BERTAKO ELIKAGAIAK JATEAREN GARRANTZIA…

• Bertako elikagaiak kontsumitzea onuragarria da bertako ekonomiaren-

tzat.

• Elikagaiak freskoagoak dira. Distantzia luzeak egin dituzten elikagaiek

izozgailuetan asteak pasatzeko arriskua dute.

• Bertako elikagaiek zapore gozoagoa dute. Heldutasun puntu egokian bil-

tzen den elikagai batek, garraiatu ahal izateko goiz batutako elikagai ba-

tek baino askoz zapore gehiago du.

• Naturalagoak dira. Gure etxetik gertu biltzen diren elikagaiek kontserba-

garri eta gehigarri kimiko gutxiago izaten dute.

• Bertako elikagaiak jateak negutegi efektua duten gasen isurketa gutxitzen

du. Beste herrialdeetatik elikagaiak garraiatzeak CO2 gasen isurtze maila

izugarri handitzen du.

• Sasoiko elikagaiak jatea ahalbidetzen du. Bertako elikagaiak jatean, sa-

soiko elikagaiak ere jaten ditugu. Gainera produktu hauek osasungarria-

goak eta merkeagoak izan ohi dira.

• Elikagaien jatorria ezagutzen dugu.

• Bertako elikadura aberatsa izan ohi da.

• Elikagaien jatorriko prezioa aldaratzen du-

ten monopolioak saihesten dira. Hau sai-

hesteko ezin bestekoa da bertako ekoizle

txikien aldeko apustua egitea.

• Bertako ekoizleei elikagaiak erosiz

6. Buletina: 2013ko Ekaina

7. IKASITAKOA LABURREAN

AURKIBIDEA

3. ONDO ELIKATUZ MUGITU

2. EKOIZLEAREI BISITAK

5. UDAL IBILBIDEAK

ESKOLAKO AGENDA 21

1. UDALERA BISITAK

4. JARDUNALDI TEKNIKOAK

DIMAKO UGARANA LHI , IGORREKO INAZIO ZUBIZARRETA LHI, ARRATIAKO INSTITUTOA BHI

6. UDAL FOROAK

UDALERA BISITAKUDALERA BISITAK GURE UDALERA BISITA: Nolakoa da gure Udala?

2

Ikasleek parte-hartze zuzena izan dute

udal arduradun eta teknikariekin. Udaletxeko antolamendu eta instalazioei

buruzko azalpenak jaso dituzte.

Inazio Zubizarretako ikasleek ikasturte hasieran Udala bisitatu dute

Dimako Ugarana ikastetxeko ikasleek Martxoan Udala bisitatu dute

Alkateari galdetu diote aurreko urtean egindako

proposamenen egoera zein den:

• Zelan dago negutegiaren egoera?Ipiniko

duzue plastikoa?

• Bizikletak aparkatzeko alanbrea?

• Fruta zuhaitzak ortuaren ondoan?

EKOIZLEARI BISITAKEKOIZLEARI BISITAK Garaian garaikoak eta tokian tokikoak

3

Inazio Zubizarretako 5. mailako ikasleak Areatzako Sonia Inzunza ekoizleari bisita egin zioten

Ikasle bakoitzak landare bat eraman du bere etxera.

Gure baserrietan erein diren artoak kolo-

retako artoak, arto horia eta arto gorria

izan dira. Gure ardurea orain?

gure bertako hazia jagotea!

ONDO ELIKATUZ MUGITUONDO ELIKATUZ MUGITU Bizikleta egunean ere fruta freskoa!

4

JARDUNALDI TEKNIKOAKJARDUNALDI TEKNIKOAK

Elikadura gaia sakontzen

5

Martxoa eta Apirila bitartean, Elikadura gaiaren inguruko jardunaldi teknikoak antolatu dira ikastetxeetan

Ikasleek parte-hartze zuzena izan dute jasotako azalpen teorikoez gain, oso ekintza

dinamikoa izanez.

LH eta DBHko ikasleei zuzenduriko hitzaldiak Idoia Larrañaga Dietistak eman ditu.

- Elikadura osasuntsua, zertarako?

- Gaur egungo egoeraren hausnarketa: gehiegikeriak eta gabeziak

- Elikadura osasuntsu baterako osagaiak

- Elikagaien arteko proportzio egokia: piramide nutrizionala.

- Eguneko menua antolatzen

- Etxeko Elikadura orekatua eta elikaduraren trastornoak

- Anorexia, bulimia.

-Janari goxo eta osasuntsuen beharra. Sukaldaritza.

UDAL IBILBIDEAKUDAL IBILBIDEAK Arratiako dendak aztergai-Inazio Zubizarreta ikastetxea

6

Igorren erosi daitezke Arratiako elikagaiak.!!

EDURTZETA

Arratiako produktuak erosi daitezke gainera

elikagai asko dendariaren baserrian ekoiztuta-

koak dira (Edurtzeta baserria).

Bizkaiko eta Euskal-Herriko produktuak ere

aurkitu daitezke dendan: Bizkaiko esnea, Na-

farroako arrautzak eta gazta.

Elikagaia Jatorria

Frutak, berdurak, arrautzak, txori-

zoa Igorre (Edurtzeta base-

rria) Gazta Zeanuri Okela Arratia Ogia Areatza

EROSKI

Elikagaia Jatorria

Frutak, barazkiak Areatza

Gazta Zeanuri

Okela, untxia, oilaskoa, txahalkia Arratia

UDAL IBILBIDEAKUDAL IBILBIDEAK Arratiako dendak aztergai-Arratia Institutua

7

MERKALABEL

Astero ekarritako elikagaiak: okela,

txorizoa eta odolkiak dira.

Bizkaiko eta Euskal-Herriko produktuak

ere aurkitu daitezke dendan: Bizkaiko

txakolina, Arabako garbantzuak,

arrautzak, Ondarroako bonitoa, Biz-

kaiko esnea.Arratiako eta kanpoko

produktuen prezioak antzekoak dira.

Elikagaia Jatorria Porruak, indabak, kiwiak, babago-

rriak

Artea

Gazta Zeanuri

Okela Arratia

Odolosteak, txorizoak Igorre

DIA

Arratiako produktuak erosi daitezke:

Elikagaia Jatorria Porruak, intxaurrak, sagarrak Igorre

Gazta Zeanuri

Irina Areatza

Porruak, intxaurrak, sagarrak Igorre

Gazta Zeanuri

Bizkaiko eta Euskal-Herriko produktuak ere aurkitu daitezke

dendan: Zeberioko odolosteak, Orozkoko txorizoa, Karrantzako

esnea eta gurina, Gernikako ogia eta Nafarroako esnea.

UDAL IBILBIDEAKUDAL IBILBIDEAK Arratiako dendak aztergai-Ugarana Ikastetxea

8

Diman erosi daitezke Arratiako elikagaiak.!!

EROSLE (ALIPROX)

Dimako produktuak erosi daitezke, baita Karrantzakoak, Zaldibiakoak, Errioxakoak eta Burgoseko pro-

duktuak ere aurkitu daitezke dendan: Karrantzako esnea, Zaldibiako arrautzak eta Errioxako txorizoa

eta Burgoseko esnea.

Elikagaia Jatorria

Arrautzak Dima (Dimako baserrikoak eta landan dauden oiloak)

Txorizoa Dima

Esnea Karrantza

Dimako Udal Foroa

UDAL FOROAKUDAL FOROAK

9

UDAL FOROA 2013-06-12

Dimako ikasleek ikasturtean egindako ekintzak aurkeztu dizkiote Alkateari, baita ikasturtean hartutako konpromisoak ere:

2013ko ekainak 12ko Udal Foroan ikastetxeak hartutako KONPROMISOAK

• Ingurumena zainduko dugu.

• Eskolako Agenda 21 proiektuaren baliagarritasunaren inguruan informatuko dugu eta txoko berdea zainduko dugu.

• Hondakinak berrerabili eta birziklatzen jarraituko dugu.

• Paperaren murrizketan jarraituko dugu.

• Eskolan jaten diren elikagaien jatorria aztertzen jarraituko dugu.

• Herriko dendako elikagaien jatorria aztertzen jarraituko dugu.

11-12 Ikasturteko proposamenen jarraipena

• Eskolan baratza jartzeko bitartekoak jartzea.

12-13 ikasturteko udal foroan alkatearen erantzuna

• Ikasleek ortua martxan dute, negutegiko plastikoa jartzea baino ez da falta. URA-ren erantzunaren zain egon direnez atzeratu egin da.

• Fruta arbolak landatu • Eguraldi txarra egin duenez ez dira landatu orain

• Bizikletak aparkatzeko alanbrea jarri • Datorren ikasturterako ipintzeko konpromisoa hartzen

• Bertako baserritarrei erraztasunak jarri beraien produk- • IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

• Herriko berdegune edo lurretan ortuak ipini ahal izateko • IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

• Bertako ekoizleei elikagai ekologikoak eta bertako pro-duktuak herrian saltzeko aukerak eskaintzea eta azokak

• IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

• Herriko dendetan bertako produktuak saltzeko aukerak • IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

• Bertako produktoreen eta herritarren arteko foroak sor- • IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

• Kontsumo ohiturak aldatzeko kanpainak egitea. • Elikadura osasuntsuari buruzko hitzaldia egun hartan

• Eskolako jantokia beste era batera kudeatzeko (bertako produktuak eta abar). Aukerak aztertu eskola komunita-

• IGITIE taldea sustatzen da Udaletik

UDAL FOROAKUDAL FOROAK Igorreko Eskolen arteko Foroa

10

Igorreko Arratia Institutua eta Inazio Zubizarreta ikastetxek eta Dimaka Ugarana Ikasteteak Eskolen arteko Foroa os-

patu dute. Lan dinamika baten ostean ikastetxe bakoitzak konpromiso batzuk eta eskaerak aurkeztu dizkie beste ikas-

kideei:

ESKOLEN ARTEKO FOROA 2013-06-19

ESKOLEN ARTEKO UDAL FOROA. IGORRE 13-06-19

IKASTETXEA PROPOSAMENAK KONPROMISOAK

ARRATIA INSTITUTUA

∗ Mugikortasun egunean elikadura gaiare-kin lotuta herrian zerbait antolatu.

∗ Bertako produktuak promozionatu

∗ Aurreko urtean bazkari hondakinak bideratzeko hartutako konpromisoa ez dute gauzatu ez bait dute bideraga-rria ikusten.

∗ Datorren ikasturtera begira hartzen dituzten konpromiso nagusiak hondaki-nen birziklapena egitea eta bertako eta sasoiko produktuen aldeko apus-tua egitea dira.

INAZIO ZUBIZARRETA ∗ Dendetan leku bat utzi bertako produk-tuak kokatzeko.

∗ EA21 jaia antolatzean Udalaren laguntza izatea (frutak, e.a. erosteko).

∗ Herrian zehar antzinako ibilbideak be-rreskuratu.

∗ Artea eta Igorre bitartean bidegorria garatu.

∗ Udalak Frackingaren aurkako jarrera azaltzea.

∗ Fruta eta bertako produktuak kontsu-mitzeko konpromiso hartu dute, hau da, jolasaldian egunero jango dute fruta.

∗ Urtebetetzeetan litxarkerien ordez etxean egindako gaileta eta pastela ekarriko dute

∗ Erosketak egiterakoan herriko dende-tan bertako produktuak aukeratuko dituzte.

∗ Datorren ikasturtean orain artean EA21 proiektuan landu dituzten gai guztiak errepasatuko dituzte aurreko urteetan hartutako konpromisoak man-tenduz.

UGARANA IKASTETXEA ∗ Bertako ekoizleei elikagai ekologikoak eta bertako produktuak herrian saltzeko aukerak eskaintzea eta azokak antola-tzea.

∗ Eskolan baratza jartzeko bitartekoak jar-tzea. Negutegia amaitzeko plastikoa.

∗ Eskolako baratzaren inguruan fruta arbo-lak jartzea.

∗ Energia berriztagarriak ekoizteko erraz-tasunak eman, ura aurrezteko sistemak aztertu eta ezartzea.

∗ Bizikletak aparkatzeko alanbrea koka-tzea.

∗ kontsumo arduratsua.

∗ Hondakinak bereizte eta birziklatzea.

∗ Ur eta energia kontsumo arduratsua

∗ Bertako elikagaien aldeko apustua egin.

Igorreko Udal Foroa

UDAL FOROAKUDAL FOROAK

11

Ikasleek Eskolen arteko Foroko emaitzak Udalari azaldu ondoren, beraiek ikasturtean egindako lanak aurkezten dizkiote. Ondoren, Alkateak, aurreko ikasturteko proposa-menei udal erantzuna ematen diete.

UDAL FOROA 2013-06-19

2012-2013 IKASTURTEKO ESKAERAK

IKASTETXEEN PROPOSAMENAK ALKATEAREN ERANTZUNA

IGNACIO ZUBIZARRETA IKASTETXEA

Dendetan leku bat utzi bertako produk-

tuak kokatzeko.

Mota honetako ekimenak IGITIE taldea sustatzen ari

da. Bilerak izan dituzte Udalarekin eta Udala ahal

duen neurrian kolaboratzen ari da. EA21 jaia antolatzean Udalaren laguntza

izatea (frutak, e.a. erosteko).

Udalak Arratiako Mankomunitatearen bitartez bidera-

tzen ditu laguntza hauek eta guztiz prest azaltzen da

behar den neurrian laguntzeko. Herrian zehar antzinako ibilbideak berres-

kuratu.

Dagoeneko ari dira antzinako bide batzuk berresku-

ratzen, momentu honetan Lemoara bitarteko zati bat

falta da proiektua gauzatzeko. Artea eta Igorre bitartean bidegorria ga-

ratu.

Aurrez aipatutako antzinako bidearen berreskuratze

proiektuak bidegorri bezala erabiltzeko aukera ere

eskainiko du. Dimarako bidearekin lotzeko zati txiki

bat faltako litzateke gauzatzeko eta Udalak proiektu

aztertuta dauka. Udalak Frackingaren aurkako jarrera azal-

tzea.

Igorreko Udalak Osoko Bilkuran dagoeneko onartu du

mota honetako proiektuen aurkako jarrera.

ARRATIAKO INSTITUTUA

Mugikortasun egunean elikadura gaiare-

kin lotuta herrian zerbait antolatu.

Proposamen hau kontuan izango du Udalak datorren

urteko ekintzak antolatzerakoan.

Bertako produktuak promozionatu. Mota honetako ekimenak IGITIE taldea sustatzen ari

da. Bilerak izan dituzte Udalarekin eta Udala ahal

duen neurrian kolaboratzen ari da.

ELIKADURA OSASUNTSUA

Gure gorputzak behar bezala funtzionatzeko behar dituen elikagaiak

(karbohidratoak, koipeak, proteinak, bitaminak, mineralak, zuntza eta ura)

bere neurrian ematean datza.

Elikagai hauek proportzio ezberdinetan aurkitzen ditugu eguneroko jakietan,

horregatik gure gorputzaren elikagai beharrak egoki asetzeko eta osasuntsu

elikatzeko jaki talde bakoitzetik zenbat eta zein neurritan jan behar dugun

jakin behar dugu.

Elikadura piramideak oreka hori zein den ezagutzen laguntzen digu. Piramidearen oinarrian ditugun jakiak dira gehien eta

maizen jan behar ditugunak, gora igotzen goazen heinean aurkitzen ditugun produktuak gutxiago jan behar ditugularik eta

puntakoak aldiz noizean behin.

BERTAKOA ETA KALITATEZKOA

Euskal Herriko lur eta itsasoak, modu egokian eta osasuntsu elikatu ahal izateko goi mailako jaki eta eda-

riak ematen dizkigute.

Gure nekazari, abeltzain eta arrantzaleen ezagutzak, mimoz zainduriko ekoizpenak eta produktu hauen

etengabeko hobekuntza eta kontrolak gaur egun primerako elikagai hauetaz gozatzeko aukera ezin

hobea eskaintzen digute eta era berean kalitatezko elikadura osasuntsu bat aurrera eramateko aukera

ere.

Bertako produktuen ekoizpenak landa eremuak, baserriak, paisaia eta ingurua mantentzen laguntzeaz

aparte gure nekazaritza, elikadura eta ekonomia jasangarriagoa egiten du.

Beraz, bertako eta kalitatezko janari eta edariak, gure herriaren ondare bihurtu zaizkigu. Produktu hauek

ekoizten eta kontsumitzen jarraitzea ondare hau gorde eta bere jarraipena bermatzea da.

ESKOLAKO AGENDA 21

6. Buletina: 2013ko Ekaina

DIMAKO UGARANA LHI , IGORREKO INAZIO ZUBIZARRETA LHI, ARRATIAKO INSTITUTOA BHI