AU

RK

IBID

EA a

tala

AU

RK

IBID

EA a

tala

PROIEKTUA AURRERA ERAMAN DUTEN PERTSONAK:

HELENA ORTIZ DE LEJARAZU: GARBIÑE DELGADO; IXONE FERNÁNDEZ DE LABASTIDA; JOSEBE ITURRIOZ PROMOZIOA ETA KOORDINAZIOA: VITORIA-GASTEIZKO UDALA- BERDINTASUN ZERBITZUA

LANDA ESPARRUKO LANA: 2016KO APIRILETIK ABUZTURA

AU

RK

IBID

EA a

tala

AURKIBIDEA AURKIBIDEA..........................................................................................3

1. SARRERA........................................................................................4

2. PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA....................6

HELBURUAK ................................................................................................................6

METODOLOGIA ........................................................................................................7

3. DISEINUAREN EBALUAZIOA .......................................................11

PLANAREN ESTRUKTURA OROKORRA..................................................................12

HELBURU ESTRATEGIKO ETA OPERATIBOEN FORMULAZIOA ............................16

EKINTZAK ETA HAUEN KORRELAZIOA PLANAREN HELBURUEKIN .....................17

EBALUAZIOAREN EREDUA ETA ADIERAZLEEN DISEINUA ...................................19

GIZA BALIABIDEAK..................................................................................................20

PLANAREN KOHERENTZIA ETA BIDERAGARRITASUNARI BURUZKO IRITZI OROKORRA 23

ONDORIOAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA .....................................................25

4. PROZESUAREN EBALUAZIOA .....................................................29

PLANA KUDEATZEKO ETA PLANARI JARRAIPENA EMATEKO SISTEMA............29

GENERO ZEHARKAKOTASUNA..............................................................................35

SEKZIOARTEKOTASUN PRINTZIPIOA ETA LGTBIQ TALDEA III PLANEAN............38

EKINTZEN BETEKETAREN ANALISIA ........................................................................40

ONDORIO OROKORRAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA .................................63

5. EMAITZEN EBALUAZIOA .............................................................69

I ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: UDAL POLITIKETAN GENERO ZEHARKAKOTASUNA BULTZATZEKO NEURRIAK...................................................69

II ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AHALDUNTZEA ETA BALOREEN ALDAKETA............................................................................................82

III ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: ORGANIZAZIO SOZIAL ERANTZUNKIDEA.................................................................................................................................101

IV ARDATZEAN JAZOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA BORROKATZEKO ...................................................................................................110

DEPARTAMENTU, ZERBITZU ETA UNITATEEK LORTU DITUZTEN EMAITZEN INGURUKO BALORAZIO OROKORRA ...........................................................................................................123

6. ONDORIOAK.............................................................................110

SA

RR

ERA

ata

la

1. SARRERA

Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015), 4/2005

Legearen 15. artikuluari erantzunez eratu zen, zeinak ondokoa dioen: “Legegintzaldi

bakoitzean, Eusko Jaurlaritzak plan orokor bat onetsi behar du. Plan horretan, hain zuzen,

euskal herri-aginteek emakumeen eta gizonen berdintasunaren arloan izango dituzten

jarduerak orientatzeko jarraibideak eta gidalerroak modu koordinatu eta orokorrean jasoko

dira.” Bestalde, honakoa gehitzen du: “Foru-aldundiek eta udalek berdintasunerako planak

eta programak onetsiko dituzte, Eusko Jaurlaritzaren plangintza orokorrean ezartzen diren

jarraibide eta gidalerroekin bat; halaber, eta horretarako beharrezkoak diren baliabide

materialekin eta ekonomi eta giza baliabideak eskainita, beren sail, erakunde autonomo eta

menpean edo lotuta dituzten gainerako ente publikoetan aipatutako planek eta lege honek

jasotzen dituzten neurriak benetan eta modu koordinatuan betetzen direla bermatuko dute.”

Berdintasunerako III Plan hau genero desberdintasunari buruz egin den diagnosi batean

oinarritutako neurri kopuru baten plangintza da. Euren helburua Vitoria-Gasteizko Udalerrian

berdintasun printzipioa lortzea da. Euskadiko Berdintasunerako Legeak ezartzen duen bezala,

III Plana Eusko Jaurlaritzak aurkezten dituen esku-hartze ildoen arabera antolatzen da: genero

zeharkakotasuna, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa, organizazio sozial

erantzunkidea eta emakumeen aurkako indarkeria. Guztira 185 ekintzak osatzen dute Plana

eta Vitoria-Gasteizko Udaletxeko 18 departamentu, zerbitzu eta unitate dira guztia aurrera

eramateko erantzule.

Behin Plana betetzeko epea bukatu ostean, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak bere ebaluazioa

landu nahi izan du, ondoko txostena prozesuaren emaitza bezala eratu delarik. Ebaluazioa,

Planaren jarraitasuna aurreikusirik egin da. Horrela landutako dokumentuen kalitatea handitu

da eta baita Udaletxeko planifikazio maila berdintasun arloan.

Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasunerako III Planaren ebaluaketarako hiru azterketa atal

eduki dira kontutan: diseinuaren ebaluaketa Plana nola diseinatu eta formulatu den

ebaluatzeko, prozesuaren ebaluaketa Plana abian jartzearekin erlazionaturik dagoen guztia

berrikusteko eta, azkenik, emaitzen ebaluaketa bere aplikazioaren ondorioak aztertzeko.

Ebaluaketa prozesuari buruzko informazio guztia bigarren atalean azaltzen da, proiektu

honen helburu eta metodologiari dagokiona.

Txosten honen hirugarren atalak Berdintasunerako III Planaren diseinuaren ebaluaketa

jazotzen du. Bere edukia Vitoria-Gasteizko Udaletxeko 20 departamentu, zerbitzu eta

unitateei egindako elkarrizketa sakonetan bildu ahal izan den informazioari esker eratu da.

Lortu den informazioaren analisiak Planaren diseinuari buruzko balorazio nahiko positiboa

jaurtitzen du. Dokumentua ondo oinarrituta eta estrukturatuta dagoela ondorioztatu daiteke.

Horrela, berdintasun arloan inplikaturiko departamentuen barneko lana antolatzeko

baliagarria izan da. Hurrengo planifikazioari begira, hobetu daitezkeen elementuak ere

aipatzen dira: giza baliabideak eta departamentu artean ematen diren koordinazio eta

komunikazio prozesuak diseinatzeko era, alegia.

Hurrengo atalean, laugarrenean, prozesuaren ebaluaketa edo Plana praktikan jartzearena

lantzen da. Kasu honetan datuen azterketa teknika kuantitatiboak (beteketa mailari buruzko

SAR

RER

A a

tala

galdetegiak eta departamentu, zerbitzu zein unitate bakoitzeko emaitzak) eta kualitatiboak

(sakontasunez egindako elkarrizketak) aplikatu ostean egin da. Prozesuari dagokion

elementu eta gaiak oso era onean baloratu dira, esaterako koordinaziorako eratu diren

estrukturak, kudeaketa prozesua, Plana bultzatzeaz arduratu den zerbitzuaren rola

(Berdintasun Zerbitzua, hain zuzen ere), “genero” kontzeptua LGTBIQ errealitatera zabaltzea,

etab. Ekintzen beteketa mailari buruzko analisiak ardatzen arteko desberdintasun nabariak

daudela erakusten du. Emaitzarik onena “Emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko

neurriak” lortu du; hurrengoa “Organizazio sozial erantzunkidea” da; hirugarrenez

“Emakumeen Ahalduntzea eta baloreen aldaketa” dator eta azkenik “Genero

zeharkakotasuna txertatzeko Neurriak”. Hurrengo plangintzari dagokionez hausnartu eta

eztabaidatu beharreko gai asko sortu dira planaren beteketa prozesua hobetzeko ideiarekin

eta genero zeharkakotasunari, sekzioartekotasunari eta ekintzak formulatzeko erari lotuta

daudenak.

Hurrengo atala emaitzen ebaluazioari dagokio. Horretarako ekintzen beteketa maila

emaitzen adierazleen balorazioarekin batera hartzen da kontutan. Atala Plana osatzen

duten lau ardatzak jarraituz antolatzen da eta hauen barruan, osatzen dituzten esku-hartze

ildo bakoitzaren errealitatea aztertzen da. Era honetan Planaren ardatz bakoitzaren inguruan

informazio zehatza jazo ahal izan da. Oraindik eta garrantzitsuago, mainstreaming,

ahalduntze, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeriaren inguruan sortu diren

prozesu, estruktura, lan tresna, zerbitzu eta baliabideei dagokienez balorazio bat egin ahal

izan da. Atalarekin bukatzeko galdetutako udaleko langileek emaitzei buruz egin dituzten

balorazioak biltzen dira.

Azkenik, ondorioei lotutako atalean, ebaluazioak izan duen ibilbidearen inguruko azterketa

bat egiten da, berarekin jazo ahal izan diren emaitza garrantzitsuenak nabarmenduz.

PR

OIE

KTU

AR

EN H

ELB

UR

UA

K E

TA M

ETO

DO

LOG

IA. a

tala

2. PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA.

HELBURUAK

HELBURU OROKORRA

Proiektuaren xede orokorra Vitoria-Gasteizko Udaleko III Berdintasun Planaren 2014-2015

ebaluaketa egitea izan da. Horretarako politiken ebaluaketetan erabiltzen den teorian

aurreikusitako hiru helburu bete nahi izan dira: diseinua, prozesua eta emaitza zuzenak,

lortutako aurrerapausoen eta onuradunen zentzuan.

Ex post ebaluaketa baten ezaugarriak izan ditu, kanpoko lantalde batek kudeatuta. Vitoria-

Gasteizko Udalak Red Kuorum-en asistentzia teknikoarekin parte hartu du. Jomuga gehigarria

izan du parte hartze honek (garatutako ekintzak berrikusi eta baloratzea) eta baita

formaziozkoa ere, hau da, hurrengo planari ekiteko informazio baliagarria ematea.

HELBURU ESPEZIFIKOAK

Ebaluaketa motaren araberako xede espezifikoak, hurrengoak izan dira:

DISEINUAREN EBALUAZIOA. Ebaluaketaren zati honen xedea III Planaren diseinua aztertzea izan da, bere inplementazioan sortutako egitasmo eta aldaketetara moldatzeko gaitasuna.

Ondoko aldagarriak aztertu dira:

Planaren estruktura orokorra: III Berdintasun Plana ongi oinarritua egon den baloratzea eta errealitatearen azterketa egoki batean errotuta.

Xede orokor eta estrategikoen formulazioa: helburuak eta xedeak ondo formulatuta, definituta, hierarkizatuta eta espezifikatuta zeuden baloratzea.

Ekintzak eta hauek Planaren xedeekin duten korrelazioa: proposaturiko ekintzak xedeei forma logikoan erantzuten zioten baloratzea.

Giza baliabideak eta baliabide materialak: beharrezko baliabideak aurreikusi ote ziren baloratzea (giza baliabideak eta berauen organizazioa barne).

Koherentzia eta bideragarritasuna: Plana Udaleko esparruen filosofia eta xedeekin koherentea izan den, politika lokalarekin bat datorren eta egingarria den.

PROZESUAREN EBALUAZIOA. Zati honen xedea III Planaren kudeaketa aztertzea izan da, barne-estrukturak (udalarenak) eta kanpo-estrukturak ere (herritarrekin harremanak, elkarteak eta eragile feministak), Planaren inplementazioa hala nola bere burutzapena.

Ondoko aldagarriak aztertu dira:

Planaren kudeaketa eta jarraipenerako sistema: Planaren koordinaziorako sortutako estrukturen balorazio eta jarraipena; Berdintasun Zerbitzuaren funtzionamendua.

Genero perspektibaren zeharkakotasuna lortzeko prozesuaren lorpenak baloratzea.

PR

OIE

KTU

AR

EN H

ELB

UR

UA

K E

TA M

ETO

DO

LOG

IA. a

tala

Sekzioartekotasun printzipioa eta LGTBIQ kolektiboaren inguruan lortutako aurrerapausoen balorazioa.

Ekintzen beteketaren ebaluaketa: analisi orokorra, ardatz bakoitzeko eta departamentuko.

EMAITZEN EBALUAZIOA. Zati honen xedea III Planak erraztutako emaitza estrategikoak aztertzea izan da, prozesuen eraketarekin, lanerako estruktura eta tresnekin eta etorkizunerako erabilgarriak edota interesgarriak izan daitezkeen zerbitzu eta baliabideekin erlazionatutakoak.

Ondoko aldagarriak aztertu dira:

ONDORIO ZUZENAK: ekintzak nola garatu diren, xede operatibo eta estrategikoak betetzeko balio izan duten eta zertarako izan diren onuragarri.

PRODUKTUAK: III Berdintasun Planetik zein emaitza jazo ahal izan diren eta zenbat pertsona suertatu diren onuragarri, zein asetasun mailarekin.

Azkenik, lortu diren aurrerapausoei buruzko balorazio orokor bat egin da eta baita Vitoria-Gasteizek IV Berdintasun Planari begira dituen erronkei buruzkoa.

METODOLOGIA

Landa esparruan egin den lanerako teknika kuantitatibo eta kualitatibo desberdinak erabili

izan dira:

Metodologia kuantitatiboaren esparruan, datuak jazotzeko honako teknikak erabili dira:

a. Beteketa eta emaitzen galdetegiak. Hauek ebaluaketa honen aurretik egindako

lanetan oinarrituta egon dira: Likadik 2013. urtean aurrera eramandako emaitzen

adierazleen diseinu prozesua eta entitate berberak 2014an egindako jardueraren

Memoria.

III Planaren ekintzen garapenean erantzukizuna zuen departamentu edo zerbitzu

bakoitzarentzat datuak jazotzeko matrize bat diseinatu da.

Galdetegiak bi atal izan ditu: lehena, ekintzen beteketa maila aztertzeko,

departamentu bakoitzaren ardura ziren ekintzak batzen zituen. Atal honetan zera

eskatzen zen: deskribapen eta balorazio orokor bat egitea ekintza eginda bazegoan,

aurrera eramateko prozesuan edota egin gabe. Bigarren atalak emaitzen azterketari

ekiten dio, 2013an xede operatibo bakoitzarentzat eratu ziren adierazleen arabera.

Konkretuki, honako departamentuei bidali zaie galdetegi moldatuak:

1. Berdintasun Zerbitzua (Alkatetza Departamentua)

2. Euskara Zerbitzua (Alkatetza Departamentua)

3. Funtzio Publikoaren Departamentua

4. Aurrekontu Zerbitzua (Ogasun Departamentua)

5. Interbentzio eta auditoria Departamentua

6. Ikerketa Kabinetea (Promozio Ekonomikoaren Departamentua)

PR

OIE

KTU

AR

EN H

ELB

UR

UA

K E

TA M

ETO

DO

LOG

IA. a

tala

7. Informazio Zerbitzua (Informaziorako Teknologien Departamentua)

8. Garapenerako Lankidetza Zerbitzua (Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien

Departamentua)

9. Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua

10. Jaien Unitatea (Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua)

11. Gizarte Zentroen Zerbitzua. Kultura Departamentuak erantzun zuen.

12. Kirol Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua)

13. Hezkuntza Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua)

14. Hiritarren Parte-hartze Zerbitzua (Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak

Departamentua)

15. Enplegu Zerbitzua (Enplegu Departamentua) / Enpresa Zerbitzua (Promozio

Ekonomikoaren Departamentua)

16. Osasun Publikorako Unitatea (Ingurugiro eta Espazio Publikoen

Departamentua)

17. Udaltzaingo Zerbitzua (Hiritarren Ziurtasunerako Departamentua)

18. Gazteria Unitatea (Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua)

Guzti honen emaitza 185 ekintzen beteketa mailaren azterketa sakon bat da eta

garatutako 159 adierazleak igorritako informazioarena.

b. Bigarren eskuko informazio iturrien azterketa. Teknika hau departamentuek

eskainitako informazioari gehitu zaio, memoria, agiri eta dokumentu desberdinen

bitartez.

Informazioa jazotzeko teknika kualitatiboei dagokionez, bi erabili izan dira:

a. Sakoneko elkarrizketak: udaleko langileekin egin dira, diseinu, prozesu eta emaitzen ebaluaketa egin ahal izateko beharrezko informazioa jazotzeko eta euren esparruan berdintasunak izan duen bilakaerari buruzko iritzia ezagutzeko. Konkretuki 20 elkarrizketa sakon egin dira, lehen aipaturiko departamentu guztiei

eta Montehermoso Kulturuneari eta Kultura Departamentuari.

b. Formazio-akzio lantegia: Berdintasun Planari buruzko informazio garrantzitsua

lortzeko erabili da eta, bide batez, balorazio indibidualen sintesia balorazio orokor batekin alderatu ahal izateko.

Elkarteen parte-hartzea formazio-akzio lantegietan

Elkarteen parte-hartzea ondorengo eran garatu da: ebaluazio et planifikazio prozesuari buruz informatu zaie eta telefonoz galdetu zaie nola nahi zuten parte hartu. Telefonoaren bitartez elkarte batzuekin hitz egin dugu eta zera adostu zen:

• Elkarte batek aurretiaz parte hartzea eskatu zuen • Gainerakoek behin ebaluaketaren lehen zirriborroa idatzita zegoenean parte

hartzea erabaki zuten. Horrela, emaitza nagusiak ezagutu ostean, informazio nahikorekin, euren ekarpenak egin ahal izateko.

Udalerriko ekimen feminista eta elkarteekin aurrera eramandako lan dinamikak hiru saiotan banandu dira (irailaren 26, 27 eta 28an). Saio bakoitzak bi ordutako iraupena izan du, 18:00etatik 20:00etara. Saio bakoitzean gai desberdina bat landu da.

PR

OIE

KTU

AR

EN H

ELB

UR

UA

K E

TA M

ETO

DO

LOG

IA. a

tala

Lehehengo saioa “balio aldaketa eta jabetezea” lerroaren inguruan garatu zen eta horretan

14 emakume eta 8 elkartek parte hartu zuten.1.

Bigarren saioan “antolaketa soziala erantzukidea” lerroa garatu zen, berdintasunera

bideratutako eta partaidetza sustatzeko udal espazioekin interlokuzioa lantzeko. Hau da,

berdintasunerako Elkargunea. Bertan, 7 emakumek eta 6 elkartek parte hartu zuten.2.

Azkenik, hirugarren saioan, “indarkeria matxistaren aurkako lana” lerroarekin lotutako gaiak

jorratu ziren eta bertan, 10 emakumek eta 6 elkartek parte hartu zuten.3.

Bukatzeko, esan beharra dago ebaluazio prozesuan 54 pertsonek parte hartu dutela, 46

emakume eta 8 gizon. Horietatik 31 eremu lokaleko teknikariak dira (23 emakume eta 8

gizon) eta 23 elkartegintzako kideak (23 emakume).

LAN PROZESUAREN SINTESIA:

1 En concreto: Eginaren Eginez, ADAP -Asociaciación de ayuda a personas presas-, Nos queremos vivas, Forum Feminista María de Maeztu, Mujeres en la diversidad, Neska Gazteok, Iraultza Morena y Asamblea de mujeres de Álava. 2 En concreto: Eginaren Eginez, ADAP, Asociación Goian, ASVE, Nos queremos vivas y Forum Feminista María de Maeztu. 3 En concreto las siguientes: Eginaren Eginez, Asociación AMA, Negeak, Nos queremos vivas,

Forum Feminista María de Maeztu y ADAP.

PROIEKTUAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA. atala

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

3. DISEINUAREN EBALUAZIOA

Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015)

diseinua teorikoki eta legediaren aldetik esku-hartzerako marko eta iturri desberdinetan

oinarrituta egon zen. Dokumentuaren lehen atalean azaltzen den legez, Plana maila

desberdinen arabera Udaletxeak dituen legezko eta konpetentziazko markoen babesean

jaiotzen da, baita Eusko Jaurlaritzako irizpideekin bat etorriz.

Plan hau Udaletxeak 1999tik aurrera eramandako inplementazio eta planifikazioaren

ebaluaketek jaurtitako emaitzen ondorioz ere sortzen da. Ebaluaketa prozesu hauek eta

hauen ondorioz egin diren planifikazioaren diseinuek, Udaletxeko departamentu, zerbitzu eta

unitateek berdintasunarekiko duten ikuspuntua jazotzea ahalbidetu dute.

Bestalde, dokumentuak jazotzen den metodologiari buruzko atalean azaltzen den bezala,

2013. urtean berdintasunari buruzko udalerriko egoeraren inguruan diagnosi bat egin zen

(Vitoria-Gasteizko III Berdintasun Plana, 2013-2015: ardatzen araberako diagnosia), bigarren

mailako iturrien analisian oinarrituta. Bertan Planaren emaitzen adierazleak adostu ziren eta

hauen hasierako egoera.

Azkenik, Plana egiteko egitasmo feministaren zein emakumeen elkarteen, berdintasun

gaietan adituak diren pertsonen eta bestelako agenteen iritzia kontsultatu zen.

Orokorren, nahiz eta Berdintasunerako III Planak ez zuen diagnosi espezifiko bat

abiapuntutzat, bere diseinuaren prozesuan gako garrantzitsuak eman ziren, hasierako pauso

bezala barne hartu zirenak. Laburbilduz, Berdintasunerako III Plana gaur egungo

berdintasunari buruzko legezko markoan oinarritzen da maila guztietan; baita aurretiaz

egindako ebaluaketa eta plangintza prozesuetan; gainera, parte hartu zuten departamentu,

zerbitzu eta unitateek egindako ekarpenetan; berdintasun arloan egindako udalerriko

egoera diagnosian; eta adituek eta elkarteek egindako ekarpenetan.

Kontsultatutako departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk guzti hau diagnosi baten

ideiarekin lotzen dute. III Berdintasun Plana udalerriko errealitatean ondo oinarrituta dagoela

uste dute, batez ere, oso era interesgarrian lan egin zelako prozesuaren hasieratik eta

amaiera arte departamentu guztietako pertsona konprometituekin. Horrela, departamentu

bakoitzak errealitateari buruz duen ikuspuntua ezagutu ahal izan da.

Beste departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk, errealitatearen analisia azkar egin zela uste

dute, nahiz eta ezagupen maila sakona ahalbidetu.

Arabako Emakumeen Asanbladak bere aldetik ere Planaren diseinuan parte hartu zuen eta

zentzu horretan beraien esku-hartze esparrutik ekarpenak egin ahal izan dituzte islatu den

errealitateari. Hala ere, Asanblada prozesuarekin kritikoagoa da: egindako ekarpenak

benetan kontutan izan ez zirela uste du.

Oso gutxi dira elkarrizketetan Planaren oinarri enpirikoen inguruan ezer esan duten

departamentuak. Kasu gehienetan ezagutzen ez dutelako.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Hirugarren talde batek, egiazko diagnosi bat egin ez zela uste du. Jazotako iritziek era

desberdin batean ulertzen edo definitzen dute Berdintasun Plan baten aurretik egin behar

den errealitatearen azterketa. Galdetutako departamentu batek uste du Berdintasunerako III

Planaren diseinua inguratu zuen testuinguru sozialak diagnosi espezifiko baten beharra

zeukala. Orduko gertakari sozioekonomikoek emakumeen egoera txartu zituztelako diagnosi

baten beharra zegoen. Iritzi honetatik ondorioztatu daitekeena zera da: III Plana ez dagoela

Vitoria-Gasteizko errealitate soziala ezagutzera ematen duen lehen mailako iturrien diagnosi

batean oinarrituta (teknika kualitatiboez baliatuz, elkarrizketak edo eztabaida taldeak

esaterako, jazotako datu enpirikoetan, alegia). Batzuentzat honek ahultasun bat suposatzen

du. Beste batzuek, berriz, azterketa sakon bat ez egiteak ekintzei lehentasuna eman zitzaiela

esan nahi du, eta era hau egokia dela uste dute.

Ildo honetan, kontsultatutako egitasmo feministak Planak errealitate sozialean oinarri

sendoago bat edukitzeak faltan botatzen du. Enplegu gaiaren inguruan diagnosi bat egitea

ezinbestekoa dela deritzo, Vitoria-Gasteizko emakumeen lan baldintzak aztertzen dituena,

lansari eta lan jornalen portzentajeak kontutan izanik, zaintzaren inguruko gaiak barne hartuz

eta ondorioz etxeetan lan egiten duten emakumeen egoera ahaztu gabe. Ezinbestekoa

litzatekeen beste diagnosi bat Vitoria-Gasteizko emakume migranteei buruzkoa da. Planean

sekzioartekotasuna barne hartzeko beharrezkoak dira tankera honetako analisiak. Azken

finean, Arabako Emakumeen Asanbladak planteatzen duena, departamentu bakoitzak bere

diagnosia egitea litzateke, genero ikuspegitik. Diagnosi hauen helburu garrantzitsuenetako

bat Udaletxeko zerbitzuetatik aurrera eramaten diren ekintza ez-egokiak azaleratzeko balioko

lukete. Honi Arabako Emakumeen Asanbladak “ez-ahalduntze ibilbideak” deitu dio: genero

ikuspegia barne hartzen ez duten prozesu burokratikoak, moldatu gabeko baliabideak,

emakumeen egoera kontutan hartzen ez duten komunikazioak eta espezifikoki, generoaz

gain bestelako faktore desestrukturatzailek batzen diren egoerak.

PLANAREN ESTRUKTURA OROKORRA

III Berdintasun Planaren estruktura orokorra honakoa da. Lau ardatz daude esku hartzerako,

bere departamentu artekotasunak bereizten dituena. Lau ardatz hauek eta bakoitzaren

esku-hartze ildoak honako hauek dira:

Lehen ardatza: genero zeharkakotasuna udal politiketan bultzatzeko neurriak:

a. Hizkuntza eta irudien erabilera ez sexista

b. Genero ikuspegiarekin jazotako estatistikak eta ikerketak

c. Berdintasunerako formazioa eta genero ikuspegia formazio iraunkorrean txertatzea

d. Generoaren araberako inpaktuari buruzko aurretiazko ebaluaketa

e. Genero ikuspegidun udalerriko aurrekontua

f. Kontratazioan, diru-laguntzatan eta kolaboraziozko hitzarmenetan berdintasunerako

irizpideak kontutan izatea

g. Komisio, epaimahai eta udalerriko organoetan emakume eta gizon kopuru berdina

egotea

Bigarren ardatza: emakumeen ahalduntzea eta balore aldaketa:

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

a. Genero kontzientziaren eta emakumeen ahalduntzearen garapena

b. Baloreen aldaketa, genero rolak eta estereotipoak ezabatuz

c. Baliabide ekonomikoenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetu

d. Baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetu

e. Emakumeen parte hartze soziopolitikoa eta eragina

Hirugarren ardatza: gizarte organizazio erantzunkidea:

a. Zaintza eta erantzunkidetasunari buruzko kontzientzia soziala

b. Emakumeen eta gizonen denboraren erabilera: etxeko lanaren eta zaintzaren

ikusgarritasuna, errekonozimendua eta kontutan hartzea

c. Bateragarritasun erantzunkidea familia bizitza eta lanaren edo lan bilaketaren artean

d. Menpekotasun egoeran dauden pertsonentzako zerbitzu eta baliabide

sozioekonomikoak.

Laugarren ardatza: emakumeenganako indarkeriaren aurka:

a. Prebentziorako informazio, hezkuntza eta promozioa

b. Formazioa

c. Udalerriko esku-hartzea

d. Baliabideen sorkuntza edota moldaketa eta hauen mantentzea

e. Instituzio arteko koordinazioa

Lau ardatz hauez gain, Berdintasunerako III Planak azken atal bat kudeaketa eredurako

gordetzen du. Atal honetan lan estrukturak azaltzen dira (arlo politikoan, teknikoan eta

bestelako udal lan estrukturak, instituzio arteko arloa zein herritarrak), baita Berdintasunerako

III Planaren kudeaketa faseak ere (planifikazioa, inplementazioa, jarraipena eta ebaluaketa).

Esku hartze ildoak edo hobetzeko esparruak helburu eta ekintzetan organizatzen dira. Ekintza

bakoitzarekin batera honen beteketarako erantzunkidea den departamentuaren

informazioa ematen da eta baita bestelako departamentu laguntzaileena ere. Ekintza

dagoeneko martxan dagoen, martxan egon arren aldatu egin den edo ekintza berri bat den

ere agertzen da. Azkenik bete behar den urtea, aurrekontua eta aurrekontu komuna edo

berria den definitzen da.

Departamentu eta zerbitzuak galdetu ostean estruktura honek merezi dien iritziari buruz,

gehienek estruktura egokia dela uste dute (galdetutako 20 departamentu edo zerbitzuetatik

14k). Hauek dira zentzu honetan aipatu diren argumentuak:

• Plana bultzatu duen zerbitzuarentzat, estrukturatu den era berdintasun arloan

departamentuentzat jarraipen ildo batzuk zehazteko beharrari erantzuten dio. Zentzu

honetan, nahiz eta “teknikoegia” izan, estrukturak guzti honi onura egiten dio. Beste

departamentu batzuk ideia honekin bat datoz eta balorean jartzen dute zeinen argi

definitzen den departamentu bakoitzaren kokapena dokumentuaren estrukturan.

• Departamentuek Planean duten kokapenaz gain, estrukturak era logikoan azaltzen

eta definitzen du ekintzek ardatzekin eta esku hartze ildoekin duten loturari. Honek

dokumentuari buruzko ikuspegi holistikoa errazten du eta horrekin batera

zeharkakotasunaren pertzepzioa.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Azkenik, aipatu den beste alde positibo bat Berdintasunerako III Planak aurreko Planari begira

(Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko II Berdintasun Plana, 2009-2011) hobekuntza

garrantzitsu bat suposatu duela izan da. Zehazki ardatzen arabera ordenaturik egotea eta

departamentu arteko taldeak ardatz bakoitzaren inguruan batzea izan dira aipatu diren

hobekuntzak. Hau ez da zentzu honetan doan aipamen bakarra: beste pertsona batek ere

uste du Plan honekin gauza asko arindu direla aurrekoarekin konparatuz. Orokorrean

hobekuntza argi bat nabarmentzen den III Plana aurrekoarekin alderatzen bada, batez ere

estrukturaren aldetik.

Bakarrik departamentu eta zerbitzu gutxi batzuk (hiruk hain zuzen ere) uste dute

Berdintasunerako III Planaren estruktura ez dela egokiena dokumentu korapilatsua, ulertzeko

zaila eta estetikoki konplexua delakoan. Dokumentu didaktikoago bat faltan botatzen dute,

hizkuntza teknikoegia erabiltzen ez duena. Departamentuetako bat guzti honek diseinuarekin

zer ikusia duela aipatzen du, goitik behera egin dena, hau da, ildoetatik, helburu estrategiko

eta operatiboetara eta hauetatik ekintzen esparrura. Bere iritziaren arabera guzti hau

alderantziz egin beharko litzateke eta ondorioz, era berri honetan bestelako estruktura bat

emaitzat izango lukeela uste du.

Estruktura errazteko proposatzen diren ideien artean departamentu batek parte filosofikoa

kentzeko gomendioa egiten du, zeinak Planaren oinarria aurkezten duen, ardatzei eta esku-

hartze ildoei lotuta. Guzti honek Planaren estruktura arinduko lukeela uste du. Proposamen

hau departamentuan duten lan kopuru handia dela eta egiten dutela dio, galdetutako

pertsonak. Horregatik beraien eguneroko lanean genero perspektiba txertatzeko informazio

praktikoagoa jazotzea gustatuko litzaieke. Formazioetan oinarri filosofiko eta teorikoen

garrantzia azpimarratzea ezinbestekoa dela uste dugu, inoiz bere garrantziaz ez ahazteko.

Beste pertsona batek departamentuen arabera ekintzak banatzea proposatzen du,

dokumentu espezifikoen bitartez. Plana antolatzeko era hau ez luke Udaletxe mailan

zeharkakotasuna bermatuko. Beste alde batetik departamentuak ez lirateke ahaldunduta

ikusiko marko zabalago baten barruan berdintasunaren alde lan egiteko eta ez lukete

tresnarik izango, ezta beharrezko jakintza maila ere, Planaren formulazio eta hobekuntzari

ekarpenak egiteko, Plan osoa ez bailukete ezagutuko. Era honetako proposamen bat,

hortaz, zeharkako politika baten plangintza izan beharko litzatekeenaren kontra doa.

Azkenik, departamentu gutxi batzuk (bik, hain zuzen) ez dakite zer erantzun. Honetarako ez

da inongo azalpenik ematen. Hala ere, erantzunak Planaren inguruko ezagupen maila

orokor baten faltari buruz hitz egiten digu, bere estrukturaren inguruko iritzi bat emateko

beste.

Laburbilduz, Berdintasunera III Planaren estrukturaren alde onak honako hauek dira:

• Bere funtzionaltasuna errazten du berdintasun arloan departamentuentzat egokia

den jarraitu beharreko ildo batean bihurtuz.

• Departamentuak ardatz eta ildo bakoitzaren barnean kokatzea ahalbidetzen du

gainerako departamentuen kokapenaren ikuspegi orokorra galdu gabe.

• Ekintza, ildo eta ardatzen arteko harreman logikoak ezartzen ditu, bere ulermena

erraztuz.

• Era orokor batean, aurreko Planarena baino estruktura hobea du,

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Bestalde, aipatu diren ahultasunak ondokoak dira:

• Estrukturak dokumentu korapilatsu eta konplexua du emaitzatzat.

• Oso dokumentu teknikoa eta didaktika gutxikoa da estrukturaren konplexutasuna eta

erabilitako hizkuntza dela eta.

Aipatu diren zailtasun hauek, planaren estrukturaz baino gehiago langile teknikoen

gaitasunaz hitz egiten dute, zeharkako politika baten inplikazioei aurre egiteko gaitasunez.

Hala ere, beti da interesgarria plangintzarako dokumentu bat erakargarriagoa eta

sinpleagoa nola egin daitekeen hausnartzea, bai estetikoki zein estrukturari dagokionez.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

HELBURU ESTRATEGIKO ETA OPERATIBOEN FORMULAZIOA

Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III Planaren sarreran aipatzen den bezala, ardatz bakoitza

zehazten duten esku hartze ildoak berdintasun arloan ezarri diren beharrizanen arabera ezarri

dira eta Vitoria-Gasteizko errealitate soziala eraldatzeko duten gaitasunaren arabera ere.

Esku hartze ildo hauek helburuetan organizaturik daude. Helburuok bi mailatan dihardute:

alde batetik, helburu estrategikoak lehentasuna duten helburu orokorrak ezartzen dituztenak;

hauei esker, errealitate soziala Planean artikulatuta geratzen da. Helburuen formulazio,

definizio eta hierarkizazio egoki bat beharrezko da, emaitzak eta Planak lortutako inpaktua

beraien arabera neurtuko baita.

Departamentu eta zerbitzuak galdetuak izan zirenean helburuen formulazio, definizio eta

hierarkizazioaren iritziaren inguruan oso ideia desberdinak sortu ziren. Departamentu eta

zerbitzu askok (11 hain zuzen) egokia dela uste dute. Horretarako erabiltzen diren argudioen

artean zera aipatzen da: nahiz eta hasiera batean Planaren helburuak definitzeko eman

ziren lehen pausoak erretoriko eta teknikoegiak izan, diseinuak aurrera egin ahala esfortzu

garrantzitsu bat egin zela errealitatean hobeto txertatzeko. Guzti honen ondorio bezala,

Berdintasunerako III Planak ezaugarri praktikoa du, batez ere.

Aurrekoaren inguruan, beste departamentu batek helburuak formulatzeko erak tresna

erabilgarrian bihurtu dituela uste du barne plangintzarako.

Beste batek ere ideia hauekin bat dator, nahiz eta hasieran oso zaila iruditu zitzaiela aitortu.

Gaur egun helburuak formulatzeko eta hierarkizatzeko era egokia dela uste badute ere,

azaltzeko zaila suertatzen zaie.

Beste alde batetik, kontsultatutako zenbait pertsonek (5 departamentuk konkretuki)

helburuen formulazio, definizio eta hierarkizazioa hobetu daitekeela uste dute. Argudio

desberdinak dituzte honetarako: alde batetik Berdintasunerako III Planaren estruktura

orokorra (helburuena barne) egokia dela aipatzen bada ere, helburuen definizioa

orokorregia dela uste dute. Antza, ez da ondo ulertzen lortu nahi denaren (Planaren

helburuak) eta Planak izan behar duen intzidentziaren arteko desberdintasuna. Kasu

honetan, ordea, arazo hau ez zaio ebaluaziorako tresnei atxikitzen baizik eta helburuen

formulazioari, abstraktua izanik edozein balorazio egitea zailtzen duelako.

Aurrekoarekin lotuta, pertsona batzuei proposaturiko helburuen sistema konplexuegia egiten

zaie. Beste pertsona batzuk uste dute, formulatuta dauden eragatik askotan zaila dela

helburu estrategikoak operatiboetatik bereiztea. Horrela izanez gero, orokorraren eta

espezifikoaren arteko moldaketa maila desegoki bati buruz hitz egiten egongo ginateke;

azken finean, lortu edo aldatu nahi denaren eta honekin lortu nahi denaren artekoa.

Zentzu honetan jazo izan den ahots kritikoenetariko batek dio ekintzen gainetik dauden maila

guztiak (esku hartze ildoak, helburu estrategikoak eta helburu operatiboak) Plana konplikatu

besterik ez dutela egiten. Iritzi hau marko filosofikoa ezabatzeko proposatzen zuen pertsona

berberak izan zuen. Iradokizun biak genero inguruan ezagutza maila eta formazio gutxi

duenaren froga dira, zeharkako Plan guztiek misio eta ezaugarri batzuk izan behar baitituzte,

aipaturiko elementuak ezabatzea uzten ez dutenak.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Azkenik, 4 pertsonak ez zuten galdera honi erantzunik eman, ezagupenik ez zutela

argudiatuz. Erantzunak arreta deitzen du, izan ere Berdintasunerako III Planean parte hartzen

duten departamentu, zerbitzu eta unitate guztiek Plana daukate eta bere estrukturaren parte

dira. Zentzu honetan, ezagupen ezak agian interes falta ere esan nahiko luke.

Laburbilduz, helburu estrategiko eta operatiboen formulazioari dagokionez argudiatu diren

alde onak ondokoak dira:

• Errealitatean ondo oinarritzen dira

• Helburu eta errealitatearen arteko koherentziak Planari ezaugarri praktikoa eskaini dio

• Helburuen formulazioa egokia da eta departamentuei barne planifikazioa egitea

ahalbidetzen die

• Helburuen estrukturazioa maila desberdinetan ere egokia da.

Aipaturiko ahultasunak, ordea, honako hauek izan dira:

• Departamentu batzuk helburuen formulazioa konplikatua dela deritzote eta azaltzeko

orduan zailtasunak dituzte

• Helburuen planteamendua oso abstraktua da. Honek Planaren bitartez lortutako

intzidentzia neurtzea zailago egiten du.

• Batzuetan ez da erraza helburuen mailak bereiztea: estrategikoa eta operatiboa.

EKINTZAK ETA HAUEN KORRELAZIOA PLANAREN HELBURUEKIN

Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III Plana 185 ekintza ditu, 2014 eta 22015 urteen bitartean

bete behar direnak. Ekintza hauek lau ardatzetan banatuta aurkitzen dira, gutxi gora behera,

era parekatuan. Gainera ardatzen barruan ekintzok esku hartze ildoen eta helburuen

arabera daude estrukturaturik.

Udaletxeko 20 departamentu eta zerbitzu dira ekintza hauen arduradun eta laguntzaile.

Orokorrean ekintzen diseinua eta helburuekin daukaten egokitzapena aurreko Planarekin

alderatuz hobetu den aspektu bat dela uste da. Departamentu askok hitz egiten dute

hobekuntza honi buruz.

Sentsazio orokorrak Berdintasunerako III Planak barne hartzen dituen 185 ekintzen balorazio

positiboa jazotzen dutela dio. Alde batetik, departamentu batzuk esan duten bezala,

diseinuan parte hartu ahal izan zutelako lortu da sentsazio hau. Horregatik logikoa da

egokitasun hori dagoela pentsatzeak.

Nahiz eta ekintzekiko sentipen orokorra positiboa izan, eztabaida bat sortzen da

Berdintasunerako IV Planaren plangintzari begira nahi eta nahi ez kontutan izan beharko

dena, departamentuetan izan duen garrantzia eta presentziagatik, batik bat. Ekintzek

erakutsi beharko luketen konkrezio mailaz ari gara. Plana bultzatu duen zerbitzuak ere

eztabaida honen parte izanda, plangintzari begira zera proposatzen zuen: etorkizunean

egokia litzatekeela galdetzea beharrezkoa ote den hurrengo Planeko ekintzak hain

konkretuak izatea.

Gai honen inguruko iritziak, esan dugun bezala, oso desberdinak dira. Departamentu eta

zerbitzu batzuk oso negatiboki baloratzen dute III Planeko ekintzek duten konkrezio maila

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

altua, operatiboa ez delako. Beste batzuk, aldiz, kontrakoa uste dute: ekintzak oraindik eta

konkretuagoak izan beharko liratekeela. Iritzi desberdintasun honi, gainera, zera gehitu behar

diogu: ekintzen konkrezio maila ez dela homogeneoa Plan osoan zehar eta ardatzaren,

departamentuaren, helburuaren, etab. arabera aldatuz doala. Hala ere, orokorrean gaur

egungo definizio eta formulazioak ekintzen beteketa erraztu duela uste da.

Ekintzen konkrezio mailari lotuta bestelako arazo bat ere planteatzen da: ekintza bakoitzak

barne hartzen dituen zeregin kopurua oso desberdina da batetik bestera. Horrela, kasu

batzuetan konkrezio mailak bost zeregin desberdin definitzen ditu ekintza baten barruan:

“udal komunikaziorako dokumentu eta tresna desberdinen berrikusketa eta hobekuntza”.

Beste batzuetan, aldiz, ekintza bakar batean zeregin asko pilatzen dira. Beste era batera

esanda, ekintza bakar batek parte desberdinak ditu. Irizpide bakar bat ez izateak ondorioak

dakartza beteketaren ebaluazioa egiterako orduan: zeregin gehiago dituzten ekintzek ez

dute emaitza onik ateratzen. Izan ere, zeregin bat baino gehiago barne hartzen zuten

ekintzetan, maiz ebaluatu da ekintza osorik bete ez dela, zeregin batzuk ez direlako aurrera

eraman (adibidez, lehen partean analisi bat egitea proposatzen zuten ekintzak eta bigarren

parte batean, esaterako, difusioa. Azken zeregin hau ez bada bete, ekintza osoa bete gabe

bezala baloratu da).

Gai honen inguruan ere komentatu da, ekintzak oso konkretuak edo puntualak izanez gero

bete ez direla. Kasu honetan departamentu arduradunaren gaitasuna ekintzak betetzeko

oso kuestionatuta gelditzen da. Nahiz eta honi buruz emaitzen analisia egiterakoan hitz

egingo dugun, Berdintasunerako IV Planari begira oso garrantzitsua litzateke zehaztea

ekintzek zein konkrezio maila izan beharko luketen.

Bestelako gai bat Planak batzen dituen ekintzak era logiko batean helburuekin erlazionatuta

dauden ala ez litzateke. Zentzu horretan, baita, ekintzok aurre ikusitako helmuga lortzeko

baliagarriak diren ala ez. Oso departamentu gutxik erantzun diote galdera honi. Egin

dutenen artean, ordea, oso iritzi desberdinak jazo izan dira. Baten batek erlazio hori argi eta

garbi existitzen dela uste du. Gainerakoek, ordea, ez dute erantzuna hain argi ikusten.

Aipatzen den kontu bat ekintzak helburuei lotzeko era errazagoa izan beharko litzatekeela

da. Bestalde, ekintzen eta helburuen arteko harremana Planean zehar hautazkoa dela uste

dute edo ekintzak ez datozela bat helburuekin Plana diseinatzeko era (goitik behera, esan

nahi dute) ez delako honentzako egokia. Arazoa harremana dagoen ala ez izan beharrean,

ekintzei bakarrik arreta jartzea proposatzen dutenak ere badaude, euren egokitzapena

helburu eta esku hartze ildo desberdinetan Plana konplikatu besterik ez duelako egiten.

Azkenik, dagoeneko aipatu den gai bat baino errepikatzeko interesgarria dena, helburu eta

ekintzak definitzeko erabiltzen den hizkuntzarena da. Departamentu eta zerbitzu gutxi batzuk

hizkuntza hau oso argia ez dela uste dute. Ekintzek helburuei erantzuteko ezarri den era zaila

dela deritzote, beste gauza batzuen artean, hizkuntza “enkriptatua” erabiltzen delako euren

definiziorako eta era errazago batean egin beharko litzatekeelako. Ildo beretik baten batzuk

erabilitako idazkera oso teknikoa edo erretorikoa dela uste dute.

Behin ekintzak eta helburuak idazteko erabili izan den hizkuntza berrikusi eta gero, pertsona

batuk “enkriptatua” bezala baloratu duten hizkuntza, genero gaiaren inguruan erabiltzen

den hizkuntza baino ez dela ondorioztatu daiteke. Beraz, zailtasuna ez dator dokumentutik,

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

baizik eta pertsona hauek hizkuntza konkretu bat, askotan genero arloari dagokionez

oinarrizkoa, ulertu eta interpretatzeko duten gaitasunetik.

Nahiz eta hau ez den departamentuen sentipen orokorra, kontutan izan behar da, batez ere

plangintzari begira. Berdintasun politiken hizkuntzan aditua izatea beharrezkoa da genero

ikuspegia departamentu, zerbitzu eta unitateetan zeharka txertatzeko orduan. Horregatik

pentsatu behar da ze motatako neurrian (formazio mailan, adibidez) izan behar diren

kontutan egoera honi konponbide bat bilatzeko.

Guzti honekin, ekintzen formulazioari eta hauek helburuekin duten harremanari dagokionez

ezin izan dira alde positiboak eta ahuleziak jazo, baizik eta iritzi desberdinak, askotan

kontrakoak, hurrengo Planari begira landu behar izango direnak. Gai honen inguruko

eztabaida irekiak ondokoak izango lirateke:

• Ekintzek izan behar duten konkrezio maila

• Ekintza guztien formulazioa homogeneizatzeko beharra, irizpide bakar bat jarraituz.

Horrela ekintza bakoitzak barne hartzen duen zeregin kantitatea (lana) berdina

izango litzateke.

• Ekintza eta helburuen arteko harreman koherentea, ez hautazkoa, baizik eta

arrazonamendu logikoaren emaitza (“behetik gora” pentsatuta) eta, aldi berean,

erraza.

• Ekintzen formulazioan erabili beharko litzatekeen hizkuntza mota, erretorikoegia ez

izateko eta mezu enkriptatuak saihestuz.

EBALUAZIOAREN EREDUA ETA ADIERAZLEEN DISEINUA

Arreta deitzen du elkarrizketetan ebaluaketaren diseinuari buruzko gogoetak jazo izan direla

nahiz eta honen inguruan galderarik ez egin. Departamentu batzuk, behintzat, arduratzen

dituen gai bat dela dirudi, eta zentzu honetan gai garrantzitsuak aipatzen dira. Adierazleen

inguruan egindako aipamen batzuk, batez ere, irizpide sakonarekin egin dira eta txosten hau

idazteko orduan zeresan handia izan dute.

Egindako kexa garrantzitsuenetariko bat departamentuek proposaturiko emaitzen

adierazleen bitartez informazioa sistematikoki batzeko izan dituzten zailtasunekin zerikusia du.

Departamentu batek, adibidez, Berdintasunerako III Planari dagokionez oso ebaluaketa

positiboa egiten du, ebaluaketa arloan izan ezik. “Adierazleak eta, orokorrean, ebaluazioa

hobeto landu behar dira. Ebaluazioak aurretiazko prestakuntza baten beharra dauka.

Inplementazio prozesuan zehar ezinbestekoa da kontutan izatea amaieran ebaluaketa bat

egingo dela. Datuak eta adierazleak prestatzeko aurreikuspen maila altuago behar da”

esaten du. Gogoratu behar da, ordea, III Planaren ebaluaketaren diseinua, eta emaitzen

adierazleen garapena, Likadi enpresak 2013an hasitako prozesu baten ondorio direla

gogoratu behar da, Berdintasun Zerbitzuak kontratatu zuena. “Vitoria-Gasteizko Emakume

eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015) ebaluaketa” txostenean

azaltzen den bezala, emaitzen adierazleen eraikuntza eta elaborazio prozesua, informazioa

batzeko tresnak eta berdintasun arloan Udaletxeak zuen abiapuntua, departamentu,

zerbitzu eta unitate guztiekin adostutako eta koordinatutako prozesu baten emaitza izan

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

ziren. Departamentu askok gogoratzen duten bezala, parte hartzeko prozesu bat izan zen.

Pedagogikoa ere izan zela diote, departamentuek egindako eskaerarekin bat etorriz. Horrela

genero ikuspegia departamentuen eguneroko bizitzan txertatzeko beharrizanaz konturatu

ziren askok. Bottom-up metodologia erabili zen: hau ez dator bat departamentu batzuk

esaten dutenarekin, III Plana goitik behera diseinatuta dagoela. Azkenik etengabeko

hobekuntzan oinarritzen zen. Horrela bere diseinu malgu eta irekiak departamentu, zerbitzu

eta unitateek egindako ekarpen guztiak barne hartzea ahalbidetu zuen, askok aipatzen

duten legez.

Edozein kasutan, nahiz eta era positiboan baloratu goian aipaturiko ebaluazioaren diseinua

eta emaitzen adierazleen eraikuntza, ematen du departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk

ez dituztela sortutako tresnak egokitzat jotzen.

Ez dute informazio larregi ematen adierazleak jazotzeko orduan izan dituzten arazoen

inguruan. Batzuetan arazoa helburuetatik eratorrita dagoela diote, oso era abstraktuan

diseinatuta daudenak eta horregatik emaitza eta izandako inpaktua ebaluatzea zaila

bihurtzen dela. Ideia hau helburuen formulazioari buruzko atalean landu da. Berriro ere

honakoaz ari gara: helburuak formulatzeko era oso abstraktua dela eta ez datorela bat

euren neurketarako proposaturiko adierazleekin.

Ebaluaketa prozesuarekin zerikusia duen beste arazo bat zera da: departamentu, zerbitzu

eta unitateek Planaren diseinua egiteko orduan eta ekintzak betetzerakoan adierazleak

kontutan izan ez dutela. Guzti hau aipaturiko agenteen bitartez, Planaren ikuspegi holistiko

baten gabeziagatik eta aurrera egiteko era oso sistematizatu gabea dela eta erakutsi

daiteke. Ebaluaketa Planaren prozesuaren parte bat balitz bezala ulertu behar da;

diseinuarekin hasi eta ebaluaketarekin bukatzen dena.

GIZA BALIABIDEAK

Vitoria- Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planean (2014-2015)

ardura duten departamentu, zerbitzu eta unitateak Alkatetza (Berdintasun Zerbitzua eta

Euskara), Funtzio Publikoa (Barne Komunikaziorako Zerbitzua, Informazio Zerbitzua), Informazio

Teknologiak (Informazio Zerbitzua), Promozio Ekonomikoa (Ikerketen Kabinetea, Enpresen

Zerbitzua), Ogasuna (Aurrekontu Zerbitzua), Interbentzio eta Auditoria, Kultura

Departamentua (Festa eta Kultura Plangintzarako Zerbitzua, Gazteria Unitatea, Festa

Unitatea, Montehermso Kulturunea), Gizarte eta Pertsona Nagusien Gaiak (Pertsona

Nagusien Zerbitzua, Txertatze Sozialerako Zerbitzua, Norabide- Interkulturalitaterako Unitatea,

Garapenerako Lankidetza Zerbitzua, Ekintza Komunitariorako Zerbitzua, Haurtzaro eta Familia

Zerbitzua), Herritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak (Hezkuntza Zerbitzua, Gizarte Zentroen

Koordinaziorako Unitatea, Kirol Zerbitzua, Ekintza Kulturalen Unitatea, Herritarren Parte Hartzea

sustatzeko Zerbitzua), Ingurugiro eta Espazio Publikoa (Osasun Publikorako Unitatea),

Enplegua (Enplegu Zerbitzua) eta Herritarrentzako Ziurtasuna (Udal Polizia) dira.

Berdintasun Zerbitzuak III Plana aurrera eramateko izan dituen langileak, ondokoak izan da:

2014. urtean plana hasi egiten da gai mailako tituludun langile batekin (A taldea,

berdintasun agentea), erdi mailako teknikari batekin (B taldea, langile soziala) eta zerbitzu

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

buruarekin. 2014. urteko azken laurdenean erdi mailako teknikari bat batzen zaie, Hezkuntza

Zerbitzutik datorrena. Pertsona honek lan jornalaren murriztapen bat eskatzen du 2015.

urtean. Bestalde Zerbitzuak lantaldeari laguntzen dion administrazio laguntzaile ere badauka,

Berdintasun Zerbitzuaren eta Garapenerako Lankidetza Zerbitzuaren artean bere lanaldia

banatuz.

Plana aurrera eraman den bi urteetan ez da zuzendaritza teknikorik egon. Estrukturari

dagokionez honek ahulezia bat suposatzen du. Gainera, bestelako zerbitzuekin eta, batez

ere, departamentuekin elkarrizketatzeko orduan Berdintasun Zerbitzuaren legitimitatea

murrizten du.

Zenbait departamentuk uste dute Berdintasun Zerbitzuak izan dituen giza baliabideak ez

direla nahiko izan eta laguntza tekniko gehiago izatea onuragarria litzatekeela. Berdintasun

Zerbitzua giza baliabide gehiagorekin hornitzea lana hobetuko luke eta bere gaur egungo

langileen lan baldintzak arinduko lituzke.

Departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek (11 guztira) uste dute orokorrean giza baliabide

gehiago behar direla. Berdintasunerako III Planaren beteketa departamentu bakoitzak duen

lanari gehitu behar zaio eta ondorioz, ez zaio lehentasunik ematen sarritan. Horregatik,

pertsona batzuk berdintasun arloan espezializaturiko langile teknikoak faltan botatzen ditu

departamentuei laguntzeko berdintasuna zeharka txertatzen eta Planari jarraipena ematen.

Hala eta guztiz ere, denek ez dute ideia bera. Pertsona batzuen aburuz langile tekniko bat

departamentu bakoitzean izatea genero ikuspegia txertatzeko ez da posible eta logikotzat

ikusten dute departamentu barneko teknikariek lan hau egitea. Hala ere, iritzi hau

daukatenek genero gaietan espezializaturik dagoen norbaiten laguntza beharrezkotzat

jotzen dute lantaldeetan sortzen diren zalantzak ebazteko. Azken finean, berdintasun

gaietan aditua den coach tankerako langile bat proposatzen dute egoera eta zailtasun

konkretuetan genero ikuspegia txertatzen lagunduko diena. Azken iritzi hauek

mainstreamingetik hurbilago daude.

Erdi mailako bestelako iritzi interesgarri batzuk ere jazo izan dira: hauek ekintza guztiek esparru

berdina barne hartzen ez dutela diote eta hortaz, konplexuagoak diren ekintzei baliabide

teknikoak ezarri beharko litzaiekeela.

Departamentu batzuk (lauk hain zuzen), bestalde, uste dute ez dela beharrezkoa langile

tekniko gehiago. Bestelako gauzak ezinbestekoagoak direla uste dute: esaterako,

aurrekontua (geroago landuko dena), dauden langileei formazio gehiago eskaintzea eta

langile teknikoen partetik konpromiso handiagoa egotea.

Gainerako departamentuek ez diote galdera honi erantzunik eman. Egoerak, arreta deitzen

du, izan ere iritzi bat baino ez zen eskatzen inguruan daukaten errealitate bati buruz.

Azken gai honen ildoan, zenbait iritzi batu ahal izan dira langileekin zer ikusirik dutenak eta

departamentuek honen inguruan bizitzen dituzten sentsazio orokorrei buruzko informazio

interesgarria eskaini dezaketenak. Elkarrizketetan departamentu batzuk langile teknikoak,

pertsona bezala, berdintasunaren inguruan ezartzen zaizkien zereginei nola aurre egiten

dieten inguruan ikuspegi subjektiboak islatu dituzte. Zentzu honetan, langile teknikoek izan

beharko luketen gaitasun batzuk aipatu dira berdintasunari lotutako zereginetan badabiltza,

esaterako: borondatea, konpromisoa eta sinesmena. Giza baliabide gehiago beharrezko

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

izatea ala ez galderaren gainetik, departamentu hauek zera uste dute: dauden langileek

jarrera jakin bat erakutsi behar dutela, konpromisoa eta aldez aurretiko jarrera, alegia.

Tankera honetako jarrerak garatzeko, lehenik eta behin argi gelditu beharko litzateke

berdintasuna alde batera utzi ezin daitekeen gaia dela Udaletxeko organizazioan.

Galdetutako pertsona batzuek ez daukate dudarik, Udaletxe barruan oraindik ere

berdintasunari lotutako gai edo neurri batzuen alde agertzen ez diren kideak daudela.

Azken iritzi honek bere polemika ere badu, eztabaida bat jartzen baitu azalean, hain zuzen,

berdintasuna eta genero zeharkakotasuna langile politiko eta teknikoen borondatearen

menpe egon beharko litzatekeen ala ez: hau da, ala era honetako balorazioak tokirik izan

beharko ez balute legeak organizazioak berdintasun politiketara behartzen dituelako eta

lege hauek inongo gorabeherarik gabe bete beharko liratekeelako. Udaletxe barruan irekita

dagoen eztabaida bat da. Eztabaida hau ez litzateke alde batera egin behar, izan ere, nahiz

eta departamentu batzuk guztia borondate subjektiboetan ezarri, ebaluaketan parte hartu

duen egitasmo feministak oso jarrera argia dauka gaiari buruz: genero zeharkakotasuna ezin

da pertsona batzuen borondatearen menpe utzi.

Giza baliabideekin zerikusirik duen beste gai bat, departamentu bakoitzean neurriak edo

ekintzak aurrera eramateko jarri ohi den arduradunarena da. Lana honela banatzeko edo

kudeatzeko era departamentu batzuen iritziak azalarazi ditu. Alde batetik, formazio gehiago

behar dutela aipatzen da, berdintasun arloan baliabide gehiago izan ditzaten. Beste

departamentu batzuk arduradun horien hautaketa faktore subjektiboen arabera egiten dela

azaltzen dute, pertsona horrek gaiarekiko duen sasi “sentsibilitate” edo “hurbiltasun” batek

motibatuta, agian. Berriro ikuste da, horrela, Berdintasunerako III Planaren inplementazioari

lotutako zenbait faktorek alde subjektibo garrantzitsua dutela.

Baina puntu honetan aurkitu den zailtasunik latzena neurriak aurrera eramateko ardura jazo

duten pertsonek euren departamentuetan esku hartzeko aukerarik ez dutela egiaztatzea

izan da. Legitimitate falta honek Plana aurrera eramateko oztopo oso garrantzitsua da eta,

orokorrean, berdintasunari dagokion edozein neurri abian jartzeko: “zure departamentua

departamentu-arteko komisio batetan ordezkatzea eskatzen badizute, zuk departamentu

barruan ere esku hartzeko aukera izan beharko zenukete”.

Nahiko zabalduta dagoen sentsazio honek mainstreamingarentzat oztopo berri bat

suposatzen du. Gorago aipaturiko “ez-ahalduntze ibilbideekin” zer ikusia du, hau da,

Udaletxe barruan sortzen diren praktika eta dinamika posible batzuk, genero

zeharkakotasunari on egiten ez dietenak. Horregatik, plangintzari dagokionez, onuragarria

litzateke galdetzea departamentu-arteko komisioetan erabakitzeko aukera gehiago duten

langileak parte hartu beharko luketen. Zuzendaritza postuak aldakorragoak badira ere,

zerbitzu buruak lanpostu egonkorragoa izan ohi da eta aldi berean udal ekintzen plangintzari

dagokionez ezinbestekoa. Gainera, zerbitzu buruek berdintasun politiken kudeaketan parte

hartzeak formazioa eta sentsibilizazioa re ekarriko luke. Formazio-sentsibilizazio ekintza

bateratu batek, Berdintasun Zerbitzuak ezarritako ildoak eta proposamenak barneratzea

erraztuko luke. Horrekin ekintzen beteketa eta departamentuetan genero ikuspegia

txertatzeko estrategia konkretuak esleitzea errazagoa litzateke.

Planak dituen baliabide materialei buruz iritziren bat eman duten departamentu, zerbitzu eta

unitateen artean, gehienek nahikoa ez dela uste dute eta, batez ere, ekonomikoki gehiago

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

lagundu behar zaiola. Hala ere, batzuk baliabide ekonomikoen gabezi hau arazo

garrantzitsuena ez direla pentsatzen dute, beharrizan konkretuen aurrean baliabideak lortu

ahal izan direlako, kasu batzuetan Berdintasun Zerbitzuak duen aurrekontu arruntetik.

PLANAREN KOHERENTZIA ETA BIDERAGARRITASUNARI BURUZKO IRITZI OROKORRA

Orokorrean departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek uste dute Vitoria-Gasteizko

Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015) egingarria dela uste

dute. Hitz honen inguruan sakontzea ezinbestekoa da, alabaina, errealitate desberdinei aipu

egiten ari baitzaio berarekin.

Zerbait egingarria dela esaten dugunean “egin ahal dela” esan nahi dugu, hau da, ezinezko

edo utopia baten aurrean aurkitzen ez garela. Horregatik, egingarria den misio bat (kasu

honetan Vitoria-Gasteizko Berdintasunerako III lana aurrera eramatea) handiguratsua izan

daiteke ala ez, baina edozein kasutan bideragarria da. Bestalde, helburu eta ekintza

bakoitza definitu den pretentsio mailak bere zailtasuna eta beteketarako beharrezkoa izango

den inplikazioa definituko ditu. Zentzu honetan, ezin dugu ahaztu gero eta handiguratsuagoa

izan Plana, ahalik eta gehiago aldatuko duela errealitatea; hortaz, estrategikoagoa izango

dela.

Aurreko hau komentatzea beharrezkotzat jotzen dugu eta hitz bakoitzaren esanahia

desberdintzea, departamentuen artean nahasmen bat dagoela baitirudi. Askotan Plana

egingarria dela esaten denean, betetzeko erraza dela esan nahi da. Departamentu batek,

adibidez, bi urtetan genero ikuspegia udaleko aurrekontuetan txertatzea ezinezkotzat jotzen

du; hau da, ez dela egingarria. Horregatik Berdintasunerako III Plana handiguratsuegia dela

pentsatzen du. Gorago esan dugunaren arabera, gehiegizkoa iruditzen zaigu esateak,

aipatutako ekintza utopia bat dela.

Elkarrizketetan Berdintasunerako III Plana handiguratsua dela aipatu da, departamentuak

egunero egin behar duten lanari gehitu behar zaiolako. Kasu honetan inplizituki onartzen da,

gutxienez, Planaren egingarritasuna, hein handi batean, departamentuetako langileentzat

suposatzen duen zailtasunaren menpe dagoela.

Honi lotuta, arreta deitzen du Planak barne hartzen dituen ekintza asko dagoeneko

departamentuek aurrera eramaten dituzten zereginak direla. Horregatik ez dute gehigarri

bat suposatzen departamentuaren eguneroko lanean. Bestalde, beste ekintza multzo bat

urteetan zehar garatu izan dira, Planean bilduta datozen era berberean. Horregatik, ez du

ematen ekintzok aurrera eramateko ardura zuten departamentuek baliabide espazialak

abian jarri behar izan dituztenik eurek betetzeko.

Guzti honekin, Planaren egingarritasunak interpretazio sakonago beten beharra dauka

berdintasunaren inguruko zailtasun eta konpromisoei lotuta. Plana egingarria den ala ez

erabakitzeko departamentuek bere beteketaren zailtasun maila kontutan hartzen dute.

Azken hau, hurrengo aitorpenetan argi eta garbi gelditzen da: “Plana egingarria dela uste

dugu hasieratik helburu oso baxuak ezarri genituelako”. Beste departamentu batzuk Plana

egingarria dela uste dute “errealista” delako eta departamentu honen ardurapean dauden

ekintza gehienak, departamentuak berez egiten dituen ekintzak dira.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Berdintasunerako III Plana hain egingarria ez dela esateko erabiltzen diren beste argudio

batzuk aurreikusten dituen baliabideekin zerikusia dute, ez hainbeste estruktura edo

edukiekin. Gainera, departamentuaren funtzionamenduarekin bat ez etortzeak ere

egingaitza bihurtzen duela esan izan da. Gaian sakonago murgiltzean, langile teknikoek egin

behar zutena ondo ulertu ez dutela aitortzen da. Gainera, zeharkako Plan bat departamentu

bakoitzaren funtzionamendura moldatu beharko litzatekeela zeharkakotasunaren

printzipioaren aurka doa.

Plana handiguratsua dela ala ez, batez ere iritzi subjektibo batekin lotuta dago. Badaude

adierazle batzuk, ordea, gai hau baloratzeko erabili daitezkeenak, hala nola

departamentuek berdintasun arloan ekintza berriak egitea onartzea edota departamentuak

bestelako ikuspegi teorikoak barne hartzea kontzeptu mailan aurrerapauso bat suposatuz.

Gorago esan den bezala Berdintasunerako III Planak dagoeneko egiten ziren ekintza mordoa

barne hartze ditu. Hala ere, Berdintasun Zerbitzuak ezarritako itxaropenetan alde galanta

sumatu daiteke. Zerbitzu honek arduradun bezala ezarrita dituen ekintza askok aurreko

planekin konparatuz aurrerapauso kualitatibo garrantzitsua suposatzen dute. Ekintza

hauetako batzuk aurrera eramateak udaleko berdintasun politikarentzat berebizikoa izan da

bere zentzu estrategikoa dela eta. Gainera generoari dagokionez aldaketa kontzeptual bat

suposatu dute. Beraz, Zerbitzuak bere buruari ezarri dion exijentzia, dituen baliabideekin

alderatuta oso altua dena, beste departamentuenarekin kontrastatzen du. Gai honek,

berriro ere, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak mainstreamingaren inguruan egin duen

aurrerapauso txikia islatzen du.

Plana udal politikarekin bat datorren galdetzerakoan, departamentu gehienek baietz esaten

dute (17k alegia). Hala ere, gaiaren inguruan beti egiten da komentarioren bat, baiezko

erantzun horri indarra kentzen diona.

Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana udaleko

politikarekin bat etortzen den arren, zeharkakotasuna hobetu beharko litzateke. Izan ere,

berdintasuna bezalako zeharkako gai askok, kudeatzeko orduan zailtasun handiak aurkezten

dituzte. Beste zerbitzu bat oso kritikoa azaltzen da galdera honen aurrean eta kuestionatu

egiten du “udal politika” bati buruz hitz egitea posible den ala ez. Azken 8 urteetan eman

diren aldaketa politikoak gai honen inguruan ematen ari ziren prozesu asko apurtu eta aldatu

dituzte. Guzti honek langile teknikoen motibazioan eragin negatiboa izan du.

Laburbilduz, Berdintasunerako III Plana egingarria eta udal politikarekin koherentea dela

esateko erabili izan diren argumentuak, ondokoak dira:

• Egingarria da errealista delako

• Egingarria da ezarritako helburuak oinarrizkoak edo xumeak direlako

• Bere estrukturak eta edukiak dokumentu egingarri batetan bihurtzen dute

• Udal politikarekin bat dator Udaletxea 1999tik berdintasunean lan egiten ari delako

Aldi berean, egingarritasunaren kontra edo udal politikekin koherentziarik ez edukitzearen

alde hitz egiten duten iritziak, zera argudiatzen dute:

• Ez da egingarria Plana ez delako departamentuen errealitatera edo

funtzionamendura moldatzen

• Dauden baliabideekin ezin da Plana egin

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Udal politiken kontzeptua kuestionatu beharko litzateke

ONDORIOAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA

Gaiak Ondorioak

Berdintasunerako III Plana berdintasun gaietan dagoen legezko

markoan, aurreko planifikazioen ebaluaketaren emaitzetan,

udalak berdintasun arloan duen egoeraren inguruko bigarren

mailako iturrien diagnosian, departamentuen, adituen eta

elkarteen ekarpenetan oinarritzen da. Ez dago lehen mailako

iturrien araberako udaleko errealitatearen diagnosirik.

Orokorrean departamentu guztiek egiten dute Planaren balorazio

oso positiboa. Goian aipatutako markoak ezaugarri didaktikoak

ematen dizkiola uste dute, hau delarik bere sendotasunik

garrantzitsuenetariko bat.

Oin

arr

iak

Vitoria-Gasteizko errealitateari buruzko diagnosi enpiriko bat eta

departamentu bakoitzeko diagnosia genero ikuspegiarekin egitea

interesgarria izan zitekeen.

Honek departamentu, zerbitzu eta unitateek aurrera

daramatzaten “ez-ahalduntze ibilbideak” ezagutzeko aukera

emango luke (genero ikuspegia barne hartzen ez duten prozesu

burokratikoak).

III Planak lau ardatz ditu eta bakoitzak bere esku-hartze ildoetan

estrukturatzen da. Esku-hartze ildoak, bere aldetik, helburuak

(estrategikoak eta operatiboak) hartzen dituzten barne eta hauek

ekintzak.

Dokumentua berdintasun arloan bidea markatzeko egokia dela

uste dute departamentu, zerbitzu eta unitateek.Planaren

estruktura funtzionala da eta barne planifikazioa errazten du bere

zentsu praktikoa dela eta.

Est

ruk

tura

III Planak, aurrekoarekin alderatuta, hobekuntza bat suposatu du

estrukturaren aldetik: edukiak bideragarriagoak dira eta

departamentuen beharrizanei ondo moldatzen zaizkie. Bere

formari dagokionez mainstreamingaren pertzepzioa errazten du

Plana osatzen duten elementu guztiak esplizituki aurkezten

dituelako (oinarri teorikoa, departamentu arduradunak, ardatzak

eta esku-hartze ildoak, helburuak, ekintzak , beteketa urtea eta

aurrekontua).

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Zerbait hobetzekotan, III Plana dokumentu konplexu bat da,

ezaugarri tekniko mordoekin eta aldian-aldiro ematen diren

aldaketei moldatu behar da, plangintza estrategiko batek egin

beharko lukeen bezala.

III Planaren helburuak testuinguru sozialean oinarritzen dira.

Horregatik errealitatearen eta aldatu nahi denaren arteko

koherentzia sumatzen da.

III Planeko helburuak formulatzerakoan departamentu, zerbitzu

eta unitateek esfortzu handia egin zuten idazteko era erretorikoak

saihesteko. Hau dela eta, III Plana ulertzeko errazagoa da aurreko

planak baino.

He

lbu

rue

n f

orm

ula

zio

a

Hala eta guztiz ere, eta nahiz eta aurreko planekin konparatuz

aurkeztutako helburuen sistema bideragarriagoa bada ere,

departamentu batzuentzat zaila izaten jarraitzen du, aurreikusitako

helburu kopurua handiegia delako.

Bestalde, helburuak era errazagoan idatzi izan badira ere,

departamentu batzuk oraindik ere oso orokorki planteatuta

daudela uste dute. Ezaugarri abstraktu honek gero emaitzen

ebaluazioa zailago egiten du.

Ek

intz

en

fo

rmu

lazi

oa

eta

he

lbu

rue

kin

du

ten

ko

rre

lazi

oa

Plana osatzen duten 185 ekintzen diseinuaren balorazioa nahiko

ona da eta aurreko Planarekin alderatuz hobekuntza galanta

egin dela uste da.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Konponbiderik bilatu ez duen arazo eta eztabaida bat

departamentu, zerbitzu eta unitateen artean, ekintzek, euren

formulazioan, erakutsi beharko luketen konkrezio maila litzateke.

Orokorrean Planak barne hartzen dituen ekintzen konkrezio maila

oso altua dela nabaritzen da eta honen inguruko kontrako iritziak

zera diote: 1) ekintzen konkrezio maila altua ez da operatiboa, 2)

konkrezioak eragingarritasunari laguntzen dio eta ondo legoke

ekintzak oraindik eta gehiago zehaztea.

Benetako arazoa irizpide bakarra ez edukitzean datza, ekintzen

konkrezio mailarako. Horren ondorioz, ekintza bakoitzak barne

hartzen duen zeregin kopuruaren artean alde nabarmenak

sumatzen dira.

Ekintzen zabaleran behatutako desberdintasun honek, aldi

berean, beteketa mailari dagokionez, ebaluaketa oso desberdina

jaurtitzen du. Orokorrean, zeregin bat baino gehiago daukaten

ekintzak neurri txikiago batean bete dira, zeregin bakarra

daukaten ekintzak baino. Maiz, ekintza bat aurrera eramateko

orduan arazoren bat sortu baldin bada prozesuaren fase batean

bestelako faseetan eta zereginetan eragina izan du eta horrek

ekintza osoa ez betetzeak azaltzen du.

Eb

alu

azi

o e

red

ua

eta

ad

iera

zle

en

dis

ein

ua

Departamentu, zerbitzu eta unitateetan zenbait zailtasun behatu

ahal izan dira emaitzen adierazleak modu sistematiko batean

batzeko orduan. Datuen erregistro falta honegatik emaitzen

ebaluaketa murriztuta ikusi da.

Departamentu, zerbitzu eta unitateek ebaluaketa tresnen

(Planaren hasieran aurrera eramandako prozesu parte hartzaile

baten bitartez sortuak) inguruan egiten duten ebaluaketa

negatiboa da: sortutako adierazleen sistema ez dator bat

azaldutako helburuekin.

Giz

a b

alia

bid

ea

k e

ta b

alia

bid

e

ma

teri

ala

k

Berdintasun Zerbitzuak egiten duen lanaren balorazioa oso ona

da. Berdintasun politikak bultzatzeko balio izan duen esfortzu

garrantzitsu bat egin dela uste da, nahiz eta bidean oztopoak

sortu izan (adibidez departamentuak 2015. Urtean izan duen

bultzada txikiagoa).

Zerbitzuan diharduten langileen gaitasuna eta profesionalitatea

ere oso ondo baloratzen da. Oso eragingarriak direla uste dute

gainerako departamentu, zerbitzu eta unitateek.

Berdintasun Zerbitzuak duen jarrera beti prest egotearena da,

kolaborazioa, aholkularitza eta parte hartzea eskainiz. Guzti hau

aurre egin behar dioten lan kopuruak baino ez du mugatzen.

DIS

EIN

UA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Berdintasunari lotzen zaizkion giza baliabideak handitu beharko

liratekeela pentsatzen da era orokor batean, batez ere

departamentu, zerbitzu eta unitateek egunero egiten duten lanari

gehitzen zaion zeregin bat bezala ikusi ohi delako. Udaletxean

zehar Berdintasun Zerbitzuak giza baliabide nahiko ez duenaren

iritzia ere zabalduta dago.

Eztabaida ireki bat sortzen da departamentu, zerbitzu eta

unitateetan berdintasun gaietan arduraduna nor den

aukeratzeko erabiltzen diren irizpideak zehazteko orduan.

Emakume eta gizonen arteko berdintasun printzipioarekiko

“sinesmena”, “borondatea” edo “konpromisoa” duten pertsonak

hautatu ohi dira. Sortzen den kritikak berdintasunarekiko

konpromisoa tankera honetako irizpideen menpe egon beharko

litzatekeen ala ez da, langile teknikoaren borondatea bezalakoa,

edo alderantziz, agian legeak ezartzen duen agindu bat delako,

beharrezko langile politiko eta teknikoa bertan inplikatu beharko

litzatekeen.

Aurrekoak departamentu, zerbitzu eta unitateetan aukeratzen

den langile tekniko arduradunen hautaketan du eragina. Izan ere,

gaur egun hautaketa hau “sentsibilitatea” edo “hurbiltasuna”

bezalako irizpideen arabera egiten da, Planaren beteketa eta

udaleko berdintasun politika bultzatzeko era egokiena ez dena,

langile tekniko arduradun hauek legitimizazio eza eta esku

hartzeko gaitasun falta salatzen baitute euren departamentuen

barruan.

Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasunari atxikitzen dizkion

baliabide ekonomiko eta materialak ez dira nahikoak.

Berdintasun Zerbitzuak III Planari lotuta izan duen parte hartzea

berebizikoa izan da udaleko berdintasun politikarentzat bi urtetan

besterik ez ekintza asko bete izan dituelako. Gainera, betetako

ekintza hauetako batzuk genero ikuspegian aldaketa kontzeptual

nabarmena bultzatu dute.

Pla

na

ren

ko

he

ren

tzia

eta

bid

era

ga

rrita

sun

a

Orokorrena, departamentu, zerbitzu eta unitateek III Plana

koherentea dela uste dute departamentuko politikekin eta

aurrera eramatea “erraza” izan dela deritzote departamentuak

duen lanari gehigarri bat suposatu ez diolako edo azken urteetan

ekintza berdinak egiten egon direlako. Ekintzaren batek bestelako

arazoren bat suposatuz gero, esaterako baliabide zehatzen

mobilizazioa, Plana koherentea edo egingarria ez zela baloratu

da. Hortaz, “egingarritasuna” eta “erraztasuna” erratzen dituen

ideia nahiko orokortua dago.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

4. PROZESUAREN EBALUAZIOA

Berdintasunaren III Planaren inplementazio prozesuari buruzko ebaluazioan ondoko gaiak

barne hartzen ditu: lehenengoz, departamentu, zerbitzu eta unitateek izan duten

funtzionamendu orokorra aztertuko da eta baita Planean zeresanik izan duten bestelako

agenteena. Horretarako departamentu arteko koordinazioa eta instituzio artekoa landuko

dugu. Gero, Berdintasunerako III Planak zein puntura arte genero zeharkakotasunari lagundu

dion ikusiko dugu Vitoria-Gasteizko Udaletxean. Gai honi lotuta, Planaren sarreran aipatzen

den oinarrizko printzipio bati erlazionaturiko aspektuak jazoko dira: genero

sekzioartekotasunaz eta, konkretuago departamentu arduradunak LGTBIQ errealitateari

ematen dioten lanketaz ari gara. Azkenik, ekintzen beteketa mailari buruzko analisia egingo

dugu, orokorrean, ardatz bakoitzeko eta departamentuka. Une horretan ekintzak aurrera

eramateko kronogramaz ere arituko gara eta departamentu, zerbitzu eta unitateek aurrera

eramandako bestelako ekintza eta neurriak aipatuko dira. Horrekin ebaluaketaren hirugarren

atalari ekingo diogu; emaitzen ebaluaketa.

PLANA KUDEATZEKO ETA PLANARI JARRAIPENA EMATEKO SISTEMA

Informazio kualitatiboa jazotzeko orduan oso iritzi desberdinak entzun ziren Planaren

funtzionamendu eta kudeaketari dagokionez. Departamentu batzuk bultzada oso ona izan

dela uste dute eta lana oso ondo organizaturik egon dela. Beste batzuk, berriz,

funtzionamendua motelegia izan dela diote, langile administratiboei bideratutako formazioa

faltan bota dutela edo egindako jarraipenak gorabeherak izan dituela.

Planaren jarraipena eta koordinaziorako estrukturak

Berdintasunerako III Planak lan metodologia parte hartzailea erabili izan du diseinutik

beteketa fasera. Helburua ardura politikoa zein teknikoa duten langileak inplikatzea izan da

eta baita herritarrak ere. Horren ondorioz, Berdintasunerako III Planaren diseinuak parte hartze

maila guztietan bilera kopuru mordoa egitea suposatu zuen.

Maila teknikoan departamentu arteko lau komisio sortu ziren; komisio bat Planaren ardatz

bakoitzeko (genero zeharkakotasuna, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa,

organizazio sozial erantzunkidea eta emakumeen aurkako indarkeria). Berdintasunerako III

Planaren lehen zirriborroa idatzi ostean komisio hauek bilera desberdinak izan dituzte bai

diseinuaren prozesurako eta baita plana aurrea eramateko ere.

Berdintasunerako III Planaren diseinurako fasean departamentu arteko lau komisioekin

egindako koordinaketa lanak 12 bilera suposatu dute guztira. Ardatz bakoitzeko hiru bilera

egin ziren, konkretuki, enpresa batek egindako aurretiazko diagnosia ikasteko, marko

kontzeptuala ezartzeko eta helburuak eta ekintzak definitzeko. Maila teknikoan Planaren

bultzadarako lantalde eta beste departamentu, zerbitzu eta unitateen arteko binakako

edota hiru partaideko bilerak ohikoak izan dira.

Aipatutakoaz gain, Planaren diseinurako fasean, ekimen feministarekin eta emakumeen

elkarteekin zein berdintasun arloan inplikaturiko bestelako elkarteekin bost bilera antolatu

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

ziren. Hauetako lau ardatz bakoitza lantzeko erabili zen, departamentuekin egin zen

estruktura berdina jarraituz, eta azken bilera bat ardatz guztien inguruan burutu zen.

Ebaluaketa honetarako kontsultatu den egitasmo feministak Udaletxeak eurek “behar

dituela” esaten du, ezin delako parte hartzailea izan ez den Planik onartu. Hala ere, alegazio

fasean egin ziren ekarpenak nahi bezala kontutan izan ez zirela uste dute. Horregatik erabilita

sentitzen dira hein handi batean.

Berdintasunerako III Planeko prozesuarekin jarraituz eta konkretuki horretarako sortu ziren

koordinazio estrukturak aztertuz, behin Plana bultzatzeko lantaldea eratu eta gero, herritarren

parte hartzea bultzatzeko Lurralde Kontseilu eta Kontseilu Sektorialekin ere antolatu zen bilera

bat.

Azkenik, Berdintasunerako III Plan honen inguruan eraikitako estruktura honetan,

Berdintasunerako Komisio Politiko bat ere eratu da, talde politiko bakoitzeko partaide

batekin. Palan bultzatu duen lantaldeak ondo baloratzen du komisio hau eta Planaren

bultzadarentzat paper garrantzitsua jokatu duela uste du.

Departamentu, zerbitzu eta unitateek diseinu fasean hasitako Planaren kudeaketari buruz oso

iritzi positiboa dute. Galdetutako pertsonek, batez ere, koordinazio espazioak sortu izana

baloratzen dute. Zehazki departamentu arteko mahaiez ari dira.

Behin Berdintasunerako III Plana onartu eta gero, bere beteketarako, koordinazio estruktura

berdinak mantendu ziren, hau da, goian aipaturiko departamentu arteko komisioak.

Ondoren Planaren jarraipenerako ezarri ziren lau mahai hauen funtzionamenduaz arituko

gara.

Berdintasunerako III Plana aurrera eraman den fasean zehar (2014-2015) 8 departamentu

arteko bilera egin dira. 2014. urtean zehar “gutxienez departamentu arteko bi bilera” egin

ziren I eta II ardatzentzat, beste bi IVarentzat eta bakarra III ardatzari lotuta. Hurrengo urtean,

2015eko martxoan hain zuzen, bilera komun bat egin zen Planaren 4 komisio teknikoekin.

Galdetutako departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasunerako III Planaren inguruan

eratu ziren koordinaketa estrukturei buruzko iritzi positiboa dute eta helburu honekin partekatu

dituzten espazioei buruz, bai diseinu fasean eta baita beteketa fasean ere. Gehien zabaltzen

den iritzia estruktura hauek departamentuei informazio garrantzitsua eskaintzen diela da eta

modu koordinatuan lan egiteko aukera. Pertsona batzuen aburuz, gainera, bilera hauek

formazio funtzioa ere betetzen dute: maiz genero zeharkakotasunarekin zer ikusirik duten

edukiak eta prozedurak era komun batean integratzeko balio izan diela diote.

Hobetzeko proposamen batzuk ere batu izan dira: bi departamentuk erresistentzia erakusten

dute koordinazio espazioetan parte hartzeko, “nagikeria” ematen dielako edo sistematizatu

gabeko tresnak erabiltzen direlako. Departamentu batek espazioak eta topaketarako

estrukturak bikoiztu egiten direla uste du udaleko zenbait planen inguruan eta “planen arteko

harremanetan” koordinazio mota berria bilatzen proposatzen du.

Guzti hauek, ordea, departamentu puntualak proposatutako hobekuntzak dira.

Departamentu batzuen adostasuna duen kritika bakarrak, koordinazio prozesuak izan duen

jarraipen eza da.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Departamentu arteko komisio hauen funtzioa eta zentzua hasiera batetik ondoen baloratzen

duten departamentuak dira, hain zuzen ere, prozesuan zehar eman den bilera kopuruaren

murrizketarekin deserosoago sentitzen direnak. Planaren hasieran, diseinu fasean, bultzada

galanta eman zitzaion eta honi esker departamentu artean egindako lana oso aberasgarria

eta emankorra izan zen. Denborarekin, koordinazioak behera egin zuen eta azken urtean

jadanik ia ez zen koordinazio espaziorik eman. Ondorioz, Planaren jarraipenak eta, konkretuki,

koordinaziorako eratu ziren estrukturak, prozesu ez-erregularra izan dutela aipatzen da.

Desiragarria litzateke kohesioa eta jarraipena hobetzea.

Hala ere, zenbait aspektu argitu behar dira, pertsonalki, telefonoaren bitartez edota e-mail

postaz egin diren binakako edo hiru lagungo topaketa eta koordinazio kopuru altua

kontutan izanda: egia da Planaren diseinutik hasita departamentu arteko komisioak izan

duten bilera kopuruak behera egin duela nabarmenki (2013. urtean 12 bilera egin ziren,

2014.ean 8 eta 2015ean bakarra). Baina, langile teknikoekin kontaktatzeko dinamika, Planari

dagozkion zereginak betetzeko edo aholkularitza eskaintzeko, denboran zehar mantendu

egin da. Honekin zera esan nahi dugu: departamentu arteko koordinazioak txarrera egin

badu ere, eta departamentuentzat era negatiboan baloratzen den zerbait bada ere, ezin

dela jarraipena koordinazioarekin nahastu. Azterketa sakon bat egiten baldin badugu,

konturatuko gara koordinazio estrukturak prozesuan zehar ahulduz joan direla baina

Berdintasunerako III Planari jarraipena emateko bestelako formak mantendu egin direla.

Departamentu batzuk ikuspuntu hau partekatzen dute. Horregatik, komisioekin gertatutakoa

onartu arren, Berdintasun Zerbitzuarekin izan duten koordinazioa hala ere ona izan dela uste

dute.

Departamentu gehienek koordinaziorako bileren murrizketak Berdintasun Zerbitzuan eman

diren langileen aldaketak eragin duela uste dute. Baina Berdintasun Zerbitzuak 2015ean

eman zen testuinguru politikoarekin zer ikusia duela argudiatzen du, hauteskunde urtea izan

baitzen. Bakarrik III Ardatzaren kasuan, Organizazio sozial Erantzunkidea, koordinazio

murrizketak langile faltarekin lotuta egon zen. Honek zera esaten digu: etorkizunean

aurreikuspen bat egin behar dela, langile teknikoei bileren denbora bateko murrizketa edo

etenaldia komunikatzeko eta hauek kontaktu zuzenekin ordezkatuko direla aipatzeko.

Beste alde batetik, jazo izan den informaziotik, instituzio arteko koordinazio harremanak ezarri

direla ondorioztatu daiteke, batez ere, ondorengo entitateekin:

• Eudel

• Berdinsarea

• Emakunde

• Euskal Fondoa

• Kolonbiako Ibagué-ko Udaletxearekin

Aurreko guztia ikusita, departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasunerako III Planaren

jarraipenaren eta kudeaketaren inguruan aipatu dituzten alde positiboak jazotzen dira:

• Bultzada, orokorrean, ona izan da

• Funtzionamendua eta kudeaketa oso ondo organizaturik egon da

• Berdintasunerako Zerbitzuarekin koordinazioa (bilera eta aldebiko zein hiru aldeko bileren bitartez egindakoa) oso positiboa izan da.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Departamentu arteko komisioen bilerak oso garrantzitsuak izan dira eta informazioa

hedatzeko, ardatzen barruan koordinazioa hobetzeko, genero zeharkakotasuna

errazteko eta zeharkakotasunari dagokionez parte hartzen zuten langileei formazioa

emateko balio izan dute.

Behatutako ahultasunen artean ondokoak aipatzen dira:

• Jarraipenari erregulartasuna falta izan zaio. Hasieran (diseinu fasean) oso parte

hartzailea izan da eta koordinaturik egon da. Azken urtean, berriz, ez da

koordinaziorako espaziorik eman.

• Arabako Emakumeen Asanbladak egin zitzaien parte hartzeko eskaerari erantzunez

proposaturiko ekarpenak bultzadarako lantaldeak kontutan izan ez zituela sentitzen

du.

Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua: funtzioak eta balorazioa

Vitoria-Gasteizko Berdintasun Zerbitzua Alkatetza Departamentuaren barruan kokatuta dago,

toki estrategiko honetan egonda Udaletxean genero zeharkakotasuna bultzatzea errazagoa

izango dela espero delako.

Ondoren, Berdintasun Zerbitzuak udal estrukturaren barruan betetzen dituen funtzioak

aipatzen dira:

• Berdintasunerako III Planaren bultzada eta koordinazioa

• Berdintasunerako III Planak bere lau ardatzetan barne hartzen dituen ekintzen

beteketa, jarraipena eta ebaluazioa

• Berdintasunean inplikaturiko agente desberdinekin kontaktuan egotea

• Berdintasunaren arloarekin zerikusirik duten gai eta baliabideei buruzko informazioa

eta komunikazioa

• Berdintasun gaietan informazio eta aholkularitza politikoa eta teknikoa ematea

• Zeharkako lan prozesuen bultzada

Funtzio hauek aurrera eramateko Berdintasun Zerbitzuak ondoko langileak ditu: zerbitzu

burua, bi berdintasun agente eta bi teknika, guztiak emakumezkoak.

Zerbitzuaren misioaren (udal estrukturan berdintasun printzipioa zeharkako era batean

ezartzea) eta atxikitako funtzioek, ez datoz bat Zerbitzuak dauzkan giza baliabideekin.

Pertzepzio hau, diseinuaren ebaluaketan jazo ahal izan den legez, departamentu askok

partekatzen dute. Berdintasunerako III Plana bete den epean zehar, Berdintasun Zerbitzuak

izan dituen giza baliabideak nahikoak izan ez direla uste da, orokorki, eta laguntza tekniko

gehiago izatea desiragarria izango litzatekeela. Berdintasun Zerbitzua giza baliabide

gehiagorekin hornitzea lana hobetuko luke eta gaur egungo langileen lan baldintzak

arinduko lituzke.

Aurreko guztiarekin, Berdintasunerako III Plana aurrera eramateko ardura duten

departamentu, zerbitzu eta unitateek oso balorazio positiboa egiten dute Berdintasun

Zerbitzuari buruz. Alde batetik, bere lanarekin oso konprometituta dagoen Zerbitzua dela

aipatzen da batez ere langileek duten laguntzazko jarrera proaktiboa azpimarratuz. Beste

alde batetik, Zerbitzu eragingarria dela uste da, lan asko aurrera eramaten duena eta

orokorrean oso ondo funtzionatzen duena. Udaletxe barruan berdintasun arloan egiten

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

duten lana ondo baloratzeaz gain, orokorrean, berdintasun politiketan Zerbitzu aitzindaria

da.

Baina Vitoria-Gasteizko Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua ez du bakarrik gainerako

departamentu, zerbitzu eta unitateen balorazio ona jazotzen, baizik eta Arabako

Emakumeen Asanbladarena ere. Hala ere, ez dute uste pertzepzio hau gainerako egitasmo

eta elkarteek partekatzen dutenik, gehienetan ez dutelako elkar ezagutzen. Edozein kasutan

ere, galdetutako elkartearekin harreman estua dago eta Berdintasun Zerbitzuan lan egiten

duten pertsona guztiek balorazio ona jazotzen dute.

Berdintasun Zerbitzuari buruzko balorazio on hau egiteko, ondoko argudioak aipatzen dira:

• Gainerako Udaletxean egiten den lanarekin oso inplikaturik dago

• Oso eraginkorra da egiten dituen zereginetan nahiz eta oztopoekin talka egin.

Gehienetan oztopo hauek giza baliabideen gabeziarekin zerikusirik dute

• Garapen politiketan aitzindaria da

• Bertan lan egiten duten pertsonak erreferente positiboak dira galdetutako

departamentuentzat, duten bultzatzeko jarrera dela eta.

Vitoria-Gasteizko Udaletxea eta berdintasuna

Vitoria-Gasteizko Udaletxean 15 urte daramatza berdintasun politikak abian jartzen. Ondoren

azalduko den bezala, politika hauek ondoko planen bitartez gauzatu dira:

• Vitoria-Gasteizko emakumeentzako I udal Plana (1999-2003)

• Emakumeen aurka zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Plana (2003-2005)

• Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko berdintasunerako II Plana (2009-2011)

• Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko berdintasunerako III Plana (2014-2015)

• Vitoria-Gasteizko Udaletxeko enplegu publikoaren esparrurako I genero berdintasun

Plana 2015-2017

Udaletxeak berdintasun alorrean daukan ibilbidea eta plan guzti hauek III Berdintasun Planari

utzi dioten legatua, galdetutako zerbitzuetako baten aburuz oso garrantzitsua da.

Berdintasun alorrean 1999tik eraiki den bilbapen hau, Udaletxeak, teorian behintzat, pertsona

guztien berdintasunaren alde apustua egiten duela erakusten du. Gainerako guztiaz gain,

galdetutako pertsona askok uste dute, Berdintasun Zerbitzu bat existitzeak Udaletxearen

berdintasunarekiko konpromisoaren alde hitz egiten duela.

Batetik laura doan eskala batetan, galdetutako zerbitzu, departamentu eta unitateek 2,4ko

nota ematen diote Vitoria-Gasteizko Udaletxeari, gizon eta emakumeen arteko

berdintasunarekiko daukaten konpromiso errealari buruz. “Gainditze” hau Udaletxeak

berdintasunarekiko duen konpromiso ideologikoa dela eta ematen diote departamentuok,

zeina ezarritako baliabideetan (Berdintasun Zerbitzua) eta hartutako neurrietan (Berdintasun

Planak) ikus daitekeen.

Harritzekoa da, alabaina, Udaletxeak berdintasun arloarekin duen konpromiso errealari

buruzko balorazioa nahiko baxua izatea. Galdetutako zenbait departamentu, zerbitzu eta

unitatek euren erantzuna azaltzeko zera diote: berdintasun arloan egin den lana ondo

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

ikusten badute ere, ez dela nahikoa eta Udaletxeak pausu gehiago eman beharko lituzkeela

norabide honetan.

Bestelako iritzi batzuek ere arreta deitzen dute: esaterako, Udaletxeak teorian eta filosofikoki

duen konpromisoa errealitatean ez dela islatzen. Galdetutako departamentuetako batek

ondokoa dio: “Udaletxeak daukan konpromiso erreala ez da paperetan idatzita datorrena …

Paperak askotan edozer onartzen du eta asko gustatzen zaigu filosofia kontuetan aritzea …

Baina, azken finean, pertsonen kontu bat da, ez instituzioarena”. Iritzi hau oso esanguratsua

da Berdintasunerako III Planaren ebaluaketan aurkitutako ahultasun bati lotuta baitago:

Planaren beteketa maila eta funtzionamendu ona departamentu eta pertsona batzuen

borondate eta konpromisoaren menpe dagoela, hain zuzen. Komentarioak esan nahi

duena, ordea, zera da: tendentzia honek ez duela bakarrik Berdintasunerako III Planaren

beteketan eragina, baizik eta Udaletxe barruan aurrera eramaten diren berdintasun politika

guztietan.

Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasunarekiko daukan konpromiso errealaren inguruan

aurkitutako beste ahulezi bat, instituzio barruko erantzuna homogeneoa ez dela litzateke.

Generoaren zeharkakotasuna oraindik instituzioan guztiz ezarri ez delako gertatzen da hau.

Beraz, ondorioztatu dezakegu, genero mainstreaminga Udaletxeak bere buruari ezartzen

dion helburu nagusietako bat izanda eta instituzioak berdintasunaren arloan daukan

ibilbidea ahaztu gabe, ez dela ezartzea lortu. Egoera honek berdintasun politikak garatzeko

oztoporik garrantzitsuenetariko bat islatzen du. Berdintasun Zerbitzuak, berak, dio, lan edo

zeregin bat aurrera eramateko orduan, “elkarkide” bezala bizitzen dituzten beste

departamentu edo pertsonen laguntza eskatu ohi dutela, berdintasun ikuspegitik lan egitea

errazagoa suertatzen delako hauekin.

Lehenago aipatu den arazoarekin jarraituz, aipatu diren konponbideak norabide

desberdinak hartzen dituzte. Pertsona batzuk Udaletxeak berdintasunari dagokionez daukan

konpromisoa erreala izateko, departamentu guztiek ardura edo erantzukizun hori bere gain

hartu beharko luketela uste dute. Horretarako departamentu guztiek hartu beharko lukete

Berdintasunerako III Planean parte, “berdintasunarentzat itsuak diren departamentuekin”

bukatuz. Beste batzuk, ordea, Udaletxeak egiten duen apustu teorikoa errealitate bihurtu

dadin zuzendaritzetatik ardura hartu beharko litzatekeela uste dute; hauetatik berdintasun

politikak bultzatuz.

Beste alde batetik Arabako Emakumeen Asanbladak beharrezkotzat jotzen du esparru

politikotik erantzukizun maila altuagoa hartzea gaiaren inguruan eta departamentu guztiak

“behartzea” genero zeharkakotasunaren eta, konkretuki, Berdintasunerako III Planaren

inguruan dauzkaten obligazioak bete ditzaten. Legearekin betetzea langile teknikoen

“borondate onaren” menpe utzi izana kritikatzen dute, gainera.

Edozein kasutan, egin diren proposamenak (departamentu guztien inplikazioa, zuzendaritzen

esku hartzea zein maila politikoak berdintasunari bultzada garrantzitsuagoa ematea)

mainstreaming erreal bat lortzeko ikuspegia zabaldu behar dugula erakusten digu, udaleko

organizazio kultura eraldatuz lehenik. Era honetako erresistentziak identifikatu eta borrokatu

ezean, ezin izango da 4/2005eko Berdintasunerako Euskal Legeak ezartzen duen genero

zeharkakotasuna lortu, hau da, egoera desberdinak kontutan hartzea, emakume eta

gizonen baldintzak, aspirazioak eta beharrizanak, desberdintasunak gailentzeko helburuak

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

eta ekintzak bideratuz eta politika guztietan berdintasuna sustatuz, esparru guztietan,

planifikazioaren, beteketaren eta ebaluaketaren fase guztietan.

Laburbilduz, Vitoria-Gasteizko Udaletxeak berdintasun arloan dituen alde fuerteak ondokoak

dira:

• 15 urteko ibilbidea dauka berdintasun politiketan eta horrek ezagutza eta esperientzia

maila altua ematen dio.

• Berdintasunaren helburuarekiko apustu argia egiten du, zeina baliabideen

dedikazioan, neurri edo tresnen sorkuntzan eta berdintasunerako politiken defentsan

ikus daitekeen.

Bestalde, aipatzen diren ahultasunak hauek izango lirateke:

• Distantzia handia dago Udaletxeak teorikoki eta filosofikoki esaten duenaren eta

praktikan egiten duenaren artean.

GENERO ZEHARKAKOTASUNA

Vitoria-Gasteizko Udaletxean elkarri laguntzen dioten alde bi landu nahi dituen estrategia jarri

du abian berdintasun arloari dagokionez: genero zeharkakotasuna edo mainstriminga da

bat eta berdintasunerako politika zehatzak bestea.

Berdintasunerako III Planaren markoan mainstreamingarekin zera ulertzen da: “prozesu

politikoen organizazioa, hobekuntza, garapena eta ebaluaketa, neurri politikoak hartu ohi

dituztenek genero ikuspegia politika guztietan barneratuz, maila guztietan eta fase

guztietan4. Honekin lortu nahi dena nagusitzen diren kulturen barruan eta desberdintasuna

behin eta berriro errepikatzen den marko kontzeptualetan berdintasun politikak lantzea da.

Horrekin batera, erabakiak hartzen diren esparruetan emakume eta gizon kopuru bera

edukitzea da helburua, emakumeen ahultasunezko egoera gailentzeko, eta azkenik,

estrategia horren bitartez emakumeen eta gizonen arteko harreman asimetrikoak txikitzen

joatea espero da5.

Genero zeharkakotasuna udal esparruan ezarri da, batez ere Berdintasunerako II Planaren

geroztik. Ibilbide horri esker Udal barruan kontzientzia handiagoa sumatzen da gaiaren

inguruan, baina ez da guztiz ulertzen zertan datzan mainstreaminga errealitatean. Horren

arrazoia hau da: nahiz eta Udalak Berdintasun Zerbitzua gero eta gehiago inplikatu bere

prozedura guztietan, horren ondorioz Zerbitzutik egiten den lan kopurua ere handituz,

askotan, egiten zaizkion eskaerek erakusten dute Udalak genero zeharkakotasuna inplikatzen

duena ondo ulertzen ez duela, eta genero zeharkakotasunak behar duenarentzat ondo

prestaturik ez dagoela (berdintasun printzipioa barne hartzen ez duten testuen zuzenketa,

berdintasun ikuspegia dagoeneko hasita dauden prozesuetan txertatzeko eskaera, etab.).

Galdetutako sailek egindako zenbait ekarpenek ere udal mailan genero zeharkakotasuna

ondo ulertuta ote dagoen pentsarazten dute. Batzuek uste dute generoa kontuan izaten

4 VV.AA. Mainstreaming de género: marco conceptual, metodología y presentación de

buenas prácticas, Instituto de la Mujer, Madrid, 1999. 5 Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana (2014-2015)

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

dela eta Berdintasunerako III Planeko ekintzak bete egiten direla Berdintasun Zerbitzua

horrela izan dadin zaintzen duelako.

Horregatik, nahiz eta Vitoria-Gasteizko Udala norabide egokian lanean egon eta Berdintasun

Zerbitzuak dituen giza baliabideen gainetik dauden esfortzu garrantzitsuak egin, genero

zeharkakotasuna ez da oraindik udal politikan txertatua izan eta arazo zaila da. Praktikan

gertatzen dena da Udalaren erantzuna zeharkakotasunaren aurrean homogeneoa ez dela.

Lehen ere aipatu da: Udaleko zenbait sailek, zerbitzuk eta atalek genero zeharkakotasuna

euren lanean barne hartzen dute eta horregatik errazagoa da eurekin lan egitea, eraren

baten Berdintasun Zerbitzurako aliatuak edo elkarkideak bilakatuz. Beste batzuk, ordea, ez

dira batera gai honen alde agertzen, eta eurekin lan egitea zaila bihurtzen da. Azken

pertzepzio hau zenbait zerbitzuren artean entzun izan da. Deskribaturiko errealitateak, beste

behin ere, subjektibitateen kontua islatzen du. Genero zeharkakotasuna Udaleko kulturan

txertatzea, hein handi batean, teknikari zein politikariei lotutako faktore subjektiboen menpe

dago. Errealitate hori, Arabako Emakumeen Asanbladak ere nabaritzen du, zeina

egoerarekiko oso kritikoa den, ulertzen duelako genero mainstreaminga ezin dela pertsonen

borondatearen menpe egon.

Sail, zerbitzu eta atal gehienek uste dute genero zeharkakotasuna lortzea oso helburu zaila

dela. Zailtasun hau udaleko teknikarien formazio faltagatik, baliabide ekonomiko eta giza

baliabide ezagatik eta tresna egokiak ez edukitzeagatik ematen da. Pertsona batzuk oso

kritikoak agertzen dira, bestalde, Udaleko estrukturaren parte izanik berdintasunarekin

sistematikoki zerikusirik ez duten sailekin.

Genero mainstreaminga lortzea, udal estruktura guztietan txertatzea esan nahi badu ere,

galdetutako lagun askok hori lortzeko era desberdinak daudela uste dute. Horietako bat

lehen fase batean gaiarekiko interes handiagoa erakusten duten sailekin bakarrik lan egitea

izango litzateke, lortutako efektuak udal kulturan eragin bat izango dutela aurreikusiz. Izan

ere, Berdintasun Zerbitzuak bere tamaina txikia dela eta daukan intzidentzia gaitasuna

kontuan izanda, legezkoa litzateke galdetzea hurrengo plangintzetan, arduradun diren sail,

zerbitzu eta atalen kopurua murriztea ez litzatekeen interesgarria izango berdintasun

politiketan konpromiso erreala erakusten dutenen alde. Laburbilduz, aurreko atalaren

(Diseinuaren Ebaluazioan) ondorioetan aipatzen zen bezala, organizazioaren kultura

aldatzeko proiektu aitzindarien bultzada proposatzen da, Berdintasun Planaren betetzean

parte hartzen duten sail kopurua mugatuz eta aliatuak edo elkarkideak diren sailekin

aldaketan sakonduz.

Edozein kasutan ere, aurrekoak ez du zentzu gabe uzten galdetutako teknikariek egindako

zenbait eskaera; formazioa, esaterako. Udalean genero zeharkakotasuna txertatzeko aurrera

eramaten diren neurriak formazio prozesu zehatzek lagunduta joan beharko dira.

Berdintasunerako III Planak zenbait formazio ekintza barne hartzen baditu ere, egia da batzuk

ez direla aurrera eraman eta formazio beharra behin baino gehiagotan aipatzen da

galdetutako sailen artean.

Genero zeharkakotasuna bultzatzeko edo errazteko beste elementu garrantzitsu bat bezala,

sail bakoitzak bere errealitatearen diagnosia egitea litzateke. Genero ikuspegia udal

estrukturan txertatu ahal izateko ezinbestekoa da sail bakoitzak bere errealitatea eta esku

hartzeko esparrua ondo ezagutzea. Beharrezkoa litzateke, era berean, diagnosi hauek sail,

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

zerbitzu eta atal batzuek aurrera daramatzaten “ez ahalduntze ibilbideak” aztertzea.

Bizitzako esparru guztietan ematen diren emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak

argi uzten dituen ezagupena sortzea, desberdintasuneko egoera horren kontra lan egiteko

ardura hartzeko lehen pausoa da. Baina oso estrategikoa izan daiteke bestalde, jakitea nola

teknikarien jokaera desegoki batek genero sistemaren gainean efektu latzak izan ditzakeen

eta jokaera horrek emakumeen bizitzan zer nolako efektua duen.

Genero zeharkakotasuna udal mailan homogeneoki aplikatzea zailtzen duen bestelako gai

bat denbora falta da, Udalean zeharkako politikak era egoki batean martxan jartzeko.

Zeharkako plan guztiek sailei lan gehigarria sortzen diete, langile mordo baten aburuz, eta

sarritan ez da posible era egokian erantzutea.

Galdetutako sail, zerbitzu eta atalek proposamen batzuk egiten dituzte zentzu horretan.

Udaleko zeharkako planen inguruan sinergiak erabiltzeko beharra aipatzen da, lana ez

bikoizteko. Horretarako, plan horiek euren artean koordinatuago egotea beharrezkoa da.

Interesgarria litzateke, horrez gain, balorazio global bat egitea aurrera eramaten diren

planetatik zeintzuk diren garrantzitsuak erabakitzeko, eta zeintzuk inertzia dela-eta egiten

diren. Iritzi hori gorago aipatu den beste proposamen batekin lotzen da: alegia, planen

arteko espazioak erabiltzea interesgarria litzatekeela sailen arteko koordinazioa bideratzeko

orduan. Horrela, sortutako estrukturak eraginkorragoak izango lirateke.

Beste alde batetik, Udal barruko plan guztien arteko metodologia bateratu batek sailetan

zeharkakotasuna txertatzea lagunduko lukeela ere uste da.

Aipaturiko hirugarren ideia bat ere ez da lehenengo aldia agertzen dena Berdintasunerako III

Plan honen ebaluazioaren ildoan: galdetutako zenbait pertsonek uste dute zeharkakotasuna

txertatzeko beharrezkoa litzatekeela udal politikan benetan eragin bat izan dezaketen

pertsonek parte hartzea plan hauetan; hau da, koordinazio espazioetara zuzendariak joatea.

Udal estrukturarekin koherenteagoa litzatekeen aukera bat, zerbitzuetako buruen parte

hartzearekin kontatzea litzateke eta horiek izatea gero arduradun, sailetan sortzen diren talde

teknikoak abian jartzeko.

Proposamen hauek guztiak interesgarriak dira, berdintasun politikak errealitate zabalago

baten barruan ikusten direla erakusten dutelako: Vitoria-Gasteizko Udaleko zeharkakotasun

politiken barruan, hain zuzen. Gazteria, Euskara edo Ingurumen arloan aurrera eramaten

diren sail arteko koordinazio prozesuak aprobetxatuz, gai horien inguruan eratzen den

ikuspegi bateratua erraztuko litzatekeela uste da, hortaz.

Azken finean, genero zeharkakotasuna udal estruktura osoan txertatzeko aipatu diren

zailtasun garrantzitsuenak hauek dira:

• Zeharkako politikak eta hauek aurrera eramateko eratzen diren planak sail, zerbitzu

eta atalek duten lanaren gehigarri bezala bizi ohi dira eta ez zaie lehentasunik

ematen.

• Zeharkako politiken eta Planaren bultzada, batez ere Berdintasun Zerbitzuaren menpe

dago. Nahiz eta zerbitzu horrek udal politikaren barruan posizio ona izan (Alkatetza

Saila) ez dauka gaitasun nahikoa horretarako guztirako.

• Udaleko sail, zerbitzu eta atalek genero zeharkakotasuna txertatu duten maila oso

desberdina da.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Gainera, neurri handi batean, genero zeharkakotasuna eta, orokorrean, berdintasun

politikak, faktore subjektibo eta pertsona arteko sinergien menpe daude.

• Beste egoera batzuek ere genero zeharkakotasuna udalaren estrukturan txertatzea

zailtzen dute, alegia, formazio, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen falta.

Egoera hori ikusita, eraldatzeko eta genero mainstreaminga Vitoria-Gasteizko Udalean

txertatzeko egin diren proposamen batzuk hauek lirateke:

• Aztertzea Berdintasun politiketatik urruntzen diren sail, zerbitzu eta atalei arlo politikotik

legean jasotzen den berdintasunerako printzipiora moldatzea nola eskatzen dien.

• Bestelako estrategia bat diseinatzea, organizazioaren kulturan aldaketa bat ekarriko

duena, udaleko berdintasun politikak bi arlotan eragina izatea ahalbideratuz:

aliatuak diren sail, zerbitzu eta atalekin bat, eta berdintasun politikekin zer ikusirik ez

dutenekin bestea. Horrela generoaren ikuspegia Udalaren kulturaren barruan

bultzatuko da, batez ere, lehenengoekin jasotako emaitzei esker.

• Udalean dauden sailentzat berdintasun arloan diagnosiak egin arlo bakoitzeko

informazioa jasotzeko baita sail horiek genero ikuspegitik dauzkaten prozedura eta

erantzunak aztertzeko ere.

• Udalean dauden zeharkako plan guztiek komunean dauzkaten aspektuak kontuan

izan, sailek zeharkakotasunarekiko erabiltzen duten lan metodologia hobetzeko.

Honek guztiak Vitoria-Gasteizko Udalean genero zeharkakotasunari buruz behatu izan dena

laburbiltzen du. Horrekin batera beste gai bat sortzen da generoa sistematikoki kontuan

hartzearekin lotuta dagoena: sekzioartekotasunaren printzipioaz ari gara, zeinaren gainean

Berdintasunerako III Plana oinarritzen den.

SEKZIOARTEKOTASUN PRINTZIPIOA ETA LGTBIQ TALDEA III PLANEAN

Sekzioartekotasunak lan printzipio bat izan da Berdintasunerako III Planean. Bere presentzia

Vitoria-Gasteizko egitasmo feministak Planaren diseinuan eduki duen parte hartzearekin

lotuta dago.

Printzipio hau subjektuen ikuspegi anitza mantentzearekin erlazionatuta dago, bai arlo

teorikoan eta baita diskurtsiboan ere. Emakume askoren egoera ezaugarritzen duena ez da

arraza, erlijio, etnia, dibertsitate funtzionala, aukera sexuala, genero identitatea, etab.

desberdintasunen batuketa bat. Ezaugarri edo sektore guzti hauek egoera, pertsona edo

talde sozial bakoitzean era desberdin batean zeharkatzen dira. Arrazoi hau dela medio,

sekzioartekotasuna sistematikoki kontutan izanik Berdintasunerako III Planean lortu nahi dena

“emakumea” subjektu politiko gisa inolaz ere forma murriztu batean kontutan izatea da.

Berdintasunerako III Planak ekintza konkretu bat aipatzen du dibertsitate sexuala eta genero

identitateari lotuta. Dibertsitate sexualari eta genero identitateari buruzko seminarioaz mintzo

gara, udaleko langile teknikoei, elkarteei eta inplikaturiko agenteei bideratuta dagoena6.

Ekintza honen arduraduna den Berdintasun Zerbitzuak oso ondo baloratzen du. Estrategikoa

dela uste dute genero kontzeptuaren inguruan aldaketa kualitatibo eta kontzeptual

garrantzitsua suposatu duelako Vitoria-Gasteizko Udaletxerako. Hala eta guztiz ere, nahiz eta

6 II Ardatza, emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa, 1 Esku hartze ildoa genero kontzientziaren garapenari eta emakumeen ahalduntzeari buruz.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Berdintasunerako III Planak generoaren ikuspegi zabalago bat eskaini badu ere, aldaketa

kontzeptual hau eraginkorra izan dadin, hurrengo plangintzan kontutan izan beharko da.

Sekzioartekotasunaren ikuspuntuari dagokionez eta, LGTBIQ taldearen errealitateari

dagokionez, konkretuki, Berdintasun Zerbitzuak ekintza asko jarri ditu martxan eta beste

zenbaitetan parte hartzen ari da. Honek datorren plangintzan eragina izango duen

ezagumen maila garrantzitsua sortzen ari dela aurreikusten da. Aipaturiko ekintza gehienak

zerbitzuko berdintasun agenteak jarri ditu abian eta formazioarekin, LGTBIQ errealitatearen

inguruko ezagupen maila zabaltzearekin zein errealitate honen inguruan sareak eratzearekin

zer ikusirik dute. 2015eko abenduan LGTBIQ politiketan aholkularitza lanak egiteko taldea

berriro jarri zen martxan. Helburua Berdintasun Zerbitzuari laguntzea da erabaki estrategikoak

hartzeko orduan gai honen inguruan, Vitoria-Gasteizen ibilbide luzea duten pertsona adituen

iritziaz aberastuz. 2016ko martxoan Udaletxeko Berdintasun Zerbitzuak eta Garapenari

Laguntzeko Zerbitzuak “Dibertsitate sexualetik eta genero dibertsitatetik nagusitutako ereduei

erresistentzia” seminarioan parte hartu zuten Garapenerako Estrategia Positiboen

Jardunaldien barne, Bilbon Garapenerako Lankidetza Euskal Agentziak eta bertako

Udaletxeko Berdintasun, Garapenerako Lankidetza, Elkarbizitza eta Jai Arloak antolatuta.

Jardunaldien helburua, dibertsitate sexuala garapenerako lankidetzan eta aldaketa

sozialerako hezkuntzan nola txertatu daitekeen aztertzea zen.

Beste alde batetik Garapenerako Lankidetza Zerbitzuak 2014. urtean talde honi bideratutako

ekintza zehatz bat antolatu zuen Berdintasunerako III Planaren barruan. Ekintzaren helburua

zerbitzuak urtero eskaintzen dituen laguntzen artean ildo berri bat zabaltzea izan zen LGTBIQ

taldearen eskubideak bultzatzeko proiektuak diruz laguntzeko. 2016. Urtean laguntza hau

berriro eskaintzea espero da.

Bere aldetik Berdintasun Zerbitzuak Udal poliziarekin eta Gizarte Gaietako esparruarekin

batera Etxeko eta genero indarkeriaren emakume biktimentzat II esku hartze, deribazio eta

jarraipen udal protokoloaren berrikusketa bat hasi zuen indarkeria matxistari buruz egiten

duen kontzeptualizazioa aldatzeko asmoz eta LGTBIQ taldea honen biktima moduan

kontutan hartzen hasteko.

Gainera, 2016ko maiatzean berdintasunerako agenteak European Rainbow Cities

Kongresuan parte hartu zuen. Topaketa Vic-Katalunia Erdiko Unibertsitateak antolatu zuen,

Kataluniako Generalitat-aren zein Bartzelonako Udaletxe eta Aldundiaren laguntzaz.

Kongresuak ondoko helburuak zituen: berdintasun politiken erronka berriei buruz hausnartzea

orientazio sexuala eta genero identitatea dela eta; hiritik kanpoko LGTBIQ udal politikak

ezagutzera ematea; trans herritarrekin aurrera eramandako barne hartze politikei buruz

gogoeta bat egitea.

Maiatzaren 17an, Lesbo-Gay-Transfobiaren kontrako Nazioarteko Egunean, Berdintasun

Zerbitzuak “Transgeneroak: teoria feministentzako erronkak” hitzaldia antolatu zuen, Cristina

Garaizabal-en eskutik (osasun arazoak zirela eta, azkenean ekintza hau bertan behera utzi

behar izan zen) eta hiru zine-forum.

Berdintasun Zerbitzuak, gainera, Vitoria-Gasteizko LGTBIQ herritarren errealitateari buruzko

diagnosia kontratatu du, 2016. Urtean egiteko. Lehenago esan den bezala, espero daiteke

Berdintasun Zerbitzuak LGTBIQ taldeari dagokionez eratu dituen ezagutza eta sare guztiak

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

hurrengo planifikazioan sekzioartekotasuna hobeto eta gehiago txertatzeko aukera emango

dutela.}

Gainerako departamentuek sekzioartekotasunari dagokienez islatzen duten errealitateari

dagokionez, eta, konkretuki, LGTBIQ taldeari dagokionez, oraindik lan asko egiteko dago.

Departamentu, zerbitzu eta unitate gehienek ez dute emakume batzuk diskriminazio anitzeko

egoeretan jartzen dituen desberdintasun estrukturalak kontutan hartzeko klabe honetan lan

egiten. LGTBIQ taldearen kasuan, zehazki, 16 departamentuk inongo ekintza konkreturik egin

ez izana aipatzen dute Plan osoan zehar. Honek, Arabako Emakumeen Asanbladak Planari

buruz gai honen inguruan duen iritziarekin bat dator: sekzioartekotasuna printzipio moduan

aipatuta agertzen da dokumentuaren hasieran baina gero ez da ekintza konkretuetan

deskribatzen. Pertzepzio hau guztiz egokia da: ezin ukatu daiteke Berdintasunerako III

Planean sekzioartekotasunari buruz printzipioen deklarazioan agertzen dena distantzia

handia duela gero ekintzetan jazotzen denarekin.

Azkenik, zenbait departamentu, zerbitzu eta unitatek, euren alorrean talde honen

errealitatea kontutan hartzen dutela uste dute. Esate baterako Asexoriak (sexu aholkularitzak)

gazteei ematen dien zerbitzuan edota eguneroko lanean genero binomioa gailentzeko

egiten den saiakerarekin, identitateen aniztasunari buruz kontziente direlako.

Bukatzeko, Berdintasunerako III Planean sekzioartekotasunari eta LGTBIQ errealitateari

buruzko zenbait ideia interesgarri aipatzen dira. Hala ere, ezin daiteke esan ikuspuntu hori

Planean guztiz txertatuta dagoenik. Hurrengo planifikazioen menpe gelditzen da, lortutako

aurrerapausoak erabiltzea emakumeek pairatzen dituzten estrukturen eta mekanismoan

desberdintasunak era integratu batean lantzeko.

EKINTZEN BETEKETAREN ANALISIA

Hurrengo atalera pasatu aurretik, Berdintasunerako III Planaren ondorio zuzenak eta ez-

zuzenak zein bere beteketa maila aztertu nahi dituena, ekintzen beteketa maila orokorrari

buruz mintzatuko gara, ardatz bakoitzeko eta baita departamentu bakoitzeko. Une honetan

aurreikusitako kronogramari buruzko informazioa ere menago da hala nola berdintasun

alorrean departamentu, zerbitzu eta unitateek egin dituzten ekintzei buruzkoa

Berdintasunerako III Planean aipatuta ez etorri arren.

Ekintzen beteketaren mailari buruzko azterketa orokorra

Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planak 185 ekintza ditu,

lau ardatzetan banatuta. 18 departamentu, zerbitzu eta unitate7 dira ekintza hauek aurrera

eramateko erantzule.

Planaren beteketa maila baloratu ahal izateko sailkapenerako hiru kategoria ezarri dira.

Euren laguntzaz ekintzak bete diren ala ez ezagutu nahi dugu. Sailkapenerako kategoriak

beteta egotea (gaztelaniazko R, realizada, Planaren barruan bete diren ekintzak

adierazteko), prozesuan (P, behin Plana bukatzeko zegoen denbora amaitu eta gero, ekintza 7 Gogoratu Berdintasunerako III Planaren ebaluaketarako 20 departamentu, zerbitzu eta unitate elkarrizketatu badira ere, Planaren beteketan ardura daukatenak 17 baino ez direla.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

oraindik garatzen ari dela adierazteko) eta landu gabe (Gaztelaniazko SA; sin abordar,

arrazoi desberdinak direla medio bete ez diren ekintzak adierazteko).

Aurrekoaren arabera, hau da Planaren beteketa mailaren laburpen orokorra:

1. Taula: Berdintasunerako III Planaren beteketa mailaren laburpen orokorra

Etiketak Zenbaketa

EG (Gaztelaniazko NC) 9

P 16

R 109

SA 51

Guztira 185

Hurrengo irudian ikus daitekeen bezala Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketa maila

%59koa da. Behin Plana bukatzeko zegoen denbora amaitu ostean, %)a oraindik prozesuan

jarraitzen du. Ekintzen %27a ez da bete geroago aztertuko diren arrazoi desberdinak direla

medio, emaitzei buruzko atalean. Azkenik, ez da eskaini ekintzen %5ari buruzko informaziorik.

1. Grafikoa. Berdintasunerako III Planaren beteketa maila orokorra

�

Bete diren eta betetzeko prozesuan dauden ekintzen portzentajea kontutan hartuz,

Berdintasunerako III Planean ekintzen %68ari ekin zaiola esan daiteke. Aipatu den bezala

Planaren epemugaren barruan (2014-2015) bete diren ekintzen portzentajea %59a da. Datu

hauek Planaren beteketatik kanpo gelditzen diren agenteen iritziaren kontra doa “erdia

baino gutxiago bete dela” esaten dutenean. Nahiz eta datuak agente hauek marraztutako

errealitate positiboago bat islatu, egia da landu ez diren ekintzen eta informazioa jazo ezin

izan diren ekintzen portzentajea %32koa dela. Aurrerago datorren emaitzen azterketari

buruzko atalean hau azaltzeko arrazoiei buruz hitz egingo badugu ere, departamentu,

zerbitzu eta unitate arduradunak ekintzak ez betetzeko aipatu dituzten egoerak ondokoak

dira, era laburbildu batean:

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Denbora falta

• Departamentu, zerbitzu edo unitate barruko organizazio arazoak

• Baliabide ekonomiko eza

• Ekintza batzuk formulatuta dauden era ez da departamentuen ohiko lan dinamikara

moldatzen

• Ekintza batzuk prozesu luzeagoak barne hartzen dute eta ez betetzeak ekintzaren

zereginetako bati ekin ezin izatearen ondorioa da

Kasu askotan, ez betetzeko arrazoia langile teknikoek daukaten denbora falta izan da. Iritzi

hau bat dator genero zeharkakotasuna euren departamentuko ohiko lanaren gehigarri bat

dela uste dutenekin. Horregatik zereginei lehentasuna emateko orduan gai hauek beti

geratzen dira bigarren maila batean. Horren ondorioz, askotan ez dira lantzen.

Batzuetan denbora falta giza baliabideen gabeziarekin edo departamentu, zerbitzu eta

unitate barneko organizazio arazoekin ere erlazionatzen da. Beste kasu batzuetan, gutxitan

hala ere, aurrekoari baliabide ekonomikoen falta ere gehitzen zaio. Galdetutako pertsona

batzuek argi eta garbi esaten dute aurrekonturik ez duten ekintzak ez direla lehentasuna

jazotzen dutenak. Honek, azken finean euren beteketan eragin negatiboa du.

Ekintzak ez betetzeko argudiatzen den laugarren arrazoiari dagokionez, departamentu,

zerbitzu eta unitateen errealitatera ez moldatzea, alegia, aurreko atalean, Diseinuaren

Ebaluaketan, aipatu den egingarritasunari buruzko gogoeta aipatu behar dugu berriro ere.

Arreta deitzen du pertsona batzuk argudiatzen dutela ekintza bat ez dutela bete (edo,

kasurik eta onenetan, ekintza aldatu behar izan dutela bete ahal izateko) ekintza hori

formulatu den era ez delako euren departamentuko lan egiteko erara moldatzen.

Mainstreamingaren estrategiaren kontra doan argudioa da hau, genero zeharkakotasunak,

hain zuzen ere, departamentu barruko kulturan aldaketak sartzea suposatzen duelako.

Departamentuok gauza batzuk egiteko erak aldatu beharko dituzte, era hauekin emakume

eta gizonen arteko berdintasuna bultzatzen ez baldin bada. Hau da, alegia, arrazoi

honengandik bete ez diren Berdintasunerako III Planaren ekintzen kasua. Bere beteketak

departamentuei prozeduretan aldaketak egitea eskatzen zien eta azkenean ez dituzte

aurrera eraman. Horregatik egoera hau gorago aipatu den egingarritasunari buruzko

eztabaidarekin lotuta dago. Ekintza baten beteketak departamentu barruan honek egin

nahi ez dituen aldaketak egitea suposatzen duenean, bide “erraza” hartu da eta 1) ez da

ekintza bete edo 2) ekintza edo bere formulazioa aldatu da, departamentuak dagoeneko

egiten ari den lanarekin bat egiteko.

Azkenik, ekintzak ez betetzeko bosgarren argudioa, hau da, ekintza batzuk prozesu

zabalagoak barne hartzen dutela zeregin desberdinekin, kronogramaren azterketarekin

batera landu behar da.

Berdintasunerako III Planean aurreikusitako kronogramari dagokionez, galdetutako

departamentu, zerbitzu eta unitate askok (10ek, hain zuzen ere) bete dutela uste dute.

Hauetariko batzuk bete behar zituzten ekintza kopurua ez zen oso altua. Horregatik

departamentu, zerbitzu eta unitate batzuk kronogramarekin konplitzea zaila izan ez dela

diote. Beste 9 departamentu, zerbitzu eta unitatek kronogramarekin guztiz bete ez dutela

adierazten dute. Erantzun hau ez da harritzekoa Planak dituen 185 ekintzetatik 51 bete ez

direla kontutan izanda. Hala ere, kronograma ez da bakarrik arrazoi hau dela medio bete

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

gabe gelditu. Beste ekintza talde bat ere badago (16 ekintzekin guztira), behin Plana

betetzeko denbora bukatu ostean amaitu gabe daudenak. Kasu honetan, departamentu,

zerbitzu eta unitate batzuk aurretik ezarritako kronograma errespetatzeko arazoak izan

dituztela aipatzen dute, euren ekintzen beteketak Udaletxeko beste departamentu batek

aurretik zerbait egitearen menpe bazegoen. Azterketa honen ildoan aipatutako ekintza

hauek “menpeko ekintzak” bezala identifikatzea erabaki da. Menpeko ekintzak elkarrekin

lotuta aurkitzen dira, prozesu zabalagoak barne hartuz.

Berdintasunerako III Planean 32 ekintza daude eraren batean edo bestean erlazionaturik, lan

prozesu zabalagoak eratuz. Testuinguru honek menpeko erlazioak sortzen ditu euren artean

eta ekintza hauen beteketan eragina izan du. Ekintza hauen beteketa, aurretiaz bete batzuk

bete izanaren menpe dago. Horregatik, ekintzaren bati ekin ez bazaio, hurrengo bete behar

zirenak ezin izan dira landu, kate moduko efektua ezarriz. Hurrengo irudiak argi eta garbi

erakusten du zeinen baxua den era honetako ekintzen beteketa maila; aipatutako 32etatik

bakarrik %25a bete da.

2. Grafikoa. Menpeko ekintzen beteketa maila

�

Lehenago esan den bezala departamentu, zerbitzu eta unitate askok era honetan azaltzen

dute ekintza batzuk ez betetzearen arrazoia. Orokorrean oso ekintza zehatzak dira, Planean

banaka jazota datozenak, nahiz eta guztiak azken egitasmo bakar bati begira bete behar

diren, zabalagoa dena. Plana diseinatzeko eta ekintzak unitate txikiagoak bezala

formulatzeko era hau bere beteketa mailan eragin negatiboa izan du. Beteketa datu hauek

kontutan izanda, datorren plangintzari begira, pentsatu beharko litzateke formulatzeko eta

prozesuak planifikatzeko era hau aproposa ote den. Tankera honetako formulazioen

arrakasta departamentu, zerbitzu eta unitateek erakutsitako konpromiso eta koordinazio

mailaren araberakoa izango da, baina, batez ere, genero zeharkakotasuna udaleko

estrukturan zein mailara arte txertatu den araberakoa. Berdintasunerako III Planaren

beteketa mailak, %59ak, ez du horretarako oso testuinguru egokia aurreikusten.

Berdintasunerako III Planaren beteketarekin erlazionatzen den bestelako dinamika bat

ekintzen lanketa hurrengo urtera pasatzea izan da. Honek esan nahi du, Planak bi urteko

epemuga zuenez, 2014rako aurreikusita zeuden ekintza batzuk 2015era pasatzea.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Kronograma apurtzen duen dinamika hau Berdintasunerako III Plana lantzeko orduan oso

ohikoa izan da bere bultzadarako erantzule den zerbitzuak adierazten duen bezala: ekintza

bat urte batean landu ezin izan bada hurrengoan ekin zaio, betetzeko epea amaitu bada

ere. Hala ere, arazo batekin egiten dugu topo kasu honetan, aurrerago ikusiko den bezala:

alegia, atzeratutako ekintzen beteketa maila oso baxua dela.

Zehatzago aztertuta, 2014. urterako aurreikusita zeuden Berdintasunerako III Planaren 36

ekintza atzeratu ziren hurrengo urtera. Horren ondorioz, urte bakoitzean bete behar izan den

ekintza kopurua ez da proportzionala izan:

2. Taula. Urte bakoitzeko ekintzen distribuzioa

2014 HASIERAKOA 84 2014 AMAIERAKOA 48 2015 HASIERAKOA 101 2015 AMAIERAKOA (2014 ETA 2015EKIN) 137

Aurreko taulan ikus daitekeen bezala, hasiera batean urte bakoitzeko pentsatu zen ekintza

kopurua ez zen bat etortzen. 2015. urtean aurreko urtean baino 17 ekintza gehiago betetzea

aurreikusten zen hasiera batetik. Hasierako egoera desberdin horri 2014. urtean arrazoi

desberdinak direla medio departamentu, zerbitzu eta unitate desberdinek atzeratu zituzten

beste 36 ekintza gehitu behar zaizkio. Horrela, Planaren azken urterako aurreikusitako ekintzen

kopurua %35 batean handituta ikusi zen. Guztira 137 ekintza izan ziren 2015 urtean betetzeko

gelditu zirenak. Aldi berean, 2014rako ez zen apenas ekintzarik aurreikusi, bakarrik 48 lantzea

proposatu zelarik.

Aipatu behar den beste datu garrantzitsu bat, atzeratutako ekintzen %44a (16, alegia)

menpeko ekintzak zirela da. Hau da, departamentu, zerbitzu eta unitateek menpeko ekintzak

bete ezin izanari emandako lehen erantzuna (aurretiaz bete behar ziren ekintzak landuta ez

egoteak) hurrengo urtera atzeratzea izan zen. Baina 2015. urtean zehar eman den beteketa

mailari dagokion irudia aztertuz (4. diagrama) ondorioztatu daiteke ekintzen beteketa

atzeratzeko dinamika honekin planarekin ez betetzeko tendentzia indartu duela. Dinamika

hau menpeko ekintzetan behatu daiteke argi eta garbi; atzeratutako 16 ekintzetatik 14 ez

ziren egin eta 2 prozesuan zeuden, Plana bukatzeko orduan.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

3. Grafikoa. 2014. Urtean atzeratutako ekintzen beteketa

�

2015ean, hortaz, ekintza gehigarri asko egitea erabaki zen eta honek departamentuen

ahalmenak gailendu zituen. Ezin da ahaztu, gainera, urte honetan zehar Berdintasunerako III

Planari ekiteko testuinguru zailagoa eman zela, lehenago aipatu den bezala. Galdetutako

zerbitzu batek guti hau ondoko eran azaltzen du: “ez da aurreikusitako kronograma

errespetatu. Ekintzak 2015era atzeratzen joan gara eta azkenean desagertu egin dira,

hauteskunde urteak ez direlako batere egokiak”.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

4. Grafikoa. 2015ean bete diren ekintzen maila aurreko urtean proposaturikoak.

�

Aurreko irudiak urte bakoitzean bete diren ekintzak adierazten ditu 2015erako atzeratu ziren

36 ekintzak barne hartuz. Berdintasunerako III Planaren beteketa mailari, atzeratze honek ez

dio onik egin. Zentzu honetan interesgarria den datu bat zera da: 2015ean landu ez diren

ekintzen portzentajea %34,3koa dela, 2014ean %8,3koa den bitartean. Aipatzekoa da baita

2014ean izandako beteketa maila (%79,2a) eta hurrengo urtean izandakoa (%52a), era

nabarmen batean behera egin duena. Guzti hau azaltzeko hauteskunde urteak suposatzen

duten testuingurua eta bestelako barne ezaugarriei lotutako arrazoiak aipatzen dira: izan ere,

departamentu, zerbitzu eta unitate batzuen aburuz 2015. urtean Planari jarraipen txikiagoa

eman zaio eta honek ekintzen beteketa mailan eragina izan du. Guzti honek egin den

jarraipenari, testuinguru orokorrari eta lortutako emaitzei begira oso urte desberdinak izan

direla adierazten du.

Ardatz bakoitzeko ekintzen beteketa mailaren azterketa

Esan den bezala, Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako III Planak

185 ekintza hartzen ditu barne. Hauek, Planean lantzen diren lau ardatzetan sakabanaturik

aurkitzen dira, ondoren azaltzen den eran:

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

5. Grafikoa. Ardatz bakoitzak barne hartzen duen ekintza kopurua

�

Ardatz bakoitzak barne hartzen duen ekintza kopurua aztertuz Berdintasunerako III Planak

batez ere Emakumeen Ahalduntzean eta Baloreen Aldaketan intzidentzia izaten saiatu dela

ondorioztatu daiteke. Planaren barruan duen pisua bere beteketan inplikaturiko

departamentu, zerbitzu eta unitate kopuruan ere ikus daiteke: 13 guztira. Hurrengo ardatz

garrantzitsuena, aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera, Emakumeen aurkako Indarkeria

Borrokatzea da. Kasu honetan, ordea, inplikaturiko departamentu, zerbitzu eta unitate

kopurua 8 besterik ez da. Organizazio Sozial Erantzunkidearen ardatzak aurreko bien arteko

ekintza kopurua barne hartzen du. Hala ere, departamentu mordoak hartzen du bere

beteketan parte: 12 guztira. Azkenik, Udaletxean genero mainstreaminga bultzatzeko

ardatza, lehenengoa, non genero zeharkakotasuna ezartzeko neurriak definitzen diren,

ekintza gutxien aurreikusten dituena da. Kontutan izan behar dugu, baita ere, Emakume eta

Gizonen arteko Berdintasunerako III Plana betetzen egon den bitartean, Vitoria-Gasteizko

Udaletxeak Enplegu Publikoaren esparrurako I Genero Berdintasun Plana lantzen egon dela.

Dokumentu honetan Udaletxe barruan enplegu publikoari begira berdintasuna lantzeko

neurriak jazotzen dira. Edozein kasutan, arreta deitzen du I. ardatzean inplikaturiko

departamentu, zerbitzu eta unitate kopurua txikiena izatea; 7 bakarrik. Hala ere, aipatu

beharra dago, departamentu guzti hauek estrategikoak direla genero zeharkakotasuna udal

estrukturan ezartzeko orduan.

Ardatz bakoitzean bete diren ekintzen kopurua aztertzeko eta beranduago, kopuru hau

lortutako emaitza zuzen eta ez-zuzenekin erlazionatzeko, hurrengo diagraman ardazka bete

diren ekintzen maila azaltzen dugu.

I Ardatza:

II Ardatza

III Ardatza

IV Ardatza

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

6. Grafikoa. Lau ardatzetan egon den ekintzen beteketa mailaren konparaketa

Lehen begirada batean Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketa maila ardatz

bakoitzari dagokionez desberdina dela dirudi. Hala ere, ardatz guztiek zenbait ezaugarri

komun dituzte: esaterako lauretan 9 eta 17 ekintza artean ez dira bete. Guztietan behatzen

da ekintza kopuru txiki bat behin Plana betetzeko epea bukatu ostean prozesuan jarraitzen

duena.

Berdintasunerako IV Planaren plangintzan ekintza hauek aztertu beharko dira. Agian

interesgarria litzateke Plan berri horretan barne hartzea, euren beteketa maila eta

egokitasuna aztertu ostean.

Hurrengo diagraman ekintzen beteketa erlatiboa, ardatz bakoitzeko jazotzen da.

I Ardatza II Ardatza III Ardatza IV Ardatza

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

7. Grafikoa. Ekintzen beteketa erlatiboaren konparaketa, ardatz bakoitzeko.

Ardatz bakoitzaren beteketa maila aztertu aurretik, gai orokor batzuei buruz hitz egingo dugu.

Lehenik eta behin, aipatu beharra dago, lehen ardatzen izan ezik, beste guztietan bete diren

ekintzak gehiago direla bete ez direnak edo prozesuan daudenak baino. Beste alde batetik,

ardatz guztietan landu ez diren ekintzak ez dute %25a gailentzen, I. ardatzaren

salbuespenarekin, beste behin ere.

Lau ardatzetatik, genero zeharkakotasuna ezartzeko neurriena, lehena, da emaitza txarrenak

jaurtitzen dituena, ekintzen beteketa maila dagokionez. Emaitza onenak dituena, bestalde,

IVa da, Emakumeen aurkako Indarkeria Borrokatzeko ardatza, alegia. Edozein kasutan, II, III

eta IV ardatzen artean antzeko beteketa maila nabaritzen da. Oso adierazgarriak dira,

ordea, I. ardatzean ikusi daitezkeen datuak, dinamika orokorrari buelta ematen diona: bete

ez diren ekintzen kopurua bete direnena baino handiagoa da, bete diren ekintzen

portzentajea oso baxua da eta, azkenik, betetzeko prozesuan dauden ekintzen portzentajea

ere gainerako ardatzena baino altuagoa da. Ondoren ardatz bakoitzeko analisi zehaztuago

bat egiten da.

I Ardatza II Ardatza III Ardatza IV Ardatza

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

8. Grafikoa. I ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea.

�

Berdintasunerako III Plana osatzen duten 4 ardatzetatik, lehena, genero zeharkakotasuna

bultzatzeko neurriena da, ekintza gutxien aurreikusita zituena (30 guztira). Hala eta guztiz ere,

ekintza hauen beteketa maila baxua da era esanguratsu batean (bakarrik %23a bete da),

gainerako ardatzekin konparatuz. Hurrengo atalean esku hartze ildo bakoitzean behatu diren

zailtasunei buruz era sakonago batean hitz egingo dugu, baina, edozein kasutan, beteketa

maila baxu hau azaltzeko erabiltzen diren argudio garrantzitsuenetakoak denbora falta,

barne organizaziorako arazoak eta menpeko ekintza asko barne hartzea zenbatu daitezke.

Arreta deitzen duen beste datu bat lehenengo ardatzaren barruan aurreikusten diren

ekintzen %20a beteketa prozesuan dagoela izango litzateke, behin Planaren epea bukatu

ostean. Kasu gehienetan prozesu luze eta konplikatuak suposatzen duten ekintzak dira,

inplikaturiko agente desberdinen arteko koordinazioa eskatzen dutenak. Gaur egun,

orokorrean, euren faseetariko batean aurkitzen dira, baina oraindik ezin dira amaitutzat

eman.

Datu guzti hauen arabera Berdintasunerako III Planak Vitoria-Gasteizko Udaletxean genero

zeharkakotasunari dagokionez izan duen intzidentzia espero zena baino baxuagoa izan da.

Hala ere, beteketa mailaren datuak, ez datoz bat departamentu, zerbitzu eta unitate askok

(zortzik, alegia) gai honen inguruan agertzen duten iritziarekin. Departamentu, zerbitzu eta

unitate hauen aburuz, Planaren helburuen inguruan egin duten aurrerapausorik nagusiena

gobernantza arloan izan da. Planak hizkuntza eta irudien erabilera ez-sexista hobetzera

eraman du, diru-laguntza eta kontratazioetan berdintasun irizpideak kontutan hartzera,

langile teknikoen formazioa handitzera, datuak genero ikuspegitik jazotzera eta

departamentuen funtzioetan genero ikuspegia sistematikoki txertatzera. Berriro ere aipatu

behar da, ordea, ardatz honetan ekintzek erakusten duten beteketa maila ez dela hain

positiboa.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

9. Grafikoa. II ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea

�

Lehenago aipatu den bezala, ardatz bakoitzeko aurreikusi den ekintza kopuruaren arabera,

bigarren ardatza da, Berdintasunerako III Planean pisu handiena hartzen duena, 67

ekintzekin. Ardatz honek emakumeen ahalduntzea eta baloreen aldaketa ditu helburutzat.

Ekintzon beteketa mailari dagokionez, esan beharra dago erdia baino gehiago, %61, bete

dela. Hala eta guztiz ere, bigarren ardatz hau da, lehenaren ostean, Planean beteketa maila

baxuena erakusten duena. Aurreikusitako ekintza kopuruaren eta betetako ekintza

kopuruaren arteko desberdintasun honek, diseinua agian errealitatetik urrun egon dela

suposatzera garamatza. Gainera, oreka eza bat ere sumatzen da, diseinuaren ebaluaketan

dagoeneko aipatu dena, ardatz hau osatzen duten ekintzen motari dagokionez: guztiz

estrategikoak diren ekintzak eta beteketa maila oso altua duten ekintza batzuk, Ahalduntze

Eskola legez, estruktura maila berberean kokatzen dira puntualagoak edo hedadura

gutxiago duten ekintzekin batera.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

10. Grafikoa. III ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea

�

Hirugarren ardatzari dagokionez, organizazio sozial erantzunkideari buruzkoa, Planak

aurreikusten zuen ekintza kopurua 39koa zen eta azkenean %64a bete da. Ezin da aipatu

gabe utzi, ardatz honen beteketaren jarraipena lauretatik zailena izan dela, lehenago aipatu

diren Berdintasun Zerbitzuak izan dituen organizazio eta giza baliabide arazoak direla medio.

Hala eta guztiz ere, departamentu, zerbitzu eta unitate arduradunek ardatzaren zati handi

bat bete ahal izan dute.

11. Grafikoa. IV ardatzeko ekintzen beteketa portzentajea

�

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Azkenik, IV ardatza, emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko beteketa maila altuena

erakusten duena da, %74arekin. Kontutan izanda, gainera, ardatz honek barne hartzen duen

ekintza kopurua gainerako ardatzekin konparatuz nahiko altua dela (49 ekintza guztira) esku

hartze ildo honek lortu duen eragina altua dela esan daiteke. Emaitza hauek azaltzen duten

arrazoi batzuk ondokoak dira: ezin dugu alde batetik ahaztu, Vitoria-Gasteizko Udaletxea

duela 13 urte daramatzala emakumeen aurkako indarkeria lantzen, Emakumeen aurka

zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Plana (2003-2005) martxan jarri zenetik, alegia.

Horregatik, data horretatik eta gaur arte, prozesu, estruktura eta baliabide mordoa jarri dira

abian, zeinak Berdintasunerako III Planean ekintza moduan kontutan izan diren. Beste alde

batetik, Berdintasun Zerbitzuak egin duen ardatz honen jarraipena, pertsona berdinaren

eskuetan egon da Plan osoan zehar. Horrekin prozesuaren ikuspegia erraztu da, lehen aipatu

den bezala.

Berdintasunerako III Planak lortu dituen emaitzen analisia hurrengo atalean egingo da. Bertan

ardatz bakoitzaren beteketa eta lortutako emaitzak era sakonago batean aztertuko ditugu

eta zehatzago esku hartze ildoak eta helburuak landuko dira. Ardatz bakoitzean behatu

diren errealitate eta arazoei buruz ere mintzatuko gara. Atal honekin bukatu baino lehen,

departamentu bakoitzaren beteketa maila aztertuko dugu.

Departamentu bakoitzak izan duen ekintzen beteketa mailaren analisia

Berdintasunerako III Planaren ekintzen beteketan 18 departamentu, zerbitzu eta unitate dira

arduradun. Hurrengo taulan Berdintasunerako III Planaren beteketa maila absolutua jazotzen

da departamentu, zerbitzu eta unitate arduradun bakoitzeko.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

3. Taula. Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa maila absolutua

Etiketak R P SA NC Guztira

Orokorrean

1 Alkatetza Departamentua: Berdintasun Zerbitzua 38 6 8 52

2 Alkatetza Departamentua: Euskara Zerbitzua 2 1 3

3 Funtzio Publikoaren Departamentua 3 3 7 13

5 Ogasun Departamentua: Aurrekontu Zerbitzua 3 3

6 Interbentzio eta auditoria Departamentua 2 2

7 Promozio Ekonomikoaren Departamentua: Ikerketa Kabinetea 6 6

8 Informaziorako Teknologien Departamentua: Informazio Zerbitzua 3 4 7

9 Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua:

Garapenerako Lankidetza

5 2 4 11

11 Gizarte Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua 27 1 5 9 42

12 Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua: Jaien

Unitatea

2 1 3

13. Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Gizarte

Zentroen Unitatea

6 3 9

14 Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Kirol

Zerbitzua

1 1

15. Hezkuntza Departamentua 3 1 4

16 Hiritarrentzako Zerbitzuak eta Kirolak Departamentua: Hiritarren

Parte-hartze Zerbitzua

5 5

17 Promozio Ekonomiko eta Enplegurako Departamentua 13 1 3 17

18 Ingurugiro eta Espazio Publikoen Departamentua: Osasun

Publikorako Unitatea

1 1

19 Hiritarren Ziurtasunerako Departamentua: Udaltzaingoa 6 6

20 Planifikazio Kulturalerako eta Jaietarako Zerbitzua: Gazteria

Unitatea

6 1 7

Guztira orokorrean 116 16 51 9 192

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Hau da departamentu bakoitzeko beteketa mailak jaurtitzen duen diagrama.

12. Grafikoa Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa absolutuari buruzko emaitzak.

�

Ekintza gehien planifikatu zituzten departamentu eta zerbitzuak Berdintasun Zerbitzua, Gizarte

Gaien eta Pertsona Nagusien Departamentua eta azkenik Promozio Ekonomiko eta

Enplegurako Departamentua dira. Hala ere, batzuek eta besteek aurreikusitako ekintza

moten artean alde handiak daude. Lehenengo desberdintasuna zera da: Berdintasun

Zerbitzuak ez duela bakarrik kuantitatiboki ekintza gehiago lantzen baizik eta ekintza hauek

ikuspegi kualitatibo batetik ere interesgarriagoak direla, gizartearen beharrizan estrategikoak

baitituzte helburutzat. Berdintasun Zerbitzuaren ardurapean dauden ekintzak genero rolak

aldatzera bideratzen dira. Adibide bezala Berdintasun eta emakumeen Ahalduntze Eskolak

programatzen duen formazio eta lantegi eskaintza zabala (1.1.1.1. ekintza, II Ardatza),

udaleko langile teknikoei, elkarteei eta bestelako inplikaturiko agenteei bideratutako

aniztasun sexualari eta genero identitateari buruzko seminarioaren antolakuntza (1.1.4.1.

ekintza, II Ardatza) edota autodefentsa feminista lantegien antolakuntza (1.2.1.1. ekintza, IV

Ardatza), besteak beste. Aipatutako beste bi zerbitzu eta departamentuen kasuan, ostera,

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

ekintzak zentzu praktikoagoa dute. Euren helburua, batez ere, emakumeen bizitza kalitatea

hobetzea da, genero roletan eta hauek eratzen dituen sisteman eraginik izan gabe.

Adibidez, laguntza ekonomikoak mantentzearekin edo gastu ekonomien estaldurarekin

zerikusirik duten ekintzak (3.1.1.2. ekintza, III Ardatza eta 4.1.1.1. ekintza, IV Ardatza),

emakume taldeei espazioak erraztea (1.1.7.1. ekintza, II Ardatza) edo emakumeek

ikastaroetara sarbide errazagoa izan dezaten ekintza positiboak (3.2.2.4., 33.2.2.6. eta 3.2.3.1.

ekintzak, II Ardatza), besteak beste.

Berdintasunerako III Planean ekintza kopuru handiagoren erantzule izateak, konpromiso maila

altuagoa dagoela esan nahi du, argi eta garbi. Baina aipatu ditugun kasuetan, Planari

bultzada ematen dion zerbitzutik aparte, bere ardurapean hartu dituzten ekintza asko

dagoeneko departamentu eta zerbitzu barruan egiten ari ziren, aurreko Berdintasun Planaren

ondorio gisa edo genero zeharkakotasunari atxikitako neurrien ondorioz. Datorren

plangintzari begira, hortaz, garrantzitsua da pentsatzea dagoeneko egiten ari diren ekintzak

Plan barruan hartzeak departamentuek berdintasunari dagokionez daukaten inplikazio

mailari buruzko ebaluaketa nahasten ez ote duen. Baina batez ere, kontutan izan behar da

Plana dagoeneko egiten ari diren ekintza kopuru handi batekin elikatzeak ez duela

departamentuek berdintasun gaietan eman behar dituzten aurrerapausoak errazten. Azken

hau udaleko berdintasun politikarekiko konpromisoa pixkanaka handituz lortuko litzateke.

Ekintza gutxien aurreikusita zuten departamentu, zerbitzu eta unitateak, Osasun Publikorako

Zerbitzua, Kirol Zerbitzua, Jaietako Unitatea, Interbentzio eta auditoria Departamentua,

Aurrekontu Zerbitzua eta Euskara Zerbitzua dira. Ezin dugu ahaztu, hauetako batzuk (Jaietako

Unitatea, Interbentzio eta auditoria Departamentua eta Aurrekontu Zerbitzua) lehenengo

aldiz parte hartzen dutela udaleko Berdintasun Planean aurreikusitako ekintza batzuen

arduradun gisa. Zentzu honetan, ulertzekoa da euren parte hartzea hain handia ez izatea

hasiera batetik. Hala ere, ezin dugu aipatu gabe utzi, ikuspuntu estrategiko batetik, eta batez

ere Udaletxe barruan genero zeharkakotasuna bultzatzeko ideiarekin, Interbentzio eta

auditoria Departamentuaren zein Aurrekontu Zerbitzuaren parte hartzea oso garrantzitsua

dela. Datorren plangintzari begira departamentu eta zerbitzu hauen jarraipena bermatzea

interesgarria litzateke genero mainstreaminga bezalako aspektu estrategikoetan intzidentzia

edukitzen jarraitu ahal izateko. Horrela genero ikuspegia barne hartzen dituzten aurrekontuak

sortu ahal izango lirateke edo Vitoria-Gasteizko Udaletxeak egiten dituen kontratu, diru-

laguntza eta deialdietan genero irizpideak kontutan izan. Berdintasunerako III Planean egin

den aurrerapausorik garrantzitsuena, hala ere, aipaturiko departamentu eta zerbitzua barne

hartze izan da. Izan ere, datuak aztertzen baditugu, lortutako beteketa maila baxua izan da:

Aurrekontu Zerbitzuak ez du ekintzarik bete eta Interbentzio eta auditoria Departamentuak

aurreikusita zituen ekintza guztiak betetzeko prozesuan jarraitzen dute.

Hurrengo irudian departamentu, zerbitzu eta unitate bakoitzeko ekintzen beteketa maila

jazotzen da.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

13. Grafikoa. Departamentu bakoitzeko ekintzen beteketa mailari buruzko emaitzak.

�

Hiru zerbitzu dira aurreikusita zituzten ekintza %100 bete dutenak: Udaltzaingo Zerbitzua,

Osasun Publikorako Zerbitzua eta Kirol Zerbitzua. Azkeneko kasuetan, aipaturiko zerbitzuek

ekintza bakarra zeukaten ardurapean. Horregatik, jazotako datuak eurentzat oso positiboak

badira ere, Planean izan duten intzidentzia maila oso baxua dela azpimarratu beharko

litzateke. Lehen kasuan, Udaltzaingo Zerbitzuak bere ardurapean zeuzkan 6 ekintzetatik

lautan Gizarte Gaien Departamentua ere agertzen da arduradun gisa. Tankera honetako

kolaborazioak koordinazio maila altuagoa eskatzen badute ere, beteketarako erabiltzen

diren baliabideak (denbora eta giza baliabideak) gainerako kasuekin alderatuz handiagoak

dira.

Beste alde batetik, 7 departamentu, zerbitzu eta unitatek batez bestekoaren gainetik

dagoen beteketa maila daukate: %59a. Ondoren, departamentu, zerbitzu eta unitate hauek

aipatzen ditugu beteketa maila altutik baxuagora: Enplegu Zerbitzua (%76a), Berdintasun

Zerbitzua (%73a), Euskara Zerbitzua, Gazteria Unitatea, Gizarte Zentroak, Jaietarako Unitatea

(azken laurak, beteketa maila berdina daukate, %67a) eta, azkenik, Gizarte Gaien eta

Pertsona Nagusien Departamentua (%64a).

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Datu hauek aurreko irudiarekin batera kontutan hartuz ondorio hauek atera daitezke: lehenik

eta behin, beteketa maila altuena duten zerbitzuak (Enplegua, %76, eta Berdintasuna, %73)

ekintza gehien aurreikusita zituztenak zirela, baita, 17 eta 52 hurrenez hurren. Honek

Berdintasunerako III Planarekin daukaten konpromiso eta inplikazio maila ziurtatzen du. Hala

ere, ulertu beharra dago Berdintasun Zerbitzuaren kasua paregabea dela, ez bakarrik

Planaren bultzada egiten duelako, baizik eta bere beteketa mailak batez bestekoaren

gainetik dagoelako, bere ardurapean dagoen ekintza kopurua handiena delarik. Beteketa

mailaz aparte, ezin dugu ahaztu, gainera, lehen aipatu dugun bezala, Berdintasun Zerbitzuak

bere ardurapean dituen ekintza guztiak ezaugarri estrategikoa dutela, genero sistema

aldatzera bideratuta daudelarik. Azkenik, ez dugu nahi aipatu gabe utzi, Berdintasun

Zerbitzuak Berdintasunerako III Planaz gain bestelako ekintzak ere aurrera eramaten dituela.

Planari eskaini diezaiokeen denbora eta esfortzua, horrela murriztuta ikus daiteke.

Aurreko informaziotik ondorioztatu dezakegun beste datu bat zera da: espero zitekeenaren

kontra, ekintza gutxien aurreikusita dituzten zerbitzu batzuk, Euskara eta Gazteria Unitatea,

bezala, ez direla beteketa maila altuena erakusten dutenak (bataz bestekoaren gainetik

daude, baina ez dute mailarik gorenak lortzen). Gizarterako Gaiak bezalako beste

departamentu batzuk, ekintza gehiago aurreikusita izan arren, beteketa maila altuagoa

lortzen dute. Batzuetan guzti hau kanpo faktoreen menpe dago, ekintza zehatz baten

beteketa erraztu dutenak, agian. Baina, edozein kasutan, ezin ahaztu daitekeen korrelazio

bat existitzen da aurreikusitako ekintza kopuruaren eta inplikazio mailaren artean, beteketa

ere aztertzen baldi bada. Horrela, era ulertzen da: inplikazioa altua izango da ekintza kopuru

handia auren ardurapean hartzeaz gain, hauek betetzen baldin badituzte.

Otro dato llamativo obtenido de la información anterior es que lejos de lo que se podría

pensar, aquellos servicios y unidades que menos acciones tienen previstas, tales como el

Servicio de Euskera y la unidad de Juventud, en cambio, no muestran un porcentaje de

ejecución más alto (sí por encima de la media pero no de los más altos de este bloque de

departamentos señalados). En contraposición, otros departamentos, además de los dos

mencionados anteriormente, con mayor número de acciones previstas tales como Asuntos

Sociales, muestran un mejor grado de cumplimiento. En ocasiones, esto se explica aludiendo

a factores externos que han condicionado la ejecución de alguna acción puntual. Pero en

cualquier caso existe una correlación inevitable entre el grado de implicación de los

departamentos con el número total de acciones planificadas y finalmente, el grado de

cumplimiento de las mismas. Así, se entiende, que la implicación mostrada será alta cuando

los departamentos además de asumir un número considerable de acciones dentro del Plan,

el grado de cumplimiento de las mismas también sea alto.

Sail, zerbitzu eta atalek aurrera eramandako bestelako ekintzak berdintasun alorrean,

Berdintasunerako III Planean aurreikusita ez zeudenak.

2014. eta 2015. urteen bitartean, Vitoria-Gasteizko Udalean berdintasun politikei eman zaien

bultzada, batez ere Berdintasunerako III Planaren testuinguruan ematen da. Hala ere, sail,

zerbitzu eta atal askok berdintasunari dagokionez egiten duten lana ez da Planean jasotzen

diren ekintzetara murrizten.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Berdintasun Zerbitzuari dagokionez, nahiz eta III Plan honen ebaluazioaren ildoan bertan

aurreikusita dagoen bultzada eta ekintza zehatzen betetzeari buruzko balorazioa egin, bere

denbora eta lan kopuru handia planifikazio horrekin zerikusirik ez duten beharrizanei

erantzuna ematera bideratuta dago.

Ondoren Vitoria-Gasteizko Udalak berdintasun alorrean aurrera eraman dituen ekintzak

zerrendatzen dira, Berdintasunerako III Planetik aparte:

Berdintasun Zerbitzua

Berdintasunaren alde egitasmo feministari eta emakumeen elkarteei bideratutako diru-

laguntzen deialdia kudeatzea. 2014 eta 2015 bitartean 20.000 euroko diru-laguntza eskaini

da. Horietatik, 6.000, Martxoaren 8ko ekintza eta ekitaldietarako erabili dira, Emakumeen

Nazioarteko Egunerako. Gainerako 14.000 euroak genero berdintasuna sustatzen duten

proiektu eta ekintzak jaso dituzte. 2014. urtean zehar 4 proiektu diruz lagundu ziren

martxoaren 8ari buruz eta 18 ekintza edota proiektu berdintasun alorrean. 2015ean, aldiz,

berriro ere diruz lagundu ziren 4 proiektu martxoaren 8ari buruz eta 6 ekintza edota proiektu

berdintasunaren alorrean.

Suhiltzaileentzat Lan Eskaintza Publikoa: Berdintasun Zerbitzuak instituzio artean sortu zen

talde batean parte hartu zuen suhiltzaileei bideratutako lan eskaintza publikoa prestatzeko

asmoz. Lan prozesua urtebetekoa izan zen eta bilera zein txosten tekniko askoren beharra

izan zuen, emakume eta gizonentzat oinarri berdinak ezartzeko helburuarekin.

Instituzio arteko lantaldea: udal esparruan genero inpaktuari buruzko txostenak idazteko gida

burutzeko ideiarekin Emakundek bultzatu zuen taldeaz ari gara. Berdintasun Zerbitzuak talde

honetan parte hartu zuen lau bileretara agertuz. Gainera ordenantza bat probatu zuen

Gizarte Gaietarako Sailean.

Vitoria-Gasteizko Udaleko enplegu publikoaren esparrurako I genero berdintasun Plana:

Berdintasun Zerbitzuak, Funtzio Publikoarekin eta Udalean ordezkaturik dauden talde

sindikalekin batera Vitoria-Gasteizko Udaleko enplegu publikoaren esparrurako I genero

berdintasun Plana landu zuen komisio parekidean parte hartu zuen.

Vitoria-Gasteizko denboraren erabilpenaren eta bateragarritasun erantzunkidearen

diagnosia: Berdintasun Zerbitzuak, Funtzio Publikoarekin eta Haurtzaro eta Senitarte

Zerbitzuarekin batera, diagnosi hau aurrera eramateko lan taldean parte hartu zuen.

Atzemandako ziurtasun-sentsazioa hobetzeko hiriaren argiztapenaren kontratazioari buruzko

espedientearen kudeaketa.

Emakume beltzen genitalen mozteari buruzko formazioa: oinarrizko zerbitzu sozialen langileei

bideratuta.

Pobreziaren feminizazioari buruzko ikerketa: Vitoria-Gasteizko emakumeengan 2007tik

2014era egon den krisiak izan duen eraginari buruzko ikerketa.

Aholkularitza zerbitzua, genero ikuspegia zenbait proiektutan nola sartu edo hobetu

daitekeen azaltzeko:

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

o GPS proiektua: Enpleguaren Sustapenak, Formazio Zerbitzuak bultzatzen duen

hezkuntza zentroetako lan orientazioa.

o “Genero berdintasunaren eta LGTBIQ pertsonen aldeko udal kudeaketa

baterantz ibiltzen” proiektua, El Salvadorreko Talde Feministarena, Euskal

Fondoaren bitartez Garapenean laguntzeko Zerbitzuak laguntzen duena.

o Lankidetzarako Plan Zuzendaria (genero berdintasunerako atala)

o Emakumeak Zientzian Jardunaldiak, El Correo aldizkaria

o Gazteentzako baliabide gidaren barruan, genero berdintasunari buruzko

baliabideak berrikustea.

o Vitoria-Gasteizko udalaren barruan tokiz-tokiko salmentari buruzko

ordenantzarentzat aldaketak barne hartzen dituen testua. Hizkuntzaren erabilpen

ez sexista egiteko berrikusketa.

Web-a eta sare sozialak: Berdintasun Zerbitzuak sare sozialak, buletin digitala eta udaleko

web orria erabiltzen ditu bere edukiei buruz eta neurri txikiago batean bestelako instituzio eta

taldeen proiektuei buruz informatzeko eta hauek barreiatzeko. Horrela zerbitzuak martxan

jartzen dituen ekintzetan parte hartzera animatzen du, eskaerak erantzuten ditu eta

orokorrean sentsibilizazio lana egiten du. Berdintasun Zerbitzuak Facebook profila dauka.

Horren bitartez beste 61 erakunde eta elkarte jarraitzen ditu. 257 pertsonak eta elkartek

jarraitzen dute Berdintasun Zerbitzua.

Zerbitzuak periodikoki buletin digital bat argitaratzen du, ahalduntze eskolak egiten dituen

ekintzak, kanpainak eta, orokorrean, albiste garrantzitsuak aditzera emateko. Horretaz gain

feminismo eta berdintasunarekin zerikusirik duten bestelako deialdiak ere barne hartzen dira

buletin honetan. 2014. urtean 3 buletin argitaratu ziren (garai horretan postaz bidaltzen ziren)

eta 2015ean 25. 1678 pertsona daude harpideturik.

Udalaren web orokorrean zerbitzuaren web orria eguneratua mantentzen da. Ekintzak eta

albisteak argitaratzen dira, eduki estatistikoez eta bestelako informazioez gain baliabideei

buruz, martxan dauden kanpainei buruz edota lantzen den bestelako dokumentazioari buruz,

besteak beste.

Genero eta enpleguari buruzko formazioa: Enplegu formazioa (2016ko maiatzaren 4, 5, 10

eta 11). Enplegu eta Garapen Ekonomikorako Sailak Berdintasun Zerbitzuak formazio hau

eskaini zezan eskatu zuen. Helburua, hau zen: langileentzat marko kontzeptual bat lantzea,

genero ikuspuntua enpleguari dagozkion udal esku hartzeetan txertatu ahal izateko.

Aurkezpen teorikoa eta ikasitakoaren aplikazioa tartekatu zen, hainbat dinamikaren bitartez.

Saio bakoitza, horrela, lantegi praktiko bihurtu zen, zeinetan gai zehatzak landu ziren: 1.

Marko teorikoa 2. Ahalduntzea 3. Orientazio Prozesua 4. Ekintzailetasuna.

Lesbo-Gay-Transfobiaren aurkako Nazioarteko Eguna, Maiatzaren 17a (2016ko maiatzaren

11, 16, 18 eta 20a). Egun hori gogoratzeko eta ez bakarrik emakumeengan eragina duten

diskriminazio mota horiek salatzeko Berdintasun Zerbitzuak “Transgeneroak: teoria

feministentzat erronkak” hitzaldia antolatu zuen, Cristina Garaizabalen eskutik eta hiru zine-

forum. Hitzaldia bertan behera utzi behar izan zen, hizlaria gaixorik jarri zelako. Ekintza horiek

Hegoak Elkartearekin batera eraman ziren aurrera.

LGTBIQ politiken aholkularitza taldea berriro martxan jartzea (2015eko abendua, 2016ko

urtarrila). Berdintasun politiketan “emakumea” subjektu politiko gisa zabaltzeko beharrizana

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

nabaritzen da. Ikuspuntu horren bultzada “Aniztasun sexuala eta genero identitatea

berdintasun politiketan” seminarioak ekarri zuen, 2014ko azaroan ospatu zena. Orduan,

aholkularitza talde bat sortu zen, duela gutxi berriro martxan jarri dena. Talde horren helburua

zera da: Berdintasun Zerbitzuak Vitoria-Gasteizen ibilbide luzea duten pertsona adituen

laguntza izatea gai estrategikoak erabakitzeko.

Udal Esparrua Antolatzeko Plan Orokorra: instituzio arteko 4 bileretan parte hartzea eta

Hirigintza lantalde teknikoari honako proposamen hauek jakinaraztea:

o Vitoria-Gasteizko Emakumeen Etxea aipaturiko Planean barne hartzea

o Aipatutako Planean genero inpaktua kontuan hartzeko beharrizana.

Gainerako sail, zerbitzu eta atalak

• Giza Eskubideen babesari bideratutako diru-laguntzen deialdian, LGTBIQ taldeari

bideratutako atal berezia sortzea (Garapenean laguntzeko Zerbitzua)

• 2015/2016. ikasturtean, lehenengo aldiz, berdintasun arloan programa zehatz bat sortzea, auzoko elkarteek egindako ekarpenekin (Gizarte Etxeen Atala)

• Beldrr Barik Programan parte hartzea (Gazteria Atala)

• Emakumeen salerosketaren aurkako Save the Childrenen proiektu batean parte hartzea (Gazteria Atala)

• Lan esparruko prekarietatean aurrera egiteko emakume gazteei bideratutako enplegu programak (Gazteria Atala)

• Gazteria Planean berdintasun alorrari buruzko neurriak barne hartzea

• Orokorrean, baliabide eta programetan genero ikuspegia txertatzea (Asexoria, sexu aholkularitza zerbitzua; Gazteria Plana; programaturiko ekintzak, etab.) (Gazteria Atala)

• Pobreziaren feminizazioari buruzko ikerketan parte hartzea (Ikerketa Kabinetea)

• Bi enplegu programatan genero ikuspegia txertatzea (Enplegu Zerbitzua)

• Jaietan egindako indarkeria eta mehatxu sexualaren aurkako kanpaina, “Ezetza, ezetza da” (Jaien Atala)

• Sexuaren arabera banandutako datuak eskatzea eta aldagai hori era zabaldu batean, identitate posibleak kontuan hartuz, formulario eta sortutako fitxetan kontuan hartzea (Herritarren Parte-hartzerako Zerbitzua)

• Genero ikuspegiarekin antolatutako ekintza bat, “Zirko” (Euskara Zerbitzua)

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Sailean sexuaren arabera banatutako datuak jasotzea eta genero ikuspegia txertatzea (Funtzio Publikoaren Saila)

• Dokumentazio zentroko lan ildoak; fondoak erostea, erakusketa zikloak, genero ikuspegia duten ikus-entzunezko hitzaldiak (Montehermoso Kulturunea)

• Talde feministei laguntzea espazioak uzteko, politika feministak ikusgarri egiteko helburuarekin (Montehermoso Kulturunea)

• Erakusketa eta bisita gidatuen %50a berdintasunari buruzko edukiak izatea (Montehermoso Kulturunea)

Aurreko informaziotik bi gauza nabarmendu behar dira: alde batetik, Gazteria Atalak

berdintasunari dagokionez erakutsitako inplikazio maila altua, Berdintasunerako III Planaren

gainetik. Arreta ematen du, gainera, Planean inplikazio maila altuegirik jasotzen ez duen atal

bati buruz ari garelako. Beste alde batetik, Montehermoso Kulturuneak egiten duen lana

nabarmendu behar da, zeinak ez duen Planaren ekintzarik bere ardurapean. Hala ere,

metodologian azaldu den bezala, bere arloan erakusten duen genero ikuspegiaren

integrazioa dela eta, ebaluazio honen atal kualitatiboan barne hartzea erabaki da.

Galdetutako beste sail, atal eta zerbitzuek berdintasun arloan gainerako ekintzarik aurrera

eramaten ez dutela aitortzen dute, Berdintasunerako III Planean aurreikusitakoetatik aparte.

Beste batzuek ekintza zehatzak egiten ez dituztela diote baina genero ikuspegia euren

eguneroko lanean kontuan izan ohi dutela.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

ONDORIO OROKORRAK: IDEIA NAGUSIEN LABURPENA

Gaiak Ondorioak

III Planaren diseinu fasean erabilitako metodologia parte-

hartzailea oso ondo baloratua izan da teknikarien aldetik.

Elkarteek ere parte hartu zuten. Beste alde batetik, Planaren

jarraipenerako sortu izan diren estruktura eta koordinazio

espazioak ere baloratuak izan dira.

Ja

rra

ipe

na

eta

ko

ord

ina

zio

rak

o e

stru

ktu

rak

Aurrekoari lotuta zenbait arazo aipatzen dira. Batez ere, Planaren

koordinazio prozesua denboran zehar jarraitasunik ez duela izan

adierazten da: hasiera batean bultzada handia eman zitzaion eta

geroztik indarra galduz joan da, 2015. urtean jadanik apenas

existitu ez delarik. Hori guztia azaltzeko argudiatu dena zera da:

lehenik eta behin 2015ean Planean eragina izan zuen

hauteskundeen testuinguru politikoak eta neurri txikiago batean,

langileei dagozkien aldaketek.

Be

rdin

tasu

n Z

erb

itzu

a

Berdintasun Zerbitzuak errekonozimendu ona jasotzen du Udaleko

gainerako sail, zerbitzu eta atalen aldetik. Egitasmo feministak ere

iritzi positiboa du Berdintasun Zerbitzuari buruz. Duen inplikazio

maila, eraginkortasuna eta ematen duen laguntza baloratzen da,

batik bat. Aldi berean Zerbitzuak duen misioa, bete behar dituen

funtzio eta horretarako prest dituen baliabideak bat ez datozela

uste da.

Vito

ria

-

Ga

ste

izk

o

Ud

ale

txe

a e

ta Vitoria-Gasteizko Udalak emakumeen eta gizonen arteko

berdintasunaren alde egiten duen apustua argia da, entitateak

berdintasun politiketan daukan 15 urteko ibilbideak erakusten

duen bezala.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Hala eta guztiz ere, aurrerapausoak beti eman daitezkeela uste

dute galdetutako pertsonek, konpromiso maila altuagoak lortuz.

Udal honetarako aipatzen diren erronketako bat, genero

zeharkakotasuna instituzioaren maila guztietan txertatzea

litzateke, udal estruktura osatzen duten sail guztien konpromisoa

bilatuz eta batez ere, berdintasunari kasurik egiten ez diotenena.

Vitoria-Gasteizko Udalean genero zeharkakotasuna errealitate

bat izan dadin lortzeko, esparru politikoak gaiaren inguruan

ardura gehiago bere gain hartu beharko luke.

Vitoria-Gasteizko Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunerako II eta III Planei esker, Udalak genero zeharkakotasuna bere arlo eta prozedura guztietan txertatzeko beharrizanaren kontzientzia handiagoa erakusten du. Zentzu horretan, norabide egokian lan egiten ari da. Udalak duen ibilbidea garrantzitsua izan arren, genero mainstreaminga ez da organizazioaren kulturan txertatu. Orokorrean, zeharkako politika guztiak, berdintasuna barne, sailek duten lanaren gehigarri bat bezala atzematen da eta ez zaio normalean lehentasunik ematen.

Sail, zerbitzu eta atalek genero zeharkakotasunari erantzuten dioten era ez da homogeneoa eta pertsonen konpromisoarekin zerikusirik duten faktore subjektiboen menpe dago. Horren ondorio bezala “aliatuak” diren sail, zerbitzu eta atalak bereizi daitezke. Horiek genero zeharkakotasuna txertatu egiten dute, beste batzuk zeharkakotasunetik oso urrun gelditzen diren bitartean.

Ge

ne

ro z

eh

ark

ak

ota

sun

a

Udal estruktura osoan zeharkakotasun printzipioa txertatzeko aipatzen den bestelako zailtasun bat langileen formazio, baliabide ekonomiko zein giza baliabideen eta tresna egokien falta da. Muga horiek gainditzeko neurriak hartzeaz gain, genero ikuspuntua udal estrukturan txertatu ahal izateko sail guztiek euren errealitateari buruzko diagnosia egin beharko lukete. Horrela sailok martxan jartzen dituzten “ez ahalduntze ibilbideak” ikusgarri egin ahal izango ziren.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Planean ildo interesgarriak marrazten dira sekzioartekotasunari dagokionez. Batez ere, LGTBIQ taldeaz ari gara. Hala eta guztiz, emakume batzuk diskriminazio anitzeko egoeretan ezartzen dituzten bestelako estrukturak ez dira sistematikoki kontuan hartzen.

Se

kzi

oa

rte

ko

tasu

n p

rin

tzip

ioa

eta

LG

TBIQ

tald

ea

Berdintasunerako III Planak genero kontzeptuaren ikuspegi zabalago bat emateko balio izan du, Berdintasun Zerbitzuak aurrera eraman duen ekintza estrategiko batzuei esker baita Planetik aparte Zerbitzuak abian jarri dituen bestelako ekintzak direla medio ere. Hala ere, sekzioartekotasunari dagokionez, distantzia handia dago Planaren sarreran jasotzen den printzipioen deklarazioaren eta deklarazio hori Planaren ardatzetan islatuta gelditzen den eraren artean.

Be

tetz

ea

ren

azt

erk

eta

oro

ko

rra

Planak 185 ekintza jasotzen ditu. Horietatik %59 bete izan da, %9

betetzeko prozesuan dago eta %27 ez da bete. Gainerako %5ari

buruz ezin izan da informaziorik jaso. Azken finean, bete diren

ekintzen eta betetzeko prozesuan daudenen portzentajea

gehituz, betetze maila %68koa da.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Sail, zerbitzu eta atalek ekintzak ez betetzeko erabili izan dituzten

argudioak bost gaitan laburbiltzen dira:

• Denbora falta: genero zeharkakotasuna sailek izan ohi

duten lanaren gehigarri bezala bizitzen da eta ez zaio

orokorrean lehentasunik ematen.

• Giza baliabideen gabezia: teknikariek ez dute denbora

nahikoa zeharkakotasunak eskatzen duen lana egiteko,

horretarako baliabideak falta baitira.

• Baliabide ekonomiko eza: ekintza batzuk aurrekonturik

esleituta ez izateak garrantzia kentzen die eta ondorioz ez

zaie lehentasunik ematen.

• Sailen errealitatera ez moldatzea: ekintzak sailek dituzten

prozeduran aldaketaren bat eskatzen zuen kasu

batzuetan, sailok ez dute ekintza bete edota ekintza

aldatu egin dute euren beharrizanetara moldatuz. Posizio

hori mainstreamingaren estrategiaren kontra doa.

• Menpeko ekintzak: Planeko ekintza mordo bat elkarrekin

erlazionaturik dago, prozesu zabalagoak eratuz. Ekintza

horietako bat ez betetzeak kate efektu bat jarri du

martxan, gainerako erlazionaturiko ekintzen ez betetzea

eraginez.

Era nabarmen baten barreiatu den dinamika bat eman da:

alegia, 2014. urterako aurreikusita zeuden ekintzak, hurrengo

urtera pasatzea. Horren ondorioz 2015ean %35 handitu zen bete

beharreko ekintzen portzentajea, sail, zerbitzu eta atalek

Berdintasunerako Planari aurre egiteko zuten ahalmena

gailenduz. Aurrekoaz aparte, ekintzen kopuru handitze hori

testuinguru politiko ezegoki batean eman zen. Azkenean,

horregatik, Berdintasunerako III Planari dagokionez, ekintzen

betetzea hurrengo urtera atzeratzea, ekintzak ez betetzearen

sinonimo bihurtu da.

Ard

atz

ba

ko

itza

ren

be

tetz

e m

aila

ren

an

alisi

a

Berdintasunerako III Planaren betetze maila desberdina da

osatzen duten 4 ardatzetarako. Ekintzen betetzeari dagokionez,

emaitza onenak izan dituen ardatza IV.a da, Emakumeen

aurkako Indarkeriaren aurka Borrokatzeko ardatza, alegia.

Emaitza txarrenak izan dituena, bestalde, I. ardatza da, Genero

Zeharkakotasuna Bultzatzeko Neurriena.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Lehen ardatza, Genero Zeharkakotasuna Bultzatzeko Neurriena,

ekintza gutxien aurreikusita zeukana da baita betetze maila

baxuena erakusten duena ere. Hala ere, ekintzen %20a oraindik

betetze prozesuan dago, prozesu zabalagoen parte baitira.

Arreta ematen duen beste aspektu bat hau da: aipatu diren

emaitzak kontuan izanda, sail, zerbitzu eta atalen sentsazio

orokortua da Berdintasunerako III Planari esker gobernantzan

aurreratu dela, batik bat.

Aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera, II Ardatza da Planaren

barruan pisu gehien hartzen duena. Hala ere, betetze mailari

dagokionez, bigarren baxuena da. Horregatik diseinua errealista

ez dela izan ematen du. Norabide berean apuntatzen du

ekintzen oreka ezak, izan ere, guztiz estrategikoak diren ekintzak

zehatzagoak edo praktikoagoak direnekin partekatzen dute

estruktura maila.

III Ardatzak batez bestekoaren betetze maila altuagoa du.

Kontuan izan behar da, ardatz horretan Planaren jarraipena

zailagoa izan dela, gainerako ardatzekin alderatuz gero,

organizazio arazoak eta langileen aldaketak direla eta.

IV ardatza da betetze portzentaje altuena daukana. Gainera,

aurreikusten duen ekintza kopurua ere nahiko altua da. Hori guztia

azaltzen duten arrazoi batzuk hauek dira: Vitoria-Gasteizko Udalak

13 urte daramatza indarkeriaren aurkako politikak ezartzen,

denbora horretan baliabideak, prozesuak eta estrukturak eratu

dira indarkeriaren aurka lan egiteko eta horietako asko III Planean

barne hartu dira.

PR

OZE

SUA

REN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Vitoria-Gasteizko Udaleko sail, zerbitzu eta atalek berdintasunaren

helburuarekin daukaten inplikazio maila ezin da Berdintasun

Planean aurreikusitako ekintza kopuruaren arabera soilik neurtu.

Betetzen diren ekintza motak ere kontuan izan behar dira:

ezaugarri estrategikoak baldin badituzte, euren helburua genero

sistema eraldatzea delako edo, alderantziz, emakumeen bizitza

kalitatea hobetzera bideratzen baldin badira, zentzu praktikoago

batekin. Berdintasun Zerbitzuak bere ardurapean dituen ekintza

guztiak estrategikoak diren bitartean, gainerako sail, zerbitzu eta

ataletan horiek behera egiten dute.

Sa

il b

ak

oitza

ren

ara

be

rak

o b

ete

tze

ma

ila

ren

an

alisi

a

Faktore kuantitatiboak kontuan izanda, sail, zerbitzu eta atalek aurreikusten duten ekintza kopurua desberdina da. Batzuetan desberdintasun horiek saiek berdintasun arloan duten ibilbidearekin lotuta daude. Horrela, Berdintasunerako III Planak lehenengo aldiz zenbait sail eta zerbitzu barne hartzen ditu, orain arte berdintasun planetan parte hartu ez dutenak. Zentzu horretan aurrerapauso bat egin da sail horiek kontuan izanda soilik, nahiz eta euren ardurapean dagoen ekintza kopurua oso txikia izan. Alderantziz, berdintasun planetan ibilbide luzeagoa duten sailek ekintza kopuru handiagoa hartu ohi dute euren ardurapean. Kasu batzuetan sail horiek, euren prozeduretan dagoeneko ezarririk dituzten ekintzak Planaren barne hartu izan direlako gertatu da hori. Ekintza horien betetzeak ez dakar, hortaz, berdintasun politikei dagokienez aurrerapauso berezirik.

Sail, zerbitzu eta atal askok berdintasunari dagokionez egin duten

lana ez da bakarrik III Planaren esparrura mugatzen. Berdintasun

Zerbitzuari dagokionez, berdintasun arloan eginiko ekintzek

Planaren esparrua gailentzen dute eta horrek denbora eta giza

baliabideen ikuspuntutik arazoak dakartza. Zerbitzuak martxan

jarri dituen gainerako ekintzen artean hauek aipatu daitezke:

gainerako sailei aholkularitza, formazio espazioetara joatea, data

deigarrietan ekintzak antolatzea, bestelako zeharkako politikek

hasitako prozesuetan parte hartzea, etab.

Be

rdin

tasu

n a

rlo

an

eg

inik

o b

est

ela

ko

ek

intz

a b

atz

uk

III

Pla

ne

tik

ap

art

e

Gainerako sail, zerbitzu eta atalei dagokienez, bakarrik genero ikuspegia txertatuta dutenek egiten dituzte berdintasun arloan ekintzak, III Planak aurreikusitakoez gain.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

5. EMAITZEN EBALUAZIOA

Atal honetan Berdintasunerako III Planaren egoera aztertzen da osatzen duten lau ardatzen

emaitza zuzen eta ez-zuzenen ondorioz. Helburu orokorra, hau da: Planak proposaturiko esku

hartzeko ildo bakoitzean aurrera egiteko zein neurritara arte balio izan duen zehaztea.

Horretarako gurutzatutako ikerketa bat egingo da non ekintzen betetze maila zein lortutako

emaitza zuzenak kontuan izango diren. Azken kasu horretarako Planaren hasiera diseinatu

ziren emaitzen adierazleak erabiliko dira eta posiblea denean 2013ko egoera 2016koarekin

alderatuko da. Atal honen zatiaksail, zerbitzu eta atalei egindako elkarrizketekin ere elikatuta

daude. Horrela, Berdintasunerako III Planaren emaitza kualitatiboen ikuspuntua barne

hartuko dugu.

Beste alde batetik, kontuan izan behar da, dokumentu honen Eranskinean, ardatz

bakoitzean jaso ahal izan diren emaitzak ikus daitezkeela. Aipatutako Eranskinak lau taula

ditu (taula bat ardatz bakoitzeko) zeinetan ekintzen betetzeari zein emaitzei buruzko

informazio guztia islatuta dagoen. Emaitzak aurkezteko era hori, zeinetan ekintzen betetzea

argi eta garbi islatuta geratzen den esku hartzeko ildo, helburu estrategiko eta helburu

operatibo bakoitzeko, ikuspuntu global bat izatea errazten du eta interpretazio anitzak

egiteko aukera ematen du. Hurrengo lerroak ardatz bakoitzari buruzko ebaluazio orokorrean

sakontzen dute, jaso izan dugun informazioaren arabera eta aipatutako tauletan oinarrituta.

Hala ere, datuek eskaintzen dituzten interpretazio eta azterketa aukerak, hemen

aurkeztutakoak baino anitzagoak dira. Planean aktiboki parte hartu duten subjektu guztiei

gonbidapena egiten diegu, gainera, informazio honetara euren ikuspuntutik hurbiltzeko,

berdintasunaren azken helbururantz ibiltzen edo aurreratzen jarraitu ahal izateko.

I ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: UDAL POLITIKETAN GENERO

ZEHARKAKOTASUNA BULTZATZEKO NEURRIAK

Berdintasunerako III Planean I ardatzerako proposatzen den xedea hau da: udal esku hartzea

genero ikuspegitik organizatzea, hobetzea, garatzea eta ebaluatzea. Politika publikoek

genero desberdintasuna sortzen eta birsortzen den esparruetan esku hartzen dute eta

horregatik politika horiek ere berdintasun printzipiora egokitzea beharrezkoa da,

desberdintasun egoerak ez errepikatzeko.

Berdintasunerako III Planak aurrekoa lortzeko proposatzen duen prozesua genero ikuspuntua

plangintza, exekuzio eta esku hartzearen ebaluazio fase guztietan txertatzea da. Horretarako

erantzukizun politikoa, zuzendaritzazko rola edota udal zerbitzu guztietako langileak subjektu

aktibo bezala ikusten dira.

Vitoria-Gasteizko Udalean atzemandako beharrizanen arabera, Berdintasunerako III Planak

esku hartzeko honako ildo hauek ezartzen ditu udal politikan genero zeharkakotasuna

bultzatzeko:

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

1. Hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexista

2. Genero ikuspegitik jasotako estatistikak eta ikerketak

3. Berdintasunerako formazioa eta genero ikuspegia etengabeko formazioan

txertatzea.

4. Generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioa

5. Genero ikuspegia duen udal aurrekontua

6. Kontratazio, diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideak

txertatzea

7. Komisio, epai-mahai eta udal organoetan emakumeen eta gizonen parte hartze

bera

Ondoren aipatutako esku hartzeko ildo bakoitzari buruzko emaitzen balorazioa egingo da,

ardatz honek ezarritako azken helbururantz aurrerapausoak eman diren ala ez

ondorioztatzeko.

1. ILDOA: HIZKUNTZEN ETA IRUDIEN ERABILPEN EZ SEXISTA

Berdintasunerako III Planarentzat hizkuntza eta irudiak dira esku hartzeko ildoak, eraikuntza

sozial diren heinean gaur egungo desberdintasun egoera islatzen dutelako eta, gainera, kasu

askotan, desberdintasun hori bultzatu egiten dutelako ere bai.

Ildo honen barruan aurreikusitako ekintza kopurua 14koa da, helburu estrategiko hauetan

sakabanatuta: 1) udal ekimenetan hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexista bultzatzea (7

ekintzek osatzen dute) eta 2) herritarrekin egiten den komunikazioan hizkuntzaren erabilpen

ez sexista bultzatzea (6 ekintzek osatua).

Berdintasunerako III Planaren betetzeko epemuga barruan, 4 ekintza jarri dira martxan eta

10ek oraindik landu gabe jarraitzen dute. Dagokion helburuari erreparatuz gero, martxan jarri

diren ekintzetatik soilik batek dauka lehen helburuarekin zerikusirik, zeinak udal ekimenetan

hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexista bultzatu nahi duen eta beste hirurak herritarrekin

egiten den komunikazioa hobetzera bideratzen dira.

Ekintzen betetze maila baxua da, instrukzioa onartu aurretik egin behar izan diren zereginak

direla eta. Horiek espero baino denbora gehiago eraman dute. Gainera informazio eta

kontsulta tresnak sortzera bideratutako helburu operatiboa ere birplanteatu behar izan da.

Horren ondorio gisa, bai ekintzen betetze maila zein lortutako emaitzak espero baino

baxuagoak izan dira: instrukzioa ez da onartu, web orrian ez dira espero ziren tresnak aditzera

eman eta ez dira formazio ekintzak aurrera eraman.

Hala ere, aurrerapauso nabarmenak egin dira, zentzu honetan: hizkuntzaren erabilpen ez

sexistari buruzko instrukzioa lantzeko oinarriak ezarri dira eta, batez ere, baliabide zuzenak

erabiliz, hedapen lanak egin dira.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

14. Grafikoa. I Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila8

1.1. Helburu estrategikoa: hizkuntzaren erabilpen ez sexista udalaren ekimenetan.

Helburu estrategiko honek hiru helburu operatibotan jasotako ekintzen erdia (7 guztira)

jasotzen zituen:

• Hizkuntzaren erabilpen ez sexista egiteko irizpide homogeneoak ezartzea

• Hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexistari buruzko informazio eta kontsulta tresnak

sortzea

• Inplikaturik dagoen langileen formazioa

Landu ahal izan den helburu operatibo bakarra lehena izan da. Horrela gaian

espezializaturiko pertsonak 3 txosten landu dituzte hizkuntzaren erabilpen ez sexistari buruzko

irizpideei buruz (bata euskaraz eta bestea gaztelaniaz) eta irudiaren erabilpen ez sexistari

buruz. Txosten horiek idaztea guztiz estrategikoa izan da, izan ere, herritarrekin komunikazio ez

sexista lantzea ahalbidetu du bai hizkuntzaren zein irudien aldetik eta, gainera, hurrengo

ildoan aurrerapausoak emateko balio izan duelako: genero ikuspegitik jasotako estatistikak

eta ikerketak.

Hizkuntzen eta irudien erabilpen ez sexistari buruzko informazio eta kontsultarako tresnak

sortzearen helburu operatiboari dagokionez, ez da ekintzarik landu. Ez da, gainera,

inplikaturiko langileen formazio ekintzarik martxan jarri.

1.2. Helburu estrategikoa: herritarrekin komunikazioan hizkuntza ez sexista erabiltzea

Helburu estrategiko honek 6 ekintza hartzen ditu barne, lau helburu operatibotan

sakabanatuta daudenak:

• Inprimakiak, txantiloiak eta bestelako dokumentuak hizkuntzaren erabilpen ez

sexistara moldatzea

• Udal web orria hizkuntzaren erabilpen ez sexistara moldatzea

8 Grafiko honetatik aurrera “Total general” agertzen denean “guztira orokorrean” bezala ulertu daiteke.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• ALHAOn argitaratzen diren testuak hizkuntzaren erabilpen ez sexistara moldatzea

• Herritarrei arreta ematen dieten langileen hizkuntzaren erabilpena ez sexista izatea

Lehenengo helburu operatibo biak guztiz landu dira, gainerakoetan ekintzarik martxan jarri ez

den bitartean. Ez da ekintzarik bete ALHAOn argitaratzen diren testuak edo herritarrei arreta

ematen dien langileen hizkuntza, erabilpen ez sexista batera moldatzeko.

Inprimaki, txantiloieta bestelako dokumentuen hizkuntza berrikusi da. Informaziorako

Teknologien Saileko buru guztiei “Web-ean hizkuntzaren erabilpen ez sexista egiteko

aholkuak” dokumentua bidali zaie. MAEren (gaztelaniazko Ekintzen Manual Espezifikoa) eta

Adinekoen Zentro Soziokulturaletako jantoki erreserba egiteko aplikazioaren hizkuntza

berrikusi da. Gainera Informazio Zerbitzuak igortzen dituen erresoluzioetan egiten den

hizkuntzaren erabilpen ez sexista aztertzen da eta horri buruz proposamen txosten bat idazten

da.

Horrela, inprimaki, txantiloi eta bestelako antzeko dokumentuen hizkuntzaren erabilpen ez

sexistari buruzko egokitasunean aurrerapausoak eman dira nahiz eta hasierako urtean

(2013an) zein bukaerakoan (2016an) datuak era homogeneoan ez diren sistematizatu.

Horregatik aurrerapauso horiek zein zentzutan eman diren zehaztea zaila da. Planifikazioari

begira, beharrezkoa da proposatutako emaitzen adierazlea berrikustea. Orokorrean, 2013.

urtearekin konparatuz gero, udal web orrialdeari egiten zaizkion berrikusketek gora egin dute.

2. ILDOA: GENERO IKUSPEGITIK JASOTAKO ESTATISTIKAK ETA IKERKETAK

Berdintasunerako III Planak jasotzen duen bezala, berdintasun printzipioarekin bat datozen

udal politikak garatzeko baldintza bat emakumeek eta gizonek esku hartzeko esparru

desberdinetan bizitzen dituzten ezberdintasunak ezagutzea da. Horretarako, emakumeen

eta gizonen errealitateari buruzko ikerketa espezifikoak aurrera eramateaz gain, Udaletik

jasotzen diren estatistika eta ikerketa guztietan genero ikuspegia txertatu behar da. Horrela,

ezagutza maila handiagotuko da eta errealitateak Udalak esku hartzen duen eguneroko

esparru guztietan egiten duen garapenari jarraipena emango zaio, desberdintasuna sortzen

den espazio berriak detektatuz.

Berdintasunerako III Planak bi ekintza barne hartzen ditu genero ikuspuntua estatistika eta

ikerketetan bultzatzeko helburu estrategikoaren barruan. Lehenengo ekintza betetzeko

prozesuan dago eta bigarrena bete egin da.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

15. Grafikoa. I Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila�

�

2.1. Helburu estrategikoa: estatistika eta ikerketetan genero ikuspegiaren erabilpena

bultzatzea

Helburu estrategiko honek bi helburu operatibo ditu. Horietako bakoitzak ekintza bat barne

hartzen du:

• Estatistika eta ikerketetan genero ikuspegia txertatzeko irizpideak ezartzea.

• Inplikaturik dauden udal langileei formazioa ematea genero ikuspegia estatistika eta

ikerketetan txertatzeko

Lehenengo ildoan komentatu den helburu operatiboan bezala (hizkuntzaren erabilpen ez

sexista homogeneoa), ez da aurreikusitako instrukzioa onartu. Hala ere, aurretik egin behar

ziren zereginak bete dira, instrukzioa onartzeko: estatistika eta ikerketetan genero ikuspuntua

txertatzeko irizpideak ezartzen dituen tresna baten sorrera.

Genero ikuspuntuan estatistika eta ikerketetan txeratzeko formazioa egin da 12 ordutako

iraupenarekin. 29 pertsonak parte hartu dute (22 emakumek eta 7 gizonek) hainbat sailetan

lan egiten dutenak.

Orokorrean, genero ikuspegia estatistika eta ikerketetan txertatze prozesu honetan

aurrerapausoak eman dira, lan tresnak eratu direlako eta Udalean aurrekaririk ez duten

formazioak antolatu direlako.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

3. ILDOA: BERDINTASUNERAKO FORMAZIOA ETA GENERO IKUSPEGIA ETENGABEKO

FORMAZIOAN TXERTATZEA

Berdintasunerako III Planak aipatzen duen bezala, udal politiketan genero ikuspegia txertatu

ahal izateko beharrezkoa da langile guztiak oinarrizko formazio bat izatea berdintasunaren

alde lan egitea ahalbidetuko duena. Horretarako, etengabeko formazio planen edukiek

berdintasun printzipioarekin bat etorri behar dute, plan horietan berdintasun arloko edukiak

barne hartzeaz gain.

Oinarrizko formazioaz gain, ordea, beharrezkoa da berdintasun gaietan formazio Plan bat

martxan jartzea bi gauza ahalbidetuko duena: berdintasun politiken bultzadaz arduratzen

den langileak genero ikuspegia era egoki batean txertatzea, baita politika publikoen

diseinuaz, inplementazioaz zein ebaluazioaz arduratzen diren pertsonak txertatze hori egin

ahal izatea ere.

Formaziorako hirugarren ildo honek hiru ekintza barne hartzen ditu, bi helburu estrategikoetan

banatuta daudenak: 1) berdintasun arloan udal langileek duten gaitasuna bultzatzea eta 2)

udaleko etengabeko formazioan genero ikuspegia txertatzea. Aurreikusitako hiru ekintzetatik

lehen helburuari dagozkionak ez dira martxan jarri eta azkena, betetzeko prozesuan dago.

16. Grafikoa. I Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

3.1. Helburu estrategikoa: langileek berdintasun arloan dituzten formazioa bultzatzea

Helburu estrategiko honek bi ekintza barne hartzen ditu, helburu operatibo bakar batean

batuta:

• Udal langileei bideratutako formazio programa bat eratzea berdintasun arloan

Sailek berdintasun gaietan dituzten formazio beharrizanen inguruan ez da diagnosirik burutu

eta ondorioz, ez da formazio programa ere eratu.

Aurreikusi diren ekintzak martxan ez jartzeagatik, Berdintasunerako III Planaren esparruan ez

da langileen formazio maila bultzatzeko aurrerapausorik eman.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

3.2. Helburu estrategikoa: udaleko etengabeko formazioan genero ikuspegia txertatzea.

Helburu honek ekintza bakarra barne hartzen du, eta helburu operatibo honen barruan

dago:

• Etengabeko formazioa errepasatzea eta berdintasun printzipiora moldatzea

Nahiz eta Berdintasun Zerbitzuak eta Formazio Zerbitzuak talde bat osatu duten urteroko

etengabeko formazio programa errepasatzeko, oraindik ez dira berdintasunarekin zerikusirik

duten neurriak hartu programa aldatzeko. Ekintza hori amaitu gabe dago aurreko helburu

estrategikoan landu den ekintza bete ez delako: sailek berdintasun gaietan duten formazio

beharrizanen diagnosi bat egitea.

Berdintasunerako III Planaren barruan genero ikuspegia udaleko etengabeko formazioan

txertatzeko helburuari dagokionez egin den aurrerapausoa oso txikia izan da. Aurretik bete

behar ziren zenbait pauso egin dira, baina edozein kasutan, programek errepasatu eta

moldatu gabe jarraitzen dute.

4. ILDOA: GENEROAREN ARABERAKO INPAKTUAREN AURRETIKO EBALUAZIOA

Genero ikuspegia politika publikoetan txertatzeko eta hobetzeko oinarrizko neurrietako bat

generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioa egitea da. Politika publikoak onartu

aurretik horiek berdintasunean daukaten inpaktua aztertzean datza, berdintasunaren

helburuan eragin positibo edo negatiboa izango duten ebaluatzeko asmoz. Aurretik

egindako ebaluazio horrek inpaktu negatibo bat izatekotan neurri bideratzaileak kontuan

izatea ahalbidetzen du eta berdintasuna bultzatuko duten bestelako neurriak ere barne

hartzea.

Ildo horretarako aurreikusi dira bi ekintza. Biak helburu estrategiko beraren azpian daude:

udal politika publikoetan generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioak

bultzatzea.

Behin berdintasunerako III Plana betetzeko ezarri zen epemuga amaitu eta gero, ekintza biak

amaitu gabe daude; hau da, betetzeko prozesuan dira.

Kanpoko arrazoiak direla eta, ekintzen betetzeak eraldaketak sufritu ditu: Berdintasunerako

Instituzio Arteko Komisioak epe horretan Lantalde Tekniko bat sortu zuen, udal eta aldundi

mailan Generoaren araberako Inpaktuaren Ebaluazioak bultzatzeko asmoarekin. Esparru

horretan lan egiteko helburua Berdintasunaren aldeko Eusko Udalerrien Sarera, Berdinsarera,

pasatu zen. Berdinsareak inplementazio eredu bat garatzeko asmoa zuen taldea antolatu

zuen. Vitoria-Gasteizko Udalak talde honetan parte hartu zuen eredua garatuz eta formazio-

akzio prozesu bat martxan jarriz, eredua praktikoki Gizarte Politiken Sailean aplikatzeko.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

17. Grafikoa. I Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

4.1. Helburu estrategikoa: udal politika publikoetan generoaren araberako inpaktuaren

aurretiko ebaluazioak bultzatzea.

Laugarren ildoari lotutako helburu bakar honek bi ekintza hartzen ditu barne, zeinak bi

helburu operatiboetan sailkatuta dauden:

• Udal politiketan generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioak egiteko

zuzenbideak ezartzea.

• Generoaren araberako inpaktuaren aurretiko ebaluazioetan inplikatuta dauden

langileei formazioa ematea.

Helburu operatibo biak landu dira. Lehenengoaren kasuan Bedinsareak eratu duen lan

ildoak (generoaren araberako inpaktuari buruzko zuzenbideak), Berdintasunerako III Planaren

diseinuan aurreikusi ez zena, helburu operatibo honi dagokion ekintza aldatzea ezinbesteko

bihurtu du. Bigarren helburuari lotutako ekintza ere landu egin da, nahiz eta aldaketekin:

Berdinsareak garatutako eredua txertatzeko formazio-akzio prozesu batekin ordezkatu da,

Berdintasun Planean ekintza kopuru handi bat bere ardurapean hartzen zuen sail batekin,

Gizarte Politiken Saila. Horrela, ekintza era honetan idatzita geratu da: Berdinsareak

garatutako generoaren araberako inpaktu zuzenbideak Vitoria-Gasteizko Udalean

txertatzea.

5. ILDOA. GENERO IKUSPEGIA DUEN UDAL AURREKONTUA

Aurrekontu publikoak ez dira berdintasunaren helburuari dagokionez neutralak izaten.

Berdintasunerako III Planak udal aurrekontuek emakumeengan eta gizonengan duten

eragina ezagutzeko beharra ezartzen du, berdintasunerako politika publikoekin koherentzia

zaindu ahal izateko; hori guztia, emakumeen eta gizonen posizio eta baldintzei dagokienez,

zein zaurkortasun egoeran dauden taldeei dagokienez.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Genero ikuspegia udal aurrekontuetan txertatzeaz gain, beharrezkoa da berdintasun

politikek aurrekontu nahikoa izatea, euren lan helburuak betetzeko baliabideak izan ditzaten.

Hori guztia lortzeko Berdintasunerako III Planak 3 ekintza proposatzen ditu, guztiak helburu

estrategiko baten barruan daudelarik: interes berezia duten udal aurrekontuetan genero

ikuspegia txertatzea. Berdintasunerako Planaren epemuga barruan ez da hiru ekintza

horietatik bat ere bete.

Lanik bete ez izateak lan ildo berriak irekitzeko dagoen zailtasuna erakusten du.

Berdintasunerako III Planean, ondorioz, ez dira espero ziren emaitzak lortu genero ikuspegia

udal aurrekontuetan txertatzeari dagokionez.

18. Grafikoa. I Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

5.1. Helburu estrategikoa: interes berezia duten udal aurrekontuetan genero ikuspegia

txertatzea.

Helburu estrategiko honen barruan hiru ekintza aurreikusten dira, bi helburu operatibotan

banatuta:

• Inplikatuta dauden udal langileei formazioa ematea genero ikuspegia aurrekontu

publikoetan txertatzeko.

• Genero ikuspegitik interes berezia duten aurrekontuetarako proposamenak garatzea

Erantzukizun politikoa duten pertsonei, zuzendariei eta inplikaturiko teknikariei zuzendutako

seminarioa ez da aurrera eraman. Landu behar zuen gaia genero ikuspegia duten

aurrekontu publikoena zen. Ekintza hori lehen helburu operatiboari lotuta zetorren.

Bigarren helburu operatiboari dagokionez, ez da sail arteko talderik osatu aurrekontuen

proposamenak eratzen dituzten teknikariekin. Ondorioz, sailetako aurrekontu interesgarrien

genero inpaktua aztertu gabe gelditu da.

Aurreko prozesuak martxan jartzeko teknikariekin eta politikariekin bilerak egin dira.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Aurreko guztia dela eta, 5. ildoan ez da izan inolako aurrerapausorik. Berdintasunerako III

Plana bete eta gero (2016. urtean), Vitoria-Gasteizko Udalaren egoera genero ikuspegia

duten udal aurrekontuei dagokienez, 2013an zeukanaren antzekoa da.

6. ILDOA: KONTRATAZIO, DIRU-LAGUNTZA ETA LANKIDETZARAKO HITZARMENETAN

BERDINTASUN IRIZPIDEAK TXERTATZEA

Berdintasunerako III Planean jasotzen den bezala, kontratuak, diru-laguntzak eta

lankidetzarako hitzarmenak Udalaren eta gizartearen arteko harreman ekonomikorako

tresnak dira. Horregatik eta berdintasunaren aldeko lana enpresa, elkarte eta bestelako

organizazioetara luzatzeko ideiarekin tresna garrantzitsutzat hartzen dira horiek

berdintasunaren helburuan daukaten inplikazioa bermatzeko.

Ildo honetan 4 ekintza batzen dira, bi helburu estrategikoetan sailkatzen direnak: 1) udal

kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea (ekintza bat) eta 2) diru-laguntza eta

lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideak txertatzea (3 ekintza).

Berdintasunerako III Plana betetzeko epemugaren barruan 2 ekintza egin dira eta beste bi

betetzeko prozesuan daude. Bete den lehenengo ekintza, lehen helburuari lotuta dagoena

da. Bete den bigarren ekintza, berriz, bigarren helburu estrategikoarekin lotuta dago.

Betetzea maila hori ez da espero zena izan. Hala ere, aurreikusitako ekintzen erdia

betetzearekin batera gainerakoak lantzeko testuinguru egokia ezarri da. Zentzu horretan,

udal kontratazioari dagokionez aurrerapauso garrantzitsuak eman dira genero ikuspegia

txertatzeko orduan. Diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenekin izan den aurrerapena,

ordea, Berdintasunerako III Planaren betetzearekin espero zena baino txikiagoa izan da.

19. Grafikoa. I Ardatzeko seigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

6.1. Helburu estrategikoa: udal kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea

Helburu estrategiko honek ekintza bakarra barne hartzen zuen, helburu operatibo honi lotuta:

• Kontratazioan genero ikuspegia txertatzeko irizpideak ezartzea

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Helburu operatibo honi lotutako ekintza bakarra bete egin da. Nahiz eta berdintasun,

gazteria, lankidetza eta horrelako gaiak jorratzeko irizpideak barne hartzen zituen instrukzio

bat aurretiaz existitu, 2015. urtean instrukzio berri bat onartu zen Vitoria-Gasteizko Udalerako:

Kontratazio jasangarria eta gizartearekiko arduratsua. Bertan emakumeen kopuru handiago

baten kontratazioa, kualifikaturiko emakumeen kopuru handiago baten kontratazioa, ardura

edo kudeaketari buruzko irizpideak hala nola enpleguan, formazioan, soldatan, kalitatean

zein lan iraunkortasunean berdintasuna bultzatzeko programa baten diseinu eta aurkezpena

aurreikusten da.

Berdintasunerako III Planarekin udal kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzeko

helburuan aurrerapenak egin dira. Hala ere, ezin ezagutu daiteke genero irizpide horiek

barne hartzen dituzten udal kontratuak zenbat diren, udal Instrukzioa 2015ean onartu ostean

ez delako horien erregistrorik egin. 2013. urteko datuak ere ez ziren ezagutzen, beraz,

konparazioa egitea ezinezkoa litzateke.

6.2. Helburu estrategikoa: diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun

irizpideak txertatzea

Helburu estrategiko honek hiru ekintza hartzen ditu barne, helburu operatibo bakar baten

barruan:

• Diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan genero ikuspegia txertatzeko

irizpideak ezartzea

Helburu operatibo honi lotutako hiru ekintzak prozesu zabalago bat eratzen dute, baina

bakarrik ekintza bat bete ahal izan da. Berdintasun Zerbitzuak Vitoria-Gasteizko Udaleko diru-

laguntzen mahaian hartu du parte. Horren ondorio bezala txosten hau idatzi du:

“Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren legediari diru-laguntza eta lankidetza

hitzarmenen udal deialdietarako oinarrien moldaketa eta genero ikuspegia txertatzeko

proposamenak”. Nahiz eta Udaleko Zerbitzu Juridikoak hau guztia berretsi, txostena ez da Sail

arteko Mahaira eraman. Ondorioz, diru-laguntzen deialdietan txertatu daitezkeen

berdintasun irizpideak ez dira intranetean argitaratu.

Berdintasun irizpideen txertatze hori diru-laguntza zein lankidetzarako hitzarmenetan ez da

espero zena izan, aurreikusitako pauso guztiak bete ez direlako. Hortaz, ezin izan dira Udal

guztiarentzat homogeneoak diren berdintasun irizpideak ezarri.

Hala ere, irteera eta helmuga egoerak diru-laguntza eta hitzarmenetan berdintasun irizpide

gehiago barne hartzen direla erakusten du: 2013an 77 eta 2016an 109. Horrela, diru-

laguntzetan eta lankidetzarako hitzarmenetan berdintasun irizpideen txertatze maila hobetu

egin da Berdintasunerako III Planean zehar. Irizpide motak kontuan izanda, hala ere,

“hizkuntzen eta irudi ez sexisten erabilpena behartzen” dutenak behera egin dutela ikusten

da (2013an 10 eta 2016an 5) eta “emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari buruzko

legedia betetzera behartzen” dutenak guztiz desagertu direla konprobatu daiteke (2013an 2

eta 2016an 0).

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

7. ILDOA: KOMISIO; EPAI-MAHAI ETA UDAL ORGANOETAN EMAKUMEEN ETA GIZONEN

PARTE HARTZE BERA

Desberdintasuna oso argi ikusten den esparru bat, emakumeek erabakiak hartzeko tokietara

iristeko duten zailtasuna da. Horregatik, berebizikoa da Berdintasunerako III Planaren

lehenengo ardatzaren zazpigarren ildoan planteatzen dena: Udalean existitzen diren

bestelako komisio eta lan organoei buruzko ezagupen neurriak ezartzea, eta emakumeen

zein gizonen presentzia berari buruzko printzipioaren inguruan bere errealitatea zein den

jakitea. Ildo horrek presentzia berdin hau udal epai-mahaietan lortu nahi du, sariak

banatzeko orduan. Baita fondo kulturalak edota artistikoak emateko gai diren organoetan

ere: horiek era parekatu batean emakumeek eta gizonek eginda egon beharko lirateke.

BI ekintza daude ildo honen barruan. Biak helburu estrategiko beraren azpian: emakumeen

eta gizonen presentzia parekatua bultzatzea lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko

epai-mahaietan eta fondo kultural edota artistikoak emateko organoetan.

Planaren betetze prozesuan ez da ekintza horietako bat ere bete. Horren ondorioz, komisio,

epai-mahai eta udal organoetako emakumeen eta gizonen presentzia parekatuaren

inguruan ez da aurrerapenik eman Berdintasunerako III Planari esker.

20. Grafikoa. I Ardatzeko zazpigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

7.1. Helburu estrategikoa: lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan

eta fondo kulturalak edota artistikoak emateko organoetan emakumeen eta

gizonen presentzia parekatua bultzatzea.

Helburu estrategiko honek bi ekintza hartzen ditu barne, zeinak bi helburu operatiboetan

kokatuta dauden:

• Lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kultural edota

artistikoak emateko organoetan emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari

dagokionez dagoen errealitatea ezagutzea.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

• Lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kultural edota

artistikoak emateko organoetan emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari

dagokionez irizpideak ezartzea.

Ez da horietako helburu operatibo bat ere bete, bakoitzari lotuta zegoen ekintzarik egin ez

delako. Esan beharra dago helburu horiek oso era estuan daudela elkarrekin lotuta.

Udalean existitzen diren komisioak, epai-mahaiak eta organoak zeintzuk diren eta bertan

ematen den presentzia parekatuari buruzko errealitatea ezagutzeko egin behar zen

diagnosiarekin ez betetzeak emakumeen eta gizonen presentzia parekatuari buruzko

instrukzioa idatzi ezin izatea ekarri du berarekin.

Sailetan, lan komisio egonkorretan, sariak banatzeko epai-mahaietan eta fondo kulturalak

eta artistikoak erosteko organoetan emakumeen eta gizonen parte hartzeari buruz jaso

diren emaitzen adierazleak aztertuz, ordea, sexu biek behera egin dutela ikusten da 2013tik

2016ra. Erlatiboki emakumeen beherakada nabarmenagoa izan dela ere ikus daiteke, bai

komisioetan zein fondoak erosteko organoetan. Epai-mahaietan ez da gauza bera gertatzen

euren presentzia handiagoa izanik 2016an 2013an baino.

I ARDATZAREN ONDORIO OROKORRAK

• Lau ardatzetatik hau da betetze maila baxuena daukana (ekintzen

%57a ez da landu). Aurretiaz ezarritako helburua zera zen: udalaren

esku hartzea genero ikuspegitik organizatu, hobetu, garatu eta

ebaluatzea. Horretarako beharrezkoa izango da datorren

plangintzari begira genero zeharkakotasuna bultzatzen jarraitzea

Udal barruan

• Genero zeharkakotasunari dagokionez, Berdintasunerako III Planak

gai hauetan hobekuntza bi ekarri ditu: genero ikuspegitik jasotako

estatistikak eta ikerketak batetik, eta bestetik, genero irizpideak

txertatzea udal kontratazioan, diru-laguntzetan eta lankidetzarako

hitzarmenetan. Neurri txikiago batean hizkuntzen eta irudien

erabilpen ez sexistan eta generoaren araberako inpaktuaren

aurretiko ebaluazioan ere aurreratu da.

• Apenas aurrerapenik lortu ez duten ildoak, aurreikusitako ekintzarik

bete ez delako hauek dira: genero ikuspegia duen udal

aurrekontua eta komisio, epai-mahai eta udal organoetan

emakumeen eta gizonen presentzia orekatua lortzea. Hurrengo

plangintzan ildo horiek kontuan izan beharko dira eta ez betetzeko

eman diren arrazoiak aztertu.

• Berdintasunerako formazioan eta etengabeko formazioan genero

ikuspegia txertatzeko ekimenen betetze maila baxua da. Vitoria-

Gasteizko Udalean berdintasun politikak bultzatzeko eta genero

zeharkakotasuna errazteko estrategia garrantzitsu bat teknikarien

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

formazioa da. Baliteke Berdintasunerako III Planean aurreikusitako

formazio ekintza asko ez betetzeak bestelako ekintzen betetzean

eta I ardatzaren emaitzetan eragin negatiboa izatea.

II ARDATZEAN JAZSOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AHALDUNTZEA ETA

BALIOEN ALDAKETA

Emakumeen ahalduntzerako eta balioen aldaketarako II ardatzak emakumeen ahalduntzea

bultzatzea du helburutzat. Ahalduntze hori kontzientzia indibidualaren eta botere eta

autonomia pertsonala irabazteko prozesu gisa ikusten da; baliabideetara iritsi eta horiek

erabili eta kontrolatu ahal izatea; eta kolektiboki indarra hartzen joatea emakumeek parte

hartzera, eragina izatera eta gizartean erabakiak hartzera bideratuko dituena.

Emakumeek eta gizonek bai espazio publikoetan zein pribatuetan parte hartze orekatua

duten gizarte bat bultzatzeko berdintasunean oinarritutako harremanak eratu behar dira.

Horregatik, ardatz honetan gizonekin ere lan egitea proposatzen da, batez ere genero

estereotipoak eta rol sozialak ezabatzeko balioen aldaketan.

Beste alde batetik, ardatz honetan emakumeek bizi ditzaketen diskriminazio anitzeko

egoerak kontuan hartzen dira. Eskubideen gozamen osoa landu nahi da ardatz honen

barruan eta emakume guztientzat, baita gizonentzat ere, berdintasuna betetzea.

Azkenik, ardatz honetan sexuen, generoen eta sexualitatearen ikuspegi tradizionala

kuestionatzen da binakako kategoria gisa, egonkorrak eta aldaezinak. Zentzu horretan

aldaketa kontzeptual garrantzitsuak proposatzen dira.

Aipatu diren gai guztiak emakumeen ahalduntze eta balioen aldaketaren ardatzean lantzen

dira. Ardatz hau 5 esku hartzeko ildotan sailkatuta dago:

1. Genero kontzientziaren garapena eta emakumeen ahalduntzea

2. Balioen aldaketa, rol sozialak eta genero estereotipoak ezabatuz

3. Baliabide ekonomikoenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea

4. Baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea

5. Emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak hartzea eta eragina izatea

Ondoren, esku hartzeko ildo bakoitzean lortu izan diren emaitzak baloratzeari ekingo diogu.

Atera nahi den ondorioa, zera da: zein puntutara arte aurreratu den ardatz honen azken

xederantz.

1. ILDOA: GENERO KONTZIENZIAREN GARAPENA ETA EMAKUMEEN AHALDUNTZEA

Berdintasunerako III Planean jasotzen den lehenengo esku hartzeko ildo honen helburua

emakumeek bizi duten desberdintasun eta diskriminazio egoeraz kontzienteago izatea da

eta ahalduntze pertsonala erraztuko duen prozesu bat abian jartzea. Prozesu horrek eskubide

indibidualak, balio pertsonala eta emakumeen auto-estima barne hartzen ditu.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Horregatik, honako aspektu hauetan lan egitea proposatzen da: 1) emakumeen

desberdintasun egoeraren kontzientzia handitzeko ekintzak, 2) birbalorazio pertsonala

bultzatzeko ekintzak, 3) emakumeen lidergotasun pertsonala bultzatzeko ekintzak eta azkenik

4) euren burua zaintzera bideratutako neurriak.

Esku hartzeko ildo hau 24 ekintzek osatzen dute, 3 helburu estrategikotan banatuta: 1)

emakumeen ahalduntzea lagundu (17 ekintza), 2) garapenean laguntzeko udal politikan

emakumeen ahalduntzearen ikuspegia txertatzea (6 ekintza), 3) udal jaurdueran

ahalduntzearen ikuspegia txertatzen laguntzea (ekintza bat).

Berdintasunerako III Plana betetzeko epemugan, 15 ekintza landu dira eta 3k lantzeko

prozesuan diraute. 5 ez dira bete eta ekintza bakar bati buruz ez da informaziorik jaso.

Ildo honen barruan bete den ekintza kopurua erdiaren gainetik dago. Helburu

estrategikoetan oinarrituz, 11 ekintza bete dira lehenaren barruan, 3 bigarrenean eta bakarra

hirugarrenean.

21. Grafikoa. II Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

1.1. Helburu estrategikoa: emakumeen ahalduntzeari laguntzea

Helburu estrategiko honek 17 ekintza barne hartzen ditu, honako helburu operatibo hauetan

sailkatuta:

• Berdintasunerako eta emakumeen ahalduntzerako eskola indartzea

• Vitoria-Gasteizko emakumeen etxea martxan jartzea

• Emakume gazteek sexualitatea libreki, errespetuz eta erantzukizunez jardutea

• LGTBIQ pertsonen ikusgarritasuna eta ahalduntzeari laguntzea

• Emakume nagusien ahalduntzeari laguntzea

• Libertaterik ez duten emakumeen ahalduntzeari laguntzea

• Emakume migratzaile eta taldeei ahalduntzen laguntzea

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

• Emakumeen arteko komunikazioa eta informazioa erraztea teknologia berrien bitartez

Helburu estrategiko honen ekintzen betetze mailari dagokionez, helburu operatibo guztiak

eraren batean edo bestean landu dira, adineko emakumeen ahalduntzeari laguntzea izan

ezik: helburu horri buruz ez da informaziorik jaso.

Berdintasunerako III Planean zehar ekintza puntualak, lantegiak eta bestelako egitasmoak

programatu dira Berdintasunerako eta Emakumeen Ahalduntzerako Eskolaren markoan.

Programazio horrek teknologia berrien erabilpena sustatzea izan du helburutzat,

berdintasuneko udal buletina eta sare sozialak elikatuz zein teknologia berriei buruzko lantegi

zehatzak antolatuz. Gainera eskolak Montehermoso Kulturunetik kanpoko ekintzak antolatu

ditu, emakumeen kopuru handiago batera eta emakume anitzagoetara iristeko ideiarekin.

Eskolaren programazioaren inguruan Udal barruan sail arteko lan prozesuak eratu dira,

konkretuki, programaziora diskriminazio anitzari buruzko ikuspuntua txertatzeko ideiarekin.

Udaletik kanpo ere kolaboraziozko prozesuak jarri dira martxan UPV-EHUrekin, Emakunderekin,

elkarteekin, etab. Azken talde horri dagokionez urtero bi programazio bilera egin dira eta

ekintzen garapenean ere elkarteak kontuan izan dira (lantegi espezifikoak, moderatzaileak,

etab.). Elkarteek egindako ekarpen guztiak kontuan izan dira eskolaren programazioa

egiteko orduan.

Azkenik, sekzioartekotasun ikuspuntua eskolan barne hartzeko asmoz, diskriminazio anitza bizi

duten emakumeekin lan egiten duten hirugarren sektoreko langileei bideratutako formazio

ikastaroa antolatu da.

Horregatik guztiagatik lehen helburu operatiboan lortutako emaitzak oso positiboak dira;

aurreikusitako ekintza guztiak bete dira nahiz eta aukeratutako emaitzen adierazleak oso

egokiak ez diren; izan ere, gehienetan aurrerapen kualitatiboez ari gara 2013. urtearekin

konparatuz, eta bere sistematizazioa ez da aurrera eraman.

Ahalduntze Eskolak 2014. eta 2015. urteetan idatzitako txostenek, ordea, informazio

garrantzitsua eskaintzen dute Vitoria-Gasteizen lortu diren emaitzak baloratu ahal izateko.

Bere garapenean eta lorpen mailan berebizikoak izan dira programatu diren ekintzen

aniztasuna eta horiek lortu duten asetasun maila (5aren gainetik). Ondoren ekintzen

laburpen bat jasotzen dugu, parte hartzaileen kopuruarekin eta asetasun mailarekin aipatu

diren urteetan zehar.

4. Taula: Ahalduntze Eskolaren hasiera eta amaiera ekitaldietara joan den pertsona kopurua

Hasiera edo amaiera ekitaldia Parte hartzaileak Emakumeak Gizonak

2014ko apirila-ekaina 65 61 4

2014ko iraila-abendua 95 79 16

2015eko urtarrila-maiatza 100 93 7

Parte hartu duten pertsonen kopurua etengabe handitzen doala ikusten da. Gizonen

presentziak arreta ematen du, nahiz eta hain garrantzitsua ez izan eta, emakumeena bezala,

gero eta handiagoa da.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

5. Taula: Ahalduntze Eskolaren markoaren barruan antolatutako hitzaldietan parte hartu duten pertsona

kopurua

Hitzaldiak Parte

hartzaileak

Emakumeak Gizonak

Emakumeak baino gutxiago: gorputzaren diskurtso

normatiboak

43 38 5

Euskararen bidetik, iraganetik etorkizunera 10 9 1

Internet eta ahalduntzerako sare sozialak 26 26 0

Transfeminismoa zertan datzan 70 63 7

Matxismoa, posmatxismoa eta genero indarkeria 100 80 20

Amatasuna eztabaidan 82 79 3

Eskola, generoa eta interkulturalitatea 110 95 15

Beste mundu posible batetarako ekofeminismoa 50 41 9

Emakumeak eta kirola 24 17 7

Hain freskoak: emakume helduei buruzko gogoeta 100 95 5

Gaiaren eta hizlariaren arabera parte hartze kopuruak alde handiak baditu ere (10 eta 110

bitartean), batez bestekoa nahiko altua da: 62 lagunekoa.

6. Taula: “Berdinzinema”ko parte hartzaile kopurua, Ahalduntze Eskolaren barruan antolatzen

dena

Berdinzinema Parte hartzaileak Emakumeak Gizonak

Wadjda 90 76 14

Frances Ha 28 24 4

Los insólitos peces gato 14 14 0

Stories we tell 33 29 4

Evelyn 48 39 9

Forbidden voices 24 23 1

June eta Jolie 80 69 11

80 egunean 15 14 1

La demora 34 24 10

Pozitia copilolui 14 13 1

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Berdinzinema programan parte hartu duen pertsona kopurua, batez beste 38koa da.

Ondoren, irakurketa klub feministan parte hartu dutenen datuak jasotzen dira baita Vitoria-

Gasteizko Ahalduntze Eskolaren barruan antolatutako gainerako lantegiena ere.

7. Taula. Ahalduntze Eskolako irakurketa klub feministan parte hartu dutenen datuak9

Irakurketa klub feminista Asetasun maila Parte hartzaileak

2014ko apirila-ekaina 5,8 19

2014ko iraila-abendua 59

2015eko urtarrila-maiatza 5,8 59

2014ko azken hiru hilabeteetan irakurketa klub feministak parte hartzaileen kopurua handitu

zuen. Kopuru hori 2015eko lehen hiru hilabeteetan mantendu egin da. Balorazio orokorra ona

da.

8. Taula. Ahalduntze Eskolaren barruan antolatu diren lantegietako parte hartze datuak.

Lantegiak Asetasun

maila

Emakumeak Gizonak

Posta elektronikoa eta interneten oinarrizko

erabilpena

5,4 19

Feminismoa perspektiban 5,5 19

Generoa, lidergo-tasuna eta inteligentzia

emozionala

5,5 20

Zapaldutakoaren antzerkia 5,6 12

(Neure burua) zaintzen ikasten 5,5 23 2

Autodefentsa feminista I 5,4 18

Autodefentsa feminista II 5,6 20

Autodefentsa feminista III 5,9 17

Autodefentsa feminista IV 5,8 21

Generoa, lidergo-tasuna eta inteligentzia

emozionala

5,3 20

Genero islamofobia 5,5 25 4

Buru bakarreko familien ahalduntzea 4,8 20

Feminismoa perspektiban 5,3 17

9 Balorazio eskala 1etik 6ra doa.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Posta elektronikoa eta interneten oinarrizko

erabilpena

5,9 12

Genero indarkeriaren aurkako Legearen ostean, zer? 5,7 20 0

Zapaldutakoaren antzerkia 5,3 12

Neure burua) zaintzen ikasten 5,1 19

Autodefentsa feminista I 5,7 17

Autodefentsa feminista II 5,9 12

Autodefentsa feminista III 5,7 13

Emakume nagusi berriak 5,4 21

Amodiozko pelikulak ikusten dituzten gizonak 5,7 20

Hizkuntzaren erabilpen ez sexista 4,4 69

Moda deserosoa, haritik tira egin dezagun 5,5 10

Sarean lan egiteko tresnak eta interneteko

egitasmoak

5,6 12

Oso zaila da lantegietan parte hartu duten pertsonen arteko konparazioa egitea, lantegi

bakoitzaren ezaugarriak ezezagunak direlako; baita bakoitzak aurreikusten zuen parte hartze

minimoa eta gehiengoa. Hala ere, hizkuntzaren erabilpen ez sexistan parte hartu duen

pertsona kopuru handiak arreta ematen du (69 pertsona) eta, aldi berean, horrek izan duen

asetasun maila baxua (4,4) gainerakoekin konparatuz. Gizonentzat antolatutako lantegi

espezifiko batean 20 lagunek parte hartzeak ere arreta ematen du.

Emakumeen etxeari buruz, ez da bere funtzionamendurako oinarrizko dokumentua idatzi,

Berdintasunerako III Planean aurreikusita zegoen bezala. Hala ere, proiektu horren

aurrerapenari lotutako zenbait ekintza bete dira: esaterako, espazioa zehazteko pausoak,

etxea martxan jartzeko zereginak, konpromiso politikoa, etab.

Egitasmo feministak eta elkarteek etxearen inguruan izan duten parte hartzeari buruz esan

behar da egitasmoak Berdintasun Zerbitzuari diru laguntza bat eskatu ziola beste udalerri

batzuetako emakumeen etxeak ezagutu ahal izateko.

Emakumeen etxearen proiektua berdintasunerako Elkargunean adostutako hiru gai

garrantzitsuenetako bat da.

Migratutako emakumeei dagokionez, aholkularitza zereginak egin dira emakume

migratzaileen elkarteei, emakume horien topaketa egiten lagundu da biltzeko espazioak

eskainiz eta laguntza ekonomikoak ezarriz, euskararen ikaskuntzaren bitartez ahalduntzea

landu da eta bestelako proiektuak ere diruz lagundu dira.

Helburu estrategiko honen markoan aurrera eramandako beste ekintza batzuk honako

hauek izan dira: hezkuntza zentroetan eta topaguneetan 12 eta 30 urte bitarteko emakume

gazteei bideratutako sentsibilizazio kanpaina sexualitatea era librean, parekidean eta

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

erantzukizunez bizitzeko. Udaleko teknikariei, elkarteei eta inplikaturiko agenteei zuzendutako

seminario bat ere antolatu da “Aniztasun sexuala eta genero identitateak berdintasun

politiketan” izenburupean. Gaian adituak ziren pertsonek bideratu dute topagunea eta

bertan 96 pertsonek parte hartu zuten (78 emakume eta 18 gizon). Gainera, aniztasun

sexuala eta genero aniztasuna udal planifikazioan txertatzeko lantaldea berriro hasi da

martxan. Beste alde batetik, genero ikuspegia duen Self-Focus programaren hedapena egin

da, garapen pertsonalerako, topaketarako, espresiorako eta Zaballako Zentroan libertaterik

gabe dauden emakumeen harreman positiborako espazio bat ezartzeko. Emakume horiek

sortu dituzten argazkiak 112 orduz izan dira ikusgai Pilar Gizarte Etxean. Azkenik, Berdintasun

Zerbitzuaren webgunean atal bat sortu da: “Berdintasunaren alde bizitzeko eta lan egiteko

baliabide gida”. Euskaraz zein gaztelaniaz argitaratu da eta herritarrei orokorrean bideratuta

dago.

Adinekoentzat egiten diren ekintzak eta programazioa errepasatzeko eta bertan genero

ikuspegia txertatzeko lanik ez dirudi egin denik. Emakume migratzaileen ahalduntzeari eta

euren elkarteei dagokienez gaztelaniazko ikastaroak eskaintzen dituzten elkarte eta

entitateei bideratutako formazio ekintza ere ez da bete.

Edozein kasutan, helburu gehienak landu egin dira. Ildo honi esker, hortaz, emakumeen

ahalduntzeari dagokionez aurrerapen nabarmen bat egin da. Kasu batzuetan aurrerapen

horiek emaitzen adierazleetan ere nabaritzen dira, esaterako, Emakumeen etxea sortzeko

egin diren ekintza kopuru eta mota. Beste kasu batzuetan, berriz, datu horiek ez dira

adierazgarriak, ezaugarri kuantitatiboak baino ez direlako kontuan hartzen (adibidez, Udalak

Eskola indartzeko aurreikusten duen ekintza kopurua), nahiz eta sortu diren aurrerapenak,

batez ere, aldaketa kualitatiboak ekarri dituzten (ekintza motak eta berdintasun eta genero

arloari lotutako edukiak).

1.2. Helburu estrategikoa: garapenaren lankidetzaren udal politiketan emakumeen

ahalduntzearen ikuspegia txertatzea

Helburu estrategiko horren barruan 6 ekintza daude, 3 helburu operatibotan sakabanatuta:

• Garapenaren lankidetza eta sentsibilizazio proiektuek berdintasunari egiten dioten

ekarpena baloratzea

• Garapen bidean dauden herrialdeetan bizi diren emakumeen ahalduntzera eta

euren bizi balditzen hobekuntzara bideratutako programei buruzko informazioa eta

hedapena erraztu

• Komunitate migratzaileetatik datozen emakumeen elkartrukea erraztu ahalduntzea

eta euren bizitza baldintzak hobetzeko

Kolonbian kokatutako Ibaguéko Alkatetzarekin aurreikusita zeuden berdintasun politiken

elkartruke ekintzak ez dira aurrera eraman. Horregatik, hirugarren helburua ez da landu.

INAURORA sareko plataforman ere ez da parterik hartu, nazioarteko mailan berdintasun

esperientziak aurkezten dituena, ahalduntzeari buruzko atal zehatz batekin.

Alderantziz, genero markagailu sistemarekin (CAD-OCDE) erlazionaturiko ekintzak bete egin

dira eta baita garapen bidean dauden herrialdeetako emakumeen ahalduntzerako

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

ekintzak, Ahalduntze Eskolatik, berdintasun arloan ezarri diren lankidetza hitzarmenak aditzera

emanez.

Garapenaren lankidetzaren udal politiketan emakumeen ahalduntzearen ikuspegia

txertatzea helburuari dagokionez, egin diren aurrerapenak espero zirenak baino txikiagoak

izan dira, helburu operatibo zehatz bati lotutako ekintzak bete ez direlako eta bestelako

ekintza batzuetan aurrera eraman diren aldaketengatik.

1.3. Helburu estrategikoa: udal egitasmoan ahalduntze ikuspegia txertatzea

Ekintza bakar bat dago helburu estrategiko honi lotuta. Erlazionaturiko helburu operatiboa,

honako hau da:

• Inplikaturiko teknikariei formazioa ematea emakumeen ahalduntze ikuspegia euren

esku-hartzean txertatzeko

Enplegu Saileko eta Gizarte Gaien eta Adinekoen Saileko langileekin bi saio egin dira

ahalduntze ikuspegia txertatzeko. Zentzu horretan, helburua lortzeko aurrerapausoak egin

dira. Hala ere, ez da erraza esatea zer eratan, adierazleak jasotzeko orduan ez delako

2013tik 2016ra hobekuntzarik egin, kasu horretan, formazioetan parte hartzen duten langileen

kopuruari, sexuari, sailari edo mailari dagokionez. Gainera, nahiz eta gai horren inguruan

aurrera eraman diren formazio kopuruak gora egin duen (2013an 1 eta 2016an 2), formazio

horri eskainitako ordu kopuruak behera egin du.

2. ILDOA: BALIOEN ALDAKETA, ROL SOZIALAK ETA GENERO ESTEREOTIPOAK EZABATUZ

Berdintasunerako III Planak gizarteak emakumeei eta gizonei rolen eta estereotipoen

banaketaren ondorioz erantsi dizkien balioak, sinesmenak eta jarrerak aldatzea

beharrezkotzat jotzen du.

Balioen aldaketa hori hezkuntzaren arloan oinarritzen da eta haurrengan eta gazteengan

zentratzen da batez ere. Horregatik, ildo horren interesik garrantzitsuena sail arteko lantalde

bat osatzea da haur eta nerabeentzako hezkuntza programa integrala martxan jartzeko.

Programa horretan erantzunkidetasuna (III ardatza) eta emakumeen aurkako indarkeria (IV

ardatza) ere landuko dira.

Ildoak 5 ekintza barne hartzen ditu. Horietako lau lehenengo helburu estrategikoari lotuta

daude: genero balioen aldaketa bultzatzea. Eta gainerako ekintza bigarren helburu

estrategiko bati lotuta dago: ikasketen aukeraketa librea erraztea.

Planaren betetze epearen barruan hiru ekintza bete dira, hirurak lehen helburuari

dagozkionak, bat ez da landu eta bigarren helburuari dagokion ekintza bakarra betetzeko

prozesuan dago.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

22. Grafikoa. II Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

2.1. Helburu estrategikoa: genero balioen aldaketa bultzatzea

Helburu honen barruan lau ekintza daude, laurak honako helburu operatibo honen barruan:

• Hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail

arteko udal programa martxan jartzea

Helburu hau lantzeko aurretiko pausuak bete dira. Alde batetik hezkidetza gaiaren inguruan

lan talde bat osatu da eta bi diagnosi egin dira: bata Vitoria-Gasteizko hezkuntza

zentroetako hezkidetzari buruzkoa (0-18 urtera), Hezkuntza Zerbitzuaren ardurapean

daudenak, eta bestea Berdintasun Zerbitzuak aurrera eraman duena udalak hezkidetza,

erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko egiten diruen ekintzei

buruzkoa. Gainera, 20 orduko formazio ikastaroa antolatu da “Hezkuntzazko programetan

genero ikuspegia eta hezkidetza txertatzeko” eta hezkidetza arloan beste formazio bat ere

Udalaren Haur-eskoletako 65 hezitzailerentzat titulu hau duena: “hezkidetzaren teoria eta

praktika”.

2.1. Helburu estrategikoak aurreikusten zuen bezala genero balioen aldaketan

aurrerapausoak egin badira ere, egia da ez dela helburu operatiboa bete: hezkidetza,

erantzunkidetasuna eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail arteko programa

bat diseinatu eta martxan jartzea, alegia. Helburu operatibo hori, lantzen duen gaia dela

eta, Planaren II, III eta IV ardatzean jasota dago eta zenbait sail, zerbitzu eta atal barne

hartzen ditu. Bere ezaugarri estrategikoa hori garrantzitsua izan arren, azkenean ez da aurrera

eraman, batez ere Berdintasun Zerbitzuak izan dituen giza baliabideen arazoak direla eta

(ekintzaren bultzatzaileak). Programa horren ardura zuen pertsona epe luze batez ez

egoteak, lan profil egokia duen beste batekin ordezkatzeko ezintasunak eta gainerako

langileak ekimen horri jarraipena emateko aukerarik ez izateak prozesua amaitu gabe

geratzea izan du ondoriotzat.

2.2. Helburu estrategikoa: Ikasketen aukeraketa librea erraztea

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Ekintza bakar batek osatzen du helburu hau, era berean idatzita dagoen helburu

operatiboaren barruan dagoena.

Ezin izan dira genero soslaitik at gelditzen den ikasketa aukeraketa bultzatzeko saio

espezifikoak txertatu, ikasketa zentroek zentzu horretan erakutsi duten interes eskasa dela

medio. Bere ordez, ekintza orokorrago bat egin da, bigarren hezkuntza mailako tutoreei eta

orientaziorako langileei bideratuta. Zereginak aholkularitza, informazio edota formazioarekin

zerikusirik izan dute. Bi formazio saio eraman dira aurrera: “lan merkatuaren gaur egungo eta

etorkizuneko eskaerak” eta “Orientaziora aplikaturiko 2.0 tresnak”.

Horrela, ekintza aldatu bada ere, helburuaren parte bat betez, ezin dugu esan lortu denik.

3. ILDOA: BALIABIDE EKONOMIKOETARAKO IRISGARRITASUNA ETA KONTROLA HOBETZEA

Berdintasun politiken berebiziko aspektu bat emakumeak gero eta gehiago lan merkatura

iristea eta bertan mantentzea da. Horrek autonomia ekonomikoa zein baliabide eta

onuretarako irisgarritasuna eta kontrola eskaintzen die.

Berdintasunerako III Planaren bigarren ardatzaren esku-hartzeko ildo horretan, lehen helburua

udaleko lan merkatuan emakumeek duten egoerari buruzko ezagupen maila sakona lortzea

da. Helburu horrek azken urteotako krisi ekonomikoaren testuinguruan eta egoera

sozioekonomikoaren aldaketan du sorburua.

Esku-hartzeko ildo hori 22 ekintzak osatzen dute, 5 helburu estrategikoetan sakabanatuta

daudenak: 1) lan merkatuan emakumeek duten egoera ezagutzea (ekintza 1), 2)

emakumeen langiletasuna bultzatzea (13 ekintza), 3)emakume ekintzaileen egitasmoei

laguntzea (3 ekintza), 4) zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen enplegurako

irisgarritasuna eta ahalduntzea erraztea (3 ekintza) eta 5) kultura eta jaietako arloan

emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna bultzatzea kontratazioak egiteko orduan (2

ekintza).

Berdintasunerako III Planaren betetzeko epemugaren barruan, 14 ekintza landu dira eta bat

betetzeko prozesuan dago. Beste alde batetik 4 ez dira bete eta 3 ekintzari buruz ez da

informaziorik jaso ahal izan.

Ildo honetan bete ez diren ekintza guztiak, bat izan ezik, emakume ekintzaileen egitasmoei

laguntzera bideratuta zeudenak dira. Horregatik Berdintasunerako III Planean gai honen

inguruan aurreikusten zen aurrerapena ez da lortu. Alderantziz, gainerako helburu

estrategikoetan betetze maila altua lortu izan da.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

23. Grafikoa. II Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

3.1. Helburu estrategikoa: lan merkatuari dagokionez emakumeen egoera ezagutzea

Helburu honen barruan ekintza bakarra dago. Aldi berean, ekintza hau honako helburu

operatibo honi lotuta dago:

• Lan merkatuan emakumeen egoerari buruzko gogoeta eta trukaketa espazio bat

sortu

Aurreikusitako ekintza aldatu egin zen: lan merkatuan emakumeen egoera aztertzeko

seminario espezifiko bat antolatu beharrean, moderatzaile bat gonbidatu zen mahainguru

batera (“enplegua eta gizarte erantzukizuna”), Vitoria-Gasteizko Enplegu Foroari hasiera

ematen ziona. Hurrengo urtean, espazio berean hainbat lan bloke aurkeztu ziren. Horietako

bat giza baliabideei eta pertsonen hautaketari zein berdintasun politikei lotutako estrategiak

aurkeztera bideratu zen.

Emandako adierazleen arabera, arlo honetan lortu den aurrerapenari buruz ondorio zehatzik

ateratzea ez da erraza: adierazle horiek aipaturiko seminarioari lotuta daude eta seminarioa

aurrera eraman ez denez ezin da aurrerapenik jaso. Hala ere, ekintzaren aldaketarekin

batera hasiera batean proposaturiko helburua lortzeko zenbait aurrerapauso egin direla esan

daiteke.

3.2. Helburu estrategikoa: emakumeen langiletasuna bultzatzea

Helburu honen barruan 13 ekintza aurkitzen dira, honako helburu operatibo hauetan

sakabanatuta:

• Lanbide heziketaren ibilbideetan berdintasun printzipioa bultzatzea

• Emakumeei bideratutako enplegurako orientazio, formazio eta informazio ekintzak

garatzea

• Enplegu edo enplegu-formazio programetan genero ikuspegia txertatzea

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Helburu estrategiko honen barruan zeuden ekintza guztiak bete dira, lehen helburu

operatiboari lotutako ekintza bat izan ezik: lanbide heziketa programetan emakumeen eta

gizonen arteko berdintasunerako modulu bat garatzea, alegia.

Enplegu Saileko langileei bideratutako bi formazio saio antolatu dira, euren esku-hartzean

genero ikuspegia txertatu dezaten. Lan merkatuaren desberdintasunei buruzko bideo bat

eratu da, lanbide heziketarako udal programetan erabili ahal izango dena.

Beste alde batetik, lanbide heziketarako programak sexua, adina eta formazio maila

aldagaiak izan ohi dituzte kontuan. Pertsonen eskaeraren arabera lan orientazio indibiduala

ematen da. Horretan genero ikuspegia txertatuta egoten da, enpleguaren bilaketa zailduko

duten genero soslaiak saihesteko ideiarekin.

Emakumeei soilik bideratutako lanbide heziketa programak antolatu beharrean, ekintza

aldatu egin zen eta beste batekin batu zen: formazio ekintza guztietan emakumeei

lehentasuna ematea, alegia. Emakumeei soilik bideratutako formazio ekintza bakarra

antolatu zen, tradizionalki maskulinizatutako lanei buruzkoa.

Genero irizpideak enplegu edota enplegu-formazio programetan txertatu dira. Baita

Eskualde mailako II Enplegu Planean ere. Horiek emakumeen eta gizonen arteko presentzia

orekatua ezartzera bideratuta egon dira 45/55 tartean, irakasle eta arduradunei formazioa

eman zaie, irakasleen artean emakumeen parte-hartzea bultzatu da eta arduradunen

artean ere emakumeak egotea erraztu da.

Ekintza horiek betetzea helburua landu dela esan nahi du. Hala ere, kasu batzuetan zaila da

adieraztea 2013rekin alderatuta egon den aurrerapena zein izan den. Informazio eta

formazio ekintzei dagokienez, adibidez, adierazleen datuak, batzen diren kasuetan, zera

ematen dute: azken hiru urteetan informazio hau ez dela sistematikoki jaso. Horrela, 2013.

urteko datuak emakumeen langiletasuna hobetzeko ekintzarik egin ez zela adierazten zuten

bitartean, 2016koak aurrera eramandako formazio ekintza guztiak (100%, 49 guztira)

emakumeen langiletasuna hobetzera bideratzen zirela adierazten dute. Betetze mailaren

analisiak ez du maila honetako aurrerapausorik erakusten. Horregatik adierazleak

interpretatzeko orduan irizpide desberdinak daudela pentsatu daiteke. Hau guztia dela eta,

jaso diren emaitzak ebaluatzea zaila bihurtzen da.

3.3. Helburu estrategikoa: emakume ekintzaileen egitasmoak laguntzea

Helburu estrategiko honen barruan 3 ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan

sakabanatuta:

• Emakume ekintzaileei buruzko lan plan orokorra ezartzea

• Ekintzailetasunari bideratutako beken deialdietan eta enpresentzako diru-laguntzetan

berdintasun irizpideak txertatzea

Helburua osatzen duten ekintzetatik bat ere ez da bete. Ez da ekintzailetasunari bideratutako

beken deialdia aztertu berdintasun irizpideak txertatzeko, ezta enpresentzako diru-laguntzak

ere. Kasu batean aldatu egin da, lehen helburu operatiboarekin lotzeko asmoz. Emakume

ekintzaileen egoera eta beharrizanak lantzeko plan orokor eta koordinatua egin beharrean,

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

“Networkingeko asteazkenak” egitasmoaren barruan, enpresan aritzen diren emakumeak

euren errealitatea trukatzeko eta sareak osatzeko espazio bat eratu da.

Zentzu honetan ez da aurrerapenik eman emakume ekintzaileen egitasmoei dagokionez.

3.4. Helburu estrategikoa: zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen

enplegurako irisgarritasuna eta ahalduntzea erraztea

Helburu honetan hiru ekintza daude, helburu operatibo bakarraren barruan:

• Zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen

posizioa hobetzea enpleguarekin lotuta dauden lantegi eta ikastaroetan

Ahalduntze eta berdintasunaren gaiari buruz hasierako informazio eta sentsibilizaziorako 10

saio egin dira, Gizarte Gaien Saileko langileei bideratuta. Gizarte Inklusioaren Atalean,

gainera, zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakumeen

lehentasuna irizpide sendoa da.

Ez da informaziorik jaso ahal izan Aisialdi Espazioetan lantegi eta ikastaroetan parte hartzen

dutenei bateragarritasuna bermatu ahal izan zaien ala ez.

Landu diren ekintzek helburua bete dela adierazten badute ere, ezin izan da haiei buruzko

informazio osoa jaso, ezta Berdintasunerako III Planaren barruan lortutako aurrerapenari

buruzko ondorioak ateratzea ahalbidetuko luketen adierazleei buruzkoa ere.

3.5. Helburu estrategikoa: kultura eta jaietako arloan emakumeen eta gizonen arteko

berdintasuna bultzatzea kontratazioak egiterakoan.

Bi ekintzak osatzen dute helburu estrategiko hau eta euretariko bakoitza helburu operatibo

bati dago lotuta:

• Gizarte etxeetako sarean emakumeen eta gizonen parte hartzea aztertzea egiten

diren eskaintzei eta kultura programarako aurrera eramaten diren programazioari

dagokienez

• Talde artistikoen kontratazioan berdintasun irizpideak txertatzea

Gizarte Etxeetako saretik jaso ahal izan diren datuen arabera ikusi daitekeena zera da:

programazio kulturalerako egiten diren eskaintzetan zein azken finean kontratatzen diren

ekintzetan, 2013tik 2016ra emakumeen portzentajeak behera egin duela eta gizonenak,

berriz, gora. Azterketa horretatik eratorritako emaitzen ondorioz, emakumeen kontratazioa

sustatzeko berdintasun irizpideak ezarri nahi ziren, baina ekintza amaitu gabe gelditu da.

Helburu honi dagokionez, horrela, lortu den aurrerapena, batez ere, informazio bilketarekin

dago lotuta, 2013. urtean eskura ez zegoena, alegia.

4. ILDOA: BALIABIDE SOZIOKULTURALETARAKO IRISGARRITASUNA ETA KONTROLA

HOBETZEA

Berdintasunerako III Planak adierazten duen bezala, baliabide material eta

ekonomikoetarako irisgarritasun arloan emakumeen eta gizonen artean dauden

desberdintasunak baliabide soziokulturalen arloaren antzeko egoera sortzen du. Esku

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

hartzeko ildo honek baliabide soziokulturalenganako irisgarritasuna hobetu nahi du, bere

ekimena hiru arlotan kontzentratuz: euskara, kirola eta kultura.

Ildo honetan sei ekintza dago, hiru helburu estrategikotan sakabanatuta: 1) euskararen udal

politikan genero ikuspegia bultzatzea (ekintza 1), 2) kirolaren udal politikan genero ikuspegia

bultzatzea (ekintza 1) eta 3) kulturaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea (4 ekintza).

Aurreikusitako ekintza guztiak bete dira. Hortaz, baliabide soziokulturaletarako irisgarritasuna

eta kontrola hobetzeko ildo honen betetze maila %100koa da.

24. Grafikoa. II Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

4.1. Helburu estrategikoa: euskararen udal politikan genero ikuspegia bultzatzea

Helburu estrategiko honi ekintza bakarra lotuta dago, honako helburu operatibo honen

markoaren barruan:

• Euskararen irisgarritasun, erabilpen eta kontrolari dagokionez emakumeen eta

gizonen errealitatea ezagutzea

Ikerketa soziolinguistiko bat egin da: “Vitoria-Gasteizko Udaleko Euskara Zerbitzuaren

programetan genero-ikuspegia txertatzeko beharraren eta aukeraren azterketa”. Bertan

euskararen irisgarritasuna, erabilpena, transmisioa eta kontrola genero ikuspegitik aztertzen

da. Ikerketaren helburua Euskara Zerbitzuak bere programak berdintasun printzipiora

moldatzeko informazioa batzea zen. Zentzu horretan emaitzen alderaketarako bi saio

antolatu dira: bata udaleko teknikarientzat eta bestea gizarte agenteentzat.

Diagnosi horrek ekarri duen aurrerapausoa ukatu gabe, Euskara Zerbitzuko ekintzak ez dira ez

2013an ezta 2016an ere berdintasun printzipiora egokitu.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

4.2. Helburu estrategikoa: kirolaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea

Ekintza bakarra zegoen helburu honen barruan aurreikusita. Ekintza hori honako helburu

operatibo honi lotuta dago:

• Emakumeen kirol praktika erraztea

Emakumezkoen Kirola Ikusgarri egiteko III Jardunaldiak ospatu dira. Bertan 14 kirol mota

ordezkatuta egon ziren. Horiek promoziorako hainbat standetan aurkeztu ziren. Parte

hartzaileek kirol praktika horiek frogatu zitzaketen.

Oso zaila da proposaturiko adierazleen arabera helburu honetan eman den aurrerapena

ebaluatzea, datuak ez baitira sistematikoki jaso. Edozein kasutan, aipatu beharra dago,

emakumeen kirol praktika sustatzera bideraturiko proiektu gehiago diruz lagundu direla

2016an (2) 2013an (1) baino.

4.3. Helburu estrategikoa: kulturaren udal politikan genero ikuspegia bultzatzea

Helburu honen barruan lau ekintza daude, guztiak helburu operatibo berberari lotuta:

• Berdintasunari zuzenean lotutako ekitaldiak garatu edota emakumeek kulturari

egindako ekarpenak ikusgarri egiten eta baloratzen dutenak

Ibaiondoko eta Landatxoko gizarte etxeetan ikastaroak eta saioak antolatu dira

berdintasunari lotuta edota emakumeek eta feminismoek kulturari egin dioten ekarpenak

ikusgarri egiteko eta baloratzeko. Ekintza horiek 2013/2014 eta 2014/2015 ikasturteetako

Gizarte Etxeetako Ikastaro Kulturalen barruan eskaini dira. Gizarte etxeetako liburutegi

sarearen barruan ere feminismoari eta berdintasunari lotutako ekintzaak antolatu ziren.

Jaietako Atalak kulturazko proiektuentzat egiten duen diru-laguntzen deialdian berdintasun

irizpideak txertatzeari dagokionez, lehenengo eta bederatzigarren klausulak egokitu dira

irizpide horretara.

Emakumeek Europako bizitzan eta garapenean izan duten papera lantzeko jardunaldi

batzuk ospatu dira honako proiektu kultural honen barruan: “Europako kulturaren X.

Jardunaldiak: Emakumea Europan: Mendebaldeko eraikuntzan izan duen garrantzia eta egin

dituen ekarpenak”.

Azkenik, Jaietako Atalak deitzen dituen lehiaketa guztietan emakumeen eta gizonen

presentzia orekatua egoteko irizpideak ezartzeari dagokionez, ezin izan da informaziorik jaso

hartu diren neurriei buruz. Datuak aztertuz gero, ordea, margotzeko lehiaketan izan ezik,

gainerakoetan, Vitoria-Gasteizko jaietako kartelak eta Inauterietako kartelak, emakumeen

ordezkapena ez da %40ra heldu.

Emaitzen adierazleen alderaketak zera erakusten du: gizarte etxeetan berdintasuna edota

genero ikuspegia txertatzen duten ekitaldiei dagokienez beherakada bat egon da; baita

berdintasun arloan espezifikoki antolatutako ekintza kulturaletan ere. 2013an antolatutako

kultura ikastaroen %25ak berdintasun edukiak barne hartzen zuen bitartean, 2016an bakarrik

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

%9,5ak egiten zuen hori. Era berean, 2013an berdintasun arloan 6 ekitaldi espezifiko antolatu

ziren eta 2016an bakarrik 2.

Alderantziz, liburutegi saretik berdintasun edukiak edota genero ikuspegia txertatzen dituzten

ekitaldiak %1 handitu dira.

Gorakadarik nabarmenena, ordea, Gizarte Etxeetako Sareak berdintasun arloan antolatu

dituen ikastaro kulturaletan eman da (1etik 21era).

Hortaz, helburu honetan eman den aurrerapena erlatiboa da: aspektu batzuetan

nabarmenki aurreratu da, baina hobekuntza hori ez da era homogeneoan eta orokortuan

mantendu.

5. ILDOA: EMAKUMEEN PARTE HARTZE SOZIO-POLITIKOA, ERABAKIAK HARTZEA ETA

ERAGINA IZATEA

Emakumeen ahalduntzeak kolektiboki indartu beharraz ere hitz egiten du, eragina izan

dezaten eta politika publikoetan hartzen diren erabakietara iritsi daitezen. Horretarako

espazio soziopolitikora eta eguneroko bizitzako bestelako esparruetara heldu behar dira.

Kolektiboki indartzeko helburu horrek ekimen feministan eta emakumeen elkarteetan jartzen

du batez ere ikusmira. Hori dela eta, honako ildo honek elkarteen egoera hobetu nahi du

berdintasunari dagokionez. Elkarteetan aurkitzen ez diren herritarrekin komunikazio kanalak

indartzeko hainbat mekanismo ere kontuan hartzen dira.

Emakumeen parte hartze sozio-politikoari, erabakiak hartzeari eta eragina izateari buruzko

ildo hau 10 ekintzak osatzen dute, 4 helburu estrategikotan banatzen direnak: 1) ekimen

feminista, emakumeen elkarteen eta berdintasuna helburutzat duten bestelako elkarteen

posizioa hobetzea (5 ekintza); 2) elkarteei harpideturik gabe dauden pertsonek udalaren

berdintasun politikan parte hartu dezaten bultzatzea (ekintza 1), 3) elkarteen ekintzetan

genero ikuspegia txertatzen laguntzea (ekintza 1) eta 4) parte hartze organoetan eta parte

hartzerako udalak dituen beste espazio batzuetan emakumeen eta gizonen parte hartze

orekatua bultzatzea (3 ekintza).

Planifikaturiko 10 ekintzetatik 3 baino ez dira bete eta beste bi betetzeko prozesuan daude.

Erdiak, beraz, ez dira landu. Betetze maila hori ardatz osoan ematen den baxuena da.

Ondorioz, esan daiteke emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak hartzea eta

eragina izatea zailtasun eta erresistentzia handienak dituen esparrua dela emakumeen

ahalduntzerako eta balioen aldaketarako II ardatz honen barruan.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

25. Grafikoa. II Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

5.1. Helburu estrategikoa: ekimen feminista, emakumeen elkarteen eta berdintasuna

helburutzat duten bestelako elkarteen posizioa hobetzea

Helburu estrategiko honek 5 ekintza barne hartze ditu, 3 helburu operatiboetan sailkatuta:

• Berdintasun Kontseiluaren eta Gizarte Kontseiluaren posizioa hobetzea berdintasun

gaietan

• Ekimen feministaren, Emakumeen Elkarteen eta bereziki inplikatzen diren bestelako

elkarteen ekintzei laguntzea

• Genero berdintasunari buruzko diru-laguntzetan diskriminazio anitzaren ikuspuntuaren

txertatzea hobetzea

Helburu honetan jasotzen diren ekintzak ez dira bete edota aldatu egin dira. Berdintasun

Kontseiluaren konposizio eta funtzionamenduaren azterketa, aurrera eraman da, baina

Vitoria-Gasteizko Udaleko parte hartze organoen azterketa orokor baten barruan. Hortaz, ez

da planifikatu zen eran egin, espezifikoki.

Berdintasun Kontseiluari eta Gizarte Kontseiluari bideratutako berdintasun gaiei buruzko

formazio programa bat diseinatzeari dagokionez, Berdintasun Zerbitzuak gizonen eta

emakumeen arteko berdintasunerako formazio programa bat diseinatu zuen. Ekintza

horretan parte hartu behar zutenen data proposamenak kontuan izanik, deialdi definitibo

bat bidali zen. Deialdian izena ematea eskatu zen eta bakarrik 4 pertsonak eman zuten.

Horregatik formazioa atzeratzea erabaki zen eta azkenean, ez kontseilu batean eta ezta

bestean ere, talderik osatu ez zenez, bertan behera utzi behar izan zen ekintza hori.

Bestalde, “Egitasmo feminista, elkarteen eta berdintasunarekin bereziki konprometiturik

dauden bestelako elkarteen interes eta beharrizanen diagnosia” egin zen.

Gainera, 2015ean genero berdintasunaren esparruan ekintzak aurrera eramateko egiten den

diru-laguntzen deialdia aztertu eta hobetu egin da, bertan diskriminazio anitzaren ikuspuntua

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

sakonago eta hobeto txertatzeko asmoz. Diru-laguntza jaso dezaketen proiektuen artean,

garrantzi handiagoa jasotzen dute diskriminazio anitzaren ikuspuntua txertatzen dutenak.

Helburu honetan eman den aurrerapausoari buruzko ondorioak ateratzea ahalbidetuko

luketen adierazleen datuak ez daude eskuragarri. Helburuen betetzea aztertuz gero, hala

ere, Berdintasun Kontseilua bultzatzeko orduan aurrerapenik egin ez dela esan daiteke,

Ekimen Feministari eta Berdintasun Zerbitzuaren Diru-Laguntzen Deialdiari dagozkien

helburuak landu diren bitartean.

5.2. Helburu estrategikoa: elkarteei harpideturik gabe dauden pertsonek udalaren

berdintasun politikan parte hartu dezaten bultzatu

Ekintza bakar batek osatzen du helburu hau, honako helburu estrategiko honi lotuta

dagoena:

• Berdintasunerako III Planaren inguruan elkarteetan harpidetuta ez dauden

pertsonentzako komunikazio eta parte hartze espazio bat sortu

Herritarrek Parte hartzerako Zerbitzuak bultzatu zituen parte hartzeko ereduaren azterketa eta

ebaluazioa. Prozesu horrek baldintzatu zuen ekintza hau.

Udaleko herritarren parte hartzea bultzatzearen ardura duen zerbitzuarekin, hau da,

Herritarren Parte hartzerako Zerbitzuarekin, lotu ziren zenbait koordinazio bileretan zera adostu

zen: goian aipatutako azterketa eta ebaluazioa egin orduko, bestelako parte hartzeko foro

edota forma berririk ez zirela bultzatuko.

Azken finean, udal mailan onartu zen parte hartzeko ereduak pertsonek indibidualki parte

hartzea bermatzen zuen. Aipatutako ekintzaren eta 5.2. helburu estrategikoaren helbururik

garrantzitsuena hori denez, ez zen beharrezkotzat jo foro berri bat eratzea, estruktura

desberdindu eta udal parte hartzearen eredu berriaren paralelo bat bezala.

5.3. Helburu estrategikoa: elkarteen ekintzetan genero ikuspegia txertatzen lagundu

Helburu estrategiko hau ekintza bakar batek osatzen du. Ekintza hori, aldi berean, helburu

operatibo honen barruan txertatzen da:

• Auzotarren ekimenei eta Elkarteen Etxeetako irisgarritasunari bideratutako diru-

laguntzetan berdintasun irizpideak txertatzea

Bi diru-laguntzaren deialdi errepasatu dira: auzotarren ekimenei bideratzen dena eta

Elkarteen Etxea baliatzeko deialdia. Horren emaitza, lehenengoan berdintasun irizpideak

txertatu dira eta deialdiaren xedean pertsonen arteko berdintasunari eta generoari

aipamena egiten zaie. Bigarren kasuan ere deialdia errepasatu da eta 12.1f artikulua aldatu.

Horrela, elkarteen ekintzetan genero ikuspegia txertatzeko helburuari dagokionez

aurrerapausoak eman direla esan daiteke.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

5.4. Helburu estrategikoa: parte hartze organoetan eta parte hartzerako udalak dituen

beste espazio batzuetan emakumeen eta gizonen parte hartze orekatua

bultzatzea

Helburu estrategiko honen barruan hiru ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan

sakabanatuta:

• Sektoreetako eta eskualdeko kontseiluetan parte hartzen duten emakumeen eta

gizonen kopurua ezagutzea

• Herritarren Parte-hartzerako Araudi Organikoari lotuta hobekuntza proposamenak

eratzea emakumeen eta gizonen presentzia orekatua bultzatzeko

Kanpoko arrazoiak direla medio, ez da hiru ekintza horietatik bat ere landu. Berdintasunerako

III Plana martxan egon den artean, Vitoria-Gasteizko Udalean parte hartze ereduak

aldaketak jasan behar izan ditu eta horrekin, dagoeneko existitzen diren parte hartze

organoetan genero ikuspegia txertatzea aurreikusten zuten Planeko ekintzak landu gabe

gelditu behar izan dira. Hori dela eta, helburu estrategiko honen inguruan ez da aurrerapenik

eman.

II ARDATZARI BURUZKO ONDORIO OROKORRAK

- Emakumeen Ahalduntzeari eta Balioen Aldaketari buruzko ardatza

Planeko garrantzitsuenetako bat da bertan aurreikusten den ekintza

kopuru altua dela eta. Ardatz honetan Berdintasunerako III Planaren

ekintza estrategikoak jasotzen dira, hala nola: Ahalduntze Eskola,

hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen kontrako indarkeria

prebenitzeko sail arteko programa eratzea eta Emakumeen Etxea.

- Emaitza onenak lortu dituzten ildoak, era antolatu batean aurkeztuta,

hauek dira: 4. ildoa (baliabide soziokulturaletarako irisgarritasuna eta

kontrola hobetzea: euskara, kirola eta kultura), 3. ildoa (baliabide

ekonomikoetarako irisgarritasuna eta kontrola hobetzea), 1. ildoa (genero

kontzientziaren garapena eta emakumeen ahalduntzea) eta azkenik 2.

ildoa (balioen aldaketa, rol sozialak eta genero estereotipoak ezabatuz).

- Alderantziz, 5. ildoak (emakumeen parte hartze sozio-politikoa, erabakiak

hartzea eta eragina izatea) oso betetze maila baxua izan du eta ondorioz

lortutako emaitza zuzenak ez dira oso adierazgarriak izan.

- Laugarren ildoan lortu diren emaitza onak kontuan izanik, datorren

plangintzari dagokionez, baliabide soziokulturalen irisgarritasun eta

kontrolean hobetzea komeni da eragina izateko esparru soziokulturalak

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

handituz baita sailek duten konpromisoa handituz, sailek bakoitzari

bideratutako ekintza kopurua gehituz.

- Bigarren ardatzak Vitoria-Gasteizko Udalaren eta ekimen feministaren

arteko harremanak bultzatzeko eta, kasu batzuetan, bermatzeko balio

izan du. Zentzu horretan, datorren plangintzari begira, lan ildo berberean

jarraitzea proposatzen da. Ahalduntze Eskola eta Emakumeen Etxea

ekimen feministak eskatzen eta defendatzen dituen proiektuak dira. Batera

politika bat diseinatzeko, hortaz, beharrezkoa izango litzateke hurrengo

Planean proiektu bi horiek lehentasunarekin lantzen jarraitzea.

III ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: ORGANIZAZIO SOZIAL

ERANTZUNKIDEA

Lanaren banaketa sexualak ez du bakarrik emakumeen eta gizonen arteko arduren eta

zereginen banaketa jakin bat ekarri, balio eta errekonozimendu sozial desberdinarekin, baizik

eta espazioen banaketa jakin bat ere bai: espazio pribatua eta publikoa.

Ardatz honek espazio pribatuan dauka ikusmira eta, konkretuki, etxeko lanen eta zaintza

lanen ondorioz sortzen diren arduretan eta zereginetan. Zera lortu nahi da: gizarte eredu bat

ezartzea non pertsona guztiek eta baita parte guztiek (gizartea, botere publikoak, enpresak)

daukaten erantzunkidetasun maila bere gain hartzen duten, zaintza lanei dagokienez. Ardatz

honek ere, aurrekoak bezala, gizonak barne hartu nahi ditu, gizarte erantzunkide bat

eraikitzeko asmoarekin.

Hirugarren ardatz hau honako esku-hartzeko ildo hauetan organizaturik eta banaturik dago:

1. Zaintza eta erantzunkidetasunari buruzko kontzientziazio soziala

2. Emakumeen eta gizonen denboraren erabilpena: etxeko lanen eta zaintza lanen

ikusgarritasuna, errekonozimendua eta kontuan hartzea

3. Familia bizitzaren eta lan bizitzaren edo lana bilatzeko bizitzaren arteko

bateragarritasun erantzunkidea

4. Menpekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzu eta baliabide

sozio komunitarioak

Ondoren, aipatu diren esku hartze ildo bakoitzaren emaitzen ebaluazioa egingo da,

ondorioztatu ahal izateko zein neurritan euren betetzean eta horrekin ildoak ezartzen duen

helburua lortzen aurreratu den.

1. ILDOA: ZAINTZA ETA ERANTZUNKIDETASUNARI BURUZKO KONTZIENZIAZIO SOZIALA

Berdintasunerako III Planean azaltzen den bezala ildo honen helburua zaintza lanak bere

neurrian ikusgarri egitea, errekonozitzea eta baloratzea da. Gainera erantzunkidetasunerantz

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

aurrerapausoak eman nahi dira, batez ere, gizonei, botere publikoei eta enpresei dagozkien

zeregin eta arduretan.

Balioen aldaketak berarekin jarrera eta portaera aldaketa bat ekarri behar du, emakumeen

eta gizonen arteko denboraren erabilpen berdintsuago batean islatu behar dena, batez ere

etxeko lanei eta zaintza lanei dagokienez.

Horregatik, ildo honek adingabekoak eta pertsona gazteak sentsibilizatu nahi ditu, baita

euren gurasoak ere, bakoitzak bere burua zaintzeko eta gainerako pertsona guztiak zaintzea

beharrezkoa delako. Honek emakumeen eta gizonen arteko erantzunkidetasunerantz

aurrerapausoak ematea eskatzen du erantzukizunen garapenean eta etzeko lanen zein

zaintza lanen zereginei lotuta.

Esku-hartzeko ildo honetan 26 ekintza daude sarturik. Hauek 3 helburu estrategikotan

banatzen dira: 1) erantzunkidetasunari buruzko udal ekintza koordinatua bultzatzea (4

ekintza), 2) hezkuntza mailan egindako udal lanean etxeko lanei eta zaintza lanei

dagokienez erantzunkidetasuna bultzatzea (18 ekintza) eta 3) gizonak etxeko lanetan

inplikatu daitezen bultzatzea (4 ekintza).

Proposaturiko ekintza guztietatik 20 bete dira, 3 ez dira landu eta ez da informaziorik jaso ahal

izan beste hiruri buruz. Ildoak betetze maila oso altua izan du (%77), hirugarren ardatzaren

batez besteko orokorrarekin (%64a) alderatuz gero.

26. Grafikoa. III Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

1.1. Helburu estrategikoa: erantzunkidetasunari buruzko udal ekintza koordinatua

bultzatzea

Ahalduntze ardatzean 2.1. helburu estrategikoari buruz egin den balorazioa ikusi.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

1.2. Helburu estrategikoa: hezkuntza mailan egindako udal lanean etxeko lanei

eta zaintza lanei dagokienez erantzunkidetasuna bultzatzea

Helburu honen barruan 18 ekintza daude, honako helburu operatibo hauetan sakabanatuta:

• Adingabekoak eta nerabeak zein bere gurasoak etxeko lanetan eta zaintza lanetan

eman behar den erantzunkidetasunari buruz sentsibilizatzea

• Ludoteka eta Ludoklub-etako begiraleei formazioa eskaintzea etxeko lanetan eta

zaintza lanetan eman behar den erantzunkidetasunari buruz

Azken helburu hau lortzeko aurreikusten zen ekintza bakarra ez da bete. Hortaz,

Berdintasunerako III Planaren markoan ez da gai honen inguruan aurrerapenik egin.

Lehen helburuari dagokionez, ekintza gehienak bete dira. Hala ere ez da informaziorik jaso

ahal izan genero ikuspegia erantzunkidetasunean txertatzera bideratutako ekintzari buruz.

Ekintza hori adingabeko eta nerabeei bideratutako ekintza sozio-komunitarioen eduki bezala

planeatuta zegoen, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetatik antolatuta.

Edozein kasutan, aipatutako helburuaren barruan ekintza ludiko bat garatu da gizarte

etxeetako sarearen 12 ludoklubetan, etxeko lanetan eta zaintza lanetan

erantzunkidetasunari buruzko balioei buruz. Haurtzaro eta nerabezaroari bideratutako

Praktika Onen Lantegietan, gainera, erantzunkidetasunaren gaiaren inguruko praktika onak

aurkeztu dira. Prólogo eta Senidegune udal programetan bateragarritasunari eta

erantzunkidetasunari buruzko edukiak txertatu dira. Azkenik, gizarte etxeetan Emozioen

Lantegia antolatu da, haur, nerabe, familia eta profesionalentzako.

Erantzunkidetasunaren ikuspegia zeharkakotasunez txertatu da kale hezkuntzako udal

programan, ume eta gazteekin egin behar diren bitartekaritzan, Haurreskoletatik

antolatutako hitzaldi eta formazio lantegien planteamendu eta garapenean hala nola Etxe

funtzionalen programetan eta familien mantentzea lantzeko programa eta zentroetan.

Beste alde batetik etxeko lanen eta zainketa lanen erantzunkidetasunari buruzko

sentsibilizazio lana egin da Norabideren eskutik eta honako proiektu hau aditzera ere eman

da: “Eta zuk, zertan laguntzen duzu?”. Vitoria-Gasteizko, Frantziako eta Alemaniako

ikastetxeetan aurrera eramaten den proiektu bat da eta bere difusioa kalean egindako

erakusketa baten bitartez egin da. Azkenik, Haurtzaroaren Eskubideen Jaian ere sentsibilizazio

lanak egin dira.

Sukaldaritza familian lantzeko lantegi praktikoak antolatu dira, 3 eta 5 urte bitarteko umeei

eta 6 eta 8 urte bitartekoei bideratuta. Gazteentzat “etxean guztion artean hobe” lantegia

egin da.

Adierazleen inguruan informazioa sistematizatzeko orduan, zorroztasun falta nabaritzen bada

ere, emaitzak ikusita, helburu honetan aurrerapenak egin ahal izan direla ondorioztatu

daiteke. Izan ere, 2013tik 2016ra erantzunkidetasun arloan sentsibilizatzeko egin diren ekintza

motek eta kopuruak gora egin dute.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

1.3. Helburu estrategikoa: gizonak etxeko lanetan inplikatu daitezen bultzatzea

Helburu estrategiko honen barruan lau ekintza ditugu, guztiak helburu operatibo berari lotuta:

• Gizonak etxeko lanetan eta zainketa lanetan sentsibilizatu eta gaitu

0 eta 3 urte bitarteko umeen zainketarako gaitasunak lantzeko sei lantegi antolatu dira eta 3

lantegi etxeko lanen inguruan trebatzeko. Guztiak 2014an gizonei bideratuta zeuden eta

Berdintasun Zerbitzuak AMA elkartearekin sinatutako hitzarmenaren markoan egin ziren. 60

urtetik gorako gizonentzat ere 2 lantegi antolatu dira etxeko lanen inguruan trebakuntza

lantzeko.

Antolatu ez dena zera da: saio ludiko bat aitak diren gizonentzat, euren umeekin (alaba zein

seme).

Berriro ere, oso zaila da lortu diren emaitzak ebaluatzea, adierazleen informazio sistematikorik

ez delako jaso. Ekintza gehienak bete izanak helburu honen barruan aurreratu dela

suposatzera eraman gaitzake, baina ekintzek ez dute garapen homogeneoa izan Planaren

bi urtean zehar, 2015ean izen -mate kopurua txikiegia izan zelako, lantegi batzuk bertan

behera utzi behar izan baitziren.

2. ILDOA: EMAKUMEEN ETA GIZONEN DENBORAREN ERABILPENA: ETXEKO LANEN ETA

ZAINTZA LANEN IKUSGARRITASUNA, ERREKONOZIMENDUA ETA KONTUAN HARTZEA

Ildo honek Vitoria-Gasteizen emakumeek eta gizonek etxeko lanetan eta zaintza lanetan

denborari dagokionez daukaten inplikazio maila desberdina aditzera eman nahi du eta

horiek eguneroko bizitzan daukaten balioa. Ildoak etxeko lanak eta zaintza udal

programazioan kontuan hartzeko pausoetan aurrerapenak egin nahi ditu, bestalde.

Sei ekintzak osatzen dute ildo hau eta bi helburu estrategikok, alegia 1) etxeko lanak eta

zaintza lanak ikusgarri egitea eta errekonozitzea (4 ekintza) eta 2) udal programazioan

etxeko lanen eta zainketaren ikuspegia txertatzea (2 ekintza).

Ildo honek betetze maila baxua izan du, ekintzen %67a ez delako landu. Helburu honetako

ekintzak landu gabe egotearen arrazoiak, ardatz honetako gainerako ekintzen kasuan

bezala, Berdintasun Zerbitzuak dituen giza baliabideen arazoekin lotuta daude.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

27. Grafikoa. III Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

2.1. Helburu estrategikoa: etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egitea eta

errekonozitzea

Helburu honen barruan 4 ekintza daude eta guztiak helburu operatibo bakar bati lotuta

agertzen dira:

• Emakumeek eta gizonek etxeko lanetan eta zaintzetan daukaten parte hartze maila

aditzera ematea

Ez dira aurreikusitako hiru ikerketak egin: emakumeen eta gizonen ohitura eta portaera

ekonomiko, kultural, sozialak, etab. norberak jarduera horiei eskaintzen dien denboraren

arabera; etxeek ekiten dituzten ekintzen balio ekonomikoaren estimazioa; Vitoria-Gasteizen

menpekotasun egoeran dauden pertsonak zaintzen edo etxeko lanak egiten diharduten

langileen ezaugarriak.

Familia zaintzaileei bideratutako laguntza programa errepasatu egin da eta zenbait laguntza

proposamen txertatu dira.

Emaitza horiek ikusita, etxeko lanen eta zainketa lanen ikusgarritasuna eta errekonozimendua

hobetzeko gutxi aurreratu dela esan daiteke. Izan ere errealitate horri buruz ez da ezagutza

maila handitu, 2013an eta 2016an berdintsua delarik.

2.2. Helburu estrategikoa: udal programazioan etxeko lanen eta zainketaren

ikuspegia txertatzea

Helburu estrategiko hau garatzeko bi ekintza aurreikusi ziren, bakoitza helburu operatibo bati

lotuta:

• Adingabeen zaintza eta haien gurasoek udal jardueran parte hartzea bateragarri

izateko baliabideak sortzea

• Udal langileei formazioa ematea etxeko lanen eta zainketa lanen ikuspegia udal

programazioan txertatzeko

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Lehenengo helburuari dagokion ekintza ez da aurrera eraman: ludoteken espazioa zerbitzuz

kanpoko ordutegira zabaltzea. Bigarren ekintzari dagokionez, formazio saio bat antolatu da

(hasieran aurreikusita zeuden bietatik) teknikariek genero ikuspegia eta denboraren

erabilpena programazioan txertatzeko.

Lehenengo ekintza ez betetzeak eta bigarrena soilik erdizka aurrera eramateak aurrerapena

itxaron zitekeena baino baxuagoa izan dela suposatzera garamatza. Edozein kasutan ere, ez

dira adierazleei buruzko datuak jaso eta horregatik ezinezkoa da emaitzak konparatiboki

baloratzea.

3. ILDOA: FAMILIA BIZITZAREN ETA LAN BIZITZAREN EDO LANA BILATZEKO BIZITZAREN

ARTEKO BATERAGARRITASUN ERANTZUNKIDEA

Berdintasunerako III Planak organizazio sozial erantzunkidea lortzeko enpresen inplikazioa

behar dela adierazten du. Horiek ere euren ardura maila daukate zainketa lanei dagokienez,

euren estrukturak, organizazioa eta funtzionamendua pertsonek duten zainketa beharrari

egokituz: euren langileak nahiz langile horien menpekotasun egoeran bizi diren pertsonak.

Gainera, gizonek zainketa lanetan gehiago inplikatu daitezen beharrezkoa da eta, ondorioz,

bateragarritasunerako neurrien hartzaile izan daitezen.

Ildo honetan lau ekintza eduki dira kontuan, honako helburu estrategiko hauei lotuta: 1)

lanbide heziketarako ibilbideetan bateragarritasun erantzunkidea sustatzea (2 ekintza) eta 2)

Pyme eta MicroPymeetan bizitza pertsonalaren, familia bizitzaren eta lan bizitzaren arteko

bateragarritasun erantzunkiderako neurrien garapena laguntzea (2 ekintza).

Ildo honen ekintzen betetze maila %50ekoa da, beste erdia landu gabe gelditu delarik.

28. Grafikoa. III Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

�

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

3.1. Helburu estrategikoa: lanbide heziketarako ibilbideetan bateragarritasun

erantzunkidea sustatzea

Bi ekintza barne hartzen dituen helburu estrategiko honek, aldi berean, honako helburu

operatibo honi lotuta dago:

• Lanbide heziketan eta lana lortzeko bestelako ekintzetan parte hartzen duten

pertsonei laguntzeko neurri ekonomikoak eta bestelako neurriak ezartzea

bateragarritasun erantzunkideari dagokionez

Lanerako heziketan aurkitzen ziren pertsonentzat ez dira laguntza ekonomikoak eskaini.

Horren ordez, emakumeentzat bekadun praktikak eskaini dira gizonak baino emakume

gutxiago diren enpresetan eta jarduera ekonomikoetan.

Beste alde batetik, lan munduan sartzen laguntzeko familientzako laguntza ekonomikoak

mantendu dira: diru-laguntzak, haurtzaindegirako laguntzak eta Gizarteratuz lantegietako

ordutegi moldaketa.

Adierazleei buruzko datuak ez dira sistematikoki jaso. Horregatik zaila da ondorioztatzea gai

honetan egon den aurrerapausoa zein izan den. Hala eta guztiz ere, aurreikusitako ekintzen

erdian egindako aldaketek, emaitzak espero zirenak baino baxuagoak direla pentsarazten

dute.

3.2. Helburu estrategikoa: Pyme eta MicroPymeetan bizitza pertsonalaren, familia

bizitzaren eta lan bizitzaren arteko bateragarritasun erantzunkiderako neurrien

garapena lagundu

Honako helburu operatibo honetan txertatutako bi ekintzek atal hau deskribatzen dute:

• Pyme eta Micropymeei informazioa eta laguntza eman bizitza pertsonala, familia

bizitza eta lan bizitzaren arteko bateragarritasun erantzunkiderako neurriak garatu

ditzaten

Ez da bizitza pertsonala, familia bizitza eta lan bizitzaren inguruko bateragarritasun

erantzunkiderako neurriei eta laguntzei buruzko hedapenik egin. Horren ordez,

bateragarritasunarekin zerikusirik duten zenbait gai dagoeneko martxan zeuden

programetan eta estrukturetan txertatu dira, esaterako, Enpresen Ardura Sozialaren

Kongresuan edo Promozio Ekonomikorako Buletinean.

Gauza bera gertatzen da Pyme eta Micropymeei bateragarritasun erantzunkideari buruzko

egitasmo berriei buruzko informazioa eta aholkularitza eskaintzeko ekintzarekin. Ekintza horrek

aldaketak jasan ditu. Horregatik, azken finean egin dena zera da: Udalak enpresekin egin ohi

duen lanean erantzunkidetasunarekin erlazionaturiko gairen bat txertatzea.

Emaitzen adierazleen datuak ezin izan dira jaso. Edozein kasutan ere, aurreikusitako ekintzen

aldaketek dagoeneko existitzen diren estrukturetara moldatzeko, enpresei bateragarritasun

erantzunkidearen gaian laguntzeko aurrerapen gutxi egin direla adierazten dute.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

4. ILDOA: MENPEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEI ARRETA EMATEKO ZERBITZU

ETA BALIABIDE SOZIO-KOMUNITARIOAK

Organizazio sozial erantzunkideak administrazio publikoen inplikazioaren beharra dauka,

menpekotasun egoeran dauden pertsonei arreta emateko zerbitzu sozio-komunitarioak ezarri

beharko dituztenak. Berdintasunaren helbururako espazio horiek berebiziko garrantzia dute,

menpekotasun egoeran dauden pertsonentzat arreta profesionala bermatzen dutelako eta

espazio publiko eta pribatuetatik eratorritako arduren eta zereginen bateragarritasuna

errazten dutelako.

Helburu estrategiko bakar baten barruan agertzen diren hiru ekintzak osatzen dute ildo hau.

Helburua menpekotasun egoeran dauden pertsonen arretarako zerbitzu eta baliabide sozio-

komunitarioak familien beharrizanetara egokitzean datza.

Ekintzen betetze mailak zera adierazten du: 2 bete egin dira eta bat ez da landu. Betetze

maila altu batez ari gara, erlatiboki hitz eginez, izan ere, ildo honetarako aurreikusitako

ekintza kopuru txikiak ondorio hori kontuz hartu behar dela erakusten digu.

29. Grafikoa. III Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

Aipaturiko hiru ekintzak honako helburu operatibo hauei lotuta daude:

• Adinekoen arretarako zerbitzuen ordutegi, egutegi eta estaldura errepasatzea

• Udalaren haur eskolen ordutegiak umeen eta hauen familien beharrizanetara

moldatzea

• Adinekoen familia zaintzaileen programan egiten den zainketa lanaren barruan

erantzunkidetasun printzipioa txertatzea

Haureskolen ordutegi berriak ez dira errepasatu ezta baloratu ere. Hortaz, bigarren helburu

operatiboa ez da landu. Alderantziz, adinekoentzako zerbitzu eta baliabideen ordutegi,

egutegi eta estaldura urtero ikuskatzen dira, beharrezko aldaketak alde sozialarekin adostuz.

Adinekoen familia zaintzaileen programan egiten den zainketa lanaren barruan

erantzunkidetasun printzipioa txertatzea eta irizpideak hobetzea atzeratutako ekintza bat

izan da, eta azkenean ez da aurrera eraman.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Beste behin ere, ez dago adierazleen daturik ebaluatu ahal izateko helburu honetan eman

den aurrerapausoa zein izan den. Hala ere, bigarren helburuari dagokion ekintza ez

betetzea, eta azken helburuari dagokion ekintza denbora une batez aldatzea,

Berdintasunerako III Planaren esparruan gai honen inguruan aurrerapen handirik lortu ez dela

sumatzera garamatza.

III ARDATZARI BURUZKO ONDORIO OROKORRAK

- III ildoa osatzen duten ekintza kopuru txikia ikusita (39 guztira), gainerako

ardatzekin konparatuz gero, ondorioztatu daiteke, Berdintasunerako III

Planak organizazio sozial erantzunkidearen arloan lortu nahi zuen inpaktua

ahalduntze, balio aldaketa eta indarkeriaren aurka borrokatzeko neurriena

baino txikiagoa dela. Hala ere, ekintzen betetze maila nahiko altua dela

esan behar da (%64koa). Hortaz, Plana amaitu ostean aurreikusitako

helburuak hein handi batean lortu direla esan daiteke.

- Ardatza osatzen duten lau ildoetatik emaitzarik onenak lortu duena,

lehenengoa izan da, zainketarako eta erantzunkidetasunerako kontzientzia

soziala landu duena. Berdintasunerako III Planak hein handi batean

adingabeak eta gazteak sentsibilizatu nahi izan ditu. Edozein kasutan,

hurrengo planifikazioetan Plan honetan iritsi ez den beste kolektibo eta

taldeengana heltzeko erak ikertu beharko lirateke. Baita intzidentzia maila

txikiagoa izan duen taldeengan ere: esaterako gazteekin lan egiten duten

begiraleak eta gizonak, orokorrean.

- Beste alde batetik, bigarren ildoak ez ditu espero ziren emaitzak lortu:

etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egitea, errekonozitzea eta

kontuan hartzea. Arrazoi garrantzitsuena aurretik Udalak egin behar zituen

hiru ikerketa ez egitea izan da. Ikerketa horiek honako helburu hauek

zituzten: Vitoria-Gasteizko gizonek eta emakumeek etxeko lanetan parte

hartzen duten maila ezagutzea. Izan ere, arazoa ikusgarri egiteko eta

errekonozitzeko lehen pausoa, horri buruz ezagupen maila handitzea da.

Horregatik, hurrengo planifikazioari begira, ekintza horiek aurrera eramatea

ezinbestekoa izango da. Sortutako ezagupen mailak genero

zeharkakotasunean ere lagunduko duela espero da, udal programazioan

eta estrukturan etxeko lanen eta zainketa lanen ikuspegia txertatuz.

- Beharrezkotzat jotzen da zainketari eta erantzunkidetasunari lotutako

kontzientziazio sozialean lan egiten jarraitzea. Berdintasunerako III Planean

lortu diren emaitzak positiboak izan dira. Horrek sinergiak eratzen jarraitzeko

aukera ematen du eta ildoa osatzen duten helburu estrategikoetan

sakontzeko aukera ere bai, hala nola helburu berriak planteatzeko

oportunitatea ildoaren barruan aurrerapenak egiten lagunduko dutenak.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

IV ARDATZEAN JASOTAKO EMAITZEN EBALUAZIOA: EMAKUMEEN AURKAKO

INDARKERIAREN AURKA BORROKATZEKO

Emakumeen aurkako indarkeria botere publikoentzat eta gizartearentzat orokorrean ardura

da, emakumeen eskubideen bortxatze garrantzitsua delako. Emakumeen aurkako

indarkeriaren kontzeptuak, Euskal Berdintasun Legean jasotzen den bezala, edozein

indarkeria mota hartzen du barne, edo sexua dela-eta egindako edozein ekintza, zeinak

eragin ditzakeen edo eragin litzakeen min fisikoa, sexuala, psikologikoa edo emakumearen

sufrimendua, hala nola ekintza horiek aurrera eramateko mehatxuak, derrigortzea edo

askatasuna bidegabe kentzea, hori guztia bizitza publikoan edo pribatuan gertatu

daitekeelarik.

Berdintasunerako III Planak indarkeria horren iturria gizonen eta emakumeen arteko botere

desberdintasunean jartzen du, bai harreman pertsonaletan zein sozialetan. Patriarkatua eta

horrek defendatzen duen gizarte organizazio sexista da emakumeak gizonekiko

gutxiagotasun egoera batean jartzen dituena.

Vitoria-Gasteizko Udalak 13 urte daramatza indarkeriaren aurka borrokatzen Emakumeen

aurka zuzendutako indarkeriaren kontrako I udal Planarekin (2003-2005) eta horren ostean

Berdintasunerako II eta III Planetan emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko

landutako programekin. Horrek guztiak udal baliabide eta zerbitzuen sorrerari dagokionez

aurrerapauso garrantzitsuak sortu ditu, indarkeriari aurre egiten dioten emakumeei arreta

emateko. Kasu horietan erantzuteko gaitasuna erraztu egiten da era horretan eta gainera

emakumeen ahalduntzea erdian jartzen duen fokapen bat sortzen da.

Berdintasunerako III Planean, emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko

ardatzean, 5 esku hartzeko ildo proposatzen dira Vitoria-Gasteizen arazo horrekin amaitzeko:

1. Prebentziorako informazioa, hezkuntza eta promozioa

2. Formazioa

3. Udalaren esku hartzea

4. Baliabideen sorrera eta moldaketa eta horien mantentzea

5. Instituzio arteko koordinazioa

Ondoren, aipatutako esku-hartzeko ildo bakoitzaren emaitzen balorazioa egingo da,

ondorioztatu ahal izateko zer neurri arte aurreratu ahal izan den ardatzak ezartzen duen

azken xederantz.

1. ILDOA: PREBENTZIORAKO INFORMAZIOA, HEZKUNTZA ETA PROMOZIOA

Ildo honek Vitoria-Gasteizko herritarrak, orokorrean, eta zaurkortasun egoeran dauden

zenbait talde arazo larri horri buruz informatzeko eta hezteko neurriak barne hartzen ditu.

Ume eta gazteengan ikusmira jartzen da eskubide berdintasunaren eta

desberdintasunarekiko errespetuaren balioak garatu ditzaten.

21 ekintzak osatzen dute ildoa, bi helburu estrategikotan sakabanatuta: 1) jokabide eredu ez

bortitzak garatzea (20 ekintza) eta 2) jokabide bortitzen prebentzioa hobetzea (ekintza bat).

Ildo honen betetze maila, ardatz osoaren betetze mailarekin batera, altua da: ekintzen %81

bete egin da. Hala ere, ekintza batzuekin aurrera eraman diren betetze prozesuak

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

hurbilagotik aztertuz gero, horien aldaketak eta moldaketak egin direla ikusten da, Planaren

inplementazio garaian zehar. Aldaketa horiek gehienetan ekintzen betetzearen arduradun

ziren sailei lotutako arrazoiek motibatu dituzte; ez hainbeste kanpoko faktoreek. Horrela,

ekintza batzuk aldaketa horiei esker bete dira; aldaketa gabe ez lirateke beteta egongo.

30. Grafikoa. IV Ardatzeko lehenengo ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

1.1. Helburu estrategikoa: jokabide eredu ez bortitzak garatzea

Helburu honen barruan 20 ekintza aurreikusten dira, honako helburu operatibo hauetan

sakabanaturik:

• Emakumeen aurkako indarkeria ikusgarri egiten duten eta gatazken irteera ez bortitz

bat sustatzen duten ekintza eta programetan parte hartzen duten pertsona kopurua

handiagotu.

• Sentsibilizazio eta prebentzio ekintzetan gizonen parte hartzea handitzea

• Emakumeen aurka ematen diren indarkeria desberdinen inguruan herritarrei

informazioa eta sentsibilizazioa eskaintzea

• Gazteentzat mikro indarkeriei buruz eta harreman eredu osasuntsuei buruz

informazioa eta sentsibilizazioa eskaintzea

• Bigarren hezkuntzako irakasleak baliabideekin hornitzea ikasleekin era prebentiboan

esku hartu dezaten

• Hezkidetza, erantzunkidetasun eta emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail

arteko hezkuntzako programa bat martxan jartzea

Lau hitzaldi antolatu dira “bikote gazteak, maitasuna eta tratu txarrak” gaiari buruz, Vitoria-

Gasteizko bost ikastetxetako gurasoen elkarteetako gurasoei bideratuak. Plana martxan

egon den artean emakumeen aurkako indarkeriari buruzko formaziozko eta sentsibilizaziozko

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

53 lantegi10 ere egin dira, hiriko bigarren hezkuntza mailako hezkuntza zentroei bideratuta.

Gainera, 4 lantegi praktiko antolatu dira irakasleentzat emakume gazteenganako indarkeria

prebenitzeko asmoz eta emakumeen eta gizonen arteko harreman parekide baten aldeko

apustua egiteko. Ekintza horiek guztiak udaleko programa baten barruan daude: Hiri

Hezitzaileak11.

Jaietako testuinguruan gidak banatu dira mutilentzat (indarkeriaren aurkako jarrera izan

dezaten eskatzeko) eta neskentzat (ahalduntzea jomuga). Bientzako, bestelako sentsibilizazio

materiala ere banatu da. Sentsibilizaziozko ekintza horiek bideratuta zeuden publikoari

dagokionez aldatu ziren (bakarrik gizonak, hasiera batean, eta sexu biak gero) eta baita

estrategiari begira (hasiera batean horrela pentsatu ez arren, jaietako espazioetan baino ez

ziren zentratu). Beste alde batetik, 100 ostatuk parte hartu dute Gateiz-Onekin aurrera

eramandako jaietako kanpainan emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko eta

sentsibilizatzeko xedeekin.

Beste alde batetik, oinarrizko zerbitzu sozialen eta kaleko hezitzaileen bitartez emakumeen

kontrako indarkeriari buruz sentsibilizazio eta prebentzio lana egiteko asmoarekin 5 lantegi

egin dira. Indarkeria mota normalizatuei buruzko eta horiek saihesteko aholkuei buruzko testu

bat idatzi da. Testu hori jaietako programan txertatu da.

Neska gazteentzat sentsibilizazio eta kontsultarako espazio birtuala ireki da “Yo soy mía/ Ni

neurea naiz” lelopean. Horren helburua neska gazteak ahalduntzeko eta indarkeria sexista

prebenitzeko tresnez hornitzea da. Hala ere, espazio horrek ez du jarraipenik izan. Gazteekin

emakumeen aurkako indarkeria lantzeko ideiarekin, Vitoria-Gasteizko Udalak Beldur Barik

programaren talde eragilean parte hartzen du. Programa horrek gazteen artean

emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzea eta nesken ahalduntzea ditu helburu.

Aitzitik, emakumeen aurka erabiltzen diren indarkeria mota desberdinei buruzko iragarkiak ez

dira jarri tokiko prentsa idatzian ezta irratian ere. Ekintza hori III. ardatzean jasotzen den

maskulinitateei buruzko kanpaina hobetzeari begira aldatu da. Gazteei bideratutako

harreman eredu positiboei buruzko sentsibilizazio eta informazio kanpaina ere ez da aurrera

eraman. Azkenik, II eta III. ardatzetan jaso den hezkidetza, erantzunkidetasun eta

emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko sail arteko hezkuntzako programa eta

materialen argitalpena ez dira egin.

Programa horri buruz, ikusi Ahalduntze ardatzean, 2.1. helburu estrategikoaren barruan

esaten dena.

Era orokor batean zenbait aurrerapauso ikusten dira hiriko hainbat esparrutan indarkeria

arloaren sentsibilizazioari dagokionez. Jaietako testuinguruan intzidentzia deigarria egin da.

Espazio berrietan, ostalaritzan, esaterako, sentsibilizazio kanpainak bultzatu dira (2016. urtean,

200 establezimenduk emakumeen aurkako indarkeriari buruzko sentsibilizazio eta prebentzio

kanpainetan parte hartu zuten, ordura arte tankera horretako inongo esku hartzerik egin ez

10 53 lantegi hauetatik 20 Arabako Emakumeen Asanbladak eskaini zituen, Berdintasun Zerbitzuarekin sinatutako lankidetzarako hitzarmen baten bitartez, indarkeria sexista prebenitzeko (2014). 11 Programa honen helburuen artean pertsonen garapen integrala dago, sexu-generoaren araberako estereotipo eta roletatik urrun, eta edozein diskriminazio eta indarkeria sexistaren aurkako jarrera.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

den bitartean). Jaietan banatu den sentsibilizazio materialaren banaketa, oso forma

antzekoan gertatu da (kamisetak, etab.), baina bestelako neurri berriak jarri dira abian:

esaterako normalizaturiko indarkeria motei buruzko eta horiek prebenitzeko aholkuei buruzko

testua jaietako programan txertatzea (4000 programa guztira). Indarkeria sexisten aurrean

nola jokatu daitekeen ere zabaldu da banatu den materialaren artean.

Aipaturiko sentsibilizazio ekintzetan, gizonen parte hartzeak zertxobait gora egin du (930 2013.

urtean, 970 2016. urtean).

Bestalde, hezkuntzako eta formazioko testuinguruan garatutako sentsibilizazio ekintzetan lortu

diren emaitzen beherakada bat sumatzen da. Guraso elkarteei bideratutako emakumeen

aurkako indarkeriari buruzko hitzaldietan parte hartu duten pertsona kopuruak behera egin

du nabarmenki 2013tik (893 emakume eta 747 gizon) 2016ra (72 emakume eta 7 gizon). Datu

horrek zera pentsarazten du: gaiaren inguruan hezkuntzako arloan dagoen interesak behera

egin du. Hala ere, beherakada horren arrazoi nagusia 2015 eta 2016an lantegi kopuru

txikiagoa eskaini dela izan da (2014. urtearekin alderatuz gero), Arabako Emakumeen

Asanbladarekin sinatutako hitzarmenaren markoan.

Lehen hezkuntzako ikasleentzat antolatutako indarkeria prebenitzeko lantegiak 61tik (2013an)

21era (2016an) jaitsi dira. Hala ere, gazteek sentsibilizazio ekintzetan izan duten parte

hartzeak goraka egin du (748 emakume eta 671 gizon 2013an eta 1874 emakume eta 1587

gizon 2016an). Hori izan da batez ere hezkuntza esparrutik kanpo antolatu diren lantegi eta

ekintzetan.

1.2. Helburu estrategikoa: jokabide bortitzen prebentzioa hobetzea

Helburu estrategiko honen barruan ekintza bakar bat aurreikusten da, honako helburu

operatibo honi lotuta:

• Emakumeen aurkako edozein indarkeria motaren aurrean emakumeak horiek horrela

antzematen eta salatzen gaitzea

Emakumeen aurkako indarkeria antzemateko eta horri erantzuna emateko gaitasun fisikoak

eta psikologikoak garatzera bideratutako 13 lantegi antolatu dira. Lantegi horiek dagoeneko

Berdintasunerako II Planean garatzen ziren, baina oraingo planean lehenengo aldiz eskaini

da lantegi hori euskaraz, eta maila aurreratuago baterako bi lantegi diseinatu dira, lehen

mailako lantegian dagoeneko parte hartu zuten emakumeei begira.

Edozein kasutan emaitzek emakumeen parte hartzeak behera egin duela adierazten dute

2013tik (753 emakume guztira) 2016ra (268 emakume; 142 2014an, 80 2015ean eta 46

2016an)12.

12 Datu hauek emaitzen adierazle honi dagozkio: “Indarkeriako egoerak antzemateko formazio edota sentsibilizazio saioetan parte hartzen duten emakumeen portzentajearen gehikuntza”:

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

2. ILDOA: FORMAZIOA

Emakumeen kontrako indarkeriaren arazoaren prebentzioan zein arretan inplikaturik egon

daitezkeen talde profesional eta sozialen formazioa hobetzea eta eguneratzea ditu helburu

ildo honek.

9 ekintza barne hartzen ditu, bi helburutan sakabanatuta daudenak: 1) jokabide eredu ez

bortitzak garatzea (ekintza 1) eta 2) emakumeen aurkako indarkeria egoeretan langileen

antzemateko eta esku hartzeko gaitasunak hobetzen jarraitzea (8 ekintza).

Ildo horren barruan datuek betetze maila baxua izan dela adierazten dute (%33,5): 3 ekintza

bete dira eta beste 3 ez dira landu. Ekintza batek betetzeko prozesuan dirau eta 2 ekintzaren

betetze mailari buruz ezin izan da informaziorik jaso. Horretarako arrazoi asko daude baina

orokorrean barne koordinaziorako arazoak edota adostutako irizpideak jartzeko arazoak

direla-eta gelditu dira ekintza gehienak bete gabe. Ekintza batzuk ez dira aurrera eraman

aurreko prozesuekin lotuta egon direlako eta horiek garaiz aurrera eraman ez direlako. Beste

batzuek, ordea, langileen arteko desadostasuna eragin dute, eta datorren plangintzari

begira landu beharko dira (adibidez, indarkeria jasan duten edo jasaten ari diren

emakumeei buruzko terminologia egokitzea esku hartzeak ahalduntzearen ikuspegia izan

dezan).

31. Grafikoa. IV Ardatzeko bigarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

2013: Indarkeria egoerak antzemateko formazio eta sentsibilizazio lantegietan 2013. urtean zehar 753 emakumek parte hartu zuten

2016: Indarkeria egoerak antzemateko formazio edota sentsibilizazio saioetan parte hartzen duten emakume kopurua (2014-2015) 2014 – 142 (Eginaren Eginez lantegian parte hartu zuten 17ak barne) 2015 – 80 emakume 2016 – 46 emakume 2015ean autodefentsa feminista 7 lantegi antolatu beharrean 6 antolatu ziren lantegietako bat bertan behera utzi baitzen, ez zelako 10 izen-ematera heldu (gutxienekoa lantegia eratzeko)

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

2.1. Helburu estrategikoa: jokabide eredu ez bortitzak garatzea

Helburu estrategiko hori ekintza bakarrak osatzen du, honako helburu operatibo honi lotuta

dagoena:

• Hedabideetako langileei tresnak ematea emakumeen aurkako indarkeriari buruzko

berriak era egokian garatu ditzaten.

Emakumeen indarkeriarekin erlazionaturik dauden berriak era egoki batean lantzeko hiriko

hedabideei zuzendutako dekalogo bat garatu da, lana erraztuko duten irizpide errazekin.

Edukia landu bada ere, tresna ez da hedabideetara igorri oraindik. Horrela, ekintzak

betetzeko prozesuan jarraitzen du.

Helburu honetan lortu den aurrerapen maila ez da oso adierazgarria, izan ere aurreikusitako

ekintza bakarra bete ez denez, komunikazio arloan intzidentzia bat izateko beharrezko

tresnak eratu ez direlako.

2.2. Helburu estrategikoa: emakumeen aurkako indarkeria egoeretan langileen

antzemateko eta esku hartzeko gaitasunak hobetzen jarraitzea

Helburu horri erantzuna emateko zortzi ekintza aurreikusi ziren, honako helburu operatibo

hauetan sailkatuta:

• Gizarte zerbitzuetan lan egiten duten langileei lan tresnak ematea hobetzeko

antzematea eta esku-hartzea eraso egindako emakumeekin, euren seme/alabekin

eta erasoa egin duten gizonekin

• Gizarte zerbitzuen esku-hartzea egokitzea eraso egindako emakumeen jatorri

aniztasunera

• Antzemateko tresnak ematea udalaren haur eskoletako langileei

Udaleko gizarte zerbitzuen artean ”Onartuz” marko teorikoa garatu eta zabaldu da,

indarkeriari aurre egin behar izan dioten emakumeak hartzeko eta laguntzeko prozesuaren

hobekuntzari buruzkoa. Bertan 10 eranskin jasotzen dira esku-hartzearen ildo eta tresnei

buruzkoak.

Erlatibismo kulturala emakumeen aurkako indarkeriari lotuta lantzeko lan taldearen eraketari

dagokionez, formazio eta gogoeta mintegi bat antolatu da, aspektu kulturalek udaleko

gizarte zerbitzuen lanean duten eraginari buruz. Hala ere, ez da talderik osatu. Gainera bi

mintegi praktiko egin dira gai honi buruz: “Emakumezkoen genitalen moztea eta Afrika

beltzeko ideia kulturalak”. Biak udalaren gizarte zerbitzuko eta udal politikan espezializaturiko

taldeko zuzeneko arreta egiten duten langileei bideratuak.

Ez dira, bestalde, zuzeneko arreta egiten duten eta baliabideen kudeatzaile diren

langileentzat pentsatutako ikastaroak egin, indarkeriari aurre egin behar dioten emakumeak

antzemateko eta eurekin esku hartzea errazteko. Vitoria-Gasteizko Udaleko Gizarte

Zerbitzuetako “Onartuz” genero indarkeriaren biktima diren emakumeak hartzea eta

laguntzea hobetze prozesuarekin lotzen saiatu denez, ekintza ez da aurrera eraman, prozesu

hori atzeratu egin zelako.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

Bitartekari sozial interkulturalen eta itzultzaileen eta interpreteen lan poltsa bat osatu behar

zen. Lan poltsako profesionalei emakumeen kontrako indarkeriari buruzko formazioa eman

behar zitzaien. Bada, lan poltsa ez da osatu eta, beraz, formazioa ez da antolatu.

Beste alde batetik, ez dira antzemateko protokoloak garatu udaleko haur eskoletan,

Haurreskolak partzuergokoetan eta diruz lagundutako itunpekoetan, baina bertako langileei

bideratutako aurretiazko formazioa burutu da.

Azkenik, indarkeria jasan dutelako edo jasaten ari direlako arreta emandako emakumeei

buruzko terminologia ezin izan da egokitu ahalduntzearen ikuspegia izan dezan, inplikaturiko

sailen artean adostasunik lortu ez delako.

Lortu diren emaitzei dagokienez, aurrerapen argiak ikusten dira gizarte zerbitzuetako

langileen artean emakume biktimen antzematea eta esku-hartzea hobetzeko.

Sekzioartekotasunaren ikuspegian ere aurreratu egin da, indarkeriari aurre egin behar dioten

emakumeen jatorrira moldatutako ekintzak gora egiterakoan.

Haur eskoletako langileei bideratutako tresnek, ordea, behera egin dute, eta 2016an

desagertu dira, nahiz eta umeen artean gero eta kasu gehiago antzeman diren emakumeen

aurkako indarkeriaren egoera bizi duten familiena.

Laburbilduz, ekintzen betetze maila baxua izan arren, emaitzak espero baino positiboagoak

dira.

3. ILDOA: UDALAREN ESKU HARTZEA

Esku hartzeko ildo honek duen xedea emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean ematen

den erantzuna etengabe hobetzea da.

Horretarako 11 ekintza diseinatu dira lau helburu estrategikoren barruan: 1) Jokabide

bortitzen antzemate goiztiarra eta informazioa handiagotu (3 ekintza), 2) biktimen

ahalduntzean oinarritzen den esku hartzeko fokapen baten garapenean aurreratu (ekintza

1), 3) bermatu emakume biktimentzako babes eta arreta integrala (6 ekintza) eta 4) erraztu

emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde gisa hartuta (ekintza 1).

Ekintzen betetze mailari dagokionez, 9 egin dira. Horrek %82ko betetze maila esan nahi du.

Beste bat ez da bete eta azkeneko bat betetze bidean da.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

32. Grafikoa. IV Ardatzeko hirugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

3.1. Helburu estrategikoa: Jokabide bortitzen antzemate goiztiarra eta informazioa

handiagotu

Hiru ekintzak osatzen dute helburu hori, bakoitza honako helburu operatibo hauei lotuta

dagoelarik:

• Udal baliabide eta zerbitzuetara hurbiltzen diren emakume biktimen kopurua

handitzea, batez ere irisgarritasun arazoak dituztenena

• Gizarte Gaietako eta Adinekoen Sailak antolatutako lantegietan parte hartzen duten

zaurkortasun egoeran dauden emakumeak sentsibilizatu eta informazioa eman

• Euren etxeetan emakumeenganako indarkeriaren inpaktua sufritzen duten

adingabeen antzemate eta arreta hobetzea

Ez da materialik eratu euren etxeetan emakumeenganako indarkeriaren inpaktua sufritzen

duten ume eta nerabeen antzemate eta esku-hartzerako. Horregatik, adingabe horien

antzemate eta esku-hartzea hobetzeko helburua ez da Berdintasunerako III Planarekin lortu.

Emakumeen kontrako indarkerian interesaturiko Alde Zaharreko entitateen arteko topaketa

ospatu da, Landatxoko Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetatik bideratuta, informazioa transmititzeko

helburuarekin, baina, batez ere, entitate bakoitzak baita Udalak ere horri buruz zer egiten

duten ezagutzeko. Bidelaneko eta Ignacio Ellacuría Zentroko lantegietan 8 orduko informazio

saioak egin dira emakumeen kontrako indarkeriari buruz.

Emaitzen datuek adierazten dute gero eta gehiago direla 2013tik (220 emakume) 2016ra

(1126) udaleko zerbitzu eta baliabideetara hurbiltzen diren emakumeak. Zaurkortasun

egoeran dauden emakumeentzako sentsibilizazio ekintzek ere gora egin dute: 4 egin ziren

2013an eta 18 2016. urtean.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

3.2. Helburu estrategikoa: biktimen ahalduntzean oinarritzen den esku hartze fokapen

baten garapenean aurreratu

Ekintza bakarra jasotzen da helburu honen barruan. Helburu operatiboa honako hau da:

• Esku hartzearen bitartez biktimen erresilientzia handitzea

Erresilientzia aplikatuaren kudeaketarako bi formazio on-line egin dira eta aurrez aurreko bi

jardunaldi, bina orduko iraupena izan dutenak. Ekintza horiek Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetako

langileei eta erresilentzia aplikatuaren kudeaketarako kontratatutako entitateetako langileei

bideratuta egon dira.

Helburuan lortutako aurrerapena positiboa da 2013an ez zelako langileei formaziorik eman

eta 2016an 64 langileei eman zaielako formazioa.

3.3. Helburu estrategikoa: bermatu emakume biktimentzako babes eta arreta integrala

Helburu honen barruan 6 ekintza ditugu eta horiek, era berean 5 helburu operatibori

dagozkie:

• Emakume biktimen segurtasuna hobetzea ahalduntze estrategiak emanez

• Gizon erasotzaileei tresnak ematea gatazken konponbide ez bortitza ahalbidetzeko

emakumeen kontrako indarkeriaren arazoari dagokionez

• Emakume biktimei onuradunak izan daitezkeen laguntza ekonomikoei buruzko

informazioa ematea

• Emakumeen aurkako indarkeriaren biktimei arreta integrala eta laguntza eskaintzea

indarkeria egoera konpondu artean

• Zaurkortasun egoeran edo zaurkortasuneko arrisku egoeran dauden emakume

biktimen gizarteratzea bultzatzea

“Genero indarkeriaren emakume biktimentzako eskubide sozial eta ekonomikoen gida” eratu

da baina ez da oraindik aditzera eman.

Udaltzaingoaren talde espezializatuak 2014an Vitoria-Gasteizen babes agindu bat jaso zuen

44 gizonekin esku-hartzea hasi du eta bestelako ekintzak beste 80 erasotzailerekin:

elkarrizketak, Zutitura bideratzea, kontrolak, etab. Indarkeriari aurre egin behar dioten

emakumeentzako bere burua babesteko bi lantegi antolatu dira. Bertan 25 emakumek parte

hartu zuten.

Onartuz-en marko teorikoa bukatu da eta genero indarkeriaren biktimentzat hobekuntza eta

laguntza prozesua. Eranskin asko gehitu zaie, tresna eta aholku zehatzekin. Beste alde batetik,

Gizarte Inklusiorako Atalak antolatutako lantegietan genero indarkeriaren biktima izan diren

25 emakumek parte hartu ahal izateari eman zaio lehentasuna.

Emaitzen adierazleek eskaintzen dituzten datuek adierazten dute indarkeriari aurre egin

behar dioten emakumeen ahalduntzerako ekintza kopuruak eta motak gora egin duela.

Horren ondorioz, 2013tik 2016ra tankera horretako ekintzetan parte hartu duten emakumeen

kopuruak ere gora egin du. Helburu honetan eman den aurrerapena argia da, adierazleak

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

sistematikoki jasotzea hobetu beharko balitz ere, bestelako elementu batzuen alderaketa

egin ahal izateko; gaur egun elementu horiei buruzko informaziorik ez baita existitzen.

3.4. Helburu estrategikoa: Erraztu emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde

gisa hartuta

Ekintza bakar bat dago helburu horren barruan aurreikusita, honako helburu operatibo honi

lotuta datorrena:

• Emakume biktimez osatutako topaketa taldeen sorrera bultzatzea.

Ekintzak Bizirik taldearen sorrera lortu du, genero indarkeriatik bizirik atera diren emakumez

osaturiko taldea. Emakume horiek gaia talde batean lantzeko interesa agertu zuten. Hasiera

batean Udaltzaingoaren talde espezializatuak antzeman eta deitu zituen. Gero 23 bilera egin

dira taldekideen artean eta Berdintasun Zerbitzuko zein Udaltzaingoko teknikarien artean,

indarkeria sexistan aditu baten orientazio eta aholkularitzarekin. Gainera 3 formazio saio

eskaini zaizkie tresnak emateko eta taldea sareetan ezagutu dadin.

Emakume biktimen autonomia, emakume biktimak talde gisa hartuta, bultzatzeko helburuan

nabarmenki aurreratu da Berdintasunerako III Planaren barruan, aurrekaririk gabeko,

egitasmo hori aurrera eraman delako. Bere emaitza genero indarkeriaren biktimak izan diren

emakumeen elkarte bat eratzea izan da.

Bizirik taldea 2015eko azaroaren 18an aurkeztu zen publikoki, azaroaren 25a ospatzeko udal

programazioaren barruan. Indarkeriaren biktima diren emakumeei laguntzeko eta entzuteko

espazio bat eskaintzen die, aurretik udalerrian existitzen ez zena eta indarkeriaren egoera

gainditu duten emakumeek eskainita.

4. ILDOA: BALIABIDEEN ERAKETA EDOTA MOLDAKETA ETA HORIEN MANTENTZEA

Ildo honen misio orokorra indarkeria sufritzen duten edo sufritu duten emakumeei eskaintzen

zaien baliabide eta zerbitzuen kalitatea moldatzen eta hobetzen jarraitzea da.

Sei ekintzak osatzen dute ildoa, guztiak helburu estrategiko beraren barruan: emakume

biktimei babes eta arreta integrala bermatzea.

Aurreikusitako sei ekintzak bere osotasunean bete izan dira, beraz, ildoaren betetze maila

erabatekoa da. Ekintza guztiek ezaugarri praktikoak dituzte: gastuen estaldura eta

baliabideen mantentzea. Ildo honen %100aren betetze mailak Vitoria-Gasteizko Udalak

emakumeen kontrako indarkeriari dagokionez egiten duen konpromiso ekonomiko eta

materiala argi uzten du. 2016. urtera arte emakumeen eta euren seme-alaben zein menpean

dauden adinekoen arretarako baliabide eta plaza kopuruari eutsi zaio (9 pisu eta 52 plaza).

Kudeaketari eusteko gastuen estaldurak gora egin du eta Berehalako Harrera Zentroen

programak 193.797 euroko gastuak izan ditu 2013an, 257.950 eurokoa 2014an eta 494.958

eurokoa 2015ean.

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

33. Grafikoa. IV Ardatzeko laugarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

4.1. Helburu estrategikoa: emakume biktimen babes eta arreta integrala bermatzea

Ildo honen barruan 6 ekintza ditugu, honako helburu operatibo hauei lotuta:

• Diskriminazio anitzeko egoeran dauden biktimei erantzuna emateko beharrezkoak

diren baliabideei eustea eta arretarako zentroetan dauden oztopo arkitektonikoak

kentzea

• Biktimak diren emakumeei, euren seme/alabei zein menpekotasun egoeran bizi diren

adinekoei behin-behineko harrera eta arreta emateko baliabideei eustea

• Gizarte larrialdietarako pisuen eta C.A.I.S.en hezkuntza programa mantentzea

Biktimak diren emakumeentzat eta gizon erasotzaileentzat aurreikusitako itzulpen eta

interpretazio zerbitzuek eratu dituzten gastuak estaldu dira. Biktimak diren emakumeentzako

larrialdietarako pisuei eta harrera zentroei dagokienez, mantentze gastuak estaldu dira baita

bertako bizitzarako beharrezkoak zirenak ere. Gainera, biktima diren emakume nagusiei eta

biktima diren emakumeen menpean bizi diren adinekoei bideratutako harrera baliabideak

sortutako gastuak ere estali dira. Ildo berean, Berehalako Harrera Zentroen kudeaketak

sortutako gastuak estali dira eta gizarte larrialdietarako pisuen hezkuntza programa

psikosozialetik eratorritakoak ere bai.

2013 eta 2016ko egoera alderatzeko beharrezkoak izango liratekeen adierazleei buruzko

datuak falta badira ere, helburua era egoki batean landu dela ondorioztatu daiteke. Izan

ere, aurreikusitako ekintza guztiak bete dira. Hala ere, arreta zentroetan oztopo

arkitektonikoak kentzera bideratutako helburuan ez dira aurrerapenak eman, adibidez.

Orokorrean, ordea, egindako inbertsio ekonomiko eta materialak gora egin du.

5. ILDOA: INSTITUZIO ARTEKO KOORDINAZIOA

Ildo honek administrazioen artean programaturiko ekintzei eusteko eta hobetzeko

koordinazioari lotutako helburuak hartzen ditu barne. Administrazio horiek udal mailan eta

udaletik kanpoko esparruan harremanak dituzte emakumeen aurkako indarkeriaren aurka

borrokatzeko.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

Ildo honen barruan bi ekintza ditugu, aldi berean bi helburu estrategikorekin lotuta

daudenak: 1) Emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean era bateratu eta koordinatu

batean borrokatzeko administrazioen arteko koordinazioari eustea eta hobetzea eta 2)

osasun zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean eratuta dauden koordinazio bideei eustea

eta era bateratu batean lantzen diren kasuen kopurua handitzea.

Ildo honen betetze maila %50ekoa da, ekintza bat bete delako eta bestea ez. BI ekintzak

osatzen duten ildo bat izanik, betetze maila baxua dela baloratzen da.

34. Grafikoa. IV Ardatzeko bosgarren ildoan agertzen diren ekintzen betetze maila

5.1. Helburu estrategikoa: Emakumeen aurkako indarkeriaren aurrean era bateratu eta

koordinatu batean borrokatzeko administrazioen arteko koordinazioari eustea eta

hobetzea

Lehen esan den bezala, helburu hau ekintza bakar batek osatzen du, aldi berean honako

helburu operatibo honi lotzen zaiona:

• Emakumeen aurkako indarkeriaren aurka borrokatzeko beste administrazio batzuekin

lan egitea, programak garatzeko helburuarekin

II ardatzean aipatu den bezala, Vitoria-Gasteizko Udaleko Berdintasun Zerbitzuak Beldur Barik

programaren talde eragilean lan egiten du. Programa hori emakumeen aurkako

indarkeriaren kontra doa eta emakume gazteen ahalduntzea du helburu. Talde eragilea

Berdinsarearen parte diren hainbat udalek osatzen dute.

Helburu honetan lortu den aurrerapena positiboa da, beste administrazio batzuekin egiten

den koordinazioari eutsi egiten zaioako eta, aldian aldiro, handitu (Osakidetzaren kasuan,

adibidez).

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

5.2. Helburu estrategikoa: osasun zerbitzuen eta gizarte zerbitzuen artean eratuta dauden

koordinazio bideei eustea eta era bateratu batean lantzen diren kasuen kopurua

handitzea

Helburu estrategiko honen barruan aurkitzen den ekintza bakarra honako helburu operatibo

honi erantzuten dio:

• Talde bietan existitzen den esku hartzeko protokoloari buruz informatzea

Osasun zerbitzuetako langileei bideratutako formazioak ez dira aurrera eraman. Horiek

Udaltzaingoaren talde bat barne hartuz egitea aurreikusita zeuden. Horren ordez, osasun

zerbitzuetako langileen eta udaleko gizarte zerbitzuetako langileen arteko kolaborazioari

eutsi zaio.

Beste alde batetik Vitoria-Gasteizko Udaleko Emakume Biktimen Arretarako Protokoloa

berrikusi da. Protokoloa duela 12 urte eratu zen eta hau da berrikusten den hirugarren aldia.

Kasu honetan LGTBIQ ikuspegia txertatzea izan da helburu nagusia eta horrekin homofobia

kasuak ere kontuan izatea. Aurreko egoeretan egin den bezala, protokoloa berrikusi ostean

gaian inplikaturiko teknikariei formazioa eskaini zaie.

Aurreko guztiaz gain, aipatu beharra dago Vitoria-Gasteizko Udalak 2016an jai esparruetan

ematen diren indarkeria matxistei Erantzuna emateko Udal Protokoloa onartu duela, Ekimen

Feministaren eskariz.

IV ARDATZARI BURUZKO ONDORIO NAGUSIAK

- IV ardatza Plan guztitik betetze maila altuena erakusten duena da:

ekintzen %74a bete da. Horren arrazoiak anitzak dira. Alde batetik Vitoria-

Gasteizko Udalak indarkeriaren aurkako ekintzak inplementatzen ibilbide

luzea du. Helburu hau, berdintasun politiketan inplikaturiko agente

guztientzat lehentasuna duen xedea da. Gainera, ardatz honek,

aurrekoekin alderatuz gero, emakumeen beharrizan praktikoei arreta

emateko ekintza gehiago barne hartzen ditu eta ez hainbeste ekintza

estrategikoak.

- Emaitzek Berdintasunerako III Planean zehar emakumeen aurkako

indarkeriaren aurka borrokatzeko egin den lana egokia izan dela

erakusten dute.

- Emaitza onenak erakutsi dituzten esku hartzeko ildoak honako hauek dira:

4. ildoa (baliabideen eraketa eta moldaketa), 3. ildoa (indarkeria gaietan

udalaren esku-hartzeari buruzkoa) eta 1. ildoa (prebentziorako informazio,

hezkuntza eta promozioa).

- Lehenengo ildoari dagokionez, Berdintasunerako III Planean emakumeen

aurkako indarkeriari buruzko sentsibilizazio ekintzek pisu garrantzitsua izan

dute, eta jaietako esparruan, batik bat, emaitza oso onak lortu dituzte.

Hala ere, aurreko urteekin konparatuz gero, hezkuntza zentroei eta

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

bestelako hezkuntza espazioei bideratutako sentsibilizazio programak

nolabaiteko moteltze eta areago geldialdi batean erortzen ari dira. Parte

hartu duten pertsonen kopuruari eta egin diren eskaerei erreparatuz gero,

sentsibilizazio programa horiek behera egin dutela ikusten da. Horrekin

zerikusirik duen beste gai bat, ordea, zera da: 2015etik aurrera Arabako

Emakumeen Asanbladak eskainitako lantegi kopuruak behera egin zuen,

Berdintasun Zerbitzuarekin sinatuta duen lankidetza hitzarmenaren

markoaren barruan.

- Alderantziz, hobekuntzarako espazio gehien duten ildoak bigarrena

(formazioa) eta bosgarrena (instituzio arteko koordinazioa) dira.

Lehenengo kasua Berdintasunerako III Planaren joera orokorrari erantzuten

dio formazioari dagokionez: ikusi den bezala Planaren ezaugarri bat

diseinatutako formazio ekintza asko bertan behera gelditu direla izan da.

Bigarrenak emakumeen aurkako indarkeriaren arazo soziala era

koordinatuan lantzeko esfortzu handiago baten beharra eskatzen du eta

instituzioen arteko lan bateratu hori egiteko erak erraztuko dituzten bideak

aurkitzea.

- Hurrengo planifikazioari begira hausnartu beharko liratekeen gai

garrantzitsuak honako hauek dira: indarkeria sufritzen duten emakumeen

menpe bizi diren pertsonei arreta, erasotzaileekin apenas egiten den

hezkuntzako lana, instituzio arteko lan dinamikak normalizatzea eta

udaleko teknikarien formazioa.

SAIL, ZERBITZU ETA UNITATEEK LORTU DITUZTEN EMAITZEI BURUZKO BALORAZIO

OROKORRA

Sail, zerbitzu eta atal askok uste dute euren arloan Berdintasunerako III Planari dagokionez

lortu den aurrerapausorik garrantzitsuena gobernantzaren gaiaren barruan izan dela. Iritzi hori

lehenengo ardatzaren inguruan jaso ahal izan den informazioarekin bat ez badator ere,

zeinetan betetze maila baxua konprobatu ahal izan den, egindako azterketa kualitatiboak

erakusten du inplikaturiko teknikariek pertzepzio hori partekatzen ez dutela. Izan ere, teknikari

horietako askok uste dute plan honeki Vitoria-Gasteizko Udalean gobernantza arloan arrasto

bat utzi duela. Arrasto hori hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexistan ikusten da,

berdintasun irizpideak diru-laguntzetan eta kontratazioetan txertatzean, genero ikuspegia

datuak jasotzeko orduan kontuan izatean eta, orokorrean, sailen ekintzetan genero

mainstreminga sistematikoki txertatzean. Berdintasun Zerbitzuak, bere aldetik, ideia bera

partekatzen du Planaren betetze epean sailen aldetik aholkularitza eskaera gehiago jaso

dituelako gobernantzari dagokionez.

Beste alde batetik, bestelako aurrerapenak ere aipatzen dira, gai konkretuagoekin eta

Planean aurreikusitako helburu orokorrekin lotuta daudenak, esaterako: erantzunkidetasun,

ahalduntze eta emakumeen kontrako indarkeriari buruzko sentsibilizazio ekintzetan parte

hartu duten pertsonen kopurua handitzea, Ahalduntze Eskola, eremu artistikoan eta gizarte

EM

AIT

ZEN

EB

ALU

AZI

OA

ata

la

eremuan emakumeen ikusgarritasun handiagoa eta jaietako esparruan indarkeriaren

prebentzioan esku hartzea. Azkenik, lau sail, zerbitzu eta atalek uste dute Berdintasunerako III

Planaren ezarpenarekin berdintasun gaietan aurrerapenik eman ez dela.

Kontuan izan behar den beste faktore garrantzitsu bat Berdintasunerako III Planaren emaitza

ez zuzenak baloratzeko orduan, zera da: sail, zerbitzu eta atalek aurreikusitako xede-

taldetara heldu diren landutako ekintzekin. Gehiengoek (11 guztira) baietz uste dute,

hartzailengana heldu direla. Hartzaile horiek honako kategoria hauek barne hartzen dituzte

(ez dute elkar baztertu beharrik): herritarrak orokorrean, familiak, gazteak, emakumeak

orokorrean, langabezian edo lana topatzen ari diren emakumeak, indarkeriaren biktima

diren emakumeak eta zaurkortasun arrisku egoeran dauden emakumeak. Hala ere, lan

egiteko zailagoak izan diren bi talde hartzaile ere antzematen dira. Euretariko bat Vitoria-

Gasteizko Udaleko sail, zerbitzu eta ataletako teknikariak dira. Zentzu horretan, zailtasun

garrantzitsuak detektatu dira Planaren ekintza batzuen inplementazioak teknikarien zeregin

eta funtzionamendua aldatzea eskatzen zuenean. Bestalde, heltzeko zaila den beste

hartzaile talde bat, gizonena da, orokorrean eta espezifikoki zaurkortasun arriskuan dauden

gizonena zein zainketa ardurak dituzten gizonena.

Puntu honekin bukatzeko, bestelako gai batzuk ere aipatzen dira: adibidez, beste

administrazio batzuetako (Eusko Jaurlaritzakoak, esaterako) langileekin koordinazio prozesuak

ezartzeko zailtasuna edota aurreikusitako ekintzen hartzaileak nortzuk ordezkatzen zituzten

argi ez edukitzeak.

Vitoria-Gasteizen berdintasun arloan III Planari esker lortutako aurrerapenei dagokienez,

galdetutako sail, zerbitzu eta atakek honako hauek nabarmentzen dituzte:

• Ahalduntze Eskola ahalduntze tresna gisa eta hiriko errealitate anitzen parte gisa

• Udal politiketan genero ikuspegia eta berdintasun irizpideak txertatzea

• Hezkidetza arloan

• Gobernantza arloan: hizkuntzen eta irudiaren erabilpen ez sexista, diru-laguntzetan

eta kontratazioetan genero ikuspegia barne hartzen duten irizpideak, formazioa eta

genero ikuspegitik datuak jasotzea

• Kirol taldeetan nesken kopurua handitzea

Alderantziz, hurrengo plangintzari begira eztabaidatu eta kontuan hartu beharreko erronkak,

honako hauek dira:

• Ahalduntze Eskolaren barruan prozesu parte hartzaileak hobetzea eta eskola hiriko

talde guztietara hurbildu dadin lan egitea, batez ere, migratutako emakumeengana

• Genero estereotipoekin apurtzeko hezkuntza eta hezkidetza arloan sakontzea

• Emakumeen aurkako indarkeria ezabatzea

• Indarkeria jasaten duten emakumeei bideratutako zerbitzuak eta arreta hobetzea

• Udaleko teknikariei indarkeria gaietan formazioa ematea eta emakumeen aurkako

indarkeriari dagokionez koordinazioa hobetzea

• Emakumeen lan desberdintasunak eta desberdintasun ekonomikoak ezabatzea

• Udaleko berdintasun politiketan hiriko errealitate guztiak barne hartzea

• Udaleko estruktura osoan genero zeharkakotasuna posible egiten ez duten “horma”

eta “teilatu” guztiak ezabatzea.

EMA

ITZE

N E

BA

LUA

ZIO

A a

tala

• Genero mainstreaminga udal estrukturan txertatu dadin lortzea politikarien eta

teknikarien borondatearen menpe egon gabe

• LGTBIQ taldean esku hartzea, batez ere, gazteei begira

• Hirian zaurkorragoak diren taldeetan eta gizonengan esku hartzea (Gizarte Gaiak)

genero ikuspegitik

• Vitoria-Gasteizko Udalaren eta Ekimen feminista eta emakume elkarteen arteko

komunikazio eta koordinazioa hobetzea

ON

DO

RIO

AK

ata

la

6. ONDORIOAK

Vitoria-Gasteizko emakume eta gizonen arteko Berdintasunerako III Planaren (2014-2015)

ebaluaketak hiru atal izan ditu aztertzeko: diseinua, prozesua eta lortutako emaitza zuzenak.

Diseinuari dagokion analisia inplikaturiko departamentu, zerbitzu eta unitateetako langile

teknikoekin sakonean egindako 20 elkarrizketetan sortu den informazioari esker egin da.

Prozesuaren ebaluazioa ere, hein handi batean, elkarrizketetan lortutako informazio

kualitatiboan oinarritzen da. Aldi berean, Planaren ekintzen beteketa mailari buruzko datu

objektiboak ere barne hartzen dira, ardatz eta departamentu bakoitzeko. Datu hauek

Planean arduradun bezala agertzen diren departamentu, unitate eta zerbitzu guztiei

igorritako beteketa eta emaitza galdeketen bitartez jazo ahal izan dira. Azkenik, hirugarren

atala galdetegi hauetan islatu diren datuetan oinarrituz eta sakoneko elkarrizketetan jazo

diren iritzien laguntzaz hornitu da.

Berdintasunerako III Planaren ebaluaketan departamentu, zerbitzu eta unitateek izan duten

parte hartzea oso ona izan da. Udal berdintasun politikarako erreferente den lan taldeak ere,

eskatutako informazioa biltzeko esfortzu nabarmena egin du. Elkarrizketetan ebaluaziorako

premiazkoa izan den informazioa eskaini da. Oso balorazio positiboa jasotzen du, kasu

gehienetan, elkarrizketetara departamentu bereko pertsona bat baino gehiago azaltzea,

errealitatearen ikuspuntu zabalago bat eskainiz. Gainera, ebaluaketa hau egin duen

lantaldeak badaki denbora gutxirekin lan egin dela eta hala eta guztiz ere aurreikusitako

kronogramarekiko moldaketa egokia izatea baloratzen du. Arabako Emakumeen

Asanbladak ebaluaketan izan duen parte hartzea ere aipatu beharra dago: horrela udal

estrukturatik kanpoko iritziak ere batu ahal izan dira.

Guzti hau dela eta, ebaluaketa egin duen lantaldea guztiz pozik aurkitzen da departamentu,

zerbitzu eta unitateek eman duten erantzunarekin. Hemen aurkezten den ebaluazio txostena

prozesuan inplikaturiko langile teknikoek prozesuan erakutsi duten parte hartze eta jarrera

onari esker baino ez da posible izan.

III Planaren diseinuari buruz, garrantzi handiagorekin sortu diren gaiak ondoko hauek dira:

• Berdintasunerako III Plana ondo oinarritutako eta estrukturatutako dokumentu bat da:

osatzen duten unitate eta elementu guztien antolaketak Plana aurrera eramateko

arduradun diren departamentu, zerbitzu eta unitateen barne organizazioa erraztu du.

Guzti honek, aurreko planifikazioekin konparatuz, hobekuntza nabarmena suposatzen

du tankera honetako dokumentu batetan mainstreamingaren pertzepzioari laguntzen

baitio.

• Aurrekoak ez dio dokumentuari konplexutasunik kentzen. Kasu batzetan, teknikoegia

dela aipatzen da eta plangintza estrategiko batetan ematen diren aldaketei

moldatu behar izaten dela.

• Hala eta guztiz ere, Vitoria-Gasteizko gizarte errealitateari buruzko diagnosi enpiriko

bat egin izana, egokia dela uste da. Baina, batez ere, geroago, Vitoria-Gasteizko

Udaletxearen genero zeharkakotasunari dagokion atalean aipatuko den beste gai

bat sortzen da: departamentu bakoitzeko genero ikuspegia duten diagnosiak

egitearen apropostasuna. Horrela, esku hartze arlo bakoitzari buruzko informazioa

ON

DO

RIO

AK

ata

la

izateaz gain departamentuetan eman litezkeen “ez ahalduntze ibilbideen” inguruko

datuak jazoko lirateke.

• III Planaren diseinu fasean egindako esfortzua helburu argiak eta betegarriak

definitzeko oso garrantzitsua izan zen. Honen ondorio bezala, departamentu, zerbitzu

eta unitateek helburuak aldatu nahi duten errealitatearekin guztiz bat datozela uste

dute. Hala ere, sortutako helburu sistema departamentuentzat konplexuegia izaten

jarraitzen du, neurri handi batean aurreikusitako helburu kopurua altuegia delako.

Helburuak abstraktuegiak direla ere antzematen da, gero euren ebaluazioa

errazteko.

• Ekintzen formulazioan zenbait zailtasun edo arazo aurkitu dira: lehenengo arazoa

ekintzen konkrezio mailari lotuta dago, III Planean zehar homogeneoa ez dena.

Honek zera esan nahi du: Planeko 185 ekintzek ez dutela zabalera berdina. Zabalera

honen barruan, ekintzak betetzeko egin behar diren zeregin kopurua ulertzen da.

Guzti hau ekintza batzuk formulatzeko orduan erabili den konkrezio maila beste

batzuk definitzerakoan erabili denaren antzekoa ez delako gertatzen da. Honek,

zenbait dilema sortu ditu:

o Alde batetik, ekintzen konkrezio maila definitzeko irizpide bateraturik ez

egoteak hauen beteketaren inguruko balorazio desberdina eragin du. Ezin

dira une puntualetan aurrera eramandako ekintza txikiak eta zeregin

desberdinez osotutako ekintzak (agente askoren inplikazioa eskatzen dutenak

eta denboran luzatzen direnak) era brean baloratu.

o Bestalde, aipatutako gai horrek mahai gainean jartzen du eztabaida hau:

ekintzak asko zehazteak lanaren eraginkortasunari laguntzen dion ala,

alderantziz, honekin eragingarritasun mailan galtzen den.

• Ebaluazioa ez da bakarrik helburu eta ekintzen arteko lotura edo lotura falta dela eta

zein aurreikusitako ekintzak formulatzeko eragatik baldintzatuta ikusi. Guzti honekin

zerikusirik duen beste zailtasun bat informazioa batzeko tresnak eraginkorrak edo

erabilgarriak ez direla izan da. Tresna hauen diseinua, departamentu, zerbitzu eta

unitateen parte hartzearekin kontatu zuen prozesu baten emaitza izan zen. Zentzu

honetan, departamentu zerbitzu eta unitateek trenen inguruan duten iritziaz gain,

informazioa batzeko eta sistematizatzeko orduan zorroztasun falta nabari da.

• Organizazio batean berdintasun politikei ematen zaien bultzada oso lotuta dago

horretarako erabiltzen diren baliabideekin (giza baliabideak eta baliabide

materialak). Vitoria-Gasteizko Udaletxean orokorrean ikusten da, berdintasunera

bideratutako giza baliabideak handitzea beharrezkoa dela. Berdintasun politikak eta,

konkretuko, Berdintasun Planak, eguneroko lanaren gehigarri bezala bizi ohi dira eta

horregatik ez zaio normalean lehentasunik ematen.

• Berdintasunari bideratzen zaizkion giza baliabideez gain beste arazo bat sortzen da

departamentu, zerbitzu eta unitateen barruan III Planaren beteketarekin arduratuko

diren langileak “aukeratzeko” orduan. Langile teknikoen kexa garrantzitsuenetako

batek, aukeraketa hau irizpide subjektiboen arabera egiten dela dio, hurbiltasun edo

konpromisoa bezala. Honek Vitoria-Gasteizko Udaletxean berdintasun politiken

inguruan dagoen erroko arazo bat azalean jartzen du. Sarritan pertsona hauek

legitimitate faltarekin aurkitzen dira, berdintasun ekintzak euren departamentu,

zerbitzu eta unitateetan aurrera eraman nahi dituztenean. Pertsona hauek

ON

DO

RIO

AK

ata

la

aukeratzeko bestelako irizpide batzuk eduki beharko lirateke kontutan, genero

zeharkakotasunari lagunduko lioketenak, gainera: udal estrukturaren barruan

intzidentzia izan dezaketen langileak aukeratzea, esaterako. Berdintasuna pertsonen

borondatearen menpe egon beharko ez lukeela baloratzen da eta legeak ezartzen

duen betebehar bat bezala onartu beharko litzatekeela.

• Departamentu, zerbitzu eta unitateek III Planaren egingarritasuna ekintzak aurrera

eramateko aurkitu dituzten erraztasunen arabera baloratzen dute. Honetan erratuta

daude. Egingarria den zerbait, ezinezkoa edo utopikoa ez den zerbait da. Posiblea

da, hortaz, plana egingarria izatea, nahiz eta erraz betetzeko ez diren ekintzekin

hornituta egon. Galdetutako estrukturek emandako definizioak aztertuz, ekintza bat

betetzeko edo aurrera eramateko erraza izan da departamentu, zerbitzu edo

unitatearen prozeduretan aldaketarik eskatu ez duenean, edota baliabideen

mobilizazio berezi bat bultzatu ez suposatu ez duenean. Baina era honetan

formulatutako Plan batek ez du berdintasun arloan aurrerapausorik ekarriko.

Prozesuaren ebaluaketak ondoko gaiak barne hartzen zituen: Planaren eta koordinazio

estrukturen jarraipena, gainerako departamentu, zerbitzu eta unitateek Berdintasun

Zerbitzuari eta Udaletxeko berdintasun politikari buruz egiten zuten balorazioa, genero

zeharkakotasunaren estrategia, sekzioartekotasuna eta baita ekintzen beteketa mailari

buruzko azterketa orokor bat, ardatz bakoitzeko eta departamentuka.

• Planaren diseinuan zehar eratutako koordinazio estrukturak oso positiboki baloratuak

izan dira. Hala eta guztiz ere, Planaren beteketa bi momentu oso desberdinetan

eraman da aurrera: bata aldekoa eta bestea ez hainbeste, 2015eko hauteskunde

testuingurua dela eta. Honek Planaren jarraipena beti berdina ez izateak ekarri du.

• Testuinguru honetaz gain, Planaren kudeaketa zailagoa suertatu da beste faktore

batzuk direla: berdintasun arloan egon de aitzindaritza politiko eskasa; alderdi

teknikoan, departamentu, zerbitzu eta unitate arduradunetan erreferentziazko langile

teknikoak hautatzeko orduan irizpide subjektiboak erabiltzea. Lehen aipatu den

bezala, koordinazio estrukturak borondate eta sentsibilizazio maila handia duten

pertsonek osotu dute. Pertsona hauek, ordea, kasu gehienetan, ez dute euren arloan

intzidentzia izateko aukerarik. Honek ez du Planaren beteketa errazten.

• Planaren bigarren urtean egon den departamentu arteko koordinazioaren

beherakada ordezkatzeko, Berdintasun Zerbitzuak departamentu, unitate eta

zerbitzuekin jarraipen zuzena egin du. Jarraipenak izan dituen gora beherak ez du

hortaz beteketa mailan eraginik izan.

• Departamentu, zerbitzu eta unitateek Udaletxeko Berdintasun Zerbitzua oso era

positiboan baloratzen dute. Lan egiteko gaitasun handia duela aipatzen da,

aurkitzen dituen oztopoak (giza baliabideen falta, langile teknikoen eta politikoen

erresistentziak, etab.) gailenduz.

• Vitoria-Gasteizko Udaletxeari dagokionez, berdintasun arloan duen ibilbideak

errekonozimendua jazotzen du. Aurrekoari esker, azken 15 urteetan aurrerapenak

egin dira. Hala eta guztiz ere, aurrerapausoak egiten jarraitu behar dela uste da,

berdintasun printzipioak organizazio guztian txertatu dadin. Berdintasun Zerbitzua

galdetutako langile teknikoekin bat dator: departamentuak berdintasun politiketan

ON

DO

RIO

AK

ata

la

ez direla era berean inplikatzen. Hala ere, dauzkaten baliabideekin gaur egun

organizazio guztiarentzat laguntza garatzea ezinezkoa dela aipatzen du.

• Berdintasunerako III Planean genero zeharkakotasuna eta sekzioartekotasuna

berdintasun politiketara txertatzea bi berebiziko printzipio dira. Planarekin genero

mainstreaminga udal estrukturan ezarri dadin pauso garrantzitsuak eman dira.

Gainera, zenbait helbururen inguruan egin den lanak genero kontzeptuaren

begirada zabaltzea ahalbidetu du.

• Berdintasunerako III Planak departamentu, zerbitzu eta unitateak kontzienteago

bihurtu ditu genero ikuspegia euren arloetan txertatu beharraz. Baina erantzun hau ez

da homogeneoa Udaletxe guztian zehar. Gaur egun badaude departamentu batzuk

berdintasunarekin zer ikusirik ez dutenak.

• Norabide egokian ibili arren, genero zeharkakotasuna ez da organizazioaren kulturan

guztiz ezarri. Hau gertatu dadin honako proposamenak egiten dira: langile tekniko eta

politikoentzako formazio gehiago, baliabide gehiago (giza baliabideak eta baliabide

ekonomikoak) eta departamentu bakoitzari dagokion diagnosia egitea.

• Berdintasunerako III Planaren marko teorikoan sekzioartekotasuna oinarrizko printzipio

bezala agertzen da. Sekzioartekotasunaren ikuspegi mantentzeak desberdintasunak

antzemateko orduan konplexutasun maila altuagoa suposatzen du. Desberdintasuna

sortu dezaketen egoera guztiak baloratu eta aztertzeak suposatzen du, genero

desberdintasunaren ezaugarri estrukturala ikuspegitik galdu gabe. III Planean

sekzioartekotasuna maila diskurtsiboan baino ez da kontutan hartzen. Praktikari

dagokionez teoriarekin alde nabarmena behatzen da.

• Sekzioartekotasunaren ikuspegiarekin III Planean aurreratu den arlo bakarra, LGTBIQ

taldearen errealitatea izan da. Berdintasunerako III Planak generoaren ikuspegi

zabalduago baten alde egin du, Planak barne hartzen zituen ekintza batzuk

betetzeari esker eta gainera Berdintasun Zerbitzuak Planaz gain aurrera eramen

dituen beste zenbait ekintzei esker.

• Planak beteketa maila ona erakusten du (ekintzen %%9a bete da guztiz), hurrengo

Planari begira portzentaje hau handitzeko esfortzuak areagotu beharko balira ere.

Prozesu eta emaitzen ebaluazioak, honi lagunduko lioketen zenbait ideia eskaini ditu:

ekintzak formulatzeko konkrezio maila, menpeko ekintzen kopurua, arduradun bezala

parte hartzen duten departamentu, zerbitzu eta unitate kopurua edo aurreko

estrukturekin martxan jartzeko lan estrategia berrien diseinua.

• Ekintzak ez betetzeko eman diren arrazoi nagusiak bost puntutan laburbildu daitezke:

denbora falta, giza baliabide nahikorik ez izatea, baliabide ekonomikoen gabezia,

ekintzen moldaketa falta departamentuen errealitatera eta menpeko ekintza kopuru

handia.

• Departamentu, zerbitzu eta unitateek aipatutako argumentuez gain 2014ko ekintzak

2015era atzeratzeko joera behatu da (ekintzen %35a atzeratu zen). Honek Planaren

beteketa mailan eragin negatiboa izan du. Horrela, departamentu, zerbitzu eta

unitateek 2015ean ekintza gehiago landu behar izan dituzte eta lehenago aipatu

den bezala urte honek ez du testuinguru egokiena izan. Guzti hau dela medio,

atzeratutako ekintza gehienak azkenean ez dira bete.

• Planaren beteketan ekintzak formulatzeko erak ere eragin nabarmena izan du. Alde

batetik konkrezio maila homogeneoa ez izateak beteketa zailago egin du zeregin

ON

DO

RIO

AK

ata

la

gehiago barne hartzen zuten ekintzetan. Bestalde, menpeko ekintzen kopuru handiak

euretariko askoren beteketa baldintzatu du. Ekintza bat ez betetzeak, gero, bere

menpe dauden ekintzak ez betetzera darama.

• Planak 185 ekintza barne hartzen ditu. Hauek era desberdin batean lau esku hartze

ardatzetan sailkatzen dira. Beteketa datuak kontutan izanda ardatzak onenetik

txarrenera, ondoko eran aurkeztu daitezke: 1) IV ardatza, Emakumeen Aurkako

Indarkeria Borrokatzeko Neurriak, 2) III ardatza, Organizazio Sozial Erantzunkidea, 3) II

ardatza, emakumeen Ahalduntzea eta baloreen aldaketa eta azkenik 4) I ardatza,

genero zeharkakotasuna bultzatzeko Neurriak. Teknika kuantitatiboei esker ortu diren

emaitza hauetatik aparte, egoera askoz ere konplexuagoa da. Berdintasun arloan

lortu den aurrerapenari buruzko azterketa kualitatiboak bestelako panorama

erakusten du: IV ardatza balorazio txarrenetako bat jazotzen du, batez ere ekimen

feministaren ikuspuntutik. Alderantziz, langile teknikoek aurrerapenik garrantzitsuena

berdintasun gaietan I ardatzean lortu dela uste dute. Gainera, zabalera handiko

ekintzak, Ahalduntze Eskola legez, baloraziorik onenak jazotzen dute.

• Duen garrantzia estrategikoa dela eta, komenigarria da I ardatzari buruz hitz batzuk

esatea: izan ere kuantitatiboki emaitza txarrenak izan dituen ardatza da baina

departamentu, zerbitzu eta unitateek eta baita Berdintasun Zerbitzuak ere

Berdintasunerako III Planak lortu duen aurrerapenik nabarmenena izan dela uste

dute. Emaitza txarrak ardatzak abian jartzen dituen prozesuen konplexutasunak

azaltzen ditu eta baita giza baliabide zein baliabide ekonomikoen faltak.

• Hala eta guztiz ere, genero zeharkakotasunari dagokionez emaitza onak lortu dira

ondoko alorretan: genero ikuspegitik jazotako estatistikak eta ikerketak; kontratazio,

diru-laguntza eta lankidetzarako hitzarmenetan genero irizpideak txertatzea. Bestalde

ez da aurrerapenik eman ondorengo gaietan: genero ikuspegia duten udal

aurrekontuak; emakume eta gizonen presentzia orekatua komisio, epai-mahai eta

udal organoetan.

• Bigarren ardatzean baliabide sozio kulturalen irisgarritasun eta kontrolari dagokionez

aurreratu egin da, baita baliabide ekonomikoen irisgarritasun eta kontrolan eta

genero kontzientzia eta emakumeen ahalduntzea garatzen. Gainera baloreen

aldaketa bultzatu da genero rolak eta estereotipoak era desberdin batera eraikiz.

Zentzu honetan aipatzekoa da Ahalduntze Eskolak jokatu duen paper garrantzitsua

eta nola honen bitartez ekimen feministak Udaletxean eragin handiagoa izan duen.

Hurrengo Planari begira, parte hartze sozio politikoa, emakumeek erabakiak hartzea

eta eragina izatea landu beharko da.

• Organizazio sozial erantzunkideari dagokionez, adingabeen eta gazteen

sentsibilizazioan aurreratu da gizonekin lan sakonago bat egitea erronka bezala

gelditzen delarik. Planak aurreikusten zuen jakintza mailaren eraketan gabezia bat

ikusten da. Honek etxeko lanak eta zaintza lanak ikusgarri egiteko eta errekonozitzeko

aurrera eraman behar ziren ekintzak bertan behera gelditzea eragin du.

• Azkenik jai giroan indarkeria matxistari buruz sentsibilizatzeko esfortzu handia egin da.

Indarkeria gaietan baliabideak sortu eta moldatzeko orduan aurrerapen

adierazgarriak egin dira. Udalak indarkeria kontuetan izaten duen esku hartzea ere

hobetu du eta informazioa, hezkuntza eta promozioa landu du indarkeria

ON

DO

RIO

AK

ata

la

prebenitzeko. Indarkeriari dagokionez emaitzarik txarrena instituzio arteko

koordinazioak eta formazioak jaurti ditu.

• Laugarren ardatzaren beteketa mailari buruzko informazioa, alde kualitatiboarekin

hornitu behar da, ahala ere. Ez dago dudarik, Plan osoan emaitzarik onenak lortu

dituen ardatza laugarren hau dela, Emakumeen aurkako indarkeria borrokatzeko

neurriena. Hala ere, zenbait egoerak guzti hau errazten dute: alde batetik Udaletxeak

gaian daukan ibilbidea. III Planean ekintza bezala barne hartutako baliabide,

estruktura eta prozesu asko duela urte batzuk garatzen dihardute. Honela, eztabaida

sortzen da Planak dagoeneko egiten diren ekintzekin hornituta egon behar den ala

ez. Azken kasu honetan departamentu, zerbitzu eta unitateen konpromiso maila

areagotu egingo litzateke eta ekintza berriak barne hartzean berdintasuna lortzeko

azken xederantz aurrerapauso handiagoa egingo litzateke.

• Planaren beteketan negatiboki eragin duen beste gai bat langile teknikoen formazio

eza izan da. Berdintasunerako III Planak langileen formazioari pisu nabarmena jartzen

zion. Lehenengo eta laugarren ardatzean honetarako esku-hartze ildo espezifikoak

aurreikusten zituen eta gainerako ardatzetan ekintza zehatzak. Planaren beteketa

analisiak, ordea, formazio ekintza hauen beteketa eza erakutsi du, orokorrean.

Langileen formazio eta sentsibilizazioa ezinbestekoa da berdintasun politiketan eta

gobernantzan aurrerapausoak eman ahal izateko; oraindik eta gehiago, Udaletxeko

langileen arten dagoen aldaketa maila altua dela eta.

Azkenik, emaitzen ebaluaketan Planak izan dituen eraginak aztertu dira. Eragin zuzenei

(onuradunak, estaldura maila, etab.) zein ez-zuzenei buruz (planarekin lortu den inpaktu

soziala) ari gara. Atal hau ebaluaketaren zailena izan da. Horrela, dagoeneko aipatu dira

ardatz bakoitzarentzat aurkitu diren aurrerapenak eta proposatzen diren erronkak:

• Berdintasunerako III Planaren ebaluaketa egiteko orduan aurkitu den zailtasunik

handiena emaitzen adierazleak daukaten adierazgarritasun falta izan da. Guzti honi

lotuta agertu diren arazoak era askotakoak izan dira: kasu batzuetan adierazle hauek

ez dira adierazgarriak izan edo ez dira era egokian formulaturik egon, helburuan lortu

den aurrerapena ebaluatzeko moduan, alegia.

• Kasu gehienetan, ordea, arazoa beste toki batetik eratorrita egon da: departamentu,

zerbitzu eta unitateek ezin izan dituzte eskatutako datuak luzatu.Honetarako arrazoi

desberdinak aurkitzen ditugu: batzuetan 2013an datuak jazo zituzten pertsonak eta

2016an datuak bildu dituztenak ez dira berdinak, eskatutako irizpideetan interpretazio

arazoak suertatuz. Beste kasu batzuetan ez da eskatutako informaziorik bildu ahal

izan. Kasu gehienetan, ordea, berdintasunari lotutako informazioa era sistematikoan

biltzeko kultura falta bat sumatzen da.

• Bestelako arazo bat, Planaren ebaluaketan ageri dena, ondokoa da: ez dagoela

ezagupenik departamentu, zerbitzu eta unitateek berdintasun gaietan jarri duten

aurrekontuari buruz. Galdetutako estruktura gehienek ezin izan dute erantzunik eman

gai honen inguruan (zein izan den aurreikusitako gastua eta azkenean benetan egin

dena). Datu hau jakitea ezinbestekoa da Planaren beteketa maila ebaluatzeko eta

bestelako gai batzuk baloratzeko: esaterako, Udaletxean berdintasunarekin daukan

konpromisoa. Informazio bilketarako kultura honen barruan berdintasunari esleitzen

zaion aurrekontuari garrantzia nabarmena eskaintzea ezinbestekoa da.