basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako...

52
n e s t o r b a s t e r r e t x e a r e n g e r n i k a 1

Transcript of basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako...

Page 1: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

nestor

basterretxearen

gernika

1

Page 2: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

nestor basterretxearen gernikaEuskal Herria Museoa8-4-09 / 31-8-09

© Komisariotza: X. Sáenz de Gorbea© Diseinu: Sonia RuedaArgazkiak: A.V.Itzulpenak: Hori-Hori, Alphatrad Spain S.L.ISBN: 978-84-7752-444-0D.L.: BI-884-09

Esker onak:Gernika-Lumoko Udala, Gernika-Lumoko Turismo Bulegoa, Windsor Kulturgintza, Alberto Ipiña, Iñaki Gracenea, Joseba Unanue

Page 3: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

nestor

basterretxearen

gernika

Page 4: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

4

Page 5: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

3

70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin alemaniarrek Gernikan egindako sarraskiaren berri izan eta gero egin zuen. Picassoren Guernicak hain sakon eta indartsu islatzen du gure memoria, ezen berau ikusteak gerra eta horren osteko aldirik krudelena bizi ez genuen belaunaldikoak garenak hunkitzea lortzen duela oraindik ere. Guernica gerraren izuaren aurkako eta bakearen aldeko antzinako oihu plastiko bat da; munduko mapan Gernika holokausto zibilaren zati gisa kokatu duen artelana da.

Euskadin beste bonbardaketa batzuk ere egon ziren, gerra zibilean beste sarraski batzuk ere, pertsona askoren kontzientziak astindu zituztenak: Durango, Otxandio, Bilbo… Baina Gernikan gertatutakoak toki-eremua gainditu eta sarraskia eta frankisten gezurra lau haizetara zabaltzea lortu zuen.

Artearen eta kulturaren munduak ez ditu Guernica eta Gernika alde batera utzi: artelana eta hiribildu martiria etengabe bir-sortu eta ber-piztu dira. Eta erakunde demokratikoon ardura da euskal gizartearen demokrazia eta jendetasun irakaspen hau bizirik mantentzea, gizarte arloko gure jarduera eta politika guztien bitartez.

Bizkaiko Foru Aldundiak aparteko azpiegitura dauka Euskal Herria Museoan, mundura ateratzeko Euskal Herriaren historiari buruzko begirada propio batekin. Eta erakusketa-proiektu honetan foru hiribilduaren hondamendiaren ikuspegia islatu duten euskal artisten lanak erakusteko plataforma bat aurkitu du.

Iaz hasi ginen, “remigio mendibururen gernika” erakusketarekin; dagoeneko gure artean ez dagoen artista gipuzkoarraren begietatik ikusitako Gernikaren ikuspegia izan genuen. Oraingoan, beste artista unibertsal handi baten lana ekarri dugu: Nestor Basterretxea. Bere lan ugariak, kalitate egiaztatua duenak, bere bizi-ibilbide zabalarekin batera, azken euskal eskultore handia dela erakusten digu. Euskal Herria Museoarentzat ohore bat da “nestor basterretxearen gernika” erakusketa hartzea.

Lana bera baino gehiago, gurekin lan egin duenean erakutsi duen apaltasuna, hurbiltasuna eta ahalegina eskertu nahi dizkiogu euskal artista handiari, berarentzat oso baliotsua den denbora eman baitigu.

M. Josune AriztondoKulturako foru diputatua

Page 6: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Nestor Basterretxearen Gernika-kXabier Sáenz de Gorbea

1924an jaioa, proiektu asko dauzka abian eta irakinaldi betean dagoen egilearen izpiritu geldiezina du. Denbora joan ahala, bere lan anitzaren ondare zabala astinduz doa, Nestor Basterretxea sortzaile egonezin eta kuriosoa da, jatorri errenazentistaduna, hainbat arlorekiko interesa izan duena: marrazketa, margolaritza, eskultura, diseinua, zinea, arkitektura, collagea, edo idazketa. Agerpen hauetan guztietan, artista bermeotarrak beti uzten du bere aztarnaren kutsua. Ez ditu zatien xehetasunak bakarrik zaintzen, baizik eta osotasuna ere kontuan hartzen du. Zehaztasun eta zorroztasunez aztertu, nahiz abiapuntu izan dituen inpresioak laburbiltzen ditu, helburu formatu handia izatea duen osotasuna osatu arte. Ezaugarri liriko eta zentzu garrantzitsutik libre ez dagoen monumentu-izaera: larrialdi existentzial premiazkoagatik bere lana seriotasunez burutzen duen larritasuna.

Hondarribira bizitzera joandako sortzailea, ez da soilik arreta hizkuntza, material edo prozeduretan bakarrik jartzen duen sortzailea. Ez da, ezta ere, forma eta bolumenen lantze estetizistarekin harremanak dituen formalista, baizik eta,batere abstraktuak ez diren bihozkada, ideia eta sentipenetatik abiatzen da, hauen bilaketak ahalik eta aktiboen esku hartu nahi duen zergatiari buruzko onarpenarekin dute zerikusia. Bere asmoak desira pertsonal artistikoen eta sentimendu kolektiboen artean oinarritzen diren emaitzetan batzen ditu, tentsio eta irakinaldi biomorfiko beteko lana osatuz.

Bizitako lehenengo urteetako iragan gorabeheratsua, egileak berak “Crónica errante y una miscelánea” (Alberdania, 2006) liburu biografikoan transkribatu dituen bidaiaren aztarna da, sentimendu eta zertzeladaz betetakoa. Itsasontziz egindako exodo luzea eta ondorengo Argentinako erbestealdiak, oroipenetik haratago jardutera daraman ezagutza kulturalaren zati diren bizipen pertsonalak eraikitzen ditu. Beharbada, horrexegatik dago hain presente bere lanean gerra zibila. Aldi honi buruzko hainbat sortze-proiektu gauzatzen ditu. Memoria bizi mantentzea da asmoa, aktiboki

4

Page 7: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

benetako adierazpen plastiko bihurtuz. Sufrimendu hura ahaztu ez dadin egiten dituen ekarpenak hainbat dira. Lan batzuk borondatez egiten ditu, existentziazko beharrizanagatik. Baina beste pieza batzuk instituzio eta erakunde publikoen enkarguei esker burutu dira formatu handian. Euskal itsasgizon eta itsasontzi-indar handiagoaren arteko borrokaren adierazgarria, adibidez, Matxitxako lurmuturretik gertu dago, eta 2007.urtean jarri zen: Bilbon, Casilda Iturrizar parkearen albo batean, errepublika garaian zehar, askatasun eta demokraziaren alde borrokatu zuten gizon eta emakumeei egindako omenaldia inauguratu zen 2006an. Formatu handiko hilarria, bere tipologia indibidual eta bertikala egitura horizontal zabal bihurtu du trebetasunez. Zabalera honek beren ideal zintzoen alde borrokatzeari utzi ez zion hainbeste jenderen aldarri kolektiboa agerian jartzen du.

Asko dira 1937ko apirilaren 27 zorigaiztoko horretan gertatutako alemaniar eta italiarren hegazkinen eraso horri buruzko oroimen eta haserrea agertu duten artistak. Gertaera honek hitzartze frankista izan zuen, ez baitzituen gertaerak onartu eta hondamena eta sutea euskaldun eta errepublikarrei egozteko itsuskeria izan baitzuen. Horrelako bidegabekeriaren aurrean, Nestor Basterretxeak foru-hiribilduko bonbardaketaren berrogeita hamargarren urteurrenari buruzko eskultura-aldakuntzen multzoa eta hamazazpi margolan egin zituen.

Eskulturak inoiz batera erakutsi ez diren bertsioak dira. Lehenengoak erortze eta hondamenaren ondorioa proiektatzen du. Plantxa aktiboek osatzen dute eta bere diagonalak lurreraino oso azkar jaisten dira eta hondamena egiaztatzen dute, angelu eta forma muturdunak sortuz, bertan norbera barneratu eta zeruaren izkinako mugak hauteman ditzake. Bigarren pieza arkitektonikoagoa da. Kolokako egitura-antolatzea du. Oreka ahularekin artikulatzen diren erritmo errepikakorren jarraipena. Inguruan egindako triskantzak gorabehera, artistak irauteko nahia nabarmentzen du, itzel nabarmendu ere.

5

Page 8: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika. 1986 Altzairu korten

83 x 43 x 25 cm.

6

Page 9: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika. 1986 Altzairu korten

83 x 43 x 25 cm.

7

Page 10: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika. 1986 Altzairu korten

83 x 43 x 25 cm.

8

Page 11: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

S. T. (Gernika). 1986Egurra

36 x 62 x 71 cm.

9

Page 12: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

S. T. (Gernika). 1986Egurra

36 x 62 x 71 cm.

10

Page 13: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

S. T. (Gernika). 1986 Egurra

36 x 62 x 71 cm.

11

Page 14: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Margolan handiena Gernika 50 da. Tamaina handia du, 2,5 x 2 m., eta 1987an Institutuan egin zen euskal artisten taldean aurkeztu zen. Geroago, 2006an, Bilbon erakutsi zen, margolan horren ondorio diren gainerako koadroekin batera.

Ekintza honetan erabilitako estrategia, Cosmogónica Vasca seriearen inguruan 1972an landutakoaren antzekoa da. Baina askoz ere kontzienteagoa, kasu honetan, zirriborroa tamaina handiko, pisu handiko eta itxura indartsuko lanean oinarritzen baita. Orduan, euskal mitologiako pertsonaiak margotu bazituen gau batean zehar, orain gertatutakoaren kronologia jarraitzen duela dirudi. Gero autonomia osoz garatuz doan partitura da. Lehenengo lan honek multzora jotzen du eta hainbat ohar plastiko dituen egutegiaren orria bezalakoa da. Batzuetan, zeinuak almanakan dauden ikurrak bezalakoak dira. Bestetan, zeinuak zabaldu egiten dira eta bi laukitxo bete ditzakete. Izuaren zalaparta, eragin eta usainekin ere harreman zuzena duten gertaerak zabaltzeko modu sintetikoa da. Gaia zuzenean eta modu figuratiboan tratatzeaz gain, keinu zehatz eta organikoen irudikapen abstraktutzailearen oihartzunek kontakizuna zatitzen dute. Bertan, mimesitik urruntzen da eta iradokizun eta aipamenezko unibertsoari forma ematen dio, eta honi esker, bizitakoaren zentzu agoniatsua handitzen du. Lan soila, zehatza eta hedakorra, ezer ez da falta, ezer ez dago sobran. Izpirituaren eta gogoaren begiez gogoraraztea da. Hizkuntza lasai eta indartsuak erabateko energia denotatu eta asoziazioen eta erresonantzien aldakortasuna konnotatzen du.

Seriotasunez, gertatutakora hurbiltzen da, operazioaren igarotzea story board antzeko bat bihurtzen da eta honek eguneko ordu ezberdinak eta metrailatze eta bonbardaketaren hurrenez hurreneko boladak nabarmentzen ditu. Lanak goitik beherako eta ezkerretik eskuinerako jarraikortasun eskaintzen duten izaera horizontal samarra eta narrazio-tonua ditu. Behealdean, zerrenda gorri eta baserrian dauden egurrezko bilbaduraren eraikuntza-gurutzetari keinua dirudien beste elementu batzuen bidez, motibo-multzoa eteten da.

Jatorrizko zeinuak sortzen ditu. Zeinu hauek multzo trinko eta hutsuneen, positiboa eta negatiboaren arteko tentsioa, okupazio eta desokupazio beti aktibo eta energetikoaren arteko harremana batzen dute eta baita ordena eta berezko ekintza informalenaren arteko elkarrizketa ere. Gertakariei erantzun eta gertakariak gogorarazteko gai den eraikuntza. Gertakizunak nabari diren hizkuntza. Ez da bakarrik testuen itzulpen bidimentsionala, oihartzun esanguratsuak eta denbora-adierazpenaren eta konstruktibismo espazialaren arteko gurutzamendua ere bada. Kutsu dramatikoak eta hondamen-sentimenduak dituen abstrakzioa.

Lan bidimentsional hauei dagokienez, Nestor Basterretxeak hauxe idatzi du: “Lana osatzen duten gaiak beltza zuriaren gainean konpondu nituen, erabateko

12

Page 15: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

adierazkortasuna izan zuen, betea, orduan esan nahi izan nuen eta gaur berresten dudan guztia formen dinamismoak laburtzen zuen.

2 balio kromatikoren menpean bakarrik dagoen hizkuntza da, gehitutako beste edozein efektu ikusgarri baztertzen baitu, bere esanahiaren oinarrizko dolua ez bainuen ezerk nahasterik nahi: heriotza eta hondamendiak burrunba bakar eta anitzean leher egin zutela, zerupean”.

Bere lanaren bilakaerak, euskal eskolaren mugimenduari buruz, berrogeita hamarreko eta hirurogeita hamarreko hamarkadan sortzen doazen ikuspegiekin zerikusia du. Eskolaren adierazle handiena Gaur, Emen eta Orain-en sorrera izan zen, 1996an. Bermeoko artistak antinomia dialektiko batzuk bere gain hartzen ditu eta hauen tentsioak bere proposamenen interes nabaria eta kezka handia kokatzen du. Lanetan kontrako indarrak barneratzen ditu, hala nola, tokikoa eta unibertsala, jaioterritik kilometro gutxira gertatu zen zerbait aipatzen du, baina herritar babesgabeen aurka burututako gerra-ekintzak izan zuen hunkipenagatik esanahi unibertsal handia izan zuen gertakizuna izan zen. Abangoardia historikoen jarrera iraultzailea kontuan hartzen du, identitatearen hondarra alde batera utzi gabe, bertoko erreferenteak barne hartuz, ikurrina adibidez, hauxe baita, hain zuzen, bere egipen batzuen abiapuntua. Antzinatasunaren arbasoengandiko taupada beregain hartzen du, hurbileko kobazuloetako margolariek bezala, jarduteko modu adierazkor eta zuzena , baina ez du gaur egungo unibertso artistikoa gutxiesten eta sustrai espresionistadun egituraketa eta itxuragabetzearen artean dabilen lana osatzen du. Arketipo batzuk bere egiten ditu eta errealitate adierazkor, setati eta erabateko errealitatera eramaten ditu. Berea erreferentzia figuratiboak eta irudikapen abstraktuak batzeko saiakuntza da. Lana prozesuaren izaera ezkutatzen ez duen arrazoitze analitikoaren ondorioa da, zorroztasuna eta zoria batuz. Banakotasun subjektibotik jaio baina talderantz proiektatu nahi duen zerbait sortzen du. Erabateko sentimendua eragin eta bidegabekeria hori ezagutarazten duen zeharkakotasun konplexua.

Laburbilduz, ekintza borondatea, pentsamendua eta sentsibilitatearekin moldatzen duen jarduera mitopoetikoa da. Txinpartak bezala sortzen diren erronkak eta ezagutzaren hedapena dakartenak. Gertatutakoa hizkuntza artistikora eramaten duen imajinario kolektiboari egin dion beste ekarri bat, originaltasuna sustraietan eta ezberdintasunaren zentzuan bilatzen duena. Plastikaren adiera bakarreko sendotasuna. Inguruko zeinuak biltzen dituen iragaitzazko errealitatea. Garaikidetasun tenporalera iristen den iraganaren horizontea. Besteen adimen eta borondateari dei egiten dion autoafirmazioa.

13

Page 16: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50. 1986Akriliko / egurra250 x 200 cm.

14

Page 17: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

15

Page 18: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

16

Page 19: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-1. 1986Akriliko / egurra

244 x 210 cm. 17

Page 20: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-2. 1986Akriliko / egurra244 x 180 cm.

18

Page 21: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-3. 1986Akriliko / egurra244 x 180 cm.

19

Page 22: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

20

Page 23: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-4. 1986Akriliko / egurra122 x 220 cm.

21

Page 24: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

22

Page 25: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-5. 1986Akriliko / egurra122 x 380 cm.

23

Page 26: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

24

Page 27: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-6. 1986Akriliko / egurra122 x 380 cm.

25

Page 28: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-7. 1986Akriliko / egurra122 x 210 cm.

26

Page 29: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-8. 1986Akriliko / egurra122 x 160 cm.

27

Page 30: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-9. 1986Akriliko / egurra122 x 160 cm.

28

Page 31: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-10. 1986Akriliko / egurra122 x 220 cm.

29

Page 32: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-11. 1986Akriliko / egurra122 x 210 cm.

30

Page 33: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-12. 1986Akriliko / egurra122 x 160 cm.

31

Page 34: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-13. 1986Akriliko / egurra122 x 160 cm.

32

Page 35: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-14. 1986Akriliko / egurra122 x 220 cm.

33

Page 36: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-15. 1986Akriliko / egurra122 x 220 cm.

34

Page 37: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-16. 1986Akriliko / egurra122 x 160 cm.

35

Page 38: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

36

Page 39: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Gernika 50-17. 1986Akriliko / egurra122 x 380 cm.

37

Page 40: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

38

Page 41: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Han pasado más de 70 años desde que Pablo Picasso realizara el mural para el pabellón español de la exposición de París, des-pués de que tuviera noticia de la masacre realizada en Gernika por la aviación alemana. El Guernica de Picasso refleja con tanta profundidad y fuerza nuestra memoria que su visión aún nos sobrecoge aún a las generaciones que no conocimos ni la guerra ni el periodo más cruel de la posguerra. El Guernica es el grito plástico ancestral en contra del horror de la guerra y en favor de la paz, una obra de arte que ha ubicado el nombre de Gernika en el mapa del mundo como parte del holocausto civil.

Hubo otros bombardeos en Euskadi, otras masacres en la guerra civil, que violentaron las conciencias de muchas personas: Du-rango, Otxandio, Bilbao… Pero lo sucedido en Gernika superó la dimensión local y logró que la masacre y la mentira franquistas se difundieran a los cuatro vientos.

El mundo artístico y cultural no ha sido ajeno a Guernica y a Gernika: obra de arte y villa mártir son permanentemente re-creadas y re-vividas. Y las instituciones democráticas tenemos la responsabilidad de mantener viva la lección de democracia y de civilidad de la sociedad vasca a través de todas nuestras actuaciones y políticas sociales.

La Diputación foral de Bizkaia tiene en el Museo Euskal Herria una extraordinaria infraestructura para asomarse al mundo con una mirada propia sobre la historia del Pueblo Vasco. Y ha encontrado, en este proyecto expositivo, una plataforma en la que dar cabida a las obras de artistas vascos que han plasmado su visión de la destrucción de la villa foral.

Comenzamos el pasado año con la inauguración de “remigio mendibururen gernika”, una visión de Gernika vista a través de los ojos del malogrado artista guipuzcoano. En esta ocasión acercamos la obra de otro gran artista universal: Nestor Basterretxea. Su obra, amplia y de contrastada calidad, junto con su dilatada trayectoria vital, lo avalan como el último gran escultor vasco. Para el Museo Euskal Herria, es un honor acoger a “nestor basterretxearen gernika”.

Más allá de la obra en sí, queremos agradecerle al gran artista vasco su humildad, cercanía y esfuerzo al trabajar con nosotros, dedicándonos un tiempo precioso para él.

M. Josune AriztondoDiputada Foral de Cultura

More than 70 years have passed since Pablo Picasso created the mural for the Spanish pavilion at the Paris Exhibition, after lear-ning of the massacre in Guernica by the German air force. Picasso’s Guernica reflects our memory in such depth and power that his vision still has the power today to startle generations who have never experienced war or the cruel post war period. Guernica is a timeless artistic cry against the horror of war in for peace, a work of art which has put the name of Guernica on the map of civilian holocausts.

There were other bombardments in the Basque country, other massacres in the civil war, which made their mark on many: Durango, Otxandio, Bilbao… But what happened in Guernica went global, meaning the massacre and Franco’s lie was revealed to the whole world.

The artistic and cultural world is no stranger to Guernica and Gernika: the work of art and town of martyrs are endlessly recreated and relived. And democratic institutions have the responsibility of keeping alive the lessons of democracy and the civility of Basque society through all our actions and social policies.

The Vizcaya regional government boasts, in the Museo Euskal Herria, an extraordinary infrastructure allowing it to show the world its own view of the history of the Basque people. And it has found, in this planned exhibition, a platform for highlighting works of Basque artists who have each created their own vision of the destruction of this independent town.

We started last year with the inauguration of “remigio mendibururen gernika”, a vision of Guernica viewed through the eyes of the ill fated Galician artist. This time we are showing the work of another great international artist: Nestor Basterretxea. His work, expansive and of proven quality, together with his long career, make him possibly the last great Basque sculptor. For the Museo Euskal Herria, it is an honour to host “nestor basterretxearen gernika”.

Over and above the work itself, we would like to thank this great Basque artist for his humility, approachability and efforts in working with us, giving up his precious time.

M. Josune AriztondoCulture Regional Deputy

39

Page 42: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

40

Page 43: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Los Gernika de Nestor BasterretxeaXabier Sáenz de Gorbea

Nacido en 1924, tiene muchos proyectos en marcha y posee el inquieto espíritu de un autor en plena efervescencia. Según pasa el tiempo va agigantándose el amplio legado de su plural trabajo. Nestor Basterretxea es un creador inquieto y curioso, de estirpe renacentista, que se ha interesado por campos tan diversos como el dibujo, la pintura, la escultura, el diseño, el cine, la arquitectura, el collage o la escritura. Manifestaciones todas ellas, en las que el artista de Bermeo siempre deja el sello de su impronta personal. No sólo cuida el detalle de las partes, sino también tiene en cuenta al conjunto. Tanto analiza con precisión y rigor, como sintetiza las impresiones de las que parte hasta constituir un todo que aspira al gran formato. Un carácter monumental no exento de cualidades líricas ni de sentido trascendente: La gravedad del que realiza su obra con seriedad y por imperiosa urgencia existencial.

El creador afincado en Hondarribia no es un mero investigador que únicamente se concentra en el estudio del lenguaje, los materiales o los procedimientos. Tampoco es un formalista que se relaciona con el cultivo esteticista de las formas y los volúmenes, sino que parte de impulsos, ideas y sensaciones nada abstractos, cuyas búsquedas tienen que ver con la asunción de un motivo sobre el que quiere intervenir lo más activamente posible. Funde sus intenciones en unos resultados que se asientan entre los personales deseos artísticos y los sentimientos colectivos, constituyendo una obra en plena tensión y ebullición biomórfica.

El accidentado pasado de los primeros años vividos constituyen la huella de un viaje que el propio autor ha trascrito en un libro biográfico “Crónica errante y una miscelánea” (Alberdania, 2006), repleto de sentimientos y circunstancias. El largo éxodo por barco y posterior exilio en Argentina forja una serie de vivencias personales que forman parte de un bagaje cultural que le lleva a actuar más allá del recuerdo. Quizá por ello la guerra civil está muy presente en su obra. Un tiempo sobre el que realiza distintos proyectos creativos. Se trata de conservar la memoria viva transformándola activamente en auténticos manifiestos plásticos. Son varias las aportaciones que hace para que no se pierda aquel sufrimiento en el olvido. Algunos trabajos los hace de motu proprio, por existencial necesidad. Pero otras piezas han sido llevadas a cabo a gran formato gracias a los encargos de instituciones y organismos públicos. Un reflejo de la lucha de los marinos vascos contra una fuerza naval superior, por ejemplo, se encuentra en las proximidades del cabo Matxitxako y fue colocado en el año 2007. En Bilbao, a un lado del parque de Doña Casilda Iturrizar, se inauguró en 2006 un homenaje a los hombres y mujeres que lucharon por la libertad y la democracia durante la república. Una estela funeraria de gran formato cuya tipología individual y vertical ha sido hábilmente transformada en una amplia estructura horizontal. Anchura que evidencia el colectivo clamor de tanta gente que no cesó de combatir por sus generosos ideales.

Son muchos los artistas que han plasmado la evocación, el recuerdo y la indignación respecto a la agresión ocurrida aquel fatídico 27 de abril de 1937 y realizada por la aviación alemana e

41

Page 44: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

italiana, hecho que contó con la connivencia franquista que no reconoció los hechos y cometió la indignidad de atribuir la destrucción y el incendio a los propios vascos y republicanos. Frente a tamaña injusticia, Nestor Basterretxea realizó un conjunto de variaciones escultóricas y diecisiete pinturas en torno al cincuenta aniversario del bombardeo de la villa foral.

Las esculturas son versiones que nunca se han expuesto juntas. La primera proyecta un efecto de caída y devastación. Está constituida por unas activas planchas cuyas diagonales descienden vertiginosamente hasta el suelo y certifican la destrucción, generando ángulos y formas picudas entre las que uno puede adentrarse y percibir los límites esquinados del cielo. La segunda pieza tiene un carácter más arquitectónico. Muestra una precaria disposición estructural. Una secuencia de ritmos repetitivos que se articulan en el espacio con un frágil equilibrio. Pese al destrozo realizado en el entorno, el artista enfatiza la voluntad de permanecer y lo evidencia de modo monumental.

La pintura más grande es Gernika 50. Tiene unas dimensiones considerables de 2,5 x 2 m. y se presentó en la colectiva de artistas vascos que se celebró en el Instituto en 1987. Con posterioridad se mostró en 2006 en Bilbao junto al resto de cuadros que parten de ella.

La estrategia seguida en esta actuación es parecida a la labor realizada en torno a la serie Cosmogónica Vasca y llevada a cabo en 1972. Pero es mucho más consciente, porque en este caso el boceto se constituye en un trabajo de grandes proporciones, mucho peso y fuerte presencia. Si entonces dibujó durante una noche los distintos personajes de la mitología vasca, ahora parece seguir la cronología de lo acaecido. Se trata de una partitura que luego va a ir desarrollando con plena autonomía. Esta primera obra acoge al conjunto y es como una hoja de un calendario que contiene distintas anotaciones plásticas. A veces, las señales son como las cifras que hay en el almanaque. En otras ocasiones, los signos se ensanchan y abarcan hasta dos casillas. Un modo sinestésico de ampliar los hechos en directa relación con los estruendos, los efectos e incluso los olores del horror. Más allá de tratar el tema de modo directo y figurativo, el relato queda fragmentado por los ecos de una representación abstractizante de gestos precisos y orgánicos, donde se aleja de la mimesis y conforma un universo de sugerencias y alusiones con el que ensancha el sentido agónico de lo vivido. Un trabajo escueto, preciso y expansivo, sin que nada sobre ni falte. Se trata de rememorar con los ojos del espíritu y de la mente. Un lenguaje fresco y potente, que denota una energía contundente y connota una gran variabilidad de asociaciones y resonancias.

Con no poca solemnidad se acerca al acontecer, el transcurso de la operación se transforma en una especie de story board que pone de manifiesto los distintas horas del día y las sucesivas oleadas en el ametrallamiento y el bombardeo. Las obras disponen cierto carácter horizontal y un tono narrativo que ofrece una continuidad de arriba a abajo y de izquierda a derecha. Una serie de motivos que se interrumpe en la parte inferior por medio de una franja roja y otro elemento que parece un guiño a la cruceta constructiva del entramado de madera existente en un caserío.

Crea signos primigenios que compaginan la presencia de masas compactas y espacios vacíos, tensiones entre lo positivo y lo negativo, una relación entre ocupación y desocupación siempre activa

42

Page 45: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

y energética, así como el diálogo entre el orden y el acto instintivo más informal. Construcciones que responden a los sucesos y son capaces de rememorarlos. Un lenguaje que rezuma experiencias. No sólo es una traducción de los textos a lo bidimensional, sino también refleja ecos significantes, así como un cruce entre una expresión temporal y un constructivismo espacial. Una abstracción con tintes dramáticos y sentimientos de destrucción.

Respecto a todos estos trabajos bidimensionales, Nestor Basterretxea ha escrito que “Lo negro sobre blanco con que resolví los temas que componen la obra, resultó de una expresividad rotunda, entera, en la que el dinamismo de las formas resumían todo cuanto quise decir entonces, y que hoy lo ratifico.

Es un lenguaje dependiente de sólo 2 valores cromáticos, pues eludí cualquier vistoso efecto añadido, porque quise que nada distrajera al luto esencial de su significado: que la muerte y la destrucción estallaron en un mismo y múltiple estruendo, bajo el cielo”

El desarrollo de su trabajo tiene que ver con los planteamientos que en torno al movimiento de la escuela vasca se van forjando durante las décadas de los cincuenta y sesenta, cuyo máximo exponente fue la constitución de Gaur, Emen y Orain, en 1966. El artista de Bermeo asume una serie de antinomias dialécticas cuya tensión sitúa el notable interés y la gran inquietud de sus propuestas. En las obras introduce impulsos contrarios como lo local y lo universal, alude a algo sucedido a pocos kilómetros de donde nace pero es un hecho que tiene un alto significado universal por el impacto que produjo la actuación bélica sobre una población indefensa. Tiene en cuenta la actitud revolucionaria de las vanguardias históricas, sin descuidar el poso de la identidad, asumiendo referentes autóctonos como la ikurriña que es el punto de partida de algunas realizaciones. Asume el latido ancestral de la antigüedad mediante un modo de operar expresivo y directo como el de los pintores de las cuevas cercanas, pero no desdeña el universo artístico contemporáneo y constituye un trabajo que transita entre la estructuración y la deformación de raíz expresionista. Hace suyos unos arquetipos y los traslada a una realidad expresiva, machacona y contundente. Es el suyo un esfuerzo por aunar referencias figurativas y plasmaciones abstractas. Un trabajo que es consecuencia de un razonar analítico que no oculta el temperamento del proceso, aunando rigor y azar. Realiza algo que nace de la subjetiva individualidad pero que quiere proyectarse hacia la colectividad. Una compleja transversalidad que provoca sentimientos rotundos y da a conocer aquella sinrazón.

En suma, un ejercicio mitopoético que congenia la acción con la voluntad, el pensamiento y la sensibilidad. Desafíos que surgen como un chispazo y suponen una ampliación del conocimiento. Otra contribución al imaginario colectivo en la que lleva lo ocurrido al lenguaje artístico que busca la originalidad en las raices y el sentido de la diferencia. La unívoca contundencia de la plástica. Una realidad en tránsito que recoge signos del entorno. El horizonte de un pasado que llega a la temporal contemporaneidad. Una autoafirmación que hace un llamamiento a la inteligencia y la voluntad de los demás.

43

Page 46: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

44

Page 47: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

Los Gernika by Nestor BasterretxeaXabier Sáenz de Gorbea

Born in 1924, he has many projects underway and has the restless spirit of an author at the height of his activity. As time goes by, the extensive legacy of his accumulated works gets larger and larger. Nestor Basterretxea is a curious and inquisitive creator, of Renaissance stock, who has shown an interest in such diverse fields as drawing, painting, sculpture, design, films, architecture, collage and writing; in all of which areas, the artist from Bermeo has always left the mark of his personal style. He not only cares for the details, but also takes the whole into consideration. He researches with precision and meticulousness, while bringing together the impressions from which he starts out, to create a whole which aspires to the large format. A monumental character not lacking in lyrical qualities or a sense of transcendence: the gravity from which he creates his work with earnestness and an overwhelming existential urgency.

The artist, resident in Hondarribia, is not a mere researcher who concentrates exclusively on the study of language, materials and procedures. Neither is he a formalist associated with the aesthetic cultivation of shapes and volumes. He sets out from impulses, ideas and sensations—in no way abstract—the search for which is related to the taking on of a purpose upon which he wishes to intervene as actively as possible. He brings together his intentions in results which are situated somewhere between his own artistic desires and the feelings of the masses, creating a piece of work in full biomorphic flux and tension.

The troubled period of his early years forms the footprints of a journey which the author himself has described in a biographical book entitled “Crónica errante y una miscelánea” (Wandering chronicle and a miscellany) (Alberdania, 2006), replete with feelings and circumstances. His long exodus by boat and subsequent exile in Argentina give rise to a series of personal experiences which form part of a cultural background that leads him to act over and beyond his memories. Perhaps for this reason, the civil war is very prominent in his work. A period about which he produces diverse creative projects. His intention is to keep the memory alive by actively transforming it into authentic artistic manifestos. Various are the contributions he makes to ensure the suffering of the period is not forgotten. Some of his works are done for his own personal reasons, due to existential necessity; but other pieces have been carried out in large format thanks to commissions by institutions and public bodies. A fight between Basque sailors and a larger naval force, for example, can be found in the vicinity of Cape Matxitxako, where it was placed in 2007. In 2006, a homage to the men and women who struggled for freedom and democracy during the time of the republic was inaugurated in the Doña Casilda Iturrizar Park in Bilbao: a large format funeral wake whose individual and vertical typology has been skilfully transformed into a broad horizontal structure; a breadth which represents the collective clamour of so many people who never ceased to fight for their generous ideals.

Many are the artists who have evoked with indignation the memory of the attack by the German and Italian air forces on that fateful 27th April, 1937, an event which occurred with the collusion of Franco,

45

Page 48: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

who denied any involvement and had the shamelessness to attribute the fire and destruction to the Basques and Republicans themselves. In the face of such enormous injustice, Nestor Basterretxea produced a series of sculptural variations and seventeen paintings with relation to the fiftieth anniversary of the bombing of Guernica.

The sculptures are versions which have never been exhibited together. The first gives an effect of falling and devastation. It is made up of a number of active sheets, whose diagonals plunge vertiginously to the ground, certifying destruction and generating corners and pointed forms, amongst which it is possible to walk and observe the angled limits of the sky. The second piece has a more architectural character. It shows a precarious structural arrangement; a sequence of repetitive rhythms articulated in space with a fragile equilibrium. Despite the destruction taking place in the surroundings, the artist emphasizes the desire for permanence and demonstrates it in monumental fashion.

The largest painting is Gernika 50. It is of a considerable size 2.5 x 2 m. and was presented in the collective exhibition of Basque artists held at the Institute in 1987. It was later exhibited in Bilbao, in 2006, along with the other paintings in the series.

The strategy followed in this action is similar to the work carried out in relation to the series Cosmogónica Vasca in 1972. However, it is much more conscious, because in this case the sketch is a work of great size and weight and strong presence. If at the time he spent a whole night drawing the various characters of Basque mythology, he now appears to be following the chronology of what occurred. It is a musical score which he will later play with total autonomy. This first piece takes in the whole series and is like a page of a calendar containing diverse artistic annotations. Sometimes, the signs are like the figures in an almanac. At other times, the signs spread out to fill in two separate columns. A synaesthetic way of magnifying the facts in direct proportion to the noise, the effects and even the smell of horror. Rather than dealing with the subject in a direct and figurative way, the story is fragmented by the echoes of an abstract representation of precise and organic gestures, where mimesis is steered away from and a universe of suggestions and allusions is created which magnifies the agonizing sense of the experience. An unadorned, precise and expansive piece of work, with neither too much nor too little of anything. The idea is to remember with the eyes of the spirit and of the mind. A fresh, powerful language, which demonstrates an enormous energy and connotes a great variety of associations and resonances.

Not without solemnity, he approaches the event. The period of the operation is transformed into a kind of story board, which shows us the different times of day and the successive waves of machine-gunning and bombing. The pieces display a certain horizontal character and a narrative tone offering continuity from top to bottom and left to right. A series of motifs interrupted at the bottom by a red strip and another element which seems to be a hint at the crosspiece of the timber framework of a Basque country house.

He creates primeval signs which combine the presence of compact masses and empty spaces,

46

Page 49: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

tensions between the positive and the negative, a relationship between occupation and vacancy, always active and energetic, and a dialogue between order and the most informal instinctive act. Constructions which respond to the events and are capable of recalling them. A language which exudes experiences. Not only is it a translation of the texts into two-dimensional form, it also reflects meaningful echoes and a cross between a temporal expression and a spatial constructivism. An abstraction with dramatic shades and feelings of destruction.

With regard to all these two-dimensional works, Nestor Basterretxea writes that “The black on white I used to resolve the themes which make up the work, arose from a full, outright expressivity, in which the dynamism of the shapes exuded everything I wanted to say at the time and which I now confirm.

It is a dependent language of just two chromatic values, since I avoided any added colourful effects, because I didn’t want anything to distract from the essential mourning of its meaning: that death and destruction broke forth in a single manifold outburst under the sky”

The progress of his work is related to the ideas which began to arise in the fifties and sixties in the Basque school movement, whose major exponent was the founding of Gaur, Emen and Orain, in 1966. The artist from Bermeo takes on a series of dialectic antinomies whose tension situates the notable interest and great restlessness of his work. He puts opposing impulses into his work, such as the local and the universal; he refers to something which took place just a few miles from where he was born but which is an event with great universal significance, due to the impact caused by the act of war against a defenceless population. He takes into account the revolutionary attitude of historical vanguards, without forgetting the grounds of identity, using autochthonous symbols such as the ikurriña (Basque flag), which is the starting point for some of his pieces. He takes on the ancestral heartbeat of antiquity by means of a direct, expressive way of working, like that of the painters of the nearby caves, but without spurning the contemporary artistic universe, coming up with work of expressionist roots, which moves between construction and deformation. He takes possession of certain archetypes and transfers them to an expressive, crushing, devastating reality. He makes an effort to combine figurative references and abstract representations. His work is the result of an analytical way of thinking which does not conceal the temperament of the process, combining strictness and chance. He creates something which arises from subjective individuality but which is intended to be projected towards collectiveness. A complex transversality which invokes forthright feelings and makes people aware of the senselessness of the event.

To sum up, it is an exercise in mythology and poetry, which brings together action with willpower, thought and sensibility. Challenges which arise like a spark and which signify an increase in knowledge. Another contribution to the collective imagination in which events are translated into an artistic language which seeks originality in its roots and the meaning of difference. The univocal bluntness of art. A passing reality which gathers symbols from the environment. The horizon of a past which reaches temporary contemporariness. A self-assertion which calls on the intelligence and will of others

47

Page 50: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

NESTOR BASTERRETXEA Bermeon jaio zen 1924an. Guda zibila zela eta Frantzian exiliatu zen. Hamazortzi urte zituela, eta Bigarren Mundu Gerraren ondorioz, Argentinarantz abiatu zen, eta bertan hasi zen publizitate marrazkigile lanetan. Espainiara itzultzean, Arantzazuko basilika berriko kriptako horma-irudiak egiteko lehiaketa irabazi zuen 1952an. Veneziako Bienalak aukeratu zuen. Ibilbide profesional luzean, Equipo 57 Taldearen sortzaileetako bat izan zela nabarmendu dezakegu. Zenbait produkzio zinematografiko egin zituen. Laburmetraiak: Pelotari (Zinematografiako Sari Nazionala) eta Alquezar. Luzemetraiak: Ama Lur (Donostiako Zinemaldiko Ateneo Gipuzkoano Saria). Amerikako kultura prehispanikoen gaineko 9 laburmetraia egin zituen. Gaur Taldearen sortzaileetako bat ere izan zen, Oteiza, Chillida, Mendiburu, Ruiz Balerdi, Zumeta, Arias eta Sistiagarekin batera. 1973an Cosmogónica Vasca saila aurkeztu zuen (18 eskultura haritz-egurrean) eta 2008an Bilboko Arte Eder Museoari dohaintza egin zion. Tenerifeko Santa Cruzen egindako Eskulturako Nazioarteko kaleko I. Erakusketan hartu zuen parte. 1978an Donostiako Zinemaldiko Presidente izendatu zuten. 1979an erakusketa pertsonala jarri zen ikusgai Bartzelonan, Miró Fundazioan eta Gaspar Aretoan aldi berean. Jorge Oteizarekin kolaboratu zuen Bilborako Kultur Zentro bat (Sabin Etxea) egiteko proiektuan. 1980an aholkulari artistiko izendatu zuen Eusko Jauraritzak. 1983an Gasteizen Eusko Jaurlaritzako eskultura-sinboloa egiteko lehiaketa irabazi zuen. 1984an Chicagora joan zen Mendiburu eta Larrea eskultoreekin. Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak aukeratu zituen hirurak, Chicagoko Arte Azokako Euskadi Pabilioian lanak erakusteko. Arantzazuko basilikako kriptako 18 horma-irudiak amaitu zituen azkenean 27 urte beranduago. 1985ean, Erakusketa antologikoa egin zuen Madrileko Arte Garaikideko Museoan. 1991n, Madrileko San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako kide izendatu zuten Gipuzkoarako. Demokraziarako Epaileen Elkarteko ohorezko kidea. Bilboko Ganbera Koralaren ohorezko kidea. Errenteriako Koralaren domina. Bilboko Metroaren Lehiaketako epaimahaikidea. 2005.urtean Eusko Ikaskuntzak eta Euskadiko Kutxak emandako Giza Zientzia, Kultura, Arte eta Gizarte Zientzien saria eta Eusko Jaurlaritzaren “Lan Onari” goraipamena.

NESTOR BASTERRETXEA nace en Bermeo en 1924. Se exilia a Francia con motivo de la guerra civil. A los dieciocho años y como consecuencia de la Segunda Guerra Mundial se embarca rumbo a Argentina donde inicia su actividad profesional como dibujante publicitario. A su regreso en 1952 obtiene, por concurso, la realización de las pinturas murales de la cripta de la nueva Basílica de Arantzazu. Seleccionado por la Bienal de Venecia. Entre su larga trayectoria profesional destacaremos que fue cofundador del Equipo 57. Realizó diversas producciones cinematográficas. Cortometrajes: Pelotari (Premio Nacional de Cinematografía) y Alquezar. Largometrajes: Ama Lur (Premio Ateneo Guipuzcoano del Festival Internacional de Cine de San Sebastián). Realiza 9 cortometrajes documentales sobre Culturas prehispánicas en América. Fue también cofundador del Grupo Gaur, creado por Oteiza, con Chillida, Mendiburu, Ruiz Balerdi, Zumeta, Arias y Sistiaga. En 1973 presenta la Serie Cosmogónica Vasca (18 esculturas en roble), donadas en 2008 al Museo de Bellas Artes de Bilbao. Participa también en la Primera Exposición Internacional de Escultura en la calle, celebrada en Santa Cruz de Tenerife. En 1978 es nombrado Presidente del Festival de Cine de San Sebastián. En 1979 se muestra una exposición personal en Barcelona, en la Fundación Miró y en la Sala Gaspar,

48

Page 51: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …

simultáneamente. Colabora con Jorge Oteiza en el proyecto de un Centro Cultural para Bilbao (Sabin Etxea). En 1980 es nombrado Asesor Artístico por el Gobierno Vasco. En 1983 gana por Concurso la realización de la escultura-símbolo del Parlamento Vasco, en Vitoria-Gasteiz. En 1984, seleccionado por el Departamento de Cultura del Gobierno Vasco, viaja a Chicago con los escultores Mendiburu y Larrea, para exponer en el Pabellón Euskadi de la Feria de Arte de Chicago. Realiza finalmente –27 años más tarde– las 18 pinturas murales (500 metros cuadrados) de la cripta de la Basílica de Arantzazu. En 1985 realiza una Exposición antológica en el Museo de Arte Contemporáneo de Madrid. En 1991 es miembro correspondiente en Gipuzkoa de la Real Academia de Bellas Artes de San Fernando en Madrid. Miembro de Honor de la Asociación de Jueces para la democracia. Miembro de Honor de la Coral de Cámara de Bilbao. Medalla de la Coral de Rentería. Jurado del Concurso del Metro de Bilbao.En 2005, Premio de Eusko Ikaskuntza y Caja Laboral de Humanidades, Cultura, Artes y Ciencia Sociales, y Distinción “Lan Onari” del Gobierno Vasco /Eusko Jaurlaritza

Eskultura Publikoa / Escultura pública:“Iturria”, Irún (1966); “Homenaje al coreógrafo Iztueta”, Donostia-San Sebastián (1971); “Homenaje a Baroja”, Donostia-San Sebastián (1971-72); “Homenaje a los pescadores y navegantes muertos en el mar”, Pasajes de San Pedro (1972); “Homenaje al pintor Benito Barrueta”, Bermeo (1972); “Mascarón de proa”, Bilbao (1977); Parque de Listorreta, Errenteria (1979); “S. T.”, La Ciudadela de Pamplona (1985); Centenario de la Cámara de Comercio, Industria y Navegación, Bilbao (1986); “Paloma de la paz”, Donostia-San Sebastián (1989); “Bizkaia. Una ola de hierro”, Getxo (1989); “Euskal Artzainari Monumentu”, Reno, Nevada (1989); “Hirugarren hilarria”, Durango (1993); Presa de Arriaran, Beasain (1993): “Canto a la libertad”, Gasteiz-Vitoria (1995); “Azul, blanco, azul y viva la libertad”, Trenque Lauquen, Argentina (1997); “Euskaldunak Argentinari”, Buenos Aires (1997); “Artzainaren familiari”, Oñati (1998); “Plano estallado”, Errenteria (h. 1999-2000); “Goldea”, Tolosa (2000); “Leioako indarra”, Leioa (2001); “Centenario de la cruz del Gorbea”, Zeanuri (2001); “Espiral creciente”, Bodegas del Norte, Labastida (2001); “Meridiano”, Santurtzi (2003); “A Martín de Azpilcueta”, UPNA, Pamplona (2003); “Bizkaia”, Galdakao (2003-04); “Homenaje a las víctimas del franquismo”, Parque de doña Casilda. Bilbao (2005-06); Serie “Mamuak”, 4 esculturas, Bermeo (2005); “Olatua”, Bermeo (2006); 5 estelas funerarias, Bermeo (2006); “750 aniversario de la fundación de Segura”, Segura (2006); “Monumento al txakolí”, Bakio (2007); Serie Cosmogónica Vasca, 18 esculturas, Bermeo (2007); “Matxitxako guda”, Bermeo (2007); “A la paleta Vasquito”, Irún (2007); “Homenaje a las víctimas del franquismo”, Sartaguda (2007); “Homenaje a las 4000 presas en Saturraran, Mutriku (2007).

Xabier Sáenz de Gorbea

49

Page 52: basterretxea - Bizkaia...3 70 urte baino gehiago pasatu dira Pablo Picassok Pariseko erakusketako pabiloi espainiarrerako horma-irudia egin zuenetik. Izan ere, hegazkin …