Bizkaiko Golkoko arrain abisalak

BIZKAIKO GOLKOKOBIZKAIKO GOLKOKOAARRAIN RRAIN AABISALAK BISALAK

Egilea: Fernando Pedro PérezA.D.E.V.E.

IRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDEN ESPEZIEAK DEFENDATZEKO ELKARGOAArgitaratzailea: ADEVE

Argazkiak: Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Jokin Zuri, Ane arizti, Luis Garai,Jon Uria, Kepa Zalakain. Diseiñua: Cristina Ruiz Urionabarrenetxea. Itzultzailea: Hori-Hori.

Lehen argitaldia: 2005ko maiatza ISBN: 84-934100-9-8 Legezko gordailua: BI-967-05

Arrainen gorputza fusiformea daorokorrean, lateralki konprimatu

samarra, eta dituen hiru atalen artean-burua, enborra eta isatsa- iragapengraduala agertzen delarik. Ornodunlurtarren kontrara, sama falta da, hauda, buru eta enborraren tarteko zonaestu eta mugikorra.

Tegumentua bi geruzaz eratutadago: jatorri ektodermikoa duen epi-dermiaz eta mesodermotik eratorri-tako dermiaz. Epidermia mehea etaepitelio pluristratifikatuduna da;zelula jariatzailetn oso aberatsa da,eta ez du azaleko keratinizaziorikagertzen. Dermia lodiagoa etagogorragoa da, eta geruza desberdi-netan kokaturik dauden zuntzezzeharkaturik dago. Tegumentuarenosifikazioa gertatu da, selakioetanezkata plakoideoak (dentikulu dermi-koak) eta teleosteoetan ezkata arrun-tak garatu direlak. Lehenengoak,plaka basal batez eta, honetan itsatsi-rik dagoen eta atzerantz epidermiazulatzen duen dentikulu batez osotu-riik daude. Ezkata plakoideoen era-kuntzan, tegumentua osotzen dutengeruza biek laguntzen dute, epider-miak eta dermiak. Teleosteoen ezka-tak, orokorrean, plaka oseo meheakdira, elkarren artean teilakatuak.Dermian kokaturik daude, soilik

geruza honetatik eratorriak izanik.

Arrainek, goi-mailako ornodunen bipare gorputzadarrei dagozkien hegatspektoral eta bentralen ondoan, bakoi-tiak diren gorputzadarrak dituztekopuru aldakorrean: hegats dortsala,hegats kaudala eta hegats anala,zeintzuak, etenik gabeko hegats pri-mitibo bakar baten aztarnatzat kontsi-deratu behar bait dira.

Eskeletoa kartilagoz osoturik dagoselakioetan, eta teleosteoetan osifika-tuta ia erabat. Ornoak anfizelikoakdira, hau da, aurreko eta atzeko alde-ak konkaboak dira, elkarren segidandauden bi ornoren artean korda dor-tsalaren hondakinez beterik dagoenhutsunea geratzen delarik. Orno oseobakoitzean arku neural bikoiti bat ego-ten da goi-aldean, eta beste bat behe-aldean beroni arku hemala esatenzaiolarik. Orno kartilaginosoetan goi-pare bi eta behe-pare bi existitzendira, tamainu desberdinekoak. Arkuneuralek bizkarmuina besaskatu etababesten dute. Arku hemalak itxi egi-ten dira isats-aldean; enbor-aldeanelkarretik aldendu egiten dira eta aldebakoitzean bitan banatzen: ornoarenapofisi transbertsoa eta saihetsa(saihets hemala). Teleosteo gehienensaihetsak bentralak dira eta ez dagoz-

BIZKAIKO GOLKOKO ARRAIN ABISALAK

2

ARRAINAK, ANTOLAKUNTZA OROKORRAARRAINAK, ANTOLAKUNTZA OROKORRA

kie selakio, anfibio eta amniotoensaihetsei, berauek muskulu-septutransbertsaletan jaio direlarik saihetsdortsal modura. Esternoia arrain guz-tietan falta da.

Bakanka, bizkarrezurrak hegats kau-dala bi lobulu berdinetan banatuta du(difizerkia). Zenbait arrainetan, bizka-rrezurra hegats kaudalean sartzeangorantz konkortzen da, eta bere lobu-lu dortsalean sartzen da; kasu hone-tan, hegatsak kanpo-aldetik ere itxuraasimetrikoa agertzen du (heterozer-kia). Bizkarrezurreko azken zatimakurtua, laburra eta etengabekoaden hezur-pieza batetara urri daiteke,teleosteoetan gertatzen den modura,homozerkia deritzen ageriko difizerkiaeratuko delarik.

Selakioen kranioa, jarraia eta guztizosoa den kranio kartilaginosoa da(kondrokranioa). Teleosteoetan, karti-lagoak ia osoki hezurrez ordezturikdaude. Arrainen kranioko piezennomenklaturarako, amniotoen kranio-aren kasurako erabiltzen diren izenakhartu dira; hala ere, hezurren kopuruaasko aldatzen da familia desberdine-tan eta homologazio ona egitea,askotan, ezinezkoa da. Jatorri etakokapenaren arauera mota bitakohezurrak daude, gaineztadura-hezu-

rrak (hezur dermikoak, mintz-hezu-rrak) eta ordezpen-hezurrak.Lehenengoak ehun konektiboarenosifikazio zuzenaz sortzen dira ele-menru kartilagotsu bati gainjarrita.Bigarrenak, elemturen baten lekuahartu eta osifikazio endokondralezbilakaturikoak dira. Bai zerebroarenhezurra ("neurokranioa"), bai goi-baraila, behe-baraila eta bai arkubrankialen sistema ere, ondo banatu-riko atal gisa agertzen dira.Neurokranioa lehenengo ornoekinfusionatuta dago batzutan, baina, kra-nio eta bizkarrezurraren arteko artiku-lazio bat falta da zeharo. Arku bisze-ralik aurrekoena arku mandibularbihurtzen da; haren goiko zatia karti-lago palatokarratu bilakatu da etabehekoa kartilago mandibular, etabata eta bestea selakioetan hortzenbidez defendaturik daudela, goi- etabehe-maxila gisa funtzionatzen dute.Teleosteoetan, kartilago palatokarra-tuaren funtzio, bi hezur dermikota-rantz transferituta dago, premaxilarraeta maxilarra hain zuzen. Hauen atze-ko portzioa, zeinak behe-barailarekikoartikulazioa eratzen bait du, osifikatuegiten da, hezur karratua eratuz.Aurreko portzioak, hots, zubi palatino-ak, aho-sabaiaren ganga oseoarenerrudimentua eratzen du, bertan gai-neztadura-hezur batzu ezarriz, zein-


4


tzuek zubi kartilaginosa desagerteraz-ten bait dute ezari-ezarian. Kartilagomandibularretik, Meckel kartilagoaderitzon aurre-portzio zabala bizitzanzehar mantenduko den bitartean,atzeko portziuoa hezur artikular bihur-tzen da. Behe-baraileko hezur dermi-koen artean, hezur dentalak aipatzeamerezi du, elementurik konstanteenabait da.

Bigarren arku biszeralak arku hioide-oa du izen. Bi piezaz eratuta dago,goikoa, hiomandibularra delakoa,teleosteoetan eta bai selakio batzutanere, karratuaren eta kranioaren arteantartekatuta dago, arku mandibularra-ren aparatu eskekizailerako balioduelarik. Gainontzeko arku biszera-lek, normalean bost daudelarik, arrailbrankialak banandu eta brankiak eu-tsiko dituzte. Teleosteoetan brankiakkanpo-estaldura oseo batez babestu-ta egoten dira (operkulua).

Hegats pektralak eta bentralak arkueskeletiko bitatik esekirik daude, gerrieskapularra eta gerri pelbikoa hainzuzen, primitiboki bizkarrezurrarekikoindependenteak direlarik; hala ere,teleosteoetan, gerri eskapularra kra-nioaren atze-aldean eutsirik dago, etaligamentu bidez sendoki lotuta.Hegatsaren eskeletoak alde bi era-

kusten ditu, oin-aldea eta alde perife-rikoa. Alde basala elemtu gutxi bainasendoz osotua da, selakioetan kartila-gozko eta teleosteoetan hezurrezkodirelarik. Periferikoki erradioak daude,ugari eta zaluak dira. Elementu eske-letiko guzti hauek abaniko-itxura dute.

Arrainen muskulatura, nagusiki, gor-putzaren alde biak betetzen dituztenmuskulu longitudinal dortsal batez etabeste longitudinal bentral batez eratu-ta dago. Ehun konektibozko septuenbidez, bata bestearen barnean sar-tzen diren eta elkarren segidan dau-den segmentuetan zatiturik daude,miomero direlakoak. Miotomoetatikeratorririko muskulatura "somatiko"horren ondoan, esplaknotomotik era-torria den eta aparatu mandibularra-ren eta arku brankialen zerbitzurakodagoen muskulatura "biszerala" behadaiteke. Gorputzadarren muskulaturaenborreko muskulaturatik sortua da.

Zerebroa, duen itxura luzatuagatik,usaimen-lobuluen bolumenagatiketa mesentzefalo eta metentzefalo-aren garapen sendoagatik karakte-rizatuta dago. Telentzefaloa (=pro-sentzefaloa), esentzialki, bi lehe-nengo bentrikuluen zoruan kokaturi-ko bi gongoil basalez (Corpora stria-ta) eratuta dago, oraindik goi-orno-


6


dunen moduko kortexa falta delarik;beronen ordez estratu epitelial bataurkitu ohi da.

Arrainen usaimen-organoa hobiskabiz osotua da; bertako usaimen-mukosa tolestuta dago. Hobisken ire-kiuneak zubi kutaneo banaz erdibitutaegon daitezke, aurre- eta atze-irekiu-nea eratuz: aurrekotik ura sartu atze-kotik irten egiten da. Soilik arrain dip-nooen kasuan dago komunikaturikhobisken zolua aho-barrunbearensabaiarekin.

Begia, duen kristalinoaren esfera-itxu-rak karakterizatzen du. Hurbilekoikuspenerako fokatuta dago, baina,teleosteo askotan, kristalino eta erre-tinaren arteko tartea laburtzen duenmuskulu baten eraginez (musculusretractor lentis), ikuspen luzerakodoitu egin daiteke.

Arraien organo estatoakustikoa labi-rintoa da. Labirintoa utrikuluaz (hirukanal semizirkular handiduna) etasakuluaz osoturik dago; sakuluanexkreszentzia txiki bat beha daiteke,lagena deritzona, zeina, goi-mailakoornodunen koklea delakoari baitdagokio. Labirintoak, grabitate etaerrotaziorako sentimen-organomoduan funtzionatzen bide du.

Gaur egun experimentalki egiaztatutadagoen entzumen-organoaren esan-gura, luzaroan ukatu izan zaio.

Organo lateralak soilik arrainetan etauretako anfibioetan aurkitzen direnmota berezi batetako organo sentso-rialak dira, zeintzuek ur-korrontearenaurrean erantzuten bait dute. Botoisentsorial egitura bakunekoak dira,buruan zehar hiru lerrotan eta gorpu-tzean zehar lerro lateral deritzonbeste batetan ipinita daudelarik.Organo hauek, gorputzaren azaleanjarririk daude anfibioetan; arrainetan,berriz, kokapen sakonagoa dute.

Aho-barrunbeko eta errai-eskeletokohezur gehienek hortzak eduki ditzake-te. Arrainetan, hortz higatuak etenga-be ordezten dira hortz berriez. Aho-barrunbeko zoladura, oso higikorra ezden mihi batetan altxatzen da.Esofagoa, oro har, laburra da, etaurdailak desberdintasun gutxi du.Hestea, espiral bat marrazten duenbarne-tolestura batez horniturik dago.Selakioetan eta beste talde batzutan,edo bestela, bere aurre-portziotik irte-ten diren itsu ugariz, teleosteo gehie-netan; itsu horiei apendize pilorikoderitze. Area, gibela eta barea betidaude, eta behazun-maskuria ereaskotan agertuko da.


8


Arnas organoak brankiak dira, brankiaestaliak eta brankia estaliak eta bran-kia pinnatuak izan daitezkeelarik.Arraildura brankialen kanpo-irekiune-ak, lehenengo kasuan, zubi tegumen-tario luzeez banatuta daude, zein-tzuek, arrailduren paretatan sarturikdauden zakatzak ezkutatzen baitdituzte. Bigarren kasuen, aipaturikozubi tegumentarioak falta dira, etaelkarren segidan dauden arraildurenpareta banatzaileak laburtuta daude,halako neurrian, non ganbara brankialamankomun batetan kokaturiko bran-kiak agerian eutsiriko tegumentuarentolestura bat da, zeina, arku hioideoa-ren atze-ertzetik irtenez, brankia deli-katuak estaliz eta babeztuz bait doa.

Aparatu hidrostatiko modura igeri-maskuriak dihardu. Beran selakioetaneta zenbait teleosteotan falta da.Izatez, hestearen ebaginazio moduangaratzen da eta hestearekin komuni-katurik segitzen du konduktu batez(teleosteo askotan atrofiatu egindena). Igeri-maskuria eta lurrekoornodunen birikak organo homologo-ak dira, biak seguraski, boltsa bran-kialetatik eratorriak direlak. Igeri-mas-kuria biltzen duten odol hodiek gasakharen barrurantz pasarazten dituzte,oxigenoa batikbat. Aipaturiko maskuriigerilaria, normalean aparatu hidros-

tatiko modura erabiltzen da, baina,dipnooetan egitura albeolarra du, etabirika modura funtzionatzen du.Zenbait teleosteotan, maskuriaren etakranioaren artean, elkarrekiko higiko-rrak diren eta maskuritik lalabirintorai-no barne-presioko oszilazioak bidal-tzeko propioa dirudien hezur txikiensail bat tartekatzen da, Weber osiku-luak hain zuzen ere; soinuak gidatze-ko osikulu hauek duten garrantziaexperimentalki frogatuta dago.

Bihotzak kokapen oso aurreratua du,justu zakatzen atzean dagoelarik.Zelomaren portzio nabarmena erre-presentatzen duen perikardio batetangorderik, bentrikulu batez eta aurikulabatez osoturik dago. Gorputzeko odolbenosoa bena-altzo batetan biltzenda, nondik, aurikula-aldera pasatzenbait da, eta hemendik, berehala, bran-kietara bultzatzen duen bentrikulu-aldera. Bihotza, bihotzaren berarenparte den kono arterialaren bidezluzaturik dago (selakioak). Kono arte-riala, laburtuta eta erraboil arterial ize-neko enbor arterialetik hasierako zatidilatatuaz ordeztuta egon daiteke(teleosteoak). Enbor arterialetik,zakatzetan sare kapilar bihurtzendiren hodi brankial aferenteak irtetendira. Odol arterializatua hodi brankialeferenteek jasotzen dute, zeintzuak,


10


karotida handietara igorri ondoren,atzerantz zuzendurik dagoen behe-ranzko aortan elkartzen bait dira. Bibena jugalarrek buruko odol benosoagidatzen dute bena-altzorantz, eta bibena kardinalek gorputzeko gainerati-ko partetakoa. Alde bakoitzeko benajugular eta kardinalak bena-altzoanisuri aurretik, Cuvier hodi izenaz eza-gutzen den zeharreko laugarren hodibatetan elkartzen dira. Arrainen biho-tza, bistakoa denez, soilki benosoa da,beraren lan bakarra odola brankietarabultzatzea delarik. Ez dago lurrekoornodunen antzera, zirkulazio handieta txikirik: soilik zirkulazio bakunaematen da. Buruak eta gorputzak odolarterializatu garbia jasotzen dute.

Arrainen giltzurrunak, bizkarrezurra-ren azpian kokaturiko organo luzatuakdira. Beraien irteerako kanalak kloakadoaz (selakioak, dipnooak) edo uzkiatzeko irekiune amankomun batetanirekitzen dira, zeina papila batetanaltxatuta bait dago askotan. Ureterenaurre-portzioa dilatatuta dago sarri-tan, eta orduan, "gernu-maskuri" ize-naz ezagutzen da, goi-ornodunengernu-maskuriaren eraketa homolo-gorik agertu gabe.

Arrainen giltzurrunak opistonefros baterrepresentatzen du anatomia konpa-

ratuaren aldetik. Enbriogenesian, baiarrainetan bai amniotoetan, pronefrosbat zirriborratzen da, zeinak, teleos-teo gutxi batzutan bizitza osoan zeharirauten bait du, gainontzeko kasuetanmurriztuta dagoelarik. Pronefrosarenluzapen kaudal modura, piska batberanduago opostonefrosa garatzenda, normalean aurre-portzioa (krane-ala) eta atze-portzio handiagoa (kau-dala) bereiz daitezkeelarik. Irteerakokanal gisa, pronefrosarenaz baliatzenda. Lehen uretere horren ondoan, etaberaren exkreszentzia modura, opis-tonefrosaren portzio kaudalarekinerlazionaturiko bigarren mailako ure-tereak gara daitezke.

Gonadak egitura bikoitiak dira kasugehienetan. Ekoizpen sexualak eraaskotara irteten dira gorputzetik.Elasmobrankioetan lehen ureterea bikanal paralelotan banaturik dago,Wolff kanala eta Müller kanala direla-koak. Opistonefrosaren portzio krane-alak gonadekiko komunikazioa lor-tzen du arretan, espermaren irteera-rako balio duen Epididimo bihurtuz.Wolff kanalak, beraz., lan bihoitzajasotzen du: espermna eta germueroatea. Bigarren mailako uretereakgaratzen direneko kasuetan, Wolffkanala soilik espermiduku modura ari-tzen da. Müller konduktua atrofiatuta


12


dago arretan, "uteru maskulinoa" deri-tzon hondar kaudal bat gorde daiteke-elarik.

Emeetan ez da lotura urogenitalikgertatu, alegia, gonada eta opistone-frosaren arteko komunikazioa. Wolffkanala, hemen, giltzurrunaren kanalbektore gisa erabiltzen da soilik; gil-tzurreneko portzio kaudalaren aldetik,kasu honetan bigarren mailako urete-reak gara daitezke. Arrautzen garraio-az, nabariki garatu diren Müller kana-lak egiten dira kargu. Kanal hauetari-ko bakoitza tronparen pabilioia deri-tzon barrunbe orokorrean zabaldurikopabilioi dardarakoi batez hasten da,zeinak arrautzak hartzen bait ditu,hauek obarioetatik atera ondoren.Tronpa biak, normalean, irekiunebakar batetan elkarturik daude.Obiduktuan, infundibuluarekiko des-berdinak diren egitura-portzio jarrai bibereiz ditzakegu, guruin nidamentalaeta uterua hain zuzen ere.

Teleosteoen obarioek, oro har, zelo-matik eratorria den barrunbea dute,zeinak, obiduktu modura funtziona-tzen duen kanal batetik atzerantzsegitzen bait du.

Beraz, obiduktu biak, kasu honetan,obarioen portzio kaudal eta antzuak

dira, eta seguraski, Müller kanalekinez dute zerikusirik izango. Uzkiarenatzean isurtzen den kanal labur bakoi-ti batetan batuta daude. Salmonidaefamilian antolakuntza desberdinaikusi ohi da. Hauetan, obarioak egitura trinkoakdira; arrautza helduak gorputzarenbarrunbe orokor batetan erortzen diraeta poro genital ertain eta bakoitibatetatik zehar, zuzenean kanpo-aldera ateratzen dira.

Arretan, selakioetan aipaturiko loturaurogenitala falta da. Teleosteoenbarrabil bikoitiek, bigarren mailakokanal deferenteak garatuta dituzteatzerantz, berauen portzio kaudalamodu hauetara bukatuko delarik:uzkian, portzio terminal amankomunbatez; gernu-maskuriaren konduktubektoreak; gernu-maskurian bertan;edo bestela, azkenik, modu indepen-detean amaitu ahal dira, uzkiaren etagernu-ireikiunearen artean, emeetangertatzen denez.

Salmonidae familiakoak dira salbues-pena berriro ere. Beranetan porogenital bat garatu da, zeinak "inbutugenital" baten bitartez testikuluarenatze-alderaino bidera-tzen bait du;inbutu genital hori gorputz-barrunbe-ko ganbara bat da.


14


Iberiar Penintsularen Ipar-kostaldea-rekiko paraleloki datzan zapalda

kontinentala nahiko estua da (eta sal-buespen gisa, soilik, 20 milako zaba-lera gaindityzen du). Zabaleraruntzjarraituz, nahiko aldapatsua den kon-tinental ezponda dugu, 1000 metrota-ko sakoneraraino agudo heltzen dela-rik. Euskal Herriari dagokion itsasluze-zabaleran Cap Breton-eko itsas-peko harana nabari ageri da ezpondaeta zapalda kontinentala Sortalde-Sartalde zentzuan sakonki taiatuz.Haran estu honek, isurialde oso mal-datsuak agertzen ditu eta kilometrohamarreko batzuren zehar luzatzenda. Lautada abisalaruntz gildatzenduen Santanderko itsaspeko harana-rekin artikulatzen da.

Mila eta 2000 metro bitarteko sakone-ran, isurialdean malda nabari agerizjarraitzen du, 3000 eta 4000 metrota-ko batimetrikaraino eta berean man-tenduz, non Bizkaiko lautada abisalahasten bait da.

Cap Breton itsaspeko haranaren ipa-rraldetik 45º N. Latituderaino, ezpon-daren eta 3000-4000 metro bitartekobatimetriako zona aldapa askoz erelehunagoa da, azalera are handiagoahartuz. Kostaldearekiko elkartzutaden transekto bat jarraituz, 45º ko lati-

tudetik iparralderuntz, kontinentalezponda, berriro, nahiko aldapatsuaagertu eta kostaldetik distantzia kon-tsideragarria aurkitzen da (80 miliainguru zenbait puntuan).

Peñas itsas-muturretik iparsartalde-runtz, Le Danois banakoa dugu apai-garria, 1500 eta 2000 metro bitartekosakoneratik azaleratuz eta 460 metro-ko batimetriara helduz. Bere paretasakonak, Ekialdera etaHegoekialdera, Torrelabega etaLastres itsaspeko hobien isurialdeekeratzen dituzte, hurrenez hurren.

Orainarte azertu dugun topografia,kurba hipsografiko edo hipsometri-koaren bidez eskematikoki ikus dai-teke. Bertan, itsas-hondoetan ager-tzen diren gorabehera topografikoaipagarrienak adieratzen dira.Lehorreko lurreeeeen ondorean etazabaleraruntz jarraituz aldapa txiki-ko zona bat agertzen da, zapalakontinentala deritzona, 150 metrota-ko sakoneraraino, eta zenbait kasu-tan 200 edo gehiago metrotaraino,hedatzen delarik.

Mantenugaiei dagokienez zapaldakontinentaleko ur-bilduak aberatse-nak direnez, ellika-kateen zehar,arrain eta beste zenbait baliabide


16

ITSAS HONDOKO TOPOGRAFIAITSAS HONDOKO TOPOGRAFIA

halieutikoen ugaritasun handiagoasorteratzen dute.

Zapalda kontinentalari jarraituz, sarri-tan maldatsua den erripa bat agertzenda, kontinental ezponda deritzona,200 eta 2500 metrobitarteko sakoneranzabaltzen delarik.

Ezpondaren oinarritikhasi eta zabaleraruntz,lautada abisala heda-tzen da, malda txikidu-na, eta kontsideratzenari garen sektorean4000 etro baino sako-nera handiagoetarairisten delarik (ia 5000metrotaraino). Lautadaabisaleko toki batzue-tan itsaspeko mendiisolatuak edota kateakazaleratzen dira, esate-rako gailurre erdi-ozea-nikoak.

Mundu mailan, lautadaabisala 6000 eta 7000metrotaraino hedatzerairisten da. Kota batime-triko hauetan, alderdibatzuetan, aipagarrikiOzeano Barean, hobi

abisalak aurkitzen dira, itsas-hondokoebaki luze eta estuen erara agertuzeta pareta ia bertikalak aurkeztuz.Ezagutzen diren sakonera handienaklortzen dituzte, hau da, 11100 metroMarshall irletako hobian.


18

ITSAS HONDOKO TOPOGRAFIAITSAS HONDOKO TOPOGRAFIA


20

Hondo batial eta abisalak alemehezko substratu higikorrez era-

turik daude batez ere: hohiak eta buz-tinak, alegia (baita harea, kaskailua etaharkaitza ere aurkitu izan arren).

Estaia batialaren ezaugarria, jalkin lito-ral-edukin aldakorra agertzeagatikhemipelagikoak deritzen jalkinen (lohihemipelagikoak hain zuzen ere, zein-tzuk zapalda kontinentala estali etaizaki bentoniko, pelagiko eta lehorrekojatorrizko hondakinez eratuak baitdira), zein jalkin eupelagikoen presen-tzia da. Jalkin hemipelagikoen gaiorganiko-edukina zapalda kontinenta-lerainoko distantziaren arabera dagoeta nahiko altua da oraindikan (jalkinlitoralerarekin konparatuez gero). Gaiorganiko hauen jatorria itsasertzekopopulazio bentoniko eta pelagikoetandantza, domeinu ozeanikotik baino,domeinu neritikotik are gehiago.

Jite hemipelagiko hau frakzio meheakematen du (deposito handia), zeinekekarpen pelagikoaren benetako dilu-zioa sorterazten bait du. Nahizeta jalkinhemipelagikoak estaila batialarenbereizgarriak izan, bai zapalda konti-nentalean eta bai lautada abisaleanaurki ditzakegu ere maiz.

Jalkin eupelagikoak itsas-hondoarenazalera gehiena estaltzen dute, eta

beraz, lautada abisala.

Izaki pelagikoen kanpoeskeleto eta kizikanpoeskeletikoez osatuta dago,esentzialki, izanik bentonikoen etasakonera handietako fauna iktiologiko-aren, zein jatorri lehortarreko zatikikoloidalaren ekarpena kontuan hartze-koa izan arren. Zatiki organiko-pelagi-koaren portzentaia eta jite kimikoarenarabera sailkatuz, zera dugu: - kare-lohiak: bere batezbestekoCO3Ca-edukina %65koa da,Foraminifero-globigerinidoena zatiprintzipalena izanik (edota globigeri-nena, baita kokolitoforo-jalkina deri-tzona ere), mundu mailan ugaritsuenadelarik. Ozeano Atlantikoan, itsas-hondoko bi heren baino gehiago har-tzen ditu, eta Bizkaiko Golkoaren lau-tada abisala estaltzen du. Bertan,pixuan, Foraminifero pelagikoen kan-poeskeletoak nagusitzendira,aldiz,kopuruari dagokionez ugari-tsuenak kokolitoforoak dira. Alderdikorrontetsuetan, jalkin honen eta gas-teropodo txikien kanpoeskeletoenarteran nahasketa sor daiteke,Pteropodo-jalkina delakoa agertuz,orduan (aragonitozko eskeletodunak).

Lohi-silizeoak: gutxienez, %20 SiO2-adutenak, baina CO3Ca ere, edukidezaketalarik. Itsas-hotzetan eta aza-laramendu zonetan, diatomeen jalki-

ITSAS HONDOETAKO JITEAITSAS HONDOETAKO JITEA

nak agertzen dira, ur-bilduen ugarita-suna adieraziz; itsas epelagoetan,berriz, radiolarioen jalkina aurkitzen da,SiO2-an aberatsa (%70 arte).

-Sakonera handietako lohi gorriak(Bizkaiko golkoan ez dena aurkitzen):aurreko jalkinen baino kizi mehagoakagertzen ditu, eta bestalde, burdin etamagnesio-edukina handia du. Lohihonetaz estalita dauden itsas hondoe-tan, 4000 m.tako sakoneran, bertatikmetal natzuk ateratzeko helburua zelamedio, ikerketa ezberdinetan aztertuakizan diren nodulo polimetalikoak aurki-itzen dira.

Euskal Herriko itsas-eskualdeetan (lanhonetan kontsideratu dugun bezala)jalkin bi mota nagusi bereiz ditzakegu:jalkin hemipelagiko bat, jatorri lehorta-rra duten elementu eta Pteropodo-enkanpoeskeletoetaz eratua, “grossomodo” kontsideratuz, 2000-2500 m.arte eratzen delarik, eta jarraian, globi-gerinazko jalkina (Globigerinideoa),Bizkaiko Golkoaren hondo abisalaestaltzen duena.

Jalkin eupelagikoen jalkiera-abia-dura motela da, 0,2 cm. Mila urtekobalioa ontzat eman dezakegularik,esate baterako, globigerinazko jal-kinarentzat. Jalkin hemipelagikoen-tzat, berriz, abiadura hau handia-

goa da, 50 eta 60 cm. Mila urtekobaliora irits daitekelarik.

Jalkinen lodiera, batezbesteko 400m.tara irits daiteke, 1000 m.ko lodierasalbuespena izanik.

Egia bada jalkinaren jiteak fauna-ren kkonposaketa baldintza deza-keela, batez ere, bertan bizi denmeio eta mikrofaunari dagokienez,makrofauna abisalaren banaketa,ordea, gai organiko edukinak bal-dintzatzen du bereziki.

Itsas-jalkinak elementu erradioaktibo-ak dauzkate, esaterako, radioa etauranioa. Jalkin eupelagikoen berezkoerradioaktibitatea kontinenteenabaino aski handiagoa da, berez, itsasingurune guztietatik ezagutzen denradio kontzentrazio handiena inguru-ne abisalari dagokiolarik eta jalkinmotaren arabera aldatuz. Oraindikargitugabeko arrazoiengatik, jalkinenradio-kopurua 10-20 cm. Bitarteanazalerako geruzatik behera handia-goa izan daiteke. Dirrudienez, bizi-bentoniko abisala (batez ere, faunaendogenoa), milaka urteen zehar,erradiazioen eraginpean izan dira.Erradiazio hauen eraginari buruz,sakonera handiko fauna bentonikoa-ren gain aurrerago aipatzeko aukeraizango dugu.


22

ITSAS HONDOETAKO JITEAITSAS HONDOETAKO JITEA

Esan dugunez, itsas-hondokodomeinua oraindik ez dago nahi-

ko aztertuta, izaki bentoniko edotapelagikoen gain zenbait faktore fisi-koren (pH,karbono anhidridoa etaabar) eraginaren ideia garbi bat iza-teko. Beste faktore batzuei dagokie-nez, esaterako jalkinen jitea, presioaeta tenperatura (agian garrantzitsue-nak), datu erabilgarriek, nahiz etasarritan oso erdizkak izan, fenomenokonkretu batzuk nola izango direnprozesatuaz ohar batzuk, edo gutxie-nez itsas sakonera handiko ingurunefisikoa nolakoa izango denari buruzidea bat emango digute.

TENPERATURA ETA GAZITASUNA

Itsas-animalien bizimoduan partehartzen duten faktore garrantzitsue-netako bi tenperatura eta gazitasunadira. Ur-bilduen propietate fisiko-kimikoak determinatzen dituzte, etahorrez gainera, tenperatura eta gazi-tasunaren ondorio biologikoen arte-an koerlazio konplexua agertzen da.

2000 m. baino sakonera handiagoe-tan gazitasun aldaketak, gehienetan,niminoak ohi dira, batez bestekogazitasuna % 34,8koa izanik (atlanti-koan eta orokorrean), eta aldiz, alda-kuntza % =,2koa. Hondotik gertuko

gazitasun aldaketa txikiak, dirudie-nez, garrantzi biologikorik ez dute.

Erdi sakonerako animaliei dagokie-nez, metabolismo eta aktibitatea,zein ugalketa, banaketa bertikala etahorizontala, dimentsio, eta izakienformaren gain tenperaturaren eraaskotako eraginak ezagunak dira.

Erabaki ziren ondorioetatik askosakonera handietako animalientza-to- nar daitezke, agian; dena delaegiaztapen esperimentala ezinbes-tekoa bihurtzen da, zein sarritan ezden hain erraza baizik eta oztopozbaterikoa.

Bi mila metro baino sakonera han-diagoetako tenperatura, era oroko-rrean, 0,5 Z. eta 4º Z. bitartekoa ohida (nahiz eta hauetatik oso urrindu-tako balioak, ere, zenbait tokitan,agertu, esate baterako 14º Z.Mediterraneoan, -1,2º Z. Artiko etaAntartikoan eta 6º Z. Caribe itsaso-an). 1969. Urtean Archimède batis-cafoaren kanpainaren garaian,Azores-en hain zuzen ere, 2000 eta3000 nm. Bitarteko sakoneran 2,9eta 3,9 Z. bitarteko tenperaturakneurtu ziren.

Bizkaiko Golkoan eta honen zehar,


24

IGURUNE FISIKOAIGURUNE FISIKOA

hondo abisalean Fluxatlante zelakokanpainan, 1985. Urtean, “suroit”itsasuntzi frantziarrak josatakodatuak ondoko hauek izan ziren: 2,5ºZ.ko tenperatura gutxi gora beheraeta % 35 eko gazitasuna, 2250 m.kosakonera inguruan 3900 m.tan, ten-peratura 2º Z. baino apur bat altua-goa zen eta gazitasuna, berriz,%34,75 inguru.

Bruun-ek psikrika hitza proposatuzuen 10º Z. baino temperaturabaxuagotan bizi den uretako faunaizendatzeko. Bere txandan,Menziesek, 1963. Urtean, hipopskri-ka hitza, 0º Z. baino tenperaturabaxuagotan bizi den fauna adierazte-ko ibili zuen.

Itsas sakonera handietako tenpera-tura baxu honek animali poikilotermi-koen fisiologian eta hazkuntzan era-gina izan daitekeela gazitasunarenondorioen arteko erlazioa ez bilatzeagerta daiteke zeren,sakonera abisa-letan, fisiologikoki esan den gazita-sun aldaketarik ez bait da ezagutzen.Hau dela eta animali hauek, segu-raski, arras estenotermikoak izangodira. Forma abisalek, beste talde poi-kilotermikoentzat ezagutzen denestenotermia maila, erraz gainditukodutela onartzea arrazoigarria dirudi,

egokotzr genetiko apal halako bat,tenperatura urtaroar uniforme etakonstante batetara lotuta, itxarondaitekeena izanik. Egoera hau, erral-dotasuna deritzon fenomenoaridagokionez, oso esanguratsua izandaiteke; animaliek tenperatura ho-tzenpean izari kontsideragarriak lor-tzen dituzte, hain zuzen ere, meta-bolismo eta hazkuntzearen tasa txi-kiekin erlazionatuta egon daitezkela-rik, zeintzuk umatze sexualarenatzerapena eta bizitzaren luzarape-na bait dakartzate.Baiezpen hau ezda hain aprioristikoa, sakonera gutxi-ko izakiekin gertatzen denaren extra-polazio bat da eta.

Sakonera handietako izakien gaintenperaturaren eraginari dagokionez,isopodo abisalean ezaugarri sexua-lak garapen bidean dituzten larba-hankadun erdidimentsio animalienagerkunza sarritan gertatzen dela,aipatua izanda. Fenomeno honenazalpena, oraindik ikerketa anitz etaetengabeak eskatuko ditu.

OXIGENOA

Gaur egungo ezagupen egoerarenarabera, estaila abisalaren mailaguztien oxigeno-edukina, alde bate-tik, jalkinak gatik baldintzatuta dago,


26


hondo gehienetan oxidazio egoerabatetan aurkitzen bat dira. Bi mila etalau mila metro bitarteko sakoneranoxigenoak 6,30-6,34 ml/litroko artekobalioak agertzen ditu.

Oxigeno-kontzentrazio zonen etaanimali espezieen banaketarenerlazioa izatea zinesgarria suerta-tzen da, nahiz eta gaur egungo eza-gupen mailaren arabera egiaztagai-tza bilakatu.

Oxigeno-edukinaren eraginarenikasketak, fauna sakonari dagokio-nez, ikerketa ugari eskatzen dituoraindik. Dena dela, animali espezieezberdinak duten oxigeno kontsumo-ari buruzko zenbait lan egin dirabitartean.

PRESIOA

Itsas-sakonera handitako izakiak,jakina denez, presio handiak jasandituzte, sakonera hamar metrokobaria bat gehitzen delarik.

Sakonera gutxitako hainbat organis-moen presioarekiko jokaerari buruzdatu anitz ezagutzen badira ere,izaki abisalen fisiologiaren gain, pre-sioak duen eragina ez da oraindikongi ezagutzen, zeren, animali

hauek harrapatzeak eta mantentze-ak, bere ohizko presioan, eskatzendituzten eragozpenak direla kausa.Dena dela, bere ekintza sakonerahandietako izakiengan eragin nahikogarrantzitsua izaten ez da batereonargaitza. Jakina da, adibidez, pre-sio hidrostatikoak (uraren dentsitate-aren eta sakoneraren funtzioa, hainzuzen ere) soluketen propietate fisi-ko batzuk eragiten dituela, esatera-ko, likina, oreka ionikoa eta bere ero-ankortasuna, zein gasen disolbaga-rritasuna, eta bestr eroankortasuna,zein gasen disolbagarritasuna, etabeste zenbait. Hau dela, eta, presioaltu batek itsas-uraren propietateakaldatzen dituela eta ondorioz, eraez zuzenean, sakonera handitakoizakien fisiologia eta ekologia eragin-tzen duela, onartzea legezkoa da.Hau dela eta,zenbait ikertzaileren-tzat, presioa, hautapen naturalarenfaktore garrantzitsuena da, hondokofaunaren gain duen eragin zuzenagatik. Bestalde, presioa, estailahadalean zenbait animali-talderenegonezaren arrazoia dela; presiohidrostatikoaren eragina itsas-ani-malien banaketa bertikalarekiko, ten-peraturak duenarekin urazaleko ani-malien banaketa hegotarrari dago-kionez, konparatua izan daitekela,eta gainera, presioa sakonera han-


28


dietako faktore ekologiko txit garran-tzitsutzat jotzen dute, non, fauna ezinda bhizi presio horrekiko egokitza-pen fisiologiko bat jasan gabe.Maurice Fontain irakasleak, 1930.Urtean jadanik, sistema bizidunen-gan presioaren ondorio ezberdinakegieztatu ondoren, faktore hau ezindela gutxitzat jo sakonera handietak-ko bizitzaren arazoa nahi bada iker-tu, baieztatu zuen.

Espezie euribatikoei dagokienez,etorkizunean egingo diren azterke-tak, sakonera ezberdinetan bizidiren populazioengan ezberdinta-sun morfologikoak argieraztu, edotapopulazio horiek fisiologikoki bereizdaitezkeela frogatzea, erabat daite-keena da. Adibide gisa, Neotanaisserratispinosus oskolduna aipatuaizan daiteke bi itxura agertzen ditue-larik: bata arrunta, 700 eta 3500 m.artean bizi dena, eta besteahadala. Bi itxura hauek morfo-logikoki antzerakoak izanarren, fisiologikoki desberdi-nak dira.

Sakonera gutxitan bizi direnizakiez baliatuz, itsas-sakone-ra handienetan jasaten direnpresioen efektuei buruzkoesperimentaketak burutu ziren.Halako esperimentaketak

jasan zituzten animali gehienak, las-ter hil egin ziren, ehuneko baria gu-txiko presiopean, konplexutasunorganiko handieneko animaliak pre-sioaren ondorio zoritxarrekoak paira-tzen lehenak zirela egiaztatua izanik.Ehun baria inguruko presioek oskol-dun txiki eta marmoka batzuen akti-bitate-gehikuntza eragiten zuten,baina, presio handiagoek, denboraldiluze batetan eginez gero heriotzaerakartzen zuten.Honelako esperimentu moten barne600 bariako presiopean, adibidez,Trigriopus sp kopepodoaren garape-nak aurrera jarraitzen zuela egiazta-tu zen, nahiz eta anormalki eta sexoproportzioaren aldaketa bat eraka-rriz, eta bait, Fundulus sp.-ren ume-kien kasuan (arrain telosteoa), 100baria inguruko presiopean biotz tau-padak mantsotu eta gelditzen zirelaere (itzulgarria izanik).


30


Ingurune fisiko abisalaren bereizgarrinagusiena, tenperatura, gazitasun

eta oxigeno disolbatuari dagokien uni-formetasuna da, batipat, sakonerare-kin batera handiagotuz doalarik.

Luzaroan, hondo abisaleko ur-bilduenbereizgarria gelditasuna zelako usteamantenua izan zen.

Azken urte hauetan burututako beha-ketetan, batiskafoaren laguntzaz kasubatzutan, uste honen aurka, sakonerahandietan eta hondotik gertu korronte-ak zeudela frogatu zen.

Ingurune abisaleko ezaugarri fisikoenuniformetasunak, zenbait ozeanogra-fori, denboraldi geologikoen zeharezaugarri horiek aldaketarik ez zuelajasan ondorioztatzera bultzatu zion.Beste autore batzuk iritzi kontrakoakdira, denboraldi geologikoen zeharaldaketak gerta daitezkeela frogatuz.Kontzeptu honetan nozioberri baten sorkuntzadatza, hau da, domeinuabisalean txoko ekologikoezberdinak daudela. Honenondorioz zera dugu, jalki-nen jitea alda daitekeela,eta baita, faunak, ere, alda-keta handiak agertzendituela, kualitatiboki, zeinkuantitatiboi.

Ingurune abisaleko ezaugarriak uni-formetasun itxura gorde arren, lameli-brankioen kasuan esate baterako, ubi-kistak izan beharrean eskualde bate-tan alderi konkretu batzuei mugatuta,besterik ez, agertzen zirela egiaztatuzen. Beste zenbait animali bentonikotalderen lehen argibideak, lamelibran-kioen datuokin bat datoz.

Hainbat autorek, ingurune abisalekozona ezberdinetan izaki-dibertsitatehandia aurkitzen zela agerian jarrizuten. Dibertsitate delako hau,Archimède batiskafoaren kanpainan,Azores-en, nabaritu ahal izan zelarik.

Bai izakien banaketa ezberdina etabai bere dibertsitatea, batez ere fakto-re biotiko baten eraginaren ondoriozsuertatzen da, txoko-fisiko ezberdinengain, hain zuzen ere, area murriztubaten barne ingurune anitzen agerrerasortaratzen duelarik.


32

EZAUGARRI FISIKOEN UNIFORMETASUNAEZAUGARRI FISIKOEN UNIFORMETASUNA

Fauna bentonikoen ikasketa hel-burutzat hartu dute autore ani-

tzek, zeintzuk sailkapen-sistemaezberdinak proposu ohi dituzten.Hauetako batzuk, faktore subjetivoedota edonolakoetan, soilik, dautza,beste ba-tzuk, berriz, datu erabilga-rriak elkar-tzeko kriterio komeniga-rrienaren arabera, esaterako tenpe-ratura, hondoko topografia, edota,sakoneraren arabera finkatuak izanziren. Halabaiona, parametro fisikoe-tan oinarritzen den zonaketa ez zelabeti kriterio biologikoen bidez lortzenzenari egokitzen, hots populazioakjasaten dituzten aldaketetan oinarri-tzen diren zonaketa-sistemak erabil-tzen badira, frogatua izan zenez,autore modernoak kriterio honenalde altxatu ziren logikoki.

Espezie ezberdinen elkarketak aurki-tuko ditugu, agertzen diren ingurunebaldintza ezberdinei lotuta.

Estaiaren nozioa egoera honen ondo-rioz sortu zen, honela definitzen dela-rik: domeinu bentoniakoaren gunebertikala, non baldintza ekologikoaknabariro iraunkorrak mantentzen baitdira, itsas-sestrarekiko posizioarenarabera edota estaien limiteak muga-tzen dituzten bi maila kritikoen artean,hauek erregularki aldatzen direlarik.

Itsasertzeko sistema marea zonatik iazapalda kontinentalaren mugarainohedatzen delarik, estaia supralitoral,erdilitoral, infralitoral eta zirkalitoralakeratzen dute. Sakonerako sistema-lanhonetan aztertzen saiatzen ari garena-estaia hauek eratzen dute: estaiabatiala -kontinente ezpondari dagokio-na-, abisala -lautada abisala hartzenduelarik-eta hadala-hobi abisalek osa-tzen dutelarik, zeintzuk aztertzen arigaren zona honetan agertzen ez baitdira.

Domeinu pelagikoan, migrazio berti-kalak direla kausa, zonazioa ezartzeazailagoa bilakatzn da.

Proposatutako sailkapen-sistemenartean, hurrengo zona hauek kontutanhartzen duena aipatuko dugu: epipela-gikoa (zona eufotikoari dagokiona),behe muga (ia 50 m.ko sakonera arte)izaki autotrofiko klasikoen konpentsa-zio sakonera arte hedatzen delarik;mesopelagikoa, 50 m.tarik 200 m.tarai-no zabaltzen delarik nabariro eta non,fito eta zooplankton ugaritsua bait daoraindino; infrapelagikoa, 200 eta 500-600 m. artean mugatuta, non, planktonbiomasaren urripena guztiz nabariaden eta non, gabez gaineko geruzetanbizi diren espezieen eguneko gordele-kua bait da; batipelagikoa: 500-600


34

ZONAKETAZONAKETA

m.tatik 2000-2500 m.taraino, plankto-nen biomasa batipat kopepodoez osa-tuta dagoelarik eta behe-muga erdilati-tudeetan 4º Z.ko isotermikari dagokio-larik; abismo pelagikoa: 2.000-2.500m.tatik 6.000-7.000 m.taraino (lautadaabisalari dagokiolarik), non, makro-planktona nagusitzen den; hadopelagi-koa: 6.000-7.000 m.tatik sakonerahandienetaraino (estaila hadalaridagokiolarik), non, populazioak arrasurriak diren (kopepodoak eta anfipodo-ak) eta espezie endemiko ezberdinakagertzen direlarik.

Aurrean duzuen lan honetan zonainfrapelagikoa, batipelagikoa eta abi-sopelagikoa ditugu aztergaiak.

Argiak, 1.300 m.tako sakoneraraino8batzutan 200 m.taraino) inguru,zapalda kontinentalaren eta landareensakontzearen behe-muga hain zuzenere, funtsezko zeregina bete-tzen du.Itsasoan behera sakontzen den neu-rrian oinarrituz, hiru zona ezberdinakbereiz ditzakegu, era laburrean horre-la definituz: Zona eutrofikoa: 20 edo 120 m.tarainoiristen delarik (50 m. batez besteko),landare klorofiladunen konpen-tsazio-muga.- Zona iluntzetekoa: 500 m. ingururai-no zabalduz eta, non, erradiazio sar-

korrenak, soilik, aurkitzen ditugun.- Zona afotikoa: iluntasun osoa ager-tzen duelarik eta gainerantzeko itsasluze-zabalean hedatzen delarik. Haudela eta, eskualde sakonaren heda-pen bertikalaren zati handienean ilun-tasun osoa jabetzen da.

Iluntasun gorrian bizi diren izakienbanaketa, jalkinaren jitea, presioa,korronteak, baldintza trofikoak etabeste batzuk baldintzatzen dute.

Itsasertzeko estaiei buruz, mundumailan, lan ugaritsu badira zonazioa-ren ideia, gutxi gora behera, zuzena,emateko lain, estaila sakonei dago-kienez, datu kopurua oraingoz nahi-ko eskasa da, nahiz eta azken urtehauetan gai honi buruz lan bat edobeste argitaratuak izan.

Estaila batiala kontinente ezpondanagertzen diren populazioei dagokie.Behe aldean, non, malda gutxiago-tzen bait da, iragapen zona batdugu populazio batiakak eta abisa-lak nahasturik agertzen direlarikestaia batialaren goi aldearen an-tzera populazio zirkalitoral etabatialen artean; gogora dezagunestaila arteko iragapen-zona hauekzenbat eta sakonagoak izan zaba-lagoak direla.


36

ZONAKETAZONAKETA

Elikagaien urritasuna hondoetakofaktore dominatzailea da eta gai

organikoak hondoraino nola iristendiren jakitea, sakonerako kate-trofi-koak aztertzerakoan sortzen denlehen arazoa.

1953. urtean, Vinogradov zientzialarisobietarrak, zooplankton migrapene-tan oinarritutako teoria iradokiu zuen.teoria hau, segidazko maila batime-trikoetan agertzen diren migrapenbertikal sail (egunerokoak edo onto-genikoak) batzuren gainezartze par-tzialetan, hondo eta gainazalarenartean kate bat eratuz (edo alderan-tziz), oinarritzen da. Erlazio trofiko-en zehar, kate honek gai organikoahondoraino bideratzen du. Egitez,animaliek gainazaleko uretan elika-tu ondoren maila sakon hauetaramigra daitezke, non liseritu gabekogai organikoak iraitziak izaten baitdira edo animali berauek beste ani-maliek jtea, zeintzuk, bere aldetik,sakonera handiagoetara joan etabeste batzuen hondakariak suerta-tzen bait dira.

Eskema hau alderantziz jo daite-ke, hau da, sakonerako plankto-nak gainean dagoenetaz elikatueta honela segidan, gainazalekogeruzaraino iritsi arte, non fito-

planktona bait dago.

mila bstehun metrotatik gora gerta-tzen diren migrapen bertikalak nahi-ko ezagunak badira, sakonera hone-tatik behera daudenen datuak,berriz, oso urriak dira.

Hondoetako organismoen elikapeniturri primarioenetako bat (abisale-tan, batez ere), itsasoak narraz era-mandako landare fotosintetiko lurta-rretatik etortzen da (Bruun-ek, 1956.uretan, adibidez, 10190 m.tanFilipinaseko fosa batetan landareluirtarreko hondar asko jaso zuen).Elikagai hauek, uhertasun korronte-en bidez sakonera handietarainoeramanak izaten dra. beste elika-pen iturria, ur-gainazaletan flotatzendauden itsas-landareen hondarreta-tik dator.

Gai organikoek hondora iristeko era-biltzen duten prozesu arruntena,beharbada, erorketa da. hondora-tzen diren gai organiko hauek, goi-mailako fito eta zooplanktona iturr-itzat dute.

Fenomeno guzti hauek, lur-masainguruan bizikiago gertatzen dira,non elikagaiak hobe birziklatu etaekoizpen primario organikoaren tasa


38

ELIKAPEN ESTRATEGIAKELIKAPEN ESTRATEGIAK

altu bat ziurtatzeko kopuru nahikoanbait dira. honengatik, lurretik gertudauden hondoetan biomasa handia-goa da. Lehorretik urrun, ozeanozabalean, fauna abisalaren elikagai-iturria goian dauden ur-masetatikdator, zeinek, ekoizpen primarioaridagokionez, erlatiboki pobreak baitdira. Egitez, hondoko bentosak era-bilgarria duen elikagai kopuru osoagainazaleko uren ekoizpenarekinestu lotuta dago.

Organismo planktonikoen edoberauen hondodarren erorketareneragina biomasa bentonikoarengain, Filatova eta Zenkevitch-ek1960. urtean, 2000 m. tako sakone-ratik behera Pazifikoko korronteekuatorialaren eraginpean biomasabentoniko handi bat zegoela aipa-tzerakoan agerian jarri zuten. bilke-ta guztiak lehorretik urrun egin zire-nez, korronte tropikaleko urarenekoizpena ez litzateke, ia, ekoizpenbentonikoaren handiagotzearenkausa izango.

berriki, epel alderdiko hondakin-gai-ren erorketa (ekoizpen primarioeta-tik eratorriak) eta bere hondoetakojalkierak, non, bentos bai pelagikoa-ren, batial zein abisalaren jarrerafinkatzen bait du, aldizkariko feno-

menoa dela frogatu da.

Baita udaberrian, plankton “bum”-aren ondoren, eta udaren hasieranjalkiera handiena ematen zela froga-tu zen ere. Diatomeak, adibidez, biala hiru astetan 2000 m.tako sakone-raraino irits daitezkela, hau da, 100-150 m/egun inguruko abiadurazurperatzen direla mugatzea posiblizan zen.

aldiskaritsun honek, adibidez,sakonerako organismo ezberdinenurteroko ugal-zikloen ezaugarriak,udaberriko errutaldia dutelarik, jus-tifika ditzake, zeintzuk, gainazalgeruzetako animalien antzekoakbait dira. haziera-zikloei dagokie-nez, beste inplikazioak egongodira, baino hauetaz, oraindik, gutxiezagutzen da.

Jalkinetan dagoen gai organikoenkopuruak, makrofauna abisal etahadalaren banaketa baldintza ditza-keen faktoreenetariko bat da.

Izan ere, Sokolova-k (1959) ozeano-hondoko partikula organikoen jalkie-ra eta gainondoko ur-geruzetan ese-kitutako partikula berauen kopuruak,komunitate abisal eta hadalen osa-keta eta ugaritasuna baldintzatzen


40


dituztela egiaztatu zuen. Hau delaeta, komunitateen zonazioa jalkinmota ezbedinez estaliriko alderdieta-tik hedatzen da. Alderdi bakoitzhauen organismo nagusiak elikapen-ohitura moldatuenak dituztenak dira.Jalkiera-tasa azkarreko areetan, ani-mali bentonikoak ugariak dira eta eli-kapen-ohituretan oinarriturik hirumaila desberdinetan bil ditzakegu:hondoan dauden partikuletaz elika-tzen direnak- detritiboroak; uretan,esekiduran dauden partikulak harra-patzen dituztenak-suspentsiboroak;eta haragijaleak.

Hala ere, jalkiera azkarreko erahorietan detritiboroak ugariak dira,hala nola, oro har ere animali ugarie-nak direlarik. Bestalde, esekiduran,gai organiko konzentrazio handikoeta jalkiera gutxiko sakoneretan,nagusienak suspentsiboroak dira.

Partikula organikoen esekidura txikiaeta jalkiera tasa murriztuetako uretandetritiboroak dira ugarienak, beste bimailatako animaliak urriak izanik.Leku hauetan populazio bentonikoasakabanatua aurkitzen da.

Lehen esplikatutako banaketa,Pazifiko sakana ezberdinetan aurkituzen, non hiru elikapen-ohitura eta

sakonerako hiru zona ezberdinenartean harreman ongi mugatutakobat bait zegoen, topografiaren men-pean aurkitzen delarik, hau da, gutxigorabehera alderdi makurtu (ezpon-dak) eta horizontal samar direnenarteko giltzaduraren menpean, sako-nera handitzearen arabera izanik(1000-10000 m. bitartean egindakoikerketak).

Ezponda oinarriko zonetan hiru eli-kapen-ohiturako animaliak aurkitzendira; gutxi gora behera horizontalakdiren zonetan ezpondarekin egitendituztn giltzaduretan suspentsiboro-ak ditugu nagusiak, eta zeharo hori-zontalak diren hondoetan, berriz,detritiboroak.

Sakana abisaletan fenomeno geolo-giko asko (topografia eta jalkiera bar-nean harturik) eta biologiko egoerenartean harreman estu bat dago, zonafaunistikoen artekatzea ezartzekobatera jokatuz.

Sokolova-ren (1968) ustez, makro-fauna abisal eta hadalaren elikapenbaldintzak eutrofikoak dira jalkinekgai organiko kontzentrazio handiaduten zona guztietan eta oligotrofiko-ak, aldiz, kontzentrazio txikia dutenzonetan. Bi zona mota hauen des-


42


berdintasunek, gai organikoaren era-kuntzari dagokionez ez dute ia ezeradierazten, hondoko jalkinak nolapilatzen diren eta nola eraldatzendirenen menpean ere egonik.Horrela, jalkin-mota berak (alderditrofiko desberdinetakoak) populazioezberdinak adieraz ditzake edo alde-rantziz. Jalkinen konposaketa granu-lometrikoa eta beraien gai organikoedukinaren artean harreman estu batdago, legez, zenbat eta kizi mineraltxikiagoak izan gero eta gai organikoedukina handiagoa delarik.

Itsas sakonera handitako organismoheterotrofo askok, lehen aipatutakoelikahgai-iturriak ezezik, harrapaki-nak hartzeko aukera ere izaten dute.

Halaber, organismo autotrofoak ursakonetan errepresentatuak daude.Egitez, bakterio kimiosintetikoek(edo kimioautotrofoek9 finkatzenduten CO2-a gai organikoen iturri pri-marioa da.

Konposagai erreduzitua bakoitza,adibidez amonioa eta metanoa, bak-terio talde desberdin batez oxidatuakizaten dira, honela sortzen den ener-gia gai organiko sintesi primarioanerabiliz.

Askotan, hondoraino iristen diren kiziorganikoak ez dituztte organismobentonikoek (sispentsiboroek etadetritiboroek) zuzenki erabiltzen.Onartzen da, legez, partikula hoiekbakterioen gai bizian bihurtzen dire-la, ondoren, animali bentoniko ezber-dinek irensten dituztelarik. Egitez,bakterioak ere ornogabe bentoniko-entzat elikagai-iturri bat dira, detriti-boroentzat gehienbat, zeinek ez ditususpentsiboroak portaera berdinaizateko ahalmena kentzen.

Animali mugikorrek ingurune desfa-boragarri baten aurka egiteko, elika-pen-estrategia ezberdin asko izatendituzte. Agian, estrategia hauenezaugarri nabariena oportunista iza-kera da.


44


Fotoforoak ere deitzen zaie etaCocco-k aurkitu zituen lehenengo

aldiz abisaletako arrainetan, adibidezMyctophum eta Gonostoma-ean. Ursakonetan bizi diren arrainek soilik ezdituzte, zeren gainaldeko uretan bizidiren beste genero batzuetan ere ager-tzen bait dira, esaterako Anomalops,Moncentris eta abarretan.

Organo argigileak gehienetan bolatxodistiratsuak dituzten errosarioak bezalaeta kolore anitzekin agertzen dira arrai-naren alboetan eta sabelaldean.

Kopurua eta kokaera espezie batzueta-tik beste batzuetara aldatu egiten daeta sailkapen elementu bezala erabil-tzen dira, organo ziatiformeen kasuanbezala. Fotoforo bat baizik agertzen ezdenean, isats-muturrean,(Saccopharynx), uzkiaren aurrean(Macacocephalus), edoburualdekogarro baten muturean (Ceratias) agerdaiteke. Bi agertzen badira barailarenazpian, (Monocentris), ager daitezke,baina sarriago begien azpian kokaturikegoten dira, betzuloen barnealdean,Ipnopidae familian bezala. Fotoforo


46

ORGANO ARGILEAKORGANO ARGILEAK

asko normalean ezberdinak izaten dira,batzu tamaina handikoak eta bestebatzu puntu-formakoak direlarik, anato-miazko konplikazio gradu desberdine-kin- Hori, Stomias, Myctophum etaabarrekin gertatzen da.

Horrela, Stomias boa-n 332 fotoforolodi kontatzen dira, eta, hauei gehitubehar zaizkie enborretik isatserainoestaltzen duten ezkata poligonal bakoi-tzean banaturiko fotoforo txiki ugari.

Elasmobrankioen kasuan, organo argi-gileak kontaezinezkoak dira eta sabele-an eta burugainean orbanak eratzendituzte.

Askotan, organoek dituzten bakteriaargigileak direla medio sortzen daargia, eta, bakteria hauen agerpenaorgano osoaren edo kromatoforoen

larruazal-tolestura baten higidurakkontrolatzen du. Hala eta guztiz ere,Teleosteo batzuk berezko fotoforoargigileak dituzte eta hauek Spinexeta beste zenbait arrainzurietan aurki-tzen dira. Muki-guruin eraldatuetatikerator-tzen dira eta gainazal erreflek-toreak izan ditzakete eta baita lenteakere. Piztu eta itzal daitezke, beharba-da sinpatikoaren estimuluen bidez.

Organo argigileen bitartez sexuakezagut daitezke eta maiz antolaketabereizgarriak izaten dituzte.

Harrapakariei ikara sartzeko ere baliodezakete, eta kasu gutxi batzuetanharrapakinak argiaztatzeko. Ososakonera handiko uretan bizi direnzapoek (Ceratias), bizkar-hegatsekomutur argigilea amuzki gisa erabiltzendute.


48

ORGANO ARGILEAKORGANO ARGILEAK

50

CHIMAERIDAE FAMILIA

Jurasikoaren hasieran sortutakohao lozefaloen superorden sartzen

dira itsas katuak eta ezaugarri primiti-vo batzurekin batera, oso berezituakdiren beste batzu azaltzen dituzte,hala nola ezpain-kurruska. Hortz-plaka eta operkulua.

Familia honetakoak dira, mutur motzaduten itsas katuak. “Arratoi-arrainak”izan dira deituak mutur biribila etaisats luzea dituztelako, karraskarienantzera.

Mielgantzeko arbaso baten eboluzio-aren ondorioz datozela dirudi, haiekbezala kurruskazko eskeletua erakus-

ten dute eta. Arrek, barne ernalketara-ko erabiltzen dituzten uztaigailuakdituzte eta arrautzak adarkizko kap-sula batez agertzen adarkizko kapsu-la batez agertzen dira babestuak.

Marrazoek ez bezala, itsas katuek ezdute kanpo zakatz-irekidurarik, baiziketa hezur-ezkutu batek (operkuluak)estaltzen ditu. Uzki-irekidura, urogeni-talaren aurretik agertzen da eta goikobaraila garezurrari itsatsita.

Chimaera monstruosa da espezierikugariena. Noiz behinka eta askoz eresakonago, beste itsas katu espezie batzuere aurki daitezke. Horietakoak

DESKRIBAPENA: Chimaera mons-truosa, luzeran metro eta erdikoa izandaitekeena, da espezierik ugariena. Ursakonetan bizi da eta atzeko ertzaoxkatua duen ezten pozointsu luze batdu lehenengo bizkar hegatsak.Ezin du gatibutasunean bizi eta mielgaaskoren antzera, bere muturrez, etaaskatasunaren bila, jotzen ditu behineta berriz akuarioko ormak.Animali honen gibela oso handia da,arrainaren pisuaren herena izan daite-keelarik. Kalitate oneko olio gardenalortzen da bertatik, arantzaleek etaazkarrago senda daitezen, zauriakigurtzeko erabili ohi dutena. Baina bes-

tela, merkatal balorerik gabeko espe-ziea dugu.Morfologiari dagokionez, kurruskaduneta hezurdun arrainen artean kokatubeherreko ezaugarriak ditu arrainhonek: eskeletoa kurruskaz osatua du,baina bere lau zakatz-irekidurak tapa-gailu batez estalita daude, hezurdunarrainen gisa.Espezie interesgarri hau 400-660 m.bitarteko hodoetan harrapa daiteke, etabadu ezten pozoitsu bat bizkar hega-tsean.Arrek gabiko moduko luzakin bat dutekopetan. Ornogabe ttipiez elikatzen da,eta bere gibeltzarretik itsasgizonek

52

ITSAS KATUChimaera monstruosa

CHIMERIDAE FAMILIA

zauriak sendatzeko erabiltzen dutenolio bat lortzen da. Bestela, ez dutemerkaturako baliorik bat ere.

TAMAINA: 1 metro luze eta 6kg.

ELIKADURA: moluskuak,oskoldunak eta arrain bento-niko ttipiak jaten ditu batezere.

HABITATA: arraina bentoni-koa da. Bizkaiko Golkokohondo arrokatsu-limotsuetanbizi da, 300-1.000 metrobitarteko sakoneratan.

HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.

53

CHIMERIDAE FAMILIA

54

MELANOCETIDAE FAMILIA

Familia honetako arrain abisalak osoarraroak dira. Ilizio izeneko txorten

bat buruan duen gorputz potolo etalaburra dute. Ahoa haundia, laprana, iabertikala eta hortz zorrotz ugariduna da.Begiak oso txikiak ditu eta operkulu-zuloa bular-hegatsen oinaldean koka-tua. Aurreko bizkar-hegats arantzatuta,ilizioa besterik ez da; hau arretan inoiz

agertzen ez den harizpi luze eta mehea,da, arrantzarako amuki gisa erabilil ohidena. Ilizio honek, harrapakinarentzaterakargarria den erraboil ergidun batazaltzen du puntan.Bi espezie ezagutzen ditugu,Melanocetus johnsoni eta Melanocetusmurrayi, oso arraroak biak eta 2.000m.tarainoko sakoneran bizi ohi direnak.

DESKIBAPENA: bizkar-hegatsa, 11erradio baino gehiagoduna.Ilizioaren anpulu terminalaren dia-metroa, luzera estandarraren %4ªbaino handiagoa. Gorputz borobila.Beltz kolorekoa. Begiak nimiñoak.Emeak beltzak dira eta txiki zama-rrak (12 cm. Baino txikiagoak) etaarrak nimiñoak (3 cm. baino gutxiagoneurtzen dute.TAMAINA: 12 cm emeak. 3 cmarrak. ELIKADURA: hondoko arrainez, etakrustazeoz elikatzen da.HABITATA: arraina abisala da.Bizkaiko Golkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000-2.000

metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

MELANOCETUS JOHNSONI

55


DESKIBAPENA: bizkar-hegatsa, 11erradio baino gehiagoduna.Ilizioaren anpulu terminalaren diame-troa, luzera estandarraren %4ª bainotxikiagoa.Gorputz borobila. Beltz kolorekoa.Begiak nimiñoak.Emeak beltzak dira eta txiki zamarrak(15 cm. Baino txikiagoak) eta arraknimiñoak (4 cm. baino gutxiago neur-tzen dute.

TAMAINA: 15 cm emeak. 4 cm arrak.

ELIKADURA: hondoko arrainez, etakrustazeoz elikatzen da.

HABITATA: arraina abisala da.Bizkaiko Golkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000-2.000 metrobitarteko sakoneratan.

HEDAPENA: Atlantikoa.

56

MELANOCETUS MURRAYI


57

CERATIIDAE FAMILIA

Abisalak dira hauek ere eta globoan-tzeko gorputzekoak. Ceratias

holboelliren emeak 70 cm. Neur ditza-keen bitartean, arrak ez ditu ia 10 mm.Gainditzen eta emearen parasitoa da,haren sabelaldean kokaturik.

Bizkarraldeko harizpia, pterigoforoa,aurreeruntz luzatzen da garezur hildobaten gainera jotzen duelarik baina,bizkar-muskuluen barnetik pasatzen

denez, harizpi honen zati bat ere atze-kaldean agertzen da. Bai aurreruntz etabaita atzeruntz ere, sistema hau mugi-korra da, arrantzale batek kaina luzatuedo biltzen duen bezala jokatzen due-larik. Baina arrantzarako modu bitxihonetaz gain, ezer gutxi gehiago eza-gutzen dugu espezie abisal honi buruz.Eta oraindik arraroagoa den besteespezie batek, Cryptosaras couesi-k,itxura berdintsua eta kolore beltza du.

DESKIBAPENA: luzakinarikagertzen dira bizkar-hegatsa-ren aurrekaldean.Ilizioa luzea eta makurtuta.Gorputz borobila. Marroiiluna kolorekoa. Azal leuna.Begiak nimiñoak.TAMAINA: 30 cm. ELIKADURA: hondokoarrainez, eta krustazeoz eli-katzen da.HABITATA: arraina abisalada. Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da,900-2.000 metro bitartekosakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

58

CERATIAS HOLBOELLI

D E S K I B A P E N A :luzakinarik agertzendira bizkar-hegatsa-ren aurrekaldean.Ilizioa luzea eta zuze-na. Gorputz borobila.Marroi iluna kolore-koa. Azal leuna.TAMAINA: 40 cm. ELIKADURA: hondo-ko arrainez, eta krus-tazeoz elikatzen da.HABITATA: arrainaabisala da. BizkaikoGolkoko hondo arro-katsu-limotsuetan bizida, 900-2.000 metrobitarteko sakonera-tan.H E D A P E N A :Atlantikoa.

CERATIAS COUESICERATIIDAE FAMILIA

DESKIBAPENA: Himantolophus groen-landicus espeziea arrain abisala da, glo-boantzekoa eta 50 cm.ren batekoa.Begiak nimiñoak, gorputza lakatza eta ili-zioa sendoa, motots batetan burutzenden punta erraboilduna duena. tuberkulueta arantza dermikorik gabekoa.Arrak tamaina txikiagoak dira, Ez duemea parasitatzen baina hari itsastenzaizkio hortz indartsuak dituen barail ora-tzaile bati esker.TAMAINA: 50 cm. ELIKADURA: hondoko arrainez, etakrustazeoz elikatzen da.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000-2.000 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

HIMANTOLOPHUS GROENLANDICUS

59

HIMANTOLOPHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: arrain abisal bitxihauek izango dira, seguraski, itsasanimalien artean itsusienak.Linophryne brevibarbata-k, nahiz etaizenak hori ez adierazi, bizar haundi-tzar eta adarkatua agertzen du, gor-putz potoloa eta hortz zorrotz etagalantak. Bizkar-hegatsa, 2-4 erradio-duna.Arra parasitoa da, 2 cm.koa gehienez,eta bere gorputzaren zati handi bat

buruak osatzen du.

TAMAINA: 18 cm emeak. 2 cm arrak..

ELIKADURA: hondoko arrainez, etakrustazeoz elikatzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000-2.000 metro bitarteko sakoneratan.


60

LINOPHRYNE BREVIBARBATA

LINOPHRYNIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: espeziea abisalada, globoantzekoa eta 20 cm.ren bate-koa. Begiak eta izilio nimiñoak. Bizkar-hega-tsa, 2-4 erradioduna.Arra parasitoa da, 2,5 cm.koa gehie-nez, eta bere gorputzaren zati handibat buruak osatzen du.

TAMAINA: 20 cm emeak. 2,5 cm

arrak.. ELIKADURA: hondoko arrainez, etakrustazeoz elikatzen da.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000-2.000 metro bitarteko sakoneratan.


LINOPHRYNE LUCIFERA

61

LINOPHRYNIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputza, luzeabaina ez zintaitxarakoa. Begi handia.Uzki -hegatsa ongi garatua.Xingolarrainak (cephola macropthal-ma) nahastezinezko itxura du: xingolalaranja edo gorriska luze baten antze-koa. 70 cm.tako luzerara irits badaite-ke ere, gehienetan ez du neurrihorren erdia gandintzen.60-200 m.bitarteko hondo lohitsuetan bizi ohida, arrastako sarez harrapatua izatendelarik.

TAMAINA: 70 cm.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondolohitsuetan bizi da.

ELIKADURA: arrainez, eta mulus-kuez elikatzen da.

HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.Mediterraneoan oso arrunta izanik etamaiz saldu eta kontsumitu ohi denez,azoka eta arraindegi guztietan ikus ohida.Euskal Herrian, aldiz, arraragoa da etahorregatik ez da komertzializatua.

62

XINGOLARRAIAKCepola macophtalma

CEPOLIDAE FAMILIA

DESKIBAPENA: sable-arrainek gor-putz luzea eta oso albozapala dute.Harrapatuak izatean eta ezkatarik ezdutenez, larruazala ajetua agertu ohida. Oso luzeak diren bat edo bi bizkar-hegats azaltzen dituzte, erabat erradioarantzetsuz osatuta izan daitezkeenak.Itsas eta sabel-hegatsak, agertzen dire-nean, oso txikiak dira etaisats-txortena oso zorro-tza. Ahoa oso hortzatua;bizkar-hegatsa, bular-hegatsa baino aurreragohasten da.Uzki-hegatsik gabe.TAMAINA: 1,50 cm. ELIKADURA: igerilariak

eta oso jatun handiak dira, haien itxurakerakusten duen bezala.Arrainez, eta muluskuez elikatzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 150-350metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneo (arraroa).

SABLE ARRAINTrichurus lepturus

63

TRICHIURIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Nemichthys scolo-paceus espeziea zintantzeko oso gor-putz luzea (500 orno gutxi gora behera)duen itsas izaki harrigarria da. Bizkareta uzki-hegatsek gorputz luzera osoanagertzen dira. Piskanaka, animaliaharizpi bat bihurtzen da, metro eta erdi-

ko neurria izan dezakeena.Begi handiz hornituriko buruak, ertzdibergenteak dituen moko luze bat dubukaeran.Oso berezia ds bere moko luzea, igeriegitean irekita izaten duena; oskoldun tti-piak iresten ditu.

TAMAINA: 1,5 m.BIOLOGIA: sargazoen itsasoanugaldu ohi da eta larbak leptozefalo-ak dira, aingirarenak nezala, bainaaskoz ere luzeagoak, zinta gardenbat diruditelarik.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 1.000metro bitarteko sakoneratan.ELIKADURA: arrain honek, igeri egi-tean ahoa irekita duela, osorik irens-ten dituen oskoldun txikiak jaten ditu.HEDAPENA: Atlantikoa.

64

NEMICHTHYS SCOLOPACEUS

NEMICHTYDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: buru etaaho galantak gorputzak harizpi itxuradu atzekaldean. Guztiz beltza da etabegi nimiñoak ditu.Espezie honen ezaugarri harrigarrie-netariko bat, sugeen antzera, ahoaneurrigabeki iriki dezakeela da.Horrela, tamaina handiko arrain hilakirents ditzake, horretarako bizkar-hezurra burualdean makurtzen delarik.Urdailak ere dilatatzeko ahalmen han-dia du, mota honetako harrapakinakgorde ditzan.TAMAINA: 1,80 m.HABITATA: Saccopharynx flagellum1000-3000 m. bitartean bizi den arrainabisala da, bitxia eta harrigarria. ELIKADURA: arrain honek, igeri egiteanahoa irekita duela, osorik irensten dituen

oskoldun txikiak jaten ditu.HEDAPENA: Atlantikoa.

SACCOPHARYNX FLAGELLUM

65

SARCOPHARYNGYDAE FAMILIA ONEIROIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Lophodolos acant-hognathus-en emeak illizio lodi etamotza duen burutzarra du. Luzeran zen-timetro batekoak izan ohi diren arrain

abisal txiki eta bitxi-bitxiak ditugu.Bizkar-hegatsa 5-8erradioduna.Arrak, eta dutentamaina delamedio, ezezagunakzaizkigu gaur egun.TAMAINA: 30 cm. ELIKADURA: hon-doko arrainez, etakrustazeoz elika-tzen da.H A B I T A T A :

Bizkaiko Golkoko hondo arrokatsu-limo-tsuetan bizi da, 1.000-2.000 metro bitar-teko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

LOPHODOLOS ACANTHOGNATUS

DESKRIBAPENA: Eurypharynx peleca-noides beste arrain abisal bitxi bat dugu.

Beltza kolorekoa. Begi nimiñoak.Enborra, burua baino motzagoa.

TAMAINA: metro batetakoluzera izan dezakeen gorputzbeltza ditu.HABITATA: Bizkaiko Golkokohondo arrokatsu-limotsuetanbizi da, 1.500-3.000 metrobitarteko sakoneratan.ELIKADURA: aho galantaizan arreen, harrapakin txikiakditu elikagaitzat.HEDAPENA: Atlantikoa.

66

EUPHARNYX PELECANOIDES

EURYPHARYNGIDAE FAMILIA

67

DESKRIBAPENA: gorputz luze etagardena du. Operkuli-mintzduna;zakatz-irekigunea ongi garatua.

Animali hauen ezaugarririkharrigarriena holoturoideen bar-nean (kasu honetan Stichopustremulus-en barnean) bizi direlada, beraien barnean uzkitik sar-tzen direlarik. Inkilinismo erlaziohau, parasitismo bihurtzen daarrainak, birsortuak izaten diren ekinodermoarenbarne organuak jaten dituene-an. Bitxikeria bezala esanbeharra dago, larbek hel daite-zen, holoturiaren ugal organuakjan behar dituztela.TAMAINA: 30 cm.HABITATA: Bizkaiko Golkokohondo arrokatsu-limotsuetanbizi da, 150-275 metro bitarteko

sakoneratan.ELIKADURA: Itsas luzokerrak.HEDAPENA: Atlantikoa.

DESKRIBAPE-NA: gorputz fusi-formea. Kolorearre eta zilarrez-koa agertzen dus a b e l a l d e a n .Antzeko itxuraeta ohiturakdituzte.Uzk i -hega tsa ,bizkar-hegatsa-ren tamainakoaedo motzagoa.Horrelako ezaugarrik gabe.TAMAINA: 35-45 cm. neur dezake. ELIKADURA: arrain, eta oskoldunakjaten ditu.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 90-600metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

OPHIDION BARBATUM

ECHIODON DRUMMONDIOPHIDIIDAE FAMILIA CARAPIDAE FAMILIA

68

DESKRIBAPENA: ainguira itxurakogorputza dute arrain hauek, ezkatarik

gabekoa eta piska batalbozapala. Bizkar-hegatsa eta uzki-hegatsa gorputzaren atzela-kaldeko ertza baino aurrera-go bukatzen dira.Itsas-hegatsik gabe, barailakoso hetsuak.TAMAINA: 2,40 m.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 100-300metro bitarteko sakoneratan.ELIKADURA: haragijaleada. Hondoko arrainez,moluskuez eta krustazeozelikatzen da.


OPHYSURUS SERPENS

DESKRIBAPENA: gor-putz luze. Marroi-Grisaxka kolorekoaZakatz-irekigunea sabe-laldean.TAMAINA: 70 m.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arroka-tsu-limotsuetan bizi da,600-2.500 metro bitarte-ko sakoneratan.ELIKADURA: haragija-lea da. Hondoko arrai-nez, moluskuez etakrustazeoz elikatzen da.H E D A P E N A :Atlantikoa.

SYNAPHOBRANCHIUS KAUPI

OPHICHTYDAE FAMILIA SYNAPHOBRANCHIDAE FAMILIA

69

GONOSTOMATIDAE FAMILIA NETASOATIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: oso gorputz luzea

eta musalde zorrotza dutenarrainak dira. Marroi kolore-koa.Atzekaldeko narinak ahozulobat osatzen du.TAMAINA: 60 cm. neurdezake.ELIKADURA: haragijaleada. Hondoko arrainez,moluskuez eta krustazeozelikatzen da.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 150-1.000 metro bitarteko sako-neratan.HEDAPENA:At lan t i koa .Hegoalderako joera dutenez,

gutxitan agertzen dira gure uretan.

DESKRIBAPENA: gorpu-tza ez da oso luzea; burua-ren luzera hiru bider sartzenda luzera estandarrean.Gorputz fusiformea ilunfotoforak.TAMAINA: 5,5 cm. neurdezake. ELIKADURA: Gauez urazaleraino igotzen da,oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 200-600 metro bitarteko sakone-ratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

ICHTYOCOCCUS OVATUS

NETTASTOMA MELANURUM

70

Arraroak iza ohi diren espezie askodira familia honetakoak. Oso sakone-

tean bizi dira. Gorputza luzea dute etabeheko barailean zintzilik bizar bakun edoadarkatu bat azaltzen dute. Luze-luzeaizan daiteke bizar hau,Grammatostomias flagellibarba-ren beza-lakoa, motza eta erraboil batetan burutuaChirostomias pliopterus-ek agertzen duenbezala, tamaina ertainekoa eta adarkatua

(Flagellostomias boureei) edo bakuna(Melanostomias bartonbeani). Animaliharrapatzaileak dira, hortz luze eta zorro-tzei esker itxura ikaragarria agertzen dute-nak. Gorputzean zehar kolore ezberdine-ko argi izpiak igortzen dituzten fotoforoakdituzte; sahiets-sabelaldekoak argi purpu-ra edo morea igortzen dute, burualdekoakzuria, arrosa, horia edo berea eta biza-rrak, zuritik hasi eta morerainoko argia.

MELANOSTOMIATIDAE FAMILIA

FLAGELLOSTOMIAS BOUREEI

DESKRIBAPENA: gorputza, ezkatarikgabe. Fotoforoak agertzen dira gorpu-tzean. Bizkarra, beheko barailan.Marroia-beltza kolorekoa TAMAINA: 22 cm. neur dezake.ELIKADURA: haragijalea da. Hondoko

arrainez, moluskuez eta krustazeoz eli-katzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 1500-1.5000 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

DESKRIBAPENA: ezkata poligonalezestalitako gorputz luzea dute arrainhauek. Bizarra motza eta beheko baraile-an zintzilik dagoena, hiru hariz-pi motzetan luzatzen den anpu-lu batez buruturik dago.Ez dute gantz-hegatsik eta biz-kar eta uzki-hegatsak kontraja-rriak daude. Stomias boa espeziea, maizagertzen da eta erraz bereizdaiteke aurretik atzeruntz koka-tzen diren eta fotoforoak dituz-ten sei hexagono lerro agertzendirelako sahietsaldeetan. TAMAINA: 25-30 cm. neurdezake.ELIKADURA: gauez ur azale-raino igotzen da, oskoldun etaarraintxoez elikatzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkoko

hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 800-2.000 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

ARRAIN HEREN SUGEStomias boa

71

STOMATIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz, buru etaisatsaren behekaldeko sahietsaldekoertzetan azaltzen dira fotoforo gutxi

batzu. Atzesabelaldeko arantza,bakuna.Bertikalki lazatuak diren zilarrantzekoezkata handiz agertzen dira estaliakanimali hauek, Begiak, sahietsaldekoakala teleskopikoak dituzte. Bizkar-hega-tsearen aurrean, aurrekaldeko bizkar-hegatsa dirudien lamina arantzadun batagertzen da. Txikiak izan ohi dira eta ursakonetan bizi ohi dira. TAMAINA: 4 cm. ELIKADURA: gauez ur azaleraino igo-tzen da, oskoldun eta arraintxoez elika-tzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 200-700metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

72

ZILARREZKO AIZKORRA TXIKIArgyopelecus hemignyus

STERNOPTYCHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: arrainek hauek zila-rrezko aizkora izena hartzen dute, itsasmehea eta, aurrekaldean altuagoa etaoso albozapaldua dagoen gorputz mo-tzari esker, tresna horren antza baitdute. Atzesabelaldeko arantza, bikoitza.

Bertikalki lazatuak diren zilarrantzekoezkata handiz agertzen dira estaliakanimali hauek, Begiak, sahietsaldekoakala teleskopikoak dituzte. Bizkar-hega-tsearen aurrean, aurrekaldeko bizkar-hegatsa dirudien lamina arantzadun batagertzen da. Txikiak izan ohi dira eta ursakonetan bizi ohi dira. Gorputz, buru

eta isatsaren behekaldeko sahietsalde-ko ertzetan azaltzen dira fotoforo gutxibatzu.

TAMAINA: 12 cm.

ELIKADURA: gauez ur azaleraino igo-tzen da, oskoldun eta arraintxoez elika-tzeko.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 400-650metro bitarteko sakoneratan.


ZILARREZKO AIZKORRAArgyropelecus olfersi

73


DESKRIBAPENA: gorputz fusiformea.Marroi-urdin-kolorekoa. Fotoforo naba-riak ditu gorputzaren behekaldean.Sabel-hegatsen hasiera bizkar-hega-

tsaren hasieran parean. Mesopelagikoa da gorputz luzekoespezie hau, 10-400 m. bitartean bizieta gauez igoerak egin ohi dituena bizi

eta gauez igoerak egin ohidituenaTAMAINA: 6-7 cm. ELIKADURA: gauez ur aza-leraino igotzen da, oskolduneta arraintxoez elikatzeko.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 100-400metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

74

MAUROLOCUS MUELLERI


DESKRIBAPENA: “Bipera arraina” ize-naz ezagutuak diren Chauliodus espezie-ek gorputz luzea eta hortz itzelak ager-tzen dituzte; ez dute bizarrarik eta bizkar-hega-tsaren lehenengo erradioa osoluzea da.Espezierik arruntena Chauliodus sloa-ni da, 1000 m.tan bizi dena eta sako-neko ontzi arrastariek noiz behinkaharrapa-tzen dutena

TAMAINA: 30 cm.takoa izan dezakeeta itxura nahastezina du.


HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondo arro-katsu-limotsuetan bizi da, 100-3.000 metrobitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

BIPERA ARRAINAChauliodus sloani

75

CHAULIODONTIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: txikiak, gorputz luzeeta albozapala, eta mutur motza duten

arrainak dira. Aho arraila begien atzetikpasatzen da. Sabel hegatsak, bular-

hegatsak baino askoz ere atze-ratuagoak.Ugariak eta merkatal espezie-ren elikagaiak direnez, garrantzihandikoak dira kate trofikoan.TAMAINA: 30 cm.takoa izandezake.ELIKADURA: gauez ur azale-raino igotzen da, oskoldun etaarraintxoez elikatzeko.HABITATA: ur sakonetan bizibaina gauez, sarda handiakosatuaz, ur azalera abiatzendira.HEDAPENA: Atlantikoa.

76

LAMPANYCTUS CROCODRILUS

MYCTOPHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: txikiak, gorputzluze eta albozapala, eta mutur motzaduten arrainak dira. Aho arraila begienatzetik pasatzen da. Sabel hegatsak,bular-hegatsak baino askoz ere atze-ratuagoak.

Ugariak eta merkatal espezieren elika-gaiak direnez, garrantzi handikoakdira kate trofikoan.

TAMAINA: 6 cm.takoa izan dezake.ELIKADURA: gauez ur azalerainoigo-tzen da, oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.

HABITATA: ur sakonetan bizi bainagauez, sarda handiak osatuaz, ur aza-lera abiatzen dira.


LAMPANYCTUS PUSILLUS

77

MYCTOPHIDAE FAMILIA

78

DESKRIBAPENA: gotputz margoiluna, begi handiak eta sahietsaldean,bular-hegatsen gainetik, zakutxo luzebat azaltzen dute. Oso fotoforo gutxi.

Bularpeko organua agertzenda; begiaren diametroa luze-ra estandarren %10ª bainotxikiagoa.

Batipelagikoak eta arraroxamarrak dira eta beraiensailkapena ez da oso ezagu-na. TAMAINA: 13 cm. neurdezake. ELIKADURA: gauez ur aza-leraino igotzen da, oskolduneta arraintxoez elikatzeko.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 350-1.000 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

HOLTBYRNIA PROBLEMATICA

DESKRIBAPENA: gorputzfusiformea.grisaska kolore-koa. Operkulu-mintzak sol-datuta.Arrain hauek hauskorrakdirudite, albozapalak dira,isats-txortena altu eta motzadute eta sahietsaldeetankokatutako begiak, handiaketa goruntz zuzendatua. TAMAINA: 20 cm. neurdezake. ELIKADURA: planktonajaten du.HABITATA: BizkaikoGolkoko bizi da, 500-1.500metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

SEARSIDAE FAMILIA BATHYLAGIDAE FAMILIA

BATHYLAGUS EURYOPS

DESKRIBAPENA: zilar eta arrosa kolo-rekoa da, buruak hezur-orriak ditu etasabelaldeko ezkatak zerra baten antzeraluzatzen dira.Bizkar-hegatsa, 6 erradioarantzatsudunez

TAMAINA: 25 cm. bitarteko luzera. eta0,5 kilo bitarteko pisua.

ELIKADURA: bere elikagaia oskoldun

txikiez osaturik dago.

HABITATA: sakonetan bizi ohi da.Bizkaiko Golkoko hondo alohitsutan bizida, 150-600 metro bitarteko sakoneratan.

HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.Ugari xamarra denez, kabana eta azoka-tan ere saldu ohi da.

79

TRACHICHTHYDAE FAMILIA

ERLOJU ARRAINHoplostethus mediterraneus

Familia hau ezezagun xamarraizan arren, ozeanotako arrainik

ugarienek osatzen dute. Baina bereneurri txikiagatik (5 cm. Baino txikia-goak dira), ohargabe gelditzen diraeta beste arrain handiago baten

urdailaren edukina aztertzean soilikikus ohi dira. Izan ditzakeenez, familiako handiene-takoa da. Itsas kate trofikoan garran-tzi handikoak dira, espezie askorenelikagaia bait dira.

DESKRIBAPENA: uzki-hegatsetikisats-hegatseraino agertzen den fotofo-ro seriearen luzera, buruaren luzerabaino txikiagoa. Gorputz fusiformea

TAMAINA: 4 cm. neur dezake.

ELIKADURA: gauez ur azaleraino igo-tzen da, oskoldun eta arraintxoez elika-tzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 90-700metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

80

VINCIGUERRIA POWERIAE

GONOSTOMATIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: oinarrizko kolorea,argia, zuria edo grisaska.

Gorputz osoan zehar eta sahiets-sabelandean, bat edo lerro gehiagotanazaltzen diren fotoforoak direla medio,zilarrezko arrainak deitzen zaie ere.

Ia ez dute ezkatarik, ezta bizarrarikeree, eta bizkar-hegats bakarra dute(batzutan bigarren gantz bizkar-

hegats bat ere agertzen da).TAMAINA: 3 cm. neur dezake.

ELIKADURA: gauez ur azalerainoigo-tzen da, oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 200-1.000 metro bitarteko sakoneratan.


CYCLOTHONE BRAUERI

81


DESKRIBAPENA: gorputza ezkata-duna.Gantz-hegatsik gabe Gorputz osoanzehar eta sahiets-sabelandean, batedo lerro gehiagotan azaltzen diren

fotoforoak direla medio, zilarrezkoarrainak deitzen zaie ere. Ia ez duteezkatarik, ezta bizarrarik eree, etabizkar-hegats bakarra dute (batzutanbigarren gantz bizkar-hegats bat ere

agertzen da).TAMAINA: 20 cm. neurdezake. ELIKADURA: gauez urazaleraino igotzen da,oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 100-600 metro bitarteko sako-neratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

82

GONOSTOMA DENUDATUM


DESKRIBAPENA: Simenchelys para-sitica-k gorputz luzea baina potoloa,du. Ahoha-arraila oso txikia. Begi txi-kiak. Marroi kolorekoa.Gaur egun familia hau aurrekoarenbarnean sartzen da (Synaphobranchi-dae-ren barnean, alegia).


HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 900-

1.800 metro bitarteko sakoneratan.

ELIKADURA: izenak erakusten duenbezala, bera baino handiagoak direnbeste arrain batzu parasita ditzake,mixinidoen antzera haragia marraska-tuaz. Hala ere, ornogabeak ere jan di-tzake,baina ahoa txikia duenez, neurri txiki-koak.


SIMENCHELYS PARASITICA

83

SIMENCHELYDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: arrain abisal bitxihonek mutur luze eta zorrotza dute;bizkar-hegatsa gorputzaren erdikal-dean dago kokatua eta uzki-hegatsanahiko aurrekaldean; isats-hegatsa

oso luzea da eta begiak edo oso txi-kiak edo ez dira agertzen.Uzki eta bular-hegatsen erradioakoso luzeak dira eta tripode baten an-tzera erabiltzen ditu.

Bizkar-hegatsa, gantz-hegatsbatez jarraitua.TAMAINA: 20 cm. neur deza-ke. ELIKADURA: gauez ur aza-leraino igotzen da, oskolduneta arraintxoez elikatzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkokohondo arrokatsu-limotsuetanbizi da, 700-2.000 metro bitar-teko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

84

BATYPTEROYS DUBIUS

BATHYPTEROIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: notakanto delako-ak mutur bat oso berezia du, eta orbatsei arantzadun arradio bere bizkarre-an. Gorputz luze eta zilindrikoa du. Ilungrisaska kolorekoa. Mutur biribila etaaran-tza askeaz osatutako bizkar-hegatsa du. Musualde arrunta.Arrain hauen larbak leptozefaloak dira,aingirarenen antzera.

TAMAINA: 40 cm. neur dezake. ELIKADURA: gauez ur azaleraino igo-tzen da, oskoldun eta arraintxoez elika-tzeko.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 700-2.000metro bitarteko sakoneratan.


NOTAKANTO Notacanthus bonapartei

85

NOTACANTHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz luze etazilindrikoa du. Ilun grisaska kolorekoa.Mutur biribila eta arantza askeaz osa-tutako bizkar-hegatsa du. Musualdearrunta.Arrain hauen larbak leptozefaloak dira,aingirarenen antzera.





86

PLOYACANTHONOTUS RIOSSANUS

NOTACANTHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz albozapaladute eta muturraren gainean goruntzzuzendutako begi teleskopikoak, gela-tina garden batez estalirik daudenak.I g e r i - m a s k u r i asabelaldean ager-tzen da, eta horrekburuz behera igeriegiten duten adie-razpena dirudi. TAMAINA: 15 cm.neur dezake. E L I K A D U R A :gauez ur azalerainoigotzen da, oskol-dun eta arraintxoezelikatzeko.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 400-800metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

OPISTHOPROCTUS GRIMALDI

87

OPISTHOPROCTIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: oso buru etamusualde luzeko arrainak dira, biz-kar-hegatsik gabekoak eta aurrekal-dean oso albozapalak.

Anotopterus pharao-k metro erdikoluzera izan dezake eta 500-2000m.tako sakoneran bizi ohi da.Espezimen gazteak zilar kolorekoakdira; helduak, aldiz ilunak.


ELIKADURA: gauez ur azalerainoigotzen da, oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 200-1.500 metro bitarteko sakoneratan.


88

ANOTOPTERUS PHARDO

ANOTOPTERIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: oso gorputz luze etaezkatarik gabekoa dute. Bizkar-hegatsaoso luzera. Alepisaurus ferox, bere 2m.tako luzeari esker, arrainarik ikusga-rrienetako bat da. Ur azalean hasi eta1000 m.tako sakonera bitartean bizi ohida, neurrigabeko bizkar-hegatsa ager-tzen du eta hortz sendoz hornituriko ahoitzela ere. Horiek ematen diote izenzientifikoak adierazten duen ikaragarri-tasuna.


ELIKADURA: arrain, zefalopodo etaoskoldunak jaten ditu.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 50-1.000metro bitarteko sakoneratan.Espezie oso arraro honek.


ALEPISAURUS FEROX

89

ANOTOPTERIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Argentina sphyra-ena arrunta xamarra gerta ohi dazapalda kontinentalean, talde handie-tan batzutan. Gorputz fusiformea.Operkulu-mintzak, askeak.Zilarrantzeko koloreko gorputz luzeadute arrain hauek eta sahietsaldeetankokaturiko begiak. Ezkatak handiaketa erorkorrak dira eta ez dute fotofo-ro edo argi-ehunarik. Hortz txikiakagertzen ditu ahoak.

TAMAINA: 30-32 cm. neur dezake.

ELIKADURA: arrain txiki eta ornoga-beak, nahiz bentonikoak nahiz pelagi-koak, jan ohi ditu.



90

ARGENTINA SPHYRAENA

ARGENTINIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz luzedunarrain abisalak dira. Ahoi galanta duteeta Malacosteus niger espeziearengangerta-tzen den bezala, goruntz biradezakeena, aho-irekidura bertikalki gel-ditzen delarik. Ur sakonetan bizi ohidiren animali arraroak dira.


ELIKADURA: gauez ur azalerainoigo-tzen da, oskoldun eta arraintxoezelikatzeko.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondo arro-katsu-limotsuetan bizi da, 400-2.500 metrobitarteko sakoneratan.


MALACOSTEUS NIGER

91

MALACOSTEIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: opaha deitzen denarraina, gorputz biribila eta albozapaladuen espezie nabarmen bat dugu. Oso gutxitan bada ere, marrazo-arran-tzarako amuetan agertu ohi da. Zilarnarrioak dituen gorputz morea izanik,hegatsak kolore gorri bizia dute.Kosmopolita den espezie honen bizilekua 100-400 m. bitarteko sakonerandago, haragia koipetsua eta gorrixkadu eta jangarria izan arren, oso urriadenez gero, ez da jan ohi.

Bitxikeritzat aipa genezake zenbaitarrantzalek “Lola Flores” izendatudutela arrain hau, hil eta berehala, etasoinekoa aldatuko bslu bezala, bereorindutako kolorea aldatzen duelako.TAMAINA: 1,8 m. eta 100 kg.ko neu-rriak izan ditzakeena.ELIKADURA: arrain, zefalopodo etaoskoldunak jaten ditu.HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,100-400 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

92

OPAHALampris guttatua

LAMPRIDIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Alepozefalidoekbeste familia abisal edo batipelagikobat osatzen dute; sakonera handitanigerian aritzen duen arrain hauek ilu-nak izaten dira eta hezkatarik gabe-koak izan daitezke inoiz, haien kolorebeltz distirant ederra gatik.Xenodermichthys copei delakoarengisakoak direlarik. Organi argigileedo fotoforoak ere badituzte, bainaniktofidoek baino gutxiago.

TAMAINA: 15-17 cm. neur dezake.

ELIKADURA: arrain txiki eta ornogabe-ak, nahiz bentonikoak nahiz pelagikoak,jan ohi ditu.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 100-1.000 metro bitarteko sakoneratan.


XENODERMICHTHYS COPEI

93

ALEPOCEPHALIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz fusifor-mea. Ilun kolorekoa. Begi handi.

Neurri ertain edo txikia, kolore bel-tzarana eta sakonera handitan bizidiren espezieei dagokien bezala,begi handiak dituzte familia honetakoarrainik gehienek.

Searsidoen antzeko itxurakoak badi-ra eree, ez dute haien albo organua.


ELIKADURA: arrain txiki eta ornoga-beak, nahiz bentonikoak nahiz pelagi-koak, jan ohi ditu.


Gainontzeko espezieak urriagoak diraeta espezimen bakan batzu soilik izandira aipatuak.


94

ALEPOCEPHALUS ROSTRATUS

ALEPOCEPHALIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Regalecus glesne.“Sardinzarren Erregea” deiturikoa, arraina-rik nabarmenetako bat da, benetazko erre-ge nitxura duena. Zintantzeko gorputzak 7cm neur ditzake, horrela hezur-arrainarikluzeenako bat izanik. Zilarrantzeko kolore-ak, hegats gorri biziek eta bizkar-hegatsa-ren aurrekaldeko erradio luzeek oso ikus-garria egiten dute arrain hau.Mesopelagikoa da eta noizean behin izanda aipatua. Batzutan, ekaitz gogor baten

ondoren, bere zatiren batzu aurkituak izandira harkaitzen artean. Inoiz arrain hauikusi duen pertsonak ez du bere itxuraerraz ahaztuko.TAMAINA: 7 m. neur dezake. ELIKADURA: haragijalea da. Hondokoarrainez, moluskuez eta krustazeoz elika-tzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da, 30-150 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

REGALEUS GLESNE

95

REGALACIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: ahoa, hortzarikgabekoa. Zuri kolorekoa.Itxura ikusgarria duten arrainak dirahauek ere, zinta itxurako gorputz luzeadutenak. Trachipterus articus espezie-ak zilar kolorekoa du gorputza bizka-rraldean, lerrotan kokatutako narrio ilu-nak dituelarik ere. Horri eta hegatsgorri biziei esker nahastezina zaigu.Isolaturik, 600 m. baino sakonagokouretan bizi da arrain eta zefalopodoak

jaten dituen espezie bitxi hau.

TAMAINA: 3 m. neur dezake.

ELIKADURA: arrain eta zefalopodoakjaten dituen espezie bitxi hau.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,100-500 metro bitarteko sakoneratan.


96

TRACHIPTERUS TRACHIPTERUS

TRACHIPTERIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: begi itzelak ditu etakolore arre iluna. Gorputz fusiformea.Gantz bizkar-hegatsduna. Bizkar , uzki eta sabel-hegatsen erra-dioen bukaerak aske daude, horrelahariak diruditelarik. Hortik datorkio izenzientifikoa.Arrain honek erradio brankiostego ugariazaltzen ditu, bular-hegatsak sahietsal-deetan oso altu kokatzen dira eta sabel-hegatsak guztiz bularraldean.


ELIKADURA: haragijalea da. Hondokoarrainez, moluskuez eta krustazeoz eli-katzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,1000 m.tako sakoneraraino bizi ohidena.


AULOPIS FILAMENTOSUS

97

AULOPIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz fusiformea.Arre kolorekoa, Itsas-txortena, bi karinaduna sahie-tsalde bakoitzean. 83-95 ezkata albo-lerroan.


ELIKADURA: elikatzeko, tuni-katu pelagikoak eta marmokakjaten dituzte.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko

bizi da, 100-300 m.tako sakonerarainobizi ohi dena.


98

TETRAGONURUS CUVIERI

TETRAGONURIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: sabel hegatsak, 10-14 ezkatadunak.

Gorputza globoantzekoa da aurrekal-dean; atzekaldean, aldiz, harizpitxura-koa. Begiak, sakoneko arrainak izanik, han-diak dira eta ornogabe txikien bilahondo lohitsua iraultzeko erabiltzenduten muturra, gogorra.


ELIKADURA: arrainak, krustazeoaketa moluskuak.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,4.000-5.000 m.tako sakoneraraino biziohi dena. Zenbait espezie, eta animali haueklegatza gogorarazten duen oso haragizuria dutenez, kontsumorako harrapa-tu ohi dira lurralde batzutan.


CHALINURA PROFUNDICOLA

99

MACROURIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: oso mutur luze etazorrotza du. Bizkar-hegatsaren biga-rren erradioa zenbait zatiz osatua.


ELIKADURA: arrainak, krustazeoak

eta moluskuak.HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,100-300 m.tako sakoneraraino biziohi dena.


100

TRACHYRHYNCHUS TRACHYRHYNCHUS

MACROURIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: uzkia, uzki hegatsa-ren hasieratik urruti. Buztan luzea du.Mustur zorrotza dute eta haietako askozgorputza ezkata sendoez estalita, babe-serako benutako armadura bat bailitzan.


ELIKADURA: arrainak, krustazeoak etamoluskuak.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,400-1.500 m.tako sakoneraraino bizi ohidena.

Ur sakonetan, urte osoan zehar osoegonkorra den ingurunean bizi arren,makruridoen ugalketarako jokaera osozehatza da eta urteko garai zehatz bate-an soilik ugaltzen dira, neguan alegia.

HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.Egiaztatu ahal izan dugunez, haragiarenahogozoa atsegina gertatzen bada ere(arrain zuria gogoratzen dute), merkatu-rako baliorik ez dute ezkatak oso zailakdirelako kentzen, eta gainera haien buruhandia ez da probetxagarria.

COELORHYNCHUS COELORHYNCHUS

101

MACROURIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Peristedioncataphractum laranja kolorekoarrain bitxi bat da, triglidoen antzaduela. Erdialdean muxarradura batduen musualde zapala eta luzeadu


ELIKADURA: lokatzaren barnean

musualdea sartzen du, elikatzekojaten dituen ornogabe txikiak lortueta kanporatzeko asmoz.

HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizida, eta 30-500 m. bitarteko sakone-ran bizi ohi da. Taldekoia da


102

PERISTEIDON CATAPHRACTUM

PERISTEDIIDAE FAMILIA

103

MYCTOPHIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: begiaren diametroabi bider sartzen buruaren luzeran.Espezie honen sailkapena fotoforo edoorganu argigileren agerpen eta koka-penaren arabera egiten da. Hala ere,saiatu gera ezaugarri hauek erabiligabe sailkatzen, horrela espezieenidentifikazioa errazagoa gerta zedin.

TAMAINA: 10 cm. neur dezake. ELIKADURA: Hondoko arrainez, molus-kuez eta krustazeoz elikatzen da.HABITATA: Bizkaiko Golkoko bizi da,eta 250-900 m. bitarteko sakoneranbizi ohi da. Taldekoia daHEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.

DESKRIBAPENA: gor-putz zabala; gehienezkoaltuera, luzera estandarra-ren herena; fotoforo txi-kiak.TAMAINA: 8 cm. neurdezake. ELIKADURA: Hondokoarrainez, moluskuez etakrustazeoz elikatzen da.HABITATA: BizkaikoGolkoko bizi da, eta 300-900 m. bitarteko sakoneranbizi ohi da. Taldekoia daHEDAPENA: Atlantikoaeta Mediterraneoa (arra-roa).

DIAPHUS METOPOCLAMPUS

MYCTOPHUM PUNCTATUM

DESKRIBAPENA: antimorarostrata, gorputz fusiformemutur zorrotz, eta koloremoreduna du.TAMAINA: 60 cm.

ELIKADURA: hondokoarrainez, eta krustazeoz eli-katzen da.

HABITATA: Arrain batipelagi-ko eta arraroa da. BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 650-2.700 metro bitarteko sako-neratan.


104

ANTIMORA ROSTRATA

DESKRIBAPENA:200 baino ezkatagehiago albo-lerroan;begiaren luzerarakodiametroa sei bainobider gu-txiago sar-tzen da buruarenluzeranGorputz fusiforme etakolore marroia du.TAMAINA: 30 cm. ELIKADURA: oskol-dun eta poliketoazelikatuaz.HABITATA: Arrainbatipelagikoa da.Bizkaiko Golkokohondo arrokatsu-limotsuetan bizi da,500-2.700 metro bitarteko sakonera-

tan.HEDAPENA: Atlantikoa.

LEPIDON EQUES

ERETMOPHORIDAE FAMILIA

105

PARALEPIDIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputza bilutsik;sabel-hegatsa, bizkar-hegatsarenaurrean.Itxura liraina eta gorputz luzeko arrainhauek, itsas zabalean bizi ohi dira, sako-nera handitan. TAMAINA: 30 cm. neur dezake.

ELIKADURA: arrain, eta oskoldunakjaten ditu.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu-limotsuetan bizi da, 100-700metro bitarteko sakoneratan.Ez dira ekonomikoki interesgarriak.HEDAPENA: Atlantikoa.

DESKRIBAPENA: gor-putz fusiformea. Kolorearre eta zilarrezkoa ager-tzen du sabelaldean.Antzeko itxura eta ohiturakdituzte.Uzki-hegatsa, bizkar-hegatsaren tamainakoaedo motzagoa.. Horrelakoezaugarrik gabe.TAMAINA: 35-45 cm. neurdezake. ELIKADURA: arrain, etaoskoldunak jaten ditu.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 90-600metro bitarteko sakoneratan. HEDAPENA: Atlantikoa.

PARALEPIPIS COREGONOIDES

LESTIDIOPS SPHYRENOIDES

DESKRIBAPENA: Bizkaiko golkoanhain ezaguna den espezie honi “onos”(astoa) zeritzon aitzinean alboetakokolore arreska eta bizkarretako zerrendabeltza direla eta, asto baten ilajea gogo-rarazten bait du; gainera aintzinate kla-sikoan itsasoko animaliei lehorreko ani-malien izenak ematen zitzaizkien.Aristoteles, Ulpiano eta Opianok, beste-ak beste, eman zuten espezie honenberri.Bere aurpegiak eta hortz gotorrez arma-turiko ahoak erakusten diguten tetezin-tasunagatik espezie berezko ale ttikia-goak ere jatera hel daitekeenez, Belonnaturtzaleak 1553. Urtean “MarisLucius” izena eman zion, hots, itsasoko

lutxoa, ibaietakoa den arrain honek eretamaina handiko harrapakinak atxitu etairesten bait ditu.Legatzaren arrantzuari dagokionez, ErdiAroko lehen aipamenei esker badakigudaniarrek IX. Eta X mendeetan Irlandakokostetan harrapatzen zutela, eta geroxe-ago Bizkaiko Golkoan ere atxitzen zelagazitzeko. Garai honetako zairik garran-tzitsuena frantziar Bretainiako Permachzen, eta bi izan ziren BizkaikoGolkoanegiten zen legatzaren arrantzu oparoaerrekara bidean eraman zituzten zioak;haietatik lehena, euskal itsasgizonekTerranovako sardak idoro izana, lega-tzaren ordez makailuaren gatzidura bul-tzatu zuena; legatza, honela, ordekoa

106

LAGATZAMerluccius merluccius

MERLUCCIDAE FAMILIA

bezala gelditu zen (Bizkaiko Golkoamakailua) deitu zitzaion garai honetan).Eta bigarrena, ekaitz gogor batekPermach-eko flota suntsitu izana, 100urteko gerlaren poderioz herrialde honeknozitu zituen ondikozko zertzeladak,haien artean Permach hiria bera zakara-tua izan zen eta suak hartu zuen, direlamedio berrantolatu ezinik geratu bait zen.Harrez gero, legatzak bigarren mailakogarrantzia izan du beti hurbileko herrial-dean, non arrain “urdina” preziatuagoaden, legatza oraindik Roxelako portuanbereziki harrapatzen bada ere, zati batgure herrira esporta-tzeko.Legatzaren arrantzua etengabea izan daBizkaiko Golkoko urtean, eta XVI.

Mendean Felipe ilak 1.000 liberatakokanon uretako espezie honen arrantzura-ko eskubideak gordeletzearren.TAMAINA: Atlantikoan 80 cm.tako alebatek 10 urte baino gehiagoko bizitza eta3 kg. Hor-hor baditu, Mediterraneoan,aldiz, aldin beretsuan tamainaren erdiabesterik ez du.Legatzak 20 urte bizi daitezke eta 7 Kg.Izatera heldu.BIOLOGIA: emeak, udaberrian eta kos-taldetik hurbil, 7 milioi arrautz erruten ditu;udazkenean, larbak itsasbazterretikaldentzen dira eta 100-200 m.tako sako-neratan igarotzen dute negua. Hurrengoudaberrian, merlanka txikiak berriz kos-taldera jotzen dute baina, urtez urte, gero

107

MERLUCCIDAE FAMILIA

kostaldetik urrutiago joaten dira. Horrelaespezimen oso zaharrak 1000 m.takosakoneran bizi dira, hondoko amuenbidez noizean behin harrapatu ohi dire-larik.Heldua denean, legatzak 150 m. baino

sakonagoko hondo lohitsuak ditu nahia-go, baina sakonera txikitan aurki daitez-ke espezimen gazteak Frantziako hon-dartzatan.ELIKADURA: haragijale amorratua dalegatza eta etengabe jaten ditu hondoko

oskoldun eta arrain-txoak.HABITATA: BizkaikoGolkoko hondo arro-katsu-limotsuetan bizida, 150-1.000 metrobitarteko sakonera-tan.H E D A P E N A :Atlantikoa etaMediterraneoa.

108

LAGATZAMeluccius merluccius

MERLUCCIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Phycis generoaridagokio, Rose-k 1793an sorturikoabaita.Arrokatako lotzak gorputz luzangadu bereizgarri, isatsera hurbildu ahalaestutuz doakiona. Kolore arrexka eta txo-kolate-antzekoa ageri du bizkarraldea,saihe tsaldeetan argiagotu egiten zaiona,harik eta sabelaldean zuriska bilakatuarte. Bizkarraldeko eta uzkiko hegatsakzuriz orlatuta ageri zaizkio lerro beltzbaten gainean, eta baita isats-hegatsaere. Ezkata oso txikiak ditu, gorputzari zeharoitsatsitakoak, albo-lerroak 98 ezkata ingu-ru izan ditzake.Buru txikia dauka, baina aho handia dueta hortz txikiz horniturikoa. Goi-barailabehekoa baino irtenagoa du.

TAMAINA: 35-50 cm. bitartekoa.BIOLOGIA: udaberrian ugaltzen da.Arrautzak eta larba lehertu berriak plank-tonaren osagai dira. Larbak fitoplankto-naz elikatzen dira, harik eta 6 mm.-koluzera izaten duten artean; orduan, hon-dora jaisten dira, eta han, arroken artekoarrakalatan aterpetzen dira.ELIKADURA: arrain txikiak, krustazeoaketa moluskuak.HABITATA: hondo arrokatsu eta algazjositakoetan bizi da, kostaldetik hurbildaudenetan, hasi 10 metroko sakonera-koetatik eta handiagokoetan.HEDAPENA: Atlantikoa, hasiIngalaterratik eta Mediterra neoraino.Mediterraneo itsasoan da ugaria batikbat; alabaina, Bizkaiko Golkoan erearrantzatu ohi da.

ARROKATAKO LOTZAPhycis phycis

109

GADIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz fusiformeeta ilun kolorekoa. Hiru bizkar-hegatsagertzen dira.

Honen haragia gatziturik eta ondoanigarturik ederki gordeletzen denezgero, aspaldiko partekoa da Atlantikokomakailuaren arrantzua, eta gizateriakegin dituen ospetsu eta emankorrene-takoa.Islandia da IX. Mendez gerozztik espe-zie honen arrantzategi nagusia, garahonetan eraiki bait ziren irla honetanlehen kolonia normandoak lurraldehonetako baliabideak hustiratzekoasmoz. Eskozian, mota honetako

arrantzua V mendeaz geroztikoa da.Hala eta guztiz ere, Kantauriko flotarenindustri hustiraketa masiboa 1927.Urtean hasi zen. Euskaldunek, baleenatzetik zebiltzala, kalatoki garrantzi-tsuak idoro eta makailu kopuru handiaharrapatzen zuten erdi aroan.Damurik, arrantzurako tekniken aurre-ramenduek eragin zuten harrapaketengorakada dela bide gehiegizko arran-tzak gertatu dira duela 80 urtetik hona,eta harrez geroztiko harrapaketak geroeta urriagotuz joan dira.

BIOLOGIA: makailuak ugalketa bere-zia du oso. Otsaila eta urria bitartean

110

BAKAILAOAGadus morhua

GADIDAE FAMILIA

eme bakoitzak bostetik hamar milioiarrautz erruten ditu; errutaldia eginbitartean arra emearen azpitik “tripazgora” igeri egiten du, arrautzak ernaldu-ko dituen hazia isurtzearren.Ugalketa berezia du bakailaoak. Otsailaeta urrian 5-10 mila arrautz erruten ditueme bakoitzak. Bitartean arrak “sabelezgora” igeri egiten du emepean, horrelaerrutea ernaltzen duen likido esperma-tikoa askatzen duelarik.

ELIKADURA: arrainak.



111

GADIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz luzanga dubereizgarri, aurrekaldea lodiagoaduena eta mukosaz jositako ezkata txi-kiez horniturikoa. Kolore grisaska edoubela ageri du bizkarralddan.; saihe-tsak gris-platinoak ditu eta sabelaldeazuriska du. Hiru bizkar-hegats eta bi uzki-hegatsagertzen dira. Bizkar-hegatsak, banan-duak.TAMAINA: 40-50 cm. bitarteko luzeraeta 1-1,5 kilo bitarteko pisua.BIOLOGIA: hiru urtekoa eta 25 cm.luze denean gutxi gorabehera lortzendu heldutasun seksuala, eta bere bizi-zikloa ez da ongi ezaguten, Bizkaiko

Golkoan otsaila eta martxoa bitarteanburutzen duten ugalketan, eme bakoi-tzak erruten dituen 150.000 arrautzaksakonera handitan gordetzen bait dira,200 metroetatik beherago, eta larbak150 metroen azpitik bizi dira, guztihonegatik oso zaila delarik harrapatueta segitzea. Urtebetegarrenean baka-lada 16 cm. luze da 30 cm.takoa izatenda 10 urte dituelarik (20 urteko bizitzaizaten du bataz beste). Ale zaharrenaksakonera handiagoetan aurkitu ohi dirabatez ere. ELIKADURA: oskoldun ttikiak eta, lan-tzean behin, tamaina gutxiago arrainakjaten ditu.

112

BAKALADAMicromesistius potassou

GADIDAE FAMILIA

HABITATA: arrain batipelagino hau,legatzaren ahaidea dena, 100 metroe-tatik behera bizi da, baina ugariagoa da300-400 metro bitartean, 1.000 metrokosakoneretara heldu daitekeelarik.Espezie taldekoi honek eguneko migra-zioak egiten dituzte sardatan bildurik,sakonera handitan egunaz eta ttikiago-tan gauaz.HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.Ekosistema bentonikoaren barneanduen garrantzia, batez duen balio eko-nomiaz gain, legatzaren elikadurarenosagai nagusietako bat izatean datza.Hanbatenaz ere non legatzak BizkaikoGolkoan egiten dituen migrazioak azal-

tzeko bakaladak egiten dituenak erabi-li bat dira argudio bezala; gainera,azken urteotan frogatu ahal izan dagolkoko eta Gran Soleko legatz mul-tzoak gehiegizko arrantzagatik murriz-tu arau bakalada populazioa arruntugaldu delaEspezie hau infrabaloraturik dagoelaesan liteke, eta zenbait herritan arrainolio eta irina egiteko erabiltzen da soi-lik. Merkaturatzeko arazoak ditu, zereneta azalaren ehundura oso hauskorradenez freskoa delarik bakarrik kontsu-ma bait daiteke; alabaina,Mediterraneoko hainbat lekutan,Gironan, adibidez, arrain honen ingu-ruan egiten da arrasterako arrantzua.

113

GADIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: Molva generoaridagokio, Leuseur-ek 1819an sortutakoabaita.Gadido bat da molva-espeziea, gorputzlerden eta luzanga duena bereizgarri,ebakidura ia zilindrikoa ageri duena, etaezkata zeharo ñimiñoez eta itsaskorrezhorniturikoa. Belzkara du bizkarraldea,orban argiez eta ilunez zipriztindurikoa.Goi-baraila beheko baino aurreratuagoadu, non barbula luze bat baitauka.Begiak ez ezik, txikiak ditu bularraldekoeta sabelaldeko hegatsak ere. Isats-hegatsa, berriz, biribildua du.TAMAINA: 60-120 cm. bitarteko luzeraeta 5-15 kilo bitarteko pisua. BIOLOGIA: udaberrian du ugalketagaraia. Munduan diren arrainetarik, ugal-

korrenetakoa da berruenda handia. Orohar, 5-25 milioi arrautza inguru errutendituzte emeek; zenbait ikerlarik diotena-ren arabera, ordea, 70 milioi arrautzaerruteko ere gai dira ale handiak.Sakonera handietan burutzen du erru-naldia, 100-300 metro bitartekoetan.Sei edo zortzi urterekin erdiesten dusexu-heldutasuna. Behin adin horretaraezkero, 80 zm.-ko luzera izan ohi dutearrek; emeak, berriz, 90 zm. izan ohi diraluzean.Bizkaiko Golkoan bizi diren berruendahandiek iparralderantz migratzen dutearrautzak errutera. ELIKADURA: arrain bentikoak, krusta-zeoak eta moluskuak.HABITATA: hondotik hurbilean bizi da,

114

BERRUEN HANDIMolva molva

GADIDAE FAMILIA

115

DESKRIBAPENA: lehenengo bizkar-hegatsa, 3 eradio txikiz dago osatuaBeltz kolorekoa.TAMAINA: 20-30 cm. bitarteko luzeraeta 0,250-0,500 kilo bitarteko pisua.ELIKADURA: Arrainak eta horien arrau-

tzak; halaber krustazeoak,eta molus-kuak.HABITATA: Bizkaiko Golkoko hondoarrokatsu bizi da, 40-100 metro bitartekosakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa.

hondo arrokatsuetan, 90-600 metrobitarteko sakoneratan.

HEDAPENA: Atlantikoa, Eskandinaviahegoalderaino.

IGEL ARRAIN Raniceps raninus

GADIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: arrain hauen ezau-garririk aipagarriena, dituzten begi han-diak dira.Bizkarrarik gabe. Uzki-hegatsa, bi erra-dio arantzatsuduna.

TAMAINA: 50-60 cm. bitarteko luzeraeta 1 kilo bitarteko pisua.

ELIKADURA: arraintxo eta ornogabe

plantonikoz elikatzen da eta ezpondakontinentaleko zenbait tokitan ugariaizan ohi da.



116

EPIGONUS TELESCOPICUS

APOGONIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz fusiformea.Hortz handi eta mugihorrak. Ahoa zaba-la eta urdaila oso dilatagarria dituenezgero, bera baino handiagoak direnharrapakinak (arrain hilak, gehienbat)jan ditzake. Beltza da oso espeziearraro hau.

TAMAINA: 15-16 cm. bitartekoluzera.

ELIKADURA: arrain txikiak.

HABITATA: arrain batipelagiko

da. Bizkaiko Golkoko hondo arrokatsu-limotsuetan bizi da, 500-3.700 metrobitarteko sakoneratan.


CHIASMODON NIGER

117

CHIASMODONTIDAE FAMILIA

118

DESKRIBAPENA: gorputz oba-latua eta albozapala du eta itxurabiguna.Bizkar-hegats bakarra; erradioarantzatsuak ez daude ongigaratuak.TAMAINA: 120 cm. bitartekoluzera. eta 7 kilo bitarteko pisua.ELIKADURA: marmokak jatendituenez. Bere haragia ez dakontsumigarria.HABITATA: sakonetan bizi ohida. Bizkaiko Golkoko hondo arro-katsu-limotsuetan bizi da, 100-600 metro bitarteko sakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa.

CENTROLOPHUS NIGER

DESKRIBAPENA: gor-putz obalatua eta albo-zapala du eta itxurabiguna.TAMAINA: 60 cm. bitar-teko luzera. eta 3 kilobitarteko pisua.ELIKADURA: marmo-kak jaten dituenez. Bereharagia ez da kontsumi-garria.HABITATA: sakonetanbizi ohi da. BizkaikoGolkoko hondo arroka-tsu-limotsuetan bizi da,80-500 metro bitartekosakoneratan.HEDAPENA: Atlantikoaeta Mediterraneoa.

SCHEDOPHILUS MEDUSOPHAGUSCENTROLOPHIDAE FAMILIA

BERYX DECADACTYLUS

119

DESKRIBAPENA: begi handiko etakolore gorri-laranja dizdiratsu nabarme-na duen arrain bat da. Ahogorria.TAMAINA: 50-60 cm. bitarteko luzera.eta 3 kilo bitarteko pisua.ELIKADURA: bere elikagaia oskoldun

eta arraina txikiez osaturik dago.HABITATA: 250 m. baino sakonago biziohi da, 400-600 m. bitartean gehienbat.HEDAPENA: Atlantikoa etaMediterraneoa (arraroa).Jan ohi den arrain honek, merkatal inte-resik badu.

BERICIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputza obalantze-koa eta albozapala du. Gorputzak duen

kolorea gris-altzairuzkoa da. 60 bainoezkata gehiago albo-lerroan; musualde

120

PARPADOABrama brama

BRAMIDAE FAMILIA

oso sabeldua.

TAMAINA: 60 cm. bitarteko luzera. eta3-3,5 kilo bitarteko pisua.

ELIKADURA: bere elikagaia oskolduneta arraina txikiez osaturik dago.

HABITATA: 100-150 m.tako sakone-rako ur zabaletan aurkitu ohi da, amu-ren bidez arrantzatzen delarik.


Talde txikitan egin ohi ditu migrazioak.

121

BRAMIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: 12-13 erradio bigunbizkar-hegatsean; ahoaren barnekal-dea, beltziska; buruan, luzakin dermiko-ak agertzen dira. Gorputz gorria baina

luzakindermikorik gabekoa da.

Zergatik dira gorriak elika eta bizi ahalizateko mimetismoa hain bereganatuta

122

SCORPENIDAE FAMILIA

SAKONEKO KABRARROKAHelicolenus dactylopterus

duten espezie hauek? Arrazoia sinpleada: erradiazio gorria (espektro ikuskorre-an uhin-luzera handiena duena) aurrene-ko azaleko metrotan xurgatua da erabateta animali gorri hauek azal-tzen diren lekutara ez da iris-ten.

TAMAINA: 40-45 cm. bitar-teko luzera. eta 2 kilo bitarte-ko pisua.

ELIKADURA: arrain etaornogabeak jan ohi ditu ere.

HABITATA: 150-500 m.baino sakonagoko hondo

lohitsutan bizi ohi da.


123

SCORPENIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputz albozapala,arrosa kolorekoa, begi handiak, ahoprotaktila, aurrekaldean eta erradiobigunetatik ongi bereiztutako erradiosendoak dituzten bizkar eta uzki-.hega-

tsak. Bi erradio gogor uzki-hegatsean.Burua, ongi garatutako etaaldi berean azkataz estalita-ko hezurrez babesten dute.Fisoklistoak dira zeiformeak,igeri-maskuria itxia dute etasabel-hegatsak toraxaldean,bular-hegatsen bertikaleangutxi gora behera.. TAMAINA: 30 cm. bitartekoluzera. eta 300 gr bitartekopisua.ELIKADURA: arrainak,

moluskuak eta krustazeoak.HABITATA: zapalda eta ezponda konti-nentaleko arrain mesopelagikoa da, 150-800 m. bitartean harrapatu ohi da.HEDAPENA: Atlantikoa.

124

CYTTUS ROSEUS

ZEIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: gorputzalbozapala, zilar kolorekoa,begi handiak, aho protakti-la, aurrekaldean eta erradiobigunetatik ongi bereiztuta-ko erradio sendoak dituztenbizkar eta uzki-.hegatsak. Ezkata gogorrak eta ardatzbertikala handia dutenak.Burua, ongi garatutako etaaldi berean azkataz estali-tako hezurrez babestendute. Fisoklistoak dira zei-formeak, igeri-maskuriaitxia dute eta sabel-hegatsak toraxal-dean, bular-hegatsen bertikalean gutxigora behera. TAMAINA: 50 cm. bitarteko luzera. eta2 kilo bitarteko pisua.

ELIKADURA: arrainak, moluskuak etakrustazeoak.HABITATA: batipelagikoa da eta 550-2.000 m. bitarteko sakoneran bizi da.HEDAPENA: Atlantikoa.

GRAMMICOLEPIS BRANCHIUSCULUS

DESKRIBAPENA: gorputza luzeagoa,altua baino; bizkar-hegatsa, 9-10 erradiogogorduna. gorputz arrosa kolorekoa, begi handiak,aho protaktila, aurrekaldean eta erradiobigunetatik ongi bereiztutako erradio sen-doak dituzten bizkar eta uzki-.hegatsak. Burua, ongi garatuta-ko eta aldi bereanazkataz estalitakohezurrez babestendute. Fisoklistoakdira zeiformeak,igeri-maskuria itxiadute eta sabel-hega-tsak toraxaldean,bular-hegatsen berti-kalean gutxi gorabehera.. TAMAINA: 16 cm.bitarteko luzera. eta

150 gr. bitarteko pisua.ELIKADURA: arrainak, moluskuak etakrustazeoak.HABITATA: zapalda eta ezponda konti-nentaleko arrain mesopelagikoa da, 100-400 m. bitartean harrapatu ohi da.HEDAPENA: Atlantikoa.

CAPROS APER

125

ZEIDAE FAMILIA

DESKRIBAPENA: itxura eta azal lis-katsuagatik batrazioekin parekatuaizan da animali hau. Hortik datozkio“igel arrantzalea” eta zapo izenak.Harrapakinak lortzeko duen modua dazapoaren berezitasunik ikusgarriena.Bizkar-hegatsaren kainabera batenantzera, aske igeri egiten duen anima-li txiki bat izango balitz higitzen ari dengingil batetan buruturik dago; zapoakbitartean, ingurunearekin mimetizatu-rik dagoen azal koloreari eta beregorpu-tza estaltzen duten luzakin der-mikoei esker, bizigabe baten itxurahartzen du, algaz edo tartekapenezestalitako harriarena, hain zuzen.

Erabat geldirik (arrain honen besteberezitasun bat, minutuan behin arna-sa hartzen duela la) zelatan itxoiten duamukiak erakarria arraintxoren bathurbil dadin; orduantxe aurreruntzsalto egin eta atzeruntz zuzendurikdituen hortz gogorrez hornitutako ahoitzela zabal zabalik duela, irentsi egi-ten du harrapakina.Guztiz zaila da animali harrigarri haubereiztea hondoaren gainean, bereahalmen mimetikoari esker, kamufla-tua agertzen denean. Aitzitik, oso ige-rilari txarra da eta pedunkulu sendoeta gogorrak dituzten bular-hegatsetanfinkatuz aldatzen da lekuz. Zapo ize-

126

ZAPO BELTZALophius budegassa

LOPHIIDAE FAMILIA

naz ezagutzen iren arrainak nahiz etaitxura eta ohitura antzekoak izan, biespezietakoak dira benetan: zapozuria, Lophius piscatorius eta zapo bel-tza, Lophius budegasa. Bien artekoezberdintasuna barrunbe abdominale-ko (peritoneoko) kolorea da, lehenengoespeziean zuria eta bigarrenean beltzabait da.Kanpo itxurari dagokionez, bigarenbizzkar-hegatsak duen erradio kopuruada ezberdintasun bakarra, zapo zuriak11-13 bait ditu eta zapo beltzak 8-10.

TAMAINA: 80-90 cm. bitarteko luzera.eta 10-15 kilo bitarteko pisua.

ELIKADURA: arrainak, moluskuak etakrustazeoak.

HABITATA: hondo hareatsu eta limo-tsuetan bizi da, 20 metrotatik hasi eta600 metro bitarteko sakoneratan

HEDAPENA: Atlantikoa, hasi GineakoGolkotik eta Britainia handiraino, etaMediterraneoa ohikoa.

127

LOPHIIDAE FAMILIA

128

ZAPO ZURILophius piscatorius

LOPHIIDAE FAMILIA

ZAPO ZURILophius piscatorius

129

DESKRIBAPENA: gorputz bitxiadauka zapo zuriak, arre oliba-kolore-koa, eta gutxixeago edo gehixeagojaspeztatua. Buru handi eta zanpatuadu. Enbor txikikoa da, ezkatarikgabea eta guruin mukosa-jariatzaile-ez horniturikoa; jariaturiko mukosahorretxek ematen dio, hain zuen,darion liskatasun berezi hori. Ahohandia du -burua bezain zabal ia -,hortz zorrotz mordoaz horniturikoa.Bular-hegatsen azpian dauden zakudermiko batzuen barruan dauzkazakatzak. Lehenengo bizkar-hega-tsak sei erradio ditu; horietarik, hirulehenengoak mintzik gabeak dira. TAMAINA: 2 m.BIOLOGIA: bost edo zapi urte ditue-nean eta 70 cm. luze denean,orduantxe erdiesten du sexu-helduta-suna. Udaberriaren azken aldera edoudaren hasieraaldean burutu ohidu ugalketa, 400-1.000 metro bitarte-ko sakoneratan.Zapo zuri emeakzinta jelatinakarabat uzten du, luze-an 12 metro inguru-koa eta koloregorrixka duena;zinta horretandaude arrau tzak,arrak behin etabirritan ernaltzendituenak. Zintaapurtu egiten da

hurrena eta korronteek garraiatzendute, arrautzak aska daitezen ahalbi-detuz. Larbak -pelagikoak baitira-zentimetro bat neurtzen dute eta ezdute beren sortzaileen antz apurrikere; 6 zm.-ko neurria erdiestean, etametamorfosia jada burutu delarik,hondora jaisten dira.ELIKADURA: krustazeoak, molus-kuak eta arrainak.HABITATA: hondo hareatsu eta limo-tsuetan bizi da, 10 metrotatik hasi eta500 metro bitarteko sakoneratan.Horietan pausatuta egon ohi da, ialurperatuxe eta bere harrapakinenzelatan; biktimak erakartzeko, lehe-nengo bizkar-erradioa astindu ohi du,oso aurreratua baitauka.HEDAPENA: Atlantikoa, hasiGineako Golkotik eta BritainiaHandiraino, eta Mediterraneoa.

130

A U R K I B I D E AA U R K I B I D E A . . . . . . . . . . . .2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Tenperatura eta gazitasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Oxigenoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Presioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

. . . . . . . . .32

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50Itsas katu (Chimaera monstruosa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54Melanocetus Johnsoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55Melanocetus Murrayi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Ceratias holboelli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Ceratias couesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59Himantolophus groelandicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Linophyrne brevibarbata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Linophyrne lucifera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Cepola macrophtalma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63Sable arraina (Trichurus lepturus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64

131

Nemichthys scolopaceus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Sarccopharynx flagellum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Lophodolos acanthognatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

Eupharnyx pelecanoides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

Ophidion barbatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

Echiodon drummondi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Ophysurus serpens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Synaphobranchus kaupi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

Nettastoma melanurum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

Ichtyococus ovatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Flagellostomias boureei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

Arrain heren suge (Stomias boa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72

Zilarrezko aizkorra txiki (Argyropelecus hemigymnus) . . . . . . . . . . . .72Zilarrezko aizkorra txiki (Argyropelecus olfersi) . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Maurolicus muelleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75Bipera arraina (Chauliodus sloani) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Lampanyctus crocodrilus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Lampanyctus pusillus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Holtbyrnia problematica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Bathylagus euryops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79Erloju arrain (Hoplostethus mediterraneus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

132

Vinciguerria poweriae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80Cyclothone braueri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81Ganostoma denudatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Simenchelys parasitica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Batypteroys dubius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85Notakanto (Notacanthus bonapartei) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85Ployacanthonotus rissoanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87Opisthoproctus grimaldi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88Anotopterus phardo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89Alepisaurus ferox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90Argentina spyraena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91Malacosteus niger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92Lampris guttatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Xenodermichthys copei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Alepocephalus rostratus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95Regaleus glesne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Trachipterus trachypterus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97Aulopis filamentosus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Tetragonurus cuvieri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Chalinura profundicola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Trachyrhynchus trachyrhynchus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100Coelorhynchus coelorhynchus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102Peristeidon cataphractum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

133

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103Mycthophum punctatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103Diaphus metroclampus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104Antimora rostrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104Lepidon eques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105Paralepipis coregonoides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105Lestidops sphyrenoides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106Merluccius merluccius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Arrokatako lotza (Phycs phycis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109Bakailoa (Gadus morhua) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110Bakalada (Micromesistius potassou) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Burruen handi (Molva molva) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114Igel arrain (Raniceps raninus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116Epigonus telescopicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Chiasmodon niger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Centrolophus niger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Schedophilus medusophagus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Beryx decadactylus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Parpadoa (Brama brama) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122Sakoneko kabarroka (Helicolenus dactylopterus) . . . . . . . . . . . . . . .122

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Cyttus roseus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Grammicolepis branchiusculus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Capros aper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Zapo beltza (Lophius budegassa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Zapo zuria (Lophius piscatorius) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134

134

LOZANO Y REY, L., 1952. - Peces fisoclistos, Subserie Torácicos. Mems R. Acad. Cienc.Exact. Fis. Nat. Madr., ser.: Cienc. Nat.ANDRIASHEV, A. P., 1954. - Ruby severnykh morei SSSR, Traduct. Angl. 1964: Fishes ofthe Northern Seas of USSR. Jerusalem IPST.BOUGIS, P. 1954. - Atlas des Pissons. TORTONESE, E. 1956. - Leptocardia, Ciclostomata Selachii. Fauna Ital. BOUGIS, P., 1959. - Atlas des Poissons. Poissons Marins. Paris, Boubée édit.BOURCKART, J., 1964 - El fondo de los Océanos.COLMAN, J.S., 1953 - El Mar.DIOLE, P., 1953 - La aventura submarina.ESTOMBA, M. 1995 - Euskal Herriko Kostaldea. Elhuyar Aldiskaria núm. 92-104.FINCHAM, A.A., 1986 - Biología marina básica. Ediciones Omega S.A. Barcelona.Fishes of the Western North-Atlantic. Sears Foundation for marine research. YaleUniversity. New Haven, 1953-1956. 6 vols.FREUCHEN, P., 1959 - El libro de los siete mares.GREENPEACE. El mar Cantábrico y las costas gallegas. Ed. Greenpeace Integral.GROVES, D., 1989 - The Oceans: A book of questions and answer. Wiley, John & Sons,Incorporated.HERALD, E. S., 1966 - Los peces.HVASS, H. & GUIBE, J., Les Poissons.LE DANOIS, E. D., 1959 - El mundo de los peces.LOPEZ J., Peces Emigrantes.LLAMAS, A., 1995 - Enciclopedia del mar. Editorial Planeta.MANTEGAZZA, G., 1999 - El mar. Editorial Edaf.PÉREZ, F.P., 2001 - Arrainak. Petronor.RIEDI, R., 1963 - Fauna und Flora der Adria. Hamburg. LOZANO Y REY, L., 1928. - Fauna Ibérica. Peces (Generalidades, Ciclóstomos yElasmobranquios). Mus. Nac. Ciencias Nat., Madrid. LOZANO Y REY, L., 1947. - Peces Ganoideos y Fisóstomos. Mems R. Acad. Cienc. Exact.Fís. Nat. Madr., ser.: Cienc. Nat.POLL, M., 1947. - Poissons marins in Faune de Belgique. BruxellesSVETOVIDOV, A.N., 1948. - Gadiformes. Fauna USSR.DIEUZEIDE, R., NOVELLA, M., J. ROLAND, 1959. - Catalogue des Poissons des côtesalgériennes. II. Oatéoptérygiens, 2ª ed. Revisada y aumentada.LOZANO Y REY, L., 1960. - Peces fisoclistos. Tercera parte. Subseries SubseriesTorácicos (Órdenes Equeneiformes y Gobiformes), Pediculados y Asimétricos. Mems R.Acad. Cienc. Exact. Fís. Nat. Madr., ser.: Cienc. Nat.LUTHER, W., K. FIEDLER, 1965. - Guide de la faune sous-marine des côtes méditerrané-ennes. Delachaux et Niestlé. Neuchâtel. Paris.TORTONESE, E., 1970. - Osteichthyes (pesci ossei), parte prima. Fauna Ital. Calderini,Bologna.Autores varios. Euskal herrio arrainak. Ed KriseluRODRIGUEZ, F., 1978. - Peces de mar. Editorial Marín S.A. Barcelona.CAMPBELL, A. C., 1979. - Guía de Campo de la Flora y Fauna de las Costas de Españay Europa. Ediciones Omega, S.A. Barcelona. TEROFAL, F., 1979. - Pequeña Guía de los Peces de Europa. Ediciones Omega, S.A.Barcelona.NICHOLLS-MILLER, 1982. - Pequeño Manual de los Peces de Europa. Ediciones Omega.

BIBLIOGRAFIA

135

Fernando Pedro Pérez naturalista eta argazkilari bilbotarra da;hamabost urtetik gora eman ditu Euskal Herriko fauna autokto-noa ikertzen.

Galzorian dauden Espezieen Defentsarako Elkartearen sortzailea etalehendakaria da; naturaren babeserako euskal elkarte hori 1990. urteansortu zen eta 1996. urtean herri onurakoa zela adierazi zen. Haren burudela, Fernandok, kazetariak, zoologo eta naturalista taldea zuzentzeneta koordinatzen du landa-azterlanak egiten; horrez gainera elkarteakzoologia eta naturaren babesari buruzko euskal aldizkari bakarra argi-taratzen du. Naturaren ahotsa: bi hilez behin plazaratzen da 1992azgeroztik.Fernando Pérezek liburu batzuk argitaratuak ditu (“Euskal HerrikoMarrazoak eta Arrainak”, “Euskadiko Anfibioak”, “Euskal HerrikoUgaztunak”, “Euskal Herriko Sugeak”, “Euskadiko Muskerrak,Sugandilak eta Apoarmatuak”, “Euskadiko Hondartzak”, “UrkiolakoParke Naturala, Fauna eta Flora”, “Urdaibaiko Itsaspeko Fauna etaFlora”, “Biotopo Babestuak” eta “Euskadiko Gaueko Harrapariak”,Euskal Herriko Interes Bereziko Espezieak”, “Euskal Herriko Zuhaitzak”,“Euskal Herriko Eguneko Harrapariak”. Egilea eguneroko lanera etabizitzera bultzatzen duena Euskal Herriko fauna ezagutarazi nahia da,euskaldunek maite izan dezaten eta iraunarazten lagun dezaten.

136

Energia eta Ingurumena.Ingurumenaren Arazoak.

EUSK

AL H

ERRI

KO

ZOOL

OGIA

EUSK

AL HE

RRIKO

PA

RKE N

ATUR

AKAK

EUSK

AL HE

RRIKO

FL

ORA E

TA ON

DDOA

KMU

NDUK

O AN

IMAL

IAK

INGUR

UMEN

A

Euskal Herriko Kostaldeko Marrazoak eta Arrainak.Euskadiko Anfibioak.Euskadiko, Muskerrak, Sugandiak eta ApoarmatuakEuskal Herriko Sugeak.Euskal Herriko Ur HegaztiakEuskal Herriko Lur Hegaztiak.Euskal-Herriko Eguneko Harrapariak.Euskadiko Gaueko Harrapariak.Euskal Herriko UgaztunakEuskal Herriko Krustazeoak.Euskal Herriko Moluskuak.Euskal Herriko Kostaldeko Itsas OrnogabeakBizkaiko Golkoko Marrazoak.Euskal Herriko kostaldeko AlgakEuskal Herriko Interes Bereziko Espezieak. Euskal Herriko Galtzeko Arriskuan Dauden Espezieak.Euskal-Herriko Zuhaitzak.Euskal Herriko ZuhaixkakEuskal Herriko PerretxikoakEuskal Herriko OnddoakEuskal Herriko Perretxiko eta OnddoakEuskal Herriko Perretxiko eta Onddoak II Euskal Herriko Biotopo Babestuak.Gorbeiako Parke Naturala, Fauna eta Flora.Urkiolako Parke Naturala, Fauna eta Flora.Valderejoko Parke Naturala, Fauna eta Flora.Izkiko Parke Naturala, Fauna eta Flora.Pagoetako Parke Naturala, Fauna eta Flora.Aralarko Parke Naturala Fauna eta Flora.Aiako Harriko Parke Naturala.Errege Bardea Parke NaturalaUrdaibaiko Itsaspeko Fauna eta FloraTxingudiko Arrainak.Txingudiko Hegaztiak.Abrako Estuarioko eta Bilboko Itsasadarreko Fauna.Pitillasko Aintzirako Erreserba Naturala. Izaroko Irla Itsaspeko Fauna.Euskadiko Hondartzak.

Katuki Handiak.Katuki Txikiak.

IRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDENESPEZIEAK DEFENDATZEKOELKARTEA

A.D.E.V.E.

Bizkaiko Golkoko arrain abisalak

Documents

Transcript of Bizkaiko Golkoko arrain abisalak