqßuqbßil, ex toj tqßobß qßißntaq jun ußj tußn, jaß
tzßibßinkuxjo jniß naßm tbßaj bßaj. Ajo ußj
anetzißn, jpußntaq tußn jun maqsibßilte wen, ex
mix aßlx jun aku bßant tjqonte. Tißjilaß qßuqbßil,
tlonte Juan tzunx nqoptzajix jun t-xew kan wen.
Juntl maj xi tkaßyin Juan ttzaj Jesús ex
tzaj ttzyußn ußj, qußn oßkxtaq at toklin ex aku
tzßeltaqjo jupbßilteß ußj tußn. Ex noq tej ikyjo xi
tbßißn Juan tajqßojil kywiß txqan ángel ex jniß
nejenel, tej kybßaj jaw bßitzin kuj wen, ex ataqtzißn ntqßmaßn kybßitz ikyjo kyjalußn:
—Nimxix toklißn tal rit a kubß bßyoßn, nimxix toklin tußn tten tipin tibßaj tkyaqil, ex nimxix
toklin tußn tjaw nimsit tbßi ex tußn t-xiß bßitz te.
Ajo ußj jaw tißn Jesús, junjunku n-el tißntaq jupbßilte, me tzenkuß n-el qßißntaq junjun
jupbßilte nxi tkaßyintaq Juan jnißxjo nyaß bßaßn kbßajbßajil twutz txßotxß, kyißjjo jniß xjal a mi chi
nimin tißj Jesús. Me tojjo jniß iwle tußn Juan, axtaq te Dios at tipin tibßaj tkyaqil twutx txßotxß.
Qußn ataqtzißn tajaw il a tajqßoj Dios, otaq chi tzyet jniß xjal tußn, ex otaq chi kux tqßoßn toj najin,
ex toj yajbßil te jumajx. Me bßeßx kubß tißj tkyaqil tußn Jesús tej tkyim, ex tej tjatz anqßin juntl
maj kyxol kyimnin.
Tlonte Juan tzaj yekßin te, tej tkubß tnajsin Dios kybßinchbßin xjal, a nya bßaßn twutz
txßotxß, texjo ambil ikyjo, tbßi Juan tej ttzaj tqßmaßn Jesús kyjalußn:
67
—Atzißn jalißn, tkyaqil weß nsaqix wußn, chiß.
Noq tej tqßumjo ikyjo, tlonte Juan tej ttzaj anqßin jun akßaj kyaßj ex jun akßaj txßotxß,
bßantlin taßya tkyaqil ex tbßanilxix wen. Ex tlonte Juan jun Xjan tnam, a saq Jerusalén, tej ttzaj
tanina toj kyaßj, tbßanilx wen ex bßantnin tten tzenkuß jun txin otaq bßaj ok t-xbßalin tzunx
qoptzßajix wen, tußn txiß tukßa tchmil.
Tej tbßajjo ikyjo, tbßinte Juan jun tajqßojil yol ex tqßma:
—Ajo tnajbßil Dios ma tzul kyxol xjal jaßlin, ex knajal Dios kyukßa, ex k-elil tsußn taßl
kywutz, ntißl kyimin ex oßqßil, ex ntißl qanbßitz ex kyixkßoj, chiß.
Kubßtzin ttzßißbßin te Juantz kyjalußn:
—Kyßiwlinqexix kyeß jniqaß ma kubß kynimin tkawbßil Dios, ex kchi okix tojjo tnam a
bßantnin taßya.
Ex tqßma Jesús kyjalußn:
—Liweyxix chin ul kanin weß, ex nya yaj, chiß.
Xitzin ttzaqßbßin te Juantz tißj kybßiß jniß nimil twutz txßotxß kyjalußn:
—Ikyxitjo Qajaw, kux tzajte, chiß.
( Esta historia la encontramos en Apocalipsis 1:9-11; 4:1-3; 5:11-12.
Aqßuntl tußn tkubß kybßinchin xnaqßtzanjtz
O Junjun Xjel:
1. Ußjinkuxa Apocalipsis 22:15 ¿Ankyeqaß xjal mi chi okx tojjo akßaj kyaßj ex akßaj txßotxß?
_______________________________________________________________________________________
2. ¿Tzeßntzilaß qchwinqil aj qkanin tkßatz Dios?
_______________________________________________________________________________________
3. ¿Tiß kßwel tbßinchin Dios kyißj tkßwal aj tten kyukßa?
_______________________________________________________________________________________
4. ¿Ankyeqaß kchi okix tojjo tnam bßantnin taßya?
_______________________________________________________________________________________
O Tyol Qman tußn tkyij toj qnabßl ex tußn tkyij qawin toj qanmin:
Kyßiwlinqexix kyeß nchi ußjin ex nchi bßin tißjjo tqanil lo, tußn Dios, ex nchi ok lipe
tißjjo yol tzßißbßin, qußn ajo tqßijil tußn tjapin bßaj tkyaqil, laqßeqßin ttzaj.
Apocalipsis1:3
68
NOTAS
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________