Conservación de Agua y Suelo - GEOSCOPIO · 2004-08-06 · Ahorro y Conservación Tipos de uso del...

34
Conservación de Agua y Suelo Enrique Playán Enrique Playán Estación Experimental de Aula Estación Experimental de Aula Dei Dei CSIC, Zaragoza CSIC, Zaragoza

Transcript of Conservación de Agua y Suelo - GEOSCOPIO · 2004-08-06 · Ahorro y Conservación Tipos de uso del...

Co

nse

rva

ció

n d

e A

gu

a y

Su

elo

En

riq

ue

Pla

yán

En

riq

ue

Pla

yán

Est

aci

ón

Ex

per

imen

tal

de

Au

la

Est

aci

ón

Ex

per

imen

tal

de

Au

la D

eiD

ei

CS

IC, Z

ara

go

za

CS

IC, Z

ara

go

za

Ah

orr

o y

co

nse

rvac

ión

de

agu

a

Dos cosas

Dos cosas

Diferentes que

Diferentes que

a menudo

a menudo

confundimos

confundimos

Aho

rro

y C

onse

rvac

ión

Tip

os

de

uso

del

ag

ua

�U

so c

on

sun

tiv

o y

uso

no

co

nsu

nti

vo

�E

l re

gad

ío

�M

ezcl

a am

bo

s ti

po

sd

e u

sos:

�E

vap

otr

ansp

irac

ión

y o

tro

s u

sos

con

sun

tiv

os

�R

eto

rno

s d

e ri

ego

�S

up

on

e el

may

or

uso

co

nsu

nti

vo

en

cu

enca

s si

tuad

as e

n z

on

as s

emiá

rid

as

�E

fici

enci

a d

e ri

ego

:

100

usa

da

Agua

pir

aci

ón

Eva

potr

ans

Efi

cien

cia

=

Aho

rro

y C

onse

rvac

ión

Efi

cien

cia

y C

on

serv

ació

n d

e ag

ua

�C

olo

qu

ialm

ente

se

aso

cia

el a

ho

rro

de

agu

a co

n e

l a

um

en

to d

e l

a e

fici

en

cia

�A

l au

men

tar

la e

fici

enci

a se

man

tien

e el

u

so c

on

sun

tiv

o (

evap

otr

ansp

irac

ión

)

�N

o s

e ah

orr

a ag

ua

�N

o a

um

enta

n l

os

recu

rso

s d

isp

on

ible

s p

ara

otr

os

uso

s co

nsu

nti

vo

s

�S

e ah

orr

a a

gu

a r

eg

ula

da

= C

on

serv

aci

ón

�lo

cali

zad

a en

acu

ífer

os

y e

mb

alse

s

�E

s la

qu

e o

frec

e g

aran

tía

de

sum

inis

tro

Aho

rro

y co

nse

rvac

ión

Vía

s p

ara

el d

esar

roll

o d

e re

curs

os

�P

ara

aho

rrar

ag

ua:

�R

edu

cir

la s

up

erfi

cie

reg

ada

�R

eali

zar

cult

ivo

s m

eno

s in

ten

siv

os:

�d

e to

mat

e a

trig

o?

Aum

ento

de

la r

egul

ació

n

Con

serv

ació

n de

agu

aD

esar

roll

o de

re

curs

os h

ídri

cos

Aho

rro

de a

gua

Alg

un

os

caso

s d

e es

tud

io

Un análisis detallado

Un análisis detallado

del uso del agua en

del uso del agua en

comunidades de

comunidades de

regantes

regantes

Cas

os

de

estu

dio

en

Ara

n

�Almudévar

�Quinto de Ebro

�MonegrosII

�Comunidad V de Bardenas

�La Corona

Cas

o 1

: Alm

ud

évar

�M

on

egro

sI,

Hu

esca

�3.

600

hec

táre

as t

ran

sfo

rmad

as e

n 1

950’

s

�R

ieg

o p

or

gra

ved

ad

�E

scas

a ca

pac

idad

de

la r

ed d

e ri

ego

�C

ult

ivo

s ex

ten

siv

os

(alf

alfa

, maí

z...)

�C

ost

es d

el a

gu

a (1

996)

:

�12

.500

PT

A p

or

hec

táre

a

�0.

50 P

TA

po

r m

3 .

Cas

o 1:

Alm

udé

var

Efi

cien

cia

en l

a si

tuac

ión

act

ual

6940

0069

6000

6980

0070

0000

7020

00

4652

000

4653

000

4654

000

4655

000

4656

000

4657

000

4658

000

4659

000

4660

000

102030405060708090100

101

N

�T

rab

ajo

s:�

Fo

tos

aére

as

�E

val

uac

ión

en

ca

mp

o

�S

imu

laci

ón

�P

rom

edio

: 54%

�V

aria

bil

idad

:�

De

20 a

90

%

�D

ebid

o a

l su

elo

�C

aud

al: 8

0 L

/s

Cas

o 1:

Alm

udé

var

Esc

enar

ios

de

mo

der

niz

ació

n

�I:

Su

per

f. 5

0 L

/s

�II

: Su

per

f. 1

00 L

/s

�II

I: S

up

erf.

150

L/

s

�IV

: Su

per

f. 2

00 L

/s

�V

: IV

+ t

abla

r co

rto

�V

I: I

V +

asp

ersi

ón

�V

II: A

sper

sió

n

�M

apa

ejem

plo

:

�E

scen

ario

IV

�E

fici

enci

a: 6

7%69

4000

6960

0069

8000

7000

0070

2000

4652

000

4653

000

4654

000

4655

000

4656

000

4657

000

4658

000

4659

000

4660

000

10

20

30

40

50

60

70

80

90

10

0

Cas

o 1:

Alm

udé

var

Rel

ació

n c

on

serv

ació

n /

inv

ersi

ón

�A

lgu

nas

zo

nas

de

Alm

ud

évar

no

deb

en s

egu

ir r

egán

do

se p

or

sup

erfi

cie

�L

a so

luci

ón

a l

a m

od

ern

izac

ión

no

es

un

iver

sal:

dep

end

e d

e la

zo

na

�P

ote

nci

al d

e co

nse

rvac

ión

: en

to

rno

a u

n m

illó

n d

e E

uro

s p

or

he

ctó

me

tro

bic

o

Conservación de agua

(Hm3año-1)

-5051015

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

Inver

sión

(M

illo

nes

PT

A h

a-1

)

Sit

ua

ción

Act

ua

l

IIIII

I

IVV

VI

VII

Cas

os

de

estu

dio

en

Ara

n

�Almudévar

�Quinto de Ebro

�MonegrosII

�Comunidad V de Bardenas

�La Corona

Cas

o 2

: Qu

into

de

Eb

ro

�C

on

trap

un

to a

Alm

ud

évar

�2.

500

hec

táre

as a

sper

sió

n (

cob

ertu

ras

+

piv

ote

s +

máq

uin

as l

ater

ales

)

�10

os

de

anti

edad

�B

om

beo

des

de

el r

ío E

bro

: 132

m d

e d

esn

ivel

�C

ult

ivo

s ex

ten

siv

os

�C

ost

e v

aria

ble

del

ag

ua:

5,6

PT

A /

m3

Cas

o 2:

Qu

into

de

Ebr

o

Nec

esid

ades

y u

so d

e ag

ua

0

20

0

40

0

60

0

80

0

10

00

12

00

19

89

19

95

19

97

Ne

cesi

da

d

Uso

0

20

0

40

0

60

0

80

0

10

00

12

00

19

89

19

95

19

97

Ne

cesi

da

d

Uso

Alf

alfa

Maí

z

Pri

mer

año

Reg

adío

con

soli

dado

Sec

o

Med

io

Húm

edo

Cas

o 2:

Qu

into

de

Ebr

o

Co

ncl

usi

on

es d

el e

stu

dio

�E

l ri

ego

de

Qu

into

es

def

icit

ario

�D

ebid

o a

l al

to p

reci

o d

el a

gu

a en

rel

ació

n c

on

lo

s cu

ltiv

os

real

izad

os:

óp

tim

o e

con

óm

ico

�L

a ef

icie

nci

a d

e ri

ego

es

mu

y e

lev

ada:

85%

�M

ejo

ra d

el r

ieg

o e

n m

aíz

�A

um

enta

r la

do

sis:

644

mm

a 7

45 m

m

�R

ieg

os

+ f

recu

ente

s, +

co

rto

s

�B

enef

icio

ad

icio

nal

: 23.

000

PT

A/

ha

�L

imit

ante

s: v

ien

to y

fal

ta d

e au

tom

atis

mo

s

Cas

os

de

estu

dio

en

Ara

n

�Almudévar

�Quinto de Ebro

�MonegrosII

�Comunidad V de Bardenas

�La Corona

Cas

o 3

:Mo

neg

ros

II

�D

esag

üe

D-I

X: 4

94 h

a d

e re

gad

ío d

esd

e 93

�A

sper

sió

n:

�C

ob

ertu

ras

73%

�P

ivo

tes

16%

�C

ult

ivo

s ex

ten

siv

os:

�M

aíz

75%

(pro

du

cció

n d

e 14

.000

Kg

/h

a)

�A

lfal

fa 1

9%

�P

arce

las

gra

nd

es: 1

0-25

ha

�E

stu

dio

del

uso

del

ag

ua

en 1

997

Cas

o 3:

Mon

egro

sII

Alt

a te

cno

log

ía y

baj

a co

nta

min

ació

n

�E

fici

enci

a ce

rcan

a al

90

%

�T

ecn

olo

gía

:�

Pro

gra

mad

ore

s d

e ri

ego

�F

erti

rrie

go

�C

on

tam

inac

ión

dif

usa

:�

Ex

po

rtac

ión

de

sale

s d

el s

uel

o:

�10

t/

ha

y a

ño

, hab

itu

al d

e zo

nas

sem

iári

das

�S

i re

torn

os

x 4

, ex

po

rtac

ión

de

sale

s x

2

�E

xp

ort

ació

n d

e n

itra

tos

�6-

10%

del

to

tal,

la

terc

era

par

te d

e o

tras

zo

nas

del

val

le d

el

Eb

ro

Cas

os

de

estu

dio

en

Ara

n

�Almudévar

�Quinto de Ebro

�MonegrosII

�Comunidad V de Bardenas

�La Corona

Co

mu

nid

ad V

de

Bar

den

as

�15

.000

hec

táre

as d

e ri

ego

po

r su

per

fici

e

�C

om

un

idad

mu

y g

ran

de

�G

ran

dis

per

sió

n d

e la

in

form

ació

n

�E

lev

ado

uso

de

agu

a:

�19

97: 9

.741

m3/

ha

(30%

so

bre

la

med

ia)

�D

ebid

o a

lo

s su

elo

s

�L

imit

acio

nes

der

ivad

as d

e in

frae

stru

ctu

ra

Cas

o 4:

Com

un

idad

V d

e B

arde

nas

Pla

n E

stra

tég

ico

de

la C

om

un

idad

�M

edid

a d

e ca

ud

al:

�+

100

afo

rad

ore

s

�M

edid

a p

erió

dic

a

�R

euti

liza

ció

n:

�G

ran

ay

ud

a al

des

arro

llo

d

e re

curs

os

�D

ism

inu

ye

el u

so

�In

form

atiz

ació

n

�V

olu

men

de

agu

a p

or

par

cela

y u

suar

io

�G

esti

ón

ad

min

istr

ativ

a0

5000

10000

15000

XV

III

XIX

XX

IV

XX

V

XX

VI

XX

VII

XX

VII

I

XX

IX

XX

X

XX

XI

XX

XII

Uso

de a

gu

a (

m3/h

a)

Cas

o 4:

Com

un

idad

V d

e B

arde

nas

Info

rmat

izac

ión

de

la g

esti

ón

: Ad

or

Ges

tión

inte

gral

Est

anda

riza

ción

Nec

esid

ades

hídr

icas

Sue

los

Dif

eren

tes

tipos

de

uso

del a

gua

Cas

os

de

estu

dio

en

Ara

n

�Almudévar

�Quinto de Ebro

�MonegrosII

�Comunidad V de Bardenas

�La Corona

Cas

o 5

: La

Co

ron

a

�Z

on

a re

gab

le d

el c

anal

del

Cin

ca (

Hu

esca

)�

Co

ber

tura

to

tal

de

asp

ersi

ón

�C

ult

ivo

s ex

ten

siv

os

(Alf

alfa

)�

Han

des

arro

llad

o u

n s

iste

ma

de

fact

ura

ció

n a

van

zad

a d

el a

gu

a�

Van

más

all

á d

e lo

s d

ato

s ec

on

óm

ico

s�

Es

un

an

ális

is d

e la

ges

tió

n d

el a

gu

a q

ue

real

iza

un

ag

ricu

lto

r en

un

a p

arce

la�

Le

per

mit

e co

mp

arar

�C

on

las

nec

esid

ades

híd

rico

s d

e lo

s cu

ltiv

os

�C

on

su

s v

ecin

os

Rie

go A

decu

ado

Cas

o 5

: La

Co

ron

a

0

20

40

60

80

10

0

12

0

14

0

16

0

18

0

19

96

19

97

199

81

999

Ag

ricu

lto

r

Pro

me

dio

Índi

ce d

e A

prov

echa

mie

nto

(%)

... I

EC

R

Exc

eso

de a

gua

Fal

ta d

e ag

ua

Per

spec

tiv

as d

e co

nse

rvac

ión

de

agu

a y

su

elo

Siete reflexiones

Siete reflexiones

basadas en los

basadas en los

casos de estudio

casos de estudio

La

mo

der

niz

ació

n d

e lo

s re

gad

íos

es

la c

lav

e d

e su

su

per

viv

enci

a

�A

men

ud

o l

a co

nti

nu

idad

de

un

a ex

plo

taci

ón

est

á am

enaz

ada

po

r la

s m

alas

co

nd

icio

nes

en

las

qu

e se

rie

ga

�N

o e

stá

aseg

ura

do

el

rele

vo

gen

erac

ion

al

�E

xis

ten

las

tres

co

mo

el

rieg

o n

oct

urn

o p

or

sup

erfi

cie.

.. E

mb

alse

s d

e n

och

e

�A

um

enta

r la

efi

cien

cia

per

mit

irá

may

or

gar

antí

a d

e su

min

istr

o d

e ag

ua.

.. M

ayo

r es

tab

ilid

ad e

n l

as p

rod

ucc

ion

es

11

La

mo

der

niz

ació

n d

e lo

s re

gad

íos

no

p

erm

itir

á ah

orr

ar a

gu

a

�L

a m

od

ern

iza

ció

nd

e lo

s re

gad

íos

au

me

nta

rá e

l co

nsu

mo

de

agu

a:�

Mej

ora

un

ifo

rmid

ad: d

ism

inu

ye

el e

stré

s h

ídri

co d

entr

o d

e la

par

cela

(au

men

ta

pro

du

cció

n)

�L

os

cult

ivo

s se

in

ten

sifi

cará

n�

Las

par

cela

s se

mi-

aban

do

nad

as v

olv

erán

a

ser

cult

ivad

as

�A

un

qu

e d

ism

inu

irá

el

uso

(co

nse

rvac

ión

)

22 Mod

erni

zaci

ónC

onse

rvac

ión

Efi

cien

cia

Con

sum

o?

...¿C

óm

o?

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Uso

Consum

oP

roducció

n

Ante

s

Después

La

mo

der

niz

ació

n d

e lo

s re

gad

íos

pro

teg

erá

la c

alid

ad d

e su

elo

s y

ag

uas

�E

vit

ará

pro

ble

mas

de

ench

arca

mie

nto

(p

or

rieg

o

exce

siv

o y

fal

ta d

e d

ren

aje)

qu

e d

an l

ug

ar a

sa

lin

izac

ión

del

su

elo

�D

ism

inu

irá

la c

on

tam

inac

ión

de

los

río

s p

or

sale

s y

fer

tili

zan

tes

�L

a ca

lid

ad d

e la

s ag

uas

deb

ería

ser

po

r sí

so

lael

m

oto

r d

e la

mo

der

niz

ació

n

�E

vit

ará

los

pro

ble

mas

de

ero

sió

n q

ue

pu

eden

ap

arec

er e

n r

ieg

os

po

r su

rco

s y

asp

ersi

ón

33

La

reu

tili

zaci

ón

del

ag

ua

es l

a fo

rma

más

pid

a d

e au

men

tar

la e

fici

enci

a d

e ri

ego

�R

euti

liza

ció

n d

el a

gu

a

�E

jem

plo

: Alm

ud

évar

�E

fici

enci

a d

e ri

ego

en

la

com

un

idad

: 54%

�S

us

agu

as d

e re

torn

o s

e re

uti

liza

n e

n e

l b

ajo

Gál

leg

o

�L

a ef

icie

nci

a g

lob

al d

el s

iste

ma

es m

uy

alt

a

�P

rob

lem

as: c

alid

ad d

e la

s ag

uas

... s

alin

izac

ión

44E

n pa

rcel

a

Glo

bal

Efi

cien

cia

La

mej

ora

de

la g

esti

ón

es

la f

orm

a m

ás

bar

ata

de

aum

enta

r la

efi

cien

cia

de

rieg

o

�In

form

atiz

ació

n

�L

as a

dm

inis

trac

ion

es p

úb

lica

s d

eben

im

pu

lsar

la

exce

len

cia

en l

a g

esti

ón

�L

as s

ub

ven

cio

nes

a C

om

un

idad

es

deb

ería

n l

igar

se a

la

cali

dad

de

su g

esti

ón

:�

Fac

tura

s in

teli

gen

tes

�C

apac

idad

de

dia

gn

ost

icar

y c

uan

tifi

car

pro

ble

mas

de

ges

tió

n

�P

rop

ues

tas

de

mo

der

niz

ació

n v

alo

ran

do

las

ex

pec

tati

vas

de

con

serv

ació

n d

e ag

ua

55

Es

po

sib

le c

on

serv

ar m

uch

a ag

ua

con

la

mo

der

niz

ació

n, l

a re

uti

liza

ció

n y

la

mej

ora

de

la g

esti

ón

�G

ran

des

po

sib

ilid

ades

de

con

serv

ació

n d

e ag

ua

en E

spañ

a:�

Rie

go

po

r su

per

fici

e: l

a m

itad

del

reg

adío

es

pañ

ol

�V

ías

de

des

arro

llo

de

recu

rso

s h

ídri

cos:

�C

on

serv

ació

n

�R

egu

laci

ón

�L

a co

nse

rvac

ión

au

men

ta l

a ca

pac

idad

ef

ecti

va

de

tran

spo

rte

de

la r

ed

66

impu

lsad

as e

n pa

rale

lo

La

imp

ort

anci

a d

e la

co

nse

rvac

ión

dep

end

e d

e d

ón

de

este

mo

s en

la

cuen

ca h

idro

grá

fica

�L

a so

cied

ad p

ued

e p

erm

itir

uso

s d

el a

gu

a p

oco

efi

cien

tes

en c

abec

era

de

las

cuen

cas

�S

in e

mb

arg

o, l

a ef

icie

nci

a d

ebe

ser

máx

ima

cerc

a d

el m

ar

�L

au

sab

ilid

add

el a

gu

a en

cab

ecer

a es

m

áxim

a (l

os

reto

rno

s se

pu

eden

reu

tili

zar)

�L

a co

ta d

el a

gu

a le

ade

val

or:

a m

ayo

r el

evac

ión

, más

po

sib

ilid

ades

77

...g

raci

as