DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA IES DE...

DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA IES DE AMES

1

DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA

IES DE AMES. BERTAMIRÁNS

PROXECTO DIDÁCTICO DO CURSO 2007-2008

JESÚS FIDALGO FERNÁNDEZ

MERCEDES NEIRA GONZÁLEZ


2

ÍNDICE

APARTADO PÁXINA

COMPOSICIÓN DO DEPARTAMENTO 3

HORARIOS 4

LIBROS DE TEXTO 5

PROXECTO LECTOR 6

TIC 8

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

9

AVALIACIÓN DE PENDENTES 11

PROGRAMACIÓNS 12

PRROGRAMACIÓN 3º ESO 16

PROGRAMACIÓN 4º ESO 44

PROGRAMACIÓN 1º BACHARELATO 72

PROGRAMACIÓN QUÍMICA 2º BACHARELATO

96

PROGRAMACIÓN FÍSICA 2º BAC 106

PROGRAMACIÓN SECCIÓN BILINGÜE 118

FIRMAS 127


3

1. Composición do Departamento

• Jesús Fidalgo Fernández Profesor de Ensino Secundario de Física e Química, con destino definitivo, NºRPA48ECG 3493437246, imparte 1grupo de Física e Química de 3º da ESO e 1 grupo 3º ESO Sección Europea, 1 grupo 4º ESO Sección Europea , 1 grupo de Química 2º Bacharelato e 1 grupo de Física de 2º Bacharelato . Titor.

• Mercedes Neira González, Profesora de Ensino Secundario de Física e Química, con destino definitivo, Nº RPA48EC7680533702, imparte , 2 grupos de Química de 2º Bacharelato , 1 grupo de 4º ESO e 1 grupo de 1º Bacharelato. Xefa de Departamento.

O profesor do Departamento de Bioloxía e Xeoloxía, David Abdón San Martín, imparte dous grupos de 3º ESO.

2.- Materias que se imparten

3º ESO Física e Química : 4 grupos

4º ESO Física e Química : 2 grupos

1º BACHARELATO Física e Química : 1 grupo

2º BACHARELATO FÍSICA : 1 grupo

2º BACHARELATO QUÍMICA : 3 grupos

Alumnos con asignaturas pendentes :

3º ESO Física y Química : 4

1º BACHARELATO Física e Química : Non hai


4

HORARIOS DOS PROFESORES

JESUS FIDALGO FERNÁNDEZ

HORAS LUNS MARTES MÉRCORES XOVES VENRES 8:50-9:40 RD FIS1 2º FIS1 2º 9:40-10:30 FIQ 3ª FIQ2 4 FIQ 3ª RECREO 1 RT3 10:50-11:40 FIQ 3B LAB FIQ 3B TP 11:40-12:30 QUI1 2º FIS1 2º SECCIÓN

EUROPEA SECCIÓN EUROPEA

RECREO 2 GA GA 12:50-13:40 FIQ2 4 FIQ2 4 TIT 3ª QUI1 2º 13:40-14:30 FISI 2º QUI1 2º QUI1 2º GA

TARDE 16:40-17:30 17:30-18:20

MERCEDES NEIRA GONZÁLEZ

HORAS LUNS MARTES MÉRCORES XOVES VENRES 8:50-9:40 RD B FIQ 1º 9:40-10:30 QUI2 2º QUI2 2º QUI3 2º QUI3 2º RECREO 1 10:50-11:40 TIT QUI3 2º FIQ 1º FIQ 1 4 11:40-12:30 FIQ 1 4 FIQ 1º QUI2 2º XD

RECREO 2 XD 12:50-13:40 TIT FIQ 1 4 QUI3 2º 13:40-14:30 FIQ 1º QUI2 2º

TARDE 16:40-17:30 17:30-18:20


5

LIBROS DE TEXTO

3º ESO Física e Química 3º ESO , Ed Rodeira

4º ESO Física e Química 4º ESO Ed Rodeira ,

1º Bacharelato Física e Química 1º Ed Rodeira

FÍSICA 2º. Bacharelato Ed Bahía

QUÍMICA 2º Bacharelato Ed Bahía.


6

PROXECTO LECTOR DO DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA

• En 3º ESO a primeira actividade a realizar será a COMPRENSIÓN DOS TEXTOS REFERIDOS AS ACTIVIDADES REALIZADAS NA AULA E NO LABORATORIO: PROBLEMAS, PRÁCTICAS..... .Farase unha lectura en voz alta das tarefas que imos a realizar, trataremos de rotar esta lectura para que todo o alumnado interveña na mesma e comprobaremos que entenden a linguaxe empregada na redacción de ditas actividades.

• Proporemos a lectura de libros de divulgación científica e novelas científica: 3º ESO: Cada alumno deberá de ler unha durante o curso.

4º ESO/1ºBAC/2ºBAC unha por trimestre e farase un debate sobre as obras lidas. Unha posible lista para que escollan podería ser:

TÍTULO AUTOR NIVEL

Momentos Estelares de la Ciencia

Isaac Asimov 3º ESO

La Tortilla Quemada Claudi Mans Todos

Los secretos de las etiquetas Claudi Mans Todos

Historia de la enerxía nuclear Isaac Asimov Todos

El Alquimista Impaciente Lorenzo Silva 4º ESO

Estado de Miedo Michel Crichton 4º ESO

La Medida Ken Alder 4º ESO/1ºBAC/2ºBAC

La Investigación del Átomo George Gamow 4º ESO/1ºBAC/2ºBAC

Fortaleza Digital Dan Brown 1ºBAC/2ºBAC

Angeles y Demonios Dan Brown 1ºBAC/2ºBAC

En busca del gato de Schrödinger

John Grobbin 1ºBAC/2ºBAC

¿Qué es la teoría de la relatividad?

Landau Rumer 1ºBAC/2ºBAC

El mundo cuántico Stéphane Deligeorges 1ºBAC/2ºBAC


7

En 2º Bacharelato recomendaremos as lecturas pero seremos bastante flexibles, xa que os programas son longos e os alumnos deben facer o terminar o exame de selectividade.

• Propoñemos a elaboración de pequenos traballos de investigación en grupo. Cada grupo realizará un e cos resultados faremos unha exposición na biblioteca .

TEMA NIVEL

Personaxes científicos relacionados coa enerxía

3º ESO

Sistema Periódico: mulleres científicas que investigaron cada un dos elementos químicos.

4º ESO/1ºBAC

Reaccións químicas exotérmicas e endotérmicas: café que se quenta só; bebidas

que se enfrían soas

4º ESO/1ºBAC/2ºBAC

Polas mesmas razóns que no apartado anterior para os alumnos de 2º BAC, será optativo.

• Recomendaremos o manexo de páxinas web de Física e Química que lle axudarán na elaboración dos traballos propostos e tamén para realizar actividades complementarias.

http://ciencianet.com

http://www.experimentar.gov.ar/

http://www.juntadeandalucia.es/

http://edu.aytolacoruna.es

http://centros5.pntic.mec.es

http://www.uv.es/~jaguilar

http://www.roble.pntic.mec.es

O número de páxinas web relacionadas coa materia de Física e Química e interminable, polo que trataremos de que eles mesmos busquen a información e nos asesorarémolos.

• Proporcionarase tamén unha Bibliografía de consulta, especialmente dirixida os alumnos de 2ºBAC. • Intentaremos coordinar a marcha dos traballos mediante a Aula Virtual e da páxina web do

departamento: http://centros.edu.xunta.es/iesames/webfq/PRESENTACION.htm


8

TIC

Como xa se indica nas programacións e no proxecto lector, trataremos de empregar as novas tecnoloxías:

-VÍDEOS

-DVD

-PAXINAS WEB.

A dificultade e grande, porque :

- Departamento unicamente dispón dunha colección de vídeos: O UNIVERSO MECÁNICO.

- O número de ordenadores que teñen conexión a Internet no Instituto é a todas luces insuficiente.

- As aulas de Audiovisuais empréganse como desdobres.

O departamento non dispón de recursos económicos, xa que o presuposto vai integramente para manter o laboratorio, e aínda así e insuficiente.


9

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES DO DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA CURSO 2007-2008

O Departamento considera que para un mellor desenvolvemento da materia, é necesaria a realización dunha serie de actividades fora do contexto da clase, que permitan un mellor coñecemento da inter-relación da Física e da Química coa realidade diaria e a sociedade. Este curso as actividades complementarias e extraescolares faranse enfocadas fundamentalmente a temas enerxéticos, cando encaixen no programa.Propóñense unha serie de actividades e visitas:

Actividades Complementarias:

Actividade Data Nivel

Mantemento da páxina Web Todo o Curso Todos

Conferencias e Mesas Redondas, sobre temas científicos de actualidade: Cambio climático, enerxías renovables, enerxía nuclear...

1º ou 2º Trimestre 1º/2º Bacharelato

Semana da Ciencia 1ª Semana de Xuño Todos

Actividades do Programa Comenius Todo o Curso 3º/4º ESO

1º Bacharelato

Actividades Extraescolares:

Actividade Data Nivel

Visita Didáctica as Facultades de Física e Química 1º Trimestre 2º Bacharelato

Olimpíadas Galegas de Física 2º Trimestre 2º Bacharelato

Olimpíadas Galegas de Química 2º Trimestre 2º Bacharelato

Master Class 2º Trimestre 2º Bacharelato (Alumnos de Física)

Visita o Parque Eólico de Sotavento 2º Trimestre 4º ESO

Visita a Central Térmica de Meirama e Sogama 2º Trimestre 3º ESO/4º ESO

1º Bacharelato

Visita a unha Central de Biomasa 2º Trimestre 3º ESO/4º ESO


10

1º Bacharelato

Visita a Central Hidroeléctrica do Xallas e Carburos metálicos

2º Trimestre 3º ESO/4º ESO

1º Bacharelato

Visita Cultural a Londres, incluíndo a visita ó Science Museum e ó Natural History Museum

3º Trimestre 3º ESO-Sección Europea.

Asistencia a Conferencias de contido científico, fora do centro. En horario lectivo ou non

Todo o curso 1º/2º Bacharelato

Se algunha destas visitas non se puidese realizar, por causas alleas o Departamento, será sustituida por outra de características similares.

O Departamento colaborará e participará nas Actividades Complementarias e Extraescolares propostas por outros Departamentos ou pola Dirección do Instituto.


11

AVALIACIÓN DE PENDENTES. DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA

Pendentes de 3º ESO:

Número de alumnos pendentes: 4.

O longo do curso se lles proporcionarán esquemas e resumes da materia, así como cuestións e problemas que deberán resolver. Os alumnos que realicen con aproveitamento os traballos que se lle propoñan terán a asignatura aprobada.

A atención a estes alumnos estará a cargo do profesor do Departamento: Jesús Fidalgo Fernández.

Para os alumnos que non queiran realizar estas actividades faranse dous exames parciais e un exame final para aqueles que non superen os parciais.

EXAME DATA MATERIA

1º Parcial Xaneiro A ciencia e o seu método. Medida de Magnitudes.

Sistemas Materiais.

Mesturas, disolucións e Sustancias Puras.

Os Átomos e a súa complexidade

2º Parcial Abril O Enlace Químico. Formulación Química

Os cambios Químicos.

Enerxía

Final Maio Todo

Os exames poderán ser de resposta múltlipe.

Pendentes de 1º Bacharelato:


12

Non hai alumnos coa asignatura pendente

PROGRAMACIÓNS


13

ESO- FÍSICA E QUÍMICA

A. OBXECTIVOS DE CICLO - Afondar no coñecemento e aplicación do método científico ós diferentes fenómenos que se estudian neste curso.

- Analiza-las características integradoras da ciencia e a súa subdivisión en diferentes disciplinas que atenden ó estudio dos diferentes aspectos da realidade.

- Modifica-las pre concepcións que dificultan a análise dos fenómenos naturais baixo una perspectiva científica, para achegarse ós conceptos adecuados para esta etapa.

- Comprender e expresar con propiedade mensaxes científicos relacionados coa física e química, tomados de fontes de información do entorno do alumnado (periódicos, revistas, Internet...). Saber interpreta-las representacións da información propias da ciencia, como son diagramas, gráficas, táboas ou expresións matemáticas axeitadas ó nivel do curso..

- Interpreta-los principais fenómenos físicos e químicos estudiados neste curso, así como as súas aplicacións tecnolóxicas.

- Participar de xeito responsable na planificación e realización de actividades de tipo científico.

- Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, avaliando o seu contido de xeito persoal, crítico, tolerante e non dogmático, principalmente no relativo a cuestións científicas e tecnolóxicas.

- Recoñecer e valora-la importancia da física e da química nas súas contribucións para a mellora da tecnoloxía e, en consecuencia, das condicións de vida da humanidade..

- Aplica-los coñecementos de física e química para aprender a coñecer e disfrutar do medio natural, participando na súa conservación e mellora.

B. METODOLOXÍA

Pretendemos achegar ó alumnado ó contexto da Física e da Química a través de distintas dimensións:

- CONCEPTUAL: comprensión dos feitos, conceptos, principios e teorías científicas máis importantes.

- PROCESUAL: tratando de que acaden habilidades:

- prácticas: realizar observacións precisas e sistemáticas, facer medidas con exactitude, realizar experimentos con seguridade (1 actividade de laboratorio por cada tema)

- intelectuais: ser capaces de explicar fenómenos a partir de teorías, extraer conclusións das experiencias, emisión de hipóteses e comprobación das mesmas, resolución de problemas....(resolución de actividades propostas e dos exercicios do libro de texto)

- comunicativas: capacidade para comprende-las instruccións e explicacións propias e alleas, capacidade de comunicación oral e escrita das observacións, investigacións e conclusión propias, capacidade para buscar e selecciona-la información obtida de distintas fontes (traballo de investigación trimestral)

- ACTITUDINAL: valoración das actitudes propias do alumnado na aula e respecto da materia.

Actitude sobre a ciencia e a súa imaxe pública: valora-los beneficios prácticos da ciencia, limitacións e perxuicios.

Actitude sobre os métodos da ciencia: observación, clasificación, resolución de problemas.....


14

Actitude sobre a forma de actuar dos científicos: perseveranza, creatividade, espírito crítico, tolerancia, curiosidade...

Actitude sobre as implicacións sociais e ambientais da ciencia: responsabilidade sobre o medio ambiente, discusión de temas científicos.

- CONTEXTUAL

O alumnado debe ser capaz de desenvolve-la comprensión da ciencia e dos procesos científicos nunha serie de contextos diferentes, que deberán ser valorados.

- Ciencia pura

- Ciencia e sociedade: incluíndo aspectos históricos, filosóficos, sociais...

- Ciencia aplicada á resolución dos problemas prácticos da vida cotiá.

C. PROCEDIMENTOS DE AVALIACIÓN O procedemento de avaliación pretende cubri-las dimensións mencionadas, polo que a cualificación final será o resultado de.

En 3º de ESO:

- 65 %: cualificacións de probas escritas relativas a cada un dos temas, incluíndo cuestións curtas e exercicios numéricos. No grupo pertencente a Sección Europea, a totalidade ou unha parte do exame será en Inglés.

- 20%: valoración da participación activa dentro da clase, entrega de material, interese no desenvolvemento das actividades...

- 15%: valoración do esforzo e traballo persoal, claridade nos traballos presentados e libreta de aula.

O remate do curso realizarase unha proba de nivel, que servirá de control final para valora-lo grao de cumprimento dos obxectivos sinalados e dos criterios de avaliación mínimos.

En 4 de ESO:

- A nota na primeira e na segunda avaliación obterase mediante a media aritmética dos exames realizados ( 3 por avaliación) (non se incluirán no prometio aquelas probas cun resultado menor ou igual a 2,5). No alumnado pertencente a Sección Europea, a totalidade ou unha parte do exame será en Inglés.

- A cualificación final obterase tendo en conta tanto os resultados das probas escritas (media aritmética) como a nota prometio dos proxectos e traballos realizados ao longo do curso. De tal xeito que o peso de cada parte na cualificación final será:

o 85% : prometio dos resultados das probas escritas. o 15%: prometio dos resultados dos proxectos.


15

O remate do curso realizarase unha proba de nivel, que servirá de control final para valora-lo grao de cumprimento dos obxectivos sinalados e dos criterios de avaliación mínimos. Esta proba de nivel servirá de recuperación para o alumnado que non houbera superado algunha das partes da materia (Física ou Química), con independencia dos resultados das avaliación.

LIBROS DE TEXTO:

3º ESO: Física e Química 3. Ed. Rodeira.

4º ESO: Física e Química 4. Ed. Rodeira.

No centro estase a desenvolver un proxecto de Seccións Bilingües dentro da materia de Física e Química, polo que o alumnado incorporado dentro da sección ten un tratamento diferenciado, aínda que sobre as bases metodolóxicas antes mencionadas.

O tratamento diferenciado resúmese na utilización de textos e materiais didácticos en Inglés que pretenden afondar sobre a base de conceptos adquiridos en lingua materna (mais información no anexo)

D. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO.

O enfoque da materia busca un tratamento progresivo dos contidos, e dado que moitos dos criterios de avaliación considerados como mínimos se inclúen na meirande parte dos temas, non se plantexan probas de recuperación. A cualifación final será o promedio dos resultados ao longo do curso. Para o alumnado que non fose quén de superar a materia seguindo este criterio, deberá realizar unha proba de nivel ao final do curso, que incluiría os criterios dea avaliación mínimos marcados nesta programación.


16

3º ESO- FÍSICA E QUÍMICA

TEMA 1 A MEDIDA. O MÉTODO CIENTÍFICO

INTRODUCCIÓN

Este tema, que sirve de introducción á materia de Física e Química, permitiranos revisar conceptos xa coñecidos como a diferenciación entre fenómenos físicos e químicos, as características do método científico ou a utilización do Sistema Internacional de unidades. Como aspectos novedosos, intentaremos que o alumnado se familiarice coa notación científica e coa utilización de factores de conversión para transformar unidades.

A correcta adquisición das competencias propias deste tema servirá para que o alumnado se adapte con facilidade os requirimentos da materia en cálculo e conversión de unidades.

OBXECTIVOS-COMPETENCIAS BÁSICAS

Ao final do tema, o alumnado deberá ser capaz de :

Diferenciar entre fenómenos físicos e químicos Coñecer as magnitudes fundamentais e as súas unidades no S.I. Utilizar os factores de conversión para transformar unidades dun sistema ao S.I. Analizar as diferentes etapas do método científico Aplicar o cálculo de erros á realización de medidas de magnitudes fundamentais. Coñecer as normas de seguridade no laboratorio e os símbolos de perigo de diferentes reactivos químicos. Expresar e interpretar mensaxes empregando a linguaxe científica con propiedade

CONTIDOS

1. Fenómenos físicos e fenómenos químicos.

2. As magnitudes físicas e a súa medida:

2.1. Magnitudes fundamentais e derivadas.

2.2. S. I de unidades.

2.3. Cambios de unidades e factores de conversión.

2.4. Notación científica.

2.5. Cifras significativas.

3. O Método científico: etapas. Aplicación a un caso concreto.

4. Carácter aproximado da medida.

3.1. Erros sistemáticos e accidentais.


17

3.2. Exactitude, Sensibilidade e precisión. Cifras significativas.

5. O traballo no laboratorio de Física e Química. Material no laboratorio de Física e Química.

TEMPORALIZACIÓN

10 sesións

ESTRATEXIA-MÉTODO DE TRABALLO

Seguimento do libro de texto e realización das actividades propostas.

Manexo do instrumental de laboratorio: prácticas de medida de lonxitudes, masa, tempo, volume, densidade....

DVD relativo o traballo dos científicos.


18

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

(Os criterios de avaliación mínimos aparecen subliñados)

- Distinguir entre fenómenos físicos e químicos.

- Diferenciar entre magnitudes fundamentais e derivadas.

9- Utiliza-las unidades do S.I. en magnitudes fundamentais e derivadas.

- Aplica-lo método dos factores de conversión para realizar cambios de unidades.

- Emprega-la notación científica na expresión dos resultados.

- Aplica-lo número correcto de cifras significativas nos cálculos realizados nos problemas ou nas prácticas de laboratorio.

- Comprende-las diferencias entre sensibilidade, exactitude e precisión.

- Diferenciar entre erros sistemáticos e accidentais.

- Comprende-lo concepto de erro absoluto e erro relativo.

- Calcula-lo erro absoluto e relativo en diferentes procesos de medida.

- Estima-la importancia da medida e interpretar adecuadamente os datos obtidos no desenvolvemento do traballo científico.

- Distingui-las características que diferencian o traballo científico doutro tipo de actividades.

- Coñece-las normas básicas de seguridade e traballo nun laboratorio de Física e Química.

DIFICULTADES

O tema non é conceptualmente complicado xa que se revisan aspectos citados en cursos anteriores ou que forman parte do coñecemento previo do alumnado. En cambio, os aspectos relativo ao cálculo matemático, como pode ser a conversión de unidades, ou a comprensión do concepto de erro absoluto e relativo, si que precisarán un maior esforzo por parte do alumnado. Dado que os aspectos plantexados neste tema terán continuidade ao longo deste curso e en 4º de ESO, farase un seguimento continuado da súa aprendizaxe.


19

TEMA 2 ELECTRICIDADE

INTRODUCCIÓN

Este tema, conxuntamente cos tema 3(Circuítos Eléctricos) e tema 4 (Electromagnetismo) forma parte dun bloque común de Electricidade e Magnetismo que pretende achegar ao alumnado a conceptos básicos pero novedosos para eles. Dada a dificultade conceptual de moitos dos aspectos tratados, o enfoque do tema incidirá fundamentalmente na consideración da carga eléctrica como unha propiedade da materia e nas súas características e propiedades, así como no estudio cualitativo da Lei de Coulomb.



Realizar pequenas experiencias que poñan de manifesto as características da carga eléctrica. Coñecer e definir as magnitudes relacionadas coa carga eléctrica e as súas unidades no S.I. Utilizar os factores de conversión para transformar unidades dun sistema ao S.I. Interpretar a interacción eléctrica e coñecer o proceso polo cal se xenera unha corrente eléctrica. Valorar criticamente o impacto producido polos distintos tipos de centrais eléctricas sobre o medio

ambiente Obter información de diversas fontes de datos utilizando as TIC. Expresar e interpretar mensaxes empregando a linguaxe científica con propiedade

CONTIDOS

1. Natureza da carga eléctrica.

1.1. Electrización. Clases de carga eléctrica. Cargas eléctricas e a súa interacción.

1.2. Fenómenos de electrización.

1.3. Conductores e illantes.

2. Forzas electrostáticas. Lei de Coulomb.

3. Campo eléctrico.

3.1. Liñas de forza. Representación do campo eléctrico mediante liñas de forza.

3.2. Intensidade do campo eléctrico.

4. Corrente eléctrica.

4.1. Xeradores eléctricos.

4.2. Centrais eléctricas.

4.3. Receptores eléctricos


20

TEMPORALIZACIÓN

4 sesións



Actividades prácticas relacionadas cos fenómenos de electrización.

Realización e presentación dun traballo sobre diferentes tipos de centrais eléctricas. Webquest ou web dinámica.


21



- Utiliza-las unidades do S.I. nas magnitudes eléctricas utilizadas (Carga e Campo eléctrico).



- Aplica-lo número correcto de cifras significativas nos cálculos realizados.

- Describi-las características da carga eléctrica e os fenómenos de electrización.

- Clasifica-la materia en base ás súas propiedades eléctricas.

- Representa-lo campo eléctrico mediante lizas de forza en situacións de unha ou dúas cargas.

- Aplica-la lei de Coulomb á resolución de exercicios e cuestións sobre sistemas lineais de 2 cargas, para coñece-lo tipo de interacción entre cargas (atracción e repulsión).

- Coñece-lo fundamento teórico da corrente eléctrica.

- Analiza-la transformación de enerxía que ten lugar en diferentes xeradores eléctricos.

- Compara-las características de diferentes tipos de centrais productoras de electricidade, tanto no seu esquema de funcionamento como na potencia xenerada.

- Valora-la utilidade dos diferentes tipos de centrais eléctricas.

DIFICULTADES

O tema ten bastante complexidade para o alumnado por ser a primeira vez que se achegan aos conceptos da carga eléctrica, campo eléctrico, liñas de forza... Por iso pretenderase dar prioridade a aqueles aspectos mais próximos ao nivel do alumnado.


22

TEMA 3 CIRCUITOS ELÉCTRICOS

INTRODUCCIÓN

Este tema introduce as magnitudes propias da corrente eléctrica como a Intenside, a Diferencia de Potencial e a Resistencia. Os aspectos prácticos do tema son comúns á materia de Tecnoloxía polo que se deixarán para o seu tratamento mais pormenorizado nesta materia. O enfoque do tema buscará a aplicación das magnitudes antes citadas e as relacións entre elas en problemas e cuestións.

Incidirase nas actitudes relativas a reducción do consumo de electricidade no fogar e no instituto.



Identificar as magnitudes características da corrente eléctrica e as súas unidades no S.I. Efectuar cálculos cos valores das magnitudes eléctricas e resolución de problemas de circuítos eléctricos. Efectuar pequenas experiencias que impliquen a manipulación de aparatos eléctricos. Valorar as interaccións da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade. Coñecer e valorar os factores de risco derivados do uso de equipos eléctricos.

CONTIDOS

1. Compoñentes dun circuíto eléctrico. Conexión de receptores nun circuíto.

1.1. Sentido da corrente nun circuíto.

1.2. Conexión de receptores nun circuíto.

2. Magnitudes eléctricas.

2.1. Intensidade de corrente. Medida da intensidade de corrente.

2.2. Diferencia de potencial. Medida da diferencia de potencial.

2.3. Resistencia eléctrica.

2.4. Lei de Ohm.

3. Transformación de enerxía nun circuíto.

3.1. Efecto Joule.

3.2. Potencia eléctrica.

4. A electricidade na casa. Instalación eléctrica dunha vivenda. A factura da electricidade.


23

TEMPORALIZACIÓN

6 sesións



Actividade práctica relativa á Lei de Ohm..

Elaboración dun tríptico-comic para a reducción do consumo de electricidade no instituto.


24



- Utiliza-las unidades do S.I. nas magnitudes eléctricas utilizadas (Intensidade de corrente, Diferencia de potencial, Resistencia eléctrica, Enerxía e Potencia eléctricas).




- Identifica-las diferentes magnitudes relacionadas coa corrente eléctrica e os compoñentes básicos dun circuíto eléctrico.

- Aplica-la lei de Ohm á resolución de exercicios e cuestións.

- Deseñar e montar circuítos de corrente continua, levando a cabo medidas de intensidade e diferencia de potencial, que permitan comproba-la lei de Ohm.

- Comprender e utiliza-los conceptos e termos eléctricos de uso cotiá relacionados co emprego da electricidade no fogar (transformador; liñas de alta, media e baixa tensión; acometida; caixa xeral de protección; contador; cadro de distribución...)

- Comprende-los diferentes conceptos expresados na factura da electricidade.

- Coñece-las normas básicas de seguridade e traballo nunha instalación eléctrica.

DIFICULTADES

O tema ten a complexidade do cálculo matemático. Servirá, ademais para realizar actividades de reforzo e recuperación do apartado referido á transformación de unidades.


25

TEMA 4 ELECTROMAGNETISMO

INTRODUCCIÓN

Este tema , o terceiro do bloque de electricidade e magnetismo, presenta unha gran dificultade conceptual para abordalo a nivel cuantitativo, polo que o tratamento do tema será meramente cualitativo e centrado na realización de experiencias que permitan ao alumnado identificar as características propias do magnetismo e a súa interrelación coa electricidade. Iso deberalles servir para comprender como o termo “electromagnetismo” integra aos campos eléctricos e magnéticos.



Coñecer as propiedades dos imáns e as súas aplicacións máis importantes. Interpretar as relacións entre a electricidade e o magnetismo. Coñecer as aplicacións da inducción electromagnética para xerar correntes eléctricas. Obter información de diversas fontes de datos utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación. Valorar as interacción da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade.

CONTIDOS

1. Magnetismo.

1.1. Clases de imáns.

1.2. Obtención de imáns.

1.3. Polos dun imán.

2. Campo magnético.

2.1. Liñas de campo.

2.2. Campo magnético da Terra.

3. Efectos magnéticos da corrente eléctrica.

3.1. Experiencia de Oersted.

3.2. Campo magnético.

4. Efectos eléctricos do magnetismo: correntes inducidas. Aplicacións da inducción electromagnética.


26

TEMPORALIZACIÓN

4 sesións



Actividades prácticas: experiencias con imáns, experiencia de Oersted e inducción electromagnética.

Visita a centrais productoras de electricidade.


27



- Coñece-las propiedades máis salientables do magnetismo natural e dos imáns.

- Compara-las características do campo eléctrico e do campo magnético, subliñando as súas diferencias.

- Coñece-lo comportamento magnético da Terra.

- Valora-la relación entre magnetismo e electricidade a través da observación dos efectos magnéticos da corrente eléctrica, e dos efectos eléctricos do magnetismo.

- Coñece-lo concepto de inducción electromagnética.

DIFICULTADES

O non debe presentar dificultades xa que o tratamento e fundamentalmente experimental e cualitativo.


28

TEMA 5 A MATERIA

INTRODUCCIÓN

Este tema marca unha liña imaxinaria de división entre os temas de Física e os de Química. Neste tema interprétanse os estados de agregación da materia e os cambios de estado á luz da teoría cinético-molecular, e achegámonos a un modelo de clasificación da materia. É ademais un tema clave para que o alumnado supere á materia, xa que se introducen conceptos básicos para a materia. Tamén ten unha forte compoñente experimental con implicacións para cursos posteriores, pois o alumnado utiliza material propio do laboratorio de química e técnicas fundamentais de separación de sustancias.



Describir as propiedades da materia nos seus distintos estados de agregación. Empregar o modelo cinético para interpretar as propiedades da materia. Diferenciar a descrición macroscópica da interpretación con modelos Coñecer e identificar os criterios de clasificación de materiais. Distinguir entre substancias simples, substancias compostas, disolucións e mesturas heteroxéneas. Realizar experimentos sinxelos de separación dos compoñentes dunha mestura. Obter información de diversas fontes de datos utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación. Valorar as interacción da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade.

CONTIDOS

1. Estados de agregación da materia.

1.1.Modelo cinético-molecular da materia.

1.2. Leis dos gases.

1.3. Cambios de estado

2. Clasificación da materia. Mesturas e substancias puras.

2.1. Técnicas de separación de mesturas: Filtración, Decantación, Destilación, Cristalización.

3. Disolucións.

3.1. Clases de disolucións.

3.2. O proceso de disolución.

3.3. Comportamento dunha disolución.

4. Elementos e compostos.

4.1. A teoría atómica de Dalton.

4.2. Os elementos coñecidos.


29

4.3. Elementos básicos dos seres vivos.

4.4. Os símbolos dos elementos.

TEMPORALIZACIÓN

10 sesións



DVD´s e CD-rom sobre os contidos do tema.

Actividades prácticas: experiencias de separación dos compoñentes dunha mestura.


30






- Explica-las características dos estados de agregación da materia e dos procesos de cambio a partir da teoría cinético-molecular.

- Diferenciar entre elementos e compostos, substancias puras e mesturas, así como entre mesturas homoxéneas e heteroxéneas.

- Seleccionar métodos físicos de separación e purificación de mesturas e comproba-la súa utilidade no laboratorio.

- Aplica-las porcentaxes en masa e en volume e as relacións entre cantidade de soluto e volume de disolución para expresa-la concentración das disolucións, na resolución de exercicios numéricos e cuestións teóricas.

- Analiza-los factores que inflúen na solubilidade dunha substancia.

DIFICULTADES

O tema introduce conceptos cun certo grado de dificultade, pero sobre todo é a terminoloxía a que lles resulta complicada. Dado que o tema se considera chave para superar a materia, o alumnado deberá prestar a máxima atención e realizar as actividades propostas.


31

TEMA 6 ATOMOS E MOLÉCULAS

INTRODUCCIÓN

Nesta unidade o alumnado identificará os elementos químicos atendendo á súa estructura electrónica, chegando a coñecer as características da radioactividade, así como as características físicas e químicas dos diferentes tipos de enlace. O estudio da estructura interna dos átomos permitirá facer unha breve revisión dos diferentes modelos atómicos ata chegar ao actual.



Valorar as interacción da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade no estudio dos modelos atómicos. Describir os primeiros modelos atómicos e valorar o carácter dinámico da ciencia na evolución destes. Coñecer as características da radioactividade así como os seus posibles usos e repercusións nos seres vivos. Explicar as características dos diferentes tipos de enlace e relacionar as propiedades das substancias co

enlace que presentan. Coñecer as partículas fundamentais dun átomo. Obter información de diversas fontes de datos utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación.

CONTIDOS

1. O átomo.

1.1. O modelo atómico actual.

1.2. Número atómico e número másico.

1.3. Isótopos e masa atómica.

1.4. Estructura electrónica.

2. A radioactividade. Aplicacións da radioactividade.

3. Agrupacións de átomos. A regra do octeto.

4. O enlace químico.

4.1. Enlace iónico.

4.2. Enlace covalente.

4.3. Enlace metálico.

4.4. Tipos de substancias segundo os seus enlace.

TEMPORALIZACIÓN


32

10 sesións





33





- Interpreta-la descontinuidade dos sistemas materiais á luz da teoría atómica.

- Establece-la natureza eléctrica da materia e distingui-las partículas constituíntes do átomo a partir do modelo atómico de Rutherford.

- Aplica-los conceptos de número atómico e número másico para calcula-lo número e tipo de partículas compoñentes de isótopos e ións.

- Distinguir entre átomos e moléculas.

- Explica-las características da unión de átomos a través dun enlace químico e interpreta-las diferencias entre moléculas e cristais.

DIFICULTADES

Este tema é, quizás, un dos que presenta maior complexidade polo novedoso dos conceptos e pola dificultade de comprender as características do mundo atómico e subatómico. Aínda que se intentará facer un tratamento cualitativo centrado nos aspectos mais sinxelos do tema, resulta incuestionable a necesidade de que o alumnado de ESO coñeza as partículas constituíntes dos átomos e outros conceptos de indubidable actualidade.


34

TEMA 7 CANTIDADE DE SUBSTANCIA. A LINGUAXE DA QUÍMICA

INTRODUCCIÓN

Nesta unidade chegamos a interpretar ás fórmulas químicas, polo que servirá de achegamento á linguaxe química. Introduciremos o concepto de mol como unidade de referencia para efectuar cálculos de masas e volumes e realizaranse exercicios sinxelos de composición centesimal e de disolucións.



Interpretar correctamente a información que nos transmiten as fórmulas dos compostos químicos. Utilizar a linguaxe química básica para formular e nomear compostos químicos sinxelos. Aplicar o concepto de mol en cálculos con masas e volumes, expresando os resultados de forma clara e

ordenada. Realizar experiencias de laboratorio que impliquen a aplicación do concepto de mol. Buscar e seleccionar información de carácter científico utilizando as tecnoloxías a información e

comunicación.

CONTIDOS

1. Fórmulas químicas.

1.1. Masa molecular.

1.2. Número de oxidación.

1.3. Formulación e nomenclatura dos compostos inorgánicos. Haloxenuros. Calcoxenuros. Hidróxidos. Oxiácidos. Sales.

2. Cantidade de substancia. O mol.

2.1. A masa molar.

2.2. O volume molar.

3. Composición centesimal.

4. Composición dunha disolución.

TEMPORALIZACIÓN

12 sesións


35




Actividades prácticas: medir o número de moles de distintas masas e volumes de substancias puras.


36






- Establece-lo concepto de mol.

- Aplica-lo concepto de mol, masa molar e volume molar á resolución de exercicios numéricos e cuestións teóricas.

- Identifica-la fórmula e o nome de compostos químicos comúns, para calcula-la súa masa molecular e describi-las súas propiedades e utilidade.

DIFICULTADES

A maior dificultade do tema está na aplicación das normas de formulación e nomenclatura, que é necesaria aínda que carente de atractivo. A repetición na realización das actividades é a única forma de aplicar correctamente estas normas.

O concepto de mol é moi abstracto e difícil de asimilar a este nivel, pero estas dificultades soluciónanse coa facilidade de cálculo que presenta.


37

TEMA 8 REACCIÓNS QUÍMICAS

INTRODUCCIÓN

Nesta unidade interpretaremos as reaccións químicas en termos moleculares e molares, identificando e diferenciando os tipos de reaccións químicas. Os cálculos estequiométricos sinxelos permitirán que o alumnado se familiarice coa lei de conservación da masas aplicada ás reaccións químicas.



Interpretar os cambios que se producen na materia utilizando o concepto de reacción química e representalos mediante ecuacións químicas.

Clasificar as reaccións químicas atendendo á reorganización dos seus átomos. Aplicar a lei de conservación da masa en cálculos sinxelos con relacións molares. Valorar a importancia da industria química no desenvolvemento da humanidade. Identificar os principais riscos ambientais derivados das reaccións químicas. Presentar de forma clara, ordenada e argumentada a resolución de problemas. Utilizar de forma correcta os materiais, substancias e instrumental de laboratorio, respectando as normas de

seguridade.

CONTIDOS

1. Concepto de reacción química. Compoñentes dunha reacción química.

2. Ecuacións químicas.

2.1. Axuste das reaccións químicas.

2.2. Significado práctico das reaccións químicas.

2.3. Cálculos estequiométricos.

3. Conservación da masa nunha reacción química.

4. Clasificacións das reaccións químicas.

4.1 Reaccións de síntese.

4.2. Reaccións de descomposición

4.3. Reaccións de desprazamento

4.4. Reaccións de dobre desprazamento.

5. A química no noso medio.


38

TEMPORALIZACIÓN

10 sesións




Actividades prácticas: experiencias cualitativas con reaccións químicas


39






- Expresar reaccións químicas sinxelas a través de ecuacións químicas.

- Axustar ecuacións químicas sinxelas e interpreta-la lei de conservación da masa a partir delas.

- Explica-los factores que inflúen na velocidade de reacción.

- Aplica-lo balance de materia á resolución de exercicios numéricos e cuestións teóricas.

DIFICULTADES

Será esencial que o alumnado comprenda a mecánica do axuste das reaccións químicas, así como a lei de conservación da masa e sexa capaz de identificar os distintos tipos de reaccións químicas. En cambio, os cálculos estequiométricos reduciranse a relacións molares sinxelas.


40

CONTIDOS MÍNIMOS

TEMA 1

A MEDIDA. O MÉTODO CIENTÍFICO

S.I. de Unidades.

Transformación de unidades

Notación científica

Cifras significativas

Erro absoluto e relativo

TEMA 2

ELECTRICIDADE

Electrización.

Lei de Coulomb

TEMA 3

CIRCUITOS ELÉCTRICOS

Sentido da corrente nun circuíto

Intensidade de corrente

Diferencia de potencial

Resistencia eléctrica

Lei de Ohm

TEMA 4

ELECTROMAGNETISMO

Polos dun imán

Campo magnético terrestre

TEMA 5

A MATERIA

Modelo cinético-molecular da materia

Cambios de estado

Técnicas de separación de mesturas

Clases de disolucións

A teoría atómica de Dalton

Os símbolos dos elementos

TEMA 6

ÁTOMOS E MOLÉCULAS

O modelo atómico actual

Número atómico e número másico

Tipos de substancias segundo os seus enlaces

TEMA 7

CANTIDADE DE SUBSTANCIA. A LINGUAXE DA QUÍMICA

Masa molecular

Masa molar

Volume molar

Formulación de compostos inorgánicos


41

Composición centesimal

TEMA 8

REACCIÓNS QUÍMICAS

Compoñentes dunha reacción química

Axuste das ecuacións químicas

Clasificación das reaccións químicas


42

Actitudes, valores e normas

Valoración da importancia da utilización de modelos e teorías na construcción do coñecemento da Física e da Química, tendo en conta o carácter aberto e dinámico destas ciencias.

Interese pola observación de fenómenos fisicoquímicos naturais.

Valoración da investigación científica como medio de obter coñecemento.

Interese pola realización correcta das actividades experimentais, o rexistro das observacións e a confección dos correspondentes informes.

Coidado do material e instrumental de laboratorio, respecto polas súas normas de utilización, así como polas normas de seguridade no laboratorio.

Cooperación e corresponsabilidade no traballo en equipo, recoñecendo a súa importancia en toda actividade científica.

Actitude receptiva e dialogante diante dos puntos de vista dos demais.

Conciencia da interrelación das ciencias experimentais, así como coa tecnoloxía e coas ciencias sociais, e interese polos avances científico–tecnolóxicos para dar resposta ás necesidades da Humanidade.

Busca da obxectividade diante de informacións, procedentes de diversas fontes, relacionadas coa Física e a Química. Procedementos Realización das actividades (exercicios e problemas) propostos no libro de texto. Consulta de Internet. Utilización de CD-Rom e DVD. Realización de actividades de laboratorio: Será necesaria para o seu control e valoración, a presentación dunha libreta de laboratorio.

- Seguridade no laboratorio. - Observación, estimacións e medidas: Nestas prácticas intentarase que o alumnado sexa quen de

recoñecer instrumentos de medida e de describir co vocabulario axeitado as observacións e medicións realizadas. O alumnado familiarizarase coa medida de lonxitudes, masas, volumes e densidades; e de xeito paralelo introduciranse aspectos relativos o proceso de medida e expresión de resultados: cálculo de erros, cifras significativas, notación científica, factores de conversión, erros na medida.

- Cambios de estado: realizarase a comprobación dos cambios de estado da auga, analizando especialmente as representacións gráficas temperatura-tempo. Tamén se realizará a comprobación experimental do proceso de sublimación no iodo ou no alcanfor.

- Técnicas de separación: o alumnado comprobará experimentalmente as técnicas máis simples para a separación de mesturas heteroxéneas e homoxéneas: filtración, decantación, cristalización, destilación, en mesturas de sólidos e líquidos (aceite-auga, auga-serrín-limaduras de ferro, alcohol-auga...). Aproveitarase para reflexionar sobre o concepto da solubilidade e os factores que inflúen.

- Identificación de substancias: realizaranse actividades para comprender o por qué da clasificacións das sustancias en función das súas características físicas (solubilidade en auga, conductividade eléctrica, estado...).

- Concepto de mol: determinación da cantidade de materia que ocupa un mol de auga, sal, ou ferro; comprobación experimental do volume molar dun gas.

- Reaccións químicas: comprobación da lei de conservación da masa nas reaccións químicas; e valoración dos factores que afectan á velocidade das reaccións químicas.

- Comprobación experimental da lei de Hooke.


43

- Electricidade: Deseño e montaxe da lei de Ohm. Circuítos en serie e en paralelo. Análise do recibo da luz.

- Experiencias de electromagnetismo: comprobación experimental da xeneración dun campo magnético mediante a corrente eléctrica, e da producción de electricidade a partir dun campo magnético variable. O electroimán.


44

4º ESO- FÍSICA E QUÍMICA

TEMA 1 CINEMÁTICA

INTRODUCCIÓN

O tema introduce os conceptos básicos relativos ao movemento e as ecuacións fundamentais para o estudio de diferentes tipos de movemento. Será fundamental que o alumnado adquira as destrezas necesarias para familiarizarse coa utilización e interpretación de táboas e gráficas, así como o cálculo matemáticos (solución de ecuacións de primeiro e segundo grado).



Utilizar os conceptos básicos da física para describir o movemento. Comprender o significado de velocidade e de aceleración dun movemento, e de calcular os seus valores. Analizar o carácter vectorial de diferentes magnitudes como o desprazamento, a velocidade e a aceleración. Interpretar graficamente os distintos tipos de movementos rectilíneos. Analizar as características do movemento circular. Aplicar as ecuación do movemento á movementos da vida cotiá e a caída libre dos corpos.

CONTIDOS

Movemento e sistema de referencia.

Traxectoria e posición. Desprazamento e espacio percorrido.

Velocidade e aceleración. Carácter vectorial da velocidade e da aceleración.

Gráficas desprazamento/tempo e velocidade/tempo. Clasificación dos tipos de movemento.

Ecuacións do movemento.

Estudio do movemento circular uniforme.

Análise diferentes tipos de movemento. Caída libre. Velocidade terminal.

TEMPORALIZACIÓN

12 sesións


45



Realización de actividades prácticas no laboratorio: gráficas espacio-tempo; e de proxectos individuais como tarefa de ampliación.

Búsqueda e análise de información obtida empregando as TIC.


46



- Utiliza-las unidades do S.I. en magnitudes fundamentais e derivadas.




- Comprende-los conceptos básicos para o estudio do movemento: móbil, desprazamento, traxectoria, velocidade e aceleración.

- Aplicar correctamente as ecuacións dos movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme, en exercicios.

- Aplica-las ecuacións do movemento á resolución de exercicios relacionados coa vida cotiá.

- Diferenciar entre magnitudes lineais e angulares.

- Distinguir claramente os conceptos e as unidades de velocidade, aceleración, período e frecuencia.

- Representar e interpreta-las gráficas da posición, velocidade e aceleración fronte ó tempo.

DIFICULTADES

O cálculo matemático aplicado ao tema (solución de ecuacións de primeiro e segundo grado) e a comprensión do caracter vectorial das magnitudes cinemáticas son as principais dificultades do alumnado. Será esencial a realización das actividades propostas e a consulta ao profesor de todas as dúbidas que aparezan, xa que os contidos do tema son básicos para esta materia.


47

TEMA 2 AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS

INTRODUCCIÓN

Este tema introduce o concepto de forza ao alumnado. Partindo dunha definición de forza en base aos seus efectos analizaremos o caracter vectorial das forzas e a súa medida, para chegar a un contido fundamental do curso como son as leis de Newton. Tamén se analizarán as condicións de equilibrio e o concepto de momento dunha forza. Nesta tema revísanse conceptos básicos de estática e dinámica.



Calcular a resultante dun sistema de forzas e interpretar o equilibrio de forzas Coñecer as leis de Newton e aplicalas para predicir o movemento dalgúns corpos sometidos a unhas forzas

determinadas Recoñecer as forzas máis frecuentes que actúan sobre os corpos Aplicar as leis de Newton ós problemas de movemento circular. Determinar se un corpo está en equilibrio estático ou non Coñecer os distintos tipos de forzas presentes na natureza e comprender as características da forza

gravitacional.

CONTIDOS

Interaccións entre os corpos: forzas. Os seus tipos.

Efectos das forzas.

Lei de Hooke. Medida das forzas.

Masa e inercia.

Carácter vectorial das forzas. Composición e descomposición de forzas da mesma dirección e angulares.

Equilibrio de forzas.

Leis da dinámica.

Tratamento cualitativo da forza de rozamento.

Forza gravitacional. Peso dos corpos.

TEMPORALIZACIÓN

12 sesións


48



Realización de actividades prácticas no laboratorio para comprobar as leis de Newton e de proxectos individuais como tarefa de ampliación.



49







- Identificar e debuxa-las forzas que actúan sobre un corpo, xustificando a orixe de cada unha, indicando as posibles interaccións do corpo en relación con outros.

- Analizar analítica e graficamente o compartimento dun resorte elástico e comproba-lo cumprimento da lei de Hooke.

- Aplica-la lei de Hooke á resolución de exercicios numéricos e cuestións teóricas.

- Analiza-las características da forza de rozamento.

- Aplica-las leis da dinámica para estudia-los distintos tipos de movemento comentados no tema anterior.

- Coñece-las características da forza gravitacional.

- Calcula-lo peso dos corpos tendo en conta o campo gravitatorio do lugar no que se atopen.

DIFICULTADES

O tema é complexo, tanto pola súa extensión, como pola comprensión dos conceptos tratados. Por iso, o alumnado deberá realizar un esforzo de comprensión e de atención, tanto durante as explicacións como na realización das actividades encomendadas.


50

TEMA 3 FORZA E PRESIÓN NOS FLUIDOS

INTRODUCCIÓN

Este tema introduce o concepto de presión e os principios fundamentais da hidrostática, así como as súas aplicacións en situacións da vida cotiá. Será fundamental chegar a comprender a diferencia entre forza e presión e a súa forma de transmisión en líquidos.



Interpretar o concepto de presión e relacionalo co de forza. Identificar as propiedades que caracterizan a sólidos, líquidos e gases, e, en especial, aquelas que definen

aos fluídos. Comprender cómo se transmiten a forza e a presión no interior dos fluídos e enunciar o principio de Pascal. Enunciar o principio de Arquímedes e recoñecer qué condicións se deben dar para que un sólido flote nun

líquido. Coñecer o concepto de presión atmosférica e relacionalo co tempo meteorolóxico.

CONTIDOS

A presión

Os fluídos e as súas propiedades. Densidade.

Forzas no interior dos fluídos. Presión no interior dos fluídos. Principio de Pascal.

A forza de impulso nos líquidos. Principio de Arquímedes. Flotación dos corpos.

A atmosfera e a presión atmosférica.

TEMPORALIZACIÓN

6 sesións



Realización de actividades prácticas no laboratorio para comprobar os principios fundamentais da hidrostática; e de proxectos individuais como tarefa de ampliación.


51



52







- Analiza-lo concepto de presión e a súa aplicación a distintas situacións de estática de fluídos.

- Explica-lo fundamento dalgúns dispositivos sinxelos, como a prensa hidráulica e os vasos comunicantes.

- Comprender e aplica-lo principio fundamental da hidrostática en exercicios e cuestións relacionadas coa estática de fluídos.

- Predeci-las diferentes situacións de flotabilidade dos corpos en fluídos mediante o cálculo das forzas que actúan sobre eles.

- Aplica-lo principio de Arquímedes a cuestións e problemas relacionados co balance de forzas na estática de fluídos.

- Analiza-lo concepto de presión atmosférica.

DIFICULTADES

O tema non presenta un algo grao de complexidade, tanto conceptualmente como no cálculo matemático. As dificultades poden aparecer cando ao establecer as diferencia entre forza e presión, e na aplicación do principio de Arquímedes.


53

TEMA 4 ENERXÍA

INTRODUCCIÓN

Este tema, xunto co tema 5 (Enerxía térmica) e o tema 6(as ondas), achega ao alumnado ao concepto de enerxía e a súa transmisión en forma de traballo, calor ou ondas. Esta primeira parte introduce o concepto de traballo, enerxía e potencia, así o principio fundamental da enerxía.



Identificar diferentes formas de enerxía Calcular o traballo realizado e a potencia desenvolvida por unha forza en diferentes situacións Cuantificar a enerxía cinética dun corpo que se move a certa velocidade e a enerxía potencial gravitatoria

dun corpo situado a certa altura da superficie da Terra. Aplicar o principio de conservación da enerxía mecánica para determinar a posición e a velocidade de

corpos en movemento. Comprender o funcionamento dunha máquina mecánica e calcular o seu rendemento.

CONTIDOS

Formas de enerxía.

Concepto de traballo. Unidades.

Traballo mecánico. Aplicacións a máquinas e ferramentas.

Concepto de potencia. Unidades.

Enerxía mecánica: enerxías cinética e potencial gravitatoria.

Principio de conservación da enerxía.

Máquinas mecánicas

TEMPORALIZACIÓN

9 sesións




54

Realización de proxectos individuais como tarefa de ampliación.

Búsqueda e análise de información obtida empregando as TIC. Utilización de periódicos e revistas de prensa para detectar o abuso e desinformación verquidas sobre o tema da enerxía.


55







- Analiza-lo significado físico do traballo.

- Relaciona-lo traballo coa transferencia de enerxía dun corpo a outro mediante a acción dunha forza e aplicalo á resolución de problemas e cuestións.

- Interpreta-la potencia como a rapidez coa que se fai traballo, diferenciando claramente ambos conceptos.

- Valora-la importancia da potencia ten na industria e na tecnoloxía.

- Identifica-las formas de enerxía e as súas interconversións.

- Aplica-los conceptos de enerxía e potencia para coñece-la capacidade productiva de centrais térmicas, hidroeléctricas, nucleares, eólicas, biomasa, solares....

DIFICULTADES

O tema non presenta un algo grao de complexidade, e permite abordar o tratamento de aspectos cinemáticas dende un punto de vista mais simple. En cambio, hai certas consideracións como o principio de conservación da enerxía ou a relación enerxía-potencia-traballo que requiren un tratamento especial, debido a vulgarización dos mesmos e utilización errónea dos conceptos.


56

TEMA 5 ENERXÍA TÉRMICA

INTRODUCCIÓN

Este tema trata sobre a transmisión de enerxía en forma de calor. Introdúcese ao alumnado nos fundamentos da termodinámica, polo que será fundamental a comprensión de conceptos como calor, temperatura, ademais de coñecer os efectos do calor como forma de enerxía en tránsito.



Utilizar con propiedade os conceptos de temperatura e calor Coñecer os principais efectos da calor nos corpos Calcular a calor absorbida ou cedida por un corpo que varía a súa temperatura ou cambia de estado e o

incremento de lonxitude dun corpo que se dilata Interpretar o concepto de enerxía interna e enunciar o primeiro principio da termodinámica Describir o funcionamento dunha máquina térmica e calcular o seu rendemento

CONTIDOS

Movemento molecular e temperatura. Termómetros e escalas termométricas.

Calor e transferencia de enerxía.

Efectos da calor sobre os corpos.

Equivalente mecánico da calor.

Concepto de calor específica. Cantidade de calor transferida e cambio de temperatura.

Cantidade de calor transferida en cambios de estado.

TEMPORALIZACIÓN

6 sesións




Búsqueda e análise de información obtida empregando as TIC. Utilización de periódicos e revistas de prensa para detectar o abuso e desinformación verquidas sobre o tema da enerxía.


57


58







- Interpreta-la temperatura como unha medida da enerxía media do movemento das partículas dun sistema.

- Identifica-la calor como unha enerxía en tránsito entre os corpos.

- Describir casos reais nos que se pon de manifesto a transferencia de enerxía a través da calor e analiza-los efectos que produce.

- Identificar e explica-las distintas variables que interveñen na calor transferida e predeci-los seus valores.

- Identifica-las transformacións enerxéticas que se producen en aparatos de uso común (mecánicos, eléctricos e térmicos), describindo o funcionamento teórico dunha máquina térmica.

- Aplica-lo principio de conservación da enerxía a transformacións enerxéticas sinxelas.

DIFICULTADES

A maior complexidade do tema está no exceso de “desinformación” a que o alumnado está sometido por parte de todo tipo de medios, o que leva a unha perda de capacidade para actuar con actitude crítica e responsable para analizar o tema enerxético en profundidade.


59

TEMA 6 O SON E A LUZ

INTRODUCCIÓN

Convén aclarar que aínda que ambos conceptos representan realidades diferenciadas, o tratamento de ambos farase dende a natureza ondulatoria, para introducir ao alumnado as características básicas das ondas: transmisión de enerxía, lonxitude de onda, frecuencia...



Comprender en qué consiste o movemento ondulatorio Distinguir as diferentes clases de ondas e definir as características fundamentais dunha onda Explicar a natureza do son e o mecanismo de propagación Distinguir as cualidades do son: intensidade, ton e timbre Describir a natureza da luz e o proceso da súa propagación Interpretar os fenómenos luminosos: reflexión, refracción e difracción. Enunciar as súas leis e describir as

súas propiedades.

CONTIDOS

Concepto de onda. Tipos e características das ondas.

Transferencia de enerxía sen transporte de masa.

A luz e o son. Propiedades da súa propagación.

Espectro lumínico.

TEMPORALIZACIÓN

6 sesións






60




- Identifica-los movementos ondulatorios e analiza-las súas características fundamentais.

- Relaciona-la formación dunha onda coa propagación da perturbación que a orixina.

- Distingui-las ondas lonxitudinais das transversais.

- Predeci-lo valor do período, frecuencia, lonxitude de onda ou velocidade de propagación de ondas sonoras ou electromagnéticas.

- Analiza-las características da propagación da luz e do son. Interpreta-lo espectro lumínico.

DIFICULTADES

Dado que o tratamento do tema será, basicamente, cualitativo e descritivo, non se prevén grandes dificultades para a súa comprensión.


61

TEMA 7 ELEMENTOS E COMPOSTOS

INTRODUCCIÓN

Este tema servirá de repaso dos conceptos tratados en 3º de ESO relativos a estructura da materia e a formulación inorgánica. Revisarase a evolución dos distintos modelos atómicos, a relación entre a estructura electrónica e a distribución no sistema periódico, e os diferentes tipos de enlace. Aproveitarase para incidir, de novo, na formulación dos compostos inorgánicos mais comúns.



Recoñecer as características das partículas fundamentais. Describir os distintos modelos atómicos e recoñecer o avance que supuxo cada un deles. Apreciar a utilidade de ordenar os elementos químicos atendendo ás súas propiedades. Distinguir as diferentes clases de enlaces químicos e describir as propiedades das substancias segundo os

seus enlace. Formular e nomear correctamente compostos inorgánicos sinxelos.

CONTIDOS

As partículas fundamentais. O electrón. O protón. O neutrón.

Modelos atómicos. Modelo de Thomson. Modelo de Rutherford. Modelo atómico de Bohr. Modelo atómico de orbitais. Configuración electrónica dos elementos.

Ordenación dos elementos químicos: Sistema Periódico.

O enlace químico sobre a base da posición dos elementos no Sistema Periódico.

Compostos con enlace iónico.

Compostos con enlace covalente.

Enlace metálico.

Forzas intermoleculares.

Formulación química inorgánica segundo normas IUPAC dos compostos máis usuais.

TEMPORALIZACIÓN

12 sesións


62





63



- Identifica-las claves da ordenación dos elementos químicos no Sistema Periódico.

- Coñecer as partículas fundamentais e a súa disposición dentro do átomo.

- Valorar as distintas contribucións científicas na determinación da estructura dos átomos.

- Completa-la configuración electrónica dos elementos representativos de cada grupo do S.P.

- Coñece-las propiedades periódicas dos grupos representativos do S.P.

- Analiza-la influencia da configuración electrónica dos elementos representativos de cada grupo na súa colocación dentro do S.P..

- Deduci-lo tipo de enlace que presenta un composto binario a partir da posición dos seus elementos no Sistema Periódico.

- Explica-las características máis importantes dos enlaces iónico e covalente e as propiedades básicas dos elementos e compostos máis comúns.

- Formular e nomear, segundo as normas da IUPAC, compostos binarios, así como compostos de uso frecuente no laboratorio.

DIFICULTADES

Dado que a meirande parte dos contidos do tema xa se trataron en 3º de ESO, sería recomendable que o alumnado revísase esta materia.


64

TEMA 8 REACCIÓNS QUÍMICAS E CÁLCULOS ESTEQUIOMÉTRICOS

INTRODUCCIÓN

Este tema analiza ás características das reaccións químicas, fundamentalmente no apartado relativo ao cálculo estequiométrico. Pero introduce tamén consideracións termodinámicas e cinéticas, aínda que a nivel cualitativo.



Identificar e distinguir diferentes tipos de reaccións químicas Recoñecer a natureza e o comportamento químico dos ácidos e bases Explicar por qué nalgunhas reaccións en disolución acuosa se producen compostos insolubles Interpretar procesos de oxidación e de reducción Entender o proceso de combustión dalgunhas substancias Entender qué factores poden modificar a velocidade dunha reacción química e cómo actúan Distinguir reaccións completas e reaccións incompletas e describir a natureza do estado de equilibrio

químico Identificar reaccións segundo o intercambio enerxético que manteñen co medio no que se dan Coñecer algunhas leis pola que se rexen as reaccións químicas Efectuar cálculos con masas e volumes dos compoñentes dunha reacción Efectuar cálculos con reactivos en disolución Utilizar a lei de Hess para determinar entalpías de reacción

CONTIDOS

Concepto de reacción química. Tipos de reaccións químicas.

Relacións estequiométricas e volumétricas nas reaccións químicas.

Enerxía das reaccións químicas. Calor de reacción. Concepto de exotermia e endotermia.

Velocidade dunha reacción química. Factores que inflúen.

Estudio cualitativo de reaccións químicas de interese: reaccións ácido-base e oxidación-reducción.

TEMPORALIZACIÓN

15 sesións




65

Actividades de laboratorio: reaccións químicas.


Proxectos individuais de ampliación.


66



- Aplica-lo método dos factores de conversión para realiza-los cálculos estequiométricos.



- Diferenciar entre procesos físicos e químicos.

- Utiliza-la teoría atómica para explica-la formación de substancias a partir doutras.

- Representar procesos químicos mediante ecuacións axustadas, observando nelas o principio de conservación da materia e realizando cálculos estequiométricos sinxelos.

- Analiza-los aspectos enerxéticos asociados ás reaccións químicas así como os factores que modifican o seu desenvolvemento.

- Identifica-las reaccións ácido-base e oxidación-reducción, valorando a súa incidencia no contorno.

DIFICULTADES

A dificultade do tema está no cálculo estequiométrico e nas dificultades de aplicación das relacións estequiométricas.


67

TEMA 9 O CARBONO E OS SEUS COMPOÑENTES

INTRODUCCIÓN

Este tema permite introducir conceptos básicos e sinxelos da química orgánica, e sobre todo incidirase no coñecemento dos grupos funcionais mais característicos para realizar exercicios sinxelos de formulación orgánica.



Coñecer en qué formas se presenta o carbono na natureza Comprender por qué o átomo de carbono ten tendencia a formar catro enlaces covalentes Idenficar e distinguir os diferentes grupos funcionais Formular e nomear compostos do carbono e distinguir entre compostos saturados e instaurados

CONTIDOS

O carbono e a gran cantidade de compostos orgánicos. Características dos compostos do carbono.

Descrición dos compostos orgánicos máis sinxelos: Hidrocarburos. Alcohois. Ácidos orgánicos.

Polímeros sintéticos. Fabricación e reciclaxe de materiais plásticos.

O carbono como compoñente esencial dos seres vivos.

TEMPORALIZACIÓN

9 sesións




Proxectos individuais de ampliación


68



- Diferenciar entre procesos físicos e químicos.

- Representar as reaccións orgánicas características mediante ecuacións axustadas, observando nelas o principio de conservación da materia e realizando cálculos estequiométricos sinxelos.

- Formular e nomear compostos sinxelos de carbono: hidrocarburos saturados e instaurados, alcohois e ácidos orgánicos.

- Identifica-la presencia do carbono nos seres vivos e en materiais de orixe sintético e natural.

DIFICULTADES

O tema non presenta maior dificultade que a sistematización na formulación dos compostos orgánicos. O tema permitirá repasar conceptos previos como os relativo ao enlace, as reaccións químicas...


69

CONTIDOS MÍNIMOS

TEMA 1

CINEMÁTICA

Magnitudes do movemento: desprazamento e traxectoria, velocidade e aceleración. Carácter vectorial.

Ecuacións do movemento. MRUA. Caída libre.

TEMA 2

AS FORZAS E OS SEUS EFECTOS

Concepto e unidades de forza. Carácter vectorial das forzas. Composición e descomposición de forzas.

Lei de Hooke. Medida das forzas.

As leis de Newton. Aplicación en problemas.

Forzas de rozamento en planos horizontais.

TEMA 3

FORZA E PRESIÓN NOS FLUIDOS

Concepto e unidades de presión.

Forzas no interior dos líquidos. Principio de Pascal.

A forza de impulso nos líquidos. Principio de Arquímedes.

TEMA 4

ENERXÍA

Traballo e potencia.

Enerxía mecánica. Principio de conservación da enerxía.

TEMA 5

ENERXÍA TÉRMICA

Temperatura e calor.

Efecto da calor.

Primeiro principio da termodinámica.

TEMA 6

O SON E A LUZ

Propiedades xerais das ondas: lonxitude de onda, frecuencia e velocidade.

Tipos de ondas.

O son.

A luz.

TEMA 7

ELEMENTOS E COMPOSTOS

Configuración electrónica.

Modelos atómicos.

Enlace químico.

Formulación de química inorgánica.

TEMA 8 Factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas.


70

REACCIÓNS QUÍMICAS Enerxía nas reaccións químicas

Cantidade de materia: o mol. Interpretación cuantitativa dunha reacción química.

Cálculos estequiométricos.

TEMA 9

O CARBONO E OS SEUS COMPOSTOS

Grupos funcionais.

Formulación de química orgánica básica.


71

Actitudes, valores e normas

Interese pola interpretación científica dos fenómenos físicos e químicos utilizando as leis e conceptos da Física e da Química

Valoración das aplicacións tecnolóxicas da Física e a Química, así como da súa repercusión sobre a calidade de vida e o desenvolvemento económico.

Actitude reflexiva diante de fenómenos tidos por obvios e disposición á análise crítica de distintas informacións sobre un mesmo feito proporcionadas por diferentes fontes.

Interese pola realización correcta de experiencias, confección de informes, representación de datos, etcétera.

Coidado do material e instrumentos do laboratorio, respecto polas súas normas de utilización, así como polas normas de seguridade no laboratorio.

Cooperación no traballo en equipo, respecto polas persoas e tolerancia coas peculiaridades individuais.

Procedementos Realización das actividades (exercicios e problemas) propostos no libro de texto. Consulta de Internet. Utilización de CD-Rom e DVD. Realización de actividades de laboratorio: Será necesaria para o seu control e valoración, a presentación dunha libreta de laboratorio.

- Seguridade no laboratorio. - Observación, estimacións e medidas: Nestas prácticas intentarase que o alumnado sexa quen

de recoñecer instrumentos de medida e de describir co vocabulario axeitado as observacións e medicións realizadas. O alumnado familiarizarase coa medida de lonxitudes, masas, volumes e densidades; e de xeito paralelo introduciranse aspectos relativos o proceso de medida e expresión de resultados: cálculo de erros, cifras significativas, notación científica, factores de conversión, erros na medida.

- Elementos e compostos: Coloración á chama; Tubo de raios catódicos; Espectros de emisión de diferentes gases.

- Reaccións químicas: Análise dos diferentes tipos de reaccións químicas e dos factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas.

- Cálculos químicos: Lei de Conservación da masa. Determinación da fórmula dun Sulfato de Cobre.

- Reaccións de Química Orgánica: Preparación de polímeros e preparación da aspirina. Constituíntes da leite.

- Movemento rectilíneo uniformemente acelerado: descenso por un plano inclinado. - Determinación de g: péndulo simple, caída libre. - Fluídos: aplicacións do principio de Arquímedes. - Enerxía e calor: determinación do calor específico. Calorimetría. - Principio de conservación da enerxía: enerxía solar –eólica-mecánica. - Ondas: Cubeta de ondas. - A luz: reflexión e refracción, espellos e lentes.


72

1º BACHARELATO

Empezaremos polo estudio da química dada a menor dificultade do cálculo matemático que require.

Dedicarémoslle a parte de Química desde o principio de curso ata o 31 de Xaneiro e desde o 1 de Febreiro ata final de curso a parte de Física.

TEMA 1: Formulación de Química Inorgánica.

Empezaremos o curso facendo un repaso da formulación e nomenclatura química. Ampliando os coñecementos adquiridos en 4º ESO.

Obxectivos

• Comprender o significado e a importancia da formulación e a nomenclatura químicas.

• Comprender o significado do número de oxidación dos elementos.

• Coñecer os números de oxidación máis frecuentes nos elementos representativos e os metais de transición.

• Determinar o número de oxidación con que actúa un elemento nunha especie química.

• Nomear e formular os elementos químicos e os seus ións.

• Coñecer e utilizar as regras xerais para a formulación dos compostos binarios máis comúns, así como as distintas formas da súa nomenclatura.

• Formular e nomear correctamente os hidróxidos, os oxiácidos máis comúns e os sales que proceden deles.

Contidos

Conceptos

• Fórmulas dunha substancia química: fórmula empírica, fórmula molecular e fórmula desenvolvida.

• Compostos inorgánicos.

• Número de oxidación dos elementos.

• Carga iónica.

• Elementos.

• Ións monoatómicos.

• Combinacións binarias.

• Nomenclatura sistemática, nomenclatura de Stock e nome clásico dos compostos químicos.

• Combinacións binarias con hidróxeno: hidrácidos, hidróxeno con outros non metais e hidruros metálicos.

• Hidróxidos.

• Oxiácidos.

• Oxianións.


73

• Sales, sales ternarios e sales ácidos. Nomenclatura tradicional e sistemática

Criterios de avaliación

• Relacionar algúns números de oxidación dos elementos co grupo da Táboa Periódica a que pertencen.

• Determinar o número de oxidación dun elemento nunha fórmula química dada.

• Formular e nomear unha serie de especies químicas: elementos, ións monoatómicos, compostos binarios, hidrácidos, hidróxidos, oxiácidos, oxianións, sales ternarios e sales ácidos.

Temporalización: 12 sesións

TEMA 2: A MATERIA

Obxectivos

• Clasificar a materia en substancias puras (elementos e compostos) e en mesturas (homoxéneas e heteroxéneas).

• Comprender as diferenzas entre elemento, composto, mestura homoxénea e mestura heteroxénea.

• Utilizar e relacionar correctamente os conceptos de mol, masa atómica e masa molecular.

• Comprender o significado da composición centesimal dun composto e coñecer a forma de calculala.

• Determinar a fórmula empírica e a fórmula molecular dun composto a partir da súa composición centesimal e da masa molecular.

• Coñecer as leis dos gases e utilizalas en cálculos sinxelos coas unidades apropiadas.

• Comprender o concepto de presión parcial dun gas e utilizalo nos cálculos de mesturas gasosas.

• Coñecer os distintos procesos de separación das mesturas nas súas compoñentes.

• Interpretar a información (expresada en porcentaxe en volume e en porcentaxe en masa) sobre a composición dos productos de consumo.

• Identificar as propiedades coligativas das disolucións e coñecer os mecanismos polos que varían.

• Comprender o concepto de presión de vapor dun líquido.

• Comprender o concepto de presión osmótica .

Contidos

Conceptos

• Mesturas homoxéneas e heteroxéneas.

• Substancias puras: elementos e compostos.

• Propiedades intensivas e extensivas.

• Leis clásicas das reaccións químicas: lei de Lavoisier, lei de Proust, lei de Dalton.

• Teoría atómica de Dalton.

• Lei de Gay-Lussac ou dos volumes de combinación.


74

• Principio de Avogadro.

• Masa atómica e molecular. Mol. Resolución de problemas sobre composición centesimal, fórmulas empíricas e fórmulas moleculares.

• Leis dos gases: lei de Boyle-Mariotte, lei de Charles-Gay-Lussac, lei completa dos gases.

• Ecuación de estado dos gases ideais.

• Volume molar dos gases.

• Presión parcial dun gas.

• Lei de Dalton das presións parciais.

• Teoría cinético-molecular dos gases

• Clases de mesturas: homoxéneas, heteroxéneas, coloides, suspensións e emulsións.

• Disolucións.

• Concentración das disolucións: porcentaxe en masa, porcentaxe en volume, molaridade, molalidade e fracción molar.

• Solubilidade.

• Disolución saturada.

• Propiedades coligativas das disolucións: presión de vapor, puntos de ebulición e de conxelación, presión osmótica.


• Identificar os elementos, os compostos, as mesturas homoxéneas e as mesturas heteroxéneas dunha serie de substancias.

• Relacionar as leis clásicas coa teoría atómica de Dalton e expoñer as conclusións nunha posta en común na que se destaque por qué esta teoría non explica a lei dos volumes de combinación.

• Calcular a masa molecular e molar dunha serie de substancias.

• Resolver un problema no que haxa que calcular a masa molecular e a masa molar dunha substancia e o número de moles, de moléculas e de átomos que conten.

• Calcular a composición centesimal dun composto a partir da súa fórmula empírica, e á inversa. E achar a fórmula molecular dun composto a partir da súa composición centesimal e da súa masa molecular.

• Realizar experimentos sinxelos que permitan separar mesturas homoxéneas e heteroxéneas.

• Definir masa molecular, volume molar, mol, disolución, solubilidade e concentración.

• Expresar a concentración dunha disolución na unidade máis axeitada: porcentaxe en volume, porcentaxe en masa, molaridade, molalidade, fracción molar..., con cambio de unidades se é necesario.

• Expresar a concentración dunha disolución na unidade que se solicite, a partir doutras unidades, da densidade, das masas molares...

• Preparar unha disolución no laboratorio e expresar a súa concentración en porcentaxe en masa e en molaridade. Revisar o estado do material e do laboratorio despois de usalos.



75

TEMA 3: REACCIÓN QUÍMICA. Obxectivos

• Interpretar as reaccións químicas como procesos de transformación dunhas substancias noutras.

• Escribir e axustar ecuacións químicas que inclúan o estado físico dos compoñentes. Distinguir os reactivos e os productos.

• Interpretar ecuacións químicas axustadas en termos atómico–moleculares e molares.

• Clasificar reaccións químicas segundo sexan de síntese, de descomposición, de desprazamento ou de dobre desprazamento.

• Determinar a masa ou o volume dun reactivo ou producto dunha reacción química, coñecendo a masa doutro compoñente.

• Identificar o reactivo limítante dun proceso químico, coñecendo os datos dos reactivos, e efectuar os cálculos estequiométricos correspondentes.

• Resolver problemas de cálculo con datos de reactivos en disolución.

• Resolver problemas de cálculos estequiométricos, coñecida a porcentaxe de riqueza dun dos reactivos ou o rendemento global da reacción.

Contidos

Conceptos

• Reacción química.

• Ecuación química.

• Significado cualitativo dunha ecuación química.

• Axuste das ecuacións químicas.

• Significado cuantitativo dunha ecuación química.

• Tipos de reaccións químicas: de síntese, de descomposición, de desprazamento e de dobre desprazamento.

• Cálculos baseados nas ecuacións químicas: con masas, con volumes de gases en CN e con volumes de gases en condicións non normais.

• Reactivo limítante.

• Cálculos con reactivos en disolución.

• Rendemento nas reaccións químicas.


• Escoller unha reacción química, por exemplo a reacción do ácido sulfúrico co hidróxido de sodio, identificar os reactivos e os productos, escribir a ecuación química correspondente, igualar esa ecuación e interpretala desde o punto de vista atómico–molecular e desde o punto de vista molar.

• Resolver problemas que inclúan cálculos con masas, volumes en condicións normais e non normais, reactivos limitastes, reactivos en disolución e rendementos.

• Idear e realizar dúas reaccións sinxelas de laboratorio, escribir as súas ecuacións químicas correspondentes e axustalas. Prestar especial atención ó manexo axeitado do material e os productos utilizados.


76


TEMA 4: COMPOSTOS DO CARBONO.

Obxectivos • Comprender as características propias dos compostos do carbono.

• Distinguir e nomear as diferentes clases de hidrocarburos.

• Distinguir as diversas clases de fórmulas utilizadas para designar os compostos orgánicos.

• Coñecer os grupos funcionais máis importantes.

• Formular e nomear correctamente compostos orgánicos sinxelos.

Contidos

Conceptos

• carbono e a súa presencia na natureza.

• Enlaces do carbono: sinxelos, dobres e triplos.

• Compostos do carbono: as súas características.

• Fórmulas dos compostos do carbono: semidesenvolvidas ou desenvolvidas.

• Hidrocarburos.

• Alcanos lineais e ramificados.

• Serie homóloga.

• Radicais alquilo.

• Alquenos lineais e ramificados.

• Alquinos lineais e ramificados.

• Hidrocarburos cíclicos.

• Hidrocarburos aromáticos.

• Grupos funcionais: amidas, aminas, alcois, éteres, aldehidos, cetonas, ácidos carboxílicos e ésteres.


• Recoñecer os principais grupos funcionais.

• Formular e nomear compostos sinxelos.


TEMA 5: ESTRUCTURA ATÓMICA

Obxectivos

• Coñecer as partículas subatómicas fundamentais e as súas características.

• Coñecer a estructura xeral dos átomos.


77

• Comprender o concepto de isótopo e identificar os isótopos dun elemento.

• Calcular a masa atómica dun elemento a partir das masas e as porcentaxes dos seus isótopos.

• Coñecer a evolución dos modelos atómicos e as características principais dos máis importantes: Thomson, Rutherford, Bohr e o modelo mecano-cuántico.

• Coñecer o concepto de orbital atómico e diferencialo do de órbita electrónica.

• Elaborar a configuración electrónica dos átomos.

Contidos

Conceptos

• Modelos atómicos de Thompson e Rutherford

• Partículas subatómicas : electrón, protón e neutrón.

• espectro electromagnético. Espectros atómicos

• Modelo atómico de Bohr. O espectro do hidróxeno.

• Orbitais e números cuánticos.

• Configuración electrónica


• Describir a evolución da estructura atómica segundo os diferentes modelos atómicos elaborados polos científicos.

• Escribir o número atómico, o número másico, o número de neutróns, o número de protóns e o número de electróns a partir do símbolo dun isótopo determinado.

• Elaborar a configuración electrónica de varios átomo.


TEMA 6: O SISTEMA PERIÓDICO Obxectivos

• Comprender o fundamento da Táboa Periódica dos elementos.

• Coñecer as propiedades periódicas básicas e xustificar a súa variación ó longo da Táboa Periódica.

• Apreciar o valor da Táboa Periódica dos elementos no traballo científico.

Contidos

Conceptos

• Táboa periódica dos elementos.

• Estructura electrónica e Táboa Periódica.

• Propiedades periódicas: raio atómico, raio iónico, enerxía de ionización, afinidade electrónica, electronegatividade e carácter metálico.



78

• Identificar que teñen en común os elementos que están no mesmo grupo e no mesmo período na Táboa Periódica.

• Comparar dous elementos calquera da Táboa Periódica situados no mesmo grupo ou no mesmo período e determinar cál dos dous ten máis raio atómico, enerxía de ionización, afinidade electrónica e electronegatividade.


TEMA 7: Enlace químico

Obxectivos

• Comprender o concepto químico de enlace.

• Entender a tendencia dos elementos a formaren enlaces e a relación entre esta tendencia e a diminución de enerxía.

• Coñecer a regra do octeto e as súas limitacións.

• Utilizar a notación de Lewis para representar os elementos e as estructuras moleculares sinxelas.

• Deducir a estructura electrónica dos ións máis comúns e a súa carga.

• Comprender a formación do enlace iónico a partir da transferencia de electróns.

• Utilizar os modelos de Lewis e da teoría do enlace de valencia para xustificar os enlaces covalentes en moléculas sinxelas.

• Distinguir a valencia iónica e a covalente e coñecer o seu valor para os elementos máis comúns.

• Recoñecer a importancia da polaridade dos enlaces covalentes e das moléculas.

• Deducir a polaridade das moléculas diatómicas e das moléculas poliatómicas en casos sinxelos.

• Comprender o enlace metálico a partir do modelo de nube electrónica.

• Relacionar as forzas intermoleculares e o enlace covalente.

• Coñecer as clases de forzas intermoleculares e o seu efecto sobre as propiedades das substancias.

• Relacionar as propiedades das substancias co tipo de enlace que presentan e utilizar esta relación para deducir as súas propiedades máis coñecidas.

• Comprender a relación entre o tipo de enlace dunha substancia e as súas propiedades físicas e químicas.

Contidos

Conceptos

• O enlace iónico.

• O enlace covalente. Sinxelo, múltiple e coordinado. A regra do octeto. Excepcións á regra do octeto.

• Enlace e xeometría.

• O enlace metálico

• Forzas intermoleculares : Dipolos permanentes, pontes de hidróxeno, forzas de


79

London.

• Enlace e propiedades. Actividades de avaliación

• Xustificar por qué os átomos forman enlaces.

• Analizar varias moléculas covalentes e elaborar as súas estructuras de Lewis e os seus enlaces segundo a teoría do enlace de valencia.

• Citar tres exemplos de enlaces covalentes polarizados, sinalando o sentido da polarización, e tres exemplos de enlaces covalentes non polarizados. De seguido, citar dúas moléculas apolares e dúas moléculas polares, todas elas formadas por dous tipos de átomos distintos como mínimo.

• Elaborar un pequeno informe no que se explique por qué os metais teñen estructuras compactas e enumerar algunhas diferencias coas estructuras formadas por enlaces iónicos e, sobre todo, por enlaces covalentes.

• Formular e nomear dous compostos covalentes que só presenten enlace covalente e dous compostos covalentes que presenten ademais forzas intermoleculares. Sinalar as súas semellanzas e as súas diferencias.

• Clasificar unha serie de substancias segundo o seu tipo de enlace e nomear as súas principais características (forzas de enlace, solubilidade, punto de fusión, conductividade eléctrica…).


TEMA 8: O MÉTODO CIENTÍFICO. MAGNITUDES E UNIDADES Obxectivos

• Distinguir os aspectos fundamentais do traballo científico.

• Recoñecer a importancia das etapas do traballo científico.

• Distinguir as distintas clases de magnitudes físicas.

• Coñecer e apreciar as magnitudes e as unidades do Sistema Internacional de Unidades.

• Utilizar a notación científica na expresión de cantidades e nas súas operacións.

• Manexar habitualmente os factores de conversión na transformación de unidades.

• Recoñecer que todas as cantidades obtidas por medición experimental conteñen certo erro.

• Coñecer a orixe dos erros experimentais.

• Saber calcular o erro absoluto e o erro relativo a partir das súas definicións.

• Descartar as cifras non significativas na expresión das magnitudes medidas e nos resultados das súas operacións.

• Calcular o erro absoluto e o erro relativo nunha medida ou nunha serie de medidas.

Contidos

Conceptos

• método científico.

• Ciencias da natureza: Física e Química.


80

• As magnitudes físicas e a súa medida.

• Sistema de unidades.

• Concepto de notación científica.

• Erros experimentais: fontes de erro.

• Erro absoluto e erro relativo.

• Concepto de cifras significativas.

• Medidas experimentais.


• Distinguir entre observación e experimentación, hipótese e teoría.

• Clasificar en magnitudes escalares e vectoriais unha serie de magnitudes dadas.

• Describir as características dunha unidade.

• Usar correctamente as unidades do SI e manifestar unha actitude de reflexión fronte ás propias capacidades relacionadas coa transformación de unidades e o uso de factores de conversión:

• Explicar o significado de erro absoluto e de erro relativo, e efectuar o exercicio 61 da páxina 21 do Libro do Alumno.

• Poñer dous exemplos de erros de resolución, dous de erros accidentais e dous de erros sistemáticos.


TEMA 9: MOVEMENTO. ESTUDIO DE ALGUNS MOVEMENTOS

Obxectivos • Comprender a necesidade dun sistema de referencia para analizar un movemento.

• Distinguir cándo un corpo está en repouso ou en movemento respecto a un determinado sistema de referencia.

• Comprender que o movemento é relativo.

• Utilizar as expresións vectoriais no estudio do movemento dos corpos.

• Identificar a traxectoria dun movemento.

• Determinar a posición dun móbil mediante o seu vector de posición e expresalo correctamente.

• Coñecer e utilizar a ecuación do movemento dun corpo.

• Debuxar a traxectoria dun móbil e determinar a súa ecuación.

• Calcular o vector desprazamento a partir dos vectores de posición de dous puntos.

• Distinguir o vector desprazamento da distancia percorrida.

• Comprender o significado físico das magnitudes velocidade e aceleración, tanto medias como instantáneas.


81

• Identificar como vectores as magnitudes velocidade e aceleración, tanto medias como instantáneas.

• Determinar a velocidade media e instantánea dun móbil a partir do seu vector de posición.

• Distinguir entre rapidez media ou celeridade media e velocidade media.

• Comprender o significado físico de rapidez ou celeridade.

• Calcular a aceleración media e a aceleración instantánea dun móbil a partir da súa velocidade.

• Comprender o significado físico das compoñentes intrínsecas da aceleración e calculalas. • Comprender as características fundamentais do movemento rectilíneo uniforme (MRU) e do

movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA).

• Coñecer e utilizar axeitadamente as unidades do SI das magnitudes que caracterizan os movementos: posición e distancia (m), tempo (s), velocidade (m/s) e aceleración (m/s2).

• Utilizar as ecuacións do MRU e do MRUA para determinar a posición, a velocidade e a aceleración dun móbil.

• Representar e interpretar as gráficas do MRU e do MRUA.

• Interpretar os movementos verticais de ascenso e descenso dos corpos como MRUA que teñen como aceleración a da gravidade.

• Analizar un movemento composto de dous MRU perpendiculares, descompoñelo neses movementos e usar as ecuacións do MRU para calcular a posición e a velocidade.

• Analizar un movemento parabólico, descompoñelo nun MRU e nun MRUA, e usar as ecuacións do MRU e do MRUA para calcular a posición, a velocidade e os seus parámetros característicos: tempo de movemento, alcance e altura máxima.

• Coñecer e utilizar axeitadamente as magnitudes propias dos movementos circulares: ángulo xirado, velocidade angular e aceleración angular.

• Coñecer as ecuacións do movemento circular uniforme (MCU) e do movemento circular uniformemente acelerado (MCUA) e a súa similitude coas ecuacións do movemento rectilíneo uniforme e do movemento rectilíneo uniformemente acelerado.

• Utilizar as ecuacións do MCU e do MCUA para determinar o ángulo xirado por un móbil, a súa velocidade angular e a súa aceleración angular.

Contidos

Conceptos • Concepto de movemento.

• Relatividade do movemento.

• Traxectoria, vector de posición e vector desprazamento.

• Velocidade media.

• Velocidade instantánea.

• Rapidez media ou celeridade media.

• Rapidez ou celeridade.

• Aceleración media.

• Aceleración instantánea.

• Compoñentes intrínsecas da aceleración.


82

• Movemento rectilíneo uniforme (MRU).

• Movementos con aceleración constante.

• Movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA).

• Composición de movementos.

• Movemento parabólico.

• Movemento circular uniforme (MCU).

• Movemento circular uniformemente acelerado (MCUA).


• Determinar a posición dun móbil respecto a un determinado sistema de referencia en diferentes instantes de tempo e debuxar aproximadamente a súa traxectoria.

• Razoar se o movemento depende do sistema de referencia escollido.

• Definir traxectoria dun móbil.

• Distinguir entre vector desprazamento e distancia percorrida.

• Explicar a diferencia entre velocidade media e velocidade instantánea.

• Calcular a velocidade media, a rapidez media e a aceleración media entre dous instantes dun movemento.

• Calcular a velocidade instantánea, a rapidez e a aceleración instantánea dun móbil a partir do seu vector de posición en función do tempo.

• Explicar o significado das compoñentes intrínsecas da aceleración.

• Poñer un exemplo de movemento no que a aceleración tanxencial sexa nula e outro no que a aceleración normal sexa nula.

• Usar correctamente as unidades do SI e utilizar factores de conversión para cambiar as unidades dunha medida.

• Comparar o movemento rectilíneo uniforme e o movemento rectilíneo uniformemente acelerado e analizar as semellanzas e diferencias entre eles.

• Representar as gráficas velocidade-tempo e posición–tempo de diferentes movementos.

• Resolver poblemas numéricos relativos a los distintos movementos: MRU, MRUA, MCU, MCUA.

• Resolver problemas numéricos da composición dos movementos.



83

TEMA 10: DINÁMICA.

Obxectivos

• Comprender o concepto de forza e os seus efectos sobre os sólidos deformables e os sólidos ríxidos.

• Advertir o carácter vectorial das forzas.

• Expresar vectorialmente as forzas.

• Coñecer e manexar as unidades de forza máis usuais: o newton (N) e o quilopondio (kp).

• Comprender que existe unha relación entre as forzas aplicadas a un corpo e o movemento deste, e que do seu estudio se ocupa a dinámica.

• Comprender a primeira lei de Newton e o significado de inercia dos corpos.

• Comprender a segunda lei de Newton e aplicala ó estudio do movemento dos corpos.

• Comprender a terceira lei de Newton e determinar as forzas de acción e reacción.

• Coñecer a magnitude momento lineal ou cantidade de movemento e saber que se conserva en ausencia de forzas exteriores.

• Coñecer a magnitude impulso dunha forza e a súa relación coa cantidade de movemento.

• Comprender, a partir da terceira lei de Newton, o significado de forza normal e calculala en distintas situacións.

• Coñecer a existencia de forzas de rozamento sobre os corpos e calculalas en distintas situacións a partir da forza normal.

• Aplicar as leis de Newton á resolución de problemas de corpos en movemento rectilíneo, tanto nun plano horizontal coma nun plano inclinado.

• Aplicar as leis de Newton á resolución de problemas de sistemas de corpos enlazados e corpos con movemento circular.

Contidos

Conceptos

• A forza como interacción : características

• Cantidade de movemento e impulso mecánico. Principio de conservación.

• Leis de Newton da Dinámica

• Interacción gravitatoria, lei de Newton da gravitación universal

• Forzas de rozamento, tensión.

• Introducción a dinámica circular.


• Expresar vectorialmente varias forzas representadas sobre un sistema de coordenadas

• Enunciar as tres leis de Newton e poñer un exemplo no que se cumpra cada unha destas leis.

• Determinar a velocidade dunha bóla de billar despois de chocar cunha segunda bóla, a partir da velocidade final desta segunda bóla e das velocidades iniciais das dúas bólas.


84

• Determinar o impulso dunha forza a partir do incremento de velocidade que produce no corpo ó que se aplica, así como o tempo durante o que actúa esta forza.

• Explicar os conceptos de forza normal e forza de rozamento, e determinar baixo qué condicións actúan estas forzas sobre un corpo.

• Achar o tempo que un corpo tarda en chegar ó final dun plano inclinado con rozamento se se deixa caer desde o punto máis alto do plano sen velocidade inicial.

• Resolver problemas de dinámica de corpos enlazados.

• Resolver problemas de dinámica do movemento circular.

Temporalización: 18 sesión

TEMA 11. ENERXÍA Obxectivos

• Coñecer as distintas formas de enerxía e a súa manifestación na natureza.

• Considerar o traballo mecánico como unha forma de transferencia de enerxía entre os corpos.

• Calcular o traballo dunha forza constante e o traballo da forza resultante cando un corpo está sometido a varias forzas.

• Coñecer a expresión da enerxía cinética dun corpo en movemento.

• Interpretar, a partir do teorema das forzas vivas, a relación entre o traballo da forza resultante e a enerxía cinética dun corpo.

• Coñecer a expresión da enerxía potencial gravitacional dun corpo.

• Coñecer o principio de conservación da enerxía mecánica e utilizalo para resolver problemas de movemento de corpos no campo gravitacional terrestre.

• Comprender o concepto de potencia e calcular a potencia mecánica desenvolvida por un sistema. Comprender a natureza da enerxía interna, a temperatura e a calor a partir da teoría cinético-molecular da materia.

• Describir as escalas de temperatura máis utilizadas e expresar unha mesma temperatura en distintas escalas.

• Coñecer as diferentes formas de transferencia da calor e a súa importancia práctica.

• Comprender o concepto de calor específica dunha substancia.

• Calcular a calor transferida entre dous corpos cando se poñen en contacto.

• Comprender o significado de equilibrio térmico dos corpos e a súa importancia na medida da temperatura.

• Relacionar os cambios de estado de agregación coas transferencias de calor.

• Achar a calor transferida nos cambios de estado a partir das calores de fusión e de vaporización.

• Coñecer o efecto de dilatación térmica producido pola calor en sólidos, líquidos e gases, e interpretar este feito desde o punto de vista molecular.

• Valorar criticamente as vantaxes e os inconvenientes do desenvolvemento tecnolóxico dos medios de transporte.

• Recoñecer a necesidade de adoptar medidas concretas para limitar o consumo de combustibles fósiles, reducir a emisión de gases contaminantes e achar outras fontes de enerxía limpas e renovables.


85

• Adoptar os hábitos de vida que permiten un aforro enerxético e unha reducción da contaminación e utilizar as novas tecnoloxías que o fan posible.

Contidos

Conceptos

• Traballo mecánico como producto escalar de dous vectores .

• Traballo mecánico e enerxía. Potencia.

• E.cinética, teorema das forzas vivas

• Enerxía potencial gravitatoria

• Conservación da enerxía mecánica

• Transferencias de enerxía. Calor e traballo.


• Explicar o significado de traballo mecánico e a súa relación coa enerxía, e calcular o traballo dunha forza en distintas situacións: unha forza constante, un sistema de forzas e unha forza variable.

• Calcular a enerxía cinética dun corpo en movemento e a enerxía potencial gravitacional dun corpo situado a certa altura. Aplicar o teorema das forzas vivas para calcular o incremento de velocidade dun corpo sobre o que actúa unha forza.

• Resolver problemas de dinámica aplicando o principio de conservación da enerxía.

• Relacionar mediante fórmulas matemáticas as seguintes magnitudes: enerxía potencial electrostática, potencial eléctrico, diferencia de potencial e traballo.

• Expresar unha mesma temperatura nas escalas termométricas Celsius, Kelvin e Fahrenheit.

• Diferenciar as distintas formas de transferencia da calor.

• Calcular a calor transferida entre dous corpos e a temperatura de equilibrio cando ambos os dous se poñen en contacto.

• Debuxar un esquema no que se observen os tres estados de agregación da materia e os nomes que reciben todos os cambios dun estado a outro.


TEMA 12: Electricidade

Obxectivos • Comprender o concepto de corrente eléctrica.

• Interpretar o significado físico da intensidade de corrente eléctrica.

• Identificar algúns elementos dun circuíto eléctrico.

• Comprender a diferencia entre unha conexión de elementos dun circuíto en serie e unha conexión destes en paralelo.


86

• Interpretar o significado físico da resistencia eléctrica.

• Relacionar intensidade, diferencia de potencial e resistencia eléctrica mediante a lei de Ohm e saber aplicar esta lei nos circuítos eléctricos.

• Coñecer as características das que depende a resistencia eléctrica dun conductor.

• Coñecer o efecto que produce nun circuíto unha asociación de resistencias en serie, en paralelo e mixta, e calcular a resistencia equivalente en cada caso.

• Interpretar o significado físico da enerxía e da potencia da corrente eléctrica.

• Coñecer o efecto Joule, as súas aplicacións prácticas e saber calcular a enerxía e a potencia disipadas por este efecto.

• Comprender o significado físico das unidades ampere, volt, ohm, joule e watt, e utilizalas debidamente nos cálculos.

• Coñecer a función dos xeradores no circuíto eléctrico e a súa clasificación.

• Coñecer a función dos receptores no circuíto eléctrico e a súa clasificación.

• Interpretar os conceptos de forza electromotriz e resistencia interna dun xerador, e relacionalos coa enerxía e a potencia da corrente eléctrica.

• Interpretar os conceptos de forza contraelectromotriz e de resistencia interna dun motor, e relacionalos co traballo mecánico e coa potencia consumida.

• Avaliar a producción e o consumo de enerxía nun circuíto con xerador, motor e resistencia externa.

• Coñecer o perigo que implica manipular montaxes, aparellos e instalacións eléctricas.

• Manipular os aparellos eléctricos respectando as normas de seguridade.

Contidos

Conceptos

• Carga eléctrica ; súas propiedades

• Interacción electrostática

• Campo e potencial. Diferencia de potencial

• Conductores e illantes. Corrente eléctrica

• Lei de Ohm

• Aparatos de medida

• Xeneradores de corrente continua.

• Aplicación ó estudio de circuítos. Asociación de resistencias.


• Dado un circuíto eléctrico formado por un xerador, unha lámpada e uns cables, identificar os seus elementos.

• Debuxar un circuíto eléctrico con dúas resistencias conectadas en serie e outro circuíto con dúas resistencias conectadas en paralelo.

• Sinalar os elementos de cada un dos circuítos.


87

• Aplicarlle a lei de Ohm a un circuíto eléctrico para determinar a intensidade de corrente e a diferencia de potencial en cada un dos seus elementos.

• Determinar a resistencia eléctrica dun fío conductor do que se coñecen a súa resistividade, a súa lonxitude e a súa sección.

• Calcular a resistencia equivalente a varias asociacións de resistencias: en serie, en paralelo e mixtas.

• Calcular a enerxía e a potencia dunha corrente eléctrica.

• Calcular a potencia disipada polo efecto Joule en cada unha das resistencias dun circuíto.

• Explicar a utilidade dos xeradores e os receptores eléctricos e establecer unha clasificación dos dous.

• Definir os conceptos de forza electromotriz e forza contraelectromotriz. Relacionar estes conceptos coa potencia da corrente eléctrica e coa diferencia de potencial en bornes do xerador ou do motor.

• Expoñer na clase a conveniencia de respectar as normas elementais de seguridade na manipulación de aparellos eléctricos e na montaxe de circuítos.



88

ACTIVIDADES DE LABORATORIO

TEMA CONTIDO

TEMA 2: A MATERIA

Preparación de disolucións

TEMA 3: REACCIÓN QUÍMICA

Reaccións químicas de diferentes tipos


Configuración electrónica

TEMA 6: O SISTEMA PERIÓDICO

Ensaio a chama.


Recoñecemento de sustancias polas súas

propiedades.

TEMA 9: MOVEMENTO. ESTUDIO

DE ALGUNS MOVEMENTOS

Caída dunha bóla por un plano inclinado


Lei de Ohm. Asociación de resistencias

TENDO EN CONTA QUE O NÚMERO DE ALUMNOS NO GRUPO DE 1º DE BACHARELATO É 32, RESULTA IMPOSIBLE QUE OS ALUMNOS POIDAN FACER PRÁCTICAS, PORQUE NON CABEN FISICAMENTE


89

TEMAS TRASVERSAIS

TEMA CONTIDO


Recoñecer a importancia dos novos compostos materiais, e valorar criticamente o seu uso.

TEMA 2: A MATERIA

Interpretar a información sobre a composición

dos productos de consumo.


Recoñecer as vantaxes e os inconvenientes da

industria química actual.

TEMA 4: COMPOSTOS DO

CARBONO.

Valorar as vantaxes que supón a non

adquisición de hábitos nocivos para a

saúde, a integridade persoal e a sociedade.


Valorar criticamente cómo inflúen

os avances científicos na tecnoloxía.

Apreciar a importancia das decisións humanas no

uso adecuado ou inadecuado dos avances

científicos.


Levar a cabo unha investigación bibliográfica sobre aaplicacións dos elementos dun grupo da Táboa Periódica e dos compostos químicos ou aliaxes dos quforman parte. Realizar unha posta en común dos datorecollidos. Deste xeito, o profesor/a poderá avaliar cómo valoran os alumnos a importancia dos productoquímicos e o seu interese por descubrir a importanciadas reaccións químicas na sociedade actual.


posta en común sobre o seguinte tema: Importancia existencia do enlace de hidróxeno para a vida sobreTerra.


90

TEMA 8: O MÉTODO

CIENTÍFICO. MAGNITUDES

E UNIDADES

Apreciar e valorar a importancia do traballo científie os seus efectos no desenvolvemento tecnolóxicosocial.



Analizar e identificar o exceso de velocidade

e a transgresión das normas de circulación

como causas dos accidentes de tráfico.

TEMA 10: DINÁMICA.

Organizar un coloquio sobre a importancia das

teorías e os modelos científicos na comprensión universo ó longo da historia, para fomentar alumno/a a apertura ante novas ideas.

TEMA 11. ENERXÍA

Recoñecer os problemas que comporta o uso

das fontes de enerxía non renovables,

como a xeración de residuos e a contaminación.

Adoptar os hábitos de vida que permiten un

aforro enerxético e unha reducción da

contaminación e utilizar as novas tecnoloxías

que o fan posible.

TEMA 12: ELECTRICIDADE

Coñecer o perigo que implica manipular montaxeaparellos e instalacións eléctricas.


91

CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

TEMA CONTIDO


Nomenclatura sistemática, nomenclatura de Stock .

Nome clásico dalgúns compostos químicos.

Combinacións binarias con hidróxeno: hidrácidos,

hidróxeno con outros non metais e hidruros

metálicos.

Hidróxidos.

Oxiácidos.

Oxianións.

Sales, sales ternarios e sales ácidos.

Nomenclatura tradicional e sistemática

TEMA 2: A MATERIA

Masa atómica e molecular. Mol.

Resolución de problemas sobre

composición centesimal,

fórmulas empíricas e fórmulas moleculares.

Ecuación de estado dos gases ideais.

Concentración das disolucións:

porcentaxe en masa,

porcentaxe en volume,

molaridade,

molalidade e fracción molar.


Significado cualitativo dunha ecuación química.

Axuste das ecuacións químicas.

Significado cuantitativo dunha ecuación química.

Cálculos baseados nas ecuacións químicas: con masacon volumes de gases en CN e con volumes de gasen condicións non normais.

Reactivo limítante.

Cálculos con reactivos en disolución.

Rendemento nas reaccións químicas.


92

TEMA 4: COMPOSTOS DO

CARBONO.

Formulación e nomenclatura de

compostos orgánicos sinxelos.


Configuración electrónica


Estructura electrónica e Táboa Periódica.

Propiedades periódicas: raio atómico,

raio iónico, enerxía de ionización,

afinidade electrónica, electronegatividade e

carácter metálico.


O enlace iónico.

O enlace covalente. Sinxelo, múltiple e coordinado.

A regra do octeto. Excepcións á regra do octeto.

Enlace e propiedades.

TEMA 8: O MÉTODO

CIENTÍFICO. MAGNITUDES

E UNIDADES

Distinguir as distintas clases de magnitudes físicas.

Coñecer e apreciar as magnitudes e as unidades Sistema Internacional de Unidades.



Traxectoria, vector de posición e vectdesprazamento.

Velocidade media.

Velocidade instantánea.

Aceleración media.

Aceleración instantánea.

Compoñentes intrínsecas da aceleración.

Movemento rectilíneo uniforme (MRU).

Movementos con aceleración constante.

Movemento rectilíneo uniformemente acelera(MRUA).

Composición de movementos.


93

Movemento parabólico.

Movemento circular uniforme (MCU).

Movemento circular uniformemente acelera(MCUA).

TEMA 10: DINÁMICA.

Leis de Newton da Dinámica

Forzas de rozamento, tensión.

Introducción a dinámica circular.

TEMA 11. ENERXÍA

Traballo mecánico e enerxía. Potencia.

E.cinética, teorema das forzas vivas

Enerxía potencial gravitatoria

Conservación da enerxía mecánica

Transferencias de enerxía. Calor e traballo.


Lei de Ohm

Aparatos de medida

Xeneradores de corrente continua.

Aplicación ó estudio de circuítos. Asociación de

resistencias.


94

METODOLOXÍA

O Bacharelato deberá ofrecerlles os contidos, as estratexias e as motivacións para que

perfeccionen o coñecemento, o interese, a aplicación,... da química e para que continúen de forma autónoma este perfeccionamento.

A metodoloxía debe ir encamiñada a que o alumando sexa capaz de aprender por si mesmo e aplicar os métodos apropiados de investigación, tratando de que vexa a conexión dos aspectos teóricos coas aplicacións que se lle poden dar na Sociedade.

Partindo dos principios da aprendizaxe significativa, pódense adoptar as seguintes estratexias didácticas:

- Conectar os novos contidos cos coñecementos anteriores, polo que é conveniente unha

avaliación inicial antes de cada tema.

- Estabelecer relacións cos contidos que sexan comúns a outras materias.

- Estabelecer relacións entre os contidos da materia e a realidade na que poden ser

aplicados, favorecendo unha ensinanza práctica.

- Realizar unha metodoloxía activa na que as alumnas e os alumnos sexan os

verdadeiros protagonistas da aprendizaxe.

- Favorecer os hábitos de estudo e técnicas de traballo intelectual.

- Realizar experiencias en grupos para que constrúan teorías ou comproben expresións.

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

O nivel dos escolares de 1º de Bacharelato suponse que non é homoxénea. Favorecerase o feito de que todas as alumnas e os alumnos progresen no proceso de ensinanza-aprendizaxe ao ritmo apropiado. As medidas propostas para a atención á diversidade son: o reforzo educativo e as adaptacións curriculares. As medidas de reforzo educativo serán elaboradas e levadas a cabo no contexto escolar pola profesora ou profesor que imparte a materia, e os destinatarios serán aquelas alumnas ou alumnos que coa modificación deses elementos nonprescritivos do currículo poden seguir o proceso ordinario de ensinanza-aprendizaxe. As adaptacións curriculares teñen como destinatarios ás alumnas ou alumnos superdotados e os que teñen dificultades graves de visión, audición ou motricidade.


95

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

A nota na primeira e na segunda avaliación obterase mediante a media aritmética dos exames realizados (non se incluirán no promedio aquelas probas cun resultado menor ou igual a 2,5). - A cualificación final obterase tendo en conta tanto os resultados das probas escritas (media aritmética) como a nota promedio dos proxectos e traballos realizados ao longo do curso. De tal xeito que o peso de cada parte na cualificación final será:

o 85% : promedio dos resultados das probas escritas. o 15%: promedio dos resultados dos proxectos, traballos e laboratorio

O remate do curso realizarase unha proba de nivel, que servirá de control final para valora-lo grao de cumprimento dos obxectivos sinalados e dos criterios de avaliación mínimos. Esta proba de nivel servirá de recuperación para o alumnado que non houbera superado algunha das partes da materia (Física ou Química), con independencia dos resultados das avaliación.


96

QUÍMICA 2º BACHARELATO TEMA 0. CÁLCULOS NUMÉRICOS ELEMENTAIS EN QUÍMICA Obxectivos

• Situar ás alumnas e aos alumnos nun contexto axeitado para comezar o estudio desta materia.

• Repasar algúns cálculos básicos, xa estudiados en cursos anteriores, fundamentais no estudio da química.

Conceptos 1. Substancias químicas simples e compostas 2. Masa atómica. Masa molecular. Mol 3. Composición centesimal dun composto 4. Determinación da fórmula dun composto por análise elemental 5. Mesturas 6. Formas de expresar a composición das disolucións 7. Leis dos gases ideais 8. Reacción química e ecuación química 9. Cálculos estequiométricos Prácticas de laboratorio: - Preparación de disolucións - Estequiometría Temporalización: 4 semanas TEMA 1: ESTRUTURA DA MATERIA Obxectivos

• Coñecer as orixes e evolución das teorías atómicas ata chegar ao que se propón desde a mecánica cuántica.

• Recoñecer a descontinuidade que existe na enerxía, similar á existente na materia.

• Interpretar as informacións que se poden obter do estudio dos espectros atómicos.

• Coñecer o significado dos orbitais atómicos, niveis de enerxía e números cuánticos.

• Comprender as limitacións que teñen as distintas teorías. • Utilizar as ideas do modelo mecano cuántico do átomo na elaboración de

configuracións • electrónicas dos elementos químicos e relacionar estas coa colocación dos

elementos na táboa periódica. • Interpretar a información que se pode obter da colocación dos elementos na

táboa periódica relacionándoa coa variación periódica dalgunhas propiedades.


97

Conceptos 1. Orixes da teoría cuántica 1.1. Os espectros atómicos 1.2. Hipótese de Planck 1.3. Efecto fotoeléctrico 2. Modelo atómico de Bohr e as súas limitacións 3. Introducción á mecánica cuántica 3.1. Hipótese de De Broglie 3.2. Principio de incerteza de Heisenberg 3.3. Modelo mecano ondulatorio 4. Números cuánticos e orbitais atómicos 5. Configuracións electrónicas 5.1. Principio de exclusión de Pauli 5.2. Enerxía dos orbitais atómicos 5.3. Principio de máxima multiplicidade de Hund 6. O sistema periódico: clasificación periódica dos elementos 7. Variación periódica das propiedades dos elementos 7.1. Raio atómico 7.2. Raio iónico 7.3. Enerxía de ionización ou potencial de ionización 7.4. Afinidade electrónica ou electroafinidade 7.5. Electronegatividade 7.6. Carácter metálico e poder reductor 8. Estudio dos grupos: alcalinos, alcalinotérreos, térreos, carbonoideos, nitroxenoideos, anfíxenos e halóxenos. Temporalización: 2 semanas TEMA 2: ENLACE QUÍMICO Obxectivos

Comprender o concepto de enlace como resultado da estabilidade enerxética dos átomos unidos por el e da estabilidade da configuración electrónica.

• Coñecer as características básicas dos distintos tipos de enlace. • Ser quen de facer perdicións sobre o tipo de enlace que unirá os diferentes tipos

de átomos. • Utilizar o ciclo de Born-Haber no cálculo de enerxías reticulares. • Empregar as representacións de Lewis na representación do enlace en moléculas

sinxelas. • Coñecer as teorías que explican os distintos tipos de enlace. • Ser quen de xustificar a estructura de substancias químicas sinxelas polo modelo

de enlace que asocia os átomos de cada substancia. • Aprender a facer prediccións das propiedades das substancias, baseándose no

coñecemento das interaccións que existen entre as súas partículas. • Comprender a influencia das forzas intermoleculares nas propiedades

macroscópicas das distintas substancias.


98

Conceptos 1. Concepto de enlace en relación coa estabilidade enerxética dos átomos enlazados 2. Clasificación dos enlaces químicos 3. Enlace iónico 3.1. Aspectos enerxéticos do enlace iónico. Ciclo de Born-Haber 3.2. Aspectos estructurais do enlace iónico. Redes cristalinas 3.3. Propiedades dos compostos iónicos 4. Enlace covalente 4.1. Enerxía de enlace e lonxitude de enlace 4.2. Estructuras de Lewis 4.3. Excepcións á regra do octeto 4.4. Polaridade do enlace 4.5. Polaridade da molécula en relación coa polaridade dos enlaces 4.6. Xeometría das moléculas. TRPECV 4.7. Teoría do enlace de valencia. Hibridación de orbitais 4.8. Propiedades dos compostos covalentes 5. Enlace metálico 6. Forzas intermoleculares 6.1. Forzas de Van der Waals 6.2. Enlace de hidróxeno 6.3. Forzas intermoleculares e propiedades físicas das substancias 7. Estudio dos principais compostos do hidróxeno, osíxeno, nitróxeno e xofre Temporalización: 4 semanas. TEMA 3: TERMOQUÍMICA Obxectivos

• Comprender cales son os aspectos das reaccións químicas estudiados pola termodinámica química e o significado das variábeis utilizadas no seu estudio. Coñecer os principios básicos da termodinámica.

• Avaliar as transformacións ou transferencias de enerxía que acompañan as reaccións químicas.

• Caracterizar as funcións termodinámicas que permiten diferenciar procesos e facer prediccións das súas evolucións.

• Estimar as posibilidades de utilización tecnolóxica da enerxía dos procesos e as súas incidencias ambientais.

• Aprender a realizar determinacións calorimétricas de calores de reacción. • Ser quen de facer prediccións da espontaneidade de procesos sinxelos.

Conceptos 1. Introducción á Termodinámica 2. Primeiro principio da Termodinámica. 3. Calor de reacción a volume constante e a presión constante. Concepto de entalpía 4. Ecuacións termoquímicas 5. Entalpía normal de formación 6. Lei de Hess 7. A entalpía de enlace e a entalpía de reacción 8. Determinación das calores de reacción por medidas calorimétricas


99

9. Espontaneidade dos procesos químicos 10. Segundo principio da Termodinámica 11. Entropía e desorde 12. Entropía de reacción 13. Enerxía libre e espontaneidade das reaccións químicas 14. A combustión e o medio natural Práctica de laboratorio: - Calorimetría e lei de Hess Temporalización: 3 semanas. TEMA 4: CINÉTICA QUÍMICA Obxectivos

• Comprender que a ecuación química é unha representación simplificadora e ideal dunha realidade moito máis complexa.

• Interpretar axeitadamente o concepto de velocidade de reacción. • Diferenciar o concepto de orde de reacción do de molecularidade. • Coñecer o proceso do mecanismo de reacción para casos sinxelos e relacionalo

coa molecularidade. • Identificar os factores que modifican a velocidade dunha reacción. • Coñecer as implicacións da velocidade asociada ás transformacións químicas no

seu emprego industrial. • Coñecer a importancia dos catalizadores na producción a escala industrial.

Conceptos 1. Aspecto cinético das reaccións químicas. Concepto de velocidade de reacción. 2. Ecuacións cinéticas. Orde de reacción. 3. Mecanismo de reacción. Molecularidade 4. Teoría das reaccións químicas 5. Factores dos que depende a velocidade dunha reacción. Catalizadores Practica de laboratorio: Factores que inflúen na velocidade da reacción Temporalización: 1 semana. TEMA 5: EQUILIBRIO QUÍMICO Obxectivos

• Comprender as características dos equilibrios químicos e cal e a propensión natural que leva a un proceso a alcanzar este estado.

• Coñecer o significado da constante de equilibrio, a súa aplicación no estudio das reaccións e a relación entre ambas.

• Ser capaz de calcular as concentracións no equilibrio e facer prediccións da súa evolución fronte a modificacións de distintos factores.


100

• Comprender a importancia da diferencia de solubilidade das substancias e de estimar os factores que a afectan.

• Coñecer a terminoloxía asociada aos equilibrios de solubilidade e utilizala no estudio cualitativo e cuantitativo destes.

Conceptos 1. Concepto de equilibrio químico 2. Lei de acción de masas e constante de equilibrio 3. Relación entre Km e Km 4. Cociente de reacción 5. Composición no equilibrio 6. Grao de disociación 7. Factores que modifican o equilibrio. Principio de Le Chatelier 8. Termodinámica e equilibrio: relación entre Kp e DG 9. Equilibrios heteroxéneos sólido-líquido. Solubilidade e produto de solubilidade 10. Condicións de precipitación 11. Disolución de precipitados Prácticas de laboratorio: - Influencia da temperatura sobre o equilibrio químico - Formación dun precipitado e separación deste por filtración - Disolución de precipitados Temporalización: 4 semanas. TEMA 6: REACCIÓNS DE TRANSFERENCIA DE PROTÓNS Obxectivos

• Coñecer a terminoloxía asociada aos equilibrios ácido-base e utilizala no estudo cualitativo e cuantitativo deles.

• Coñecer a evolución dos termos ácido e base desde a súa introducción empírica ate alcanzar a idea de reacción proteolítica.

• Ser quen de predicir o carácter ácido-base das disolucións de sales. • Comprender a importancia das valoracións ácido-base como técnica analítica.

identificar procesos do contorno nos que estean presentes os equilibrios ácido-base e valorar as súas repercusións sobre as condicións de vida e o medio.

Conceptos 1. Introducción histórica ao concepto de ácido e base 2. Concepto de ácido-base, segundo as teorías de Arrhenius e Brönsted-Lowry 3. Produto iónico da auga 4. Notación de pH e pOH 5. Forza de ácidos e bases fronte á auga. Grao de ionización 6. Estudio cualitativo da hidrólise 7. Reaccións entre ácidos e bases 8. Disolucións reguladoras 9. Indicadores ácido-base


101

10.Volumetrías de neutralización ácido-base: valoración dun ácido forte cunha base forte Prácticas de laboratorio: - Uso de indicadores para determinar o carácter ácido-base dalgunhas disolucións - Comprobación cualitativa da acción dunha disolución reguladora - Valoración dun ácido forte cunha base forte Temporalización: 3 semanas TEMA 7. REACCIÓNS DE TRANSFERENCIA DE ELECTRÓNS Obxectivos

• Coñecer a terminoloxía asociada aos distintos tipos de equilibrio e utilizala no estudo cualitativo e cuantitativo deles.

• Identificar os procesos de oxidación-redución como procesos de transferencia de electróns.

• Adquirir habilidade no axuste de ecuación que representen procesos redox. • Comprender a reversibilidade da producción de corrente eléctrica a expensas

dunha reacción química e viceversa. • Ser quen de describir as partes que compoñen os sistemas electroquímicos

sinxelos e as reaccións que ocorren neles. • Comprender a cuantificación da capacidade de ceder e captar electróns como un

potencial de reducción que permite facer prediccións das evolucións de reaccións redox elementais e calcular a forza electromotriz.

• Comprender as leis de Faraday e as súas aplicacións.

Conceptos 1. Concepto de oxidación e reducción. Substancias oxidantes e reductoras 2. Números de oxidación 3. Axuste de reaccións redox polo método ión-electrón 4. Estequiometría das reaccións redox 5. Estudio da célula galvánica. Tipos de electrodos 6. Potencial normal de electrodo. Potencial dunha pila 7. Relación entre Eº e ∆G. Espontaneidade dos procesos redox 8. Electrólise: estudio da cuba electrolítica 9. Aspectos cuantitativos da electrólise. Leis de Faraday 10. Principais aplicacións industriais da electrólise 11. Pilas e impacto ambiental 12. Corrosión Prácticas de laboratorio: - Construcción dunha célula galvánica - Construcción dunha célula electrolítica Temporalización: 3 semanas.


102

TEMA 8. QUÍMICA DO CARBONO Obxectivos

• Comprender como as propiedades do átomo de carbono e doutros elementos integrantes dos compostos orgánicos fan posíbel a existencia dun gran número de compostos orgánicos.

• Ser quen de representar compostos orgánicos dos distintos grupos e as súas transformacións.

• Coñecer os efectos que inflúen na evolución de reaccións orgánicas sinxelas. • Avaliar as estratexias para deseñar estructuras e procesos de síntese de novos

compostos. • Ser quen de identificar algúns polímeros de carbono no seu medio e de

interpretar o interese científico, industrial, económico e social destes compostos.

• Valorar os posíbeis impactos no medio ambiente debidos á producción e/ou a eliminación dalgúns productos orgánicos.

Conceptos 1. Introducción histórica 2. O enlace nos compostos orgánicos 3. Representación das moléculas orgánicas 4. Isomería 5. Reactividade dos compostos orgánicos 5.1. Desprazamentos electrónicos 5.2. Ruptura de enlaces e intermedios de reacción 6. Tipos de reaccións orgánicas 6.1. Reaccións de substitución 6.2. Reaccións de adición 6.3. Reaccións de eliminación 6.4. Outros tipos de reaccións 7. Principais aplicacións da química do carbono na industria química 8. A química do carbono e o medio ambiente Prácticas de laboratorio: - Obtención dun polímero CRITERIOS XERAIS DE AVALIACIÓN

• Realizar cálculos básicos (disolucións, estequiometría, gases etc.) mediante a elaboración de estratexias que lles permitan chegar á solución correcta.

• Analizar as achegas teóricas e os feitos experimentais que levaron a enunciar o modelo atómico de Bohr, e discutir as limitacións e correccións deste.

• Coñecer as bases do modelo atómico mecano ondulatorio e as súas consecuencias.

• Utilizar o modelo atómico mecano cuántico para elaborar configuracións electrónicas de elementos químicos e interpretar a variación periódica dalgunhas propiedades atómicas.


103

• Comprender o concepto de enerxía reticular e aplicar o ciclo enerxético de Born-Haber para predicir o seu valor.

• Discutir a influencia da enerxía reticular nas propiedades dos compostos iónicos. • Interpretar a enerxía de enlace, orde de enlace, polaridade e xeometría de

substancias covalentes. • Establecer as estructuras de Lewis de compostos covalentes de interese e aplicar

o concepto de hibridación en casos sinxelos. • Xustificar as propiedades xerais dos metais a partir deste tipo de enlace. • Analizar as características das forzas intermoleculares e a súa influencia nas

propiedades das substancias. • Aplicar o primeiro principio da termodinámica ás reaccións químicas. • Definir o concepto de entalpía e analizar as diferenzas entre os procesos

exotérmicos e endotérmicos. • Aplicar a lei de Hess a diferentes procesos químicos. • Analizar os conceptos de enerxía interna, entalpía, entropía e enerxía libre. • Aplicar os principios da termodinámica ás reaccións químicas e predicir a súa

espontaneidade. • Analizar as características cinéticas dos procesos químicos, a partir do concepto

de velocidade de reacción e das teorías que explican como progresan as reaccións químicas.

• Explicar os factores que inflúen na velocidade de reacción. • Analizar as características do equilibrio químico e aplicar a lei de acción de

masas a equilibrios homoxéneos sinxelos.

• Establecer o concepto de constante de equilibrio e relacionar Kc e Kp en sistemas gasosos.

• Aplicar o principio de Le Chatelier para valorar a influencia de diferentes factores sobre o equilibrio químico.

• Aplicar a lei de acción de masas a equilibrios heteroxéneos sólido-líquido e establecer as relacións entre solubilidade e produto de solubilidade.

• Explicar os conceptos de acidez e basicidade, segundo as teorías de Arrhenius e Brönsted-Lowry e analizar as diferenzas e relacións entre elas.

• Aplicar os conceptos de pH, fortaleza relativa de ácidos e bases, neutralización e hidrólise de sales.

• Analizar as características e constituíntes das reaccións de oxidación-redución e aplicar o método do ión-electrón para o seu axuste.

• Distinguir entre célula galvánica e cuba electrolítica. • Calcular o potencial dunha pila e relacionar Eº e DG. • Aplicar as leis de Faraday. • Identificar procesos redox que teñen lugar na natureza e na industria. • Relacionar os tipos de enlace dos compostos do carbono co tipo de hibridación. • Recoñecer os diferentes tipos de estereoisomería. • Coñecer as características principais das reaccións de adición, substitución e

eliminación,e aplicalas para describir a reactividade básica dos grupos funcionais máis comúns.

• Formular compostos orgánicos con grupos funcionais comúns.


104

• Aplicar os coñecementos da química á realización axeitada das actividades experimentais propostas ao longo do curso.

• Analizar as interrelacións que nos contidos deste curso se dan entre a ciencia, a tecnoloxía e a sociedade.

CONTIDOS MÍNIMOS Dado que o rematar 2º Bacharelato os alumnos deben someterse a proba de selectividade todos os contidos se consideran mínimos.

METODOLOXÍA

O Bacharelato deberá ofrecerlles os contidos, as estratexias e as motivacións para que

perfeccionen o coñecemento, o interese, a aplicación,... da química e para que continúen de forma autónoma este perfeccionamento.

A metodoloxía debe ir encamiñada a que o alumando sexa capaz de aprender por si mesmo e aplicar os métodos apropiados de investigación, tratando de que vexa a conexión dos aspectos teóricos coas aplicacións que se lle poden dar na Sociedade.

Partindo dos principios da aprendizaxe significativa, pódense adoptar as seguintes estratexias didácticas:

- Conectar os novos contidos cos coñecementos anteriores, polo que é conveniente unha

avaliación inicial antes de cada tema.

- Estabelecer relacións cos contidos que sexan comúns a outras materias.

- Estabelecer relacións entre os contidos da materia e a realidade na que poden ser

aplicados, favorecendo unha ensinanza práctica.

- Realizar unha metodoloxía activa na que as alumnas e os alumnos sexan os

verdadeiros protagonistas da aprendizaxe.

- Favorecer os hábitos de estudo e técnicas de traballo intelectual.

- Realizar experiencias en grupos para que constrúan teorías ou comproben expresións.


Na primeira e segunda avaliación será o resultado da media aritmética dos exames realizados durante o trimestre. Para aplicación deste criterio esíxese que a cualificación mínima nos exames sexa alomenos superior a 2 puntos. Os exames incluirán á materia desenvolvida ata a semana anterior o exame. Dado que se segue o criterio de avaliación continua, os exames incluirán aspectos relativos a temas anteriores.


105

O último exame da avaliación terá carácter global e servirá como recuperación para o alumnado que non houbera obtido a cualificación mínima requirida para o aprobado como resultado de aplicar a media aritmética anteriormente citada. Neste caso a nota nunca será superior a un 6. No resto do alumnado que xa tivera aprobado, o exame computará como un exame máis dentro da media.

No mes de maio farase un exame de prácticas no laboratorio que será imprescindible aprobar.

TEMAS TRANSVERSAIS Nesta materia os temas transversais que se tratarán son: - Educación cívica e moral, a que contribúen os seguintes contidos actitudinais:

• Coñecemento e valoración das propias capacidades e limitacións. • Constancia no traballo e na busca de solucións. • Adquisición de bos hábitos e orde na presentación dos traballos. • Valoración da importancia da aplicación responsábel dos coñecementos da

química na mellora das condicións de vida. - Educación ambiental e calidade de vida, ao analizar problemas científicos e tecnolóxicos relacionados coa química e as súas incidencias sobre o medio ambiente. - Educación para o consumidor ao desenvolver:

• O interese por investigar a presencia de certos contaminantes na auga e nos alimentos polo uso de productos orgánicos na agricultura e a nivel doméstico, creando unha conciencia de consumidora e consumidor responsábel.

• A educación na necesidade de respectar as instruccións e as normas de seguridade de certos productos de uso frecuente no fogar.

- Educación para a saúde, valorando os efectos que teñen sobre a saúde os contaminantes medioambientais, os hábitos alimenticios e o uso de certas substancias, desenvolvendo capacidade de tomar decisións, por exemplo, ante as drogas.

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

O nivel dos escolares de 2º de Bacharelato suponse que non é homoxénea. Favorecerase o feito de que todas as alumnas e os alumnos progresen no proceso de ensinanza-aprendizaxe ao ritmo apropiado. As medidas propostas para a atención á diversidade son: o reforzo educativo e as adaptacións curriculares. As medidas de reforzo educativo serán elaboradas e levadas a cabo no contexto escolar pola profesora ou profesor que imparte a materia, e os destinatarios serán aquelas alumnas ou alumnos que coa modificación deses elementos nonprescritivos do currículo poden seguir o proceso ordinario de ensinanza-aprendizaxe. As adaptacións curriculares teñen como destinatarios ás alumnas ou alumnos superdotados e os que teñen dificultades graves de visión, audición ou motricidade


106

FÍSICA 2º BAC

Introducción

A física ocupa, desde hai séculos, un papel preponderante no cumio da ciencia, entendida esta como a forma de obter e comproba-lo coñecemento a través da experimentación e da elaboración de teorías. Mediante o estudio da física non só se exemplifican os procedementos básicos da ciencia senón que tamén se facilita o achegamento a conceptos que son esenciais na construcción doutros saberes. Así mesmo, son moitos os conceptos da matemática que materializan o seu significado na aplicación ós modelos e á resolución dos problemas da física.

Se ben o estudio desta disciplina está presente desde os primeiros niveis do noso sistema educativo, adoptando un tratamento máis preciso na Educación secundaria obrigatoria e na materia de Física e Química de primeiro de bacharelato, neste segundo curso cumpre unha dobre finalidade. Por unha parte, completa-lo estudio dos fenómenos abordados no curso anterior; por outra, introducir un tratamento aínda máis rigoroso, a través do cal o alumnado poida descubrir aspectos formativos, e mesmo vocacionais, do seu futuro inmediato, universitario ou nos ciclos de grao superior da formación profesional específica.

Os contidos conceptuais e procedementais deste currículo estructúranse ó redor de tres eixes: a aplicación das teorías da dinámica clásica a partículas en interacción gravitatoria ou electromagnética, o estudio da física clásica ondulatoria e a súa aplicación á luz e, por último, a aproximación ós fundamentos da física moderna.

Por último, con respecto ós contidos, sinalar que se busca que o seu tratamento poida levarse a cabo cun enfoque baseado na experimentación e na maduración do emprego das ferramentas matemáticas propias da física neste nivel. Así mesmo, a interrelación desta ciencia coa tecnoloxía e, polo tanto, coa sociedade, debe ser un referente ó longo do desenvolvemento deste currículo.

Obxectivos Comprende-los principais conceptos da física, a súa articulación en leis, teorías e modelos, e as limitacións destes.

Desenvolve-las habilidades de pensamento propias do método científico e adquirir destrezas investigadoras básicas, tanto de carácter documental como experimental, a través da aplicación á física.

Comprender que a física é unha ciencia en evolución, polo que a súa aprendizaxe require dunha actitude tolerante, non dogmática e aberta e flexible fronte a opinións diversas.

Valora-las contribucións da física ó progreso da tecnoloxía e, polo tanto, á mellora das condicións de vida da humanidade.

Seleccionar e aplica-los coñecementos apropiados para analizar situacións relacionadas coa física que se presentan na vida cotiá.

Avaliar informacións procedentes de distintas fontes, para formarse unha opinión propia e crítica, e expresarse con criterio, principalmente naqueles aspectos científicos e tecnolóxicos relacionados coa física.


107

Comprender que a física garda importantes relacións con outras áreas do saber, como as matemáticas, a química, a bioloxía ou a filosofía.

OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

GRAVITACIÓN

ELECTROMAGNETISMO

VIBRACIÓNS E ONDAS

ÓPTICA

FÍSICA MODERNA


108

GRAVITACIÓN

OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

• Analiza-la evolución da Ciencia na explicación dos fenómenos naturais. • Interpreta-las forzas gravitatorias e a súa consecuencia na orde do universo. • Establece-los conceptos necesarios para o estudio das interaccións a distancia. • Identifica-la interacción gravitatoria como unha interacción de tipo conservativo e establece-las

magnitudes que a caracterizan. • Coñece-las características e as leis que rixen o movemento xeral dun corpo no campo

gravitatorio e relacionalo coa enerxía. • Relaciona-los avances científicos, derivados do estudio das forzas gravitatorias, coa exploración

actual do universo. CONTIDOS

1. Modelos do universo

1.1. Modelo xeocéntrico

1.2. Modelo heliocéntrico

2. O xiro dos corpos

2.1. Momento angular dunha partícula en movemento.

2.2. Teorema do momento angular. Principio de conservación.

3. Leis de Kepler

4. Lei da Gravitación Universal

4.1.Constante "G".

4.2. Período de revolución dun planeta.

4.3. Interacción dun conxunto de masas puntuais. Principio de superposición.

5. Concepto de "campo"

5.1.Campos escalares

5.2. Campos vectoriais

5.3. Campos conservativos

5.4. Forzas conservativas

6. Enerxía potencial

6.1. Enerxía potencial nun punto

6.2. Traballo e diferencia de enerxía potencial

6.3. Conservación da enerxía mecánica

6.4. Intensidade do campo gravitatorio nun punto

6.5. Potencial gravitatorio


109

7. Aplicacións ó estudio do campo gravitatorio terrestre

7.1. Intensidade do campo gravitatorio terrestre

7.2. Variación da "g" coa altura, a profundidade e a latitude

7.3. Enerxía potencial gravitatoria terrestre

7.4. Satélites: velocidade orbital e velocidade de escape.


• Interpretar e analiza-lo concepto de campo gravitatorio.

Preténdese comprobar se o alumnado e quén de comprende-lo concepto físico de campo extendendo dito concepto ó estudio do campo gravitatorio, analizando de xeito particular as características dos campos de forzas conservativos.

• Establecer e analiza-las magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.

Preténdese verificar que os alumnos son capaces de interpretar e analizar diferentes magnitudes do campo gravitatorio en cuestións e problemas, tales como forza e intensidade de campo, enerxía potencial e potencial, tanto referidos a campos creados pola Terra como por outros corpos celestes, incluíndo o estudio gráfico e analítico dos mesmos.

Tamén se inclúe neste apartado ó estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.

• Enunciar e interpreta-las leis Kepler do movemento planetario e aplicalas para o caso de órbitas circulares.

O alumnado debe ser quén de interpretar e enuncia-las leis de Kepler, profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas.

• Analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.

Con este criterio preténdese avaliar si o alumnado é capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repouso, para aplicar e valora-los aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados. Inclúense neste apartado diferentes situacións relativas á velocidade de escape e a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital.

ELECTROMAGNETISMO


• Analizar, resolver e representar (se é o caso): as interaccións electrostáticas e o campo electrostático, potencial e a enerxía , xerados por cargas eléctricas puntuais.

• Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó cálculo do campo de esferas conductoras , planos e fíos infinitos.

• Analizar e resolver e representar ( se é o caso) : as interaccións entre cargas en movemento e campos magnéticos e entre correntes eléctricas entre sé.


110

• Definir e aplicar a lei de Ampere o cálculo de campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas. • Defini-la lei de inducción de Faraday e a lei de Lenz. • Analiza-los fundamentos do xenerador de corrente alterna.

CONTIDOS

1. Forza electrostática.

1.1. Descrición dos fenómenos electrostáticos. Conductores e illantes.

1.2. Carga eléctrica.

1.3. Forza entre cargas en repouso; lei de Coulomb. Superposición.

2. Campo electrostático.

2.1.Campo dunha carga puntual. Superposición.

3. Enerxía potencial electrostática

3.1. Traballo de desprazamento dunha carga puntual no campo central creado por outra carga.

3.2. Definición de enerxía potencial; definición de potencial electrostático. Xeneralización a n cargas.

3.3. Relación entre campo e potencial electrostáticos; (relación unidimensional: evita-lo concepto de gradiente)

4. Definición do teorema de Gauss.

4.1. Introducción elemental do concepto de fluxo.

4.2. Aplicación ó cálculo de campo de esferas conductoras (puntos interiores, na superficie e exteriores) e de planos e fíos infinitos cargados.

4.3. Potencial de esferas conductoras.

5. Campo magnético no baleiro.

5.1. As cargas en movemento como orixe do campo magnético: experiencias de Oersted.

5.2. Forza magnética sobre una carga en movemento no seo dun campo magnético: lei de Lorentz.

5.2.1. Definición e unidades de B: movemento de cargas nun campo magnético uniforme.

5.3. Descrición dos imáns naturais como creadores de campo magnético. Correntes microscópicas.

5.4. Definición da circulación de B arredor duna liña cerrada (lei de Ampere).

5.4.1. Aplicacións:

o Campo creado por un fío infinito o Campo creado por unha bobina ideal o Campo creado por un toroide.

5.5. Forza magnética sobre unha corrente rectilínea.

5.6. Forza magnética entre dúas correntes rectilíneas indefinidas: Definición internacional de amperio.


111

5.7. Definición de coeficiente de autoinducción dunha bobina (relación Fluxo/Intensidade). Unidades.

5.8. Forza electromotriz inducida. Lei de Lenz-Faraday.

6. Producción de correntes alternas. Descrición dun xenerador elemental.


• Analizar, resolver e representar (se é o caso), as interaccións electrostáticas e campo electrostático, potencial e a enerxía, xenerados por cargas eléctricas puntuais.

Trátase de comprobar que o alumno e quen de relacionar e analizar en distribucións sinxelas de cargas puntuais, conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial.

• Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó calculo do campo creado por esferas conductoras.

Preténdese verificar o coñecemento do teorema de Gauss e a súa aplicación a distribucións contínuas de cargas así como establece-la relación entre campo e potencial.

• Analizar, resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos entre correntes eléctricas entre si.

Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos a través da resolución de cuestións e problemas.

• Definir e aplica-la lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.

Preténdese que o alumnado enuncie e interprete a lei de Ampere, relacionándoa coa lei de Gauss do campo eléctrico e analizando a súa aplicación para o cálculo do campo magnético creado por fíos infinitos, espiras e bobinas; tanto en cuestións como en problemas.

• Analiza-las leis de inducción de Faraday e a lei de Lenz.

Preténdese valora-la capacidade do alumnado para interpreta-lo enunciado das leis de Faraday e de Lenz, recoñecendo a súa transcendencia para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.

• Analiza-la producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xenerador.

Preténdese que o alumnado sexa quen de analizar e interpreta-lo orixe da corrente alterna a partir da inducción electromagnética.

VIBRACIÓNS E ONDAS


112


• Identifica-las características xerais do M.H.S. e aplicalas a resolución de problemas contemplando os aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos.

• Comprende-las características xerais do movemento ondulatorio e distinguir entre os diferentes tipos de ondas.

• Identifica-las magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica, así como as relacións entre elas. Comprende-los conceptos de intensidade e enerxía dunha onda e explica-lo fenómeno do amortiguamento.

• Explicar de forma cualitativa os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia e resonancia.

• Comprobar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e dinámico.

• Determinar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e determina-lo valor da gravidade no laboratorio, analizando e discutindo os valores obtidos.

CONTIDOS

1. Coñecementos previos. Movemento harmónico simple.

1.1. Características xerais e conceptos previos.

1.2. Estudio cinemática, dinámico e enerxético do M.H.S.

1.3. Aplicación dos conceptos teóricos ó análise experimental de movementos harmónicos simples: o resorte elástico e o péndulo simple.

2. Ondas harmónicas unidimensionais.

2.1. Propagación de perturbacións en medios materiais elásticos.

2.2. Tipos de ondas: ondas lonxitudinais e transversais; ondas materiais e electromagnéticas

2.3. Magnitudes características: lonxitude de onda, frecuencia, amplitude e número de onda.

2.4. Velocidade de propagación. Factores dos que depende.

3. Ecuación dunha onda harmónica unidimensional.

3.1. Dobre periodicidade espacial-temporal.

3.3. Distintas expresións da ecuación de ondas

4. Enerxía e intensidade do movemento ondulatorio. Atenuación e absorción polo medio.

5. Principio de Huygens.

6. Propiedades das ondas:

6.1. Reflexión.

6.2. Refracción.

6.3. Difracción.


113

6.4. Interferencias.

6.4.1. Principio de superposición. Interferencia constructiva e destructiva: descrición cualitativa.

6.4.2. Ondas estacionarias.

6.5. Polarización: descrición cualitativa.

7. O son.

7.1. Propagación do son. Velocidade de propagación do son.

7.2. Cualidades do son: Tono, intensidade e timbre.

7.3. Percepción do son.

8. Resonancia: concepto e descrición cualitativa mediante exemplificacións.


• Determinar e avalia-las características xerais do movemento harmónico simple.

Preténdese constatar se o alumnado é capaz de analiza-las consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple, para aplicalas a resolución de problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e péndulo simple.

• Estima-las características do Movemento Ondulatorio e clasifica-los diferentes tipos de ondas en función dos distintos criterios.

Trátase de verificar se o alumnado e quén de analiza-los factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entre os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación.

Asimesmo, deberá ser capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá e clasificalos dacordo con criterios antes reseñados.

• Analiza-las magnitudes que aparecen na ecuación da onda harmónica, así como as relacións entre elas.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado e capaz de analiza-la ecuación dunha onda harmónica, identificando as súas magnitudes e as relacións entre elas, para a súa aplicación na resolución de cuestións teóricas e numéricas (obtención dos valores de amplitude, Velocidade, lonxitude de onda, e frecuencia, a partires dunha ecuación de onda dada).

• Relaciona-los conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e explicar o amortiguamento das ondas.

Preténdese verificar se os alumnos son capaces de determina-la intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e de xustificar cómo varían as mesmas en función da distancia e do medio.

• Xustificar, dun xeito cualitativo, os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas, resonancia.

Con este criterio pretendemos verificar se o alumnado e quén de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan, e de xustificar en base as mesmas a resolución das cuestións plantexadas. O análise destes fenómenos ondulatorios servirá de base para o achegamento ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz.

• Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e dinámico.


114

Este criterio tenta de verificar si os alumnos son capaces de deseñar e realizar unha montaxe experimental que permita analiza-las características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun resorte elástico, tomando datos, plantexando hipóteses e establecendo conclusións sobre a realización da experiencia .

• Avaliar experimentalmente os factores de que depende o período dun péndulo simple e determina-lo valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.

Trátase de constatar se o alumnado pode analiza-lo movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado, e de aplica los datos obtidos ó cálculo da aceleración da gravidade.

ÓPTICA


• Diferencia-las teorías históricas acerca da natureza da luz. • Aplica-las leis da reflexión e refracción da luz. • Estudio de imaxes producidas por espellos e lentes. • Calcula-la distancia focal dunha lente e estudia-la posición, natureza e tamaño da imaxe en

función da distancia entre o obxecto e a lente . • Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada

converxente, identificando os conceptos básicos da óptica xeométrica ( imáxes reais e virtuais, focos, aumento, …)

• Distingui-las características ondulatorias da luz. CONTIDOS

1. Natureza da luz: Evolución histórica. 2. Aproximación xeométrica á luz.

2.1.Raio e feixe.

2.2. Propagación rectilínea.

2.3. Sombras e penumbra.

2.4. Leis da reflexión. Formación de imaxes por espellos.

2.5. Leis da refracción. Índice de refracción. Ángulo límite.

2.6. Dioptrios. Formación de imaxes por lentes delgadas.

2.7. Instrumentos ópticos: ollo, lupa, microscopio e telescopio.

3. Aproximación ondulatoria.

3.1. Fenómenos ondulatorios na luz. Modelo ondulatorio.

3.2. Ondas electromagnéticas. Espectro e color.

3.3. Aplicación das propiedades das ondas ó caso da luz: interferencia, difracción e polarización.


115


• Establece-la diferencia entre Óptica Física e Óptica Xeométrica e resumi-las diferentes teorías que ó longo da Historia se propuxeron para explica-la natureza da luz.

Este criterio pretende verificar se o alumnado é quen de sintetiza-los feitos máis salientables da Óptica ó longo da Historia e de distinguir entre Óptica Física e Xeométrica; analizando as diferentes teorías sobre a natureza da Luz como eixe exemplificados da forma de construí-la ciencia.

• Verifica-las leis da reflexión e refracción, e determina-las imaxes obtidas en espellos e lentes.

Con este criterio valorase a capacidade dos alumnos e alumnas para analiza-las leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o comportamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes; determinando graficamente si se trata de imaxes reais ou virtuais, dereitas ou invertidas e aumentadas ou reducidas.

• Aplica-la ecuación do constructor de lentes para determina-la distancia focal dunha lente a partir dos radios de curvatura das superficies.

Pretendese comprobar se o alumnado e capaz de situa-la imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplica-la ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.

• Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identifica-los conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos, etc.), calcula-la distancia focal en lentes converxentes e estudia-la posición, natureza e tamaño da imaxe en función da distancia entre obxecto e lente.

• Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización..

Este criterio intenta avaliar se o alumnado é capaz de explica-lo comportamento dual da luz en fenómenos tipicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos.

FISICA MODERNA


• Identifica-los postulados da teoría da Relatividade e as súas consecuencias. • Coñece-la natureza dos fenómenos cuánticos: dualidade onda-corpúsculo, efecto fotoeléctrico,

probabilidade fronte a determinismo, principio de indeterminación, etc. • Describi-las características do fenómeno da desintegración radioactiva e as leis que o regulan.

CONTIDOS

1. Mecánica relativista.

1.1. Relatividade de Galileo. Sistemas inerciais.

1.2. Transformación de Lorentz.

1.3. Postulados de Einstein.

1.4. Masa e enerxía relativista.


116

2. Mecánica Cuántica.

2.1. Orixes da Teoría Cuántica: Radiación do corpo negro e Hipótese de Planck.

2.2. Efecto Fotoeléctrico.

2.3. Dualidade Onda-Corpúsculo.

2.4. Principio de Heisemberg.

3. Física Nuclear.

3.1. O Núcleo Atómico. Constitución.

3.2. Forzas nucleares. Enerxía de Enlace.

3.3. Radioactividade: desintegracións e transformacións nucleares.

3.4. Fisión e fusión nuclear.


• Enunciar e analiza-los postulados de Einstein da relatividade especial.

Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas apartacións. Será quen de enuncia-los postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, a través de cuestións sinxelas.

• Coñece-las bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.

O alumnado será quén de recoñecer e interpreta-los feitos máis salientables que levaron o plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, o principio de indeterminación de Heisemberg.

• Xustifica-la natureza cuántica da luz a partir do análise do efecto fotoeléctrico.

Pretendese coñecer si o alumnado e quén de valora-las implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico respecto da natureza dual da luz. Asimesmo, deberá ser capaz de coñece-las características do fotón como partícula constituínte da luz e de aplica-la ecuación fotónica de Einstein a resolución de problemas e cuestións.

• Recoñece-los aspectos mais salientables no ámbito da Física Nuclear.

Preténdese verificar se o alumnado, a través da resolución de cuestións axeitadas, e quén de aplica-las ideas das interaccións fundamentais para xustifica-la estabilidade dos núcleos atómicos, e de identifica-la equivalencia masa-enerxía nos procesos radioactivos das reaccións nucleares, así como de coñece-los diferentes tipos de desintegracións radioactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercicios numéricos e cuestións.

Deberá ser quén de valorar e analiza-las aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear.


117

Actitudes, valores e normas Valoración do proceso de obtención de coñecemento a través do método científico.

Interese pola observación e interpretación dos fenómenos físicos observables no contorno.

Interese pola precisión na realización de medidas, expresión de conceptos e resultados, elaboración de informes, representación de datos e, en xeral, no desenvolvemento dos procedementos propios da física.

Respecto das normas de utilización de equipos e instrumentos de laboratorio, así como das súas normas de seguridade.

Valoración das contribucións da física á mellora da tecnoloxía e, polo tanto, das condicións de vida da humanidade.

Apertura e flexibilidade ó valorar, de xeito tolerante e non dogmático, informacións e opinións alleas.


Na primeira e segunda avaliación será o resultado da media aritmética dos exames realizados durante o trimestre. Para aplicación deste criterio esíxese que a cualificación mínima nos exames sexa alomenos superior a 2 puntos. Os exames incluirán á materia desenvolvida ata a semana anterior o exame. Dado que se segue o criterio de avaliación continua, os exames poderán incluír aspectos relativos a temas anteriores.

O último exame da avaliación terá carácter global e servirá como recuperación para o alumnado que non houbera obtido a cualificación mínima requirida para o aprobado como resultado de aplicar a media aritmética anteriormente citada. Neste caso a nota nunca será superior a un 6. No resto do alumnado que xa tivera aprobado, o exame computará como un exame máis dentro da media


118

SECCIÓN BILINGÜE-GRUPOS CLIL

OBXECTIVOS

Reiteramos os obxectivos sinalados no proxecto enviado o pasado curso para á creación da Sección Bilingüe, e que son:

- favorecer o plurilingüismo - fomentar a diversidade cultural - mellorar a calidade do currículo - atender á diversidade, ofrecendo posibilidades diferentes de enriquecemento do curriculum - participar en programas educativos europeos - impulsar intercambios escolares - perfeccionar a capacitación do profesorado - animar o traballo multidisciplinar - facilitar o acceso do profesorado ao coñecemento doutros sistemas educativos.

DESENVOLVEMENTO

Curso 2006-07: Desenvolveuse con alumnado de 3º de ESO procedente do primeiro ciclo de ensino secundario que reunía as condicións necesarias para a súa incorporación na sección.

Curso 2007-08: Temos asegurado o mantemento da sección en 3º de ESO (26 alumnas/os) e darase continuidade da sección en 4º de ESO dependendo da optatividade escollida polo alumnado

- Física-Química: 21 alumnas/os

- Ciencias Medioambientais e da Saúde: 12 alumnos/as

A pesares de haber solicitado o desdobramento dos grupos, esa opción só foi posible en 4º de ESO. En 3º de ESO, o grupo CLIL está formado por 26 alumnos/as, o que conleva un número moi elevado que dificultará o tratamento dos contidos dacordo coa planificación realizada e que as características do grupo demandan (participación, interactividade, utilización de TIC, etc...).

MATERIAS

As materias que participarían no programa da sección bilingüe serían:

- Inglés: Coordinación da Xefa de Departamento, Lucinda Sousa

- Física e Química(3º e 4º): Jesús Fidalgo.

- Bioloxía-Xeoloxía (3º)e Ciencias Medioambientais e da Saúde(4º): Margarita Smyth.

Aínda que a elección do Inglés coma a lingua vertebradora da sección ven marcada polas condicións do profesorado das materia non lingüísticas, é incuestionable a preponderancia do Inglés na nosa sociedade; e o futuro que nos agarda, queiramos ou non, continúa por ese camiño. Pero, lonxe de buscar esta escusa como o interese motivacional para o alumnado, os acicates cos que se pretende estimulalo son a necesidade de ampliar a súa capacidade comunicativa en ámbitos tan dispares como a


119

búsqueda de emprego, a formación académica, o turismo ou simplemente, contribuír á súa formación integral.

Polo que respecta ó ámbito da Física-Química e das Ciencias Medioambientais, ámbalas dúas están caracterizados pola presencia de leis e teorías cunha certa complexidade dos conceptos tratados, onde resulta primordial a aplicación deses conceptos a diferentes situacións e problemas mediante a introducción de elementos procedimentais característicos (operar, medir, comparar, resolver).

Aprender nocións e coñecementos gracias a unha segunda lingua (non materna) permite confrontar as capacidades de abstracción (a palabra non é o obxecto) e de conceptualización e aumentar a creatividade, a imaxinación e o xurdimento de ideas novas e orixinais.1

Unha das apartacións máis salientables desta experiencia pode xordir da utilización de materiais de aula en Inglés buscando o tratamento dos contidos dende unha perspectiva máis procedimental. Por outra banda, o feito de achegarse aos conceptos dende un idioma diferente, permite evitar preconcepcións erróneas motivadas pola asociación do concepto ao seu vocablo.

Ademais, a lingua inglesa resulta moito máis precisa en canto aos termos científicos. Sirvan como exemplo a diferencia entre velocidade vectorial (velocity) e velocidade escalar ou celeridade (speed); ou a diferenciación entre o concepto físico de forza (force) e o concepto na vida real (strength). Tamén se evitan as superfluas traduccións de unidades como Joules, Watts, Amperes...

No que respecta ao ámbito da Bioloxía e Xeoloxía, convén resaltar certos rasgos diferenciadores. Basta mirar calquera libro de Bioloxía ou Xeoloxía e comparalo con libros similares de Física ou Química, para percibir importantes diferencias en canto ao papel da linguaxe utilizada na transmisión de coñecementos científicos: a Bioloxía-Xeoloxía apoiase moito máis no seu discurso na lingua e utiliza unha grande cantidade de termos ou léxico específico que provén do latín na súa maioría. A sintaxe utilizada usa sobre todo o estilo impersoal, voces pasivas, descricións e razoamentos deductivos ou inductivos cada vez en maior número a medida que se vai subindo de nivel ou curso. Se o idioma do libro é o Inglés a dificultade para comprender os termos científicos vese reducida pois ese léxico científico en Inglés está recollido directamente do latín. Isto é diferente se é utilizado na linguaxe de aula pois a pronunciación inglesa dos termos latinos é totalmente diferente da nosa, e en moitas ocasións incluso incomprensible para nós.

METODOLOXÍA

BILINGÜISMO E EDUCACIÓN BILINGÜE

Antes de pormenorizar os detalles da nosa experiencia na aula, convén facer unhas breves anotacións sobre os fundamentos teóricos do bilingüismo.( 2)

Aínda que, de maneira xenérica, o bilingüismo pode considerarse como a capacidade de expresarse en dúas linguas, o termo é mais complexo, xa que debería atender a criterios de orixe, competencia, función e identificación.(3)

1 Fidalgo, J. , Gallástegui, J.R. Physics as a useful tool for learning English. Physics Education, 41 (2006) 168-173

5. http://www.unavarra.es/tel2l/

6. Skutnabb-Kangas, T. , Cummins, J. (eds) Minority Education: From Shame to Struggle. Clevedon: Multilingual Matters, 1988.


120

No que respecta á explicación do desenvolvemento cognitivo en individuos bilingües hai dúas teorías contrapostas. Por unha parte, Cummins (4) establece a idea de que as dúas ou máis linguas utilizadas por un individuo, aínda que se diferencien considerablemente na superficie, funcionan sempre a través do mesmo sistema cognitivo central.

A outra teoría, proposta por Toukomaa y Skutnabb-Kangas (5), establece que o desenvolvemento de dúas ou máis linguas nunha persoa evoluciona a través de tres niveis, sendo necesario superar dous umbrais. En base a esta teoría, os beneficios cognitivos do bilingüismo só se conseguen unha vez superados os umbrais esixidos.

A pesares desta discrepancia teórica, a realidade práctica, aínda que moi diversa, permite atopar un denominador común en todos os centros que están a desenvolver un programa de Educación Bilingüe, tanto dentro como fóra de Galicia. Este feito común é que algunha das materias se desenvolve nunha segunda lingua, que non coincide coa lingua materna da maior parte do alumnado.

Resulta evidente que a heteroxeneidade de modelos de ensino bilingüe é unha característica salientable nesta experiencia. A enorme variedade de modelos de educación bilingüe diferéncianse en canto aos seus obxectivos, ás características do alumnado, á secuenciación e cantidade de instrucción nas linguas implicadas, á metodoloxía de aula e á cantidade de apoio por parte das institucións oficiais e da comunidade educativa. Poderanse precisar algúns destes factores, e de seguro que atoparemos elementos comúns e coincidentes en cada unha das nosas experiencias, pero a diversidade será sempre evidente en todo o proceso.

Atendendo aos obxectivos, pódense distinguir diferentes tipos de educación bilingüe:

- Os programas transicionais teñen como obxectivo que o alumnado pase da lingua familiar minoritaria á lingua maioritaria socialmente.

- Os programas de mantemento tratan de fomentar a utilización dunha lingua minoritaria , promovendo o bilingüismo e o biculturalismo.

- Os programas de enriquecemento teñen como obxectivo a promoción dunha segunda lingua estranxeira e, segundo o contexto, aspiran a un bilingüismo que permita unha competencia na lingua estranxeira suficiente para poder traballar con ela.

As Ciencias como ferramenta de apoio para o Inglés. "Aprendo Ciencias e practico o Inglés". É incuestionable a preponderancia do Inglés na nosa sociedade e o futuro que nos agarda,

queiramos ou non, continúa por ese camiño. Pero, lonxe de buscar esta escusa como o interese motivacional para o alumnado, os acicates cos que se pretende estimulalo son: a necesidade de ampliar a súa capacidade comunicativa en ámbitos tan dispares como a búsqueda de emprego, a formación académica, o turismo ou simplemente, contribuír á súa formación integral.

Nestas clases o ensino impártese en dúas linguas: en Galego (ou Castelán) e nunha lingua estranxeira. Non se trata só dunha ensinanza DA lingua estranxeira senón, sobre todo, dunha ensinanza A TRAVÉS DA lingua estranxeira.

Tódalas investigacións, observacións e análises amosan que se aprende correctamente unha lingua cando se utiliza para aprender. As habilidades de lector do alumno desenvólvense de xeito considerable, cando este está exposto regularmente a unha ensinanza bilingüe. Igualmente, e de forma natural, se potencian as súas capacidades de traducción e interpretación.

7. Cummins, J., Swain, M., Bilingualism in Education. New York: Longman, (1986).


121

Quede claro que nós non somos profesores de Inglés, nin pretendemos selo. Somos, mais ben, dinamizadores do emprego do Inglés fóra do seu contexto máis formal na clase de Inglés. E o que pretendemos e que, ademais de desenvolver contidos de Ciencias, o Inglés sexa outro elemento máís que incorporamos como ferramenta de traballo na aula, como tamén o son o Galego, o Castelán, o xiz, o borrador, a pizarra, o ordenador ou laboratorio. De tal xeito que o alumnado se atope nun ambiente onde a utilización do Inglés se impoña coma unha necesidade de comunicación, pero non coma un elemento de valoración que conduza a unha nota de avaliación.

Pódese fundamentar a dinámica da aula en torno a tres elementos esenciais, relacionados co emprego da lingua.

- O primeiro leva á utilización dunha linguaxe propia de aula e propia da materia. Unha linguaxe propia da aula porque o alumnado se acostuma a oír primeiro, a entender despois e finalmente a falar en Inglés, aspectos relativos á aula, como instruccións de traballo (saír ao encerado, borrar o encerado, encender o ordenador, traballar en grupo, presentar informacións...), normas de convivencia (levantar a man para intervir, falar máis baixo, calar, entrar, saír....).

Pero tamén hai unha linguaxe propia da materia cunhas estructuras claramente diferenciadas e que pretenden describir, clasificar, enumerar, relacionar, medir, calcular..., estructuras non especialmente tratadas no ámbito da clase de Inglés. Favorécense polo tanto a inclusión de secuencias onde a lingua estranxeira recrea situacións, descricións e temas xa abordados na lingua materna, desenvolvéndose a comprensión global a partir de situacións de comunicación escrita e oral.

- O segundo elemento ten que ver coa utilización de dúas ou tres linguas de xeito integrado por parte do profesorado e do alumnado. O cambio de código lingüístico é constante e permanente. Pode ocorrer que cando o profesorado introduza o tema en Inglés e escriba en Inglés, o alumnado pregunte en Galego ou Castelán, e se lle resposta en Inglés matizando e aclarando determinados conceptos en Galego. E dicir, non hai unha marxe ríxida de utilización dunha lingua nun período definido de tempo, senón que, aínda estimulando a utilización do Inglés no alumnado, é necesario non dar excesiva importancia aos cambios de idioma durante a clase.

- Como resultado de todo o anterior debemos buscar a tolerancia cos erros. Como xa dixemos, nós non somos profesores de Inglés, polo que a nosa marxe de erro na utilización do Inglés se aumenta. Pero, se o Inglés é unha ferramenta de traballo máis, ¿quen non se equivoca ao acender o ordenador, ao escribir no encerado, ao planificar unha actividade ou ao falar e escribir en Galego?. Pero ademais, estes erros poder ser tamén útiles, xa que contribúen a achegar a lingua ó alumnado, facendo que perda o medo a intervir en público.

Por outra banda, resulta evidente que se pretendemos incrementar a confianza do alumnado para a utilización do Inglés, deberemos ser coidadosos e tolerantes diante das súas incorreccións, valorando positivamente a súa capacidade de comunicación fronte á perfección da mesma.

O Inglés como ferramenta de apoio para as Ciencias: "Practico o Inglés e aprendo Ciencias"

Resulta indubidable o apoio que pode prestar este tipo de experiencias para promover e afianzar no alumnado a utilización do Inglés como lingua vehicular. Pero conviría reflexionar sobre o carácter biunívoco desta relación: ¿Pode servir o Inglés como procedemento de apoio á Física e Química?.

Os contidos do ámbito da Física e da Química están caracterizados pola presencia de leis e teorías enunciadas en linguaxe matemática, unha certa complexidade dos conceptos tratados, a aplicación deses conceptos a diferentes situacións e problemas, cunha desconexión da linguaxe natural e coa introducción de elementos procedementais característicos (sumar, multiplicar, dividir, resolución de ecuacións).


122

Aprender nocións e coñecementos gracias a unha segunda lingua (non materna) permite confrontar as capacidades de abstracción (a palabra non é o obxecto) e de conceptualización e aumentar a creatividade, a imaxinación e o xurdimento de ideas novas e orixinais.

Unha das apartacións máis salientables desta experiencia xorde da utilización de materiais de aula en Inglés que buscan o tratamento dos contidos dende unha perspectiva máis procedemental. Por outra banda, o feito de achegarse aos conceptos dende un idioma diferente, permite evitar preconcepcións erróneas motivadas pola asociación do concepto ao seu vocablo.

A lingua inglesa resulta moito máis precisa en canto aos termos científicos. Sirvan como exemplo a diferencia entre velocidade vectorial (velocity) e velocidade escalar ou celeridade (speed); ou a diferenciación entre o concepto físico de forza (force) e o concepto na vida real (strength). Tamén se evitan as superfluas traduccións de unidades como Joules, Watts, Amperes...

O uso do Inglés como linguaxe de aula pódese considerar a dous niveis: un como comunicación de instruccións, chegando a ser frases repetitivas en calquera idioma; e a outro nivel para transferir información dos paradigmas ou modelos científicos. Nos dous casos a utilización do Inglés é moi parecida en calquera rama da Ciencia, e aínda máis, pode que sexa o aspecto máis difícil tanto por parte do profesor ou profesora, como do alumnado que necesita “producir”, interpretar feitos, elaborar modelos, ou moitas veces tan só describir procesos utilizando unha segunda ou terceira lingua, sen libros de texto axeitados.

Dada a nosa limitación no uso do Inglés para explicar modelos científicos, xa de por si difíciles, pódese empregar a rede para obter textos en inglés, escritos polos propios científicos ou sobre os seus descubrimentos. Así, o alumnado debe recoñecer aos autores de textos mesturados, por exemplo Darwin, Pasteur, Watson e Crick, etc. E moi interesante o uso na aula de textos de Darwin, xa que elaborou a súa importante teoría sen experimentos propiamente ditos de laboratorio, e case totalmente baseada en razoamentos, utilización da linguaxe da época, cartas, e a disciplina de escribir diariamente sobre as súas reflexiones de observacións na súa viaxe no Beagle.

Os profesores de Ciencia somos tamén profesores da linguaxe que utilicemos na aula(5) aportando linguaxe formal, un discurso técnico, razoamentos que precisan das linguas e en maior medida os profesores de Física e Química son profesores tamén de razoamentos abstractos e matemáticos. O profesorado é así a guía que necesita o alumnado para explorar o mundo da Ciencia e o traballo dos científicos que previamente utilizaron tamén a linguaxe no seu traballo.

Ademais, o uso frecuente dunha segunda, ou terceira, lingua de ensinanza permite poñer en relación distintos xeitos de describir e de percibir a realidade, favorecendo naturalmente o interese por outras culturas, por outras formas de pensar no mundo: desenvolvemento das cualidades de tolerancia, de aceptación do outro e dun sentido de pertenza á cidadanía europea. Esta apertura cultural é moi importante para a formación do cidadán do mañá.

Polo que respecta ós contidos a desenvolver, realizarase un seguimento escrupuloso da programación da materia proposta para cada curso e nivel, simultánea ó alumnado que non participa no proxecto. Desta maneira preténdese establecer unha base sólida a que o alumnado poda acudir no caso de precisar de axuda ou apoio. Por iso, consideramos oportuno manter un libro de texto en galego, que se complementaría con actividades orais e escritas deseñadas para ser realizadas en Inglés.

Nestas actividades e dependendo da experiencia do alumnado dentro da sección europea, daríase especial importancia a comprensión escrita dos textos e a utilización do vocabulario adquirido. Debería

8. Sutton,C., Enseñanza de las Ciencias, 2003, 21(1), 21-25


123

ser un obxectivo a cumprir, que o alumnado mellorase a súa expresión oral e escrita na materia a través da utilización dun vocabulario axeitado.

RECURSOS A continuación citamos algunhas das fontes bibliográficas que nos poden servir de axuda para

a preparación das clases. Libros de Texto

Libros de texto e Material escolar País Nivel Autor/Coordinador Editorial General Chemistry. Principles and modern applications,

USA A-level /High level (16-18 anos)

R.H. Petrucci/W.S. Harwood Prentice Hall

Physics for scientist and engineers USA A-level /High level (16-18 anos)

P.A. Tipler/G.P. Mosca Freeman

Advanced Biology for You UK A-level (16-18 anos)

Gareth Williams Stanley Thornes

Science. Study guide. GCSE key stage 4 UK GCSE (14-16 anos)

Black/Wall Longman

Chemistry Live! Ireland Leaving Certificate (14-16 anos)

D. Kennedy Folens

Chemistry UK GCSE (14-16 anos)

Betthell/Dexter/Griffiths Heinemann

Physics. GCSE Double Science. The workbook

UK GCSE (14-16 anos)

Gannon Richard Parsons

GCSE Biology Workbook, Higher UK GCSE (14-16 anos)

CGP books Richard Parsons

Longman GCSE Biology UK GCSE (14-16 anos)

Arnold/ Bradfield/ Clark...

Longman

Science (1-2-3-4); Natural Sciences (Biology and Geology)

España SECUNDARIA (12-16 anos)

Richmond-Santillana Richmond Pub. e Santillana.

Libros de consulta (todos de UK) Nivel Autor/Coordinador Editorial Physics. Calculations for A-level,3rd ed. (16-18 anos) Lowe/Rounce Stanley Thornes Physics. AS and A2 level. Study and revise Gibson/Blair-Burke WHSmith Chemistry AS and A2 level. Study and Revise. Hunt/Buzan WHSmith Mastering Physics. 4th ed. Harrison/McKim MacMillan Physics in perspective England/Milward/Barrat Hodder and Stoughton Geography. Study guide. A-level and AS-level Black/Wall Longman Revision for Science key stage 4 with answers (14-16 anos) Boyd/Whitelaw John Murray Physics. Revise GCSE Booth Letts Science. GCSE Questions and answers McDuell/Booth Letts,1999 Chemistry. Revise GCSE McDuell Letts Chemistry A level. Study guide McDuell Letts Chemistry. GCSE Questions and answers McDuell/Booth Letts Calculations for A-level. Chemistry 3rd ed. Ramsden Stanley Thornes Basic Chemistry Questions for GCSE Abrams Stanley Thornes Chemistry for you. Revised Nat. Curr. Ed. for GCSE (14-16 anos) Ryan Nelson Thornes Dictionary of Chemistry, 4th ed. Xeral Oxford Dictionary of Science, 4th ed. Oxford Dictionary of Physics, 3rd ed. Oxford


124

Material audiovisual (CD-rom e DVD)

Didavisión (Didaco; http://www.didaco.es): colección de 16 DVD de contidos diversos relacionados coa Ciencia. Permite o acceso a información en Español, Inglés e Francés.

States of Matter; Elements, Compounds & Mixtures; Understanding Reactions (New Media; http://www.new-media.co.uk): CD-rom interactivos, con espléndida presentación dos contidos, accesible e clara.

Classifying Materials, Scientific Processes; Cell City (Anglia Multimedia; http://www.anglia.co.uk/education): presentación máis formal pero tamén interesante.

Internet

Na rede utilizaremos as páxinas que resultan da búsqueda en Google ou Yahoo, de termos que inclúan o nome do concepto en inglés e "quiz". Tamén resulta de utilidade a inclusión do termo "webquest", xa que esta nova metodoloxía de traballo está a ser desenvolvida moi amplamente, sobre todo en USA, permitindo novos enfoques para o tratamento dos contidos. Ademais son útiles para realizar exercicios de revisión e de autoavaliación, con preguntas de resposta múltiple. Desta maneira, a cantidade de páxinas e vínculos que aparecen é inmensa, polo que tan só queda facer unha revisión pormenorizada, comparar e escoller.

Por outra banda, e como páxinas específicas, conven reseñar as páxinas educativas da BBC (http://www.bbc.co.uk/learning/index.shtml), a NASA (http://education.nasa.gov/home/index.html), algúns museos como o museo de historia natural (http://www.nhm.co.uk) ou o de ciencias ; (http://www.sciencemuseum.org.uk); e páxinas que ofrecen unha ampla gama de recursos como http://www. enchantedlearning.com; http://www.brainpop.com; http://www.chemistrycoach.com; http://www.physicsclassroom.com; http://www.merlot.org.

Ademais, convén sinalar que nas bibliotecas da Escola Universitaria da Formación do Profesorado, do ICE e das Facultades de Química e de Bioloxía da USC, pódese atopar material curricular en Inglés axeitado para temas específicos.

ACTIVIDADES PARALELAS

No desenvolvemento deste programa, un elemento fundamental para garantir o bo funcionamento da Sección é a motivación do alumnado, e esta conséguese incrementar na medida en que se poida apreciar a utilidade do idioma. Por outra banda, a Sección Europea representa, dentro do ámbito educativo, un núcleo para a integración de actitudes de respecto e valoración da multiculturalidade.

É por iso, polo que o establecemento das Sección Europeas debe levar consigo unhas determinadas "medidas de acompañamento", como as que a continuación citamos.

• realización de intercambios con alumnado doutros países ou doutros centros que estean con esta experiencia.

• contar coa colaboración dun axudante de linguas • establecemento de comunicacións vía e-mail ou correo ordinario entre alumnado doutros

países en inglés


125

• participación en proxectos escolares de centro con países europeos. • asistencia a eventos culturais relacionados coa lingua estranxeira • participación do profesorado en encontros, cursos, xornadas,... relacionados con este tipo de

experiencia • coordinación de accións entre centros galegos e do resto do estado que estean a realizar este

tipo de experiencia. Cómpre citar, como moi salientable, a colaboración desinteresada da nai dun alumno que se incorporará á sección en 3º de ESO, licenciada en Bioloxía, experta na producción de materiais CLIL é nativa de Inglaterra, que se brinda a ofrecer a súa axuda na preparación metodolóxica das clases, na mellora das aptitudes comunicativas do profesorado e na busca de centros de Inglaterra cos que intercambiar experiencias. De aí que queiramos manifestar a nosa gratitude pola súa axuda.

AVALIACIÓN DO ALUMNADO

Para a avaliación do rendemento do alumnado realizaranse os procedementos habituais que aparecen nas programacións dos diferentes departamentos.

As probas escritas deberán incluír maioritariamente o inglés, aínda que se permitirá a súa contestación en galego, castelán ou inglés, dependendo do nivel, do grado de competencia do alumnado, ou da dificultade do que se pregunta.

Ademáis cada alumno ou alumna, individualmente ou en grupos reducidos deberá realizar, alomenos unha exposición oral breve, en Inglés, sobre algún dos contidos da materia. A valoración xeral desta proba servirá de complemento para a avaliación xeral e non se centrará tanto na corrección lingüística coma na creatividade ou capacidade de exposición oral do tema.

Realizarase un seguimento pormenorizado do traballo do alumnado, tanto na casa como na aula, o que se poderá avaliar a partir da súa libreta, ou da resposta as preguntas feitas na aula. Valorarase a utilización do Inglés, sen ter en conta os erros gramaticais ou de pronunciación cometidos. Sen embargo avaliarase a motivación do alumnado para superar as dificultades idiomáticas.

Dependendo da materia da Sección poderase incluír, xunto coas notas da avaliación, un informe personalizado que servirá para que os pais e nais do alumnado teña información precisa do rendemento académico. Por outra parte, suxírese a posibilidade de que o boletín de notas do alumnado da Sección se escriba en Inglés (dependendo da coordinación coa Xefatura de Estudos e co Depto. de Inglés).

AVALIACIÓN DA SECCIÓN

Na procura dunha avaliación o mais obxectiva posible intentaremos deseñar e aplicar distintos instrumentos para coñecer o grao de funcionamento das Sección a diferentes niveis, dende o puramente académico ata á percepción do alumnado sobre a súa aprendizaxe.

Os instrumentos de avaliación que se plantexan consistirán en:

- Enquisas-avaliación:

Sobre aspectos que pretenden avaliar tanto os aspectos xerais da dinámica da aula, tales como metodoloxía, contidos, criterios de avaliación, valoración do grupo, avaliación do profesorado; como aspectos específicos da propia Sección Europea.

Enquisa de autoavaliación da aprendizaxe das materias non lingüísticas dentro da Sección Europea e o grado de utilización do Inglés dentro da Sección.


126

- Test de contidos: proba de contidos con preguntas extraídas de exames externos do CGSE realizados en Inglaterra, correspondentes ás materias de Física, Química, Bioloxía e Ciencias Medioambientais e da Saúde. A proba, cubrirá contidos propios da materia nos distintos niveis de ESO ou bacharelato e as cuestións estarán todas en Inglés. O alumnado deberá realizar a proba, sen ningún tipo de aclaración, nin idiomática nin sobre a materia.

- Valoración externa: Datos extraídos dos resultados das PAAU Xuño na materia de Inglés, e nas materias non lingüísticas. Para o alumnado que houbera participado na sección durante, como mínimo, dous anos.


127

Jesús Fidalgo Fernández Mercedes Neira González


128


129


130


131


132


133

DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA IES DE...

Documents

Transcript of DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA IES DE...