ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK …Egoeraren eta arazoen deskribapena 2.- Larriki...

ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA PRESO POLITIKO PRESO POLITIKO PRESO POLITIKO PRESO POLITIKO GAIXO LARRIEN GAIXO LARRIEN GAIXO LARRIEN GAIXO LARRIEN

EGOERA AZTERTZEN DUEN DOSSIERRAEGOERA AZTERTZEN DUEN DOSSIERRAEGOERA AZTERTZEN DUEN DOSSIERRAEGOERA AZTERTZEN DUEN DOSSIERRA

www.etxerat.info

SARRERASARRERASARRERASARRERA

Dosier honen helburua Euskal Herriko eragileei gure senide diren euskal preso politikoek jasaten duten osasun egoeraren inguruko informazioa zabaltzea da. Gaur egun, gure senide diren 7 presok gaixotasun larri eta sendaezinak dituzte: nahasmen psikologikoak, diabetesa adinagatik, minbiziak... eta bestelako gaitzekin larritua, Guztientzat baldintzapeko askatasuna eskatu da, baina euskal preso politikoen kasuan askatasunerako duten eskubidea sistematikoki ukatua da. Dosier honek biltzen dituen atalak: 1.- Egoeraren eta arazoen deskribapena 2.- Larriki gaixorik aurkitzen diren Euskal Preso Politikoak 3.- Euskal Preso gaixoen kopurua 4.- Espetxea eta ondorio psikologikoak 5.- Osasun asistentzia eza: ondorioak 1.1.1.1.---- EGOERAREN ETA ARAZOEN DESKRIBAPENA EGOERAREN ETA ARAZOEN DESKRIBAPENA EGOERAREN ETA ARAZOEN DESKRIBAPENA EGOERAREN ETA ARAZOEN DESKRIBAPENA Urte luzez gure senideen asistentzian diharduten sendagile, psikologo eta gainerako osasun arloko profesionalek hurbiletik ezagutzen dute espetxeak osasun arloan

suposatzen duen arriskua , eta ondoko puntuetan laburbildu dute errealitate hau:

Espetxearen egitura eta antolakuntzaren eragina Espetxearen egitura eta antolakuntzaren eragina Espetxearen egitura eta antolakuntzaren eragina Espetxearen egitura eta antolakuntzaren eragina. Espetxearen egitura, berez, presoaren mugimendu askatasuna mugatzeko dago asmatua. Eta honek baditu ondorio zehatzak osasun mailan. Horrela, ziegen, patioen, eskaileren, etab.en egiturek erabat mugatzen dute edozein pertsonak beharrezkoa duen espazioa. Espazioen banaketak, espazioen murrizketak, egitura itxiek, espazioen egitura zehatzek (ziega eta patio estuak, xafla zulatuak leihoetan...)...honek guztiak urte luze daramatzaten presoen osasunean ezkuta ezinezko ondorioak eragiten ditu. Hau da, kaltegarri suertatzen zaizkie arras. Ez da harritekoa, beraz, gure senideen arteko osasun kalte gehienak hezur eta artikulazioekin lotuak egotea: herniak, artrosiak, diskopatiak... Kasu askotan 20 edo 22 orduko ziega orduak jasan behar izaten dituzte gure senideek (kasu aunitzetan otorduak ere beren ziegetan egin behar dituztelarik), eta baldintza horietan egotea kaltegarri suertatzen zaie arras. Era berean, ziegako leihoa ia estalia egoteak (xafla zulatuak, “diskoteka efektua” eragin dezakeena) ), patioaren neurria oso motza izateak, edota bai ziegaren bai patioaren kanpo ikusmena aurreko hesi edo paretara mugatua izateak eragin nabarmenak dituzte ikusmenean edo larruazalean. Beste kasu batuetan, berriz, pertsona bat edo birentzat egindako ziegak presoz gainezkatzen dituzte, haietako askok gaixotasun kutsakorrak jota daudelarik.

Alde psikologikotik ere nabarmena da egitura mugaketa honen eragina. Izan ere, denbora luzeko bakartasunari (urteetakoa, zenbait kasutan) egitura hertsia eta komunikazio ezintasuna gehitzen bazaizkio, emozio nahasketei lotutako antsietatea, urduritasuna edota depresio eta suizidiorako joera sortzen dira zenbait kasutan. Eta gisa honetako gaixotasun batek aurretik jota egonik, egoera honetan okerrera egiteko arrisku larria badago. Nahaste psikosomatikoak ere sortzen ditu egitura hertsiari lotutako egoerak: burukominak, hipertentsioa, lokartzeko arazoak... Edo kontzentrazio arazoak eta ahots artikulazio arazoak, besteak beste.

Osasun asistentzia eza Osasun asistentzia eza Osasun asistentzia eza Osasun asistentzia eza. Mediku-funtzionario askoren interes gabezian eta arduragabekerian eta baita kontsultetako tratu ankerrean nabarmentzen da batez ere egoera hau. Nabarmentzekoa da ere Ginekologia kontsultetan gerta ohi dena, bi estatuetako espetxeetatik ospitaleko kontsultara ateratzeko tenorean ia sistematikoki suertatzen dira arazoak: poliziek ezin baldintza kaskarragoetan burutzea trasladoa (atzeko

aldean gogorki esposatuak adibidez), kontsultan bertan poliziak egon nahian tematzea… Ondorioz, askotan kontsulta burutu gabe itzuli ohi da presoa espetxera. Izan ere, gaixoen eskubideak ez dira errespetatzen eta intimitate edota konfidentzia eskubideak urratu egiten dira.

Infekzio arriskuak ekiditeko prebentziorik eza nagusitzen da askotan, kutsadurak saihesteko protokolorik ez dagoelarik. Maiz gertatu izan da ere gure senideak kartzelaz aldatzen dituztenean mediku txostenak galdu edo berandu iritsi izana. Askotan ere suertatu izan da gaixotasunen diagnostikoak egiteko halabeharrezkoak diren froga osagarriak atzeratu izana. Espezialisten kontsultetara ateratzeko asko luzatzen dira tramiteak, ondorioz, potentzialki gaiztoak izan daitezkeen diagnostiko asko atzeratuta egiten dira.

Konfiantzazko profesionalen asistentzia mugatua Konfiantzazko profesionalen asistentzia mugatua Konfiantzazko profesionalen asistentzia mugatua Konfiantzazko profesionalen asistentzia mugatua. Espetxez kanpoko medikuen asistentzia jasotzeko eskubideari dagokionez, ukazioak eta oztopoak nagusi izan ohi dira. (Espainiar Estatuko Espetxeko Lege Organiko Nagusiko 36.3 eta Espetxe Legediko 212.3 artikuluak). Orain dela urte batzuetatik hona eskaera gehienak ukatu egiten dira printzipioz, “segurtasunaren” aitzakia pean gehienetan. Espainiako Espetxe Instituzioko Zuzendaritza Orokorrak alde batetik, eta Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralak bestetik dira ukatzen dituztenak. Une honetan, psikologoen bisitak dira onartzen diren bisitak, baina era mugatuan ere: orain dela urte eta erdi, ordura arte onartuak zituen bisita guztiak ukatu zizkioten paziente gehien zituen konfiantzako psikologoari. Eta egun onartzen direnak ere, oso baldintza kaskarretan burutzen dira: lokutorio interbenituan askotan, intimitatea eta konfidentzialtasuna erabat urratuz. Gainera, azken aldiotan kontsulta orduak arbitrarioki murrizten ari dira (legearen arabera, elkarrizketa denbora ez da mugatua). Konfiantzako medikuen bisitaren ukapenak bi eratan eragiten du. Alde batetik, beren burua konfiantzarik ez duten medikuengan uztea behartzen diete gure senideei, arautegi eta legedi guztien aurka. Eta bestetik, espetxea kokatua dagoen tokian tokiko espezialistak bilatzea behartzen gaituzte senideoi, konfiantzakoak ukatuak ditugularik. Haginlarien edo antzeko kasutan suertatzen da aipatutakoa. Eta askotan hala ere ezinezkoa dugu asistentzia duina bilatzea. Arkaitz Saezen kasuan bezala, non hortz arazoak konpontzeko espetxe inguruko maxilofazial bat bilatzea behartu gintuzten, ondoren espezialista hori espetxera ekartzea ukatu zigutelarik; eta gauza bera bere kontsultara eramatea eskatu zuenean. Edo Antton Lopezen kasuan bezala, zeinek gose behar bat burutu behar izan zuen hortz arazo larrien kanpoko

asistentzia ukatzen ziotelako, espetxeko haginlariak baliabiderik ez zuelarik arazoa konpontzeko. Eta ildo beretik jarraikiz, neurri honekin dirutza ikaragarria xahutzera behartzen digute senideoi,kanpoko espezialisten ordainketa gure esku geratzen delarik. Kartzeletako mediku Kartzeletako mediku Kartzeletako mediku Kartzeletako mediku-funtziofuntziofuntziofuntzionarioek kanpoko medikuekiko duten kolaborazio ezanarioek kanpoko medikuekiko duten kolaborazio ezanarioek kanpoko medikuekiko duten kolaborazio ezanarioek kanpoko medikuekiko duten kolaborazio eza. Konfiantzazko medikuek mediku bisita burutzeko baimenik izaten ez dutenean, kartzelako medikuarekin edo erreferentziazko ospitalekoarekin harremanetan jartzen saiatzen dira presoen jarraipena egiteko. Saiakera hauek, kasu gehienetan, ez dute fruiturik ematen eta, ondorioz, gure senideek ez dute aukerarik izaten jasotzen duten tratamenduaren kontrasterik egiteko.... Ildo honetan, “espetxeko Tratamendu Batzorde” delako taldeek (presoen jarraipena egiten duten zuzendaritza, mediku, psikologo, hezitzaile eta segurtasun funtzionarioz osatua) jokatzen duen paper oztopatzailea azpimarratu beharra dago. Orain arte medikuak mediku eta espetxeak espetxe, kasu batzuetan konfiantzako mediku eta espetxeetako medikuen artean kolaborazioa gauzatzen zen arren, gaur egun ia ezinezkoa da kolaborazio mota hori: espetxe agintaritzako aginduek erabat galarazten dute sendagileen arteko informazio trukaketa hori, espetxeetako sendagileek ezer egiten ez dutelarik agindu horren aurka. Patologien jarraipen zaila Patologien jarraipen zaila Patologien jarraipen zaila Patologien jarraipen zaila. Urruntasun geografikoa dela eta, konfiantzazko medikuekin bisitak izateko ezartzen ari diren zailtasun geroz eta handiagoen ondorioz (sarri lehendik baimendutako bisitak ukatu egiten dituzte), konfiantzazko medikuak funtzionario medikuekin telefonoz harremanetan jartzera behartuak ziren, gaur egun hori ere ia ezinezkoa delarik. Berriz, presoekin harremana mantentzeko, kasu gehienetan, interbenituak diren eskutitzen bidez izaten dute aukera bakarra. Ildo honetan, mediku hauentzako, laguntza psikologiko edo psikiatrikoa behar dutenen jarraipen zorrotz egokia egitea erronka profesionala izaten da, eta ezinezkoa askotan. Espainiar Kode Penaleko 92. artikuluaren ukazioa Espainiar Kode Penaleko 92. artikuluaren ukazioa Espainiar Kode Penaleko 92. artikuluaren ukazioa Espainiar Kode Penaleko 92. artikuluaren ukazioa gure senideengan sistematikoki ematen da azken urteotan, gaixotasun larri eta sendaezinak dituzten presoen inguruan espainiar Estatuko legeak dioenari jaramonik egin gabe. Eta ez hori bakarrik, euskal preso politikoentzako ad hoc asmatutako baldintza berriak txertatu dituzte Kode Penalean, non preso gaixo larrien irtetea damu politikoarekin eta polizia kolaborazioarekin lotzen den. Horren adibide da Gotzone Lopez de Luzuriagaren (bularretako minbizia) askatasunaren aurkako 2007/11/16ko ebazpena. Edo Jabier Gorostiza Lajarriaga (eztarriko minbizi

terminala. 1995/06/17an zendua, hilabete batzuk lehenago kaleratu ondoren) kaleratzeko ezarritako baldintzak. Mediku profesionalek preso hauek kalean tratatzeko egiten dituzten eskaerak ere ez dituzte behin e ere aintzat hartzen.

Halere, espainiar gobernuak “askatasun” modalitate berri bat asmatzen du preso gaixo larrientzat. Beren orain arteko legedi eta arautegia errespetatu gabe “espetxeratze espetxeratze espetxeratze espetxeratze arindua”arindua”arindua”arindua”ren figura finkatzen du, zeinen bidez preso gaixoa etxean dagoen baina kontrol estu baten pean, eskumutur telematikoa barne kasuren batean. Horrela, 2008ko udan neurri hori ezartzen diote gure senide den Mikel Ibañez preso politikoari, minbizi larria izan arren; kasu honetan etxetik inora irtetea er ukatua du, sendagile kontsultara joateko ez bada eta beti epailearen baimenarekin. Udazkenean antzeko neurriak hartzen dituzte gaixotasun larriak dituzten Marilo Gorostiaga eta Anjel Figueroaren kasua. Kasu hauetan badute etxetik irteterik, baina ordu mugatuetan soilik eta bestelako baldintza oso zorrotzak bete behar dituztelarik. Eta 2009ko udaberrian gaixo larri ditugun Mikel Gil eta Bautista Barandalla senideei ere neurri bera ezartzen die, aurrekoen baldintza bertsutan. Beraz, berez eta haien legediaren arabera ohiko baldintzen pean kalean egon behar ziren senide hauek oso baldintza zorrotzetan egotera behartuak daude, inolako arrazoi objektiborik gabe.

Espetxealdi luzearen ondorioak Espetxealdi luzearen ondorioak Espetxealdi luzearen ondorioak Espetxealdi luzearen ondorioak. Azken urteotako erreforma eta aldaketa juridikoek (gure senideentzako ad hoc eginak, berriz ere) bizi arteko espetxea ezarri dute de facto espainiar Kode Penalean (30, 40 urteko zigorrak oso osorik bete beharrak). Honek, osasun mailan, ondorio oso negatiboak ekarriko ditu. Horrela, preso kolektibo honen batez besteko adina ikaragarri igoko da. Hori dela eta, argi dago adina eta espetxealdi luzearen eraginez egun osasuntsu dauden asko eritasunak jota geratuko direla ez oso denbora luzera. Ondorioz, gaixo kopurua ikaragarri emendatuko da datozen urteetan. Era berean, egun gaixotasun larriak dituzten presoek, egungoak larriagotzeaz gain, gaitz berriak izateko aukera handiak dituzte. Eta, jakina, egoera honetan gaixotasun larri hauen okertzearen beste ondorioa bistan dago: heriotza espetxean. Erran nahi baita: heriotza heriotza heriotza heriotza zigorrazigorrazigorrazigorra aplikatu zaie de facto. Edota etxean hiltzera askatzen dituzte. Baditugu hainbat kasu azken hamarkadetan aipatutakoa baieztatzen dutena: etxean hiltzera atera zituzten Josu Retolaza, Santi Diez, Jabi Gorostiza edota Esteban Esteban, kasu. Minbiziak jota denak, azken ordura arte eta heriotza saihesterik ez zegoen arte espetxean eduki dituztenak.

Esan beharra dago ere espainiar estatuko kartzeletan dauden gure senideen osasun egoerari jarraipen egokia egitea zaila bada, frantziar estatuanfrantziar estatuanfrantziar estatuanfrantziar estatuan ere izugarrizko oztopoei egin behar izaten zaie aurre. Bi kasuetan, osasun asistentzia duina izateko, osasun asistentzia bermatua izateko, presoek, bere senideek, medikuek eta abokatuek, gogor borrokatu behar izaten dute. Estatu frantsesean ere erabat debekatua dago konfiantzako osasun profesionalak sartzea; oso tarteka onartu izan dute, eta beti salbuespen gisa, egoera guztiz larrien aurrean.

2.2.2.2.---- LARRIKI GAIXORIK DAUDEN EUSKAL PRESO POLITIKOAK LARRIKI GAIXORIK DAUDEN EUSKAL PRESO POLITIKOAK LARRIKI GAIXORIK DAUDEN EUSKAL PRESO POLITIKOAK LARRIKI GAIXORIK DAUDEN EUSKAL PRESO POLITIKOAK Gaur egun, gaixotasun larriak eta sendaezinak dituzten 7 euskal preso politiko daude:

JON AGIRRE AGIRIANO.JON AGIRRE AGIRIANO.JON AGIRRE AGIRIANO.JON AGIRRE AGIRIANO. Aramaio. 1942an jaioa. 1981/05/05ean atxilotua. Langraizko espetxean gaur egun.

a.- Osasun egoera: Artrosi orokortua Artrosi orokortua Artrosi orokortua Artrosi orokortua (bi aldakak ukituak). Hernia diskala L4-L5en artean. 2005ean bi aldaken ebakuntzaren beharra ikusi zuten traumatologoek eta urte horretan beratan eskuineko aldakako ebakuntza egin zioten: protesi bat ezarri zioten Diabetes MellitusDiabetes MellitusDiabetes MellitusDiabetes Mellitus 1998an diagnostikatua. Horren ondorioz: alde biko miopiaalde biko miopiaalde biko miopiaalde biko miopia, hiperkolesterolemia, hiperkolesterolemia, hiperkolesterolemia, hiperkolesterolemia, hiperglizeridemia eta Miokardioko Bihotzeko Larriaren arriskua. Fluhiperglizeridemia eta Miokardioko Bihotzeko Larriaren arriskua. Fluhiperglizeridemia eta Miokardioko Bihotzeko Larriaren arriskua. Fluhiperglizeridemia eta Miokardioko Bihotzeko Larriaren arriskua. Flutter (blokeoa) tter (blokeoa) tter (blokeoa) tter (blokeoa) aurikularraaurikularraaurikularraaurikularra. Honetaz gain, eskuineko eskuko Dupuytren sindromea, “Hallus valgus” (juanetea) ezker oineko lehen behatzean eta behatz “atzaparrean” bigarrenean (2008ko ekainean egin zioten ebakuntza.

b.- Egoera juridikoa: 30 urtetara zigortua, 1996/05/11an bete zituen zigorraren 3/4ak eta 2006/10/28an bete zuen zigor osoa. Baina 2006/09/19an, Entzutegi Nazionalak zegozkion erredentzioak kendu eta zigorra beste 5 urtez luzatu zion, 197/06 doktrina ezarriz. 2005ean eta 2007an bere baldintzapeko askatasuna (92.art.) eskatu zitzaion Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralari, baina kasu bietan ukatu egin zitzaion eskubide hori. c.-Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Bere adina eta espetxealdiaren luzerari lotua, ibiltzeko arazo mingarriak ditu (aldaka eta belaunak oso ukituak ditu), luze ezin ibiliz nekea eta oinazeengatik, eskailerak ia ezin igo... Kontuan izan behar da Jonek urte luze daramatzala patio eta ziega hertsiak jasaten, eta honek betirako eragin dio bere osasunean. Ez da kasualitatea artikulazio eta hezurrei lotutako hainbeste arazo izatea, egokitu zaizkion espetxeetako egitura fisikoak egoera hori ahalbidetu duelarik: zementuzko zoruek, metro karratu eskaseko ziegek, saihestezinezko eskailerek...beren “lana” egiten dute urteetan zehar pertsonarengan, eta Jonena da gisa honetako kasu nabarmenetako bat. Txostenaren aurreko zatian deskribatzen diren egoera eta arazoek bete betean harrapatzen dute Jon . Egoera eta egitura honen eraginez ere, gero eta zailtasun gehiago ditu irakurtzeko (diabeteak eraginda, aldi berean), denborak bere aurka jokatzen duelarik. Adin horretako edozein pertsonak kalean gaitz berberekin nahiko arazo baditu osasunaren galera ez saihesteko, espetxean ia ezinezkoa da hondamendia saihestea. Kontuan izan behar da espetxean presoa ez dela ia sekula bere iniziatiben jabe: espetxeko araudien, funtzionamenduaren eta funtzionarioen menpe daude une oro; haiek erabakitzen dute noiz eta nola egin behar diren gauzak. Egoera honetan, Jonek, ezin du bere gaixotasunen beharrezko kontrola bere kabuz eraman: orain bi urte ebakuntza egin zionetik behin bakarrik egin dizkiote behar dituen kontrolak, nahiz eta berak behin eta berriz eskatu. Aldiro espetxe instituzio, egitura eta pertsonalak altxatzen duten hesiaren aurka

borrokatu behar izaten du. Ez da gauza bera nor bere kasa edo hurbilekoek lagunduta joatea ospitalera, frogak egitera...edo auto berezietan, poliziaz inguraturik, lotua eta muntaia polizialaren artean egitea kontsulta. Asistentzia ez dago inola ere bermatua bera dagoen espetxean. Erizaindegian egon arren, gauez eta bazkalondoan, preso gaixoa ziegan dagoelarik, ez dago bermatua sendagilearen asistentzia: “segurtasuna” lehenesten da ororen gainetik.

JOSE MIGJOSE MIGJOSE MIGJOSE MIGEL ETXEANDIA MEABEEL ETXEANDIA MEABEEL ETXEANDIA MEABEEL ETXEANDIA MEABE.- Larrabetzu. Alcala-Mecoko espetxean egun. 1960an jaioa. 2003/07/03an Mexikon atxilotu zuten eta handik egun pare batera Espainiara eraman zuten, non basaki torturatu zuten.

a.- Osasun egoera: Obsesio Obsesio Obsesio Obsesio----konpultsio nahasmena, antkonpultsio nahasmena, antkonpultsio nahasmena, antkonpultsio nahasmena, antsietate koadrosietate koadrosietate koadrosietate koadro akutu batekin, depresiodepresiodepresiodepresio aldiekin nahasia. Mexikon ere gaitz berarekin zebilen. Bere espetxe zigorraren eta aitaren osasun egoeraren gaiek eragin zuten bere azken krisia. Krisi garaiak eta lasaiak tartekatzen ditu. Hepatitis CHepatitis CHepatitis CHepatitis C (1990an Mexikon diagnostikatua). b.- Egoera juridikoa: Epaitua eta 18 urtetara zigortua . 2007/01/11: 92. artikulua indarrean jartzea eskatu zion Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralari. 2007/06/01: 92. art. ukatu ziotela helarazi zioten. c.-Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Bere gaixotasunak toki lasai eta egoki bat eskatzen du non bere obsesio eta antsietateak baretzen joango ziren. Baina bistan da espetxea ez dela tokirik egokiena berarentzako. Kontuan izanik, gainera, depresio aldiak izaten dituela tarteka, espetxearen egitura bera eta bere arautegiaren zorroztasuna bere osasunaren kalterako daude

zuzenduak. Izan ere, espetxeko aldian aldiko tentsio eta larritasunezko egoerek (zigorrean oinarritutako sistemak eraginda) bere obsesio eta antsietatea larritzea baino ez du eragiten. Lotzen badiogu honi espetxeak presoengan ezarri ohi duen kontrol zorrotz eta itogarria, bere sintomak piztu egiten dira behin eta berriz. Horretaz gain, 2008ko otsailean ordura arte onartua zuen konfiantzako psikologoaren bisita baimena ukatu zioten. Gertakizun honek, askatasun eskaeraren ukapenarekin batera, larriagotzen du bere egoerak okerrera egingo duen arriskua. Hainbeste, non Herrerako espetxea berak zaintza protokoloa ezarri zion 2009ko urte hasieran.

JJJJOSE RAMON FORURIA ZUBIALDEAOSE RAMON FORURIA ZUBIALDEAOSE RAMON FORURIA ZUBIALDEAOSE RAMON FORURIA ZUBIALDEA. Markina. 1949an jaioa. 2003tik espetxean. Dueñas-ko (Palentzia) espetxean egun.

a.-Osasun egoera: Neo besikala; maskuriko minbizia.Neo besikala; maskuriko minbizia.Neo besikala; maskuriko minbizia.Neo besikala; maskuriko minbizia. 2004/11/22an Gregorio Marañoneko Ospitaleko Urologia kontsultan egindako biopsiak Kartzinoma uroteliarra erakutsi zuen. 2005eko urtarrilean BCG, zistoskopia eta zitologia kontrolak agindu zituen espezialistak. Bukatu zuen fase honetako tratamendua baina 2008ko azaroan minbiziaren berpizte bat (displasia) sumatzen da egiten dioten frogan b.- Egoera juridikoa: 30 urtetara zigortua baina Gorenera errekurritua, 2018/10/04ean betetzen ditu 3/4ak. 2004ko azaroan bertan askatzeko eskaera (zigorra etxean betetzea) egin zitzaion Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralari: 2006ko otsailean ezezkoa ebatzi zuen. 2006/12/28an bere behin-behineko askatasuna eskatu zion ENko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralari. 2007/03/15: Ukatu zioten behin-behineko askatasunaren eskaera.

c.-Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Gaitz larri eta atzeraezinezkoen kasuan (minbizia, kasu honetan) jarraipen eta errebisio sistematikoak halabeharrezkoak dira gaitza berpiztu edo larriagotu ez dadin. Kasu honetan, espetxeko medikuen esku dago jarraipen hori egitea eta errebisioak bideratzea (ospitalera eskatu beharra dago); baina jakin izan dugu zitologia eta ekografia errebisioak ez direla egin edo atzeratu direla askotan. Eta kontuan izan behar da tumore mota hau %50eko kasutan berriro agertu daitekeela, tratamendu zuzenarekin ere. Beraz, errebisioak eskatzea gaixoaren esku egon beharrean espetxearen esku egotea guztiz bere kalte bihurtzen da. Izan ere, jakin beharra dago espetxearen lehentasuna zentroaren segurtasuna dela, eta ondoren dator presoaren egoera osasuntsua bermatzea. Horrela bada, une puntual batean osasunaren inguruko zerbait larria gertatuz gero (bihotzekoa, bat-bateko osasun okertzea...) ez dago inola ere bermatua presoaren artatze zuzena. Eta gauza bera gerta liteke osasun arloko jarraipenari dagokionez: segurtasuna da denen gainetik eta lehenik bermatzen dena, bigarren mailan utzirik presoaren osasuna.

GOTZONE LOPEZ DE LUZURIAGA FERNANDEZGOTZONE LOPEZ DE LUZURIAGA FERNANDEZGOTZONE LOPEZ DE LUZURIAGA FERNANDEZGOTZONE LOPEZ DE LUZURIAGA FERNANDEZ. Agurain. Jaén-eko espetxean dago. 1959an jaioa. 1989/09/17an atxilotua.

a.- Osasun egoera.- BularrekBularrekBularrekBularreko minbiziao minbiziao minbiziao minbizia topatu zioten 2007ko ekainaren hasieran (Kartzinoma duktal Kartzinoma duktal Kartzinoma duktal Kartzinoma duktal infiltranteainfiltranteainfiltranteainfiltrantea, 1. graduan) Ekainaren 26an ebakuntza egin zioten Jaengo Ospitalean eta adenokartzinoma erauzi zioten. 2007-09-18an 35 eguneko erradioterapia tratamenduari hasiera eman zion. Nekez eta traba ugariz burutzen da tratamendua. b.- Egoera juridikoa.-

30 urtera zigortua. DGIPek (Dirección General de Instituciones Penitenciarias) 104.4. art. ezarri zion espetxeak hala eskatuta eta, ondorioz, 3. graduan ezarri zuten. 2007/08/02: Jaengo Espetxeko Tratamendu Batzordeko batzarrak, aho batez, Zaintza Epaitegi Zentralera (ZEZ) Baldintzapeko askatasun espedientea bideratzea erabakitzen zuen. 2007/08/09: Jaengo Espetxeko tratamendu batzordeak, mediku zuzendariordeak Gotzoneren osasun egoerari buruzko azken berriak aurkeztu ondoren, medikuaren kontrako boto bakarrarekin, iritziz aldatzea eta baldintzapeko askatasunaren kontra egitea erabaki zuen. 2007/11/16: ENeko EZEZak ez zuen onartu baldintzapeko askatasunaren eskaera. Espetxeko Tratamendu Juntaren iritziarekin bat egiteaz gain, Gotzonek bere ideia politikoei uko egitea kontuan hartu zuen eskaera ukatzeko. c.-Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Gotzoneren kasuan, nabarmen agertzen da espetxearen eragin kaltegarria gaixotasun larri bat pairatzen duenarentzat. Izan ere, bere gaixotasunaren hasieratik ohikoak izan dira kontsultarako bidaien atzerapenak eta suspentsioak. Erradioterapia tratamendua ezarri zitzaionetik (2007ko irailean), behin eta berriz errepikatu dira arazoak: sesioak suspenditu beharra trasladorako poliziak agertu ez zirelako; gaixoa eskuak atzetik loturik eraman izana kontsultara edo tratamendua hartzera; polizia kontsultaren barnean egotea, intimitatea eta konfidentzialtasuna urratuz; tratu bortitza poliziaren aldetik; tratamendua hartzera ez ateratzea “makina hondatua” zegoenaren aitzakia pean... Bularreko minbizirako nazioarteko protokolo guztiek kontrol jarrai eta zuzenaren beharra azpimarratzen dute, minbiziaren berpizte bat saihesteko. Kontrolen zorroztasuna ere azpimarratzen dute aldi berean. Hau da, kasu honetan suertatzen ez dena, hain zuzen ere: espetxetik ospitalerako bidaiak, atzerapenak, trasladorako ezartzen diren segurtasun neurriak... Honek guztiak ezinezkoa egiten du halabeharrezkoa den kontrol zuzena eta, ondorioz, tumorea berpizteko aukera areagotzen du. Honi gehitu behar zaio, jakina, espetxearen egitura eta izaera bera, non gaitz mota hau dutenentzat toki egokirik ez dagoen. Are gehiago, espetxeari berez dagokion tentsio eta zigor sistemak bere gaitza berpiztea edo areagotzea eragingo luke zalantzarik gabe, gaixotasunaren pronostikoa bere inguruari eta autu-zainketari zuzenean lotu baitago. Gaitza mota honi aurre egiteko baldintza egokienak behar dira, gaur egun ez daudenak.

JUAN JOJUAN JOJUAN JOJUAN JOSE REGO VIDAL.SE REGO VIDAL.SE REGO VIDAL.SE REGO VIDAL.---- Donostia. 1939an jaioa. 2005/08/09an atxilotua. Dueñasko (Palencia) espetxean egun.

a.- Osasun egoera: Gaitz zerebrobaskularraGaitz zerebrobaskularraGaitz zerebrobaskularraGaitz zerebrobaskularra (1988tik ezaguna), Diabetes Mellitus eta hipertentsioaDiabetes Mellitus eta hipertentsioaDiabetes Mellitus eta hipertentsioaDiabetes Mellitus eta hipertentsioa duela hamabost urte baino gehiagotik. Horren ondorioz, Retinopatia diabetikoaRetinopatia diabetikoaRetinopatia diabetikoaRetinopatia diabetikoa, kataratakkataratakkataratakkataratak izan ditu eta ikusmenaren galera ikusmenaren galera ikusmenaren galera ikusmenaren galera larria bi begietan: ezintasun larria irakurtzeko. Bi aldeko hipoakusia neurosensoriala.hipoakusia neurosensoriala.hipoakusia neurosensoriala.hipoakusia neurosensoriala. Prostataren hipertrofiaProstataren hipertrofiaProstataren hipertrofiaProstataren hipertrofia. B12 bitaminaren eskasia. 2005ko azaroan istripu zerebrobaskular bat izan zuen (tronbosia)tronbosia)tronbosia)tronbosia), ikusmena eta ezkerreko hankako indar eta mugikortasun gabezia eragin ziona. Aldi berean, sei hilabetez egon zen oroimen galerarekin. Zorabioak eta sudur-odol jarioak aldiro. Medikuen arabera, bere kasua larria da oso. Izan ere, bere adina eta bere gaitzen larritasuna kontuan hartuta, kalean egonik ere oso hurbiletik eta asko zaindu beharreko pazientea litzateke. 2007/07: Sendagileak prostataren ebakuntza gomendatu zuen. 2007/09: Oftalmologoak ezkerreko begiko ebakuntza gomendatu zuen, ikusmena ia guztiz galdua duelarik (kataratak). Eskuinekoan, berriz, galera oso nabarmena da ere. 2008ko irailak 4an kontsulta hitzordua zuen Donostiako Ospitalean, baina ez zuten ekarri, kontsulta 11rako atzeratu zen, baina berriro ere espetxeak ez zuen trasladoa burutu, nahiz eta epaileak trasladoa onartua izan. 2008Ko azaroan eramaten dute azkenean Donostiara. Bertan, prostata eta kataraten ebakuntza egiten diote. 2009ko uztailaren hasieran bularreko angina bularreko angina bularreko angina bularreko angina pairatzen du. b.- Egoera juridikoa: 20 urtetara zigortua. 2004/01/18an Dirección de Instituciones Penitenciarias-ek ukatu egin zion Euskal Herrian dagoen espetxe batera trasladatzeari. 2006ko otsailak 13an, zigorraren etena ez onartzea ebatzi zuen Entzutegiko Nazionaleko

zigor aretoko 2. salak. 2006/11/23an espetxeko tratamendu juntak ukatu egin zuen graduaren progresioa. 2006ko abenduak 1ean baldintzapeko askatasuna eskatu zion (92. art.) Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentraleri. 2007/03/04ean bere egoerak okerrera egin zuela ikusirik (ikusmena ia galdu du), Donostia Ospitaleko barne medikuntza kontsultarako eskaera egin zen ere. Eskaera biak ukatu zizkioten. 2007ko azaroan, traslado eskaera berri bat egin zuen. 2008ko otsailak 22an DGIP-ek (espetxe agintaritzak) ukatu egin zion trasladoa. 2008/07/31ean Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentraleko epaileak onartu zuen trasladoa Donostiako Ospitalera, oftalmologia zerbitzuko kontsultarako. Hala ere ez zuten kontsultetara ekarri. 2008ko azaroan eramaten dute azkenean. c.- Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Zalantzarik gabe esan daiteke preso gaixorik larrienetakoa dugula une honetan. Bere adinak, espetxealdiak eta, batez ere, gaitzen larritasunak kezka larria sortzen du gure baitan. Jarraipena egiten duen sendagilearen arabera, pertsona hau kanpoan egonez gero ere arrisku larriko gaixoa litzateke; pentsa, bada, espetxeko testuinguruan. Kanpoan patologia hauek larritzeko dauden aukerak biderkatzen dira espetxean non baldintzak guztiz aurkakoak dituen: espetxeko tentsio amaigabea, dieta egokirik ez diabetesarentzako, eskailerak non nahi, ezintasuna dagozkion ariketa fisikoak egiteko, baldintza gogorrak ospitalerako trasladoetan (eskuak atzetik lotuak, poliziez inguratua, probokazioak...). Bere egoeraren larritasuna dela eta, espetxeak beste ezeren gainetik segurtasuna lehenesteak amaiera larri baten aukera areagotzen du. Izan ere, bere osasunak eta adinak ezinezkoa egiten du balizko krisi edo egoeraren bat-bateko okertzearen aurrean garaiz adieraztea larritasuna: ziegako ateak itxita daude eta gogor astindu beharra dago funtzionarioa etorri arte. Eta gauez segurtasun protokolo bat ezarrita dago atea zabaldu aurretik... Diabetesari dagokionez, espetxean ez diote dagokion dieta ematen eta, ondorioz, gora-behera handiak ditu glukosarekin. Kanpoan egonik aukera izango luke dieta egokia jarraitzeko, behar diren frogak egiteko eta egoera lasai batean egoteko; espetxean, berriz,

kontrako egoeran dago; erabat mugatua dago maila guztietan.

Era berean, bere kasuan ere eragin handia du espetxearen egitura berak: patio eta ziega estuak, eskailerak... Hori dela eta, tratamendurako dagozkion ariketa fisikoak egiteko zailtasun ikaragarriak ditu.

JOSU URIBETXEBARRIA BOLINAGA.JOSU URIBETXEBARRIA BOLINAGA.JOSU URIBETXEBARRIA BOLINAGA.JOSU URIBETXEBARRIA BOLINAGA.- Arrasate. 1956an jaioa1956an jaioa1956an jaioa1956an jaioa. 1997ko uztailetik espetxean. Valladolideko (Villanubla) espetxean dago egun, azken urteak Langraizen egon ondoren.

a.-Osasun egoera: Giltzurruneko minbiziaGiltzurruneko minbiziaGiltzurruneko minbiziaGiltzurruneko minbizia. Ezker giltzurruneko kartzinoma Ezker giltzurruneko kartzinoma Ezker giltzurruneko kartzinoma Ezker giltzurruneko kartzinoma.2005/06/09an nefrektomia bat egin zioten: ezkerreko giltzurruna kendu zioten. Ondorioz, aldian aldiko kontrolak egin beharko ditu Urologiako Kontsultan; bizitza osorako tratamendua da. b.-Egoera juridikoa: 30 urtetara zigortua. 06/12/01: Baldintzapeko askatasuna eskatu zion (92. art.) ENko Espetxe Zaintzarako Epaitegiari. 07/05: Eskaera ukatu ziotela jakinarazi ziguten. 07/07/24: ENeko EZEZak ukatu egin zuen Erreforma helegitea. c.-Espetxearen eragina bere gaixotasunean: Egoera hau (espetxearena, alegia), noski, ez da egokiena gisa honetako gaixo batentzako: espetxean jarraituz, kanpoan egonik baino arrisku handiagoa du gaitza berpizteko. Bestela ere, 2 urtetan mota honetako gaitza berpizteko arriskuaren aukera % 51ekoa da. Beraz, kanpoan egon beharko luke arazo honi behar bezala aurre egiteko, baina orain arte ukatu izan diote aukera hori.

Sei preso hauetaz gain, badugu beste senide bat beste senide bat beste senide bat beste senide bat ere gaixotasun larrien barnean kontabilizatua eta 92. artikulua indarrean jartzea eskatu edo eskatuko dutena. Gaixotasun Gaixotasun Gaixotasun Gaixotasun psikologikoak ukitutako senidea psikologikoak ukitutako senidea psikologikoak ukitutako senidea psikologikoak ukitutako senidea dugu hau, eta bere borondatea errespetatuz, momentuz ez dugu izena publiko egingo. *Nahasmen eskizofreniformea *Nahasmen eskizofreniformea *Nahasmen eskizofreniformea *Nahasmen eskizofreniformea duen gizonezkoa; depresioa sintoma psikotikoekindepresioa sintoma psikotikoekindepresioa sintoma psikotikoekindepresioa sintoma psikotikoekin.1978an jaioa. 1998an atxilotua. 30 urtetara dago zigortua. 2006/12/21: 92. artikulua aplikatzeko eskatu zion ENeko Espetxe Zaintzarako Epaile Zentralari. Zerrenda honetan zehazten den bezalaxe, aipatzen diren presoen gaixotasunak larriak eta sendaezinak dira edozein toki eta egoeretan. Minbiziak jota dauden presoak ditugu larrienak. Zeren, zerrenda horretan aipatzen direnaz gain, baditugu biziki kezkatzen gaituztenak; hala nola Jose Luis Elkoro, 74 urtekoa, 2009ko apirilaren 29an atxilotua eta prostatako minbizia duena, nahiz eta une honetan kontrolpean izan. Edo B linfoma larria izanik kaleratu behar izan zuten Mikel Ibañez, zeina egun kalean eta espetxeratze arinduan egonik ere oso baldintza zorrotzak bete behar dituen, berriz espetxeratzearen arriskua hor dagoelarik. Baina gainera, adinean aurre egindakoak ere larrienen artean ditugu ere, espetxealdi luzearen eta bizi baldintza gogorren zama daramaten batzuk: Jon Agirre, Juan Jose Rego, Jose Ramon Foruria. Horiek, eta nola ez, osasun mentala larriki ukitua duten presoek, baldintza egokiak behar dituzte bizitzeko; baina alderantziz suertatzen da, eta gure senide euskal preso politikoen kasuan bizi baldintza gogorrenetan dituzte. Araudi penalak eta espetxe-araudiak aukera ematen dute gisa honetako gaitzak pairatzen dituen presoa askatasunean uzteko, bere osasunerako egokiena den inguruan bizi ahal izateko. Baina ez hori bakarrik; kontuan izan behar da ere hauetako asko espetxeak edo espetxeko bizi baldintzek zuzen sortutako kasuak direla. Beraz, ardura are handiagoarekin jokatu beharko lukete espetxeek eta egoera hauek kudeatzen dituzten arduradunek. Beraz, gaur egun euskal preso politikoei ezartzen zaizkien neurri berezien artean bi azpimarratu nahi ditugu bereziki, alde batetik beren osasunean zuzen eragiten dituztenak:

ia bizitza osorako espetxealdiko zigorra eta bestetik gaixotasun larriak pairatzen dituztenei askatasuna ukatzea sistematikoki. Egungo egoera kontuan izanik, non espetxe zigorraren urteak gero eta gehiago luzatzen ari diren, epe motzean, euskal presoen osasun egoeran eragin larria izan dezakete neurri hauek. 3.3.3.3.----EUSKAL PRESO POLITIKO GAIXOEN KOPURUAKEUSKAL PRESO POLITIKO GAIXOEN KOPURUAKEUSKAL PRESO POLITIKO GAIXOEN KOPURUAKEUSKAL PRESO POLITIKO GAIXOEN KOPURUAK Ikusi ditugun gaixo larriez gain, badago kopuru zabal bat osasun asistentzia zuzena eskatzen dutenak. Kontuan izanik orain gutxi arte presoen batez besteko adina 30 urteren inguruan zegoela, ez da normala hain kopuru zabalak osasun arloko jarraipen estua izatea. Jarraian, ikus ditzagun gaur egungo kopuruak

Gaixotasun fisikoaGaixotasun fisikoaGaixotasun fisikoaGaixotasun fisikoa dutenak 146 146 146 146 dira:

ESTATUAESTATUAESTATUAESTATUA EMAKUMEZKOAKEMAKUMEZKOAKEMAKUMEZKOAKEMAKUMEZKOAK GIZONEZKOAKGIZONEZKOAKGIZONEZKOAKGIZONEZKOAK SENIDEAKSENIDEAKSENIDEAKSENIDEAK

FrantziaFrantziaFrantziaFrantzia 3 21 24

EspainiaEspainiaEspainiaEspainia 19 103 122

GuztiraGuztiraGuztiraGuztira 22222222 124124124124 146146146146

Asistentzia pAsistentzia pAsistentzia pAsistentzia psikologikoa sikologikoa sikologikoa sikologikoa jasotzen dutenak (larritasunagatik 92. art. eskatu dutenak barne) 38 38 38 38 dira::::





Eta mota guztietako osasun asistentzia jasotzen duten senideen kopuru totkopuru totkopuru totkopuru totalaalaalaala, honako hau da: 184: 184: 184: 184





Beraz, kontuan izanik 750 bat euskal preso politiko senide daudela egun (zifrak aldakorrak dira) %25en bat da gaixorik %25en bat da gaixorik %25en bat da gaixorik %25en bat da gaixorik dagoena. Eta horietako % 4ren bat gaixo larri% 4ren bat gaixo larri% 4ren bat gaixo larri% 4ren bat gaixo larri daudenak. Gaixotasun fisikoei erreparatzen badiegu, hezur, bizkarrezur edota lokomozio hezur, bizkarrezur edota lokomozio hezur, bizkarrezur edota lokomozio hezur, bizkarrezur edota lokomozio aparatuarekin lotutako gaitzakaparatuarekin lotutako gaitzakaparatuarekin lotutako gaitzakaparatuarekin lotutako gaitzak alde handiz nagusitzen dira senide gaixoengan. Horrela, 59 senide 59 senide 59 senide 59 senide gaixo ditugu gaitz mota hauekin lotuta une honetan. Ez da harritzekoa; espetxeak egitura fisiko gisa hartuta duen eragina adierazten dute datu hauek: espetxea gune hertsi gisa, patio gero eta estuagoak, modulu “bereziak” non kontrolaz gain egitura estu eta hertsiak nagusitzen diren, ziega ezegokiak, elikadura eskasa eta ez egokia, ziega ordu luzeak eta patio ordu minimoak (zenbait kasutan goiko aldetik ere, “kajoi” baten gisa sare metalikoz estaliak)...eta espetxe-urte luzeen zama ikaragarria. Hurrenik, arnas aparatuarekiarnas aparatuarekiarnas aparatuarekiarnas aparatuarekinnnn zerikusia duten gaitzak ditugu nagusien, 37373737kin, eta OtorrinoOtorrinoOtorrinoOtorrinolaringologiarekin lotutako 29292929 preso ditugularik. Ikusmena ukitua dutenak, berriz, 24; hesteak ukituak dituztenak beste 24; Larruazaleko gaitzak dituztenak, berriz, 23 dira; 21 aparatu digestiboa, 18 zirkulazio aparatuko gaitzekin, 17 neurologia gaitzekin...eta, kezkagarria dena, 6 minbiziari lotuak 6 minbiziari lotuak 6 minbiziari lotuak 6 minbiziari lotuak (bi gehiago etxean daude, espetxeratze arinduko baldintzen pean). Zer esanik ez dago, aurretik aipatu den bezala zigor urteak luzatzeak (Auzitegi Gorenaren dotrinari eta Kode Penalaren azken urteotako aldaketei esker) gero eta eragin gehiago izango du osasunaren inguruan: une honetan gaixo daudenen pronostikoa okertzeaz gain (gaixotasunaren larritasunagatik kanpoan egon beharko zirenak, tartean), adinak berak eta espetxeko egonaldi luzeak senideen kopuru adierazgarri batek osasun arazoak izatera eragingo du zalantzarik gabe. Espetxealdi luze hauen eta adinaren ondorioz, gaur egun gazte eta osasuntsu direnak

osasun mailako okertze batean jaustea da logikoena. Ikusi ditugun espetxeko muga eta traba fisikoek ordaina pasa araziko die pertsona horiei, zalantzarik gabe. Gaur egun gaixo daudenek, berriz, urteen eta espetxeko baldintzen eraginez larriagotzeko arrisku handia dute. Eta egun larri daudenek, azkenik, heriotzaren arrisku erreala dute. Labur ditzagun berriz espetxeari lotutako gabezi nabarmenenak osasun arloko asistentziari dagokionez:

*Espetxe egituraren eragina presoarengan. Jendartea edo boterearen ideologiaren arauen aurka egiten duten pertsonak mugatzeko eta psikiko zein fisikoki hondatzeko egituratutako espazio hertsia da espetxea, eta helburu hau bete betean gauzatzen da euskal preso politikoen kasuan. *Ardura gabezia edo salaketarik ez espetxeko sendagileen aldetik. Askotan sendagileek beraiek higienearen gabezia, garbiketa eza, dieta egokiaren gabezia, elikadura ezegokia, etab. aitortu badute ere, espetxeko zuzendaritzari errua leporatzeari mugatzen dira. Baina sekula ez dituzte salatu espetxeko jipoiak, osasun egoera txarrean presoa bakartzearena, etab. *Informazio eza pazienteari edo bere hurbilekoei. Ohikoa izaten da preso pazienteari, bere familiari eta pazientearen konfiantzako medikuari osasun informazioa ukatzea, Kode deontologikoak azaldutakoari uko eginez. Horretarako, “sekretu profesionala” edo “segurtasun arrazoiak” gisako aitzakiak erabiltzen dira informazio hori ukatzeko tenorean. *Presoek aukeratutako konfiantzako medikuek ikustea debekatzea. Orain dela 20 urtetik hona jarri da praktikan neurri hau, “segurtasun arrazoiak” delarik aitzakia nagusia. Gisa honetan, preso gaixoaren konfiantzako sendagileari behar bezalako jarraipena egitea, diagnostiko eta tratamenduan parte hartzea ukatzen zaio. *Arretaren kalitatearen gabezia. Arduragabekeria eta/edo kolaborazioa. Gaixoaren arreta eskasa, gaixoak isolamendu erregimenera bideratuak, ospitaleetako kontsultetarako traslado bortitzak (eskuak loturik), historia kliniko galduak edo oso berandu iristen direnak presoaren trasladoaren ondoren, prozesu diagnostikatuen gehiegizko luzapenak, eteten diren tratamenduak, mediku azterketak presoaren bakartzea ahalbidetzeko...

4.4.4.4.----ESPETXEA ETA ONDORIO PSIKOLOGIKOAKESPETXEA ETA ONDORIO PSIKOLOGIKOAKESPETXEA ETA ONDORIO PSIKOLOGIKOAKESPETXEA ETA ONDORIO PSIKOLOGIKOAK 4.1.4.1.4.1.4.1.---- Hona hemen egoera psikologoa dela eta espetxean hildako gure zortzi senideen izenak: ----José Ramón Goikoetxea BilbaoJosé Ramón Goikoetxea BilbaoJosé Ramón Goikoetxea BilbaoJosé Ramón Goikoetxea Bilbao.- Loiukoa. 1985/06/26an urkatua agertu zen Alcalá-Mecoko espetxean. ----Mikel Lopetegi LarrarteMikel Lopetegi LarrarteMikel Lopetegi LarrarteMikel Lopetegi Larrarte.-Tolosakoa. 1988/03/02an urkatua agertu zen Herrera de la Manchako bere ziegan. ----Jean GroixJean GroixJean GroixJean Groix.- Bretainakoa. 1991/01/20an urkatua agertu zen Fresneseko espetxeko bere ziegan. ----José María Aranzamendi ArbuluJosé María Aranzamendi ArbuluJosé María Aranzamendi ArbuluJosé María Aranzamendi Arbulu.- Elorriokoa. 1997/02/07an urkatua agertu zen Alcalá-Mecoko bere ziegan. ----Juan Karlos Hernando GonzálezJuan Karlos Hernando GonzálezJuan Karlos Hernando GonzálezJuan Karlos Hernando González.- Arrigorriagakoa. 1997/07/20an urkatua agertu zen Albaceteko espetxeko bere ziegan. ----Oihane Errazkin GaldosOihane Errazkin GaldosOihane Errazkin GaldosOihane Errazkin Galdos.- Donostiakoa. 2004/07/07an urkatua agertu zen Fleury espetxeko bere ziegan. ----José Angel Alzuguren Perurena.José Angel Alzuguren Perurena.José Angel Alzuguren Perurena.José Angel Alzuguren Perurena.---- Berakoa. 2005/10/31an urkatua agertu zen Soriako espetxeko bere ziegan. ----Igor Angulo Iturrate.Igor Angulo Iturrate.Igor Angulo Iturrate.Igor Angulo Iturrate.---- Santurtzikoa. 2006/02/27an urkatua agertu zen Cuencako espetxeko bere ziegan. Zortzi pertsona hauek nahasmen edo desoreka psikologiko nabarmenik gabe espetxeratu zituzten, eta denboraldi ez oso luze baten ondoren bere buruaz beste eginda edo gisa horretan aurkitu zituzten.

Kontuan izan behar da hainbat autolesio eta bere buruaz beste egiteko saiakerak egon direla urte hauetan zehar. Batzuetan garaiz arrapatu izan dituztelako eta bestetan ondorio larriegirik gabeko saiakerak izan direla eta, kontua da kasu hauek egoera krudel eta larri baten erakusgarri direla, alarma eta argi gorri guztiak piztera eraman gaituztenak. Azken urteotan bospasei kasu nabarmen izan ditugu, azkenean laguntza profesionalarekin bideratu izan direnak. Paradoxikoa balirudike ere, kasu hauetan espetxeak ez du inolako trabarik ezartzen konfiantzako psikologo eta psikiatrek gure senideak berehalaxe ikus dezaten; are gehiago, espetxea bera izaten da batzuetan hauen presentzia eskatzen dutenak. Paradoxikoa zeren espetxea bera baita horrelako gertakizunak suerta daitezen ahalbidetzen duena (muturreko bizitza erregimena, bakartasuna, tentsioa, kontrol itogarria...) eta, aldi berean, gure senideen konfiantzako sendagileak eta psikologoak espetxeetara sartzeko trabak ezartzen dituena. Argi utzi nahi dugu detektatu ditugun kasuak izan direla hauek; ez da erraza kalkulatzea zenbat pertsona dauden antzeko egoeran, zenbat saiakera anonimo egon diren... Zerk eragiten du atxiloketa unean pertsona orekatuak zirenak handik urZerk eragiten du atxiloketa unean pertsona orekatuak zirenak handik urZerk eragiten du atxiloketa unean pertsona orekatuak zirenak handik urZerk eragiten du atxiloketa unean pertsona orekatuak zirenak handik urte batzuetara gisa te batzuetara gisa te batzuetara gisa te batzuetara gisa honetako erabaki latzak hartzera?honetako erabaki latzak hartzera?honetako erabaki latzak hartzera?honetako erabaki latzak hartzera? Bi une horien artean faktore garrantzitsu batzuk daude: espetxea, espetxealdia eta espetxe politika zehatz bat. Izan ere, espetxea, egitura bera, presoaren ustezko gaizkile jokamoldeak deuseztatzera dago zuzendua, eta bere baliabide guztiak horretara zuzenduko ditu. Hau da, pertsona horren oinarri pertsonalean eragingo du funtsean. Baina euskal preso politikoen kasuan nortasun ideologikoa da espetxeak eta sistemak apurtu nahi dutena, eta horretarako presio ikaragarria bideratuko du, presoaren damutze edo sistemarekiko atxikimendua lortu nahian. Eta hori lortzen ez badu, bide bortitza erabiliko du: bizi baldintza gogorrenak aplikatuz eta ahalik eta urte gehienez espetxeraturik izaten. Horrela bada, gure senideei zuzendutako gaur egungo espetxe politika bost zutabe hauetan oinarritzen da: espetxe erregimen zorrotzena (1.go gradua) gehienentzat hasiera hasieratik eta zigorra amaitu arte, sakabanaketa edota urruntze sistematikoa beren senideengandik, komunikazio mota guztien interbentzio zorrotza ( intimitate guztia urratuz,

bisiten murrizketa sistematikoarekin batera), bakartze edo isolamendu neurri sistematikoak eta espetxe zigorra bizi osorako luzatzea (30-40 urtez lau pareten artean bizitzera behartuak, kasu askotan). Eta honekin guztiarekin nahasia, presio eta tentsio iraunkorra. Giro hau, noski, pertsona suntsitzeko soilik dago bideratua. Eta horrela esplikatzen dira lehen aipatutako pertsonen heriotza lazgarriak edota egoera psikologiko hain kolpatuak. Arlo psikologiko edo psikiatrikoan kokatutako honako gaitzak detektatuak ditugu preso politikoen artean gaur egun: Koadro depresibo larriak, paranoia eta delirio larriak, eskizofrenia koadroak, antsietate koadroak, brote psikotikoak delirio ideiekin, torturak eragindako estres post-traumatikoa, urteetan luzatzen dena… Heriotza kasu hauen eta suntsitutako pertsona hauen egoeraren erantzule bakarra espetxe sistema bera da. Heriotza kasuak ez dira berez horrela gertatu, espetxe politika planifikatu baten ondorioz baino. Presoak ez dira berez psikologikoki hondatzen, presio eta deserrotze politika baten ondorioz baino. Edo berez sortzekotan, espetxea da tokirik ez egokiena pertsona hauek sendatzeko. 5.5.5.5.----OSASUN ASISTENTZIA EZA: ONDORIOAKOSASUN ASISTENTZIA EZA: ONDORIOAKOSASUN ASISTENTZIA EZA: ONDORIOAKOSASUN ASISTENTZIA EZA: ONDORIOAK .5.1.5.1.5.1.5.1---- Osasun arloan heriotzarena dugu muturreko ondorioa, eta espetxeko asistentzia ezaren inguruan ere heriotza zerrendaheriotza zerrendaheriotza zerrendaheriotza zerrenda beltz bat badugu. ----Joseba Asensio Artaraz:Joseba Asensio Artaraz:Joseba Asensio Artaraz:Joseba Asensio Artaraz: 27 urtekoa. Herrera de la Manchako espetxean 1985/06/26an tuberkulosiak tuberkulosiak tuberkulosiak tuberkulosiak hilda agertu zena. ----Juan Karlos Alberdi MartiarenaJuan Karlos Alberdi MartiarenaJuan Karlos Alberdi MartiarenaJuan Karlos Alberdi Martiarena: 30 urtekoa. Herrera de la Manchako espetxean 1988/06/15ean bihotzekobihotzekobihotzekobihotzeko batek jota hil zena. ----Mikel Zalakain OdriozolaMikel Zalakain OdriozolaMikel Zalakain OdriozolaMikel Zalakain Odriozola: 58 urtekoa. 1990/12/01ean Martutenen bihotzekobihotzekobihotzekobihotzeko batek jota hil zena. ----Pello Mariñelarena ImazPello Mariñelarena ImazPello Mariñelarena ImazPello Mariñelarena Imaz: 29 urtekoa. 1993/05/15ean Fresnesen IHESIHESIHESIHESaren ondorioz hil

zena. ----Roberto Sainz OlmosRoberto Sainz OlmosRoberto Sainz OlmosRoberto Sainz Olmos: 41 urtekoa. Aranjuezeko espetxean 2006/03/04an bihotzekobihotzekobihotzekobihotzeko batek jota hil zena. Espetxeetako sendagileen axolagabekeriak eta espetxeko arduradunen ardura ezak eragin izan dituzte neurri handi batean heriotza hauek. Izan ere, Joseba Asensio bezalako 27 urteko gazte bat bat-batean tuberkulosiak hilda agertzea ez ohizko parametrotan kokatu beharko genuke. Eta gauza bera Mikel Zalakain bezalako 58 urteko gizon bat, bihotzeko larri bat eman ondoren aholkatutako tratamendua eta asistentzia hilabete luzez ukatu ondoren egun batean bere ziegan hilda agertzea. Edo Roberto Sainz bezalako 41 urteko pertsona, ongi aztertzea alferrik behin eta berriro eskatu ondoren, bihotzekoa eman bere ziegan, eta bere deiei luzez erantzun gabe egon ondoren espetxeko erizaindegian hiltzea. Besteak beste, ez gaitu batere harritu behar, kontuan hartuta espetxean “segurtasuna”rena balio nagusia dela; presoen osasunaren gaineko balioa, kasu honetan. Kasu zehatz bat: ziega itxi batetik deika ari bada presoa, denbora tarte luze bat itxaron beharko du “beharrezko” segurtasun neurriak hartu eta atea irekitzea baimentzeko. Presoa larrialdi egoeran badago ere. Eta zer esanik ez deia gauez egiten bada. 5.2.5.2.5.2.5.2.---- Hau dena kontuan harturik, baldintza hauetan heriotza kasu gehiago ez gertatzea da gehien harritzen duena; eta honen esplikazioa bilatzeko beste zerrenda beltz batera jo beharko dugu: zuzen etxera hiltzera atera dituzten preso gaixoena: ---- Josu Retolaza Josu Retolaza Josu Retolaza Josu Retolaza Loidi Loidi Loidi Loidi: 33 urtekoa. 1986/10/14ean kartzinoma epidermoideagatik etxeratua eta 1987/05/19an zendua. ---- Jabi Gorostiza Lajarriaga Jabi Gorostiza Lajarriaga Jabi Gorostiza Lajarriaga Jabi Gorostiza Lajarriaga: 1994/07/16an laringeko minbiziagatik etxeratua eta 1995/06/17an zendua. ---- Santi Díaz Uriarte Santi Díaz Uriarte Santi Díaz Uriarte Santi Díaz Uriarte: 1997/03/25ean eztarriko minbiziagatik etxeratua eta 1997/10/27an zendua. ---- Esteban Esteban Nieto Esteban Esteban Nieto Esteban Esteban Nieto Esteban Esteban Nieto: 45 urtekoa. 1999/04/07an gibeleko minbiziagatik etxeratua eta 1999/09/26an zendua.

---- Kepa Miner Aldabalde Kepa Miner Aldabalde Kepa Miner Aldabalde Kepa Miner Aldabalde: 70 urtekoa. 1999/07/02an biriketako gaixotasunagatik etxeratua eta 2004/04/26an zendua. ---- Jean Louis Maitia Jean Louis Maitia Jean Louis Maitia Jean Louis Maitia: 1997/06/06an aske geratu zen eta 1997/08/25an bihotzeko batek jota hil zen. ---- Juan José Etxabe Juan José Etxabe Juan José Etxabe Juan José Etxabe: 1996/07/11an bihotzeko batek jota hil egin zen, espetxetik askatu eta gutxira. Hauetako kasu gehienetan, espetxeko osasun asistentzia oso motela izan zen, eta beranduegi hartu zen gaixo hauek etxeratzeko neurria. 92. artikulua ezarri zienetik hil ziren arteko denbora tartea oso laburra da kasu gehienetan. Minbizi kasuetan, batez ere, denbora gehiegi pasa zen gaitza detektatu zenetik preso hauek behar bezalako tratamendua jaso arte. Eta, ondorioz, hiltzera kaleratu zituzten. Hor ditugu Josu Retolaza, Jabi Gorostiza, Santi Díez, Esteban Esteban etab.en kasuak. Ildo honetan, guztiz adierazgarria izan zen Jabi Gorostizaren kasua. Gizon honi, behar bezalako arreta ez jartzeagatik minbizia beranduegi detektatzeaz gain, baldintzapeko askatasuna baldintza batekin eman zion epaileak: bere ideiei uko egitea. Hau da, hiltzera zihoan arren irizpide politiko-ideologikoek zuten garrantzi nagusia, bere iritzi eta hautu politikoaren gainetik. Ez dezagun ahantz irizpide hori bera nagusitzen dela gaur egun ere 92. artikulua ezartzeko tenorean, minbizia duen Gotzone Lopez de Luzuriagaren kasuan bezalaxe.

ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK …Egoeraren eta arazoen deskribapena 2.- Larriki...

Documents

Transcript of ESPETXEAK OSASUNEAN DUEN ERAGINA ETA ESPETXEAK …Egoeraren eta arazoen deskribapena 2.- Larriki...