KULTURARTEKOTASUNA ETA ELEANIZTASUNA

HAUSNARKETA LANA

DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZAN,

BATXILERGOAN, LANBIDE HEZIKETAN ETA HIZKUNTZEN

IRAKASKUNTZAN IRAKASLE GISA ARITZEKO GAITZEN

DUEN UNIBERTSITATE MASTER OFIZIALA

2009-2010 ikasturtea

EGILEA: Xabier Mendiguren Igarzabal

HUMANITATE ETAHEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

AURKIBIDEA

1. GAIAREN AURKEZPENA......................................................................... 3

2. GAIAREN HAUSNARKETA...................................................................... 4

Hezkuntza XXI. mendean. INTERKULTURA............................................... 4-5

Gizartea-Eskola lotura. Eskola INKLUSIBOA............................................... 6

Ondorioak........................................................................................................ 7

3. BIBLIOGRAFIA........................................................................................... 7

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 2

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

1. GAIAREN AURKEZPENA

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 3

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

2. GAIAREN HAUSNARKETA

Hezkuntza XXI. mendean. INTERKULTURA

XX.garren mendetik hona, globalizazio fenomenoa dela eta, gauza asko aldatu dira gaurko gizartean: teknologien gorakada nabarmena, herrialdeen arteko mugen apurketa, gizarte ezberdinen arteko desoreka ekonomiko eta sozialen haundiagotzea, etab.

Nahiz eta aipatutako egoera hauek gizakiak eragin, ondorioak ez dira guztiontzat gustokoak. Adibidez, hezkuntzaren esparruan gero eta nabariagoa da eskolatan etorkinen presentzia nabarmena. Egoera hau, ikuspuntuen arabera, baliabide aberatsa izatetik, bertako guraso askorentzat zirkunstantzia deseroso bat izatera pasatu da. Hau da, guraso askok ez dute gustoko bere seme-alabek etorkinak izatea ikaskide bezala. Ezin da orokortu, baina guraso batzuek, etorkinen presentzia dela-eta, hezkuntzaren kalitatea jeitsi egin dela uste dute. Iritzi honek analisi sakona merezi du.

Analisiarekin hasteko, goazen azaltzera ikasle etorkinen presentziaren eboluzioa euskal eskola publiko eta itunpekoetan. 2000 urtean, 2000 ikasle etorkin izatetik, 2007-2008 ikasturte amaieran etorkinen seme-alabak 20.461 izatera pasatu zen, ikasle guztien % 6,2. Argi dago gorakada nabarmena izan dela.

Beste alde batetik, euskararen normalkuntza prozesua burutzeke dagoela jakinda, eta egoera hau hezkuntza kalitatearen barne kokatzen badugu, hurrengo datua esanguratsua da: 2007-2008 ikasturtean, ikasle etorkinen % 45,4 A ereduan matrikulatuta zegoen, % 27,8 B ereduan eta % 26,8 D ereduan. Aldiz, aipatutako ikasturtean, EAEn matrikulatutako ikasle guztien % 56,1 D ereduan ikasten zuten. Ikaslegoaren gehiengoak hizkuntza erabiltzen ez duela ikusita, ikasle etorkinek nekez sentituko dute euskaraz ikasteko, eta hizkuntzarekin bizitzeko beharra.

Amelia Barquinek, Mondragon Unibertsitateko irakasleak, “Eskola eta inmigrazio berria” izenburuko artikuluan (2008) aipatzen duen bezala, ikasle etorkinen % 41 euskal eskolara datoz bitarteko hezkuntzarik jakin gabe. Honela, irakasleak umearen hizkuntza ez jakiteak arrazoi nahikoa da etorkinen seme alaba ugari eskolatuta egotea ez “murgiltze ereduan”, baizik eta “azpiratze ereduan”. Modu honetan, ikasleek amaren hizkuntza galdu dezakete, edo nahiz eta gaztelania apurra jakin, ez da ezaguera nahikoa eskolako edukiak ulertu eta barneratzeko, eskola porrot asko eraginez. Beraz, ikasle etorkinen kultura dibertsifikazioa ikusita, Extremaduratik edo Galiziatik datozenekin adibidez, hainbat erreferentzia konpartitzen ditugu. Aldiz, Marroko, Txina edo Senegaletik datorren batekin erreferentzia gutxiagoak dira, irakasleari zaila gertatuz ume baten erreakzioak edo jokaerak ulertzea.

EAEra etorkinen etorreraren baldintza latzak aztertu ostean, hurrengo lerrotan autoktonoek etorkinekiko dituzten jarrerei helduko diogu, ikasle etorkinekiko ageri diren sentipen deserosoei erantzuna emateko asmoz.

Inmigrazioaren Euskal Behatokiak, 2009an egindako azterketan, euskadiko herritarrek atzerriko inmigrazioaren aurrean estereotipo faltsuak eta aurreiritzi kaltegarriak dituztela ondorioztatu zuen. Adibidez, inkestutako euskal herritarren % 51,2 pentsatzen

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 4

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

du inmigranteak etortzeak modu txarrean eragiten diola herritarren segurtasunari, errealitatearekin bat egiten ez badu ere.

2004an ere, Euskal Behatoki berak ondorioztatu zuen euskal biztanleari beren seme-alabaren bat magrebtarren batekin ezkontzeak arduratzen diola. Aldiz, esanguratsua da inkesta honetan ateratako beste emaitza bat: biztanleriaren iritziz positiboa eta aberasgarria izan daitekela ikasgeletan haur etorkinak izatea, eta % 60 inguru ez dator bat horrelako haurren presentziak irakaskuntzaren kalitatearen galera dakarrela diotenekin. Dena den, zenbait urte igaro dira, eta jakin beharko genuen gaur egongo gizartearen iritzia.

Argi dago, autoktonook etorkinekiko ditugun estereotipo eta aurreiritziak kaltegarriak eta arriskutsuak direla. Esanguratsuak, hezkuntza esparruan beti ere, Amelia Barquinek lehen aipatutako artikuluan ematen dizkigun pare bat datu:

- Etorkinen integrazio desegokia, euskararekiko duten jarrera itxia, beraien erruz hezkuntza kalitatea jeitsi egin dela, etab. Adierazpen hauek entzun daitezke gurasoen ahotan, baina baita zenbait irakasleen ahotan ere. Izan ere, ikasle etorkin baten harreraren antolakuntza lan gehiegi suposatzen du, irakasle batek eutsi ezina, honek duen ondorioekin: irakaslearen jarrera positibo eza eta harrera prozesua defizienteki eramatea.

- Eskola batzuetan “kontzentrazioak” gertatzen ari dira. Eskola batean ume etorkinen kopurua haundiagoa egin ahala, guraso autoktono batzuk seme-alabak eskola horretatik ateratzen hasten dira. Horrela, geratzen diren plaza libreak etorkinak eskolatzeko erabiliko dira. Horrelako egoerak, autoktonoen jarrera xenofoboak haundiagotzen ditu, ikasle etorkinen presentziagatik hezkuntza kalitatea gutxitzearen pertzepzioa maila berdinean igoz.

Beraz, aipatutako egoera hauek, eta hauen moduko beste asko sahiesteko, ezinbestekoa da hezkuntza interkultural bat eskolan barneratzea, jarrera xenofoboak alde batera utziz eta jarrera interkultural bat izatea ikasle etorkinekiko. Interkulturalismoa honako irizpideak eskaintzen dizkigu: lehenengo, beste kulturak aztertu beraien patroi kulturalak jarraituz; bigarrengoz, beste kulturetara hurbildu topaketak izan ditzakeen beldurrak kanporatzeko; hirugarrengoz, berdintasunez hurbildu ikasleari, paternalismoa eta gaineko-menpeko harremana sahiesteko; eta azkenik, kulturen ikuspegi kritikoa izatea, pertsonek dituzten ezaugarri anitzak onartu ahal izateko.

Eskolan, hezkuntza interkulturalaren barneratzearen urratsa gainditu ostean, irakasleak prest egongo dira gurasoen jarrera xenofoboei erantzuna emateko eta azken hauei jakin arazteko gizarte anitzetara egokitu beharra dutela.

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 5

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

Gizartea-Eskola lotura. Eskola INKLUSIBOA

Hezkuntza sisteman, jarrera xenofoboei erantzuna emateko eta pertsona guztien parte-hartzea berdintasunean egin ahal izateko, iadanik praktikan jartzen ari den beste hezkuntza eredu bat dugu. Eskola Inklusiboa, alegia, non gurasoak, auzoak eta ikastetxeak bat egiten dute. Elkarbizitza eredu honek, talde kohesia errezten du eta kulturen arteko egokitzea bermatu dezake. Ezinbestekoa da eskola eta gizartearen arteko elkarlana, pertsona guztien arteko errespetua lortu arazteko eta elkarbizitza eszenatoki batera heltzeko.

Hala diosku Mª Pilar Melguizok, Gasteizen kokatzen den Ramon Bajo ikastetxeko zuzendariak (2007(e)ko Abendua):

“Eskola Inklusiboa auzoko eskola da, non petsona eta elkarte guztiek, zera, irakasleak, gurasoak, ikasleak, auzo-hezitzaileak eta auzo elkarteak elkarlanean aritzen dira aldi oro. Eskolak auzotik jasotzen du, eta aldi berean, eskolak auzoa hezi eta eralda dezake. Eskola Inklusiboaren bokazioa ez da soilik haurrak heztea, auzo osoa baizik. Egiten den guztia auzora transmititzen da.”

Dena den, kultura ezberdinen pertsonen egokitzeari buruz hitz egiten dugunean kontzeptu asko aipatu daitezke. Hauen artean integrazioa dugu, atal honetan jorratzen ari dugun inklusioarekin bereiztu behar dena. Integrazioa, hezkuntza behar bereziak dituzten ikasleen normalizazioan oinarritzen den bitartean, Inklusioa giza eskubide bat da, non ikasle komunitate osoa berriztu beharreko hezkuntza sisteman parte-hartzen duelarik.

Mondragon Unibertsitateko “Ideas esenciales de la Educación Inclusiva” izenburuko artikuluan (2007) irakurri daitekeen bezala, helburua ez da bereiztutako ikasle talde bat hezkuntza sisteman egokitzea, sistema bera bere oinarritik mugitu gabe, baizik eta ekintza curriculum osoaren aldaketan oinarritu beharko litzateke, metodologiak, hezkuntza-sistemak, azpiegiturak, antolaketa-egiturak, etab. aldaketa honetan parte hartuz. Inklusioa giza-komunitate modelo bat da, non ikastetxea eta eskola-komunitatearen parte-hartzea beharrezkoa da. Aztertu beharreko curriculumean helburua ez da ikasleek eduki ezberdinak ikastea, baizik eta eduki hauek modu ezberdinetan ikastea.

Gure gizarte xenofobo eta tradizionalean, Hezkuntza Inklusiboa bide egokia izango litzateke gurasoen ikuspuntu mugatuari irtenbide ezberdinak emateko.

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 6

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta Hizkuntzen Irakaskuntzan irakasle

gisa aritzeko gaitzen duen Unibertsitate Master Ofiziala.

Ondorioak

Arestian aipatutako globalizazio fenomenoa, teknologia berrien agerraldia, hedabideen eragin pozoitsu eta manipulatua, etab. giza harremanetan islatzen da, lagun hurkoa onartzen ez dakigulako eta gizartean parte hartzen dugunen artean bakarkako jarduerak gero eta arruntagoak direlako.

Beraz, hezkuntza arloan ditugun gatazkei aurre egiteko ezin bestekoa da zailtasunak eta oztopoak positibatzea, elementu hauek aukera bihurtuz.

Sinistu behar dugu desberdintasun kulturala eta soziala aberastasuna dela. Irakasleek horrela pentsatu behar dute, ikasle eta gurasoei horrela transmititzeko.

Gainera, ikasle etorri berriak hainbat ezaguera dituzte (matematikak, hizkuntza, geografia, etab.) eta hauek eskolan erabili behar dira aukera bezala.

Beste alde batetik, etorkinen eskolatzeak ekartzen dituen hezkuntza berrikuntzak aurrerapen bezala ulertu behar ditugu eskola mailan. Modu honetan, etorri berrien eskolatzea eskatzen duen metodologia tradizionalen berrikustea aukera emango liguke ondo egiten ez diren prozesuak zuzentzeko.

Ezin dugu ahaztu ere kultur anitzak ikasleentzako primerako aukerak direla konpetentziak garatzeko: kultura desberdinen balioak aintzat hartu, errespetua beste kulturetako pertsonekiko, gatazkak bideratzeko gaitasunak, etab.

Beraz, XXI. mendeko eskoletan ditugun kultur anitzak planteatzen dizkigute etorkizunerako zein gizarte mota eraiki nahi dugun eta zer egiteko prest gauden hori lortzeko. Lan honen garapenean errepikatu dugun bezala, irakasleen inplikazioa ezinbestekoa da gizartean behin eta berriro ageri diren jarrera xenofobo eta sinplekeriak zuzentzeko.

3. BIBLIOGRAFIA

Monika Madinabeitia; Amelia Barquin; Ane Urizar. Zenbait datu inmigrazioaren inguruan. Mondragon unibertsitatea: Eskoriatza

Inmigrazioaren Euskal Behatokia (2009). Atzerriko inmigrazioaren inguruko jarrerak eta pertzepzioak. Ikuspegi; 28 zbk.

Barquin, A. (2008). Eskola eta inmigrazio berria; zer aldatzen ari da hezkuntza sisteman?. Hezkuntzaren gaineko berbaldia, UPV/EHU.

Colectivo Ameni (1994). Educación intercultural: análisis y resolución de conflictos. Madrid, Ed. Popular.

Jordan, J.A. (2001). La educación intercultural, una respuesta a tiempo. Barcelona (Edinoc). El concepto de ducación intercultural (46-55 orr.)

Gasteiz: Kultur aniztasuna: auzotik eskolara eta eskolatik auzora. Kontsulta: 2007(e)ko Abendua. Iturria: http://www.hikhasi.com/Gasteiz-Kultur aniztasuna.htm

La escuela inclusiva. Kontsulta: 2007-05-02. Iturria: http://laescuelainclusiva.blogspot.com/

Kulturartekotasuna eta Eleaniztasuna 7