KLIMAREN FAKTOREAK

Latitudea

43º - 36º Ipar latitudea (alde epela, beraz)

KLIMAREN FAKTOREAK

Kokapena eta itsasoa

Itsasoaren eraginaItsasoa, termoerregulatzailea da, tenperaturak leuntzen laguntzen baititu.

Erliebearen kokapena

KLIMAREN FAKTOREAK

Erliebea

Jet Stream

Jet Stream: mendebaldetik ekialderuntz 9.000-11.000 m altitudean jotzen duen haize-korronte indartsua. Berebiziko garrantzia du lur azaleko eguraldian

FAKTORE TERMODINAMIKOAK

Alturako atmosfera-zirkulazioa

JET KORRONTEA

JET UHINDUA (abiadura mantsoa). Jet korronteak askak eta gailurrak egitean, lurrazalean, antizikloiak eta borraskak eratzen dira.

JET ZONALA (abiadura handia). Lurrazalean, fronteak eta hauen borraskak eratzen dira.

Ondulazioak jet-adar nagusitik aska daitezke eta, orduan, aire polarra (hotza) oso hegoalderuntz mugitzen da. Hegoalderako desplazamendu honetan, aire polarrak aire tropikalarekin (beroa) topo egitean, TANTA HOTZAREN FENOMENOA sortzen da, eurijasa katastrofikoak sortzen dituena.

FAKTORE TERMODINAMIKOAK

JET KORRONTEAren URTAROKO ALDAKETAK

Presio atmosferikoa, airearen tenperatura (aire hotzak beroak baino gehiago pisatzen du) eta altitudearen (zenbat eta altitude gehiago gero eta presio gutxiago) arabera aldatzen da.

Lurreko batez besteko presioa itsas-mailan, 1013,5 Htp-koa da. (1 hektopaskal = 1 milibar)

Lurrazaleko zirkulazioa: antizikloiak eta borraskak

Antizikloeitan (goi-presioa= 1015 Htp baino gehiago) haizea erlojuko orratzen noranzkoan mugitzen da eta depresioetan (behe-presioa= 1015 Htp baino gutxiago) haizea erlojuko orratzen kontrako noranzkoan (hego hemisferioan alderantziz da). Haizeak beti jotzen du antizikloiatik depresiora.

Airearen mugimendua lurrazalean

Ekintza-zentro termikoak

Aire-masa bat hozten denean sortzen da

Depresio termikoa Antizikloi termikoa

Ekintza-zentro dinamikoak Jet Stream-en zirkulazioak sortzen ditu.

Aire-masa nagusiak Iberiar Penintsulan

Beroa + hezea

Beroa + lehorra

Hotza + hezea

Oso hotza + hezea

Hotza + lehorra

Lurrazaleko zirkulazioa: Fronteak

KLIMAREN FAKTOREAK

Faktore geografikoak

Faktore termodinamikoak

Alturako atmosfera

Behe atmosfera

-LATITUDEA-KOKAPENA-ITSASOA-ERLIEBEA

-JET KORRONTEA

-EKINTZA-ZENTROAK-AIRE-MASAK-FRONTEAK

-Antizikloiak- Borraskak (depresioak)

-Altitudea-Orientazioa

KLIMAREN ELEMENTUAK

INTSOLAZIOA: toki jakin batean urtean zehar dagoen eguzki-ordu kopurua. LATITUDEAren araberakoa da.

HODEITZA (Nubosidad): zeruan dagoen hodei multzoa da. Intsolazio murriztu eta lurrazaleko tenperaturak leuntzen ditu.

1.Non dira itsolazio maximoak eta minimoak?

TENPERATURA: airearen berotasun-maila. ° C-tan neurtzen da.Aldakorra da, latitudea, itsasora dagoen distantzia eta altitudearen arabera.

2.Non dira batez besteko T° maximoak eta minimoak?

HEZETASUNA: aireak duen ur-kantitatea.Erne! Aire beroak hotzak baino ur-kantitate gehiago har dezake.Hezetasun absolutoa eta erlatiboa ezberdintzea komeni da:A)Hezetasun absolutoa: aire-dm3 (litro bat) batean guztira dagoen ur kantitatea da (gas eran, ur-lurruna).B)B) Hezetasun erlatiboa: airean gehienez egon daiteken ur-lurrun kantitatea kondentsaziora pasa gabe. %-tan ematen da. Hezetasun erlatiboa %100era iristen bada, saturazio-puntura iritsi dela esango genuke (kondentsazioa).3.Zer esan nahi du une jakin batean airearen hezetasuna %75-koa dela?

BATEZ BESTEKO HEZETASUNA ESPAINIAN

4.Zehaztu balore maximoak eta minimoak non dauden.

PREZIPITAZIOAK (euriak): hodeietatik lurrazalera erortzen den ura. Litroetan edo mm-tan neurtzen da.

5.Azaldu beheko marrazkia.

1

2

3

Aireak gora egiteko arrazoiaren arabera, prezipitazio-mota diferenteak ditugu: orografikoak, konbektiboak eta frontekoak.

Faktoreak:-latitudea eta kokapena. -Itsasora irekita egotea. -Erliebea.

PREZIPITAZIO KONBEKTIBOAK

PREZIPITAZIO OROGRAFIKOAK ETA FOEHN EFEKTOA

FRONTEA

BATEZ BESTEKO PREZIPITAZIOAK ESPAINIAN

6.Lokalizatu mapan prezipitazio maximoen eta minimoen inguruak

LURRUNKETA: lur azalean dagoen ur likidoa atmosferara gas eran pasatzeko prozesua da. Tenperaturaren araberakoa da.

IDORTASUNA: atmosferan eta lurzoruan dagoen ur defizita da.

Hileko idortasuna: Gaussen indizearekin neurtzen da. Hau da, hilabete bat lehorra da honako baldintza hau betetzen bada: 2T°≥ Pmm (bi aldiz batezbesteko T° prezipitazioak baino handiagoa edo berdina).

Idortasun orokorra: De Martonne indizearekin neurtu daiteke eta era honetan kalkulatzen da:

- Hezea, > 30- Erdi hezea, 20-30- Erdi lehorra, 10-20- Subdesertiko edo esteparioa, 5-10- Basamortukoa, 0-5

BATEZ BESTEKO IDORTASUNA DE MARTONNEren ARABERA

7.Non daude Espainian inguru hezeenak? Eta lehorrenak?

8a Gaussen indizea erabiliz, esan zenbat hilabete lehor dauden klima honetan.

8b De Martonne indizea erabiliz atera klima honen idortasun orokorra.

ESPAINIAKO KLIMAK

1.Klima ozeanikoa•Kostakoa

•Barrualdekoa

2.Itsasoko klima mediterraneoa

•Kataluniako kosta

•Levante eta Balearrak

•Andaluziako Kosta

•Guadalquivir haraneko behe aldea

3.Klima mediterraneo kontinentalizatua

•Ipar Goi-lautada

•Hego Goi-lautada

•Ebro Harana

•Guadalquivir haraneko barnealdea eta Extremadura

4.Mediterraneo lehorra, subdesertiko edo estepakoa

•Kostakoa

•Barrualdekoa

5.Mendiko klima

6.Kanarietako klima

KLIMA BAKOITZARI BURUZ ZER JAKIN BEHAR DA?:

1.-Kokapena.

2.-Tenperaturak.

3.-Prezipitazioak.

4.-Eragina duten faktoreak

5.-Landaretza mota.

•Inguru ozeanikoko mendiak

•Inguru medit. mendiak

KLIMA OZEANIKOA

Baso ozeaniarra edo atlantiarra (baso hosto-erorkorra)

PAGOA

HAYA

(fagus silvatica)

HARITZA

ROBLE

(Quercus Robur)

PINUA

PINO MARITIMO

(Pinus Pinaster)

EUKALIPTOA

EUCALIPTO

(eucalyptus)

PINU INSIGNIS

(pinus radiata)

Sastrakadi ozeanikoa: txilarra, otea, isatsa

Ameztia

Rebollo

(Quercus Pyrenaica)

Erkameztia

Quejigo

(Quercus Faginea)

Haritza

ITSASOKO KLIMA MEDITERRANEOA

Lurrinketa trinkoa. Aire beroa eta hezea

Altueran aire hotz-hotza

http://www.elmundo.es/elmundo/2003/graficos/oct/s3/gota_fria.html http://www.educa.madrid.org/web/cp.josesaramago.rivas/ciencias/gota1.swf

MEDITERRANEO KONTINENTALIZATUA

Baso mediterranearra (baso hosto-iraunkorra)

ARTEA

ENCINA

(Quercus ilex)

ARTADIA - ENCINA CARRASCA (carrascal) – Quercus ilex rotundifolia

ARTELATZA

ALCORNOQUE

(Quercus suber)

PINUA

PINO PIÑONERO

(Pinus pinea)

ALEPPO PINUA

PINO CARRASCO

(Pinus halepensis)

Makia: sastrakadi esklerofiloak (estrepak, txilarrak)

Gurbitza Madroño

Isatsa Retama

Legeltxorra Lentisco

GARRIGA

Erromeroa Romero

Ezkaia Tomillo

ESTEPA (klima subdesertikoetan)

Palmito

Pita

Esparto

LANDAREDI ESTEPARIOA

Mendi hezea (ozeanikoa)

Mendi mediterraneoa

Mendi subtropikala

KLISERIEA PIRINIOETAN

(kliserie = landaretza-maila)

Laiotza Egutera

Mendiko kliserieak

What is upwelling?Upwelling is a process in which deep, cold water rises toward the surface.

Azoreetako antizikloia eta

alisioak

Lainoen “itsasoa”

KLISERIEA KANARIETAN

Tabaiba Astalarra

Cardón

LAURISILVA

LAURISILVA BASOA

LAURISILVA BASOA eta PREZIPITAZIO HORIZONTALA

Mediterraneo lehorra (subdesertikoa)

Kanarietakoa (subtropikala)

Mendikoa (Mediterraneoa)

Mendikoa (Ozeanikoa)

A: OZEANIARRA edo ATLANTIARRA

B 1: TRANTSIZIOZKO AZPIOZEANIKOA

B 2: TRANTSIZIOZKO AZPIMEDITERRANEOA

C: MEDITERRANEO KONTINENTALIZATUA

A

B 1

B 2 B 2

C