EKoaderno

sindikalakEkonomikoa

Ordezkoa,zuzena etasolidarioaden zergapolitikarenalde

2008

Formazioa

Ordezkoa, zuzena eta solidarioa den

politikaren alde.

2008

JUSTIZIA, LAN ETAGIZARTE SEGURANTZA SAILA

GOBIERNO VASCODEPARTAMENTO DE JUSTICIA, EMPLEO Y SEGURIDAD SOCIAL

EUSKO JAURLARITZA

lagundu du prestakuntza sindikalerakotxosten hau finantziatzen.

AurkibideaPFEZ, GERO ETA BIDEGABEAGOA DEN ZERGA .....................................................................5

Kapital edota aurrezpen errentei tratamendu pribilegiatua.........................................................6

Zerga-iruzurraren aurkako konpromiso politiko eza...........................................................................8

Zerga-presioa eta gizarte gastuan egin ahaleginaren arteko lotura estua. .......................9

400 euroena eta “estampita” iruzurra........................................................................................................10

Ezbairik gabe, ordezkoa, zuzena eta solidarioa den zerga politikaren alde.........................11

ERANSKINA: BPG-REN PORTZENTAJEAN ZERGA PRESIO OSOA. 2006. URTEA .....12

5

Jatorria: Zerga-Kideketarako Saila (EAE) eta Nafarroako ogasuna. Guk egina.

PFEZ, gero eta bidegabeagoa den zerga

Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (PFEZ) zerga-sistemaren eraketan funtsezkozeregina beteko duen zerga da. Zerga diru-sarrera garrantzitsua izateaz gain, PFEZ-renezaugarri garrantzitsuena bere jatorriko xedean datza, hasiera batean behintzat, errentabanaketa zuzenagoa lortzearekin konprometitua baitzegoen.

Ildo honetan, PFEZ tresna ordezkaezina da gizarteko sektorerik baztertuenen eta baliabi-de gutxien dutenen onuran berbanatzeko justizia sustatzeko. Elkartasun helburua betetze-ko ezinbestekoa gertatuko zaigu PFEZ-a mailakako zerga izatea, hots, pertsona bakoitza-ren ekonomia-ahalmena zergapetu diezaiola gehien duenari gehiago ordainaraziz.

Honez gain, PFEZ-k zerga-ekitate printzipioa errespetatu behar du diru-sarrerek zerga-tra-tamendu bera izan dezaten, errentaren sorburua edota jatorria edozein dela ere (lan-errentak, kapital-errentak edota jarduera ekonomiko eta profesionalen errentak).

Dena den, egin diren zerga-kontraerreformak egituratu duten PFEZ gero eta desegokia-goak dira, gero eta atzerakoiagoak eta gero eta ahalmen txikiagoa dute dirua biltzeko.

Azken urteotan PFEZ-k dirua biltzeko izan duen garrantziak beherako joera izan du: guz-tira Zerga Itunduengatik bildu denari zein sortu errentari dagokienez (Barne ProduktuGordina). Biltze-galera honek PFEZ-k izan behar duen zeregin berbanatzailea murriztendu ekonomia sistemak, aberastasun eta gizarte-ongizate hitzetan, eragiten dituen ezber-dintasunak zuzentzeko.

Zerga Itunduen bilketa osoaren gaineko PFEZ-ren garrantziaerlatiboa

20%

22%

24%

26%

28%

30%

32%

34%

36%

2001 2002 2003 2004 2005 2006

CAPV

NAF

E6Ko

ader

no si

ndika

lake

kono

miko

a

PFEZ-ren zerga-bilketan izan diren galerak orekatzeko eta zerga-sistemaren nahikotasuna-ri eusteko, ogasunek zerga-presio handiagoa egiten diete kontsumoari eragin zeharrekozergei. Garrantzitsuena Balio Erantsiaren Gaineko Zergarena (BEZ) da.

Kontsumoari ezarri zergak PFEZ bezain “herrikoiak” ez dira: honen zerga-zama, prezioenbidez, gure poltsikoetan era sumagaitz batez igartzen ditugulako. Aldiz, aintzat hartu behardugu PFEZ zerga itundun bidez jasotako diru-bilketa guztien %30a dela, gutxi gorabehe-ra, eta BEZa %33 eta %37 bitartean dagoela (Nafarroan eta EAEn hurrenez hurren).

Gainera, kontsumoko zergek errenta banaketari era atzeragarri batez eragiten diote, neu-rri handiago batez errenta apaleko pertsonak zigortzen dituelako. Errenta apalenekogizarte sektoreek beren diru-sarrera guztiak kontsumora bideratzen dituzte oinarrizkobeharrak betetzeko, ez dute aurrezteko gaitasunik. Aitzitik, errenta handieneko pertsonekaurrezteko gaitasun handiagoa dute eta beren diru-sarreren proportzio txikiagoa erabilt-zen dute kontsumoko gastuetan; hortaz, diru-sarreren arabera zerga txikiagoa ordaintzendute.

Zerga Itunduen bilketa osoaren gaineko BEZ-aren garrantzia erlatiboa.

Kapital edota aurrezpen errentei tratamendu pribilegia-tua.

PFEZ-ri egin aldaketek ekarri duten zerga guztiz bidegabea da, ez dute ekitate irizpideaerrespetatzen: ia kapital errenta edota aurrezpen errenta guztiek bereiz zergapetzen dire-lako eta lanaren errentak baino, zerga tratamendu onuragarriagoa jasotzen dutelako.

Aurrezpen errenta kontzeptu berri hau osatzen dute kapital higiezinaren errentak (etxebi-zitzen alokairua), higigarrien kapitaleko errenta gehienek (dibidenduak, interesak,...) etaondare-irabaziak.

28%

29%

30%

31%

32%

33%

34%

35%

36%

37%

38%

2001 2002 2003 2004 2005 2006

CAPV

NAF

Jatorria: Zerga-Kideketarako Saila (EAE) eta Nafarroako ogasuna. Guk egina.

7

Aurrezpen errenta hauek ez zaizkio lotzen PFEZ-ren mailakako zergapetze eskalari, aldiz,oso maila murritzean eta beti finkoan ordaintzen dituzte zergak, edozein errenta maila edotartea dela ere. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan zerga %18-koa da eta Nafarroan %15-akoa. Hauxe da egungo PFEZ-ren ezaugarri atzerakoiena.

Aldiz, lanaren errentak ia bakarrak dira, PFEZ-ren mailakako eskalaren arabera zergape-tzen direnak, errenta maila handiagoa den heinean, zerga-mota handiagoa ezarriz.

PFEZ-ren zergapetze eskala Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan aurrezpen errentatzat hartzenez diren diru-sarrerei ezarriak:

LIKIDAZIO- KUOTA OSOA GAINERAKO ZERGA MOTAOINARRIA LIKIDAZIO-OINARRIA

Euro arte euro artean %

0 0 14.000 %23

14.000 3.220 14.000 %28

28.000 7.140 14.000 %35

42.000 12.040 18.000 %40

60.000 19.240 gainerakoa %45

PFEZ-ren zergapetze eskala Nafarroan aurrezpen errentatzat hartzen ez diren diru-sarre-rei ezarriak:

LIKIDAZIO- KUOTA OSOA GAINERAKO ZERGA MOTAOINARRIA LIKIDAZIO-OINARRIA

Euro arte euro artean %

0 0 3.600 %13

3.600 468 4.400 %22

8.000 1.436 8.500 %25

16.500 3.561 12.500 %28

29.000 7.061 14.500 %36

43.500 12.281 gainerakoa %42

Nafarroan eta EAE-n ezarri zergapetze eskalak ez daitezke erabat aldera bietako kenka-rien eta hobarien sistemak ezberdinak direlako. Baina begirada hutsa eginez, egiazta dai-teke lanaren errentak kapital errentena baino askoz ere kargakorragoa den mailakakozerga tratamendu bati lotuak daudela.

Foru Ogasunek lanaren errentei zerga zama handiagoa eragin diete kapitalaren errenteiezartzen zaizkien onurak orekatzeko. Begi bistakoa da PFEZ-ko bitariko eredu honek diru-sarrera handiagoko pertsonei mesede egiten diela, hauek baitira kapital errenten zatirikhandiena jasotzen dutenek.

Laburbilduz, nabarmendu lanaren errentak pairatzen ari diren bazterkeriaren eta enpre-sako eta profesionalen errentetan dagoen zerga-iruzur handiaren ondorioz, PFEZ-renondorio birbanatzailea, errentaren banaketa hobetzeko, ia erabat datzala lanaren errente-tan.

E8Ko

ader

no si

ndika

lake

kono

miko

a

Honez gain, azpimarratu, PFEZ-n aitortu errenten %80a baino gehiago lanaren errentakdirela.

AITORTU ERRENTEN JATORRIA ARABA BIZKAIA GIPUZKOA NAFARROA

Lana %84 %84 %83 %80

Gainontzekoa (kapitala,enpresetakoak eta beste) %16 %16 %17 %20

Jatorria: Zerga-Kideketarako Saila (EAE) eta Nafarroako ogasuna. Guk egina.

Zerga-iruzurraren aurkako konpromiso politiko eza.

2005. urtean aurkeztu aitorpenen arabera (2004ko zerga-ekitaldiari dagokiona), lanarenerrentengatik aitortu batez besteko sarrera 18.990 ?-takoa izan zen EAE-n. Kopuru hau%58an handiagoa da ekonomia jarduerengatik aitortu batez besteko 12.013 ?-tako kopu-rua baino.

EAE-n aitortu batez besteko sarrerak, errenta jatorriaren arabera:

(Eurotan) 2002 2003 2004 Areagotzea2002-2004

Lana 17.684 18.315 18.990 %7,4

Enpresa eta lanbide jarduerak 11.434 11.727 12.013 %5,1

Aldea 6.250 6.588 6.977

Nafarroan, urte hartan aurkeztu aitorpenen arabera, lanaren batez besteko errenta 17.758eurotakoa izan zen; honek esan nahi du enpresa jarduerengatik aitortu batez bestekoerrenta baino %31-ean handiagoa dela.

Nafarroan aitortu batez besteko sarrerak, errenta jatorriaren arabera:

(Eurotan) 2002 2003 2004 Areagotzea2002-2004

Lana 16.407 17.205 17.758 %8,2

Enpresa eta lanbide jarduerak 12.878 13.284 13.532 %5,1

Aldea 3.529 3.921 4.226

Bi errenta mota hauen arteko aitortu sarreren aldea urtez urte handitzen ari da. Bilakaerahonek erakusten du gero eta handiagoa dela zerga iruzur munta, enpresa eta lanbide jar-duerek altxor publikoari ezkutatzen diena baino.

Zerga iruzurra gizarte-xedetan erabili beharko litzatekeen funts publikoaren arpilatzea iza-teaz gain, zerga-ekitate eta justiziaren printzipioaren porrota nabaria da ere: iruzurtia berebenetako ekonomia-gaitasunaren arabera zergapetzen eragozten duelako.

Fiskoak oso kontrol zorrotza egiten die soldata errentei; hortaz, begibistakoa da iruzurraenpresa jardueretako errentetan biltzen dela batik bat, hots, errenta maila ertain eta handi-ko zergadunen artean.

9

Foru ogasunen eta beste herri-agintarien geldotasunak, zerga-iruzurrari jazartzeko, mailajasangaitza hartu du. Horratx Irungo ogasuneko eta Bizkaiko Zerga Ikuskaritzaren adibi-deak. Baina eskandalu hauek agerian dagoenaren isla besterik ez da.

Bestalde, garrantzitsua da adieraztea, ordainketari ihes egin izanarekin edota zerga-iruzu-rrarekin batera, badirela finantza-zerga ingenieritzako beste bitartekoak zergen ordain-keta sahiesteko, zerga-legeria berak uzten dituen zirrikituak baliatuz.

Zerga-presioa eta gizarte gastuan egin ahaleginarenarteko lotura estua.

Hego Euskal Herrian, PFEZ-ren bidez, sortu errentaren (BPG) %6a edo biltzen da; bienbitartean, 27ko EB-n errenta zergen batez besteko zerga-presioak BPG-ren %9a gaindit-zen du.

Honek esan nahi du Europan errenta-zerga hemengoa baino %50a handiagoa dela.Alabaina, egoera hau ez dagokio zerga honi bakarrik, esan daiteke gure zerga politikaosoan orokortua dagoela.

Izatez, Hegoaldean itundutako zerga guztiengatik egiten den zerga-presio orokorra gehiGizarte Segurantzak bildu kuotak BPG-ren %31 inguruan daude. Aldiz, 27ko EB-ren batezbesteko zerga presioak BPG-ren %41a gainditzen du.

Hots, jasan ohi dugun zerga-presioa Europako batez bestearen 10 puntu azpitik dago etaEuropako apalenetakoa da.

Batez besteko zerga-presioa eta gizarte gastuko ahalegina BPG-ko %-tan.

Jatorria: EUSTAT, IEN eta EUROSTAT. Guk egina.

Edozein herritan zerga-presioak sektore publikoaren munta adierazten du. Honela, zergakbiltzeko ahalmena urriagoa izanik, are urriagoa izango da gastu publikoa finantzatzekogaitasuna.

Honengatik, ez da kasualitatea Hego Euskal Herrian, zerga-presioa txikia izanik, sektorepublikoaren tamaina honen apala izatea Europako Batasunarekin alderatuz.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

Gasto Social Presión Fiscal

CAPV NAF UE-27

E10

Koad

erno

sind

ikala

keko

nom

ikoa

Gizarte Babeserako Kontu Ekonomiko Integratuen Europako Sistemaren (SEEPROS) meto-dologia betez, gizarte babesean egin gastu guztia kalkulatu dute. EAEn, BPG-ren %19koada gutxi gorabehera eta Nafarroan, %17,5ekoa. Aldiz, 27ko EB-n gizarte babesean egingastua BPG-ren %27,3koa da.

Adierazle honek adierazten digu gure herriko gizarte babesaren intentsitatea Europakobatez bestetik oso urrun dagoela, gurea izanik, EB-ko herrien artean, lekurik txarreneta-koan dagoena.

Hortaz, agerian geratu da Euskal Herrian tarte nabaria dagoela Europako Batasunarekinalderatuz. Egoera hau zuzendu beharko dugu gizarte babesean egin gastua areagotu ahalizateko eta honela, hurbil gaitezen etxebizitza, sanitate, langabezia, erretreta, familiarilaguntza eta gizarte bazterkeriaren aurkako borroka estaldura maila duinagoetara.

400 euroena eta “estampita” iruzurra.

400 ?-en itzulketa PSOE-ren hauteskunde-proposamen gisa sortu zen. Geroztik, foru oga-sunek bere egin duten neurri populista bilakatu da. Honela, berriro ere erakutsi dutehauen autonomia eza zerga politikari ekiteko.

Lazgarria da botu batzuk eguneko euro batez edo erosi nahi izatea. Dena den, barregarriaderitzagu ere 400 ?tako laguntza kontsumoa sustatzera eta egungo moteltze egoeran, eko-nomia bultzatzera bideratua dagoela esateari.

Ekonomia suspertzeko eraginkortasunik ez izateaz gain, salatu behar dugu ez garela neu-rri aurrerakoi batez ari, guztiz bidegabea den neurriaz baizik. Errenta apalenak dituztenakezin izango dira agindutako itzulpenaz baliatu: errentako aitorpenean ez dutelako zergarikordaindu behar eta itzulpena, berez, zerga murrizpena delako.

Ekonomia berriro suspertzeko eraginkorra ez izateaz gain, salatu behar dugu hau ez delaneurri aurrerakoia, guztiz bidegabea baizik. Errenta apalenetako pertsonek ezin izangodute eskuratu agindutako itzulketa: ez baitute zergarik ordaindu behar errenta aitorpene-an, eta funtsean, itzulketa zergen murrizpena delako.

Ez dituzte itzulketa guztiak jasoko ere, 2009an aurkeztu beharreko errenta aitorpeneanberen kuota likidoa (ogasunari ordaindu beharreko kopurua) 400 ? baino txikiagoa dute-nek.

Laburbilduz, beren diru-sarrera maila apala dela eta behar handien duten gizartearen sek-toreek ez dute aipatu laguntza jasoko. Honez gain, irizpide aurrerakoiekin bat ez datorrenitzulketa linealaz ari gara. Sistema progresibo honen ezarpenak, jaso errentak nahiz eta txi-kiagoak izan, laguntzaren munta handitzea lekarke.

Itzulketak PFEZ bitartez egindako diru-bilketa txikiagoa izatea ekarriko du, eta honenondorioz gastu publikoaren murrizpena ekarriko du, edo bestela, zorpetze handiagoa.Dena den, azken aukera hau betidanik arbuiatu dituzte foru ogasunek eta Hegoaldekoerkideetako gobernuek, beti aurrekontu orekatua eta zero defizita izateko planteamenduneoliberalari makurtuak.PFEZ-ri egin azken erreformaren beste alderdi kritikagarria zerga karga eskalari ezarrierrenta atalei egin egokipena eznahikoa izatea da.

Eskuarki, eros ahalmenari eusteko egiazko inflazioa kontuan hartuz eguneratzen dira sol-datak. Baina soldataren igoera nominal honek ez dakar benetako soldata igoerarik, eros-ahalmena ez delako handitu. Aldiz, goiko errenta atal bati zerga tarifan jauzia eragin die-

zaioke eta hortaz zerga mota handiagoa eragin lezake (ikus PFEZ-ren zergapetze eskalak).Egoera honek ordaindu beharreko zergaren arrazoirik gabeko areagotzea eta hortaz,bidegabea den areagotze lekarke.

Inflazioak PFEZ-k eragin zerga presioan ondorio neutroa izan dezan, 2007. urteko amaie-ran gertatu urtetik urterako inflazio-tasaren arabera, hots, %4,2a, mailakako zergapetzeeskalan finkatu errenta atalak doitu beharko lirateke. Baina PFEZ taulak %2an doitu dirabakarrik.

Errenta atalak egiazko inflazioari ez doitzeko erabakia nahita hartu da; honen bidez, erren-ta zerga ezkutuan handituz diru-bilketa areagotu nahi izan dute. Aipatu neurriak, funtsean,kalte egiten diete laneko errentei: kapital errentak ez zaizkiolako lotzen PFEZ-ren mailaka-ko eskalari.

Ezbairik gabe, ordezkoa, zuzena eta solidarioa den zergapolitikaren alde.

Enpresei ezarri neurrien bidez, hala nola, “zerga-oporrak”, sozietateen gaineko zergenmurrizpenen bitartez, PFEZn kapital errentei ematen zaien tratamendu pribilegiatuarenbitartez eta zerga presioa zeharreko zergetara jo izanaren bidez, zerga sistema bidegabeaeta atzerakoia eratu da.

Aitzitik, izaera sozialeko demokrazia eraiki nahi duen gizarte orok behar duen zerga-siste-mak errenta guztien zerga-tratemenduan berdintasun eta progresibitate printzipioaberreskuratu behar du.

Horrexegatik eskatzen diegu foru ogasunei eta hauen egungo kudeatzaileei:

• Konpromiso sendoa har dezaten zerga iruzurraren aurka. Lehenengo eta behin, ekitateeta zerga-justiziagatik, eta bigarrenez, gure herriko gizarte beharrei ekiteko gauza lit-zatekeen behar besteko bilketa ziurtatzeko.

• PFEZ-ren benetako erreformari ekin diezaioten zerga progresiboagoa eta solidarioa-goa bihur dadin. PFEZ-k bere birbanatze zeregina berreskuratu behar du eta errentamota oro (lana, kapitala, ondarea areagotzea) era progresibo batez zergapetu, honelabermatuko da gehien duenak gehien ordain dezan.

• Ondare zergari eutsi. Zerga honen xedea aberastasuna era zuzenago batez birbanat-zea lortzea da, baina hala ere, errolda osatzeko betekizun garrantzitsua betetzen duondare handiek PFEZ bidez egin aitorpenak kontrola daitezen. Era berean, errenta han-dienek zerga hau saihesteko darabilten bitartekoekin eten behar da.

• Zerga-konkurrentziari eta Sozietatearen gaineko Zergari egin ondoz ondoko behera-penei amaiera eman diezaioten; zerga honek sistemari egiten zaion zerga-ekarpenahanditu beharko litzateke. Era berean, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako ogasunak deitzenditugu 1995 eta 2000. urte bitartean “zerga-opor” deiturikoei heldu zieten enpresekordaindu ez zituzten 1.800 milioi ? berreskura ditzaten, eta aipatu dirua gizarte helbu-rutara zuzen ditzaten.

• Zerga-burujabetza osoa berreskura dadin. Helburu hau ezin da bermatu egungoKontzertu eta Hitzarmen Ekonomikoarekin. Madrilen onartu diren zerga neurriak imita-tu eta kopiatzeko tentazioa baztertu behar da.

11

E12

Koad

erno

sind

ikala

keko

nom

ikoa

29,2%

29,5%

30,0%

30,4%

30,8%

31,1%

31,6%

33,5%

33,8%

34,0%

34,4%

35,2%

36,3%

36,4%

36,6%

37,0%

37,3%

37,3%

39,0%

39,3%

40,4%

40,6%

41,2%

42,6%

43,4%

43,6%

46,1%

46,8%

49,7%

50,0%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Rumanía

Eslovaquia

Lituania

Letonia

NAF

Estonia

CAPV

Grecia

Polonia

Irlanda

Bulgaria

Malta

República Checa

Luxemburgo

Chipre

Portugal

España

Hungría

Reino Unido

Eslovenia

Países Bajos

Alemania

EU27

Italia

Austria

Finlandia

Francia

Bélgica

Suecia

Dinamarca

ERANSKINA: BPG-ren portzentajean zerga presio osoa.2006. URTEA

Iturria: EUROSTAT, Órgano de Coordinación Tributaria, Hacienda Navarra, TGSS. Elaboración propia.