NÓS

outros que sin entrar nos vellos centrostradicionaes ainda os lembraban vivos e im­ponentes espertando amores saudosos ou fe­ras rebeldías. O tipo universitario tardoumoito en madurar, pois a universidade anti­ga estaba toda penetrada poi-o esprito docraustro. Abonda lembrar o famoso coartodos libros defendidos e a severa críteca dascostumes e doutrinas. A Universidade doEstado, privada da branca rosa teolóxícanon foi capaz de criar un cara uter semellan­te en forza. O estudante chapón ou rebeldedebía mais a sí mesmo e a tradiceon soilo sefoi producindo pol'a eficacia d'algús mestresautorizados. No home vello ou maduro dehoxe non s'atopa un sentido do vivir, unha

123

forma social, unha costume forxada no vivird'estudiante. Foi un dos grandes males im­pedidores do nascimento d'unha caste direi­tiva. O novo licenciado saído da Universida­de era materia doada pra todol-os infiuxosda politeca. O tipo de elere non podía crear­se, ficaba sempre inicial e variabre. Agora onovo rumbo da Universidade c'as suas isti­tuciós de coloboraceón e vivir integral estáen camilla de formar unha minoría caraute­rizada pr'a direuceón e todol'os que apenasfumas moldeados pol'o fioxo vivir universi­tario aliamos o novo esprito como unha sal­vadora espranza.

R. OTERO PEDRAYO

DEDALVS EN COMPOSTELA(PSEUDOPARÁFRASE)

O que vou referir aconteceu coma vo·locanto n-unha maná de seca-fría, quinta-fei­ra, día da Ascensión do Naso Sellar do anode. 1926 da Era Cristiáa, cento e vinte anosdespois da invención do Carpo do SantoApóstolo Sant'Iago Zebedeu, e senda o au­tor d'iste escrito de corenta e un anos.

Día nebracento e fresqueiro, con moitogando en Santa Susana e rapazas de trenzac'unha lazada no cabo andando poi-as rúasde tenda en tenda.

Foi a segunda vegada qu'atopei a StephenDedalus. I1 já estivera aquil inverno no meudespacho d'Ourense Sto. Domíngo, 47, 2.°..en carpo e alma, ca·a sua barbilla e os seusnnteollos, e a solapa do sobretodo subida,00 chapeu negro, e d'un geito que semella­

ba qu'iba entoitado, sen estala... O certo,pra contar verdá, é qu'esta sua presenzaolleu realidade no terceiro mundo dos tres

mundos inteiros de cada home, a saber:Mundo sensíbele, Mundo inteligíbele, Mun·do maginábele (asegún algús: previsíbele),triple micro e cecais non macro cosmo-aom nos así pensaba eu d'aquela-¡ mais pr'o

caso d'esto escribir," tanto ten, ademais deque sempre será unha caste collecida e nonnova de realidade a realidade do terceiromundo... Ocupada a camilla poi-os que jo­gaban a mah-jongg, cómplices meus no pe­cado d'orientalismo, Stephen Dedalus aco·modouse na gran mesa Luís XVI, un poucoalemana por ter sido collida d'un modeloalemán, e acugulada de libros, revistas, bro·churas, papeis, boletís, jornais, cartas, tar­jetas, secantes, colillas e un doble decímetroque sirve pra pOr a escala 1\s plantas daseirejas románicas. Somentes que cand'estivona milla casa, tilla Stephen corenta e tresanos ben cumpridos, e cand'o atopei en San­tiago algún tempo despois, tilla dazanoveanos, misteiro que ben se poderá enxergarsen botar contas en col da relazón matemá­tica dos anos de Stephen Dedalus cos anosde" Leopoldo Bloom¡ abonda con porse narealidade das cousas e já está, porque resultaprobado que non somentes unha reversióndo tempo é teoricamente posíbele na físecamatemática, senón que realmente unha talreversión acontez realmente no ensollo, d'on-

124

de se deduz qu'o esprito pode ler no libro dotempo pra trás ou pra diante, atal e coma selen as escrituras aryas, ou atal coma se lenas escrituras semítecas, sen qu'o escrito per­da a sua sinificazón, anque cecais o misteirodo acontecer se puí'lera craro pra aquil quesoupera ler d'enriba embaixo, coma se lenas escrituras mongólicas.

Tampouco penso en que seí'la estrano ato­par con Stephen en Compostela, onde poidaque haxa mais de un.

O caso foi coma vou referir: surtín eud'unha tenda d'ultramarií'los da Azabache­ría, toda chea de latas ordeadas com'oslibros d'unha bibrioteca. A semellanza nonestá somentes na ordeación en alzadeiros;está mais ainda en que as latas co-as suasetiquetas e rótulos e co que levan dentro,teñen algo de libres de Historia Natural,ond'a Natureza está tan morta coma naslatas e nos cadros de moitos pintores, tanlodos que pintan naturezas mortas, coma dosque pintan naturezas vivas que saen mortas,Din a volta pol-a Praza do Pan, onde Cer­vantes, seicionado e estilista, está no meioda fonte, oujeto d'arte propio pra premeo deCertame Literario, se non fora o coste docarreto, e tomei poi-o Preguntoiro, e des­pois d'unha pousa no 32, baixo, tenda d'ópti­ca,' baixei poi-a Calderería, e logo por Trasde Salomé 11 Rua Nova. Pasei o Pórtico deSalomé, sacando o chapeu ao pasar dianteda porta, e na libreiría do lado estaba Ste­phen.

Hora e meia andivemos en amor e compa­í'la por baixo dos arcos da Rua Nova, d'aque­la desertos e doados pra qu'o esprito camií'lemais do que camií'lan os pés, pra deixalovoar com'un papavento, sempr'un tendomau da corda, sen frenar de mais.

Tristeiro coma de cote, Stephen falaba; eeu falaba co-il, sen medo ningún, e vou pOreiquí a nosa conversa pra istrucción d'esca­rriados.

E dixo Stephen Dedalus:-]á sei que te non estrana o verme eiquí.

Comprendes qu'eu seí'la o último romeiro deSant'Iago. Arlillo qu'o meu corpo descanse acarón do corpo do Apóstolo, porque ben vis­to, já pouco me queda por facer no mundomais que morrer, e morrerei eiquí, coma

N

Gaiferos de Mormaltan, ou coma GuiJI 1'11\d'Aquitania. Quero descansar na vosa OVil,ser enterrado eiquí convosco e co-a vo I

y-alma. D'eiquí pra diante, já non vit, 11

eiquí mais que turistas; o tempo dos pel litflos pasou pra sempre, eu quera sel-o (1

rradeiro.E dixen eu:-Quero que m'cspriques tres cousas: J II

meira porqué, sendo asina que tí andas 1'01'11mundo fugindo da Cruz, vés eiquí en p ,cura da soma do Santuario.-Segunda, P(lI'qué, se precuras o Santuario, nono pre urnna tua terra.-Terceira, porqué, se fu ~

dos homes da tua raza, vés eiquí, antre h I

mes da tua raza.Dixo Stephen Dedalus:-Cada unha das tres preguntas qu n

fas contén ademais un suposto, e a pregulIlpende d'ise suposto, porque pensas qu hlllunha contradizón antre ise suposto e a mlnconduta. Na primeira pregunta, o supo 10certo e verdadeiro. Eu ando pol·o muntlClfugindo da Cruz; nin na vida nin na mon ,quero ser da Santa Compafla.

Dixen eu:-Iso proba que tí sabes ben o que rep l'

senta o misteiro da Santa CQmpafla, qunon é mais que a Eireja Padecente quefai visíbele pr'as almas non contamillada I

ou pr'as almas perdidas de todo, o qual alllcerto punto ven ser equivalente. Mald'aquela dehes saber tamén, porque se hnon deprendeu a singeleza, deprendería ha picardía, que cand'un camiflante atopa (\Santa Compalla, pra que He non metan fiCruz, abre os brazos en cruz, e berra: .Estllé a mifla Cruz!.

Dixo Stephen Dedalus:--Nin xiquera me compre abril·os brazos:

eu son a milla Cruz. Eu son a miña peniten·za, a mifla pena, o meu castigo, o Ipeu ver·dugo, a mifla conuenazón.

Dixen eu:-Distingamos: cand'un anda co·a Cruz,

devece o corpo e esmorece a y-alma; maisálvase o home. Que já sabes que o homreal e verdadeiro non é o corpo soilo ¡jin ay-alma soila, senón o composto, e o que seha salvar é o home composto d'alma e COI"

NÓS

po, e por Iso é poi-o qu'está disposta a re­surreizón da carne.

Dixo Stephen Dedalus:- Ben seL Mais atrás da Cruz anda sem­

pre o demo. Aa tillo do ladrón d'Armentei­ra, cand0 foi restituir a Cruz que roubarao pai, e lle fallaban as forzas no camiflo, odemo ajudouno ata que deixou a Cruz naeireja, mais tan lago como a restituíu, le­vouno adema... Mais s'eu son a mifla Cruz,como m'hei arredar d'ela pra que me leve odemo?

Dixen eu:-Calld'un home por levar co-il cruces ou

reliquias, non pode entrar no inferno, anda1\ precura d'unh'alma caritativa que lle tirea Cruz que leva.

Dixo Stephen Dedalus:-Mais eu, o úneco bendito que levo comi­

go é o meu sangue celta. Namentras me nontiren o meu sangue celta, me non podereiarredar da Cruz; no meu sangue está a mi­fla cruz, e namentral·a mifla vontade rene­ga da Cruz, o meu sangue vai car'a ela, ecola d'ela com'a seiva d'un arbre decotadona forza da vida en primaveira; porque anasa raza é tamén un arbre decotado, é ta­mén un Cristo enc:lavado na Cruz a deitarsangue; baixo das águias do Imperio e otrunfo dos Césares, a nasa raza é a vivaimage de Cristo cruciticado.- E eiquí tesa solución do pirmeiro dos tres probremasque me puxeches: eu ando pol·o mundo fu­gindo da Cruz, sen qu'o meu sangue mepermita arredar d'ela, senón que costante­mente turra de min car'o Santuario. Velei­qur a primeira razón, que é a razón psicoló­gica; mais hai ainda outra razón, que é arazón metafíseca: ja o dito vulgar, que citeienantes, respondendo ao teu segundo argu­mento, diznos qu'atrás da Cruz anda sem­pre adema. N-efeito, o demo se non podenrredar endejllmais compretamente de Deuspor mais que queira. O demo ten a vontadeurredada do seu ser; a sua vontade é a que'stá no inferno; quen sabe s'o seu ser verda­d 'iro non sigue aínda no ceo?... Pois ben,l\sl com'o demo se non pode arredar inteira­mente de Deus, asina eu, que son do demo,me non podo arredar tampouco moito da¡reja. Sinto algo que turra de min car'a

125

ela, car'a liturgia, car'a teología, car'a filo­sofía escolásteca, car'a erudizón conventual,car'a disciprifla dos claustros; me non podoescapar d'ise circo mágico, por mais quefaga ...

Dixen eu:-A paulifla que leva o demo Satanás, é o

ser unha criatura de Deus.Dixo Stephen Dedalus:-Por Iso quer sempre o mal e sempre fai

aben.Dixen eu:-Nunca comprendín ben ise dito de Goe­

the. O qu'acontez, é qu'o poder do mal élimitado. O foguete fuge da terra ata queremata a pólvora da subida.

Stephen Dedalus calou, e eu tamén fiqueicalado. Seguimos camiflando car'o Toural.Na esquina, por frente ao posta ande vendenos jornais, paramos unha miga. Pasabanalgús por baixo dos arcos do cantón, vindodas Huérfanas. N-esto saquei un cigarro eofrecín outro a Stephen. Non-o quixo.

-Non se debe fumar. O tabaco é un vene­no e o fumar un gasto tonto. Nin se debefumar, nin beber. Hai que conserval-o car­po san e limpo. Debemos combater todasesas feblezas da vontade.

Dixen eu:-Era n·outro tempo; agora já non. Eu

non teflo vicios. Pra qu'os quera? Anque chepareza mintira, hoxe os homes já van tendomenos vicios, porque já lles non fan falla.Atoparás já moitos que non fuman, nin be­ben viflo,-e ainda bastantes que non comencarne. Tocantes aos outros pecados, has re­parar que se dan moito mais en homes decertos anos. A mocedade é moito menos pe­cadenta do que era no teu tempo... E a cau­sa espricase ben: o vicio já non sirve pra secondenaren os homes. Os d'antes, sendamais fortes e resistentes. aturaban ainda devellos unha vida de vicio e podían morrersen arrepentimellto; os d'agora, que conser­van a saúde a poder de régime dietético,d'higiene e de ~port, poderán faguer algúsanos unha mala vida, mais o seu carpo lagocansa, e teflen que vil' 1\s boas. Esta é a ra­zón físeca. A razón metafíseca é qu'o vicio­so, ao fin, é un home qu'aceita os dons deDeus; poderá abusar d'iles, poderá ser egois-

126

ta e desagradecido, poderá ser hipócrita,mais non é soberbio. O soberbio non ten vi­cios, o soberbio é pulcro e impecábele. Poresta causa, os homes, conforme se vaianafastando de Deus, han ter menos vicios, epor iso ves trunfar as Sociedás de Tempran­za e as istituciós fomentadoras da moral pú­brica. Já verás como se ha prohibir a prosti­tución, hase perseguir o opio e a morfina ea cocaína, e non ha haber bailes, nin tea­tros, nin cabarets. Os homes futuros han serabstemios, vegetarianos, castos, honrados.tolerantes, ben -pensados e ben falados, e asmulleres honestas e traballadoras. Han se­mellar santos e han ser verdadeiros con­danados.

Dixen eu:--Já dín qu'o Antecristo ha remedar ao

Cristo.Dixo il:--Estamos divagando. Irnos 11 tua segun­

da pregunta, de porqué non precuro o San­tuario na milla Terra. Respondo: do mesmogeito que fujo da Cruz, fujo da milla raza.Primeiro: porque a raza é un vencello e euquero ser libre; segundo, porque a millaraza é a image viva de Cristo, e eu querosel-a image do Antecristo. Respondo ainda:do mesmo geito que fujo da milla raza, fujoda milla terra. Primeiro, porqu'a milla y-al­ma afogábase n-ela ...

Atallei eu:-Iso pásalle a todol-os literatoides de

provinza. Canto mais pequena é a y-alma,mais espazo quer.

Dixo íl:-Por certo. Non podo negar que m'imito

aos literatoides de provinza. Já sei que é undefeito, unha mágoa. Non sería quen son senon tivera lixo; d'aquela non podería ternado de muller.

Dixen eu:- Tamén Maldoror pensaba qu'era mais

que iso...Dixo íl:-Me non pollas en comparanza c'aquil

probe home, qu'asegún León Bloy non me­receu ir ao inferno. Eu son outra cousa: depropia vontade, con toda concencia, cheode siso, co-a milla carne mortal inteira, cosmeus cinco sensos corporás, co-as tres po-

NÓS

tenzas da milla y-alma, escollín a condena­ción. Tello já meio corpo mergullado no in­ferno; d'un istante á outro, o meu pai adou·tivo d'aló embaixo turrará por mín,abur!. .. Me non- atalles mais, se qués quche responda as preguntas. A milla terraera. pra mín un nó de sílenzo da gorja, unhamortalla no corpo, e uns grillons nos pésnas maus. Ademais, aquiles homes querenser, e eu quero o non ser; aquiles homes o·lIan e fan unha pátria, e eu son o home quse noI1 quixo agionllar diante da sua nolmorta.

Dixen eu:- Tamén eiquí hai unha nai morrendo,

moitos fillos que se non queren agionllardiante d'ela.

Dixo íl:- Ben seL Já non precisas que ch'espri­

que a tua terceira pregunta.Ditas estas verbas, seguimol-os dous el\

sílenzo ata o cabo da rua sonorosa de tan cu·lada. Despois poi-a Conga, a Quintana, asPlaterías, a Praza do Hospital - MonteroRíos estaba o día aquíl invisíbele-e pordebaixo do arco, ae novo a Azabachería,un pedazo poI-os soportás que dan riba dopatln da Catredal.

Stephen Dedalus volveu falar:-Por Iso que dixeches denantes é poI-o

que eu, fugindo dos homes da milla terra,vello eiquí precural-os homes da milla raza.Olla: alá na milla terra, os meus irmaus ca·millan car'o ser. Eiquí todo camilla car'onon ser, poi-a vontade e poi-a industria d'is­tes meus irmaus d'eiquí. Istes son os meus.Vello eiquí gozarme no suicidio da milla ra­za. Por Iso, porqu'eiquí todo corre a perdi­zón, quero vir eiquí morrer, vivindo antre,mortas os meus días derradeiros. A d'íles,que já non son d'eiquí, é a milla verdadeirapatria.

-Dixen eu:~Será a patria dos sen patria.Dixo Stephen:- A milla patria é a patria dos sen patria.Dixen eu:- Os sen patria non son dinos d'amore.Dixo Stephen:-Nln Hes quero nin-os odio. Sendo a

quentura a propiedade do amor e do odio,

NÓS

e sendo a friage a propiedade da soberbia;sendo a quentura e a friage dous aicidentescontraditorios que mutuamente s'escruienun ao outro, de geito que se non pode darcousa ningunha que sefla a un tempo fríae quente, com'a mifla natureza é fría, nonpodo sintil-a calor do amor nin a do odio.Tampouco pode ser, porque non son sober­bios, e poI-o tanto non dan razón oujetivapr'o amor nin pr'o odio. Hes nono fan porsoberbia, senón por incoscencia; van movi­dos poI-a indución da gran máquina oficialen cuio campo magnético viven anque nonestean direitamente coneitados co-ela, ousingelamente por mimetismo, com'as mo­nas. Eu divírtome co-iles, e por Iso voutomar café na sua compafla no Quiqui Bar.

Dixen eu:-Porqué n-ise café precisamente?Dixo Stephen:-Porque é d'unha arquiteitura odiosa.Dixen eu:-Vulgar, nada mais.Dito Stephen:-Non hai tal. Aquela arquiteitura realiza

bastante ben a contra-estética.Dixen eu:-8 que é a contra-estética?Dixo Stephen:-Compre distinguir antre c01ltra-estética

e an-estética. A primeira, incoscente e in­vountaria, é un fenómeno universal nos no­sos días, está nas maus de calquer america­no que volve d'alá, coma de calquer ditadororiental, chámese Mustafá Kemal ou Ama­nullah. A segunda non pode ser abranguidamai~ que por naturezas geniás, coma LeCorbusier: esas casas que flli Le Corbusier,que semellan cómodas cos caixós abertos,son a an-estética realizada na arquiteitura.Unha e outra opóflense a beleza: a anestéti­ca suprímea, a contra-estética derrámaa.É o caso do Quiqui Bar... Tamén me gustaunha casa que hai no Preguntoiro, e al­gunhas outras mais.

Dixen eu:-A beleza é o esprendor da Face de

Deus espellándose nas criaturas.Dixo Stephen:-Por iso hoxe os homes quérena desbotar

de todo....Mais irnos a Catredal. Eu gozo co-

127

rrendo risco, por iso ando sempre arredorda pía d'auga bendita; bebería n-ela de boagana, com'o cabalo d'Almanzor ... Se nonestivera chea de microbios...

Dixen eu:-Mais o demo gózase na podre, e na por­

callada.Dixo Stephen.-Tamén iso era n-outro tempo. O demo

agora fíxose moi pulcro. Veleiquí a yerba.Dixen eu:- Esa yerba emprégana eiquí todol-os filó­

sofos.Dixo Stephen.-Ben sei. Principalmente os neo-idealis­

tas. Mais esa yerba de cuarto de baflo, queevoca o grifo, o water-c1oset, o irrigador, obidet e a bobina de papel, venlles do mate­rialismo práitico. Tocantes a podre, o demonon-a pode amar, porque é a descomposizónda materia, e ademais porque por unha bei­ra, a podre produz nova vida, e por outraporque n-ela, coma no sofrimento, a mate­ria espirtualízase: é o caso tan coflecido doCristo de Grünewald e do cadro de ValdésLeal no Hospital da Misericordia de Sevi ­lIa .. _

Cruzabamos o patín da Azabachería. En­tramos na Catredal démol·a volta poI-o Pór­tico da Groria, sen ollar Stephen tan xiq ue­ra pr'as figuras. Somentes, voltándose car'abanda da Epístola e ollando a parede lisa,dixo:

-Iste é o lugar do San Cristobo. Eiqulnon-o hai; vós en troques téndelo n-Ourense.Din que o San Críslobo tifla cara de cán; oque m'ha levar a min ten cara de coello...

Andivemos car'a cabeceira e entramos nagírola. A portifla por ond'un baixa car'o Se­pulcro estaba aberta, e baixamol-os dous.

Diante da y-arca de prata, as luces arden­do quedas e inmóbeles, que aluman sen quese sintan arder, semellan lámpadas perpé­tuas.

Stephen enmudeceu a entrada, e púxosebranco coma papel. Co-a voce tremente ebaixa, dixo aigifla:

-Non. Irnos, irnos d'eiquí. Pronto.Surtimos, e cando se repuxo, dixo:-Non podo estar embaixo. AJí hai algo;

128

d'alí sai unha forza que non podo aturar.AH síntese a eternidadc.

Dixen eu:-Síntese a eternidade do Esprito e a eter­

nidade da Terra. Olla lago que non importatodo canto fagan os desleigados, porque nonhan poder suprimir o que é eterno na mentede Deus. ATerra é 6terna na lembranza, ea y-a~ma é da n!ltureza da lembranza que éa sua esencia, e o lugar da lembranza é oEntendimento diviño, realidade das realida­des. Ahí embaixo témol-a promesa de qu'alembranza ha reencarnar, e tanto ten qu'asalmas d'hoxe estean esquecidas, porqu'esasalmns non han estar sempre n-iste mundo, eoutras han vir, e algunhas já están eiqui,anunciando os tempos. E os teus tempos hanpasar, e se cadra ainda enantes que morras,has vel·o trabucamento e o erro no teu ca·mino.

D'aquela já se repuxera Steohen, e res­pondeu:

-O meu camiño está escolleito d'unha ve­gada pra sempre. Tanto tén que seña bó,coma ruin. S'é unha causa ou outra, nen tí osabes, nen eu tampouco. Pra éalquera ladoque me leve, hei ir sen remordimento. O queche digo de certo é que ahí embaixo non haimais qu'unha cava ande toda lembranza etoda espranza fican soterradas pra sempre.Por iso, anque fujo d'ela, eu amo e~a cova, edend'eiquí pisoa cos meus pés.

Dixen eu:-Manqu'asi fora, esqueces a resurreizón

da carne e a restaurazón que ha vir de todasas cousas no terceiro Reino: a Apocatástase.

Dixo il:- Iso cheira a doutriña platónica. E mais

tí dixeches unha vez que nós non podiamoscomprender a Platón.

Dixen cu:-Mais podemos comprender a San Agus­

tiño.Dixo il:-O qu'eu digo é que o terceiro Reino ha

ser o do Antecristo.Dixen eu:-Ise non é un convencimento, senón un

desejo. Eu comprendo ben que o qu'escolleuo inferno, queira que todos vaian a il, que éo que quer Satanás.

N

Dixo il:-Quere, mais é por amor. SatanáS 1111111

aos homes con amor infinito, e quer qu tIdos señan pra il. As penas do inferno SOllOespasmos do amor sádico de Satanás... 1)qu'un empeza a servilo, ja encomenza 11 11

frir, porque Satanás é unha fonte sen Ifi Iamor que dá sempre sen esgotarse, e 11111

non ten mais que door, somentes dá d l.Eu que m'entreguei a il sen pauto, por Jihlldonazón graciosa do meu ser, non por I 11

fiquei sen paga: levo comigo seu don; d 'um'o desacougo pra sempre. O qu'eu 'n 'omencei a sintir cand'ainda era un sanl nllIllll dos Santos, e que me leva po\·o mUll lofugindo da lembranza qUll ven decote 111

go com'unda fada, pungente no curaZÓflcom'aquil cravo que levaba Rosalia ... T nomedo qu'esta lembranza me non deixe otrar no inferno, com'o hábito dos empañfldos; quixer deitar fora tod'o meu sangu ,tod'a sustanza das millas células... COñ zoun crego, perto do Ferrol, C¡u'estud u ucencias ocultas; cecais il, poi-o poder damágica preta liberal que todo fai, poida evcar o vampiro que deixe meu corpo resequl·do com'a mamía d'aquil Faraón que pag 1I

na Alfándega inglesa coma peixe seco, as .gún retiren E<;a de Queiroz e Dmitri de M .rejkowski; mais pouco impona, porque n nhai un átimo no meu carpo que non seña dsustanza gaélica... E despois de todo, se nonhoubera inferno? E que mais térá qu'o iof r·no estea no centro da terra que qu'esteaeiqui?

Despois bateu c'unha mau na coluna, edixo:

-A pedra de grá é ben dura, ben aperta­da, resiste ben. Semella que pra ela n'haitempo. O tempo que rilla, que desfai e queesfarela. O outro todo é doado n·esta terra;mais non haberá no mundo quen queira fa­cel·o gasto preciso pra destrúir estas pedrasa poder de dinamita. Cantas toneladas fa­rian falla? Semella isto unha revolta da ma­teria contra de Satanás. Veleiqui outro punoto difizle que me preocupa.

Dixen t'u:-Antes desfarás a pedra grau por grau,

que matal·o esprito que vive n-ela e aman·tén ergueita. Bota abaixo todas estas torres

NÓS

e codas estas colunas: o esprito volverá er­guer outras tantas; queima todol·os libros:o esprito volverá facer outros novoso E con­tra o esprito nada pode Satanás.

Dixo il:-Contr'o esprito combate o esprito. Sata­

nás é unha parte do esprito revoltada contrado esprito todo.

Dixen eu:- Ise esforzo de negazón e de revolta está

fadado a perderse no propio valeiro qu'andaa prccurar.

Dixo il:--N-iso está o seu trunfo.Dixen eu:-E n-iso está a fundenza da paz derra­

deira.D'aquela, Stephen Dedalus e mais eu fixe­

mos as paces. Stephen mergullou os dedosna pía da auga hendita e oferceuma, e eufixen o siflal da Cruz.

Pode qu'alguén dea com'apócrifas -comase foran as de Stressemann- estas decrara­ciós de Stephen Dedalus. I1 non-as ha negar,porque anque todos seflamos hipócritas eniste mundo cando falamos de nos mesmos,Stephen Dedalus non debe ser hipócrita, senon quer deixar de ser soberbío. Tocantesaos derr.ais, eu non respondo da autencidadeempírica d'estas decraraciós; respondo da

129

sua absoluta necesidade metafíseca. Non haimais qu'ajuntar o que sabemos de Stephen,pra deducirmos lógicamente, con seguranzacríteca todas e cada unha das verbas que eniste escrito lle son apostas. Ademais, el!non son tampouco culpante de ter lido decabo a rabo o Portrait oI lhe Artist as aYOll1tg man, que o mesmo Dedr.lus m'obri­gou a mercar aquil dia na tenda de libros daRua Nova. Pode tamén que Stephen Deda­lus houbera falado d'outro geito en Dublinou en Zurich; en Compostela é seguro quefalou com'eu digo, e non poderia falar d'ou­tra sorte, sen deixar de ser il quen é asegúno Portrail, e sen deixar de ser o que é Com­postela asegún a verdade.

Tamén é certo que poi-as circunstanzasespeciás da miña vida -o anecdótico- eutifla por forza o día aquil qu'atopar a Step­hen Dedalus; e que se dixen ao comenzo quea presenza d'il collera realidade no terceiromundo interior, o qu'iso quer dicir é que foin·ise mundo ond'eu o percibfn, non que forado meu ser non fora a &ua unha presenzareal en corpo e pensamento, en carne e óso,o qual ben podeu acontecer, embora tampou­co eu poída asegural-a realidade empíricado feito.

E despois de todo, se cadra, pode que nonsefla tan fero coma il se quer pintar...

VICENTE RISCO

Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Oaliza

TRES PORQUÉS SABIDOSDO POBO

I

PORQUÉ SAN PEDRO FOI CALVO

Cando Dios e San Pedro andaban pol·omund.o houbo caso que tiveron fame.

-Pedro-dixo Noso Siñoriflo -vés aH can·to fumega aquel tellado; chégate alá que

estarán cocendo e prégalles algo por amorde Deus.

Foi San Pedro e déronlle unha bola pate­lifla, quente que pelaba; mais co-a cobiza dafame, agachóuna debaixo da pucha, voltan­do maus valdeiras.

Calou Noso Seflor e seguiron seu camiflopaso a paso, San Pedro degorábase por pe­liscar na bolifla; pero cada que o percurabaas furtadelas, faláballe o Seflor de calquercousa: