ORDU UNivERSiTESi iLAHiYAT FAKULTESi

Din, Gelenek ve Ahlak Baglammda

MAHREMiYET ALGILARI

/

SEMPOZYUMU 27-29 MART 2015

I

Editorler

Yawz Unal Yusuf Bahri Gtindogdu

~evket Pekdemir Hasan Ats1z

Samsun 2016

Ozet

KUR'AN PERSPEKTiFiNDEN iNSAN ONURU, MAHREMiYET

ve iFK HADiSESi

Harun ~AHiN*

insan onuru; §eref, saygi, izzet, keramet, vakar, gurur, sayguilik vb. gibi anlamlarda lmUarulmaktachr. Mabremiyet, yasakhk hall demektir. Mahrem kelimesi ki~n ozel ve dokunulmaz hayatJ ic;in de kullarulmi§tlr. Islam i n.~amn onurlu ve §erefli bir varW< oldugunu beyan e~tir: "Biz, hakikaten insanoglunu §an ve §eref sahibi lold!k. .. " (is­ra 70). Hz. Peygamber de bir hadis-i §eriflerinde bu konuda §oyle buyurmaktadtr: "Miisliiman Miisliimamn karde§idir, ki§iye §er olarak, Miisliiman karde§ini tahkir et­mesi yeterlidir."

Mii'minlerin annesi Hz. Ai§e validemize yap1lan itk I iftira hadisesinde de oldugu gibi muhsan (temiz ) insan onuruna yap1lan saldm k~ismda Cenab-1 Hakk'in ne derece bassas olduguna §ahid olmaktayiz. "Namuslu ve hi.ir kadmlara (zina isnadiyle) iftira atan, sonra (bu hususta) dort §ahit getiremeyen kimseler (in her birine) seksen deg­nek vurun. Onlann ebediyyen §ahitlil<lerini kabul ermeyin. Onlar filstl<lann ta kendile­ridir" (24/Nfu Suresi, 4).

Surenin devam eden ayetlerinde de bu ifk I iftira hadisesine §oyle deginilmektedir: "O agir ifk I iftirayi uyduranlar, sizin i9nizden bir giiruhtur. Bu iftira}'l kendiniz ic;in kotii bir §ey sanma}'J.Il. Aksine o sizin i9n bir hayirdir. Onlardan her biri i9fl, i§ledik­leri giinalun cezas1 vardir. ic;lerinden (eleba§tlik ederek) o giinalun biiyiigunii iistle­nen ic;in ise agrr bir azap vardtr. (24 Nur Suresi, 11).

Miisliiman onurunu ve mahremiyetini koruma baglarnmda flkihta da "Qazfu'I Muhsa­nat" (iffetli kadtrtlara zina iftiraslillil) cezas1 onemli bir yer rutmaktachr.

Anahtar Kelimeler: insan, Onur, Mahremiyet, Hz. Af§e, ifk Hadisesi

Muhterern, belediye ba~karurn, saygideger dekarum ve k:iymetli hazirun, hepinizi saygiyla selamhyorum.

Var olaru gizli tutmaya kar~1 te~hir etmenin reva<;ta oldugu; ozelin neredeyse kalrnad1gi, "gorilniir isen varsm, sanal alemde isen varsm, sosyal medyada varsan varsm" soylemlerinin reva<;ta oldugu bu donem­de Ordu Universitesi, Ordu Bi.i~ehir Belediyesi ve Ti.irkiye Diyanet Vakf:ma; gizemin, s1rnn, yani giizelliklerin ifadesi olan mahrerniyet

• Yrd. Do~. Dr., Ytldmm Beyaz1t Universitesi, islami ilimler Fakiiltesi, Tefsir Anabilim Dall.

504

---- DIN, GELENEK VE AHIAK BA~lAMINDA MAHREMiYET ALGllARI SEMPOZVUMU - ---

konusunu ele alan bir sempozyum di.izenledikleri i~in §tikranlamm sunuyorum.

Kur'an'm insana Bakt~1 ve insan Onuru

insanoglu Allah'rn maddi I manevi say1Slz nimetleriyle mi.icehhez olarak bu di.inyaya gelmi§tir. Bu nimetlerden en onemli olanlanndan biri de hi~ §i.iphesiz onurlu, izzetli, kerim olarak yarattlmas1dl.I'. Kur'an'1 Kerim'de bu husus §U ayette olabildigince a~tk bir §ekilde ifade edil­mektedir: "Biz, hakikaten insanoglunu §an ve §eref sahibi kildzk ... " 1

Ancak insan iradesiyle ve fiilleriyle zaman zaman kendini ununir. Bu durumda insana insan11giru tekrar hatirlatmak gerekir. ilahi mesaj­lar da zaten bu hedefe binaen gelmi§lerdir. Kur'an-1 Kerim'de bu husus §6yle ifade edilmektedir: ''Andol.sun, insam en gilzel bi~imde yarattik. Sonra onu Q§agzlarm Q§agzsma indirdik. 2

Allah, her varhgi kendi yarattl1§rndaki ama~ ve hikmete uygun nite­liklerle donatml§, onlan daima iyiye ve gi.izele dogru yonlendirerek, her §eye hedefini ve yolunu gostermi§tir. Bu manada Kur'an, insan onuru­nu, ya§ama hakktru ve ozel hayann dokunulmazhgi da dfillil olmak i.izere bi.iti.in be§eri ili§kileri en ince aynnnlara varmcaya kadar koruyan "en gi.izel soz, en gi.izel ilkeler" kitabidtr.3

Birle§mi§ Milletler Evrensel Beyannamesinin 1. maddesinde de bi.i­ti.in insanlarm "hilr" ve "haysiyetli" / "onurlu" olarak dogdugu ifade edilmektedir. (1. madde). Bununla birlikte insan onuru ve insana ver­dikleri deger bakimrndan modern Ban di.i§i.incesi ile islam di.inya gori.i­§i.ini.i birbirinden ayirmak gerekiyor. Mesela islam'm bu konudaki yak­la§tmI ozellikle Hi.imanizmden kokli.i bir §ekilde farklllik gosterir. <;i.in­ki.i bu felsefi ekol, insaru varligiD kaynagmdan koparu, onu kendi ba§l­na bagitns1z i.istiin bir deger olarak kabul eder. Bu anlayi§a gore insanm degeri ve i.isti.inli.igu kendi zatmdan kaynaklanmaktad1r, bir i.ist merci­den ne§'et etmemektedir. islam'da ise varhgm yegane efendisi, mutlak hi.iki.imraru sadece ve sadece Allah Teala'dl.I'.4

1 isra 70 2 Tin: 4·5 3 Bilgiz, Musa, Kur'an'da insanlik Onuru, Peer Yaymevi, Ankara 4 Karsh, ibrahim Hilmi, insan Onuru Kavranumn Kur'ani Dayanaklan, (Yaradil~ Kwas1), s.

163-164, Kutlu Dogum Sempozyumu, 19-21 Nisan 2013, Ankara, 2014, "Hz. Peygamber ve ins an Onuru" DiB Yaymlan,

- --- -- ORDU ONIVERSITESI ilAHiYAT FAKOLTEsl / 27·29 MART 2015 --- - - - -

---- DIN, GELENEK VE AHi.AK BA~lAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU

Dinler, insanoglunun, yarattld1gi (temiz) fitrata uygun olarak haya­tJru idame etmesini hedeflemektedir. insan onuru ve dokunulmazlig1 Rasulullah (as) de c;ok onem verdigi konulardandi.

islam dti§tincesinde insan, onurunu ilahi vahiyle ve bu vahyin en son hitab1 olan Kur'an'la birlikte elde etmi§tir (Alak, 96/1-5). Modem zarnanlarda ise, ozellikle de ikinci dtinya sava§mdan sonra gi.indemde yerini alan bir kavram haline gelmi§tir. Bu donemde insan onuru ve haklannm kapsarru, tasnifi ve s1mrlandmlmas1 gibi konular, yogun tar­tI§rnalar ve uzun siiren miicadelelelin sonucunda ortaya 9krn1§tir. Bu haklarm temel amac1, insan onurunun korunmasidrr.5

islam insanlann ya~arken degerli olduklanru belirttigi gibi oldtikle­rinde cenazelerine de kabre konuluncaya kadar gerekli ozen ve ihti­mamm gosterilmesini emrediyordu. insan onurunu rencide edecek soz ve fiillerden §iddetle kac;rmlmasm1 emrederdi. Bir hadis-i §erifte bu durumu §Oyle dile getirmektedir: "Milslilman miislilmamn karde§idir, ki§iye §er olarak, miisliiman karde§ini tahkir etmesi yeterlidir. >'6

Yine diger hadislerinde de Rasulullah buyuruyor ki: "Miislii.mana sovmekftsk, oldilriilmesi kiifiirdiir." Hz. Ebu Zerr (rad1yallahu anh) anla­nyor: "Resulullah (aleyhissalatu vesselarn) buyurdular ki: "Bir kimse diger bir kimseyi ftskla veya kiifiirle itham etmesin. Aksi takdirde, itham edilen arkada§inda bunlar yoksa, kelime kendine dondiiriiliir" . 1

Rasulullah (as) insanlara yaradili§tan verilen onuru izzeti onlara bilful de gostennek istemi§tir. Mesela, c;ocuklarla konu§urken egilip onlann seviyelerine gelerek konU§IDU§, onlara verilmesi gereken ozeni bizlere gostermi§tir. KU§U olen bir c;ocuga taziyeye gitmi§tir. Herkese hak ettigi onemi veren c;ocuga, ya§hya, kadma hak ettigi onuru veren bir peygamber gormekteyiz.

Yine O'nun ifadesiyle: " jnsanlar bir taragzn di§leri gibi e§ittir. Bir insarun onurunu yiiceltmek biitiln insanligm onurunu yiikseltmek an­larmna gelir. islam, yap1s1 itibariyle insaru insan olarak yarattld1gi i<;in aziz / kerirn olarak gormii~tilr. Ktiltiiriimi.izde rne§hur §U soz bu gerc;egi olanca derinligi ile anlatmaktadrr. "Yarattlam sev Yaradan'dan otiirii". Bu sozde "yarattlan" kelimesi genelde sadece "insan"a i§aret ediyorsa da hakikatte bu Allah'm yarattl&"t btitiln canlilara ~amildir. islam insana merhameti, ac1mayi, yard1rru ongordiigu gibi hayvanlara merhamet etmeyi, eziyet etmemeyi onlarm carum tehlikeye atmamayi da aym

5 Bilgiz, Musa, Kur'an'da insanltk Onuru, 6 Miislim, Birr, 9, 2580 7 Buhari, Edeb 44

------- ORDU ONiVERSiTESI ilAHIYAT FAK0LTESI / 27·29 MART 2015 -------

sos

506

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BA<'llAMINOA MAHREMIYET ALGllARI SEMPOZYUMU ----

§ekilde emretm_ektedir. Hatta hayvanlara yiyecek i<;ecek sunanlann giinahlanrun ba&l§lanacagiru bildirince oradakiler: "Ey Allah'm Resuhi! Yani bize hayvanlar (a yapagirruz iyilikler) i9n de iicret mi var?" deyin­ce Rasulullah aleyhissalatu vesselam:

"Evett Her ya§ ciger' (sahibi) ifin bir ilcret vardtr." buyurdu." 8

islam'da irk aynm1, renk aynm1 vb. yoktur, bu gen;ek Hucurat su­resinde §Oyle ifade edilmektedir: ''Ey insanlar! Dogrusu biz sizi bir er­kekle bir di.§iden yarattzk ve birbirinizle tanl§mamz ifin sizi kavimlere ve kabilelere ayzrdik. Muhakkak ki Allah katznda en degerli olammz, Al­lah'tan en fOk korkammzdzr. $ilphesiz Allah bilendir, her §eyden haber­dardzr. 'iJ

Veda Hutbesinde Rasulullah'm da belirttigi gibi: '1'\rabm aceme, acemin de araba, san irkm siyah irka, siyah irkm da san zrka ilstilnlii.gu yoktur. Ustilnlilk ancak takvd. iledir. "10

Mahremiyet ve Tecessiis

insanm onurunun korunmas1 konusunda temel noktalardan biri kendine has mahremiyetine riayet edilmesidir. islam bu konunun iize­rinde hassasiyetle durmu§tur. Bu durum §U ayeti kerimede zikredilmi§­tir: "Birbiriniz hakkmda tecessils etmeyin (gizli hallerini arQ§tlrmaym). "11

Arap<;a bir kelime olan tecessi.is, "cesse" fiilinin "tefa'ale" babmm masta­nd1r, casus kelimesi de ayrn kokten tiiretilmi§tir. Tecessils, daha <;ok kotiili.ikleri, kusurlar1 ara§tirmada kullamlan bir tabirdir. Tahassus ke­limesi ise daha <;ok hayirda kullamhr. Nitekirn Allah Tefila Yakup (a.s)'m ogullanna §6yle dedigini haber vermektedir: '~Ey ogullanm! Gidin Yusufu ve karde§ini iyice araym (arQ§tmn). Allah'zn rahmetinden ilmidinizi kesmeyin ... " (Yusuf, 12/87). Ancak, her iki kelime de kotiiliik ve kusurlan ara§tirma hakkmda da kullan1labilirler. Evzru, tecessi.isiin her hangi bir §eyi ara§trrmak anlamma, tahassi.isi.in de, bir toplulugun konu§malariru onlar istemedigi halde dinlemek veya kaptlar1 dinlemek anlamma geldigini soylemektedir. 12

Mahremiyet ve tecessiis konusunda yazar Umit ~im~ek de tecessii­sii §Oyle izah etmektedir: "Ayetin metninde "tecessils" olarak ge<;en

8 Buhflri, ~irb 9 9 Hucurat 13 10 Veda Hutbesi 11· Hucurat suresi,12 12 Turgay, Nurettin, ~amil islam Ansiklopedisi, Tecessiis Maddesi, (Online Versiyon) (Ibn

Kesir, Tefsi.ru'l-Kutani'l-Azim, Nur Suresi Tcf'siri, istanbul 1985. VII, 358).

------ OROU ONIVER.SITTSI iLAHiYAT FAK0 LTESI / 27-29 MART 2015 - ------

---- DIN, GELENEK VE AHL.AK BA~l.AMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZYUMU ---

ifade, "ara§tl.rmak, yoklamak, dikkat ve faba harcayarak bilgi edinmeye fali§mak" anlamma geliyor lti, "casus" sozciigil de bu sozciikle ayru kokten gelir. Kelimenin buradaki anlanu, ba§kasinlll gizli hallerini ara§­tmnak; onun a9klanmasmdan ho§lanmayacagi §eyleri, kusur ve ayipla­nru ogrenip ortaya i;ikannaya i;ah§mak demektir. 13

Rasulullah (as) tecessiisiin kotiihigu ve asbnda gene! ahlak ilkeleri diyebilecegimiz konularda §U uyanlarda bulunmaktadrr: "Zandan kafl­nm. (:ii.nkii. zan, sozlerin en yalamdir. Tecessilste bulunmaym, birbirinizin i0'ilzilnii. ara§tirmaym, birbirinizin sozlerine kulak kabartmaym, birbiri­nizle yarl§maym, birbirinizi fekememezlik etmeyin, birbirinize kar§t bugz etmeyin, birbirinize strtmizi donmeyin ve ey Allah'm kullan karde§ler olun"14

Belirtilen ayet ve hadislerden de anla§tlacagi gibi insamn hii; bir §ekilde i;ignenemeyecek ve dokunulamayacak olan §erefi, haysiyeti, hak ve hiirriyetleri vardu. Bunlardan biri de, gizli hususlann ara§tmlmama­s1dJ.r. islfun dini, bu §ekilde fevkalade miikemmel bir tarzda fertlerin haklarma riayet etmeyi emretmi§tir. islfun'da insana, insan olma onu­runa yaki§tr bir §ekilde davranma emredilirken, onun his: bir §ekilde 507 taciz edilmesine izin verilmemi§tir. 15

Hz. Omer, halifeliginde bir adami kendi evinin i~inde i<;ki i<;erken yakalad1gi zaman, adam ona "Sen tecessii.s ederek ayete aykin hareket ettin" cevab1m veriyor ve ondan sonra Hz. 6mer'e, adamla helalle§erek geri donmek dil§ilyor. Hz. Peygamberin terbiyesi altmda yeti§mi§ ve tefsir ilminin bir temel diregi olmu§ ibni Mesud Hazretlerine de birisini getirip "i§te bu sakalzndan §arap damlayan adam" dedikleri zaman, o, durumu tahkik etmeye bile ihtiya<; duymadan, "Biz ba§kalanmn kusur­lanm ara§tlrmaktan men edildik" cevab1yla meseleyi noktaliyor.16

Konumuzun merkezini te§kil eden Hz. Ai§e'nin mahremiyetinin ih­lali ve attlan biiyilk iftira (ifk) konusunda meseleye daha geni§ §ekilde bakmaya s:ali§acagiz.

13 $~ek, Omit, http://www.tefekkurdergisi.com/Haber BiRBiRiNi-ZiN GiZLi HAU.ERiNi ARASTiRMAYiN-38593.html

14 ibn Kesir, Tefsir VII, 3S7i 15 Turgay, Nurettin, $amil ;slam Ansiklopedisi, Tecessii.s Maddesi (Online Versiyon) 16 $i~ek, Omit, http://www.tefekkurdergisi.com/Haber BiRBiRiNi-

ZiN_ GiZLi_HALLERiNi_ARASTiRMAYiN-38593.html

------ - OROU ONIVERSITESI iLAHiYAT FAK0LTESi / 27-29 MART 2015 ------

---- OIN, GELENEK VE AHLAK BA<".ilAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ----

Hz. Ai~e ve ijk Hadisesi:

Her ne kadar ifk kelimesi; yalan, bi.iyiik yalan, iftira namuslu biri­nin namusuna halel getirecek soz soyleme anlamlanna gelse de ifk hadisesi denince hepimizin zihninden Mi.i'minlerin annesi17 Hz. Ai§e' (ra) ye yaptlan iftira ve <;amur at.ma giri§imi ge~mektedir.

Kaynaklarm aktardigm gore olay lasaca a§ag1da ozetlenmi§tir:

itk hadisesi; islam tarihinde Resulullah (s.a.s)'in zevcesi ve mii­minlerin annesi (Hz. Af§e hakk.mda mi.inMtl<lar tarafmdan uydurulan iftira olaymm ad1. Olay Buhari, Muslim gibi ana kaynaklarda tafsilath olarak anlatilrr. Bizzat Hz. Af§e, olayi cereyan tarzi ve sebepleriyle bir­likte detayb olarak artlatmaktadrr.

Olayin ger<;ek yiizii miinMtl<larm, Medine'de giivenli bir yurt edi­nen ve giinden giine geli§en islam toplumunu par~amak i<;in istam peygamberinin aile mahremiyetini hedef alarak, ba§vurduklan bir aleyhte propaganda ve karalama hareketidir. Onlar, Resulullah'm, en yakm arkada§lan ile aras1m a~abilirlerse, islam'1 yok etme emellerine

508 k1sa yoldan varabileceklerini zannediyorlard1. MiinAfiklar Mustalikogul­lanna kaq1 di.izenlenen cihat harekat:mda, Hz. Af§e'nin ba§ma gelen normal bir olaydan yararlanarak Hz. Ebu Bekir'le Resulullah'm arasma fitne sokmaya ve Resulullah1

1 gozden di.i§iirmeye <;ali§tllar.18

Miinafiklar, hicretin be§inci y1h ~aban aymda, Nedd b6lgesinde, Milreys1 suyu yanmda konaklam1§ olan Mustalikogullar1 kabilesine kar­§1 diizenlenen sefere sava§m §iddetli ge<;meyecegini bildikleri i<;in kala­bahk bir §eldlde kaulrm§lardi.

Rasulullah sefere ~1kmadan once, adeti oldugu iizere, hammlan arasmda kura <;ekmi§, kendisiyle beraber sefere gitrne kuras1 Hz. Af§e'ye <;Ikmi§tt.19 Bu sefer esnasmda miinafiklar, Mekkeli Muhacir miisliiman­larla, Medine'nin yerlisi Ensar arasma fitne sokmaya da <;ah§nlar. Bu­nun i~in b6lge ve kabile taassubunu kullandtlar. Bir seferinde iki miis­liiinan grubu birbiriyle labca sartlacak hale getirmi§, olay Resulullah (s.a.s) tarafmdan kolayca onlenmi§tir. Bu arada mi.inafiklann reisi Ab­dullah b. Obeyy:

"Medine'ye doniince, aziz olanlarm, zelil olanlan oradan pkaracakla­nm" s6ylilyordu (el-Miina.fikun, 63/8). Bunun iizerine Resulullah (s.a.s) Ensan toplayarak durumu anlatti. Ensfu olaya son derece iizill-

17 Ahzab, 33/6 18 Kaya, ismail, $amil islam Ansiklopedi.si, i/k Olayt 19 Buhrui, ~eMdec, 15

------ OROU ONIVERSITESI hAHIYAT FAl<ULTESI / 27-29 MART 2015 ------

---- DiN, GELENEK VE AHLAK BAGlAMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZYUMU - ---

dii. Boylelikle Abdullah b. Ubeyy herkesin nefretini kazanch. Hatta oglu babasmrn bineginin iizengisinden tutarak:

"Zelil oldugunu, Allah Resuluniin de aziz oldugunu itiraf etmeden se­ni bzrakmam" demi§ ve itiraf da ettirmi§tir.20

Bu konudaki kaynaklann genel olarak aktardtl<lan rivayete g6re se­fer donii§i.i ordu, geceleyin bir yerde konaklad1. Hz. Ai§e ihtiyac1 i<;in kervandan uzakla§tl ve donii§te gerdanhgiru dii§iirdi.iguni.i fark etti, onu bulma dii§iincesiyle ihtiyacm1 giderdigi yere gitti. Bulup dondii­gunde ise kendisinin devesi iizerindeki mahfelinde oldugunu zanneden muhaflzlar1 da dfillil olmak i.izere, ordunun oradan aynhp gitmi§ oldu­gunu gordi.i. Geri doni.ip kendisini ararlar dii§iincesiyle orada oturup bekledi. Bu arada da oldugu yerde uyuyup kaldi.

Ordunun arkasmdan gelen ve geride kalabilecekleri kontrol gore­vinde olan Safvan b. Muattal kendisini gorerek, hi<; konu§madan onu devesine bindirdi. Devenin yulanm <;ekerek orduya yeti§tirdi. 21 ikinci konaklama noktasma gelince Hz. Ai§e'nin devesinin iizerindeki mahfi­linde olmad1gmv ve bir askerle arkadan geldigini g0riince miinaftl<lar dedikodu iiretmeye ba§ladtlar. Miisliimanlar bunun iftira oldugunu anlad1lar. Mesela Hz. Ebu Eyyilb el-Ensari hammma: '"Ummii EyyUb! Senin hakkznda boyle bir§ey soylense kabul eder misin?" diye sordu. 0, "Ha§G., asaletli ve §erefli bir insan boyle bir §ey yapmaz." cevabm1 ver­di22. Ebu Eyyub el-Ensari de cevaben dedi ki: Hz. Ai§e bu konuda senden a§ait degil daha ileridedir / temizdir. 23

Ne yazlk ki miinaftl<lar d1§mda ii<; mi.isli.iman da bu dedikoduya kendilerini kaptirdilar; Bunlar Safvan'dan 6<; almak isteyen Hassan bin Sabit, Resulullah'm hammlarmdan Zeyneb binti Cah§'m kiz karde§i Hamne ve Hz. Ebu Bekir'in yardimlanyla ge<;inen M1stah b. Osase idi­ler.24

Hz. N§e yolculuk donii§i.i hastaland1 ve annesinin bakmas1 i<;in ba­ba evine gitti. Olanlardan tarnamen habersizdi, Annesi, babas1, veya .Rasulullah, hi<; ldmse bu dedikodular hakkmda kendisine bir §ey soy­lemediler. Fakat sonradan duydugunda c;ok iiziildii ve giinlerce g6zya§1 dokti.i. Bu durum kar§1smda Hz. Ai§e'nin annesi §6yle diyor:" KIZ.nn,

20 Kaya, ismail, $amil islam Ansiklopedisi, ifk Olayi, (ibn Sa'd, Tabakatu1-Kiibra, ll, 65) 2 1 ibn Hi~am. es-Stre, II, 298. 22 ibn H~am, ag.e, s. 302 23 Es-Sabuni, Muhammed Ali, Safvetii't-Tefasir, Nur Suresi Tefsiri. 24 Tabeli, Ebu Ca'fer Muhammed b., Camiu'l-Beyan an Te'vili Ayi'l-Kur'an, c.17, s.196, Tah­

kik: Dr. Abdulah Muhsin et-Turki, Hier Yay. Tarihsiz.

------- OROU ONIVERSiTESi iLAHiYAT FAKUlTESi / 27-29 MART 2015 -------

509

---- DIN, GELENEK VE AHIAK BAc';lAMINOA MAHREMiYET ALGllARI SEMPOZYUMU - ---

kendini iizme, vallahi bir erkegin yanmda sevgili parlak bir kadm olsun ve ortaklar1 bulunsun da aleyhinde <;ok laf etmesinler pek nadirdir. 25

Olayi duyan Safvan biiyiik bir ofkeye kap1larak k1licnn ald1 ve ol­diirmek kast1yla Hassan'a saldird1 ve onu yaraladi. Bu Rasulullah (s.a.s)'e haber verilince Safvan'm tutuklanmasm1 emretti. Kaynaklarm bildirdigine gore aslinda Safvan kadma ilgi duymayan, erkeklik giicii yok (hasur) birisi idi. Bunu kendisi de a<;ik<;a ifade etmi§tir.26

ResululJah (s.a.s) durumu bir de Ashaptan baztlanyla gori.i§tii. Bunlardan Hz. Osman, Dsame b. Zeyd, Zeyneb binti Cab§, Dmmii Ey­men hep Hz. Af§e'nin tertemiz olduguna §ahitlik ettiler. Hz. Omer, Hz. Af§e'nin nil<ahnnn Allah tarafmdan klytldig1m hatlrlatarak, Allah'm temiz olmayan bir kadmla onu nikahlamayacagm1 soyledi. Yalrnz Hz. Ali lehte olmayan bir konu§ma yapt1 ve Resulullah i<;in kadmm c;ok oldugunu belirtti. Bir de Hz. Af§e'nin hizmet<;isinin sorguya <;ekilmesini teklif etti. Hatta dogru soylemesini saglamak i<;in onu tokatladi. Berire ise, hanuru hakkmda iyilikten ba§ka bir §ey bilmedigmi belirtti. Bunun iizerine Resulullah (s.a.s) durumu bir de Ashab'a bildirmek iizere min-

510 here <;ikti ve bu konuda onlarm yardumm istedi. Ensardan Sa'd b. Muaz:

"Ey Allah'm Resulu, sana ben yardzm edecegim. jjti.raci Evs kabilesin­den ise, ben onun boynunu vururum. cbEger Hazrecli karde§lerimi.zden ise, bi.ze emredersin, emrini yerine getiriri.z" deyince Hazreclilerden Sa'd b. Ubade buna kar§t flkti. Kar§tltkla atl§malar neticesinde ftkan anlQ§mazlL­gi Resulullah (s.a.s) yatl§tr.rdz. Resulullah (s.a.s) biiyiik iiziintiiyle ora­dan, babas1 EbU Bekir'in evinde bulunan Hz. Af§e'nin yanma gittiginde, Allah onun temizligini §U ayetlerle Resulune bildirdi:

"O agzr iftirayi uyduranlar, si.zin ifini.zden bir giiruhtur. Bu iftirayi kendini.z ifin kotil bir §ey sanmaym. Aksine o si.zin ifin bir hayirdir. On­lardan her biri ifin, i.§ledikleri giinahm cezasi vardir. iflerinden (elebQ§zltk ederek) o giinahm bilyiigunii iistlenen ifin ise agzr bir azap vardir. (11)

Bu iftirayi i§ittiginiz zaman, iman eden erkek ve kadmlar, kendi (din karde§) leri hakkmda iyi zan besleyip de, "Bu apafik bir iftiradir" deseler­di ya! (12)

2S Yazir, Elmabb Muhammed Hamcli Yazir, Hak Dini Kur'an Dili, c.5. s.3487, Eser Ne~riyat ve Dagmm, (t.y)

26 ibn Hi~am. Siret, a.g.e, s. 306

- ----- OROU ONiVERSITESI llAHIYAT FAKULTESI / 27-29 MART 2015 ------

---- OiN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU

Onlar (iftiracrlar) bu iddialanna dair dort §ahit getirselerdi ya! Ma­demki §ahit getirmediler; i§te onlar Allah yanmda yalancilann ta kendile­ridir. (13)

Bu ayetin tefsiri baglarmnda fakih I mUfessir Muhammed Ebu Zeh­ra §6yle diyor: "Namuslu Kadmlara iftira atmak biiyiik giinaht:Jr, Pey­gamberin ailesine iftira atrnak ise en biiyiik giinaht:Jr".27

Eger size diinya ve ahirette Allah'm liltfu ve rahmeti olmasaydi, ifine daldigimz bu iftiradan dolayt size mutlaka biiyiik bir azap dokunurdu! (14)

Hani o iftirayi dilden dile dola§trnyor; hakkmda hifbir bilginiz olma­yan §eyleri agzzmza alip soyliiyor ve bunu onemsiz bir i§ samyordunuz. Halbuki bu, Allah katmda biiyilk bir giinahtir. (15)

Bu iftirayz i§ittiginiz vakit, "Boyle sozleri agzimiza almamrz bize ya­r<l§maz. Seni eksikliklerden uzak tutanz Allah'im! Bu fOk biiyiik bir ifti-radrr" deseydiniz ya! (16) ·

Eger inamyorsamz, bu gibi §eylere bir daha ebediyyen donmemeniz 511 if in Allah size ogut veriyor. (17)

Allah size ayetleli afiklryor. Allah her §eyi hakkiyla bilendir, hiikilm ve hikmet sahibidir. (18)

inananlar arasmda haydsrzligm yayilmasmi arzu eden kimseler var ya; onlar ifin diinya ve ahirette elem dolu bir azap vardir. Allah bilir, siz bilmezsiniz (19)

Allah'm liitfu ve rahmeti sizin ii.zerinize olmasaydi ve Allah fOk esir­geyici ve fOk merhametli olmasaydi haliniz nice olurdu? (20) 28

"Ibni Abbas Hazretlerine gore bu 20. ayeti kerimedeki, hitap, Has­san Ibni Sabit ile M1staha ve Himneye yoneliktir. Ve onlar i<;in bir miij­deyi, affa mazhar olduklanm i~errnektedir. Bununla beraber bunun umuma yonelik olmas1 da caizdir. Nice insanlar bir~ok giinahlan i§le­dikleri halde yine derhal azaba tutulmuyorlar, kendilerine bir tovbe, bir kaybedileni telafi edecek zaman verilmi§ oluyor ki, biiti.in bunlar hirer ilahl liltuftur. Elverir ki, insanlar bunun kadrini bilip Cenab-1 Hak'ka hamd ve §i.ikiirde bulunsunlar.29

27 Zehre, Muhammed Ebu, Zehretii't-Tefasir, Nur Suresi ayet : 13 tefsi.ri, Darn'l-Fikri'l-Arabi, (Tarihsiz)

28 Nur Sures~ 11-20 (DiB Me.all) 29 Bilmen, Omer Nasuhi, Kur'an-1 Kerim Meali Al.isi ve Tefsiri, Nur Suresi Tefsiri

- ------ OROU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAKOLTESI / 27-29 MART 2015 - - - - - --

512

---- DIN, GELENEK VE AHlAK BAGLAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU --- -

Bu Surenin ni.izul zarnaru konusunda Ebu'l-Ula el-Mevdudi §U a<;1klamayi yapmaktad1r: Bu surenin Beni Mustahk Gazas1'ildan sonra indiginde icma (gorii§ birligi) vardir ve bu icma, gaza doni.i§i.i meydana gelen "ifk-iftira' olayiyla ilgili 11-20'nq ayetlerle desteklenmektedir. Fakat bu gazanm H. S'inci yilda Hendek Sava§I'ndan (Bu sava§ Ahzab gazvesi diye de bilinir) once mi, yoksa sonra H. 6'mc1 yilda m1 oldugu konusunda gori.i§ aynhgi vardrr.30

Bu ayetlerin ini§i ba§ta Resulullah (s.a.s) olmak i.izere bi.iti.in mi.i­minleri sevindirdi. Arna iftira yapanlann ve yayanlann cezas1 da veril­meliydi. Cenab1 Hak bunun i.izerine su iki ayeti indirdi: "Namuslu ve hiir kadmlara (zina isnadiyla) iftira atan, sonra da (bununla ilgili olarak) dart §ahit getinneyen kimselerin (her birine) seksen degnek vurun. Onla­rm ebedf §ahitliklerini kabul etmeyin. Onlar fdsiklann ta kendileridir. Ancak (bu hareketlerine) tovbe edip durumlanm islah edenler miis­tesnadzr. <;iinkii Allah fok bamlyici, fok esirgeyicidir" 31

Ayetlerde, zina iftiras1 atanlar i~in ii~ ayn hiikiim ko­nulmu~tur:

1. iftirac1ya seksen sopa vurulacak

2. ~ahitligi ebediyen kabul edilmeyecek

3. Allah'm taatmdan <;1ktig1 i<;in fasikllkla vaslflandmlacak. 32

<;ok yonli.i eser vermesiyle rne§hur mi.iellifimiz Omer Nasuhi Bil­men Kazf su<;u ve §artlan konusunda §unlan beyan etmektedir: Kazf "higatte rem = atmak manasmadrr. F1kh istilahmca; Bir ldmseye ayip­lamak ve sovmek maksadiyle zina cinayetini isnat etmektir k~ bu isnadi yapana kazif denir. Kendisine zina isnat edilen §ahisa da "makzuf' ve zina isnadmda kullarulan soze de "mekzufiln bih" denilmektedir.

iffetli kadmlara ve namuslu erkeklere kazfde bulunan = zina isnat eden §ah1s hakkmda kazf haddi cezasm1 verebilmek ic;in §6yle §artlar vardir: ·

1. Kazif, aktlh, bulug c;agma ermi§, hiir, isnat ettigi zina hadisesini dort §ahit ile ispattan aciz olmahdrr.

2 . Mekzuf: Kendisine zina isnat edilen §ah1s, iffetli erkek veya ka­dm olmahdrr, tarumr bulunmahdrr, kazmn furuundan olmarnahdrr.

30 Mevdud.i, Tejhimu'l-Kur'an, Nur Suresi Tefsiri, c.3. s. 439 31 en-Nur, 24/4-5. 32 Kaya, ismail, ~amil islam Ansiklopedisi, ifk Olayi

- ----- ORDU ONIVERSITESI ILAHiYAT FAKOLTESi / 27-29 MART 2015 -------

---- DIN, GELENEK VE AHlAK BAillAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ---

3. Mekzuf, kon~ bulurunahdir, tenasiil organlan kesilmi~, "hun-sa-i mti~kill" bulunmamaltdrr.

Miiellif el-Mevdudi'de bu ayetlerden ~acak dersler baglammda fU.D].an Sll'alamaktachr:

1. isJAm iimmeti ii;inde astls1z haber ve kotii soylentiler yayanlar ve kotillilgu propaganda edenler yiireklendirilrneye degil, cezalandmlma­ya layiknrlar.

2. islam iimmetinde ili~kilerin zan ve ~iipheye degil, saglam inan-; ve imana dayanmas1 genel ilkedir, su«;lu oldugu kesinle~medik~e herke­se s~suz muamelesi yaptlacaktrr. 33

Bu ayetlerin inmesi iizerine Rasuluilah (s.a.s) Hassan, Hamne ve Mistah'a zina iftiras1 cezas1 olarak seksener degnek vurdurdu. Abdullah b. Ubeyye'ye bu ceza tatbik edilmedi. 34

Hz. Ebu Bekir k.tzma yaptlan iftiraya kan~ng1 i«;in Mistah'a vermek­te oldugu yardim1 kesmi~ti. iftira cezas1 tatbik edildikten sonra Cenab1 Hak:

"Sizden (dinde) fazilet ve (diinyada) servet sahibi olanlar, ak­rabalanna, yok.sullara, Allah yolunda hicret edenlere vermele­rinde kusur etmesin. Allah'm sizi b~lamasim sevmez mi.siniz? Allah fOk ba~laym, fok esirgeyicidir'' 35ayetini indirdi. Bunun iizerine Hz. Ebu Bekir:

"Vallahi ben, Allah'm beni bagl§lamasmt elbette arzu ederim. Vallahi ben, arttk bunu ondan hif bir zaman kesmem" dedi ve M1stah'a vermekte oldugu nafakayi vermeye tekrar devam et­ti.36

Sonu~

Bu olayda da gori.ildi.igu gibi mtinafiklar islam toplumunun kalbi niteligindeki Peygamber ailesine yine bir ~amur aonaya ~ah~tllar ama bu da tutmadi, Allah onlarm i-; yiizlerini bir defa daha ortaya ~ikarcil. Bu olay bize ~u ger«;egi de bildirmektedir:

Vahyin mahiyeti ve gel~ zamam konusunda Rasulullah (as) en ufak bir yetkiye I etkiye sahip degildi, dolayis1yle Hz. Ai~e'nin temizli­gine <lair bir ayet Rasulullah'm, ehl-i beytinin ve ~evresindeki miislii-

u Mevducli, Tefhimu7-Kur'an, Nur Suresi Tefsiri 34 Muhammed Riza, Muhammed (s.a.s), M1s1r 1357/ 1938, s. 303. 35 Nur, suesi, 22 36 Buhari, :Vlegazi, 34

- - ---- OROU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAKOLTESI / 27-29 MART 2015 --- ---

513

514

- --- DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ----

manlann c;ok ihtiyaci oldugu zamanda degil, ancak Allah (cc.) murad ettigi zaman nazil olmaktaych.

Ahkfunu'l Kur'an konusunda eser sahibi olan ve kendinden oncek:i ahkfun tefsirlerini ozetleyen miiellif Muhammed Ali es-Sabuni bu ayet­lerden c;tkanlacak dersler baglammda §Unlan belirtmektedir:

iffetli mi.isliiman kadmlara attlan zina iftiras1 biiyi.ik gtinahlardan oldugu gibi, cemiyetin yap1s1ru tehdit eden en biiyi.ik afetlerden de biri­dir. Miiminleri iftira yoluyla itham etmek fuh§un yaytlmasma sebep olur. Milshimanlann vazifesi, hata eden karde§lerinin ayiplanm gizle­mek olmaltdrr. Miifterinin hadden kurtulmas1 i<;in dort adil §ahit bul­mas1 laztmdlf. Zina iftirasmm biiyi.ik bir gtinah olduguna delalet eden il<; cezas1 vard!T: 1) Bedeni ceza: Had. 2) Edebi ceza: Fastkhk. 3) iftimai ceza: $ehadeti reddedilir.37

Miisliimanlarm namuslanna zan iizerine ve soylentilere dayanarak dil uzatmak caiz degildir. Diinyada uygulanan cezalar gtinahlann kefa­retidir. imamm (Devlet Reisinin) Allah (cc)'m emrini infaz ic;in bu ceza­lan uygulamas1 farzd1r. Miifteri pi§man olur, tovbe ederse fas1kb.k vas­firu iizerinden kaldmm§ olur. Miifteri soziinden do~er, hallerini 1slah ederse §ehadeti kabul ve itiban iade edilir. Allah'u Teala'run fazh biiyi.ik ve rahmeti herkesi ku§atrr, ne kimsenin ta'ati ona bir fayda verir, ne de kimsenin isyaru O'na zarar verir.38

"iftira kandan fetindir" diye bir atasozii vardrr. Toplum hayattm di­namitleyen, dostluklar1 bitiren, aile facialarma yol ac;an, cinayetlere sebep te§kil eden bu ahlaks1zca davrant§I engellemek ve miiminleri egitmek iizere soz konusu edilen me§hur iftira olaymda biiyi.ik ders ve ibretler vardrr. 39

Cenab-1 Hak, Hz. Ai§e'ye attlan iftira ve sonrasmda geli§en olaylar temel almarak bugiin de §eref ve haysiyete dogrudan taarruz sayilacak zina iftiras1 gibi en §eni bir iftira ile kar§tla§1ld1gmda yukanda iizerinde durdugumuz ilgili ayetlerde, iftira atanlara, iftira attlanlara, iftirayi duyanlarm duyduklarm da ne demeleri ve nastl davranmalan gerektigi konularmda bizlere bir yol haritas1 sunulmaktadrr.

'¥1 cs-Sabuni, Ravd'tu'l-Beyan fi Tejsfri Ayati'l-Ahkdm, Nur Suresi Tefsiri 38 es-Sabuni, Ravd'i'u'l-Beydnfi Tejsiri Ayati'l-Ahkdm, Nur Suresi Tefsiri 39 Kur'an Yolu - Tiirlcfe Meal ve Te/sir, H. Karaman, M. <;:agnci, i. Kafi Donmez, S. Gumii~,

DiB Yaymlan, Ankara 2007

------ OROU ONiVERSITESi ILAHIYAT FAKULTESi / 27-29 MART 2015 ------

----- OiN, GELENEK VE .AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYfT ALGILARI SEMPOZVUMU

Kaynalu;a

l<ur'an-1 Kerim ve Mealleri. Bilgiz, Musa, Kur'an'da insanlik Onuru, Fecr Yay. Ankara. Bilmen, Omer Nasuhi, Kur'an-1 Kerim Meali Alisi ve Tefsiri, Nur Suresi Tefsiri. ibn Kesir, Tefsiru'l-Kur'cmi'l-Azim, istanbul 1985. Kur'an Yolu - Tiirk<;e Meal ve Tefsir, H. Karaman, M. <;agno, i. Kafi Donmez, S. Giim~, DiB Yaymlan, Ankara, 2007. ibn Sa'd, Tabakdtu'l-Kiibra, Il, 65) ibn Hi§am, es-Sire, II, 298. Karsli, ibrahim Hilmi, insan Onuru Kavrammm Kw~ani Dayanaklan, (Yaradtl1~ Klssas1), s. 163-164, "Hz. Peygamber ve insan Onuru" Konulu Kutlu Dogwn

Sempozyumu, 19-21Nisan2013), DiB Yaymlan, Ankara, 2014. Kaya, ismail, $amil islam Ansiklopedisi, ifk Olayi, (Online Versiyon). Mevdudi, Ebu'l- An, Tejhimu'l-Kur'an, Kur'an'lll Anlarn ve Tefsiri, <;ev. Ali Onal, Muhammed Han Kayfuti, Yusuf Karaca, Nazife $i~man, ismail Bosnah, Hamdi Akt~,

insan Yay. 2. Basia, istanbul, 1991. RJza, Muhammed Re~it, Muhammed, M1s1r, 1938. Sdbuni, Muhammed Al~ Safvetii't-Tefasir, Daru'l-Ensar, istanbul, 1987 Ravd'i'u'l-Beydn fi Tefstri Aydti'l-Ahkdm, Mektebetii'l-Cazali, Dime§k, 1977 $im§ek, Omit: http://www.tefekkurdergisi.com/Habcr BiRBiRiNi·

ZiN_GiZLi_HALLERiNi_ARASTiRMAYiN-38593.html Tabe~ Ebu Ca'fer Muhammed b., Camiu'l-Beyan an Te'vili Ayi'l-Kur'an, c.17, s.196, Tahkik: Dr. Abdulah Muhsin et-Turki, Hier Yay. (Tarihsiz). Turgay, Nurcttin, $arnil islam Ansiklopedisi, Tecessw Maddesi (Online Versiyon) Yam, El mah ti Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur'an DiU, c.5. s.3487, Eser Ne~riyat ve Da&itun, (tarihsiz). Zehre, Muhammed Ebu, Zehretii't-Tefasir, Daru'l-Fikri'l-Arabi, (Tarihsiz).

OROU ONiVERSITESI ILAHIYAT FAK0LTESI / 27-29 MART 2015 --------

515