Elektrizitatea eta magnetismoa Naia
-
Upload
kontakatiluak11 -
Category
Documents
-
view
274 -
download
8
Transcript of Elektrizitatea eta magnetismoa Naia
ELEKTRIZITATEA eta MAGNETISMOA
ELEKTRIZITATEA
Naturak elektrizitatearen adibide askoematen dauz. Ekaitzetan legez agiri dira, eta gure gorputzetan, nerbio sistemanagertzen da, neuronek informazinoa
pultsu elektrikoen bidez igorten dabelako. Gainera gizakiak beste energia mota
batzuk energia elektriko bihurtzen ikasidau eta energia elektriko horrek makinak
eta tresnak funtzionatuazoten dauz.
KARGA ELEKTRIKOAeta
KORRONTE ELEKTRIKOA
KARGA ELEKTRIKOA
Gorputz guztiak materiazosotuta dagoz, eta hainbatpropietate daukiez: masea,
bolumena eta karga elektrikoa. Karga elektrikoa hiru motatanegon daiteke kargatuta: kargaelektriko positiboa, negatiboa
edo neutroa.
KORRONTE ELEKTRIKOAGorputzen barruko karga elektrikoen lekuz aldatzeari edo mogimendu horri,
korronte elektrikoa deitzen jako.Materialak eroaleak edo isolatzaileak
deitzen dira.Material eroaleak: metalezko kableek
edo urak, karga elektrikoei errez pasatzen izten deutsoee.
Material isolatzaileak: plastikoak edo egurrak, ez deutsie korronte elektrikoari pasatzen izten.
ZIRKUITU ELEKTRIKOEK
Aparatu elektrikoek, adibidez, telebistak edo garbigailuak,
funtzionatu daien, gure etxeetaraheltzen dan korronte elektrikoaren
sareko entxufeetara konektatu behardira. Alkarren artean konektatutadagozan eta korronte elektrikoa
dabilen elementuen dabilen elementuenmultzoari zirkuito elektriko deitzen
jako.
ZIRKUITU ELEKTRIKOEN OSAGAIAK
etaELEKTRIZITATEAREN EFEKTUAK
ZIRKUITU ELEKTRIKOEN OSAGAIAK
Era askotako zirkuitoak dagozbaina denak daukie osagai
berdinak: sorgailuak, etengailuak, eroaleak eta
hargailuak
ZIRKUITU ELEKTRIKOEN OSAGAIAK
SORGAILUAKKorronte elektrikoa
sortzen dau. Aparatubatzuk funtzionatu
daien erabilten diranpilak eta bateriaksorgailuak dira.
Alternadoreak zentralelektrikoetan energia
mekanikoa energiaelektriko bihurtzen
daben sorgailuak dira.
ETENGAILUAK• Korronte elektrikoaren
bidea gura dan moduanetetea edo barriro
abiatuazoteaahalbidetzen dabe. Zeregin hori dauka
argiaren etengailuak.
EROALEAK• Korronte elektrikoakzirkulatzen dauan kbleak
dira, eta zirkuituarenelementuak lotzen
dabez.
HARGAILUAK• Zirkuitua konektatutakorronte elektrikoa jaso eta beste energia mota
bat bihurtzen dabentresnak dira: korronte
energia mekanikobihurtzendabe
garbigailuek; eta argienergia, lanparek.
ZIRKUITU ELEKTRIKOEN OSAGAIAK
ELEKTRIZITATEAREN EFEKTUAK
BEROA SORTZEA
• Korronte elektrikoakmaterial bat zeharkatzendauanean, materialarentenperatura gora egiten
dau. Material batekberoa ondo transmititzen
dauanean , burdinakeroankortasun termikohandia dauala esatendogu. Elektrizitateak
hotza ere sortu daiteke .
ARGIA SORTZEA
• Gorputz batzuk, beroaemoteaz aparte, argiaigorten dabe korronte
elektrikoak zeharkatzendauzanean. Bonbillek
jasoten daben energiaelektrikoaren %10 argi
bihurtzen dabe eta kontsumo txikiko bonbillek%80. Jasoten daben beste
energia galdu egiten da, besteak beste, bero
moduan.
ELEKTRIZITATEAREN EFEKTUAK
MOGIMENDUA SORTZEA
• Korronte elektrikoaespiralean batutako eta imanen artean jarritako
eroale baten bidezpasatuazoten danean, mogimendu birakaria
sortzen da. Efektu horriesker, motor
elektrikoek energiaelektrikoa mogimendu
bihurtzen dabe.
MAGNETISMOA SORTZEA
• Egoera batzutan, elektrizitateak gorputz
batzuk iman bihurtudaikez.
ELEKTRIZITATAEAREN EFEKTUAK
IRUDIAK ETA SOINUA SORTZEA
• Elektrizitateaaparatu batzuetaraheltzean gertatzen
da.
MAGNETISMOA
Orain dala milaka urte, gizakiek baeukienmetal batzuk erakarteko gaitasuna eukannaturako material baten barrik. Material
horrek magnetita edo iman harria dau izena, eta gorputzak erakarteko gaitasunari
magnetismo deitzen jako. Magnetismoa, elektrizitatea moduan, energia mota bat da.
MAGNETISMOA
IMANAK, EREMU MAGNETIKOA
eta
LURRAREN MEGNETISMOA
IMANAK
• Imanak magnetismoa daukien gorputzakdira, eta burdina zein beste metalen batdaukien objektuak erakarteko gai dira. Imanak naturalak edo artifizialak izan daitekez.
• Iman naturalak: ez dira gizakiaksortuak, naturalak dira.
• Iman artifizialak: gizakiek lortuak dira. Material batzuei korronte elektrikoaemonda ere farbrikatu daitekez.
EREMU MAGNETIKOA
• Imanak bere indar magnetikoaz metalezkoobjektuak erakartzen dauzan muari eremumagnetiko deitzen jako. Eremu hori polo
positibotik urten eta polo negatibotikimanera itzultzen diran irudizko marren
bidez adierazoten da. Marrakalkarrengandik zenbat eta hurrunago egon, orduan eta handiagoa da magnetismoaren
intentsitatea. Metalezko objektu batimanaren eremu magnetikorik harago jarriezkero, imanak ez dau efekturik eragingo
objektuan.
LURRAREN MAGNETISMOA
Lurraren nukleoa hainbat metalennahasturaz osotuta dago, batez
ere, burdinaz eta nikelez osotuta. Hori dala eta, Lurrak iman erraldoibat baliz legez jokatzen dau. Ipar
polo magnetikoa Ipar polo geografikotik hur dago; eta Hego
polo magnetikoa, Hego polo geografitik hur.
LURRAREN MAGNETISMOALurraren eremu magnetikoak
lurrazalean dagozan gorputz guztieieragiten deutse, baita lurrazaletik
milaka kilometrora dagozan gorputzeiere, eta eragin horri esker,
pertsonek, iparroratsa erabiliz, orientatzeko modua dauikie.
ELEKTROMAGNETISMOA
• Hans Oersted kopenhageko esperimentubat prestatzen ebiela zeo zerk
atentzioa emon eutsan: erabilten egoaniparrorratza mogidu egiten zan
korrontea eukan kable elektriko bathaurreratzean. Halan
elektromagnetismoa deskubritu eban, hau da, elektrizitatearen eta
magnetismoaren artean dagoan erlazioa.
ELEKTROMAGNETISMOA
ELEKTROMAGNETISMOAK MAGNETISMOA SORTZEN
DAUeta
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN
DAU
ELEKTRIZITATEAK MAGNETISMOA SORTZEN DAU
• Elektrizitateak zirkulatzen dauan kablebaten inguruan imanek daukienaren
antzeko eremu magnetiko bat sortzenda. Eremu magnetiko horren
intentsitatea korronte elektrikoarenintentsitatearen araberakoa da, hau da,
korrontea zenbat eta biziagoa izan, eremua orduan eta indartsuagoa izango
da.
ELEKTRIZITATEAK MAGNETISMOA SORTZEN DAU
• Kable elektriko bat burdinazko objektubaten inguruan batu eta objektuan zehar
elektrizitatea pasatuazoten danean, metala elektroiman izeneko imana
bihurtzen da. Korronte elektrikoa etenezkero, elektroimanak funtzionatzeari
izten deutso.
ELEKTRIZITATEAK MAGNETISMOA SORTZEN DAU
• Motor elektrikoak harila daukie, hau da, metalezko ardatz baten inguruan
batutako kobrezko kable bat, imanenartean jarrita. Elektrizitateak harileanzirkulatzen dauanean, imanek sortutako
eremu magnetikoaren eta harilaksortutakoaren arteko interakzinoak
harila biratuarazoten dau, eta biratzemogimendua makinearen engranajeei
transmititzen deutse.
ELEKTRIZITATEAK MAGNETISMOA SORTZEN DAU
• Garabi elektromagnetikoak indarhandiko elektroimana daukie besoan, oso
zama astunak erakarteko gaitasunadaukie
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN DAU
• Elektrizitateak eroale batetik zirkulatzendauanean, eremu magnetikoa sortzen da. Modu berberean, iman bat eroale batetik hurmugidu ezkero, eroalean zehar mogitzen da eta beste gorputz batzuetara igorri daitekeankorronte elektrikoa sortzen da. Korronteelektriko horren intentsitatea, imanarenneurriaren eta mogitzen dan abiadurearenaraberako da.
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN DAU
• Alternadoreek iman finko handi batzuk eta horreen eremu magnetikoen barruan bireaegiten daben harilek daukiez. Harilakbiratuazoten dauzan indarrak ez dau betijatorri berbera izaten, zentral elektrikomotearen araberako da.
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN DAU
ZENTRAL HIDROLEKTRIKOA
Zentral hidroelektrikoetan, urarenmogimenduaren indarrari esker biratzen
dira harilak.
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN
DAU
ZENTRAL EOLIKOA
Zentral eolikoetan, haizearen indarrezmogitzen dira.
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN
DAU
Zentral termikoetan eta nuklearretan, ur lurrunaren
indarrak harilak mogiduazotendauz.
ZENTRAL EOLIKOA
ELEKTRIZITATEA eta
MAGNETISMOA
NAIA IBARRETXE