Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia (Tui...

Basidiomicetos do Parque Natural do

Monte Aloia (Tui, Pontevedra) Taxonomía e ecoloxía

TESE DE LICENCIATURA – VIGO, MARZO DE 2006

Purificación Lorenzo Castro

Facultade de Bioloxía

Universidade de Vigo

Dna. Mª Luisa Castro Cerceda, Profesora Titular da Facultade de Bioloxía

da Universidade de Vigo,

INFORMA:

Que a presente Tese de Licenciatura, titulada “Basidiomicetos do

Parque Natural do Monte Aloia (Tui, Pontevedra). Taxonomía e

ecoloxía” foi realizada pola licenciada Dna. Purificación Lorenzo Castro

baixo a miña dirección, cumprindo as condicións esixidas para a súa

presentación, cousa que autorizo.

E, para que así conste, expido o seguinte certificado en Vigo, a 14 de

febreiro de 2006.

Asdo. Mª Luisa Castro Cerceda

VºPe

Director Dpto. Bioloxía Vexetal

e Ciencias do Solo

AGRADECEMENTOS

Non é doado intentar plasmar en palabras a gratitude e cariño que sinto por

todas aquelas persoas que se viron implicadas dun ou doutro xeito neste

proxecto e me apoiaron (ou non) a chegar ata este momento.

Aínda que a orde dos factores non altera o produto, quero escomezar con

Marisa, directora paciente deste traballo, e coa que comecei fai anos unha

andaina literaria que nos levou a moitos outros proxectos, compartindo bos

(e non tan bos) momentos e que espero poder seguir facendo durante moito

tempo. Con ela apareceu, posteriormente, Xavier, cantor de asubíos e

conversa incansable. Grazas ós dous por todas as marabillosas veladas.

Estar no laboratorio de Micoloxía, deume a oportunidade de coñecer e

compartir compañeiros de “fatigas” como Fredo (taxista, porteador e

compaña de paseos micolóxicos, finalmente non acabei despeñada polo

monte, aínda que intentos non faltaron...); Xan (que comparte proxecto

paralelo no Eume e que coas suas efusivas entradas e saidas fai que todos

despertemos), Alba (portadora de forza e empuxe, sempre reivindicativa e

disposta a botar unha man) e o resto dos habitantes, algúns de paso: Macu,

Marcos, Gaba, Ana, ... sempre se aprende dos que levan mais tempo.

De paso, pero sempre é unha ledicia recibilas: Sara (Srta. Russula), Risi,

Sé,... e a xente do Grupo Micolóxico Galego (Prunell, Machiño, Carlos e

Nuria, Suso e Loli, Floro, Marina e David & Co., Jaime ... e, aínda que xa non

están connosco, Luis Freire e Luis Cabo Rey, sabios renacentistas no século

XX dos que aprendín a mirar a natureza en todas as direccións).

Grazas ós sabios consultados, Dra. M. T. Basso e Drs. B. Spooner, A.

Ortega, M. Candusso, D. Calonge e G. Moreno pola axuda na identificación

de material, envío de separatas e ensinanzas non só micolóxicas, como a do

“monstruo de Gila”.

Agradecer a xente dos primeiros e loucos anos de carreira: Loli, Sofía,

Sandra, Melo, Kampa, Lucía,...e os que dos últimos: Alex, Cris, Cristobal, ...,

cos que compartín e comparto moitas risas e bos momentos.

Gracias a Maruxa por achegarme ó fascinante mundo da ecoloxía e, sobre

todo, por todos estes anos de amizade.

A todos meus “compañeiros de batallas”, en especial a Vero, miña “amiga

visible”, quedaremos no Tubulart para celebralo...(coidado coa vena de

Guizán!!).

Quero agradecer a David o tempo adicado ó meu traballo, a sua amizade,

discusións, cociña, viños e paseos, e por extensión a Julia, que soporta

todos os fregados en que nos metemos, apoiándonos, e incluso aprendendo

de praguicidas se fai falla... quedamos pendentes do brinde con Sansón!!!

Gracias a familia SUCADA, en especial ós meus pais que sempre apoiaron

as miñas decisión cos mellores consellos e ós meus irmáns Franco

(mecenas dos primeiros anos, apoio sen palabras) e María (miña defensora,

axuda e sonriso sempiterno).

Todo sería diferente se non contase ó meu lado, durante todos estes anos,

con Rober, compaña permanente, apoio constante e sufridor dos meus días

“sensibles”, este traballo vai adicado á súa paciencia.

Grazas a todos.

i

ÍNDICE DE CONTIDOS

1 INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS .......................................................... 3

2 MATERIAL E MÉTODOS ...................................................................... 7

2.1 Recollida e conservación do material ............................................ 7

2.2 Estudo e identificación ................................................................... 9

3 DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO................................................ 15

3.1 Clima ............................................................................................ 15

3.2 Xeoloxía ....................................................................................... 18

3.3 Vexetación ................................................................................... 18

4 CATÁLOGO DE ESPECIES ................................................................ 25

4.1 Introdución ................................................................................... 25

5 ECOLOXÍA ......................................................................................... 133

5.1 Introdución ................................................................................. 133

5.2 Metodoloxía................................................................................ 137

5.2.1 Protocolo de mostraxe ...................................................... 137

5.3 Análise de datos......................................................................... 137

5.4 Resultados ................................................................................. 138

6 CONSERVACIÓN .............................................................................. 151

6.1 Introdución ................................................................................. 151

6.2 Conservación ............................................................................. 152

6.3 Aproveitamento sostido no Parque Natural do Monte Aloia...... 158

7 RESUMO E CONCLUSIÓNS............................................................. 165

7.1 Resumo...................................................................................... 165

7.2 Conclusións................................................................................ 165

8 BIBLIOGRAFÍA.................................................................................. 175

9 ÍNDICE DE EPÍTETOS ESPECÍFICOS ............................................. 197

1. INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS

3

1 INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS

Os Parques Naturais son, valga a redundancia, áreas naturais escasamente

transformadas pola explotación ou pola ocupación humana que, en razón á

beleza das súas paixases, á representatividade dos seus ecosistemas ou á

singularidade da súa flora, fauna ou formacións xeomorfolóxicas, posúen uns

valores ecolóxicos, estéticos, educativos e científicos polos que a súa

conservación merece unha atención preferente.

Para levar a cabo esta tarefa de conservación e uso sostible da

biodiversidade e dos procesos ecolóxicos nestas áreas, previamente é

necesario coñecer a diversidade e representatividade territorial das especies,

así como a interrelación entre os elementos da zona, elaborando un estudo

detallado de cada un dos grupos biolóxicos do devandito territorio.

Incluido na liña prioritaria de traballo do equipo de investigación da

Universidade de Vigo (BV11, oficina I+D), o estudo da diversidade

micolóxica galega, plantexámonos o estudo dos macromicetos no Parque

Natural do «Monte Aloia» (Tui, Pontevedra), incluido nun proxecto relativo ós

Parques Naturais da Franxa Atlántica Galega: «Monte Aloia», «Fragas do

Eume», «Complexo Dunar de Corrubedo e Lagoas de Vixán» e, o antigo,

das «Illas Cíes», subvencionado pola Xunta de Galicia (PGIDT99MA30101).

A particularidade deste Parque Natural radica na actual cobertura vexetal,

non maioritariamente autóctona, consecuencia das contínuas repoboacións

iniciadas no primeiro tercio do século XX, para paliar a paisaxe desolada

posteriormente ós incendios sufridos no Monte Aloia.

Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia

4

Os obxectivos que nos plantexamos de cara a realización desta memoria

son os seguintes:

1. Realizar un catálogo comentado dos macrobasidiomicetos

presentes no Parque Natural do «Monte Aloia», a partir do

material recollido e estudiado por nós

2. Coñecer a importancia corolóxica deste material a nivel

provincial e autonómico

3. Analizar a autoecoloxía e micoecoloxía das especies, en

base á nosa observación e ás referencias bibliográficas

4. Elaborar un plan de conservación e aproveitamento sostido

da micobiota nesta área protexida

2. MATERIAL E MÉTODOS

7

2 MATERIAL E MÉTODOS

Os métodos de recolleita e estudo empregados no presente traballo foron os

propios e habituais para facer a primeira aproximación ó coñecemento da

micobiota dunha deteminada zona.

En primeiro lugar, baseánse nunha recopilación bibliográfica da información

relacionada co estudo, para determinar o grao de coñecemento da zona.

As pautas a seguir organízanse en base a recolección de macromicetos,

conservación en exsiccata das mostras recollidas, análise e identificación no

laboratorio. Todo esto coa finalidade de levar a cabo a elaboración de

resultados e discusión.

2.1 Recollida e conservación do material

A recolección do material realizouse ó azar en áreas de elevada diversidade

vexetal, ó longo de todo o ano desde o ano 2000 ó 2004, alomenos unha vez

por mes. Durante o outono, coincidindo co período de máxima frutificación

fúnxica, as visitas incrementáronse a unha vez por semana.

A recolleita realizouse de xeito meticuloso, coa precaución de non mesturar

o material procedente de distintos grupos ou evitando o que se atopaba en

mal estado, operación imprescindible para poder observar a frutificación

completa, sen perder posibles estruturas (pelos, pruina, cistidios, etc.) de

importancia taxonómica.

Algúns grupos taxonómicos requiren técnicas específicas de recolección.

Así, por exemplo, débese evitar rozar o pé dos Inocybe para non dañar as


8

estruturas microscópicas superficiais ou a base das Amanita para non

deteriorar a volva.

As mostras recolleitas gárdanse individualmente, envoltas en papel,

anotando as características máis significativas referentes ó hábitat, á

morfoloxía, ós caracteres organolépticos ou a outros caracteres fugaces que

no traslado ó laboratorio poden desaparecer.

Unha vez alí, continúase coa caracterización macroscópica, xa que moitos

destes caracteres destrúense coas técnicas de conservación, polo que a

realización dunha ficha descritiva deixa constacia e facilita a identificación

posterior do material.

A miúdo, os exemplares requiren un estudo macroscópico peculiar e

específico do grupo taxonómico ó que pertencen, tales como a obtención da

cor da esporada no xénero Russula, ou as reaccións frente a certos

reactivos químicos como sulfato de ferro, tintura de Guaiaco, potasa ou

amoníaco; descrición meticulosa da coloración en todas as partes do

carpóforo en Cortinarius ou Mycena ou viraxe na coloración do látex en

Lactarius, incluso trascurridos varios minutos. Nalgún caso tamén ten

importacia o sabor.

A continuación realízase o tratamento de conservación para preservar as

coleccións. O proceso consiste no secado por aire, coidando que non se

alcancen temperaturas elevadas (> 40 ºC) para evitar a degradación das

mostras. Tras este proceso, sométense as coleccións a un tratamento de

criodesinfección (-15 e -25 ºC, durante 8-10 días).

Material e métodos

9

Posteriormente ó secado e desinfectado, e unha vez identificadas as

mostras, gardanse nun sobre de papel etiquetado (binomen do taxon,

localidade, data de recolleita, hábitat, legit e determinavit) e deposítanse na

micoteca LOU-Fungi (Centro de Investigacións Forestais e Ambientais de

Lourizán, Pontevedra).

2.2 Estudo e identificación

O estudo e identificación do material comeza dende o momento da recolleita

ata que finalmente se determina a especie. O xeito de facelo é moi variable

segundo o grupo taxonómico que se trate; pero, en xeral, podemos distinguir

as seguintes etapas:

− Estudo macroscópico, mediante a caracterización a simple vista ou

coa axuda dun microscopio estereoscópico. Os coidados comezan

durante a recolleita do material e a sua relevancia é distinta segundo o

grupo taxonómico que se estude. Así por exemplo, é fundamental que

sexa meticuloso en Agaricales, e complementario, en moitos fungos

corticiáceos.

Neste proceso tense en conta o tipo de basidioma, conformación do

himenóforo, presencia de diversas estruturas, ... e os caracteres de tipo

organoléptico, como cor, sabor, cheiro, textura, ... Asemade, faise uso

dalgúns reactivos para observar reaccións colorimétricas.

− Estudo microscópico, fundamental para unha correcta identificación.

Para elo empregáronse basicamente microscopios ópticos, Nikon


10

Eclipse E600 e Nikon Optiphot-2, tanto en campo claro, contraste de

fases como contraste interferencial (tipo Nomanski), entre 100 e 1000

aumentos. Para as ilustracións empregouse cámara clara e, para as

fotografías microscópicas, unha cámara dixital, Olympus Camedia C-

3030 Zoom, ambas incorporadas ó microscopio.

A preparación das mostras realizouse a partir das partes necesarias,

procedentes das exsiccata. De forma xeral, os cortes histolóxicos

realizáronse no momento, coa axuda dun microscopio estereoscópico,

Nikon SMZ-U, e unha coitela: pileipelis, estipitipelis, trama, ... ou marxes

das láminas (basidios, cistidios, esporas), co fin de poder coñecer a

organización espacial das diferentes estruturas. Con frecuencia foron

empregados reactivos químicos colorimétricos para facilitar a

observación e caracterizar o material. Os máis frecuentes foron: potasa

(KOH), en solución acuosa do 5% e do 10%, vermello congo, en

solución acuosa saturada e amoniacal ó 1% ou 2%, Melzer, azul de

algodón, sulfato férrico en solución acuosa ó 10%, sulfovainillina (SVA) e

hidróxido de amonio en solución acuosa ó 10% (MORENO et al., 1986).

En ocasións tamén é necesario rehidratar o material coa axuda de etanol

ó 70% durante 30 seg.

Na medición de esporas realizouse un cómputo medio de 30 esporas por

mostra, para a obtención dun adecuado rango esporal, este número

viuse reducido nalgunhas exsiccata onde a pobreza esporal da mostra

fixo imposible acadar tal cifra (como ocorre, en xeral, nos

Aphyllophorales).

Material e métodos

11

− Identificación do material tralo estudo macro e microscópico.

Empregaronse as obras básicas de carácter xeral, tales como MOSER

(1980), JÜLICH (1989), BREINTENBACH et KRÄNZLIN (1981, 1984, 1986,

1991, 1995, 2000), KRÄNZLIN (2005) ou BAS, KUYPER, NOORDELOOS et

VELLINGA (1988, 1990, 1995, 1999, 2001, 2005), complementadas coa

consulta de estudos monográficos e artigos específicos, reseñados no

apartado de bibliografia. Nalgúns casos foi necesaria a consulta a

especialistas para a determinación de material que plantexaba dúbidas.

Unha vez identificado o material, procedeuse ó rexistro do mesmo na

micoteca LOU-Fungi, seguindo as pautas indicadas anteriormente.

3. DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO

15

3 DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO

O Parque Natural do «Monte Aloia» sitúase dentro do término municipal de

Tui, ó Sur da provincia de Pontevedra e próximo á desembocadura do río

Miño. Correspóndese cos límites establecidos no Real Decreto 3160/1978,

de 4 de decembro, sobre a declaración do Parque Natural do Monte Aloia.

Trátase de 738 ha, das cales 333 ha pertencen á entidade local menor de

Pazos de Reis e 405 ha á comunidade veciñal de montes de Rebordáns.

Figura 1. Situación, altitude e extensión do Parque Natural do Monte Aloia

3.1 Clima

Para a caracterización climática tomáronse como referencia os datos

aportados por CARBALLEIRA et al. (1983), en base á estación meteorolóxica

(termopluviométrica), emprazada no «Monte Aloia» a unha altitude de 400 m.


16

Os datos termométricos abarcan un período de 10 anos, mentres que os

pluviométricos alcanzan un período de 14 anos. Inclúese na subrexión

fitoclimática «Mediterránea Subhúmida: tendencia Atlántica» de Allué e no

tipo climático «Mediterráneo Marítimo» da clasificación de Papadakis.

A precipitación anual media alcanza os 1.930 mm. A precipitación mínima

coincide en xullo, un dos meses máis cálidos, con 39 mm. Mentras que as

máximas choivas rexístranse en xaneiro con 278 mm, resultando a

precipitación media de outubro a abril superior ós 200 mm.

A temperatura media anual sitúase nos 14,0 ºC, sendo agosto o mes máis

cálido cunha media de 20,2 ºC, e resultando decembro o mes máis frío

cunha temperatura media que alcanza os 7,5 ºC.

O resultado da interacción entre pluviosidade e temperatura da como

resultado os caracteres ombrotérmicos, que proporcionan unha importante

información desde o punto de vista ecolóxico.

Gaussen propón que se considere como mes seco aquel no que as

precipitacións (expresadas en l/m2) teñan un valor menor que o dobre da

temperatura media mensual (en ºC). No diagrama elaborado para a estación

considerada pódese observar como non presenta un mes seco, aínda que o

mes de xullo encóntrase no límite do aceptado.

Descrición da área de estudo

17

Figura 2. Diagrama de Gaussen (Monte Aloia)

O índice de aridez proposto por De Martonne está representado polo

cociente Ia = P / T + 10, onde P= precipitación anual media (mm) e T =

temperatura media anual (ºC). Este índice tamén pódese expresar

mensualmente: ia = 12p / t + 10, onde p = precipitación mensual media (mm)

e t = temperatura media mensual (ºC).

Mes E F M A M J J A S O N D Ia

Ind. aridez 182 131 125 65 64 40 16 27 46 85 133 169 81

Táboa 1. Índice de aridez. Estación: Monte Aloia

De Martonne define a aridez, tanto a nivel anual como mensual, cando

ambos índices adquiren valores inferiores a 20. CARBALLEIRA et al. (1983)

propoñen para Galicia como nivel de aridez mensual valores inferiores a 10,

xa que o consideran máis próximo á realidade. O valor máis baixo prodúcese


18

no mes de xullo; a pesar de que está próximo, non alcanza o nivel esixido

para considerar que exista aridez durante este mes.

3.2 Xeoloxía

O Parque Natural do «Monte Aloia», encravado na comarca do Baixo Miño,

encóntrase no extremo suroccidental da provincia de Pontevedra, sobre un

substrato maioritariamente granítico, de composición ácida a intermedia,

correspondente ás raíces da oroxénia Hercínica. Os materiais de natureza

metamórfica, que aparecen seguindo bandas de dirección aproximada NO-

SE, mostran a dirección principal desta macroestrutura, arrasada durante o

Mesozoico.

As grandes formas do relevo da comarca, son produto de movementos

tectónicos a favor de fracturas en direccións aproximadamente

perpendiculares, N-S y E-O, tratándose probablemente de fracturas antigas

reactivadas durante o Terciario. Destaca entre elas a que deu lugar ó val

principal do Miño no seu tramo inferior, resultando análoga ás que xeraron

as Rías Baixas.

3.3 Vexetación

A cuberta vexetal do Parque Natural do «Monte Aloia» é o resultado da

combinación dos aspectos xeomorfolóxicos, os litosolos, os rochedos

graníticos, as pendentes e os usos históricos do monte, entre os que hai que

destacar ós incendios forestais, coa conseguinte perda desta biodiversidade.

Fundamentalmente, a cuberta vexetal actual é resultado das repoboacións


19

con coníferas efectuadas a principios do século XX, para paliar a paisaxe

desolada posterior ós incendios sufridos no Parque Natural.

Desde un punto de vista corolóxico, atópase no subsector Miñense, sector

Galaico-Portugués, provincia Cántabro-Atlántica, na rexión Eurosiberiana. A

vexetación potencial do territorio correspóndese cunha carballeira acidófila

colina galaico-portuguesa de Rusco aculeati – Quercetum roboris (RIVAS-

MARTÍNEZ, 1987).

Esta vexetación potencial do ámbito do Parque Natural, a carballeira de

Quercus robur, atópase na actualidade limitada a reducidas formacións

árboreas mais ou menos homoxéneas, e a pés dispersos baixo os piñeiros.

En xeral, predominan os individuos novos, resultando escasos os

exemplares lonxevos. Non resulta raro atopar exemplares mezclados de Q.

robur e Q. suber; e tamén outras especies leñosas como Castanea sativa,

Ilex aquifolium, Arbutus unedo e Pyrus cordata. O estrato arbustivo medra en

condicións mais ou menos sombrías e húmidas, contando coa presencia de

fentos (Pteridium aquilinum, Blechnum spicant, Dryopteris affinis…),

silvardeira (Ruscus aculeatus), toxos (Ulex spp), urces (Erica spp) e son

frecuentes a hedra (Hedera helix) e as silvas (Rubus spp) (BLANCO-DIOS,

2005).

A especie árborea dominante no Parque Natural é o piñeiro do país (Pinus

pinaster), ocupando unhas 420 ha sobre un total de 738 ha. Aínda que

existen algunhas manchas e exemplares illados de piñeiro vermello (Pinus


20

sylvestris) e piñeiro de Monterrey (Pinus radiata), que ocupan unha discreta

superficie (LORENZO-FERNÁDEZ et al., 2000).

Obsérvase tamén a presencia de rodais de coníferas con gran porte árboreo

e alto grao de cobertura, normalmente usadas como ornamentais, como son

o alcipreste de Lawson (Chamaecyparis lawsoniana), o abeto de Douglas

(Pseudotsuga menziesii) ou o cedro xaponés (Cryptomeria japonica),

ademais doutras especies de folla plana como a falsa acacia (Robinia

pseudoacacia) e as acacias e mimosas (Acacia dealbata, A. decurrens e A.

melanoxylon).

A especie forestal por excelencia da Galicia litoral, o eucalipto (Eucalyptus

globulus), ocupa, sobre todo, zonas de ladeira con afloramentos graníticos e

escaso solo, aínda que, nos últimos tempos, estase procedendo a súa

progresiva eliminación (BLANCO-DIOS, 2005).

A presencia de abondosos afloramentos rochosos de natureza granítica nos

cumios, divisorias e gran parte das ladeiras do Parque Natural, propicia a

existencia de comunidades vexetais que se atopan adaptadas ás esixentes

condicions ambientais dominantes destes medios. Entre outras, cabe

destacar, nas fisuras dos rochedos, as numerosas especies de pteridófitos

como Asplenium spp, Polypodium spp, Anogramma sp e Cystopteris sp,

entre outras.

Na beira de ríos e regatos atopamos salgueiros (Salix atrocinerea), amieiros

(Alnus glutinosa), bidueiros (Betula alba) ou abelairas (Corylus avellana). No

estrato herbáceo, estas ripisilvas presentan fentos, silvas e outras especies


21

características das marxes dos regatos (Carex elata, Saxifraga

spathularis…).

No ámbito do Parque Natural tamén se atopa unha abundante vexetación

ruderal constituída por formacións vexetais que habitan en zonas alteradas

polo home, como bordes de camiños, campos baldíos, etc. Estes medios son

ricos en nitróxeno e caracterízanse por recibir unha elevada insolación, dada

a falla de cobertura arbórea. Son especialmente abondosas Spergularia

purpurea, Avena barbata, Briza maxima, Bromus diandrus, Dactylis

glomerata, Rumex acetosa e Urtica dioica (BLANCO-DIOS, 2005).

4. CATÁLOGO DE ESPECIES

25

4 CATÁLOGO DE ESPECIES

4.1 Introdución

No presente catálogo incluímos as fichas dos 165 taxons recollidos no

Parque Natural do «Monte Aloia» durante o noso período de estudo (2000-

2004).

Cada ficha presenta un primeiro apartado co binomen actualizado da

especie cos seus correspondentes autores, normalizados según BRUMMIT et

POWELL (1992). A continuación, indicamos o basiónimo e sinónimos

utilizados con máis frecuencia nas publicacións consultadas.

O seguinte apartado é o do material estudiado, no que se inclúe a relación

de tódalas recoleccións efectuadas para ese taxon. Enumérase, para cada

unha delas e neste orde, a localidade de recolección (no noso caso, sempre

a mesma), a data de recolección, hábitat, legitimavit e o número

correspondente á micoteca LOU-Fungi ubicada no Centro de Investigacións

Forestais e Ambientais de Lourizán (Pontevedra).

Logo preséntase un apartado de observacións onde se comentan as

características máis relevantes ou definitorias da especie, así como

correccións ou discrepancias coa bibliografía consultada e, finalmente, en

cada ficha recopílase a información corolóxica relativa os taxons estudiados.

Nas novas citas provinciais analízase a distribución xeral en Galicia e se

existen diferencias significativas de hábitat, altitude, ... con respecto os datos

bibliográficos consultados.


26

Co gallo de facilitar o seu manexo, o catálogo preséntase por orde alfabética

seguindo o esquema taxonómico de KIRK et al. (2001), xa que é o mais

actual e aceptado pola comunidade científica.

Agaricus campestris L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 281. 1821 var. campestris

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 6-IX-2001, en prado, J.B. Blanco-Dios,

LOU-Fungi 19011.

Presenta píleo de cor blanqueciño, láminas libres e rosadas, pardas na

madurez. A carne é branca pero envermellece lixeiramente ó corte.

Medra en grandes grupos, en prados frecuentados polo gando, da primavera

ó outono (PALAZÓN, 2001).

Distribución en Galicia: Taxon frecuente na nosa comunidade, citado para as

catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).

Agaricus campestris var. squamulosus (Rea) Pilát, Acta Mus. Nat. Pragae 7B (1): 14. 1951

≡ Psalliota campestris var. squamulosa Rea, Trans. Brit. Mycol. Soc., 17 (2): 52.

1932

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en prado, A. Justo e P.

Lorenzo, LOU-Fungi 18269; ídem, LOU-Fungi 18270; ídem, LOU-Fungi

18271.

É unha das variedades de A. campestris que pode crecer de forma gregaria

xunto coa variedade campestris, aínda que é menos frecuente esta última

(DANIEL-ARRANZ, 2000). Diferénciase da variedade tipo pola presencia de

escamas pardo grisáceas sobre a superficie do píleo, sobre todo na zona

central (NAUTA in NOORDELOOS et al., 2001).

Catálogo de especies

27

Distribución en Galicia: Citada unha soa vez para a provincia de Pontevedra

e dúas, para a de Lugo (SOLIÑO, 2004).

Amanita ceciliae (Berk. et Broome) Bas, Persoonia, 12(2): 192. 1984

≡ Agaricus ceciliae Berk. et Broome, Ann. et Mag. Nat. Hist. Ser. 2, 13: 396. 1854

= Amanita inaurata Secr. ex Gillet, Hymen.: 41. 1874

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-XI-1999, baixo piñeiros, J. Varela

Vilariño, LOU-Fungi 7799

Taxon que presenta cutícula de cor pardo amarelada, amarelo verdosa, con

escamas grisáceas e marxe incurvado, estriado, ata 2 cm. Sen anel e

volva en saco, persistente.

Trátase dunha Amanita de grandes dimensións que se recoñece facilmente

polas escamas grises que presenta no sombreiro e as cebraduras do

estipe (GALLI, 2001).

Distribución en Galicia: Non citada para a provincia de Pontevedra, unha soa

cita en Lugo o que supón a segunda mención para a Comunidade Galega

(SOLIÑO, 2004).

Figura 3. Amanita ceciliae. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo universal (c).


28

Amanita citrina (Schaeff.) Pers., Tent. disp. meth. fung.: 66. 1797

≡ Agaricus citrinus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 412. 1762

= A. citrina var. alba (Price) Quél. in Quélet et Bataille, Fl. Amanit. Lépiot.: 36.

1902

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en bosque de caducifolias,

M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17642; ibidem, 27-X-2001,

baixo Prunus, R. Pereira e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17643; ídem, LOU-

Fungi 17644; ibidem, 11-VI-2002, en bosque de caducifolias, P. Lorenzo

e A. Justo, LOU-Fungi 17904; ibidem, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa,

LOU-Fungi 17905.

Trátase dunha especie común, caracterizada macroscopicamente polas

coloracións amarelas pálidas do píleo e anel, e o forte cheiro a pataca

crúa (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

A colección LOU-Fungi 17905 é completamente branca, con ausencia de

coloracións amarelas limón e sen tonalidades pardas ferruxíneas ó

madurar; microscopicamente obsérvase un intervalo esporal lixeiramente

maior que nas formas típicas. Todo esto coincide coa forma alba que

sinalan NEVILLE et POUMARAT (2004) na monografía do xénero.

Pode confundirse con formas pálidas de Amanita phalloides, que a diferencia

de A. citrina, presenta unha volva membranosa e lobulada e carece do

característico cheiro a pataca crúa. Tamén A. gemmata é similar, pero o

anel é fugaz, non ten cheiro rafanoide e presenta esporas non amiloides

e de maior tamaño (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

Distribución en Galicia: Ampliamente citada para as catro provincias galegas

(SOLIÑO, 2004)

Amanita crocea (Quél.) Singer, Lilloa, 22: 386. 1951

≡ Amanita vaginata var. crocea Quél. in Bourdot, Rev. Sci. Bourbonnaris Centr.

France, 11(123): 52. 1898


29

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, P.

Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18252.

A carne avermellase (especialmente a do pé) baixo a acción dunha solución

de fenol. Esta reacción é típica de Amanita crocea e se propón como

medio para distinguir esta especie de A. fulva que só da unha lixeira

coloración parda (FRAITURE, 1993).

Ademais, A. crocea diferénciase de A. fulva pola sua robustez (sobre todo do

pé), cutícula de coloración máis viva, volva branca, maior e máis grosa e

resistente, parecendo almidoada, polo seu estipe máis pálido e cuberto,

sobre todo nos exemplares novos, de escamas máis ou menos

alaranxadas, organizándose a miudo en bandas horizontais (FRAITURE,

1993).

Dentro de A. crocea existe unha determinada variabilidade, principalmente

polo que se refiere ó tamaño dos carpóforos, á cor do píleo, á coloración

da ornamentación do estipe e á forma das esporas (FRAITURE, 1993) (Ver

fig. 4.1); as características da nosa colección coinciden coas do tipo.

Distribución en Galicia: Taxón non citado para a provincia de Pontevedra,

unha cita para Coruña e dúas para Lugo (SOLIÑO, 2004).

Figura 4. Amanita crocea. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo universal (c)


30

Amanita excelsa (Fr.: Fr.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encyl. Sci. Médic 1 (3): 499, 1866. var. excelsa

≡ Agaricus excelsus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 17. 1821; Amanita excelsa (Fr.)

Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3). 1866

= Amanita spissa var. excelsa (Fr.: Fr.) Dörfelt et I. L. Roth, SchrR. Vogt. Pl., 49:

24. 1982

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Pinus, P. Lorenzo e

R. Lorenzo, LOU-Fungi 17660.

Taxón diferenciable da variedade tipo sobre todo pola sua morfoloxía máis

esbelta, as láminas cun lixeiro reflexo rosado, píleo desnudo ou con

poucas verrugas e o estipe groso e apenas bulboso (FOIERA et al., 1993).

Xunto coa var. spissa, var. valida e var. cariosa constitúen un grupo de

taxons, antigamente considerados a nivel de especie, diferenciables por

caracteres macroscópicos, ás veces confusos (FOIERA et al., 1993).

Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra

(SOLIÑO, 2004).

Amanita excelsa var. spissa (Fr.) Neville et Poumarat, Fungi Europaei 9: 721, 2004

≡ Agaricus spissus Fr., Epicr. syst. mycol.: 9. 1836; Amanita spissa (Fr.) P.

Kumm., Führer Pilzk.: 138. 1971 var. spissa

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-VI-2002, baixo Quercus robur, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18268.

Esta variedade caracterízase polas robustas frutificacións, presencia da base

do estipe bulbosa, ás veces radicante, e as coloracións do píleo de gris

parda a branca ocrácea (MERLO et TRAVERSO, 1983).

Distribución en Galicia: Taxon frecuente, citado para A Coruña, Lugo e

Pontevedra (SOLIÑO, 2004).


31

Amanita excelsa var. valida (Fr.) Wasser, Fl. Fung. Ucrainicae: 134. 1992

≡ Agaricus validus Fr., Epicr. syst. mycol.: 7. 1836; Amanita spissa var. valida (Fr.)

Dörfelt et I. L. Roth, SchrR. Vogt. Pl., 49: 24. 1982

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, en prado, P. Lorenzo e A.

Justo, LOU-Fungi 18267; ídem, LOU-Fungi 18266

Esta variedade caracterízase polas frutificacións esbeltas, con presencia de

restos fariñentos do veo xeral sobre a superficie do píleo e as tonalidades

pardas ou rosadas, sobre todo na base do estipe e na trama (FOIERA et

al., 1993).

Distribución en Galicia: Taxon citado dúás veces para a provincia de

Pontevedra e unha para a da Coruña (SOLIÑO, 2004).

Amanita fulva (Schaeff.) Fr., Observ. Mycol.: 2. 1815

≡ Agaricus fulvus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 95. 1762; A. vaginata var.

fulva (Schaeff.) Gillet, Hyménomycètes: 51. 1874

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.

Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU- Fungi 17645.

A carne de Amanita fulva só se tingue dunha lixeira coloración parda baixo a

acción do fenol, característica que a diferencia de A. crocea que vira a

vermello viñoso. O píleo é fino, de cor alaranxada, máis escura no

centro, e ás veces coa marxe estriada e con pequenos restos de veo.

Estipe concoloro co píleo, coa superficie pruinosa ou cuberta por

pequenas escamas formando bandas ou estriacións ó seu redor, máis ou

menos distinguibles. A volva é brancuzca, ás veces con manchas

vermellas ferruxinosas, membranosa, pouco grosa e non moi resistente

(FRAITURE, 1993).

Distribución en Galicia: Atópase nas catro provincia galegas, ampliamente

citada na provincia de A Coruña; pero unha soa para Pontevedra

(SOLIÑO, 2004).


32

Amanita gemmata (Fr.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3): 498. 1866

≡ Agaricus gemmatus Fr., Syst. Mycol., 1: 12. 1836

= Amanita junquillea Quél., Bull. Soc. Bot. France, 23: 324. 1876

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M.

Castro, LOU-Fungi 17650; ibidem, 9-II-2000, baixo Pinus pinaster, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17648; ídem, LOU-Fungi 17651;

ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-Fungi 17649; ibidem, 26-III-2000,

baixo Pinus pinaster, M. Castro, LOU-Fungi 17647; ibidem, 14-I-2001,

baixo Chamaecyparis, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17646; ibidem, 11-VI-2002,

baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18250; ibidem,

baixo Pinus, LOU-Fungi 18251.

Amanita gemmata é unha especie particularmente polimorfa, con carpóforos

de tamaño variable, veo xeral pouco consistente e que deixa sobre o

píleo pequenos copos ou escamas de cor abrancazada, ás veces

lixeiramente grisáceos; na madurez estas escamas poden desaparecer e

mostrar un aspecto liso. O estipe é subcilíndrico, bulboso, ás veces

radicante, abrancazado, grisáceo ou amarelento e con restos de veo

xeral que poden formar un ou máis cinturóns incompletos e en zigzag,

rara vez presenta unha volva grosa e recortada. O anel é branco,

membranoso, moi fráxil e a miúdo fugaz. Esta gran variabilidade

tradúcese na creación de numerosas formas e variedades como as

citadas na monografía de NEVILLE et POUMARAT (2004).

Diferénciase das formas claras de A. phalloides pola presencia de estriación

na marxe do píleo e a volva, nunca saquiforme e de A. citrina polas

coloracións amarelas máis apagadas, a ausencia de cheiro a pataca crúa

e as esporas non amiloides (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias

galegas (SOLIÑO, 2004).


33

Amanita mairei Foley, Mem. Soc. Hist. Nat. Afrique N., Hors Ser. 2: 117. 1949


Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17652.

Especie semellante a Amanita vaginata da que se diferencia polo porte máis

robusto, píleo redondeado (non parabólico), non umbonado, rapidamente

extendido (NEVILLE et POUMARAT, 2004) e marxe con estrías máis cortas e

profundas. Microscopicamente, polas esporas máis longas e estreitas e

os basidios de maior tamaño, diferenciana de A. vaginata (BREITENBACH

et KRÄNZLIN, 1995).

Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas

citas para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Amanita muscaria (L.: Fr.) Pers., Syn. meth. fung.: 253. 1801 var. muscaria

≡ Agaricus muscarius L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 16. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Quercus suber, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17655.

Especie ampliamente extendida en Europa e noutras zonas do Hemisferio

Norte (Norteamérica, Xapón ou Nepal).

Presenta píleo marcadamente vermello, aínda que ás veces pode estar

lixeiramente decoloradado hacia a marxe debido a choiva ou a idade, con

restos do veo xeral brancos, igual que as láminas e o estipe. As

diferentes coloracións do píleo ou veo xeral deron lugar á separación das

distintas variedades ou formas de Amanita muscaria (NEVILLE et

POUMARAT, 2004).




34

Amanita muscaria var. formosa (Pers.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3): 496. 1866

≡ Amanita muscaria var. formosa Pers., Observ. mycol., 2: 27. 1799; A. muscaria

f. formosa (Pers.) Gonn. et Rabenh., Mycol. eur., 5. 1869


P. Lorenzo e R. Pereira, Lou-Fungi 17653; ibidem, hábitat sen precisar, B.

Pociña, P. Pérez e P. Vázquez, LOU-Fungi 17654.

Variedade caracterizada principalmente polas coloracións máis pálidas no

píleo, de vermella alaranxada a alaranxada amarelenta, en especial hacia

a marxe. Presenta tamén coloracións amarelantas no anel, no estipe e na

marxe das láminas. Microscopicamente non é diferenciable da variedade

tipo (MERLO et TRAVERSO, 1983). As coloracións amarelas poden levar á

confusión con Amanita caesarea, pero as láminas maioritariamente

brancas, os copos branco amarelentos sobre o píleo e a volva non

membranosa diferencian estas dúas especies (LAGO, 2002).

Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia da Coruña,

presente no resto das provincias, aínda que con baixo número de citas

(SOLIÑO, 2004), posiblemente por ser confundida coa variedade tipo.

Amanita rubescens (Pers.: Fr.) Pers., Syn. meth. fung.: 254. 1801

≡ Agaricus rubescens Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 18. 1821


Castro, LOU-Fungi 17656; ibidem, 29-X-2000, baixo Castanea sativa, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17658; ibidem, baixo Pinus pinaster,

LOU-Fungi 17657; ibidem, 27-X-2001, baixo Pinus, LOU-fungi 17659;

ibidem, en bosque de caducifolias, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi

18248; ibidem, 11-VI-2002, baixo Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-

Fungi 18249; ibidem, 23-IV-2003, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi

18286; ibidem, baixo Cupressus, LOU-Fungi 18292.


35

Taxon caracterizable polas coloracións rosadas viñosas da carne, sobre todo

na base do estipe, máis marcadas polo rozamento ou o ataque de

insectos. Pode confundirse con A. pantherina pero as coloracións

rosadas na trama, a marxe do píleo lisa e o anel estriado, unido ás

esporas amiloides non deixan dúbidas (FOIERA et al., 1993).

A colección LOU-Fungi 18249 corresponde con Amanita rubescens f.

annulosulphurea (Gillet) J.E. Lange, Dansk Bot. Ark., 2 (3):11. Esta forma

diferénciase da especie tipo polo porte máis pequeno e anel tinguido de

amarelo.

FOIERA et al. (1993) ou NEVILLE et POUMARAT (2004) tratan este taxon coma

unha variedade de A. rubescens sen embargo, consideramos que o

rango taxonómico apropiado é o de forma xa que existe unha clara

intergradación de caracteres morfolóxicos dentro do taxon e non se

observan variacións a nivel microscópico e ecolóxico.

En A. rubescens destaca a enorme variabilidade morfolóxica deste taxon,

tanto en tamaño e robustez dos carpóforos como nas coloracións, forma

do estipe, ..., de aí as numerosas variedades e formas que aparecen na

bibliografía NEVILLE et POUMARAT (2004).

Distribución en Galicia: Especie frecuente e ampliamente citada para as


Amanita submembranacea (Bon) Gröger, Boletus, 3(2): 27. 1979

≡ Amanitopsis submembranacea Bon, Bull. Mens. Soc. Linn. Lyon, 44(6): 176.

1975

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Acacia, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 17661.

Esta especie caracterízase pola coloración do píleo (pardo olivácea) e a

volva, fráxil con respecto a outras especies similares, con tonalidades


36

grisáceas. A fraxilidade do veo xeral é debida ós numerosos esferocistos

que presenta (FOIERA et al., 1993) (Ver Figura 5).

Figura 5. Amanita submembranacea. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo

universal (c)

Distribución en Galicia: Especie pouco frecuente na Comunidade Galega,

unha soa cita para Lugo, en montaña; primeira mención para Pontevedra,

polo que se trata da primeira cita a altitudes medias (SOLIÑO, 2004).

Amanita vaginata var. badia Vittad., Descr. Fung. Mang.: 30. 1835

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, baixo caducifolias, P.


En fresco, os caracteres que difencian esta variedade da especie tipo é a

coloración do píleo: branco, con tendencia a tinguirse debilmente de

pardo claro en A. vaginata var. vaginata, mentras que na var. badia

presenta coloracións pardo oscuras ou pardo chocolate, ás veces máis

escuras no centro e raiado de marrón escuro (FRAITURE, 1993).


37

Distribución en Galicia: A variedade tipo está citada para as catro provincias

galegas (SOLIÑO, 2004), non así a var. badia, que se cita por primeira

vez.

Armillaria mellea (Vahl: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 25. 1871

≡ Agaricus melleus Vahl: Fr., Syst. Mycol., 1: 30. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Quercus robur, M.

Castro, LOU-Fungi 17662

Trátase dun taxon moi variable, caracterizado principalmente por presentar

frutificacións densamente fasciculadas, con anel, e ausencia de fíbulas en

tódolos tecidos (KUYPER in BAS et al., 1995).

É un perigoso parásito de árbores, tanto de anxiospermas como

ximnospermas; pero tamén se comporta como saprófito sobre tocóns e

árbores mortas (MORENO et al., 1986)

Distribución en Galicia: Especie abondosa e ampliamente citada para a

Comunidade Galega (SOLIÑO, 2004).

Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan, J. Cincinnati Soc. Nat. Hist., 12: 19. 1889

≡ Geastrum hygrometricum Pers., Syn. meth. fung.: 135. 1801

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Acacia melanoxylon e

Chamaecyparis lawsoniana, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17663;

ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G.,

LOU-Fungi 17664; ibidem, 5-IV-2000, baixo Quercus robur e Castanea

sativa, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17665; ibidem, 11-

VI-2002, sobre musgos, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18064; ibidem,

baixo Cupressus, LOU-Fungi 18065; ibidem, baixo Quercus robur (solo

areoso), P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-fungi 17665; ibidem,

baixo Quercus robur, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18288; ídem,


38

LOU-Fungi 18289.

Especie moi polimorfa e variable segundo as condicións climáticas. Pode

confundirse con representantes do xénero Geastrum, dos que se

diferencia polas esporas maiores e pola carencia dun verdadeiro capilicio

e de columela (CALONGE, 1998).

Nas coleccións estudiadas observase un menor rango esporal (entre 7,2-10

µm) que o indicado por CALONGE (1998), que sinala un intervalo esporal

de entre 7-14 µm.

Distribución en Galicia: Especie abondosa en Galicia, citada para as catro

provincias galegas (SOLIÑO, 2004)

Bjerkandera adusta (Wild: Fr.) P. Karst., Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5: 38. 1879

≡ Polyporus adustus Willd.: Fr., Syst. Mycol., 1: 363. 1821; Leptoporus adustus

(Willd.: Fr.) Quél., Fl. mycol. France: 338. 1888

= Bjerkandera adusta (Wild.: Fr.) P. Karst. f. crispa (Pers.: Fr.) Bondartseva, Trut.

griby: 239. 1953

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre tocón sen precisar,

P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17664; ibidem, sobre Acacia

melanoxylon, LOU-Fungi 17665; ibidem, 9-II-2000, sobre tocón de

Acacia, LOU-Fungi 18063; ibidem, 5-IV-2000, sobre Castanea, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18066; ibidem, 29-X-2000,

sobre tocón de Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18067.

Taxon que se recoñece pola coloración grisácea escura do himenóforo, en

contraste coa coloración blanqueciña do contexto. Os poros son

redondeados ou lixeiramente angulosos. A colección LOU-Fungi 18066

presenta un esporas moi pequenas (3,0-4,0 x 2,0-2,5 µm).

Pódese confundir con Bjerkandera fumosa pero esta presenta unha liña

negra que separa o contexto do himenóforo, este último con coloracións


39

ocráceas. Ademais, o tamaño esporal é menor en B. adusta, de 4,5-6 x

2,5-3,5 µm (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).

Distribución en Galicia: Especie abondosa en Galicia, citada para as catro

provincias galegas (SOLIÑO, 2004).

Bjerkandera fumosa (Pers.: Fr.) Karst Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5: 38. 1879

≡ Polyporus fumosus Pers.:Fr. ., Syst. Mycol., 1: 367, 1821; Boletus fumosus

Pers. Synop. Meth. Fung.: 530, 1801

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre cepa de Pinus, P.


Este taxon distínguese principalmente polo himenóforo con coloracións

pardo ocráceas, separado do contexto por unha delgada liña pardo

escura-negra. Pódese confundir con B. adusta; pero, ademais dos

caracteres anteriores, presenta un maior tamaño esporal, de 5,5-7,0 x

2,5-3,5 µm (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993) (Ver fig. 4.3).

Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega

(SOLIÑO, 2004).

Figura 6. Bjerkandera fumosa. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)


40

Boletus edulis Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 392. 1821 var. edulis

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, hábitat sen precisar, P.

Comesaña e A. Soliño, LOU-Fungi 17666.

A única exsiccata desta especie recollida polo noso grupo de investigación

no Monte Aloia data do ano 1997, durante os catro anos de mostraxe

non se recolleron máis coleccións debido á entrada incontrolada en

terreos do Parque Natural para apañar cogomelos para consumo, de aí o

número mínimo de especies comestibles que se observaron.

Distribución en Galicia: Especie frecuente e ampliamente citada para as


Boletus erythropus (Pers.: Fr.) Krombh., Consp. fung. escul.: 24. 1821

≡ Boletus luridus var. erythropus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 390. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Castanea

sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17667.

Especie que presenta un estipe groso, ensanchado na base e recuberto con

pequenas manchiñas vermellas sobre fondo amarelento; a carne vira

rapidamente á azul intensa ó cortalo e entrar en contacto co ar.

Diferénciase de B. luridus porque este último presenta a superficie do

estipe reticulada e non moteada. Boletus queletii, outra das posibles

confusións, carece de retículo e moteaduras, e ten tonalidades amarelas

na parte superior do estipe e vermellas na inferior (MORENO et al., 1998).

Distribución en Galicia: Especie de amplia distribución en Galicia, citada para

as catro provincias (SOLIÑO, 2004)

Boletus pinophilus Pilát et Dermek in Pilát, Ceska Mycol., 27(1): 6. 1973

= Boletus edulis var. pinicola Vittad., Descr. Fungi Mang.: 168. 1835

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 12-XI-2000, baixo Pinus radiata, P.


41

Lorenzo, LOU-Fungi 17668.

Esta especie presenta a superficie do píleo de cor parda caoba, máis ou

menos vermelliza, con himenóforo formado por tubos de cor branca pura,

amarela ou amarela verdosa, non viran de cor ó roce ou presión. O

contexto é branco inmutable, con tonos rosados vermellos baixo a

pileipelis. Pode ser confundido con B. aereus pero este último presenta

un estipe máis cilíndrico, con coloracións pardo negruzcas na superficie

do píleo (MORENO et al., 1998).

Distribución en Galicia: Especie citada para Coruña, Lugo e Ourense,

primeira cita para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Byssomerulius corium (Pers.: Fr.) Parmasto, Izv. Akad. Nauk Estonsk.

SSR, ser. Biol., 16: 383. 1967

≡ Merulius corium Pers.: Fr., Elench. fung.: 58. 1828; Meruliopsis corium (Pers.:

Fr.) Ginns., Canad. J. Bot., 54: 126. 1976

= Merulius molluscus f. aurantiacus (Koltz.) Bourdot et Galzin, Hymenomyc.

France: 352. 1927

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre madeira sen precisar,

P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18071; ibidem, sobre Acacia

melanoxylon, LOU-Fungi 18072; ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar,

M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18068; ibidem, 5-IV-2000,

sobre Castanea sativa, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi

17946; idem, LOU-Fungi 18153; ibidem, 18-II-2001, sobre madeira sen

precisar, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18069; ibidem, 11-VI-2002, sobre rama

de Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18119.

A superficie himenial, resupinada, presenta coloracións variables, de brancas

a alaranxadas, pasando polo ocre.

O intervalo esporal das coleccións estudidas (6,0-7,0 (8,0) x 2,5-3,5 µm)

supera o indicado por JÜLICH (1989): 5,0-7,0 x 2,5-3,5 µm. Sen embargo,

outros autores como ERIKSSON et RYVARDEN (1973) ou BREITENBACH et


42

KRÄNZLIN (1986) sinalan tamaños esporales lixeiramente menores, aínda

que os anchos son similares, non superan as 6,0 µm de longo. Este feito

tamén é reflexado por LÓPEZ-PRADA (2000), no estudo das coleccións

recollidas nas Serras Orientais da provincia de Lugo, obtendo intervalos

esporais de 4,8-8,0 x 2,4-3,2 (4,0) µm.

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas

(SOLIÑO, 2004)

Callistosporium luteoolivaceum (Berk. et M. A. Curtis) Singer, Lloydia,

89: 117. 1946

≡ Agaricus luteoolivaceum Berk. et M. A. Curtis in Berk. et Broome, Ann. et Mag.

Nat. Hist. Ser. 3, 4: 286. 1859

= Callistosporium xanthophyllum (Malençon et Bertault) Bon, Doc. Mycol., 6(24):

52. 1976

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, sobre madeira de Pinus, P.


Taxon que se diferencia principalmente polos caracteres macroscópicos:

morfoloxía «collibioide», coloracións pardo oliváceas no píleo e estipe,

higrófano. Microscopicamente destacan as esporas elipsoides, de

pequeno tamaño (5,0-6,0 (7,0) x 3,0-4,0 µm) e a ausencia de fíbulas en

tódalas estruturas (BAS in BAS et al., 1995). Na colección estudiada

obsérvanse algúns basidios bispóricos, dato do que non se atopou

ningunha referencia na bibliografía.

Medra sobre tocóns de coníferas e no humus de caducifolias (BAS in BAS et

al., 1995)

Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon en Pontevedra o que

supón a segunda cita para esta provincia e para a Comunidade Galega

(SOLIÑO, 2004).


43

Calocera viscosa (Pers.: Fr.) Fr., Stirp. agri. femsion., 5: 67. 1827

≡ Clavaria viscosa Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 486. 1821

= C. flammea (Schaeff.) Quél., Fl. mycol. France: 457. 1888

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre madeira caída, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18073; ibidem, sobre madeira

enterrada, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18075; ibidem, 14-I-2001,

sobre madeira de Acacia, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18074.

Taxon con basidiomas ramificados dicotomicament, que poden confundirse

con representantes da familia Clavariaceae; pero estes últimos son

delicados e quebradizos, a diferencia do xénero Calocera que presentan

frutificacións cartilaxinosas e difíciles de rasgar (BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 1986). Esta especie caracterízase pola consistencia xelatinosa

e elástica unida á presencia de enormes basidios en diapasón e esporas

tabicadas.


(SOLIÑO, 2004).

Cantharellus cibarius Fr., Syst. Mycol., 1: 318. 1821 var. cibarius

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Quercus

robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-fungi 17669;

ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 18079; ibidem, 11-VI-2002, baixo

Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18080; ibidem, 25-VI-2002,

baixo Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18078;

ibidem, 23-IV-2003, baixo Cupressus arizonica, P. Lorenzo e M. Castro,

LOU-Fungi 18103.

Esta especie, aparentemente a máis coñecida do xénero, é seguramente a

que presenta maiores errores na súa determinación. Presenta basidiomas


44

de cor amarela (xema de ovo), enteiramente concoloros, carnosos e que

non se avermellan (EYSSARTIER et BUYCK, 2000).

Pódese confundir con outras especies próximas como C. friesii da que se

diferencia, principalmente, porque este último presenta un tamaño

esporal maior (ata 12 x 7,5 µm) e tamén maior tamaño e robustez

(PEGLER et al., 1997).


galegas (SOLIÑO, 2004), aínda que nos últimos anos se observou un forte

descenso nas poboacións, posiblemente debido a apaña incontrolada,

para consumo e comercialización.

Cantharellus tubaeformis Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 319. 1821 var.

tubaeformis

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17671; ibidem, 14-I-2001, baixo Acacia

melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18083.

BREITENBACH et KRÄNZLIN (1986) indican que se pode confundir con

Cantharellus lutescens, sen embargo este posee himenio con veas

menos marcadas e o basdioma, en xeral, con tonalidades máis

alaranxadas.

Debido a que as características microscópicas dunha e outra son moi

próximas, autores como HANSEN et KNUDSEN (1997) ou PEGLER et al.

(1997) consideran a este último como unha variedade de Cantharellus

tubaeformis.


(SOLIÑO, 2004).


45

Chondrostereum purpureum (Pers.: Fr.) Pouzar, Ceska Mycol., 13: 17. 1959

≡ Thelephora purpurea Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 440. 1821.; Stereum purpureum

Pers., Neues Mag. Bot., 1: 110. 1794

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre tocón de Acacia, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18089.

As frutificacións desta especie recoñécense facilmente na natureza (principalmente polas coloracións rosado violáceas do himenio). En caso de dúbida, a presencia de terminacións vesiculosas das hifas do subhimenio é determinante (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).

Exemplares vellos poden ser confundidos a simple vista con exemplares de Stereum; sen embargo, microscopicamente diferencianse con facilidade por presentar hifas con fíbulas (LÓPEZ-PRADA, 2000).

Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas citas para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Chroogomphus rutilus (Schaeff.: Fr.) O.K.Mill., Mycologia, 54(4): 543. 1964

≡ Agaricus rutilus Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 315. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Pinus, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17843; ibidem, 19-IX-2004, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18843.

Taxon facilmente recoñecible polas láminas de cor canela clara, logo gris parduzca, cerosas ao tacto; sombreiro moi convexo ou hemisférico (WATLING, 1970).

Especie micorrícica de coníferas, medra típicamente asociada a Pinus de “dúas acículas” (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).

Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).


46

Clavulina cinerea (Bull.: Fr.) J. Schröt. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3: 442. 1888

≡ Clavaria cinerea Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 468. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-XI-1999, hábitat sen precisar, J.

Varela Vilariño, LOU-Fungi 18085.

Clavulina cinerea presenta un basidioma coraloide con abundantes

ramificacións rematadas en puntas redondeadas; cor ocre grisácea con

tonalidades violáceas. Pode ser confundida con Clavulina cristata,

microscopicamente moi parellas (Ver fig. 4.4). As principais diferencias

entre ambas radican en caracteres morfolóxicos, como o menor número

de ramificacións ou ápices lisos, non dentados (JÜLICH, 1989).

Na Táboa 2 resúmense as principais diferencias entre as tres especies deste

xénero atopadas no Parque Natural.

Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia nas provincias da Coruña e

Lugo, ningunha mención para Ourense e primeira cita para Pontevedra

(SOLIÑO, 2004).

Figura 7. Clavulina cinerea. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)


47

Clavulina cristata (Holmsk.: Fr.) J. Schröt. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3(1): 442. 1888

≡ Clavaria cristata Holmsk.: Fr., Syst. Mycol., 1: 473. 1821

= Clavaria coralloides L., Sp. pl.: 1182. 1753

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, entre musgos, P. Lorenzo e


Microscopicamente Clavulina rugosa e C. cristata son moi parecidas, as

principais diferencias atópanse nos caracteres macroscópicos

(basidioma, himenóforo ou extremo das ramificacións). As formas menos

ramificadas pódense confundir con C. rugosa pero o rango esporal que

presenta esta última é maior, ó igual que os basidios (Táboa 4.1).

En ocasións pode estar parasitada por Spadicioides clavarium (Desm.)

Hughes, que lle confire tonalidades grises ou violáceas (BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 1986), polo que a semellanza con C. cinerea é maior.

As innumerables formas e coloracións de C. cristata xunto coa aparición

conxunta en numerosas ocasións con C. cinerea, fai sospeitar que ambos

táxons poidan ser o mesmo. Para corroborar esta situación son

necesarios estudos máis detallados nos que se inclúan técnicas

moleculares.

Distribución en Galicia: Especie pouco mencionada na nosa Comunidade,

aínda que aparece nas catro provincias galegas. Dúas veces para

Pontevedra (SOLIÑO,2004)

Clavulina rugosa (Bull.: Fr.) J. Schrot. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3 (1): 442. 1888

≡ Clavaria rugosa Bull.: Fr, Syst. Mycol., 1: 473. 1821

= Clavaria grossa Pers., Mycol. eur. 1: 168. 1822


48

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e M.

Castro, LOU-Fungi 18086; ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-Fungi

18087; ibidem, 14-I-2001, baixo Pinus pinaster, entre musgos, P. Lorenzo

e R. Pereira, LOU-Fungi 18084

Basidioma claviforme, pouco ou nada ramificado, solitario ou en pequenos

grupos coa superficie do himenóforo rugosa.

Basidioma Himenóforo Color Hifas Basidios Esporas

Clavulina cinerea

Coraloide. Ramas cilíndricas, ápice redondeado, non bifurcado. 6,0-8,0 x 0,5-0,2 cm

Liso

Ocre-grisáceo, con tonalidades violáceas en exemplares xoves

2 - 7µm

Bispóricos (1,3,4) 40-50 x 5,5-7,0 µm

8,0-10 x 7-8 µm (7-11 x 7-10 µm: Jülich)

Clavulina cristata

Coraloide. Raminicacións dentadodas ou crestadas no ápice. 3,0-6,0 x 0,5-1,0 cm

Liso Blanqueciño-ocráceo

4 - 12,8 µm

Bispóricos (1) 25-50 x 5-6 µm

7,0-9,0 x 6,0-7,5 µm

Clavulina rugosa

Claviforme. Pouco ramificado, ápices redondeados ou obtusos. 5,0-7,0 x 0,5-0,8 cm

Rugoso Blanqueciño-grisáceo

4 - 12 µm

Bispóricos 60-75 x 5-8 µm

9,0-13,5 x 7,5-10,0 µm

Táboa 2. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Clavulina cinerea,

Clavulina cristata e Clavulina rugosa.

Algúns exemplares presentan aspecto liso, co que poderían confundirse

macroscopicamente con Clavaria vermicularis, aínda que

microscopicamente son diferenciables pola forma elíptica e menor

tamaño das esporas, así como a ausencia de fíbulas desta última.


49

E, polas coloracións blanquecinas do basidioma, podería confundirse con

Clavulina cristata pero os ápices denticulados das ramificacións, así

como o menor tamaño das esporas desta última, permiten a sua

diferenciación (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).

Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas

veces para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Clavulinopsis corniculata (Schaeff.: Fr.) Corner, Ann. Bot. Mem. 1: 362. 1950

≡Clavaria corniculata Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 471. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-XI-2000, baixo Acacia melanoxylon,

P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18087.

Presenta esporas redondeadas, lisas e unigutuladas, de 4,5-6,0 x 4,0-6,0 µm

e basidios de gran tamaño, ata 60 µm de lonxitude, tetrásporicos e

fibulados.

Esta especie non debería confundirse con Calocera viscosa, tamén de cor

amarela ovo; pero esta última medra sobre maderira e a sua carne é

elastica (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).

Distribución en Galicia: Citada para Galicia nunha soa ocasión, na provincia

de A Coruña; o que supón a segunda cita para esta comunidade e

primeira para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Clitocybe agrestis Harmaja, Karstenia, 10: 91. 1969

≡ Clitocybe graminicola Bon, Doc. Mycol., 9(35): 44. 1979

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, entre herbas e

musgos, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17673; ibidem, 5-IV-2000,

baixo Acacia dealbata, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi

17674.


50

Taxon que presenta píleo lixeiramente deprimido a infundibuliforme, de cor

crema pálida e, usualmente, estriado por transparencia. As láminas son

abrancazadas, decurrentes e o estipe, concoloro co píleo. As esporas son

congófilas e cianófilas.

Medra en prados, tanto ricos como pobres en nutrientes, algunhas veces

baixo Juniperus, en terreos herbáceos (KUYPER in BAS, 1995).

C. agrestis pertence a un pequeno grupo de especies (xunto con C. diatreta

e C. marginella) que non sempre son fácilmente separables. Todas son

tóxicas, con un alto contido en muscarina (KUYPER in BAS, 1995).

Distribución en Galicia: Unha soa cita para a provincia de Ourense, non

citado no resto da Comunidade Galega (SOLIÑO, 2004).

Clitocybe rivulosa (Pers.: Fr.) P. Kumm. , Führ. Pilzk.: 122. 1871

≡ Agaricus rivulosus Pers., Syst. Meth. Fung.: 369. 1981;

= Clitocybe dealbata (Sowerby: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 6. 1872-75

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, P. Lorenzo e


Pileo convexo ou aplanado, infundibuliforme coa idade, de cor branquiña,

láminas branquiñas ou rosa pálida e decurrentes.

Medra entre herbas, en solos ricos ou pobres de nutrintes, tamén bosques

herbosos (KUYPER in BAS, 1995).

Moitos autores diferencian duas especies, C. rivulosa e C. dealbata, pero as

características diferenciadoras: tonalidades rosadas no pileo e láminas e

estipe mais corto na primeira, non se consideran caracteres

suficientemente diferenciadores das especies (KUYPER in BAS, 1995).


(SOLIÑO, 2004).


51

Coltricia perennis (L.: Fr.) Murrill, J. Mycol., 9: 91. 1903

≡ Polyporus perennis L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 35. 1821; Polystictus perennis (Fr.)

P. Karst., Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5. 1879; Xanthochrous perennis (L.:

Fr.) Pat., Essai tax. Hyménomyc.: 100. 1900

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18088; ibidem, 18-II-2001, entre

musgos, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17676.

Taxon que presenta o píleo máis ou menos circular, zonado, veludado e de

cor canela, con consistencia coriácea. Pode ser confundido con C.

cinnamomea; pero esta ten hifas non ramificadas na superficie pileica,

dispostas en fascículos paralelos e as esporas presentan un valor de Q

inferior a 1,5. As hifas do tomento pileico de C. perennis teñen disposición

erecta, con paredes engrosadas e ramificacións dicótomas, diverticuladas

a modo de cornamenta; esporas con Q igual ou superior a 1,5.


(SOLIÑO, 2004).

Conocybe digitalina (Velen.) Singer, Fieldiana, Bot., 21: 103. 1989

≡ Galera digitalina Velen., Opera Bot. Cech., 4: 70. 1947

= Conocybe pubescens (Gillet) Kühner, Galera: 85. 1935

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre excremento de équido,

P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18811; ibidem, 5-X-2000, sobre

excremento, A. Justo, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18812; ibidem,

11-VI-2002, en prado, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18806; ídem,

LOU-Fungi 18807; ídem, LOU-Fungi 18809; ibidem, en prado con

excrementos, LOU-Fungi 18808.

Grandes esporas (11,7-14,2 x 6,5-8,2 µm), con poro evidente e apículo.

Queilocistidios lecitiformes e terminacións hifais piliformes, tanto na

estipitipelis coma na pileipelis (BREITENBACH et KRÄNZLIN,1995). Os


52

rangos esporais das coleccións estudiadas axústanse máis ó proposto

por WATLING (1982), de (12,5)14,0 - 17,5(19,0-22,0) x 7,0-9,0 (10,0) µm.

Constatase en todas as exsiccata estudiadas, ó igoal que indican

BREITENBACH et KRÄNZLIN (1995), a presencia de basidios bispóricos, feito

que pode ser a causa do maior tamaño esporal.

Atópase en solos ricos, con abondosa materia orgánica, especialmente

ligado a excremento de cabalo (WATLING, 1982). Nalgunha das exsiccata

estudiadas non se recolle a presencia de restos orgánicos pero cabe

destacar que, en xeral, nas zonas de prado do Parque Natural hai gran

cantidade de excrementos de équidos e bóvidos que pastan nestas

áreas.

Polo porte esbelto e coloración poderíase confundir con C. tenera ou C.

subovalis; pero a presencia de hifas piliformes, tanto na pileipelis como

na estipitipelis, así como a presencia de fíbulas e esporas de gran

tamaño identifican esta especie.

Distribución en Galicia: Segunda mención para Galicia; primeira, para


Coprinus micaceus (Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 247. 1838

≡ Agaricus micaceus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 309. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en prado, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 17677; ibidem, 23-XI-2003; A. Justo e P. Lorenzo,

LOU-Fungi 18851; ibidem, 19-IX-2004, sobre madeira sen precisar, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18849;.

Coprinus micaceus presenta esporas mitriformes, co estipe pruinoso e

presencia de caulocistidios (ULJÉ, 2002).

Taxon identificable polas frutificacións densamente fasciculadas coa

superficie do píleo micácea. Microscopicamente a presencia de esporas

mitriformes, os elementos piliformes no estipe, e a pileipelis constituida


53

por elementos esféricos, caracterizan esta especie (BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 1995).


(SOLIÑO, 2004).

Cortinarius cinnamomeus (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 287. 1838

≡ Agaricus cinnamomeus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 229. 1821; Dermocybe

cinnamomea (L.: Fr.) Wünsche, Pilze: 125. 1877


robur, Castanea sativa e Cupressus lusitanica, P. Lorenzo e M. Castro,

LOU-Fungi 17945; ídem, LOU-Fungi 18949

Presenta píleo con tonalidades marrón chocolate ou castaño, con pequeno

umbón central e estipe lixeiramente bulboso na base, con tonalidades

verde oliváceas hacia a zona superior. Reacciona positivamente ó KOH

(10%), en seco, tomando coloración vermella sangue.

As especies deste grupo recoñécense polo seu hábitat, preferentemente

baixo coníferas, e pequeno porte, con píleos convexos e pouco xibosos.

O estipe é estilizado e con coloracións máis ou menos oliváceas ou

amarelentas (GARCÍA BONA, 1994).

É unha especie próxima a C. sommerfeltii pero este medra entre musgos,

palla, etc. e non presenta a coloración de láminas e estipe que presenta

C. cinnamomeus (BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).

Distribución en Galicia: Taxon que aparece citado para Coruña, Ourense e

Pontevedra, dúas mencións para esta última (SOLIÑO, 2004).

Cortinarius lividoochraceus (Berk. et Broome) Berk., Outl. Brit. fungol.: 186. 1860

≡ Agaricus lividoochraceus Berk. et Broome in Smith, Engl. Fl., ed. 2, 5(2): 1836

= C. elatior Fr., Epicr. syst. mycol.: 274. 1838


54

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 12-XI-2000, baixo Pinus radiata, P.


Esta especie caracterízase polo sombreiro moi rugoso radialmente, láminas

provistas de venas transversais e esporas de amigdaliformes a

citriformes, maioritariamente verrucosas e mais ben grandes (10,7 - 13,6

x 6,3 - 8,3 µm).

Próximo a C. mucifluus pero este presenta esporas mais pequenas, láminas

pouco intervenadas e cheiro a mel; a C. pumilus, que ten o sombreiro

case liso e estipe moi curto en relación ao sombreiro ou C. stillatitius, que

presenta a marxe do sombreiro lisa, as veces lixeiramente estriado coa

idade (GARCÍA BONA, 1994; BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).

É gregario, medra en bosques de frondosas ou bosques mixtos, baixo

Fagus, Abies ou Pinus (BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).

Distribución en Galicia: Citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra, unha soa

mención nestas últimas (SOLIÑO, 2004).

Crepidotus applanatus (Pers) P.Kumm., Führer Pilzk.: 74. 1871 var. applanatus

≡ Agaricus applanatus Pers., Observ. mycol., 1: 8. 1796

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, sobre tocón de

caducifolias, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18850.

Macroscopicamente, C. applanatus diferénciase polo píleo de espatulado a

flabeliforme, higrófano, liso e coa marxe traslúcida e estriada; de cor

branca a gris pálida, chegando a crema ou avelá; usualemtne con

pseudoestipe.

SENN-IRLET (1995) sinala duas variedades desta especie: a variedade tipo e

a var. subglobiger, que principalmente se diferencian porque a var.

applanatus presenta cheilocistidios claviformes, capitados, esporas de 4,5

- 7,0 µm de diámetro e medra sobre madeira de caducifolios e a var.


55

subglobiger presenta cheilocistidios cilíndricos, laxeniformes, esporas de

5,0-7,5 µm de diámetro e medra sobre madeira de coníferas.

Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon na Coruña, o que

supón a primeira cita para Pontevedra e segunda para a Comunidade

Galega (SOLIÑO, 2004).

Cyphellostereum laeve (Fr.: Fr.) D. A. Reid, Beih. Nova Hedwigia 18:336, 1965

≡ Cantharellus laevis Fr.: Fr., Syst. mycol. 1:324. 1821; Chyphella laevis (Fr. . Fr.)

Lund. in Lund. et Nannf., Fungi Exs. Suec. 2058 (41-42). 1953; Leptoglossum

laeve (Fr. . Fr.) Cooke, Beih. Sydowia 4:144. 1961

= Arrhenia muscigena (Pers.) Quél., Fl. mycol. France:331. 1888



Figura 8. Cyphellostereum laeve. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)


56

Cyphellostereum laeve presenta un basidioma de pequeno tamaño (entre

0,2-2 cm), resupinado, espatulado ou infundibuliforme ou con forma de

orella, de cor branca, descolorida ó madurar. As esporas son de pequeno

tamaño e os basidios son tetraspóricos (Ver fig. 4.5)

Medra en, ou entre, hepáticas e musgos, especialmente do xénero

Polytrichum y Pogonatum (WATLING et GREGORY, 1989).

Distribución en Galicia: Non publicada para a Penínsla Ibérica, aínda que é

relativamente frecuente en taludes húmidos, cubertos por musgos

(L.Cabo Rey, com. pers.). Mencinada anteriormente na tese doutoral

inédita de LAGO (2002).

Dacrymyces stillatus Nees: Fr., Syst. Mycol., 2: 230. 1822

= Dacrymyces deliquescens Duby, Bot. Gall., 2: 729. 1830

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar,

M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18092; ibidem, 5-IV-2000, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18091; ídem, LOU-Fungi

18174.

Frutificacións xelatinosas, de cor parda alaranxada ou de zucre tostado, de

pequeno tamaño (1-3 mm.) e aspecto cerebriforme. Trátase do

representante do xénero máis frecuente e cosmopolita. Presenta unha

enorme variabilidade nas coloracións, formas e hábitat.

Microscopicamente a presencia de artrosporas, esporas con paredes

engrosadas, e a ausencia de fíbulas caracterizan a esta especie. Medra

sobre madeira de anxiospermas e ximnospermas (BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 1986).


(SOLIÑO, 2004).


57

Descolea maculata Bougher in Bouger et Malajczuk, Austral J. Bot., 33(6): 620. 1986 '1985'


M. Castro, LOU-Fungi 17679; ibidem, 11-VI-2002, baixo Castanea sativa

(Eucalyptus en proximidad), P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18256;

ídem, LOU-Fungi 18257; ídem, LOU-Fungi 18370.

Tradicionalmente, Descolea maculata foi considerada unha especie

agaricoide orixinaria de Australia (BOUGHER et MALAJCZUK, 1985); sen

embargo, estudos recentes mostran unha transición entre as formas

agaricoides e secotioides (LAGO et CASTRO, 2004). O material atopado no

Parque Natural do Monte Aloia presenta formas claramente agaricoides.

En Galicia foi recollida baixo diversas especies de Eucalyptus e outras

mirtáceas, sobre solo desnudo ou rico en restos leñosos, ás veces

directamente sobre madeira degradada. Trátase dunha especie

micorrícica ligada principalmente a eucalipto (BOUGHER et MALAJCZUK,

1985; LAGO et al., 2001). Cabe destacar que a colección LOU-Fungi

17679 foi recollida baixo Acacia melanoxylon, primeira referencia a este

hábitat en Galicia.


(maioría das referencias en LAGO et CASTRO, 2004).

Entoloma conferendum (Britzelm.) Noordel., Persoonia, 10: 446. 1980 var. conferendum

≡ Agaricus conferendus Britzelm., Ber. Naturwiss. Vereins Augsburg, 26: 140.

1881

= Entoloma staurosporum (Bres.) Horak., Sydowia, 28: 222. 1976 `1974/75´

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e M.

Castro, LOU-Fungi 18835; ibidem, baixo coníferas, LOU-Fungi 18816;

ibidem, 5-IV-2000, baixo Pinus, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-


58

Fungi 18818;; ídem, LOU-Fungi 18826; ibidem, 11-VI-2002, P. Lorenzo e

A. Justo, LOU-Fungi 18821; ídem, LOU-18825; ídem, LOU-Fungi 18827;

ídem, LOU-Fungi 18828; ídem, LOU-Fungi 18830; ídem, LOU-Fungi

18831; ídem, LOU-Fungi 18832;; ibidem, 23-IV-2003, entre herbas, en

borde de camiño (proximidad Castanea), LOU-Fungi 18834; ibidem, baixo

Thuja, LOU-Fungi 18833

Especie común e que se recoñece polo sombreiro cónico campanulado e

estriado, ó igoal que o e estipe que tamén pesenta marcada estriación.

En caso de dúbida, identifícase fácilmente polas esporas cruciformes

(NOORDELOS, 2004).

Dentro desta especie diferéncianse tres variedades: E. conferendum var.

conferendum, E. conferendum var. pusillun (que se diferencia,

principalmente, polo seu porte delgado e de pequenas dimensión, e

porque medra sobre madeira podre) e E. conferendum var. incrustatum

(con pigmenteo intracelular na epicutis e incrustante na subpelis).

Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias da Coruña e Lugo,

unha soa mención para Pontevedra o que supón a segunda cita

provincial (SOLIÑO, 2004).

Entoloma conferendum var. pusillum (Velen.) Noordel. Persoonia, 10:

450. 1980

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, sobre cono de Cupresus,

P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18822; ídem, LOU-Fungi 18824.

Esta variedade diferénciase da tipo polo seu pequeno e delgado porte, e

porque medra sobre madeira en descomposición (NOODELOOS, 1992).

Distribución en Galicia: Primeira cita desta variedade para a Comunidade

Galega.


59

Entoloma rhodopolium (Fr.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 98. 1871

≡ Agaricus rhodopolius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 197. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, baixo Pinus, P. Comesaña

e A. Soliño, LOU-Fungi 17680.

Presenta píleo higrófano, estriado por transparencia, de cor parda a gris

parda e estipe branca ou crema pardusca, fibriloso e coa base

tomentosa. Microscopicamente, obsérvanse esporas de 8,0-8,8 x 6,4-7,6

µm e numerosas fíbulas; non presenta cistidios (NOORDELOOS, 1992) (Ver

fig. 4.6).

Distribución en Galicia: Só aparece citado para Galicia na provincia de

Ourense por Garcia Rollán, sen precisar datos (SOLIÑO, 2004).

Figura 9. Entoloma rhodopolium. Esporas (a) e basidios (b)

Flammulina velutipes (Curtis: Fr.) Singer, Lilloa, 22: 307. 1951 '1949' var. velutipes

≡ Agaricus velutipes Curtis: Fr., Syst. Mycol., 1: 119. 1821; Collybia velutipes

(Curtis: Fr.) P.Kumm., Führer Pilkz. 116. 1871


60

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, sobre raíces sen precisar,

P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18847.

Taxon que presenta o píleo amarelo, alaranxado ou pardo vermellizo,

concoloro co estipe. Microscópicamente obsérvanse numerosos

pleurocistidios embebidos nunha matriz mucilaxinosa e cutícula tipo

ixotricodermis.

Medra sobre tocóns, ramas e follas caídas de árbores caducifolias, máis raro

en coníferas, ocasionalmente en madeira soterrada (BAS, 1995).

Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas

(SOLIÑO, 2004).

Ganoderma australe (Fr.) Pat., Bull. Soc. Mycol. France, 5: 67. 1889

≡ Polyporus australis Fr., Elench. fung.: 108. 1828

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre Eucalyptus, P. Lorenzo

e M. Castro, LOU-Fungi 18094; ibidem, 26-III-2000, sobre madeira sen

precisar, P. Lorenzo, M. Castro e GMG, LOU-Fungi 18095; ibidem, sobre

Cupressus, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18093; ibidem,

19-IX-2004, sobre Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-

Fungi 18674.

Especie que presenta a trama de cor parda escura avermellada, homoxénea,

tubos non separados por zonas da trama; corteza superior con un ancho

maior de 0,5 mm e esporas que superan os 8,5 µm de lonxitude

(RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).

Confúndese facilmente con G. applanatum; pero este último presenta unha

costra piléica mais delgada, carne con coloración mais clara e esporas de

menor tamaño (6,0-8,5 µm de lonxitude) (LÓPEZ-PRADA, 2000).

Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias de A Coruña, Lugo

e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).


61

Gomphidius roseus (Nees.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 319. 1838

≡ Agaricus lubricus var. roseus Nees.: Fr., Syst. Mycol., 1: 315. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, M. Castro, A. Justo

e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17682; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster,

P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17681; ibidem, 19-IX-2004, baixo

Pinus e caducifolias, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18678.

Caracterízase pola coloración vermella do píleo, a cor branca inmutable da

carne. Medra baixo Pinus. Superficialmente podería confundirse cunha

Russula vermella e a miudo asociase con Suillus bovinus (BREITENBACH

et KRÄNZLIN, 1991).



Gymnopilus hybridus (Bull.: Fr.) Singer, Trab. Mus. Ci. Nat. Barcelona, 15 (Bot. 2): 96. 1933

≡ Agaricus hybridus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 239. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Pinus, P. Lorenzo e

M. Castro, LOU-Fungi 17683; ibidem, 5-X-2000, sobre conífera sen

precisar, M. Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17684.

G. hybridus é similar a G. penetrans, a diferencia macroscópica radica en

que G. hybridus presenta un anel cortiniforme marcado e persistente,

incluso en exemplares maduros. Sen embargo, os cistidios son capitados,

a diferencia de G. penetrans que os presenta en forma de bola (MORENO,

1986; MOSER, 1980).

Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias de A Coruña, Lugo

e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).


62

Gymnopilus junonius (Fr.: Fr.) P.D.Orton, Trans. Brit. Mycol. Soc., 43: 176. 1960

≡ Agaricus junonius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 244. 1821

= Gymnopilus spectabilis (Fr.) Smith, Mushrooms Nat. Hab.: 471. 1949

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus,


tocón de Pinus, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17689

Especie facilmente recoñecible polo seu basidioma robusto, de coloracións

amarelo alaranxadas, a miudo cun umbón obtuso moi ancho e estipe

macizo, con fibriñas lonxitudinais pardo alaranxadas, e anel amplio e

membranoso, xeralmente persistente.

Medra en grupos, raramente solitario, en madeira de frondosas e con menor

frecuencia en coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 2000), incluso durante

o verán.

Distribución en Galicia: Especie ampliamente citada para as provincias de A

Coruña e Pontevedra, en menor número para Lugo e Ourense (SOLIÑO,

2004).

Gymnopilus penetrans (Fr.: Fr.) Murrill, Mycologia, 4: 254. 1912

≡ Agaricus sapineus f. penetrans Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 239. 1821; A. penetrans

Fr., Observ. Mycol., 1: 23. 1815

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre rama de Pinus, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17686; ibidem, 5-XI-1999, sobre banco

de madeira, M. Castro, LOU-Fungi 17685; ibidem, 14-I-2001, baixo

Cupressus, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17687; ibidem,

18-II-2001, sobre tocón de Pinus pinaster, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17688.

Taxon próximo a G. hybridus, do cal é difícil de separar, incluso

microscopicamente, aínda que a presencia de manchas nas láminas,


63

ausencia de veo ou só moi tenue, ou basidiomas normalmente menos

robustos, poden diferenciar esta especie. Os cistidios en forma de bola, a

diferencia de G. hybridus que os presenta capitados (MORENO, 1986;

MOSER, 1980).

Medra en madeira degradada, ramas e tocóns de coníferas e frondosas

(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 2000).


(SOLIÑO, 2004).

Gymnopus fusipes (Bull.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 604. 1821

≡ Agaricus fusipes Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 120. 1821; Collybia fusipes (Bull.: Fr.)

Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 93. 1872-75



A presencia dun estipe retorto e fusiforme, unido as coloracións vermellizas

presentes en todo o basidioma, caracterizan esta especie (ANTONÍN et

NOORDELOOS, 1997).

Carpóforo solitario ou en grupos, con frecuencia profundamente arraigado e

orixinado nun esclerocio negruzco, o redor das raíces de Quercus, máis

raro en Betula, Fagus ou outras caducifolias (NOORDELOOS, 1995). Ó

estar mal arrincada, na colección estudiada non se observa a presencia

desta estrutura.

Distribución en Galicia: Citado para as catro provincias galegas, unha soa

mención para Ourense e outra para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Heterobasidion annosum (Fr.) Bref., Unters. Gesamtgeb. Mykol., 8: 154. 1889

≡ Polyporus annosus Fr., Syst. Mycol., 1: 373. 1821


64

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en talude, sobre raíces sen

identificar, M. Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18097.

Presenta a superficie piléica de cor parda tabaco ou avelá, en principio

tomentosa, co tempo glabra e recuberta dunha cutícula negra,

concentricamente zonada e/ou sulcada. Son caracteres diagnóstico desta

especie a cutícula do píleo, a ausencia de fíbulas nas hifas xenerativas, a

reacción dextrinoide das hifas esqueléticas, así como a presencia de

esporas verrucosas (LÓPEZ-PRADA, 2000).

Parásito de ximnospermas, preferentemente, provoca podremia branca nas

raíces e parte basal do tronco (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993) e

ericáceas.


(SOLIÑO, 2004).

Hydnum repandum L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 397. 1821


Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17691; ibidem, 24-XI-1999, J. Varela

Vilariño, hábitat sen precisar, LOU-Fungi 17693; ibidem, 9-II-2000, baixo

Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17691; ibidem, 14-I-

2001, baixo Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi

18099.

Carpóforo que pode alcanzar un tamaño de 5-9 cm de diámetro,

redondeado, ás veces irregular, con coloracións pálidas e himenóforo

constituido por aguillóns decurrentes ó longo do pé.

Pódese confundir con Hydnum rufescens, microscopicamente similar; pero

este último presenta basidioma de menor tamaño, con coloracións

vermellizas ou alaranxadas intensas no píleo, os aguillóns son máis altos

e non decurrentes e o estipe amosa tendencia centrada, non excéntrica

como en H. repandum (PEGLER et al., 1997).


65



Hygrocybe conica (Schaeff.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 111. 1871 var. conica

≡ Agaricus conicus Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 103. 182; Hygrophorus conicus

(Schaeff.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 331. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 21-IX-2004, baixo Pinus, P. Lorenzo e


Píleo de cor vermella alaranxada, amarelada ou parda verdosa, oscurecendo

coa idade ata negrexar. As láminas son libres, de cor amarelada ou

algunhas veces con tonalidades alaranxadas ou vermellas.

Medra solitario ou en pequenos grupos, en prados, dunas fixas, zonas

pantanosas, bordes de estrada, céspedes e bosques (BOERTMANN, 1995).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para A Coruña e


Hygrocybe laeta (Pers.: Fr.) P. Kumm., Führ. Pilzk.: 112. 1871

≡ Agaricus laetus Pers., Observ. Mycol., 2: 48. 1799.

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Cupressus cf.

lusitanica, P. Lorenzo e M.Castro, LOU-Fungi 17694

Esta especie presenta o píleo hemisférico ou campanulado, de cor

alaranxada pálida, pardo alaranxada, ás veces con tonalidades verdosas.

As láminas son gris pálidas ou brancas e o estipe, cilíndrico, de cor

amarela pálida. As esporas son elipsoides, de 5,6-7,2 x 4,0-4,8 µm, cun

pequeno apéndice hilar e basidios tetraspóricos (Ver fig. 4.7).

Medra solitario ou en pequenos grupos, en bosques, prados ou pantanos

(ARNOLDS in BAS, 1990).


66

BON (1976) describe cinco formas que varían en función do tamaño ou

coloracións, caracteres que non consideramos suficientemente firmes

para as diferenciacións infraespecíficas, ó igoal que CANDUSSO (1997).


(SOLIÑO, 2004).

Figura 10. Hygrocybe laeta. Esporas (a) e basidio (b)

Hygrocybe miniata (Fr.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 112. 1871 var. miniata

≡ Agaricus miniatus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 105. 1821; Hygrophorus miniatus (Fr.:

Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 330. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Cupressus cf.

lusitanica, P. Lorenzo e M.Castro, LOU-Fungi 17695.

Píleo avermellado ou alaranxado, decolorándose hacia amarelo. As láminas

son alaranxadas ou vermellas e o estipe alaranxado vermellizo,

lixeiramente mais pálido na base. As esporas son elipsoides ou ovoides,

de 6,0-9,0 x 4,0-6,0 µm, algunhas constrinxidas lateralmente.


67

Medra solitario ou en pequenos grupos, na terra (ARNOLDS in BAS, 1990).

Distribución en Galicia: Taxon citado en tres ocasións para Galicia: unha cita

para A Coruña, outra para Ourense e outra para Pontevedra, o que supón

a segunda cita para esta comunidade (SOLIÑO, 2004).

Hygrophoropsis aurantiaca (Wulfen: Fr.) Maire in Martin-Sans, Empois.

Champ.: 99. 1929

≡ Cantharellus aurantiacus Wulfen: Fr., Syst. Mycol., 1: 318. 1821; Clitocybe

aurantiaca (Wulfen: Fr.) Studer, Hedwigia, 39(6): 1900

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre madeira sen precisar,

A. Justo, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18264; ibidem, baixo

caducifolias, LOU-Fungi 18264; ibidem, no solo, LOU-Fungi 18265;

ibidem, 29-X-2000, sobre Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-

Fungi 18261; ibidem, sobre musgo, LOU-Fungi 18262; ibidem, 19-IX-

2002, baixo Pinus, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18260; ibidem, 19-

IX-2004, baixo Pinus sobre madeira, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi

18679

Taxon recoñecible polos basidiomas con píleo alaranxado, láminas de igual

cor, con frecuentes bifurcacións e estipe máis escuro e fibroso.

Algúns autores recollen a posible confusión con Cantharellus cibarius; pero

este último presenta a carne máis consistente, cheiro a pexego e

coloracións máis intensas, ademais de pregues no himenóforo


Tódalas coleccións estudiadas axústanse ás propostas bibliográficas

consultadas.




68

Inocybe calamistrata (Fr.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 513. 1876

≡ Agaricus calamistratus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 256. 1821

= Inocybe hirsuta (Lasch: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 178. 1872-75

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus pinaster, M.

Castro, LOU-Fungi 17702; ibidem, 19-IX-2004, baixo Pinus, P. Lorenzo e


Inocybe calamistrata presenta píleo con tonalidades marrón, pardas,

algunhas veces máis escuras no centro, coa superficie cuberta con

pequenas escamas, ás veces desfiañada, outras lisa. O estipe é subigual

ou atenuado hacia a base, onde acostuma a presentar coloracións azuis

verdosas ou oliváceas e presentar un característico e desagradable

cheiro a pescado.


(SOLIÑO, 2004).

Inocybe cf. inodora Velen., Ceské Houby: 373.1920


Comesaña e A. Soliño, LOU-Fungi 17703.

Taxon que presenta esporas lisas, elípticas ou subamigdaliformes, de 10,5-

13,5 x 5,5-7,0 µm, con pleuro, cheilocistidios e numerosos caulocistidios,

de paredes engrosadas e depósitos cristalinos no ápice. É unha especie

rara que presenta pruina ó longo do pé, carácter que non puidemos

observar no material en seco (KUYPER, 1986).

Debido a falla de caracteres macroscópicos en fresco e que é rara e pouco

común, espérase atopar novo material, que en fresco nos permita

comparar e confirmar esta exsiccata.

Distribución en Galicia: Este taxon non foi citado para a Comunidade Galega

(SOLIÑO, 2004).


69

Inocybe flocculosa (Berk. et Broome) Sacc., Syll. Fung., 5: 768. 1887 var. flocculosa

≡ Agaricus flocculosus Berk. et Broome in Smith, Engl. Fl., ed. 2, 5(2): 97. 1836

= Inocybe lucifuga (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 3: 544. 1872-75; I. eutheles

var. pallidipes (Ellis et Everch) R. Heim, Inocybe: 217. 1931



Inocybe flocculosa é unha especie variable e complexa; de feito STANGL et

VESELSKY in KUYPER (1986) falan de cinco especies distintas neste

complexo, baseándose en diferencias na forma das esporas y

preferencias ecolóxicas. Sen embargo, KUYPER (1986) non conseguiu

confirmar estas observacións.

Baseándonos na clasificación de KUYPER (1986), diferenciamos 3

variedades, en función da coloración das láminas: brancas, pardas ou

ocres na var. flocculosa, brillantes e con coloracións amarelas limón ou

amarelas azafranadas na var. crocifolia e láminas con coloracións

brillantes, alaranxadas, vermellas ou pardo vermellas na var. ferruginea.

A exsiccata estudiada corresponde a variedade tipo, con láminas pardas

escuras, non brillantes e grandes cheilo e pleurocistidios, similares e con

ápices mucilaginosos, non lisos, sin chegar a formar escamas ou

incrustacións.

Distribución en Galicia: Citada nunha ocasión para Pontevedra e tres para A

Coruña; non citada no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).

Inocybe lacera (Fr.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 79. 1871 var. lacera

≡ Agaricus lacerus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 257. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, M.

Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17705; ibidem, no solo, LOU-


70

Fungi 17706; ibidem, baixo Pinus sylvestris, LOU-Fungi 17707.

Especie macro- e microscopicamente moi variable, especialmente na

morfoloxía e dimensións das esporas e dos queilocistidios. Distínguense

duas variedades: var. lanuginosa e var. helobial (STANGL, 1991).

Presenta pleuro- e queilocistidios con grande variabilidade de formas e

dimensións, paredes engrosadas (ata 1,6 µm) e con incrustacións

cristalinas no extremo, non sempre presentes. As esporas, de 12,0-13,6

(16,0) x 4,8-5,6 µm e Q = 2,4-2,5. Todas estas características aproximana

a var. lacera.

Distribución en Galicia: Taxon pouco frecuente, citado para as catro

provincias galegas; unha soa mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Inocybe lanuginosa (Bull.: Fr.) P. Kumm., Fuhrer Pilzk.: 80. 1871 var. lanuginosa

≡ Agaricus lanuginosus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 257. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-VII-2002, baixo caducifolias, P.


Taxon de tamaño medio (1,5-5 cm. de diámetro de píleo; 6,5 x 0,3-0,6 cm.

de estipe), de cor parda escura e coa superficie do píleo aveludado ou

con pequenas escamas, láminas de cor grisáceas ou pardas.

Diferéncianse duas variedades, macroscopicamente moi parecidas, pero que

difiren na forma dos cistidios: con forma variable, de fusiformes a

utriformes na var. lanuginosa, mentras que na var. ovatocystis presenta

cistidios con forma de balón (STANGL, 1991). Ademais, os cistidios son

pouco ou nada ornamentados na var. lanuginosa mentras que na var.

ovatocystis maioritariamente presentan ornamentación (BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 2000), por estas razóns optamos pola variedade tipo.

Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia de Pontevedra, só

dúas mencións galegas para Coruña (SOLIÑO, 2004).


71

Inocybe rimosa (Bull.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 78. 1871

≡ Agaricus rimosus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 258. 1821

= Inocybe fastigiata (Schaeff.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 180. 1872-75


Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17708; ibidem, 29-X-2000,

baixo Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17709.

Non presenta pleurocistidios, os queilocistidios son cilíndricos ou

subfusiformes, lisos, con paredes non engrosadas e sen ornamentacións.

Trátase dun taxon extremadamente variable, sobre todo no relativo a

caracteres macroscópicos, resulta dificil separar variedades e formas

(KUYPER, 1986).

BREITENBACH et KRÄNZLIN (2000) distinguen tres variedades: var. obsoleta,

var. perlata e var. rimosa, microscopicamente moi similares, as principais

diferencias corresponden a caracteres macroscópicos, polo que creemos

necesarios estudos máis minuciosos para clarificar esta clasificación.

Distribución en Galicia: Taxon citado para a A Coruña, Lugo e Pontevedra,

dúas mencións nesta última (SOLIÑO, 2004).

Laccaria amethystina (Huds. →) Cooke, Grevillea, 12: 70. 1887

≡ Agaricus amethystinus Huds. →, Fl. Angl. (Hudson), ed. 2, 2: 612. 1778

= Laccaria amethystea (Bull.) Murrill, N. Amer Fl., 10: 1. 1914

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Castanea

sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17711; ibidem, baixo Pinus

pinaster, LOU-Fungi 17712; ibidem, 29-X-2000, P. Lorenzo e R. Pereira,

LOU-Fungi 17710


72

Laccaria amethystina caracterizase facilmente polas coloracións lilacinas, en

especial nas láminas e no estipe. Os exemplares pálidos poden

confundirse con Laccaria laccata (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).

MUELLER et VELLINGA (1986, 1990) discuten a controversia que persiste na

literatura sobre o correcto nome deste taxon. A maioría dos traballos

utilizan este nome; sen embargo, MURRILL (1914), DENNIS et al. (1960) e

outros autores máis recentes defenden o nome de L. amethystea

(Bulliard→) Murrill, aínda que o nome dado por Cooke é o primeiro nome

válido (MUELLER, 1992).

Medra sobre coníferas, máis raramente baixo frondosas (VELLINGA in BAS et

al., 1995).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias

galegas (SOLIÑO,2004)

Laccaria bicolor (Maire) P. D. Orton, Trans. Brit. Mycol. Soc., 43: 177. 1960

≡ Laccaria laccata var. bicolor Maire, Publ. Inst. Biol. Aplicada, 3: 84. 1937

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, hábitat sen precisar, P.

Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17713; ibidem, 5-X-2000, baixo

Pinus sylvestris, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17714;

ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-

Fungi 17715

Taxon caracterizado polas coloracións violáceas, en fresco, tanto das

láminas como do abundante micelio na base do estipe (MUELLER, 1992).

Medra baixo coníferas, máis raramente en frondosas (VELLINGA in BAS et al.,

1995).


galegas (SOLIÑO,2004)


73

Laccaria lateritia Malençon, Bull. Trimestriel Soc. Mycol. France, 82: 189. 1966

= Laccaria fraterna (Cooke et Masee) Pegler, Austral J. Bot. 13: 332. 1956

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Cryptomeria japonica,

M. Castro, LOU-Fungi 17716; ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-

Fungi 17719; idem, LOU-Fungi 17720; ibidem, 9-II-2000, P. Lorenzo e M.

Castro, LOU-Fungi 17717; ibidem, baixo Acacia, LOU-Fungi 17718;

ibidem, 23-XI-1999, entre gramíneas, LOU-Fungi 17726; ídem, LOU-

Fungi 17727; ibidem, baixo Salix cinerea, LOU-Fungi 17728; ibidem, 5-X-

2000, en prado, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17729;

ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 17725; ídem, LOU-Fungi 17724;

ibidem, 9-II-2000, baixo A. melanoxylon, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-

Fungi 17730; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 17723; ibidem, 12-XI-2000, baixo Acacia

melanoxylon, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17722; ibidem, 18-II-2001, LOU-

Fungi 17721

Taxon diferenciable polos basidiomas pardo vermellos, de tamaño medio, en

xeral fortemente estriados por transparencia, e, sobre todo, polos

basidios bispóricos e as esporas globosas e equinuladas (MUELLER,

1992).

Comunmente coñecido como L. fraterna (Cooke et Massee) Pegler, pasou a

denominarse L. lateritia Malençon, xa que o material tipo, Agaricus

fraternus, depositado en Melbourne, non se corresponde cun

representante do xénero Laccaria (LAGO, 2002).

É unha especie micorrícica de amplia distribución, que medra baixo

caducifolias e coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991), moi frecuente

no Monte Aloia asociada a Acacia.

Distribución en Galicia: Taxon citado unha vez para a provincia de Lugo e

dúas para Pontevedra, non citado para o resto da Comunidade Galega

(SOLIÑO, 2004)


74

Laccaria proxima (Boud.) Pat., Hymènomyc. Eur.: 97. 1887

≡ Clytocybe proxima Boud., Bull. Soc. Bot. France, 28: 91. 1881

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Halymiun, P. Lorenzo e

M. Castro, LOU-Fungi 17735

Este taxon recoñécese macroscopicamente polas coloracións pardas

alaranxadas do píleo, láminas pálidas cando xoven e, frecuentemente,

con grosa estriación ó longo do estipe. Microscopicamente, as esporas

elipsoides con unha espiña máis longa na zona apical son características

desta especie.

Diferénciase de L. bicolor pola ausencia de tonalidades lilacinas na base do

estipe e nas lámias e polas esporas máis longas. (VELLINGA in BAS et al.,

1995). E, de L. laccata porque esta última é máis robusta, con coloracións

máis fortes no basidioma, píleo non estriado, levemente escamoso e

esporas finamente espiñosas (MUELLER, 1992).

Distribución en Galicia: Citada unha soa vez para a provincia de Pontevedra,

ampliamente citada para A Coruña e Lugo, en menor número para

Ourense (SOLIÑO, 2004)

Lactarius camphoratus (Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 346. 1838

≡ Agaricus subdulcis var. camphoratus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 70. 1821

= Lactarius serifluus Fr. var. cimicarius Batsch

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, baixo caducifolias, P.

Lorenzo e A. Justo, LOU-fungi 17614; ídem, LOU-Fungi 17612; ídem,

LOU-Fungi 17613; ibidem, baixo Castanea sativa, LOU-fungi 17615;

ídem, LOU-Fungi 17616; ibidem, 25-VI-2002, baixo Cupressus e

Castanea sativa, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 8053; ídem, LOU-

Fungi 16574; ibidem, baixo Castanea sativa, LOU-fungi 5358; ídem,

LOU-Fungi 8058; ibidem, 24-VII-2002, baixo Castanea sativa, P. Lorenzo

e A. Justo, LOU-Fungi 17634; ídem, LOU-Fungi 17636.


75

As características distintivas desta especie son as coloracións pardas

vermellas e violáceas do píleo e estipe, as láminas pardo ocráceas, con

tonalidades rosa violáceas, o particular cheiro a chinche, nos exemplares

frescos e a chicoria queimada en seco, persistente en exsiccata.

Obsérvase a presencia de macrocistidios fusiformes (BASSO, 1999).

A pileipelis é tipo pseudoparenquimático ou epitelio, formada por células

subglobosas, lixeiramente xelificada. A estipitipelis está formada por hifas

subcilíndricas, con disposición paralela; a subcutícula está formada por

esferocistos ordenados ó redor dunha hifa laticífera, formando unha

estrutura típica en forma de “roseta”.

Esta estrutura tamén foi observada no resto das especies estudiadas,

carácter do que non atopamos referencia na bibliografía consultada.

Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia de Pontevedra,

tres citas para Coruña (SOLIÑO, 2004).

Lactarius deliciosus (L.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 624. 1821

≡ Agaricus deliciosus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 67. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus pinaster, M.

Castro, LOU-Fungi 17599; ibidem, baixo Pinus, R. Pereira e P. Lorenzo,

LOU-Fungi 17600.

Taxon que, segundo BASSO (1999), se identifica facilmente pola coloración

alaranxada viva do látex, inmutable. Presenta estipe corto e

escrobiculado, píleo alaranxado e marcada zonación.

BASSO (1999) diferencia a f. rubescens Schmith, que se caracteriza pola

coloración alaranxada vermelliza do látex, virando a vermella escura co

tempo (nunha hora) e finalmente verde (microscopía e demais caracteres

macroscópicos similares ós da variedade tipo), coincidindo con esta

descrición a colección LOU-Fungi 17600.

Ligado sempre a Pinus, é unha especie ampliamente coñecida pola súa


76

comestibilidade, polo que moitas veces, debido a apaña masiva (incluso

nas zonas protexidas), non permite recoller suficiente material para

observar os caracteres propios das variedades e formas dentro deste

taxon complexo.



Lactarius deliciosus var. atrovirens Blume, Études mycologiques III: Lactaires: 217. 1976

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Pinus, R. Pereira e P.

Lorenzo, LOU-fungi 17601.

Esta variedade diferénciase da tipo polo pequeno tamaño do píleo (3-4 cm),

de cor verde escura igual que as láminas e o estipe (BASSO, 1999).

Microscopicamente non se observan diferencias significativas.

Distribución en Galicia: Non existe ningunha mención desta variedade para a

Comunidade Galega, pese a abundancia de citas para o tipo nas catro

provincias, (SOLIÑO, 2004).

Lactarius lacunarum Hora, Trans. Brit. Mycol. Soc. 43: 444, 1960

= Lactarius decipens var. lacunarum Romagn., Bull. Soc. Mycol. France.: 54: 223.

1938


R. Pereira, LOU-Fungi 17602; ibidem, 12-XI-2000, P. Lorenzo, LOU-Fungi

17603.

L. lacunarum presenta coloracións pardo alaranxadas escuras no píleo, látex

branco, virando a amarelo (ó cabo de 2-3 minutos) e sabor acre, non

picante. Medra en lugares húmidos, entre musgos, no sotobosque de

caducifolias, etc.

Pódese confundir con L. tabidus, pero as coloracións do píleo e a cutícula


77

tipo mixta con tendencia a tricodermis neste último, permiten diferencialos

(HEILMANN-CLAUSEN et al., 2000).

Outra posible confusión é con L. decipiens pero este presenta tonalidades

rosadas ou pardo rosadas no píleo, forte cheiro a xeranio sardiñeiro e

medra baixo planifolios, preferentemente Quercus e Castanea (BASSO,

1999).


(SOLIÑO, 2004).

Figura 11. Lactarius lacunarum. Esporas (a), basidio e cistidios (b) e hifas da

pileipelis (c)

Lactarius mitissimus (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 345. 1838

≡ Agaricus mitissimus Fr.:Fr., Syst. Mycol. I: 69. 1821

= Lactarius aurantiacus sensu auct.


P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17606; ibidem, 27-X-2001, baixo

Quercus robur, LOU-Fungi 17604; ídem, LOU-Fungi 17605.

Taxon que se recoñece principalmente polo píleo seco, de cor pardo


78

alaranxada, umbonado ou con papila, látex branco inmutable e sabor

acre, non picante; medrando baixo planifolios (BASSO, 1999). Presenta

unha marcada reacción positiva a sulfovainillina, tinguíndose os cistidios

de cor púrpura.

Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, aínda que

só unha cita para Lugo, Ourense e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Lactarius rufus (Scop.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 347. 1838

≡ Agaricus rufus Scop.: Fr., Syst. Mycol. I: 71. 1821; L. subdulcis var. rufus Gillet,

Hymen. Fr.: 224, 1874


Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17619; ibidem, 5-X-2000, baixo Quercus

e Pinus pinaster, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17618.

Presenta coloracións pardo alaranxadas, cheiro a Scleroderma e látex acre,

moi picante, tras uns segundos.

Atópase xeralmente baixo Picea, aínda que tamén baixo Betula ou Pinus

(BASSO, 1999).

Distribución en Galicia: Taxon pouco citado na nosa Comunidade: tres

mencións para Coruña, dúas para Lugo e unha para Ourense e


Lactarius cf. tabidus Fr., Epicr. syst. mycol.: 346. 1838


Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17608; ídem, LOU-Fungi

17620.

Taxon que presenta coloracións ocre alaranxadas no píleo, cun disco oscuro

no centro e marxe lixeiramente estriada, látex branco que vira lentamente

a amarelo e pileipelis tipo pseudoparenquimático (BASSO, 1999).


79

Obsérvase a presencia de esferocistos na estipitipelis, carácter que

presentan só 4 especies do xénero Lactarius: L. lacunarum, L.

oedohyphosus, L. hepaticus e L. tabidus, macroscopicamente moi

parecidas; pero as tres primeiras non presentan hifas engrosadas ou

esferocistos na pileipelis. A inexistencia do hábitat (material non recollido

polo noso equipo), así coma datos non de todo fiables do látex en fresco,

levannos a ser cautos e non confirmar a especie, á espera de apañar

máis material.

Distribución en Galicia: Taxon citado en unha ocasión para a provincia da

Coruña, non citado para o resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).

Lactarius turpis (Weinm.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 335. 1838

≡ Agaricus turpis Weinm., Syll. Pl. Nov., 2: 85. 1828

= Lactarius necator (Pers.: Fr.) P. Karst., Karstenia, 2: 18. 1953; L. plumbeus

(Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 339. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 17621; ibidem, 27-X-2001, baixo Quercus rubra e

Pinus, LOU-Fungi 17620.

É a única especie europea dentro do subxénero Piperites, sección Atroviridi ,

caracterízase pola coloración negra olivácea, pardo olivácea ou verde-

oscura do píleo, pola reacción positiva con KOH 10% sobre a carne,

virando a púrpura e látex branco, moi picante. Medra baixo Betula ou

coníferas (BASSO, 1999).

Esta especie habitualmente é identificada como L. necator ou L. plumbeus,

nomes incorrectos xa que o material presentado por Bulliard (dúas

láminas) como L. necator corresponde a L. torminosus e a algunha outra

especie próxima, non zonada; L. plumbeus tamén é un nome duvidoso

xa que tampouco se coñece o holotipo.


80

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, duas

mencións para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Lactarius vellereus (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 340. 1838 var. vellereus

≡ Agaricus vellereus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 76. 1821

= L. vellereus (Fr.) Fr. var. velutinus (Bertillon) Bataille, Fl. Mon. Astér.: 35. 1908



Trátase dunha especie común, carnosa e de gran tamaño, con píleo

profundamente deprimido ou infundibuliforme, de cor branca e látex

abundante, branco inmutable. Ó microscopio obsérvanse hifas con

paredes grosas, tanto na pileipelis como na estipitipelis (BASSO, 1999).

BASSO (1999) sinala que a ornamentación esporal é difícil de observar

debido a presencia de verrugas ou algunha cresta moi sutil; en base o

estudo realizado con obxectivo tipo Normarsky (x 1000) observamos

marcados retículos incompletos ou mallas abertas.

A variedade vellereus diferénciase da var. hometii pola inmutabilidade do

látex (este último toma tonalidades liláceas). Ademais o tamaño esporal

varía lixeiramente, non superando as 9 µm de longo na var. hometii.

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, unha

soa mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Leccinum scabrum (Bull.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 647. 1821 var. scabrum

≡ Boletus scaber Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 393. 1821; Krombholziella scabra

(Bull.: Fr.) Maire, Fung. catal.: 46. 1937

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Betula alba, P.


81

Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17912; ídem, LOU- Fungi 17913; ídem,

LOU-Fungi 18572.

Leccinum scabrum var. scabrum é un taxon moi variable aínda que se

diferencia pola ausencia de tonalidades verdosas na base do estipe e,

con FeSO4, a carne vira a gris azulado, sen trazas verdosas (LANNOY et

ESTADES, 1995).


(SOLIÑO, 2004).

Lentinus conchatus (Bull.: Fr.) Schroet. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3(1): 555. 1889

≡ Agaricus conchatus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 181. 1821; Panus conchatus

sensu J. E. Lange, Fl. agaric. danic., 1: 111. 1935

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus,

P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17736; ibidem, 26-III-2000, hábitat

sen precisar, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18107.

Este taxon presenta o píleo glabro, con tonalidades verdosas ou lilacinas;

láminas concolores co resto do basidioma e pleurocistidios claviformes,

metuloides, de 40-65 µm de longo (BOEKHOUT in BAS et al., 1990).

Distribución en Galicia: Unha única mención deste taxon para a provincia de

Ourense aínda que sen precisar datos (SOLIÑO, 2004).

Lenzites betulina (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 405. 1838

≡ Daedalea betulina L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 333. 1821


M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18104.

Trátase dun taxon frecuente e facilmente recoñecible a simple vista pois o

himenóforo é laminar e a superficie do píleo, hirsuta. Sen embargo, sin a


82

observación do himenóforo, pode confundirse con exemplares de

Trametes hirsuta. Doadamente atacable por insectos, non foi posible a

conservación da maior parte do material, aínda que ó longo de toda a

mostraxe se recolleron varias exsiccata desta especie.

Medra sobre madeira morta de anxiospermas, causando podremia branca,

máis rara sobre ximnospermas (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).


(SOLIÑO, 2004).

Lepiota aspera (Pers.: Fr.) Quél., Enchiridion: 6. 1886

≡ Agaricus asper Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 18. 1821

= Lepiota acutescuamosa (Weinm) Gillet var. furcata Kühner, Bull. Trimestriel

Soc. Mycol. France, 52: 210. 1936



Lepiota aspera presenta o píleo cuberto de pequenas escamas agudas, coa

pileipelis formada por células globosas ou elipsoides; as esporas son

dextrinoides, non amiloides e hifas fibuladas.

É un taxon moi variable, xa que as espiñas do píleo poden ser longas sobre

fondo abrancazado ou pequenas sobre fondo marrón. Ocasionalmente

poden aparecer especímenes completamente brancos, con tonalidades

pardas nas escamas ou, máis raramente, pardo rosadas. De tódolos

xeitos, os caracteres microscópicos e o resto das estruturas

macroscópicas permiten identificar esta especie sen problema (VELLINGA

in NOORDELOOS et al., 2001).


(SOLIÑO, 2004).


83

Leucoagaricus barsii (Zeller) Vellinga, Mycotaxon, 76: 431. 2000

≡ Lepiota barsii Zeller, Mycologia, 26: 211. 1934

= Leucoagaricus macrorhizus Locq. ex Horak var. macrorhizus, Syn. Gen. Agar.:

344. 1968

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Michelia fuscata, P.

Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17738.

Taxon mais ou menos robusto, con pileo pardo grisáceo, marxe fibrilosa ou

escuamulosa e anel facilmente desprendible do estipe.

Microscópicamente obsérvanse esporas elipsoides, sen poro xerminativo

e queilocistidios sen incrustacións cristalinas.

Solitario ou en pequenos grupos, saprófito; medra en zonas areosas, bordes

de camiño ou en madeira de caducifolias (NOORDELOOS et al., 2001)

Distribución en Galicia: Taxon citado en dúas ocasións para a provincia de

Lugo, unha soa vez para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Leucoagaricus melanotrichus (Mal. et Bert.) Trimb., Doc. mycol. 5 (20): 42. 1975 var. melanotrichus

≡ Lepiota melanotricha Mal. et Bert., Fl. Champ. sup. Maroc 1:134. 1970



Leucoagaricus melanotrichus é moi próximo, macroscopicamente, a

Leucocoprinus heinemannii. Caracterízase, principalmente, porque non

presenta píleo estriado, medra baixo restos de caducifolias e coníferas e

ten tonalidades grises escuras na parte inferior do anel e brancas por

riba. Mentras que L. heinemannii ten píleo estriado, medra tipicamente

en invernadoiros e o anel é totalmente branco (VELLINGA in NOORDELOOS

et al., 2001).

Microscopicamente, as características diferenciadoras ente un e outro taxon


84

son o tipo de esporas, expresados polo promedio Q, de 1,8-1,85 en L.

heinemannii frente a 1,55-1,65 en L. melanotrichus.

Dentro da especie diferencianse duas variedades: var. melanotrichus, que

presenta o píleo con coloración gris escura e tonalidades purpúreas ou

verdosas no centro, e a var. fuligineobrunneus, con píleo pardo grisáceo

pálido no centro. Os caracteres microscópicos son similares en ambas

(VELLINGA in NOORDELOOS et al., 2001).

Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para a Comunidade


Leucoagaricus melanotrichus

Leucoagaricus hienemanii

Esporas 5,5-7,0 x 3,5-4,5 µm; Q medio = 1,8-1,85

6,0-9,0 x 3,0-4,5 µm; Q medio = 1,55-1,65

Basidios 17,0-23,0 x 6,5-8,0 µm; sen pseudoparáfisis

14,0-21,0 x 6,5-8,5 µm; rodeados por pseudoparáfisis

Queilocistidios 28,0-50,0 x 7,0-17,0 µm: anchamente cilíndricos

13,0-33,0 x 7,0-11,0 µm; variables, de claviformes a estreitamente utriformes

Anel Branco con tonalidades grises na parte inferior

Totalmente branco

Hábitat Sobre restos de coníferas e caducifolias

En invernadeiros

Táboa 3. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Leucoagaricus

melanotrichus e Leucoagaricus heinemannii.


85

Leucocoprinus brebisonii (Godey ex. Gillet) Locq., Bull. Mens. Soc.

Linn. Lyon, 12: 95. 1943

≡ Lepiota brebisonii Godey in Gillet, Hyménomycètes: 64. 1874


Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17739; ibidem, 19-IX-2002,

baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18839; ibidem,

baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi 18841; ibidem, 19-IX-2004, sobre

madeira, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18676.

Leucocoprinus brebissonii é identificable no campo polo contraste entre a

zona central, moi escura, sobre o fondo branco do píleo. Medra sobre

madeira, en varios tipos de solos (desde areosos a arxilosos); pero

xeralmente ricos en nutrintes (VELLINGA in NOORDELOOS et al., 2001).

Distribución en Galicia: Taxon citado en dúas ocacións para Coruña e outras

dúas para Pontevedra, ningunha mención no resto da Comunidade

(SOLIÑO, 2004).

Lycoperdon perlatum Pers.: Pers., Syn. meth. fung.: 145. 1801

= Lycoperdon gemmatum Fr., Syst. Mycol., 3: 37. 1829

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Pinus, A. Justo e P.


É a especie mais frecuente e polimorfa do xénero. Parécese moito a L.

nigrescens pero éste posee espiñas negruzcas, curvadas e carece de

restos de esterigmas (CALONGE, 1998).

Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para as catro provincias



86

Lycoperdon umbrinum Pers.: Pers., Syn. meth. fung.: 147. 1801

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Acacia, P. Lorenzo e


Lycoperdon umbrinum presenta gran parecido con L. lambinonii, L.

atropurpureum e L. molle; pero estes presentan as esporas fortemente

verrucosas, mentras que as de L. umbrinum son sublisas. Outra especie

semellante é L. nigrescens, pero ten o peridio reticulado trala caída das

espiñas (CALONGE, 1998).


(SOLIÑO, 2004).

Macrolepiota procera (Scop.: Fr.) Singer, Pap. Michigan Acad. Sci., 32:

141. 1946

≡ Agaricus procerus Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 20. 1821; Lepiota procera (Scop.:

Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 70. 1972

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, P. Lorenzo, A.

Justo, e M. Castro, LOU-Fungi 17740; ibidem, 19-IX-2004, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 18680; ídem, LOU-Fungi 18681

Taxon confundible con Macrolepiota permixta, con basidiomas de gran

tamaño, píleo con escamas pardas sobre fondo branco e estipe que se

avermella ó frotalo.

As coleccións LOU-Fungi 18680 e LOU-Fungi 18680 presentan basidios

bispóricos, carácter que non aparece reflexado en VELLINGA (in

NOORDELOOS et al., 2001); pero sí en CANDUSSO et LANZONI (1990).

Distribución en Galicia: Citada para as catro provincia galegas (SOLIÑO,

2004)


87

Megacollybia platyphylla (Pers.: Fr.) Kotl. et Pouzar, Ceska Mycol., 26: 220. 1972

≡ Agaricus platyphyllus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 117. 1821; Collybia platyphylla

(Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 93. 1872-75; Oudemansiella

platyphylla (Pers.: Fr.) M. M. Moser, Kl. Krypt. Band II/b2, 5 Aufl.: 156. 1983

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-IV-2003, en prado, P. Lorenzo e A.

Justo, LOU-Fungi 18285.

Recoñecible polo píleo pardo, radialmente fibriloso, estipe abrancazado e

presencia de grandes cordóns miceliares (rizomorfos) na base


Distribución en Galicia: Taxon citato para as catro provincias galegas

(SOLIÑO, 2004)

Mycena amicta (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 2: 243. 1872-75

≡ Agaricus amictus Fr., Syst. Mycol., 1: 141. 1821


Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18590; ibidem, sobre piña,

LOU-Fungi 18591

Mycena amicta presenta a base do pé, así como a marxe do píleo, con

tonalidades azuladas ou verdosas. Ás veces esta coloración tamén se

pode observar no borde das láminas.

Medra sobre residuos leñosos, sobre acículas e estróbilos en

descomposición, no litoral (Pinus pinea, P. pinaster) e no interior (Picea

abies, Fagus, Abies alba) (ROBICH, 2003).

Distribución en Galicia: Taxon citado unha soa vez para a provincia da

Coruña; segunda cita para a Comunidade Galega e primeira para



88

Mycena capillaripes Peck, Rep. (Annual) New York State Mus. Nat. Hist., 41: 63. 1888


Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18593.

Taxon recoñecible no campo pola coloración pardo rosada da marxe das

láminas. Esta particularidade é ben visible en exemplares novos e,

parcialmente visible, na zona externa das láminas en exemplares adultos,

tamén pode faltar.

Presentan queilocistidios fusiformes ou ventricosos, co ápice redondeado

con contido de rosado a pardo rosado sobre esta zona emerxente. As

hifas da pileipelis conteñen pigmento intracelular pardo amarelo ou pardo

pálido, con numerosas excrecencias, ramificadas, ás veces coraloides

(ROBICH, 2003).

Distribución en Galicia: Segunda cita para a Comunidade Galega e primeira

para Pontevedra, xa que anteriormente só fora mencionada para a

provincia de Lugo (SOLIÑO, 2004).

Mycena clavicularis (Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 257. 1874

≡ Agaricus clavicularis: Fr., Syst. Mycol., 1: 158. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, M.

Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18592.

Mycena clavicularis presenta a base do estipe en forma de disco, con

vellosidades branco amarelentas, as láminas lixeiramente decorrentes e

medra sobre resíduos en descomposición, restos e acículas de Pinus,

entre outros. Con tempo húmido, tanto estipe como píleo son visguentos,

lubricados.

Mycena vulgaris é unha especie próxima; pero presenta a cutícula do píleo

facilmente separable, cistidios non claviformes, co extremo apical


89

ramificado e con excrecencias ramificadas, formando densas masas

coraloides (ROBICH, 2003).


(SOLIÑO, 2004).

Mycena epipterygia (Scop.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 619. 1821 var. epipterygia

≡ Agaricus epipterygius Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 155. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Thuja plicata, P.


Taxon que se caracteriza polos basidiomas esbeltos, con coloracións

amarelas e superficie visguenta. Microscopicamente observase a trama

dextrinoide, as esporas amiloides e os queilocistidios coraloides, sen

presencia de pleurocistidios; as hifas da pileipelis rematan en elementos

irregulares, ramificados, inmersas nunha matriz mucilaxinosa

(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991; ROBICH, 2003).

ROBICH (2003) diferencia nove variedades desta especie, caracterizándose a

var. epipterygia polo píleo de amarelo a amarelo grisáceo, coa zona

central parda pálida, ou parda grisácea; o estipe é amarelo, fráxil e as

esporas subcilíndricas con contido granuloso. Xeralmente presenta

basidios tetraspóricos, máis raramente bispóricos.

Distribución en Galicia: Taxon citado nas catro provincias galegas; segunda

cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Mycena galericulata (Scop.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 619. 1821 var. galericulata

≡ Agaricus galericulatus Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 143. 1821



90

M. Castro, LOU-Fungi 18587; ibidem, sobre madeira sen precisar, LOU-

Fungi 18588; ibidem, 29-X-2000, sobre madeira, P. Lorenzo e M. Castro,

LOU-Fungi 18596; ibidem, 27-X-2001, baixo Cupressus, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 18601; ibidem, sobre madeira de Chamaecyparis,

LOU-Fungi 18599.

Mycena galericulata é unha especie común e moi variable, case sempre ben

caracterizada polo estipe subcartilaxinoso, ás veces elástico e rematado

nunha especie de pseudoraíz, xeralmente corta e engrosada (ROBICH,

2003).

Presenta basidios bispóricos e monospóricos, con longos esterigmas (10-15

µm). Aínda que a bibliografía consultada indica que é menos frecuente a

presencia de basidios tetraspóricos, todas as coleccións estudiadas

(excepto a LOU-Fungi 18587) presentan este tipo con esterigmas cortos

(menores de 4 µm).

Na base das láminas presenta pequenas estriacións ou surcos e láminas

intervenadas sobre o fondo do píleo.

Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para a provincia de

Pontevedra, presente no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).

Mycena galopus (Pers.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 108. 1871 var. galopus

≡ Agaricus galopus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 148. 1821; Mycena galopoda

(Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 107. 1872-75

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre follas de Acacia, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18603; ibidem, 19-IX-2004, sobre

acículas de Pinus, LOU-Fungi 18664; ibidem, baixo caducifolias, LOU-

Fungi 18672.

Taxon recoñecible no campo porque segrega látex branco ó romper, tanto no

estipe como no píleo ou láminas.


91

Na colección LOU-Fungi 18603 non se anotaron datos en fresco do látex,

pero o tamaño das esporas (maiores de 9 µm), os longos cistidios de

fusiformes a lageniformes con ápice engrosado e mucronado, e as

numerosas hifas laticíferas do estipe e do píleo, son características

microscópicas suficientes para a súa identificación (ROBICH, 2003).

Distribución en Galicia: Taxon citado por segunda vez para a provincia de

Pontevedra, presente no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).

Mycena inclinata (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 105. 1872-75

≡ Agaricus inclinatus Fr., Epicr. syst. mycol.: 107. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre tocón sen precisar,


madeira de Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi

18600.

Especie cespitosa, medra en grupos máis ou menos numerosos e partindo

dunha mesma base. O estipe é de cor variable, coa base pardo rosada e

pequenos pelos branquiños, remata nunha pequena pseudoraíz. Cheiro

forte e desagradable, incluso en seco.

M. inclinata é unha especie moi próxima a M. maculata, da cal se diferencia

porque presenta crecemento cespitoso, píleo sen máculas oxidadas,

estipe branco con tonalidades pardas ou pardo rosadas, escuras na parte

superior, láminas brancas e cheiro desagradable (Ver táboa 4.3).

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas;

segunda cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004)


92

Mycena inclinata Mycena maculata

Basidioma cespitoso gregario ou fasciculado

Píleo cutícula lisa, sen manchas cutícula con manchas oxidadas

Estipe branco na parte superior, pardo-vermellizo a escuro no resto

grisáceo na parte superior, pardo oxidado no resto

Láminas brancas crema-pardas, con tonalidades grises ou rosadas

Sabor/ Cheiro fariñento / rancio, desagradable rafanoide/ indistinto

Esporas 8,0-11,0 x 5,0-6,0 (8,0) µm 8,0-10,0 x 5,0-6,0 µm

Basidios 27,0- 40,0 x 7,5-10,0 µm 30,0- 40,0 x 7,5-8,05µm

Queilocistidios 25,0- 35,0 x 8,0-12,0 µm; numerosos, globosos-cilíndricos a fusiformes

13,0- 40,0 x 6,0-1210 µm; claviformes

Táboa 4. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Mycena inclinata e

Mycena maculata.

Mycena leptocephala (Pers.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 267. 1874

≡ Agaricus alcalinus var. leptocephalus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 143. 1821

= Mycena chlorinella (J. E. Lange) Singer, Ann. Mycol., 34: 430. 1936

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre madeira sen

precisar, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18620.

Mycena leptocephala presenta o píleo cónico, surcado ou estriado por

transparencia, de cor grisácea a parda, máis escuro no centro e coa


93

marxe clara; as láminas son branco grisáceas, coa marxe pálida. O estipe

presenta coloracións pardo grisáceas, coa base debilmente aveludada.

Obsérvanse cistidios fusiformes, máis ou menos lisos e con dúas ou tres

prolongacións irregulares no ápice. As hifas do estipe son subcilíndricas,

algunhas con excrecencias, e os caulocistidos presentan formas variables

(ROBICH, 2003).

Distribución en Galicia: Segunda cita galega e primeira para Pontevedra, xa

que antes só fora citada para a provincia de Lugo (SOLIÑO, 2004).

Mycena maculata P. Karst., Meddelanden Soc. Fauna Fl. Fennica, 16: 89. 1889

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre madeira de

Chamaecyparis, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18597.

Taxon que medra de xeito gregario, estilizado e fráxil. As láminas

mánchanse con motas oxidadas a pardo. A marxe do píleo está

fortemente estriada, o estipe é de cor claro cara o ápice, pardo escuro no

resto e pubescente na base.

Figura 12. Mycena inclinata. Esporas (a), basidio (b) e hifas da caulopelis (c)


94

Pódese confundir con facilidade con Mycena inclinata (Ver táboa 4.3).


(SOLIÑO, 2004)

Mycena mirata (Peck.) Sacc., Sylloge Fungorum, 5: 290. 1887

≡ Agaricus miratus Peck, Bull. Buffalo Soci. Nat. Sc., 1: 48. 1873

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre madeira, A. Justo, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-fungi 18589.

Polos caracteres macroscópicos e, principalmente, polo tipo de cistidios, de

claviformes a piriformes, recubertos de excrecencias sutiles, encádrase

dentro da sección Filipedes (Fr.) Quél.

Presenta o píleo cónico, pruinoso e con coloracións pardas, máis ou menos

crema, con reflexos vermellos ou rosados, máis escuro no centro; as

láminas son branquiñas, con tonalidades crema ou grises e borde branco.

O estipe é de cor pardo crema, traslúcido, con pelos radiais brancos na

base.

Mycena mirata diferénciase microscopicamente de M. metata porque esta

última presenta queilocistidios moi grandes (normalmente entre 60-90

µm) e as hifas da pileipelis son anchas (1,5-5 µm) (ROBICH, 2003).

Medra illada ou gregaria, en grupos de numerosos exemplares, sobre

residuos leñosos, ramas, acículas, follas e outros restos de Alnus,

Arbutus, Picea, Populus, Quercus, etc., ou entre musgos (ROBICH, 2003).


(SOLIÑO, 2004)

Mycena seynii Quél., Bull. Soc. Bot. France, 23: 351. '1876' 1877

≡ Mycena seynesii Quél., Sylloge Fungorum, 5: 256. 1887


95

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre piña de Pinus pinaster,

P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18602; ibidem, 19-IX-2002,

sobre piña, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18621; ibidem, 19-IX-2004,

sobre piña de Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18671.

Taxon que se recoñece pola cor do píleo (rosa lilacina), os bordes da lámina

están finamente listados de rosa e medra sobre estróbilos de Pinus

(ROBICH, 2003).

Presenta esporas de gran tamaño (11-13 (-15) x 6-7 µm), sen presencia de

pleurocistidios e as hifas, tanto do píleo coma do estipe, conteñen

granulacións escuras.


(SOLIÑO, 2004)

Panaeolus semiovatus (Sowerby: Fr.) S.Lundell et Nannf., Fungi Exsicc. Suecici, 11-12: 14. 1938

≡ Agaricus semiovatus Sowerby: Fr., Syst. Mycol., 1: 300. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre excremento de

cabalo, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17748.

Medra solitario ou en pequenos grupos, sobre excremento de cabalo, ovella

ou vaca (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

É moi variable na talla, depende probablemente da disponibilidade de

nutrintes. Recoñécese facilmente pola presencia dun marcado anel e

esporas de gran tamaño (17,0-18,0 x 9,0-12,0 µm) (WATLING et

GREGORY,1987).

Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon na Coruña, o que

supón a primeira cita para Pontevedra e segunda para a Comunidade



96

Paxillus involutus (Batsch: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 317. 1838

≡ Agaricus involutus Batsch.: Fr., Syst. Mycol., 1: 270. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus, M. Castro,

LOU-Fungi 17759; ibidem, 23-XI-1999, en bosque de Quercus robur e

Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17757; ibidem,

baixo Eucalyptus globulus, LOU-Fungi 17749; ibidem, 9-II-2000, baixo

Pinus, LOU-Fungi 17758; ibidem, 5-X-2000, baixo caducifolias, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17752; ibidem, baixo

Cupressus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17750; ibidem, 29-X-

2000, baixo Thuja, LOU-Fungi 17751; ibidem, sobre musgo e rocha, LOU-

Fungi 17753; ibidem, 27-X-2001, baixo Castanea, LOU-Fungi 17754;

ibidem, en prado, LOU-Fungi 17755; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-

Fungi 17756.

Taxon abondoso que se identifica fácilmente polo hábitat non lignícola e os

basidiomas pardos cas marxes involutas, láminas amarelas bifurcadas,

con anastomose lateral, que se manchan de pardo ó roce ou na vellez e

fácilmente separables da carne.

Paxillus rubicundulus é unha especie europea próxima, que se diferencia de

P. involutus polo menor rango esporal e o hábitat (micorrícico de Alnus)


Distribución en Galicia: Ampliamente citado para as catro provincia galegas

(SOLIÑO, 2004)

Peniophora violaceolivida (Sommerf.) Massee, Linn. Soc. Bot. Journ. 25: 152, 1890

≡ Thelephora violaceolivida Sommerf., Suppl. Fl. Lapp.: 283,1826

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre Acacia, M. Castro, A.

Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18128


97

Taxon que presenta a superficie do basidioma lisa ou lixeiramente rugosa,

de cor gris violácea en fresco, logo en seco con tonalidades ocre

grisáceas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986). A marxe é indefinida, aínda

que se pode observar un estreito borde branco (sobre todo cando medra

sobre Populus), fimbriado cara a periferia (á lupa) (ERIKSSON et al., 1978).

Foi nos exemplares novos onde observamos este reborde branquiño.

Os cistidios son claviformes ou subcilíndricos, con incrustacións cristalinas

cara o ápice e reaccionan positivamente á sulfovainillina. Presenta un

sistema hifal monomítico, con hifas fibuladas e con coloracións pardo

ocráceas no interior.

Distribución en Galicia: Non citado para Galicia (SOLIÑO, 2004)

Figura 13. Peniophora violaceolivida. Esporas (a), basidio (b) e cistidio (c)

Phellinus torulosus (Pers.) Bourdot et Galzin, Bull. Trimestriel Soc. Mycol. France, 41: 191. 1925

≡ Polyporus torulosus Pers., Mycol. eur., 2: 79. 1825

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre Acacia melanoxylon,

M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 17109.


98

A pesar da enorme variabilidade morfolóxica desta especie, a presencia da

marxe estéril de cor canela, os poros de cor pardo vermella e a

abundancia de setas no himenio caracterizan facilmente este taxon

dentro do xénero Phellinus (MELO,1983).

Presenta un sistema hifal dimítico, formado por hifas xenerativas de 2-3 µm

de ancho e paredes delgadas e hifas esqueléticas, con paredes

engrosadas. É un taxon abondoso que medra principalmente sobre

anxiospermas, provocando a sua podremia vermelha.

RYVARDEN et GILBERSON (1994) sinalan un intervalo esporal para esta

especie de 4,0-6,0 x 3,0-4,0 µm; sen embargo na nosa colección alcanza

as 7,0 µm de longo (5,0-7,0 x 3,0 µm).


(SOLIÑO, 2004).

Pisolithus arhizus (Scop.: Pers.) Rauschert, Z. Pilzk. 25: 51. 1959

≡ Scleroderma arhizon Scop.: Pers., Syn. meth. fung.: 152. 1801

= Pisolithus tinctorius (P.Micheli: Pers.) Cooker et Couch, Gast. East. USA et

Canada: 170. 1928

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, en camiño, R. Pereira e P.


Taxon facilmente identificable polos basidiomas globosos ou claviformes, en

xeral con longos pseudoestipes, a miúdo enterrados no sustrato, e pola

gleba distribuída no seu interior en pseudoperidiolos con coloracións

amarelas ou violáceas, e incluso negruzcas.

As esporas son globosas ou subglobosas, de cor pardo ocráceo, de 8,0-9,0

µm de diámetro e ornamentadas con numerosas espiñas de 0,5-1,5 µm

de longo.


99

Trátase dun taxon micorrícico de coníferas ou frondosas que medra en solos

areosos ó longo de todo o ano, se as condicións climáticas son

favorables (CALONGE, 1998).


(SOLIÑO, 2004).

Pleurotus ostreatus (Jacq.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 105. 1871

≡ Agaricus ostreatus Jacq.: Fr., Syst. Mycol., 1: 182. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira de

caducifolia sen precisar, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18258.

Taxon autóctono, ampliamente cultivado e comercializado. O píleo ten forma

de abano, convexo, coa marxe involuta cando novo, pardo grisáceo en

fresco, máis claro ó secarse, lixeiramente pubescente no centro, ás veces

con escamiñas cara a marxe. Láminas decurrentes, crema ou pardo

ocráceas cando novas, logo grisáceas. Estipe ausente ou moi reducido,

excéntrico ou lateral e recuberto de peliños brancos.

Distribución en Galicia: Aínda que está citado para as catro provincias

galegas, o número de citas é escaso. Só dúas citas para Pontevedra

(SOLIÑO, 2004), probablemente por tratarse dunha especie comestible de

boa calidade e presentar unha distribución preferentemente

mediterránea.

Plicaturella panuoides (Fr.: Fr.) Rauschert, Nova Hedwigia, 54(1-2): 225. 1992

≡ Agaricus panuoides Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 273. 1821; Paxillus panuoides

(Quél.) Konrad et Maubl., Icon. select. fung., 6: 445. 1930

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre tocón de conífera, P.


Especie que se caracteriza pola presencia dun píleo tomentoso e pouco


100

carnoso, carente de estipe, caracteres que o separan do xénero Paxillus.

Morfoloxicamente pode confundirse con representantes dos xéneros

Panus, Hohenbuehelia, Lentinellus ou Phylloptopsis, pero a anastomose

basal das láminas, a facilidade coa que se separan da trama e o estudo

microscópico non deixa lugar a dúbidas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).


(SOLIÑO, 2004).

Pluteus atromarginatus (Singer) Kühner, Bull. Mens. Soc. Linn. Lyon, 4: 51. 1935

≡ Pluteus cervinus var. atromarginatus, Singer, Z. Pilzk., 4: 40. 1925

= Pluteus tricuspidatus Velen, Novit. Mycol.: 143. 1939

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-XI-2000, sobre tocón de Pinus, P.


Taxon que se recoñece pola cor escura do píleo, borde da lámina escuro e

pleurocistidios metuloides (con 2-5 proxeccións apicais) (ORTON, 1986).

Pileipelis tipo cutis, con hifas de 10-30 µm de ancho. Fíbulas presentes no

himenio e pelis.

Distribución en Galicia: Só citado para Galicia en dúas ocasións, ámbalas

dúas en Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Psathyrella candolleana (Fr.: Fr.) Maire ex Maire et Werner, Mem. Soc. Sci. Nat. Maroc, 45: 112. 1937

≡ Agaricus candolleanus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 296. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre madeira queimada,

P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18579.


101

Taxon que presenta píleo amarelo alaranxado, con láminas rosadas escuras,

ó fin grises, e medra, xeralmente, sobre madeira queimada, en parques,

bordes de camiños,. . .

Presenta unha enorme variabilidade macroscópica, polo que é frecuente

atopar numerosos sinónimos na bibliografía (KITS VAN WAVEREN, 1985).

Os principais caracteres diferenciadores desta especie son os basidiomas

relativamente pequenos e os queilocistidios utriformes e, moi a miudo, a

presencia de restos do veo na marxe do píleo (KITS VAN WAVEREN, 1985;

BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas,

ampliamente na Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004)

Psathyrella gracilis (Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 152. 1872-75

≡ Agaricus gracilis Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 299. 1821

= Psathyrella caudata (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 258. 1872-75



Especie próxima a Psathyrella pseudogracilis, da que se diferencia

microscopicamente polos seus longos pleuro- e queilocistidios

lageniformes (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).

O basidioma grácil, con estipe moi esbelto e pilosidade na base, que

ademais é lixeiramente radicante, son caracteres macroscópicos

distintivos desta especie (KITS VAN WAVEREN, 1985). Este autor diferencia

cinco formas, categoría taxonómica pouco relevante en fungos; sen

embargo polas características que indica, a colección estaría dentro da f.

gracilis.

Distribución en Galicia: Só dúas mencións en Galicia, unha para Coruña e

outra para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).


102

Psathyrella olympiana A. H. Sm., Contr. Univ. Michigan Herb. 5: 36. 1941

≡ Drosophila olympiana (A. H. Sm.) Kühner et Romagn., Fl. Anal. Champ. Sup.:

369.

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre solo, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 17761.

Taxon da sección Spadiceae, caracterizado polo píleo higrófano de cor

pardo, ornamentado con fibriñas brancas procedentes do veo, estipe con

copos brancos e presencia de cistidios característicos, con paredes

engrosadas e incrustacións cristalinas no ápice (KITS VAN WAVEREN, 1985;

BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995). Os pleurocistidios presentan tonalidades

lixeiramente rosadas e con KOH (5%) perden as incrustacións cristalinas,

mentras que con hidróxido amónico as conservan.

Con NH3 (10%), as esporas adquiren coloracións pardo acastañadas,

diferenciándose unha ou dúas gútulas no seu interior.

Distribución en Galicia: Taxon non citado para Galicia (SOLIÑO, 2004)

Figura 14. Psathyrella olympiana. Esporas (a), basidio (b) e cistidio (c)


103

Psathyrella spadiceogrisea (Schaeff.) Maire, Mem. Soc. Sci. Nat. Maroc, 45: 112. 1937

≡ Agaricus spadiceogriseus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 4: 59. 1774

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar datos,

B. Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17762

Taxon moi variable, tanto macro- como microscopicamente, do que se

describiron numerosas formas. Pode confundirse con Psathyrella

candolleana; pero distínguese por carecer de veo ben conformado e a

presencia de pleurocistidios (KITS VAN WAVEREN, 1985; BREITENBACH et

KRÄNZLIN, 1995).

Distribución en Galicia: Taxon citado dúas veces para Coruña e unha en


Psilocybe aurantiaca (Cooke) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995

≡ Agaricus squamosus f. aurantiacus Cooke, Handb. Brit. Fung., ed 2: 199. 1887;

Stropharia aurantiaca (Cooke) Imai, J. Fac. Agric. Hokkaido (Imp.) Univ., 43:

267. 1938

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, A.

Justo, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18575

Taxon recoñecible polas coloracións vermellizas alaranxadas do píleo, con

láminas gris pálido ou amarelo grisáceo e restos do veo anuliforme de cor

branquiña no estipe e, con certa frecuencia, no píleo preto do borde.

Presenta esporas de gran tamaño, (9,0)-10,0-13,5 x 5,5-8,0 µm, e os

pleurocistidios son abondosos, claviformes (ás veces mucronados) con

paredes engrosadas (NOORDELOOS in BAS et al., 1999).

É unha especie saprófita con preferencia por resto leñosos de frondosas e

coníferas, frecuente en parques, xardíns e formacións arbóreas.


104


(SOLIÑO, 2004)

Psilocybe fascicularis (Huds.: Fr.) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995

≡ Agaricus fascicularis Huds.: Fr., Syst. Mycol., 1: 288. 1821; Hypholoma

fasciculare (Huds.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 72. 1871

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Acacia melanoxylon,

M. Castro, LOU-Fungi 17698; ibidem, sobre banco de madeira, LOU-

Fungi 17701; ibidem, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus, M. Castro e

P. Lorenzo, LOU-Fungi 17699; ibidem, sobre Salix cinerea, LOU-Fungi

17700; ibidem, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar, M. Castro, P.

Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 17696; ibidem, hábitat sen precisar, LOU-

Fungi 17697; ibidem, 5-X-2000, sobre madeira, P. Lorenzo, A. Justo e M.

Castro, LOU-Fungi 17694; ibidem, 29-X-2000, sobre tocón, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 17695; ibidem, 23-IV-2003, sobre madeira sen

precisar, P. Lorenzo e A. Justo, 18282.

Taxon fácilmente recoñecible polas frutificacións densamente fasciculadas,

as coloracións amararelas sulfúreas, pardo amarelas ou pardo

alaranxadas cara o centro do píleo, láminas verdosas, con estipe moi

amarelo e sabor extremadamente amargo.

NOORDELOOS in BAS et al. (1999) diferencia a var. pusilla desta especie tipo,

caracterizada principalmente por unha talla do carpóforo menor e láminas

moi apretadas, características non atopadas nas coleccións estudadas.



Psilocybe hepatochrous (Berk.) M. Lago-Álvarez et M.L. Castro, Fungi

non delineati 27: 69. 2004

≡ Agaricus hepatochrous Berk., London J. Bot., 7: 574. 1848; Melanotus

hepatochrous (Berk.) Singer, Sydowia, 5: 472. 1951


105

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre Acacia melanoxylon, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18276; ibidem, 18-II-2001, sobre

madeira de Eucalyptus globulus, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18275.

Taxon que se diferencia polas esporas con paredes lixeiramente

engrosadas, queilocistidios de lanceolados a fusiformes, hifas da cutícula

ramificadas, píleo pardo escuro a vermellizo escuro e láminas pardo

escuras (WATLING et GREGORY, 1987).

Existe gran controversia a hora de separar Psilocybe hepatochrous e P.

horizontalis. Segundo LAGO et CASTRO (2004), as diferencias entre estes

dous taxa son reducidas: carpóforos de maior tamaño, esporas

lixeiramente máis longas, con paredes un pouco engrosadas e hifas da

pileipelis máis anchas. Ademais, P. hepatochrous medra en troncos

vivos ou madeira podre de Eucalyptus, Podocarpus, Xanthorrhoea e

outros restos leñosos mentras que P. horizontalis aparece sobre troncos

e madeira de caducifolias, máis rara sobre coníferas.

Estes autores destacan a enorme afinidade desta especie polas cortizas de

Eucalyptus. A colección LOU-Fungi 18276 foi atopada sobre Acacia

melanoxylon.


(SOLIÑO, 2004).

Psilocybe semiglobata (Batsch: Fr.) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995

≡ Agaricus semiglobatus Batsch: Fr., Syst. Mycol., 1: 384. 1821; Stropharia

semiglobata (Batsch: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 143. 1872-75

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre excremento de

équido, LOU-Fungi 17782; ibidem, 9-II-2000, P. Lorenzo e M. Castro,

LOU-Fungi 17779; ídem, LOU-Fungi 17780; ídem, LOU-Fungi 17781;

ibidem, 12-II-2000, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18582; ibidem, 26-III-2000, P.

Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17783; ídem, LOU-Fungi

17784; ídem, LOU-Fungi 17785; ibidem, hábitat sen precisar, LOU-Fungi


106

17786; ibidem, 5-IV-2000, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi

17787; ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 17788; ibidem, sobre

excremento de équido, LOU-Fungi 17789; ídem, LOU-Fungi 17790; ídem,


ibidem, 5-X-2000, LOU-Fungi 18583; ibidem, 27-X-2001, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 18838; ibidem, 11-VI-2002, P. Lorenzo e A. Justo,


ídem, LOU-Fungi 18584; ibidem, 19-IX-2002, en prado, LOU-Fungi

18281.

Taxon abondoso e ben caracterizado polo seu hábitat fimícola ou coprófiolo,

medrando frecuentemente sobre excrementos de herbívoros (équidos,

bóvidos, etc.). Presenta o píleo amarelo ocráceo, con láminas pardo

negruzcas na madurez e o estipe amarelo pálido na parte superior e

concoloro co píleo. Observánse esporas de gran tamaño (16,0-21,0 x 8,5-

11,0 µm), con poro xerminativo central e longos queilocistidios

subcilíndricos (NOORDELOOS in BAS et al., 1999).

Trátase dunha especie coprófila ou subcoprófila, que medra directa ou

indirectamente sobre restos de esterco bovino ou cabalar (MORENO et al.,

1986). No caso das coleccións estudiadas, excepto dúas, todas foron

recollidas directamente sobre excrementos de équidos.

Distribución en Galicia: Citada nas catro provincias galegas, en Pontevedra

só se citan dúas localidades (SOLIÑO, 2004).

Pulcherricium caeruleum (Schrad.: Fr.) Parmasto, Consp. Syst. Cortic.: 133. 1968

≡ Thelephora caerulea Schrad.: Fr., Elench. fung.: 202. 1828


M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18143; ibidem, sobre madeira de

Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira.


107

Taxon facilmente recoñecible no campo polas intensas coloracións azuladas

que presenta o basidioma, adherido completamente ó sustrato.

BREITENBACH et KRÄNZLIN (1986) indican que pode ser confundido con

Byssocorticium pulchrum; pero este último presenta esporas

redondeadas, hifas non fibuladas e carece de hifas dendroides; outra

posible confusión é con algunha especie de Tomentella que posea

basidiomas azuis; pero microscopicamente diferéncianse claramente pola

presencia de esporas ornamentadas nesta última.

Distribución en Galicia: Taxon citado nas catro provincias galegas (SOLIÑO,

2004).

Rhizopogon roseolus (Corda) Th. Fr., Svensk Bot. Tidskr., 3: 281-287. 1909

≡ Splanchnomyces roseolus Corda in Sturm, Deutschl. Fl. (Sturm), Abt. 3, Pilze

Deutschl, 18: 31. 1837

= Rhizopogon vulgaris (Vittad.) M. Lange, Dansk Bot. Ark., 16(1): 56-58. 1956

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, A. Justo, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17764; ibidem, 29-X-200, no solo, P.


Rhizopogon roseolus é un fungo hipoxeo que se caracteriza polas

coloracións vermellas violáceas do basidioma, especialmente ó roce.

Presenta esporas lisas, elipsoides, cun tabique transversal, e obsérvanse,

ás veces, unha ou dúas gútulas no seu interior.

MONTECCHI et SARASINI (2000) diferencian Rhizopogon roseolus de

Rhizopogon vulgaris; pero estudos moleculares anteriores realizados por

MARTÍN (1996) demostran que non hai diferencias significativas entre

ambas especies.

Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra

(SOLIÑO, 2004).


108

Russula albonigra (Krombh.) Fr., Hyménomyc eur.: 440. 1874

≡ Agaricus alboniger Krombh., Naturgetr. Abbild. Schwämme, 9: 27. 1845



Taxon que presenta o píleo fortemente convexo, con depresión central e cor

branca inicialmente, para logo ennegrecer, pasando por tonalidades

vermellizas. As láminas están espaciadas e presenta numerosas

lamélulas, brancas ou branco crema e carne que reacciona positivamente

á tintura de Guaiaco e con FeSO4 vira a azul verdoso. A esporada é

branca pura (SARNARI, 1998).

Presenta un característico sabor dóce, aínda que pouco agradable,

mentolado (GALLI, 2003), carácter non constatado na recollida do noso

material.

Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra,

nestas dúas últimas só unha mención (SOLIÑO, 2004).

Russula amara Kùcera, Cas. Cesk. Houb., 7: 50. 1927

= Russula caerulea (Pers.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 353. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, A. Justo, M. Castro

e P. Lorenzo, LOU-fungi 17940; ídem, LOU-Fungi 17934; ibidem, 29-X-

200, baixo Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17936.

Taxon recoñecible, non só pola coloración da superficie piléica (púrpura,

pardo violácea, escura no centro e ás veces decolorada), senon polo

característico umbón central, sempre presente, e o sabor amargo da

cutícula. O estipe é esbelto, branco e con leves tonalidades grisáceas. A

esporada é ocre. Macroscopicamente é moi parecida a R. turci pero os

caracteres microscópicos diferencian as dúas especies (Táboa 4.4).

Medra baixo Pinus (GALLI, 2003).


109

Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña e Pontevedra,

só unha mención nesta última (SOLIÑO, 2004).

Russula amoena Quél., Compt. Rend. Assoc. Franc. Avancem. Sci., 9: 668-669. 1881

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en bosque de caducifolias,

A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17952.

Russula amoena identifícase polo pequeno tamaño e a superficie piléica

seca e aveludada, de cor vermella púrpura a violeta. Presenta esporada

crema clara e reacciona positivamente ó fenol, tomando tonalidades

púrpura violáceas. Presenta cistidios non máis anchos de 10 µm e

esporas subovoides ornamentadas con verrugas, retículos ou pequenas

crestas (SARNARI, 1998).

Distribución en Galicia: Citada para Galicia na Coruña e Lugo, primeira

mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Russula chloroides (Krombh.) Bres. Fungi Tridentini, 2: 89. 1900 var. chloroides

= Agaricus chloroides Krombh. Nat. Abb. Besch. Schwamme, VIII: 7. 1843

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Quercus, M. Castro, P.


Taxon que presenta o píleo de convexo a infundibuliforme, con láminas

densas de cor crema, con lixeiros reflexos verdosos, reacción positiva ó

FeSO4 e esporas equinuladas (SARNARI, 1998).

SARNARI (1998) diferencia outras dúas variedades desta especie, a var.

parvispora que se caracteriza por presentar esporas de menor tamaño e

ornamentación máis sutil e a var. trachyspora, con esporada branca ou

crema pálida e esporas de tamaño variable dentro do mesmo exemplar.


110

Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para Galicia; a

variedade parvispora aparece citada para A Coruña (SOLIÑO, 2004).

Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr., Monogr. hymenomyc. Suec., 2: 194. 1863 var. cyanoxantha

≡ Agaricus cyanoxanthus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 40. 1762


P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17935; ibidem, 11-VI-2002, baixo

Quercus robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e A. Justos, LOU-Fungi

17948; ídem, LOU-Fungi 17950; ibidem, 25-VI-2002, baixo Betula alba, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17944; ídem, LOU-Fungi 17958; ibidem,

19-IX-2002, baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi

17953; ibidem, baixo Salix, LOU-fungi 17964; ibidem, baixo Coryllus

avellana, LOU-Fungi 17966.

Taxon recoñecible non tanto pola coloración da superficie piléica, que pode

ser moi variable, senon pola consistencia cerácea das láminas, que non

rompen ó deitalas co dedo. Estipe branco, con lixeiras tonalidades

lilacinas e sabor dóce da carne, semellante a avelá (GALLI, 2003).

A forma peltereaui Maire diferénciase pola coloración verde, verde azulada

ou verde oliva uniforme e constante da superficie piléica (SARNARI, 1998;

GALLI, 2003). A esta forma corresponden as coleccións LOU-Fungi

17935, LOU-Fungi 17953, LOU-Fungi 17964 e LOU-Fungi 17966.

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas aínda

que só dúas mencións en Pontevedra (SOLIÑO, 2004) e nunca

anteriormente relacionada con coníferas.

Russula cyanoxantha var. variata (Banning) Singer Feddes Repert., 33: 350. 1934

≡ Russula variata Banning, Bot. Gaz.,6: 166


111


Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17959

Taxon que presenta similares caracteres macro e microscópicos coa var.

cyanoxantha, a principal diferencia radica no sabor da carne, picante

(SARNARI, 1998).

Distribución en Galicia: Variedade citada por primeira vez para Galicia

(SOLIÑO, 2004).

Russula delica Fr., Epicr. syst. mycol.: 350. 1838 var. delica

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en prado, P. Lorenzo e R.

Pereira, LOU-Fungi 17941

Taxon que se recoñece polo gran porte, láminas anchas e espaciadas, con

numerosas lámeludas de distinta lonxitude. Píleo inicialmente branco;

pero logo se mancha de pardo ou ocre e con restos de terra e follas sobre

a superficie, sabor picante. Presenta esporada branca e medra tanto

baixo coníferas como latifolias (SARNARI,1998; GALLI 2003).

SARNARI (1998) diferencia a var. delica e a var. puta, que se caracteriza por

medrar principalmente baixo Quercus e Betula, en terreos calcáreos e por

ter a superficie piléica lisa, brillante e totalmente branca e láminas densas

e apretadas. O sabor é subdóce e as esporas de menor tamaño.

Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Lugo e

Ourense; primeira mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Russula densifolia Secr. ex Gillet, Champ. France Hyménomyc.: 231. 1878



Russula densifolia identifícase polo pequeno tamaño, a superficie piléica


112

seca, con tonalidades pardas e láminas de cor branca suxa, moi

apretadas. A esporada é branca pura e o sabor dóce; a carne toma

tonalidades vermellas rosadas antes de ennegrecer. Obsérvase a

presencia de dermatocistidios (non moi numerosos) na pileipelis co ápice

dividido (SARNARI,1998).

Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña e Pontevedra,

aínda que para esta última só hai unha mención (SOLIÑO, 2004).

Russula heterophylla (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 352. 1838

≡ Agaricus furcatus var. heterophyllus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 59. 1821; Russula

cyanoxantha (Fr.) Fr. var. heterophylla Romagn, Russules: 260. 1967


Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17929; ibidem, 25-VI-2002,

baixo Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17943.

Russula heterophylla recoñécese pola superficie piléica seca e opaca, co

estipe coro e macizo, as láminas lixeiramente decurrentes, brancas, cun

lixeiro reflexo amarelo verdoso, esporada branca e carne que se mancha

de parda amarela coa idade. Reacciona positivamente ó FeSO4, tomando

coloracións alaranxadas intensas. Presenta esporas de pequeno tamaño,

verrucosas e pileipelis formada por hifas desordeadas, con

dermatocistidios inconspícuos (SARNARI,1998).


Ourense; primeira cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Russula nigricans (Bull. →) Fr., Epicr. syst. mycol.: 350. 1838

≡ Agaricus nigricans Bull., Hist. champ. France: 212. 1791


robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17767;

ídem, LOU-Fungi 17766; ibidem, 5-X-2000, no solo, M. Castro, P.


113

Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17957; ibidem, 19-IX-2002, en bosque de

caducifolias, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17954; ibidem, baixo

Betula alba, LOU-Fungi 17961; ídem, LOU-Fungi 17962

Russula de fácil identificación xa que presenta as láminas moi espaciadas

(4-5 láminas/cm), a carne vira lixeiramente a rosado ó corte, despois a

gris, para finalmente ennegrecer. A esporada é branca pura. Presenta

dermatocistidios; pero son pequenos e de difícil localización; as hifas

presentan abondoso pigmento vacuolar escuro (SARNARI,1998 ; GALLI

2003).


ampliamente mencionado na Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Russula ochroleuca Pers., Observ. mycol., 1: 102. 1796

= Russula ochroleuca (Pers.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 358. 1838


Castro, LOU-Fungi 17937; ibidem, 12-XI-2000, baixo Acacia melanoxylon,

P. Lorenzo, LOU-Fungi 17931; ibidem, 11-VI-2002, en bosque de

caducifolias, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17947; ídem, LOU-Fungi

17949; ibidem, 25-VI-2002, en bosque mixto, P. Lorenzo e R. Pereira,

LOU-Fungi 17960.

Taxon moi variable dende o punto de vista morfolóxico. A cutícula pode ser

separada ata a metade do píleo, seca e brillante, de cor amarela clara,

amarela ocre ou parda escura, a coloración da esporada varía entre

branca e crema e o sabor da carne é acre. As esporas son ovoides, de

equinuladas a subreticuladas e a pileipelis está formada por hifas

cilíndricas con pigmento amarelo dourado, que vira a vermello con KOH

(GALLI, 2003).

Pódese confundir macroscopicamente con Russula claroflava; pero a

coloración ocre da esporada e as hifas con pigmento incrustante negro,

facilmente visible, caracterizan esta especie.


114


Pontevedra, unha soa mención para esta última (SOLIÑO, 2004).

Russula pseudoaeruginea (Romagn.) Kuyper et Vuure, Personia, 12 (4): 451. 1985

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster e

Quercus robur, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17930

Taxon que se identifica pola coloración verdosa do píleo e esporada crema.

Obsérvanse esporas reticuladas e de gran tamaño (6,3-8,5 x 5,6-6,5 (-

7,0) µm) e pileipelis filamentosa, con elementos articulados e

terminacións alongadas. Presenta dermatocistidios unicelulares, cortos e

fusiformes (SARNARI,1998).

Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para Galicia (SOLIÑO,

2004).

Figura 15. Russula pseudoaeruginea. Esporas (a), basidio (b) e cistidios (c)


115

Russula queletii Fr. in Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 185. 1872-1875

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-200, en prado próximo a bosque, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17932.

Russula queletii identifícase, macroscopicamente, pola coloración purpura

viñosa ou parda violácea, de tamaño medio, sabor picante e cheiro a

compota de froita. Presenta esporada de cor ocre.

Aínda que SARNARI (1998) indica que esta especie medra baixo Picea, sendo

raro atopala baixo Pinus, en Galicia todas as exsiccatas publicadas

atópanse baixo piñeiros. Pódese confundir doadamente con Russula

sardonia; pero ésta reacciona positivamente ó amoníaco, tomando

coloracións vermellas tanto na lámina como na carne (GALLI, 2003).



Russula sardonia Fr., Epicr. syst. mycol.: 353. 1838

= Russula sardonia f. pseudorhodopoda Romagn., Russules: 44. 1967; R.

sardonia f. viridis Singer


Castro, LOU-Fungi 17765; ibidem, 29-X-2000, baixo Quercus, P. Lorenzo

e R. Pereira, LOU-Fungi 17939; ibidem, baixo Pinus, P. Alonso, LOU-

Fungi 17938.

Russula sardonia medra baixo Pinus, o píleo é de cor vermella púrpura,

vermella violácea ou rosada, cun umbón central e as láminas son de cor

amarela intensa. A carne é moi picante e reacciona positivamente ó

amoníaco, tomando unha tonalidade rosada (SARNARI,1998).


ampliamente en Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).


116

Russula turci Bres., Fungi trident., 1: 22. 1881



Russula turci presenta a superficie piléica viscosa en tempo húmido, de cor

violácea, rosada viñosa, gris lilacina ou parda escura, máis clara cara a

marxe; as láminas son branco crema e o estipe branco, con lixeiras

tonalidades rosadas, amarelentas ou pardas. As esporas reticuladas e as

hifas primordiais con numerosas incrustacións, son as características

microscópicas determinantes para a sua identificación e a carne dóce

(GALLI, 2003).

Pódese confundir con Russula amara pero esta, entre outras, presenta hifas

laticíferas numerosas e voluminosas que reaccionan positivamente con

sulfovainillina (SVA +) (Táboa 4.4).

Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para Coruña e

Pontevedra, non hai mención no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).

Russula amara Russula turci

Esporas 8,0-9,5 x 6,5-8,0 µm; ovoides, reticuladas

8,0-9,5 x 6,0-7,5 µm; elipsoides, verrucosas

Basidios 35,0-55,0 x 10,0-13,0 (14,0) µm; tetraspóricos, algúns bispóricos

35,0-55,0(65,0) x 9,0-12,0 µm; tetraspóricos, con longos esterigmas

Cistidios 60,0-115,0 x 8,0-13,0 µm; SVA+

60,0-100,0 x 7,0-10,0 (12,0) µm; SVA + débil

Pileipelis hifas con corpúsculos escuros adheridos sobre as paredes, numerosos dermatocistidios

hifas hialinas, sen corpúsculos escuros; sen dermatocistidios.

Estipitipelis hifas laticíferas numerosas e voluminosas; SVA +

hifas laticíferas non características; SVA -

Táboa 5. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Russula amara e Russula

turci.


117

Sarcodon scabrosus (Fr.) P. Karst., Rev. Mycol. (Toulouse) 3(9): 20. 1881

≡ Hydnum scabrosum Fr., Epicr. syst. mycol.: 505. 1838



Taxon que se caracteriza por poseer hifas sen fíbulas e a carne da base do

estipe con tonalidades verde azuladas, ademais habita preferentemente

en bosques de anxiospermas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).

Distribución en Galicia: Taxon citado dúás veces para Galicia, ámbalas dúas

en Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

Schizophyllum commune Fr., Syst. Mycol., 1: 330. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre cepa de

Chamaecyparis lawsoniana, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18111;

ibidem, sobre madeira sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G.,


ibidem, 5-IV-2000, sobre madeira de Castanea sativa, P. Lorenzo, A.

Justo e M. Lorenzo, LOU-Fungi 18114; ibidem, sobre madeira sen

precisar, LOU-Fungi 19116.

Taxon identificable no campo pola superficie piléica branca grisácea, con

himenio formado por pseudoláminas, constitiuidas polo revestimento

piléico de varios píleos soldados que o secarse recurvan (LÓPEZ-PRADA,

2000).

Medra sobre madeira morta preferentemente de anxiospermas, aínda que

tamén aparece sobre ximnospermas (HANSEN et KNUDSEN, 1997).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para Galicia nas catro

provincias (SOLIÑO, 2004).


118

Scleroderma areolatum Ehrenb., Sylv. Mycol. Berol., 15: 27. 1818

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, sobre raíz de Castanea

sativa, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17914; ibidem, 19-IX-2002,

baixo Castanea sativa, LOU-Fungi 17896.

Taxon que se diferencia polas escamas ben delimitadas, pardo amarelentas

escuras que presenta sobre o peridio e que ó caer deixan unha clara

areola, de aí o seu nome. Sésil ou lixeiramente pseudoestipitado,

presenta a gleba de gris púrpura a gris pardusca (CALONGE, 1998).

Pódese confundir con Scleroderma verrucosum; pero este presenta sempre

pseudoestipe e o peridio é pardo e algo escamoso, nunca aerolado

(CALONGE, 1998).

Distribución en Galicia: Especie citada nas catro provincias galegas; dúas


Scleroderma citrinum Pers., Syn. meth. fung.: 153. 1801

= Scleroderma aurantium L.: Pers., Syn. meth. fung.: 153. 1801; S. vulgare Fr.,

Syst. Mycol., 3: 46. 1829


robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17770;

ibidem, en bosque de Castanea sativa, LOU-Fungi17769; ibidem, 9-II-

2000, entre musgos, LOU-Fungi 17768; ibidem, 5-X-2000, baixo

caducifolias, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18254; ibidem,

en borde de camiño, LOU-Fungi 18283; ibidem, 29-X-2000, baixo

Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18255; ibidem, en

bosque de Pinus (parasitada por Xerocomus parasitica) LOU-Fungi

17771; ibidem, 27-X-2001, no solo, LOU-Fungi 17772; ídem, LOU-Fungi

17773; ibidem, 27-VII-2002, en prado, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi

17897; ibidem, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, LOU-Fungi 17898;

ídem, LOU-Fungi 17899; ibidem, baixo arce, LOU-Fungi 17900.


119

Especie ben definida que se caracteriza por presentar o peridio fortemente

escamoso, coriáceo, con base miceliar grosa, aínda que sen formar

pseudoestipe. As esporas presentan ornamentación reticulada, ás veces

con tendencia espiñosa (CALONGE, 1998).

A colección LOU-Fungi 17771 está parasitada por Xerocomus parasiticus,

invadindo o seu micelio o interior do gasteromiceto e quedando restos de

gleba compacta (non pulverulenta) cun número reducido de esporas.



Scleroderma polyrhizum J. F. Gmel.: Pers., Syn. meth. fung.: 156. 1801

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo matorral de Erica

cinerea e Ulex, M. Castro, LOU-Fungi 17775; ibidem, 5-X-2000, en borde

de camiño, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18253; ibidem,

27-X-2001, en prado, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17774.

Taxon facilmente identificable polo gran tamaño e o groso peridio que, ó

secar, faise duro, coriáceo e adquire consistencia pétrea (CALONGE,

1998), desgaxando en estrela irregular.

A colección LOU-Fungi17774 presenta un intervalo esporal de 8,0-8,8 µm;

máis pequeno que o proposto por CALONGE (1998) de 9-14 µm; sen

embargo, MORENO et al., (1986) indican un intervalo esporal para esta

especie de 8,0-10,0 (-12,0) µm.



Setulipes androsaceus (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 385. 1838

≡ Agaricus androsaceus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 137. 1821; Setulipes androsaceus

(L.: Fr.) Antonín, Ceska Mycol., 41: 86. 1987


120

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre rama de Erica, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18273; ibidem, 29-X-2000, sobre

acículas de Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18274.

Moi semellante a Marasmius quercophilus do que se diferencia pola

presencia dun estipe longo, liso e brillante, a marxe do píleo escura e

porque medra sobre acículas de coníferas, ramas de Calluna vulgaris e

follas dalgunhas caducifolias, preferentemente en solos pobres en

nutrintes e areosos; mentras que M. quercophilus presenta a marxe do

píleo branco e medra exclusivamene sobre follas de caducifolias ou solos

ricos en nutrintes.

Distribución en Galicia: Citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO,

2004)

Skeletocutis percandida (Malençon et Bertault) J. Keller, Persoonia 10: 353. 1979

= Poria percandida Malençon et Bertault, Acta Phyt. Barcinon. 8:35. 1971


M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18098.

Taxon idenficable polo basidioma poroide branco, blando, con abundantes

rizomorfos na marxe e as esporas alantoides, moi grandes dentro do

xénero Skeletocutis (RYVARDEN et GILBERTSON, 1994).

Distribución en Galicia: Taxon inédito para Galicia, aínda que foi citado para

Pontevedra por LAGO (2002).

Sparassis crispa Wulfen: Fr., Syst. Mycol., 1: 465. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Pinus pinaster, M.

Castro, LOU-Fungi 17777; ibidem, sobre madeira sen precisar, LOU-

Fungi 18121.


121

Taxon identificable polas densas e rizadas frutificacións que recordan a unha

couveflor; medra sobre coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).

Microscopicamente é similar a Sparassis laminosa; pero ésta medra

asociada a madeira de anxiospermas, habitualmente na base dos troncos


Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña, Lugo e


Stereum hirsutum (Willd.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 653. 1821

≡ Thelephora hirsuta Willd.: Fr., Syst. Mycol., 1: 439. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Betula alba, P.

Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17778; ibidem, 26-III-2000, sobre

madeira sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18123;

ibidem, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18124; ídem, LOU-

Fungi 18127.

Stereum hirsutum presenta a superficie tomentosa, ás veces zonada, pardo

amarelenta, alaranxada ou grisácea, alguns basidiomas con tonalidades

verdes debido ó crecemento de algas sobre eles. O himenóforo é liso,

con tonalidades vivas, amarela ou pardo alaranxada en fresco.

Stereum subtomentosum é unha especie próxima, diferenciada porque

presenta basidiomas sempre pseudoestipitados e tomento piléico escaso

e suave (ERIKSSON et al., 1984).



Suillus bovinus (L.: Fr.) Kuntze, Revis. Gen. Pl., 3(2): 535. 1898

≡ Boletus bovinus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 388. 1821

= Suillus bovinus f. mitis (Pers.) Maubl., Champignons, 2: 158. 1946


122

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M. Castro, LOU-Fungi 17796; ibidem, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17795; ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar, P. Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17794; ibidem, 5-IV-2000, entre musgos, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17798; ibidem, en talude, LOU-Fungi 17799; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17797; ibidem, 27-X-2001, LOU-Fungi 17800; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi 17801; ibidem, 23-IV-2003, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18290

Taxon frecuente e facilmente identificable polo píleo de cor amarelenta ocre a alaranxada, coa superficie debilmente visguenta; estipe concolor, sen anel e con restos miceliares rosados. O himenóforo está formado por tubos inicialmente amarelos, que co tempo toman tonalidades oliváceas, poros grandes, angulosos e compostos, concolores cos tubos (MORENO et al., 1998).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).

Tapinella atrotomentosa (Batsch.: Fr.) Sutara, Ceska Mycol., 46 (1-2): 50. 1992

≡ Agaricus atrotomentosus Batsch: Fr., Syst. Mycol., 1: 272. 1821; Paxillus

atrotomentosus (Batsch: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 317. 1838

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B. Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17802.

Especie facilmente recoñecible polo seu hábitat lignícola e superficie aveludada, tanto do estipe como do píleo, de cor parda escura. Ó igual que os representantes do xénero Paxillus e Plicaturella, as láminas, a miudo presentan anastomosis perpendicular e son fáciles de separar da carne.

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).


123

Trametes versicolor (L.: Fr.) Pilát, Atlas champ. Eur., 3(20-21): 261. 1939

≡ Polyporus versicolor L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 368. 1821; Coriolus versicolor (L.:

Fr.) Quél., Enchiridion: 175. 1886

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17804; ibidem, sobre Acacia melanoxylon, LOU-Fungi 18130; ídem, LOU-Fungi 18137; ibidem, 14-I-2000, sobre madeira sen precisar, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18133; ibidem, 26-III-2000, sobre rama de madeira, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18130; ibidem, 5-IV-2000, sobre Acacia dealbata, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18129; ídem, LOU-Fungi 18131; ibidem, sobre tocón, LOU-Fungi 18134; ídem, LOU-Fungi 18136; ibidem, 14-I-2001, sobre madeira de Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18132; ibidem, 25-VI-2002, sobre rama seca, LOU-Fungi 18414; ibidem, 23-IV-2003, sobre madeira sen precisar, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18284; ídem, LOU-Fungi 18291.

Taxon abondoso, facilmente atacable por coleópteros, de aí que parte do material observado non se poidese conservar como exsiccata.

Ten basidiomas moi variables, en especial nas cores da superficie piléica, que van dende azuladas a pardas, con tonalidades máis ou menos intensas, en forma de bandas concéntricas pubescentes e lampiñas intercaladas. Presenta unha liña escura discontínua entre o contexto e a superficie fértil, que contrasta co himenóforo branco crema.

Medra sobre madeira de anxiospermas, as que causa podremia branca, rara en ximnospermas (RYVARDEN et GILBERSON,1994). As coleccións estudiadas foron recollidas maioritariamente sobre Acacia.

Seméllase moito a Trametes pubescens e T. ochracea. Os caracteres a ter en conta para a diferenciación son o tamaño esporal, o número de poros por milímetro, a cor do himenóforo e do píleo, e a presencia, ou ausencia, dunha liña escura entre o contexto e a superficie piléica (LÓPEZ-PRADA, 2000).

Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).


124

Tremella mesenterica Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 2: 214. 1823

≡ Tremella mesenterica Retz., Ofvers. Forh. Finska. Vetensk. Soc., 30: 249. 1769

= Tremella lutescens Pers.: Fr., Syst. Mycol., 2: 213. 1823

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-IV-2000, sobre Quercus robur, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18146; ibidem, 5-X-2000,

sobre madeira sen precisar, LOU-Fungi 18144.

Especie moi común que se caracteriza polo aspecto cerebriforme do

basidioma, con numerosos pregues e coloracións alaranxadas.

Ó igual que outros representantes do xénero Tremella, é parásita,

preferentemente do micelio de Peniophora e Stereum, polo que acostuma

a aparecer nas súas proximidades (ROBERTS, 1995).


(SOLIÑO, 2004).

Trichaptum abietinum (Dicks.: Fr.) Ryvarden, Norweg. J. Bot., 19: 237. 1972

≡ Polyporus abietinus Dicks.: Fr., Syst. Mycol., 1: 370. 1821; Coriolus abietinus

(Dicks.: Fr.) Quél., Enchiridion: 175. 1886; Hirschioporus abietinus (Dicks.:

Fr.) Donk., Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ. Utrecht, 2: 168. 1933

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-IV-2000, sobre Pinus pinaster, P.

Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18140; ibidem, 11-VI-2002,

sobre Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18138; ibidem,

sobre Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18139.

É un taxon recoñecible polo aspecto e coloracións do basidioma, a presencia

dun estrato xelatinoso que separa o contexto e os tubos, o sustrato sobre

o que vive e a presencia de cistidios con ápice incrustado (LÓPEZ-PRADA,

2000).

Pódese confundir con Trichaptum fuscoviolaceum; pero este último presenta


125

o himenóforo irpicoide ou hidnoide, mentras que T. abietinum está

formado por poros de cor violeta en fresco, laberínticos ou angulosos (2-4

poros / mm), aínda que ás veces, en seco, poden parecer aguillóns, neste

caso os poros só son observables coa axuda dunha lupa.


(SOLIÑO, 2004).

Tricholoma equestre (L.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 130. 1871 var. equestre

≡ Agaricus equestre L.: Fr., Elench. fung.: 6. 1828; Tricholoma equestre (L. ex Fr.)

Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 76. 1872-75

= T. flavovirens (Pers.: Fr.) S.Lundell et Nannf., Fung. Exsicc. Suecic.: 23-24:

1102. 1942

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, baixo Pinus, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 18867; ibídem, 19-IX-2004, LOU-Fungi 18845.

Taxon que presenta píleo amarelo verdoso, láminas e estipe amarelo e

contexto de cor branco. Distínguense duas variedades: a var. equestre e

var. populinum, esta última diferenciase da variedade tipo por medrar

baixo caducifolios, xeralmente ligado a Populus, superficie do píleo mais

seca e esporas lixeiramente menores (NOORDELOOS et CHISTENSEN in

BAS, 1999).

Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para as catro provincias


Tricholoma lascivum (Fr.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 111. 1874

≡ Agaricus lascivus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 110. 1821


Pociña, P. Pérez e V. Vázquez, LOU-Fungi 17805.


126

Taxon que presenta o píleo de cor amarela grisácea pálida, algunhas veces

con manchas amarelas; láminas distantes e de cor branca, con manchas

amarelas ocráceas ou vermellizas e borde aserrado. A carne presenta

cheiro forte e desagradable e sabor amargo.

Trichomoma lascivum é moi similar a Trichomoma album pero este carece

das tonalidades grisáceas da superficie de píleo e as esporas son de

menor tamaño (NOORDELOOS et CHRISTENSEN in BAS et al., 1999).


Tricholoma saponaceum (Fr.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 133. 1871 var. saponaceum

≡ Agaricus saponaceus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 3: 40. 1832

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Eucalyptus globulus,

M. Castro, LOU-Fungi 17807; ibidem, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.


Taxon moi variable, tanto na morfoloxía xeral como na coloración dos

basidiomas, sendo frecuente a aparición conxunta de variedades

diferentes. As coleccións estudiadas correspóndense coa var.

saponaceum, caracterizada polas coloracións crema oliváceas e carne

branca ou amarela pálida, que cambia a vermellizo coa idade, en especial

na base do estipe (NOORDELOOS et CHRISTENSEN in BAS et al., 1999).


(SOLIÑO, 2004).

Tricholomopsis rutilans (Schaeff.: Fr.) Singer, Schweiz. Z. Pilzk., 17: 56. 1939 var. rutilans

≡ Agaricus rutilans Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 41. 1821; Tricholoma rutilans

(Schaeff.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 78. 1872-75

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre Pinus, P. Lorenzo e


127

R. Pereira, LOU-Fungi 17809; ibidem, 19-IX-2002, entre musgos, P.

Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 1281; ibidem, 19-IX-2004, sobre tocón,

LOU-Fungi 18683.

Taxon recoñecible polo píleo con escamas viñosas, láminas amarelas e

hábitat lignícola.

Dentro do xénero Tricholomopsis só hai outra especie, T. decora, moi

próxima; pero que se diferencia porque esta última presenta escamas

pardo amareladas (BOEKHOUT et NOORDELOOS, in BAS et al. ed., 1999).


(SOLIÑO, 2004).

Tricholomopsis rutilans var. albofimbriata (Trog) Bon, Tricholomes: 292. 1984

≡ Agaricus albofimbriatus Trog., Fl. Ratisb., 433. 1839

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre Acacia, P. Lorenzo e


A var. albofimbriata caracterízase por presentar un píleo de pequeno tamaño

(2 cm de diámetro frente ós 8-10 cm da var. rutilans). Ademais, en estado

fresco, as láminas presentan un reborde branquiño, groso e rizado

(KONRAD et MAUBLANC, 1933; BON,1991).

Distribución en Galicia: Taxon cunha soa mención para Coruña, non citada

para o resto das provincias galegas (SOLIÑO, 2004).

Tyromices fissilis (Berk. et M. A. Curtis) Donk

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre Acacia, P. Lorenzo, A.

Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18148.

Unha das características que diferencian este xénero son as paredes hifales

hialinas en azul de cresilo (JÜLICH, 1989).


128

O intervalo esporal que presenta a colección é de 5,0-6,0 x 4,0 µm,

lixeiramente superior o que sinala RYVARDEN et al. (1994), de 4,0-5,0 x

2,5-3,0 µm; pero máis próximo ó indicado por TELLERIA et al. (1976) para

material ibérico, de 4,0-7,5 x 3,0-6,5 µm.

Pódese confundir morfoloxicamente con Spongipelis spumeus; pero o

tamaño das esporas, basidios e outras estruturas himeniais son de maior

tamaño neste último (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).


Vascellum pratense (Pers.: Pers.) Kreisel, Feddes Repert., 64: 159. 1962

≡ Lycoperdon pratense Pers.: Pers., Syn. Meth. Fung. 142. 1801

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en prado, A. Justo e P.


Vascellum pratense presenta un basidioma globoso ou piriforme, con

exoperidio branco amarelento, recuberto con espiñas moi pequenas.

Taxon identificable pola presencia do diafragma separador da gleba e a

subgleba (CALONGE, 1998).


(SOLIÑO, 2004).

Volvariella gloiocephala (DC.: Fr.) Boekhout et Enderle, Beitr. Kenntnis

Pilze Mitteleuropas, 2: 78. 1986

≡ Agaricus gloiocephalus DC.: Fr., Syst. Mycol., 1: 278. 1821

= Volvariella speciosa (Fr.: Fr.) Singer, Lilloa, 22: 401 ('1949') 1951



Volvariella gloiocephala presenta o píleo de cor branca, parda grisácea clara


129

ou gris ocrácea, con tonalidades oliváceas e láminas brancas ou

grisácas, con tonos rosados. O estipe é pruinoso cando novo, cunha gran

volva membranosa branquiña na base. Medra en terreos ricos en

nutrintes, bosques de caducifolias, xardíns, etc. (BOEKHOUT in BAS et al.,

1990).

Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, dúas


Xerocomus badius (Fr.: Fr.) J. -E. Gilbert, Bolets: 92.

≡ Boletus castaneus var. badius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 392. 1821; 1931; Boletus

badius Fr.: Fr., Elench. fung.: 126. 1828

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e

R. Pereira, LOU-Fungi 17812; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi

17811; ibidem, 27-X-2001, LOU-Fungi 17813; idem, LOU-Fungi 17814.

Especie fácil de diferenciar pola coloración parda uniforme do píleo e estipe,

e polo himenóforo con poros amarelos que azulean ó roce (MORENO et

al., 1998)


terceira cita provincial (SOLIÑO, 2004).

Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél., Fl. mycol. France: 418. 1888

≡ Boletus chrysenteron Bull., Hist. champ. France: 328. 1792


Pociña, P. Vazquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17815.

Presenta cutícula seca e tomentosa, que se agreta con facilidade deixando

ver unha coloración vermelliza na subpelis. O himenóforo presenta

coloracións amarelas ou amarelas verdosas, algunhas veces os poros

teñen pequenas manchas vermellas, e azulean ó roce (LADURNER et

SIMONINI, 2003).


130


(SOLIÑO, 2004).

Xerocomus parasiticus (Bull.: Fr.) Quél., Fl. mycol. France: 418. 1888

≡ Boletus parasiticus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 389. 1821

Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre Scleroderma, P.

Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17816; ibidem, 19-IX-2004, LOU-Fungi

18677

Boletus parasiticus atópase entre agosto e novembro, parasitando diversos

Scleroderma (S. citrinum e S. verrucosum, entre outros), en bosques

mixtos húmidos con Quercus, Fagus, Fraxinus, Pinus, Picea, en zonas

con Sphagnum ou Leucobryum, ou excepcionalmente, nalgúns lugares

secos. Determínase facilmente pola súa particular ecoloxía (LADURNER et

SIMONINI, 2003).

Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Ourense (unha

soa cita sen precisar datos) e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).

5. ECOLOXÍA

133

5 ECOLOXÍA

5.1 Introdución

A ecoloxía micolóxica trata de analizar e estudar a relación complexa e as

influencias recíprocas existentes entre os fungos e o medio no que se

desenvolven. Debido á carencia de pigmentos foto ou quimiosintéticos, os

fungos precisan de materia orgánica externa para desenvolver o seu ciclo

biolóxico, obtendo os nutrintes necesarios para a súa supervivencia a partir

de organismos vivos ou mortos.

Dende que no século XIX se descubrira a existencia da relación micorrícica

entre fungos e plantas vasculares, os posteriores estudos ecolóxicos foron

desvelando as distintas relacións tróficas que presentan, de gran relevancia

nos ecosistemas.

Hoxendía englóbanse en tres grupos (ARNOLDS in WINTERHOFF, 1992):

fungos necrotróficos (parásitos), fungos saprotróficos (saprófitos) e fungos

biotróficos (simbióticos).

A maioría das especies encádranse dentro dun destes grupos, sen embargo,

nalgúns casos adoptan distintas formas según o momento do ciclo biolóxico

ou as condicións ecolóxicas nas que se atope. Un exemplo é Armillaria

mellea, parásito agresivo, tanto de caducifolias como coníferas, que pode

actuar como saprotrófica sobre os restos da árbore que antes parasitou e

incluso establecer relacións micorrícicas con distintas árbores (experimentos

in vitro, HONRUBIA et al.,1992).


134

Os fungos necrotróficos son aqueles que viven como parásitos doutros

organimos (plantas, animais ou outros fungos), matando as células do

organismo hospedador e causándolle algún tipo de perxuicio, aínda que non

sempre conlevan á morte do individuo. No caso dos macromicetos, a maioría

das especies parásitas presentan un amplo abano de hospedantes, e aínda

que soen mostrar preferencia por un grupo de características comúns, non

chegan o parasitismo específico. Corresponden na súa maioría ós patóxenos

de plantas e, máis raro, de animais, presentando gran variabilidade en canto

ao grao de virulencia e perigosidade. Entre os atopados no Parque Natural

do Monte Aloia e que poden ter importancia forestal, destacan:

− Armillaria mellea: mencionada anteriormente e atopada sobre carballo,

aínda que é frecuente que apareza ligada a outras caducifolias e

coníferas.

− Ganoderma australe: parásito agresivo de mimosas e acacias de

madeira negra (Acacia spp.); tamén atopada parasitando Cupressus e

Eucalyptus.

− Heterobasidion annosum: actúa como parásita do sistema radical tando

de árbores: bidueiros, piñeiros, etc. como arbustos: uces, carpazas, etc.

− Phellinus torulosus: taxon abondoso que medra principalmente sobre

anxiospermas.

Os fungos saprotróficos descompoñen materia orgánica morta,

contribuindo á degradación da celulosa, hemicelulosa e lignina. A partir dos

Ecoloxía

135

traballos de BECKER (1956), aínda vixentes na actualidade, clasificáronse en

función da fonte de carbono que utilizaran:

Folícolas: fructifican sobre follas caídas, como por exemplo Setulipes

androsaceus que medra sobre acículas de coníferas e follas de Quercus.

Humícolas: medran directamente no solo, sobre restos vexetales en

descomposición contribuindo ó proceso de humificación. A este grupo

pertencen a maioría dos macromicetos saprófitos como Agaricus campestris,

Macrolepiota procera, Lycoperdon perlatum ou Volvariella gloiocephala.

Lignícolas: degradan a madeira, tanto caída ou cortada, como ramas, tocós

ou piñas. Destacan Gymnopilus junonius, Mycena seynii, Psilocybe

hepatochrous, Tricholomopsis rutilans, Tremella mesenterica ou Sparassis

crispa.

Coprófilas ou fimícolas: fructifican sobre excrementos de animais ou sobre

esterco, respectivamente. Algún dos exemplos atopados no Monte Aloia son

Paneolus semiovatus ou Psilocybe semiglobata.

Pirófilas: viven sobre sustratos queimados, non atopada ningunha especie

asociada a este sustrato posiblemente pola inexistencia de incendios

recentes neste Parque Natural.

Pratícolas e muscícolas: aqueles que viven en prados ou entre musgos,

respectivamente, como por exemplo Vascellum pratense.

Tamén se debe incluir un grupo de fungos que, aínda que pouco numeroso,

viven sobre outros fungos: fungícolas (FONT QUER, 1989), como por exemplo


136

Xerocomus parasiticus que medra sobre Scleroderma e que a pesar do

nome, considerase que vive como saprotrófico.

Os fungos biotróficos poden vivir simbioticamente con algas (formando

liques) ou asociarse ás raíces de plantas (formando micorrizas). Son moi

poucos os basidiomicetos que forman simbiose con algas, pero non así os

que micorrizan con numerosas especies vexetais. Existen distintos tipos de

micorrizas segundo a forma de asociarse ca planta hospedadora,

ectomicorrizas, vesículo-arbusculares, ectendomicorrizas, e segundo o

grupo vexetal o que están asociadas, ericoides, orquioides e

monotropoides.

Nos macrobasidiomicetos as máis frecuentes son as ectomicorrizas,

caracterízanse porque os fungos forman un manto hifal ó redor das raíces e

a rede de Hartig entre as células vexetais (BRUNDRETT et al., 1996).

O grao de especificidade planta-fungo varía moito segundo a especie de

cogomelo, por exemplo, Lactarius deliciosus soamente establece micorrizas

con coníferas, preferentemente piñeiros (Pinus); Amanita muscaria ten

preferencia polos bidueiros (Betula), pero tamén se asocia con piñeiros,

castiñeiros (Castanea), carpazas (Cistus) etc., e outras especies, como

Amanita rubescens son practicamente indiferentes ao hospedante.

As particulares características reproductivas dos fungos fan que,

macroscopicamente só os poidamos observar no campo na fase de

frutificación, de aí que a maoría dos traballos taxonómicos se centren no

estudo dos carpóforos.

Ecoloxía

137

5.2 Metodoloxía

5.2.1 Protocolo de mostraxe

Para determina-la composición da comunidade fúnxica e a súa relación cos

distintos biotopos da área seleccionada, realizáronse un total de 34 visitas á

área de estudo entre novembro de 1999 e setembro de 2003.

En total prospectáronse 10 biotopos, os cales foron delimitados de maneira

subxetiva en función do hábitat onse se recolleron os especímenes (inclúese

un hábitat sen precisar cando se descoñece a localización da mostra):

coníferas, caducifolias, perennifolias, madeira sen precisar, prado, camiño,

musgos, excrementos e outros. En cada visita , as mostras foron tomadas ó

azar entre os distintos biotopos, aplicando a mesma unidade de esforzo en

todos eles.

As exsiccata recolectadas identificáronse segundo o protocolo indicado no

capítulo de material e métodos, obtendo o conseguinte catálogo de

basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia.

5.3 Análise de datos

A riqueza macrofúnxica do Parque Natural do Monte Aloia foi obtida a partir

do sumatorio de especies (riqueza específica) ou, no seu caso, de xéneros

(riqueza xenérica). A análise dos datos realizouse partindo dunha matriz de

presencia/ausencia para cada biotopo.

Elaboraronse táboas similares en función das formas de vida dos fungos

identificados (saprófitas, micorrícicas ou parásitas) ou do sustrato ó que se


138

asocia (lignícolas ou non lignícolas). Os datos para realizar estes gráficos

obtivéronse en base a observación en campo e a bibliografía existente para

cada especie. Ademais, a partir das datas de mostraxe, pódese observar a

gráfica sobre a estacionalidade da frutificación fúnxica, que se explica nos

resultados.

Para analiza-la distribución dos organismos entre os biotipos caracterizados,

realizouse unha análise de conglomerado, empregando o índice de similitude

de BRAY et CURTIS (1957). Os resultados represéntase nun dendrograma, o

cal se confrontou co método de ordenación de escalamento multidimensional

non métrico («Multidimensional Scaling», MDS) e de Análise de Similitude

Porcentual («Similarity Percentages», SIMPER), para determinar a similitude

e disimilitude promedio entre biotopos, logrando desta maneira ver de forma

gráfica a flora micolóxica existente. Todas as análises foron realizadas

utilizando o programa estadístico PRIMER (Plymouth Routines In

Multivariate Ecological Research, versión 6 para Windows).

5.4 Resultados

A riqueza macrofúnxica estudada para o Parque Natural do Monte Aloia está

formada por 9 órdenes, 41 familias, 77 xéneros e 165 especies. O xénero

con maior número de especies representadas é Russula, con 15 especies,

seguido de Amanita, con 14 especies e Mycena e Lactarius con 11 e 8

especies, respectivamente. Observando o número de especies existente a

nivel mundial para cada un dos xéneros (KIRK et al., 2001) vemos que a

Ecoloxía

139

representatividade neste parque natural mantén as mesmas porcentaxes

(Táboa 6).

Táboa 6. Porcentaxe de representatividade de especies nos xéneros de maior

riqueza específica dentro da área de estudo.

Estas porcentaxes mantéñense maioritariamente, excepto en xéneros como

Cortinarius ou Entoloma que, aínda que teñen un gran número de

representantes, a escasa disponibilidade en bibliografía de tipo xeral, os

problemas taxonómicos por resolver e a complexidade macro e

microscópica, fai difícil a sua identificación en coleccións pequenas.

De entre os 9 biotopos recoñecidos na área de estudo (o grupo «hábitat sen

precisar» non se considera nas próximas análises). O máis importante en

canto a riqueza específica foi o bosque de coníferas, onde se recolleron 81

especies. As outras unidades boscosas (caducifolias e perennifolias)

seguíronlle en canto a riqueza con 47 e 30 especies, respectivamente

(Figura 16).

Xénero nº especies no P.N. Monte Aloia

nº especies a nivel mundial

(aprox.) porcentaxe de

representatividade

Russula 15 700 2 %

Amanita 14 500 2,8 %

Mycena 11 500 2,2 %

Lactarius 8 400 2 %


140

Figura 16. Riqueza específica en función do biotopo asociado.

Se comparamos este gráfico co de riqueza de xéneros vemos que as

proporcións se conservan, mantendo porcentaxes similares, é dicir, de forma

xeral é o xénero o que marca a ligazón a un tipo de sustrato, este patrón é o

mesmo para cada unha das especies que o compoñen (Figura 17).

Figura 17. Riqueza xenérica en función do biotopo asociado.

Ecoloxía

141

O espectro de formas de vida está dominado por especies saprótróficas, con

91 especies, que representan un 55 % do total de especies atopadas,

seguidas polas biotróficas ou micorrícicas, con 66 especies que representan

un 40 % (Figura 18).

SENN-IRLET et al. (1999) indica, en base a estudos levados a cabo en

bosques subalpinos de Noruega, que o número de especies de fungos

saprófitos en bosques novos é maior (aínda que a producción é menor),

mentras que se observa menor número de especies micorrícicas que

producen maior número de esporocarpos. Aínda que nos nosos estudos non

recollemos datos de producción, en relación a riqueza de especies coincide

co indicado polo autor; lembremos que o Parque Natural de Monte Aloia

presenta unha cobertura vexetal relativamente xoven, consecuencia das

contínuas repoboacións iniciadas dende o primeiro tercio do século XX.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Saprófita Micorrícica Parásita

Formas de Vida

Riq

ueza

de

espe

cies

Figura 18. Porcentaxe de especies segundo o xeito de vida.


142

Só se atoparon 8 especies potencialmente patóxenas, un 5 % do total, o que

pon de manifesto un bo estado fitosanitario do bosque do Parque Natural do

Monte Aloia, onde o vigor das árbores é bastante satisfactorio, de ahí que o

papel de ditos taxóns patóxenos se vexan claramente limitados (ORTEGA et

al., 2002).

De tódalas especies estudadas, obsérvase unha elevada porcentaxe de

especies non lignícolas (un 64 % do total), este grupo reune as especies

micorrícicas e aquelas especies saprófitas que se atopan descompoñendo

restos da follaxe, humus ou outros restos vexetais. O número de especies

lignícolas é moito menor (un 36 % do total), englobando as especies

parásitas e aquelas que viven descompoñendo árbores ou ramas caídas,

tocós, etc. (Figura 19).

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Lignicola No lignicola

Sustrato

% e

spec

ies

Figura 19. Porcentaxe de especies segundo o sustrato sobre o que medra.

Ecoloxía

143

O dendrograma amosado na Figura 20 mostra a separación dos biotopos en

tres grupos, baseándose no índice de similitude da flora macrofúnxica

presente para cada un deles. O valor promedio de similitude obtido coa

análise de estratexia de agrupación (SIMPER) para o primeiro grupo,

asociado a comunidades de vexetación baixa, foi dun 17.0 %. Para o

segundo, asociado a comunidades de bosques, o nivel de similitude

promedio foi dun 25.0 %. A disimilitude media entre ambos grupos foi dun

89.5%. O terceiro grupo, asociado a especies coprófilas, e cuxa similitude

non pode calcularse por ter unha soa mostra, presenta un valor promedio de

disimilitude do 97.6% y 96.1% respecto o primeiro e segundo grupo,

respectivamente.

Figura 20. Dendograma obtido en base ás especies atopadas nos diferentes

biotopos.


144

O agrupamento ilustrado polo dendrograma coincide tamén co grafíco de

ordenación (MDS) cun valor de estrés de 0,05, que corresponde a unha boa

ordenación. Nesta representación gráfica aparecen igualmente os tres

agrupamentos, observándose a disimilitude existente dentro de cada grupo

(Figura 21).

A frutificación fúnxica depende das características propias da especie e do

medio que as rodea, sendo a vexetación un dos principais factores que

inflúen sobre este desenvolvemento. A afinidade dos macromicetos por

determinadas especies vexetais é moi variable, en xeral ven dada polo tipo

de vida e a especificidade do fungo polo sustrato. Os agrupamentos obtidos

amosan unha maior similitude entre especies que proporcionan unha ampla

cobertura vexetal (G2. Bosques), onde se atopan as principais especies de

gran porte, e especies de vexetación de baixa altura (G.1. Vexetación baixa),

onde atopamos principalmente especies de menor tamaño.

A Táboa 7 amosa as especies con unha representatividade númerica maior

do 50%, en cada un dos grupos definidos según os criterios anteriores. No

primeiro grupo, tan só cinco especies foron maioritariamente responsables

da similaridade dentro dese grupo, mentras que no segundo aparecen once

especies. O terceiro grupo so inclúe as coprófilas polo que non se

establecen estas comparativas.

Ecoloxía

145

G2. BOSQUES

G1. VEXETACIÓN BAIXA

G3

G2. BOSQUES

G1. VEXETACIÓN BAIXA

G3

Figura 21. Gráfico de ordenación (MDS) en base as especies atopadas nos

diferentes biotopos.

Os taxóns que contribúen a esta similaridade corresponden a especies

xeneralistas, sen requerimentos específicos ou asociacións a hábitats

concretos. Especies como Laccaria lateritia ou Paxillus involutus aparecen

nos dous agrupamentos o que dá unha idea da pouca especificidade destas

especies.

Outro dos factores que condicionan a frutificación fúnxica son os climáticos,

en especial a temperatura, humidade e luz. Os fungos poseen un intervalo

óptimo de crecemento e frutificación, tanto en relación coa temperatura como

coa humidade. Por iso, a producción de carpóforos non é homoxénea ó

longo do ano, localizándose preferentemente en outono, estación que leva


146

asociada humidade alta e temperaturas moderadas. A escaseza invernal e

estival relaciónanse, respectivamente, con limitacións debidas as baixas

temperaturas e a sequedade (Figura 22).

Especies

G.1 Vexetación baixa

Scleroderma citrinum

Hygrophoropsis aurantiaca

Suillus bovinus

Laccaria lateritia

Paxillus involutus

G.2 Bosque

Bjerkandera adusta

Byssomerulius corium

Mycena galericulata

Ganoderma australe

Amanita rubescens

Astraeus hygrometricus

Laccaria lateritia

Paxillus involutus

Russula cyanoxantha

Russula ochroleuca

Táboa 7. Especies responsables da similaridade dentro de cada grupo.

Ecoloxía

147

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Pri Ver Oto Inv

Figura 22. Distribución da micetación estacional elaborada a partir da totalidade do

catálogo.

6. CONSERVACIÓN

151

6 CONSERVACIÓN

6.1 Introdución

Durante moito tempo a micoloxía e a conservación da biodiversidade

desenvolvéronse sen relación entre si. Mentras as voces de alarma sobre a

necesidade de conservación, de especies animais ou plantas vasculares e,

incluso, determinados hábitats, xurdían entre os científicos de todo o planeta,

os fungos parecían alleos os problemas que afectan os demais seres vivos

(HAWKSWORTH, 1991).

Algunhas das razóns polas que se pode explicar que os fungos non se

tiveran en conta para a sua conservación de protección, son:

− Son difíciles de identificar macroscópicamente, o que non permite

recoñecelos “in situ”.

− Os inventarios micolóxicos necesitan dun traballo intensivo sobre o

terreo, tendo que visitar durante varios anos consecutivos (mínimo 5) o

lugar a estudar (CASTRO, 2002). De feito, debido as dificultades técnicas,

moitos xestores ambientais exclúen os fungos dos seus plans de acción

(SÁNCHEZ-RODRÍGUEZ et al., 2004)

− En xeral, os esporocarpos son efímeros, moitas veces o ciclo biolóxico

dura menos dun ano (FREIRE, 1982) e os micelios subterráneos non

poden ser observados, nen identificados tanto a nivel de especie como

de individuo (COURTECUISSE, 1993). As especies poden pasar

inadvertidas durante anos si as condicións ecolóxicas non favorecen a


152

frutificación ou, ó ser putrescibles, non se chega o lugar de mostraxe

nese xusto momento de frutificación.

− Ademais, Galicia é unha zona estudiada con certa irregularidade, a

excepción de traballos concretos (FREIRE, 1982; CASTRO, 1985; PÉREZ-

FROIZ, 1990; LÓPEZ-PRADA, 2000; LAGO, 2002, ...), e de forma

discontínua tanto no que a territorio se refire como a hábitats (SOLIÑO,

2004). De feito neste período, mediante prospeccións exhaustivas de

certos hábitats, describíronse algúns taxons, como Psathyrella

ascarioides (1978), Amanita porrinensis (1987), Gyroporus ammophilus

(1995), Agaricus freirei (2001); Psilocybe gallaecica (2003),

Leucocoprinus castroi (2003) e Cystoderma freirei (2003), entre outros

pendentes de ser publicados (CASTRO et al., 2004).

Na última década esta situación cambiou dun xeito considerable, os

micólogos comezaron a decatarse da progresiva diminución do número de

especies de macromicetos, especialmente nos bosques europeos (ARNOLDS

et KREISEL, 1993.). Ante este problema xurde a necesidade de elaborar

medidas de conservación da biodiversidade fúnxica, que deben ir

acompañadas de medidas legais de control e protección.

6.2 Conservación

Son moitas as razóns polas que debemos conservar os fungos, todos os

problemas presentados non impiden que os ecólogos sexan conscientes do

importantísimo papel que os fungos xogan no funcionamiento dos

ecosistemas naturales, destacando entre elas:

Conservación

153

− Interveñen en relacións simbiontes ou mutualistas, como as micorrizas e

os liques.Un 85% das plantas vasculares forman micorrizas e nalgúns

casos dependen de elas para xermolar (orquídeas) e/ou desenvolverse

(HEIDEN et SANDERS, 1997).

− Son importantes descompoñedores da materia orgánica e da sua

reciclaxe nos ecosistemas.

− Son alimento de vertebrados e invertebrados, favorecen a formación e

estrutura dos solos, etc.

− Ademais, teñen un importante interés comercial polos seus múltiples

usos na industria alimentaria, farmacéutica, etc. (MARTINS, 2002).

− Non debemos esquencer o valor científico, é importante conserva-las

especies. Coñecendo o que temos podemos investigar e averiguar o que

se pode obter (JUSTO et al., 2001).

− Posúen un valor recreativo, educativo e estético: As saídas organizadas

e monitoradas para coñecer cogomelos poden utilizarse para o

desenvolvemento do micoturismo ou na educación ambiental (JUSTO et

al., 2001).

Ata fai uns 30 anos non se pensara na posibilidade de que a micobiota

estivera sufrindo cambios drásticos a escala rexional, nin que houbera

especies que debían entrar na categoría de organismo en perigo de

extinción. Sen embargo, a destrucción de hábitats, a variación do uso do


154

solo e a contaminación ambiental fan que algunhas especies fúnxicas se

atopen en regresión dentro da sua área de distribución (ARNOLDS, 2001).

Xa na década dos 80 publicáronse algúns traballos realizados en

Checoslovaquia, Alemania, Países Baixos e Austria, relacionados con este

tema.

Compre destaca-los datos obtidos por DERBSCH et SMITH (1984 in ARNOLDS,

2001) que demostra unha disminución da diversidade de especies superior ó

60 %, comparando o número de especies observadas en Scarland

(Alemania), entre 1970 y 1985, en máis de 8.000 excursións. Os mesmos

autores, nunha área máis concreta, que estudiaron entre 1950 y 1985,

mediante 3.500 visitas, observaron unha disminución gradual. Das 852

especies de macromicetos rexistradas, desapareceron na primeira década o

9,5% (81 spp), na segunda, un 21,1% (180 spp) e, na última, un 22,8% (194

spp), o que supón unha pérdida estimada dun 40% da micobiota en só tres

décadas e media. Tamén resultan significativos os datos obtidos no mercado

desa rexión, onde o peso de cogomelos suministrados no período 1955-

1975 disminuiu máis dun 90% no caso de Cantharellus cibarius e Boletus

(DERBSCH et SMITH, 1987 in ARNOLDS, 2001).

Resultados similares foron obtidos por RÜCKER et PEER (1988 in ARNOLDS,

2001) en Hellbrunner Berg, cerca de Salzburgo (Austria). Ó comparar os

seus rexistros, obtidos en 1987, cos de LEISCHER-SISKA (1937 in ARNOLDS,

2001) e FRIEDRICH (1953 in ARNOLDS, 2001). Observan que o número de

especies de macromicetos redúcese de 172 (en 1937) a 95 (en 1987), o que

Conservación

155

supón unha reducción do 45%. Debemos ter en conta que estes datos non

son concluintes, xa que a metodoloxía aplicada foi sensiblemente distinta.

Este descenso xeralizado tamén se observou en estudos realizados por

ARNOLDS (1988), analizando datos recollidos nos Países Baixos durante 50

años, encontrou un forte declive de moitas especies micorrícicas, certa

limitación en saprófitas e forte aumento dos fungos lignícolas.

O mesmo autor (ARNOLDS, 1991) indica que comparando os rexistros de

saídas realizadas entre 1912-1954 e 1973-1983, o número medio de

especies ectomicorrícicas descendeu de 71 a 38. En parcelas de Quercus,

controladas entre 1972 y 1990, o número de especies micorrícicas pasou de

37 a 12 por parcela. A reducción foi superior a un 80% en tódolos xéneros de

fungos micorrícicos (excepto Scleroderma), polo contrario aumentaran os

fungos lignícolas e algúns dos saprófítos que prefieren solos nitrificados e

abondosos en nutrintes.

O descenso en especies micorrícicas atribúese, na maior parte, ós efectos

da polución atmosférica (acidificación do medio e maior fixación de

nitróxeno), que causa unha forte regresión nos bosques. De feito, estudos

recentes demostran unha correlación significativamente positiva entre a

disminución de Cantharellus cibarius (ectomicorrícico) e a concentración de

SO2 (JANSEN et VAN DOBBER, 1987 in ARNOLDS, 2001).

Na década dos anos setenta, debido a preocupación pola aparente

reducción do número de exemplares fúnxicos, fundouse en Checoslovaquia

unha Comisión para a Conservación dos Fungos e os seus Hábitats


156

Naturais. En 1985, durante o IX Congreso de Micoloxía Europea, celebrado

en Oslo, creouse o “European Committee for the Protection of Fungi”

(ECPF), renomeado o ano seguinte como “European Council for

Conservation of Fungi” (ECCF).

A partir da información recollida nas listas vermellas europeas, consulta con

especialistas, estudos de abundancia, hábitats, etc., este organismo propón

a primeira Lista Vermella Europea coa inclusión de 33 especies con

prioridade de protección e que pretenden incluir no Anexo I da Convención

de Berna, xa que neste documento que regula a protección de animais,

plantas e os seus hábitats, non figura ningún fungo.

Esta lista supón unha primeria aproximación, xa que se está a realizar un

estudo pormenorizados sobre as 3.000 especies consideradas como

ameazadas ou vulnerables nalgunha das listas vermellas europas.

Amanita friabilis

Amylocystis lapponica

Antrodia albobrunnea

Armillaria ectypa

Boletopsis grisea

Boletus dupainii

Bovista paludosa

Cantharellus melanoxeros

Cortinarius ionochlorus

Entoloma bloxamii

Geoglossum

atropurpureum

Gomphus clavatus

Hapalopilus croceus

Hapaloporus odorus

Hericium erinaceum

Hohenbuehelia culmicola

Hygrocybe calyptraeformis

Hygrophorus purpurascens

Laricifomes officinalis

Leucopaxillus compactus

Lyophyllum favrei

Myriostoma coliforme

Phylloporus pelletieri

Podoscypha multizonata

Pycnoporellus alboluteus

Sarcodon

fuligineoviolaceus

Sarcosoma globosum

Sarcosphaera coronaria

Skeletocutis odora

Suillus sibiricus

Torrendia pulchella

Tricholoma colossus

Tulostoma niveum

Táboa 8. Especies incluidas no Anexo I da Convención de Berna (DAHLBERG et

CRONEBORG, 2003)

Conservación

157

Co fin de recopilar a información relativa as especies que se pretenden

incluir no Anexo I da Convención de Berna, cada país firmante debe contar

cunha persoa ou persoas que coordinen dito traballo.

En España, durante a primavera de 2003, Enric Gracia (Universidade Central

de Barcelona) estuvo recopilando datos, tanto de profesionais da Micoloxía

como de aficionados (foro de discusión: [email protected]) para enviar á

ECCF.

En xaneiro de 2005, e tra-la preocupación amosada polos especialistas no

XIV Simposio de Botánica Criptogámica (Murcia, 2003), celébrase en

Cordoba a «I Reunión técnica sobre hongos amenazados» na que se nomea

un responsable de cada comunidade autónoma para que, coa axuda de

profesionais e afeizoados, se estude a situación en cada zona e así poder

elaborar unha lista vermella única a nivel peninsular.

Para Galicia, a resposable de coordinar esta tarefa entre investigadores,

agrupacións micolóxicas, afeizoados e especialistas galegos é Marisa

Castro, para intentar consensuar unha primeira lista de 50 especies

potencialmente ameazadas en Galicia. Este resultado é posto en común co

resto das comunidades no XV Simposio de Botánica Criptogámica (Bilbao,

setembro-2005).

Actualmente séguese a traballar neste tema, sendo un dos obxectivos

principais, o establecemento dos criterios que nos leven a incluir as distintas

especies dentro destas listas, xa que os criterios propostos pola IUCN para

outros organismos (animais e plantas) son de difícil aplicación en fungos,


158

tanto pola escaseza de datos como pola dificultade de observación do

individuo fúnxico.

6.3 Aproveitamento sostido no Parque Natural do Monte Aloia

En liñas xerais, ecólogos e micotaxónomos coinciden en afirmar que para

ser efectiva unha adecuada «estratexia de conservación» é necesario a

compilación e integración de datos de distintas disciplinas (ARNOLDS, 2001) e

a conservación dos hábitats (COURTECUISSE, 1993).

Figura 23. Representación esquemática das relacións entre conservación de

macromicetos e outras disciplinas en Micoloxía (SOLIÑO, 2004)

Conservación

159

Unha vez que se teñen os coñecementos da biodiversidade fúnxica da zona,

estableceranse as medidas necesarias para levar a cabo o plan de

desenvolvemento e protección adecuados co fin de compatibilizar o

aproveitamento sostido coa protección do medio, é dicir, compatibiliza-lo

desenvolvemento ecónomico coa conservación da natureza, analizando a

súa interdependencia e non considerandoos feitos illados, ou incluso

opostos, como se quixo ver ata o de agora.

Dentro do ámbito do Parque natural do Monte Aloia, poderíase levar a cabo

un programa de desenvolvemento sostido no que se incluian actividades de

explotación micolóxica. Esta é unha medida que xa se está realizando en

diversos paraxes protexidos de Estados Unidos e Europa, establecendo

previamente unha serie de condicións técnicas e económicas para o

aproveitamento (GARCÍA-CID, 2002). Estas medidas radican, principalmente,

en establecer:

− Permisos de recollida, diferenciando según sexa o fín: científico,

consumo propio ou comercial

− Sistema e método da recollida

− Prácticas prohibidas

− Cantidade máxima a recoller

− Períodos de recolleita

− Zonas acotadas ou de descanso

− Competencia e dereito sancionador


160

O aproveitamento de cogomelos vai posibilitar que os habitantes da área de

influencia do Parque Natural teñan acceso a explotación económica deste

recurso, o que posibilitaría unha predisposición positiva ó establecemento de

áreas protexidas, medida que inicialmente provoca recelo entre os

habitantes das zonas afectadas.

Ademais da explotación micolóxica, poderíanse levar a cabo tarefas de

educación ambiental (visitas guiadas para ensinar a identificar cogomelos,

cursiños, xogos relacionados coa micoloxía, ...), creación de xardíns

micolóxicos nas áreas adxacentes, exposición de cogomelos frescos (en

temporarada) ou permanente (paneis informativos, maquetas, ...). Esto

podería levar asociado un turismo paralelo que favorecería o

desenvolvemento da zona, tal e como se observa nalgunhas rexións de

España (proxecto MYAS, Almazán, Soria).

Todas estas medidas posibilitan a conservación do recurso xa que na

actualidade a normativa de carácter xeral de aplicación no recinto do Parque

Natural do Monte Aloia no ámbito de conservación e protección da natureza,

é basicamente a recollida na Lei 4/1989, do 27 de marzo, de conservación

de espacios naturais e da flora e fauna silvestre, así como a Lei 9/2001, do

21 de agosto, de conservación da natureza.

Nestas leis enuméranse unha serie de usos permitidos e prohibidos, sen

facer referencia en nengún caso os fungos; de carácter xeral entrarían na

prohibición da “extracción de plantas, ou parte delas, e de rochas e minerais,

Conservación

161

agás por motivos de interese ciéntifico ou de xestión do parque natural”, xa

que ata hai relativamente poucos anos os fungos eran considerados plantas.

Por esta falla de lexislación adecuada e a súa correcta aplicación, son

numerosas as persoas que se achegan a este Parque Natural a recoller

cogomelos, sen impedimento algún por parte dos gardas forestais e de aí

que no catálogo de macrofungos realizado neste traballo ó número exsiccata

de especies comestibles sexa tan reducido.

Sen ánimo de prohibir a recollida de cogomelos, si é necesario un control en

estas áreas protexidas, para axudar a conservación do recurso micolóxico e

de tódalas especies relacionadas con el.

7. RESUMO E CONCLUSIÓNS

165

7 RESUMO E CONCLUSIÓNS

7.1 Resumo

Esta memoria pretende contribuir ó coñecemento dos macrobasidiomicetos

do Parque Natural do Monte Aloia. O seu interese obedece á case total

ausencia de estudos sobre a diversidade fúnxica nos Parques Naturais

galegos.

Para determina-la composición da comunidade fúnxica e a súa relación cos

distintos biotopos do Parque Natural, realizáronse un total de 34 visitas á

área de estudo entre novembro de 1999 e setembro de 2003.

O estudo do material recollido deu como resultado un catálogo de 165

taxóns. As exsiccata obtidas, un total de 441, depositáronse na micoteca

LOU-Fungi situada no Centro de Investigacións Forestais e Ambientais de

Lourizán (Pontevedra).

Ademais lévase a cabo un estudo micoecolóxico dos taxóns atopados,

segundo a interacción co sustrato e a similaridade entre os distintos biotopos

da área estudada.

7.2 Conclusións

Do presente traballo podemos concluir os seguintes resultados:

1. A riqueza macrofúnxica estudada para o Parque Natural do Monte

Aloia está formada por 9 órdenes, 41 familias, 77 xéneros e 165

especies. O xéneros con maior número de especies representadas é


166

Russula, con 15 especies, seguido de Amanita, con 14 especies e

Mycena e Lactarius con 11 e 8 especies, respectivamente.

2. Segundo a revisión bibliográfica realizada, apórtanse 20 novos

taxóns para o catálogo micolóxico galego:

− Amanita vaginata var. badia

− Bjerkandera fumosa

− Cyphellostereum laeve

− Entoloma conferendum var. pusillum

− Hygrocybe laeta

− Inocybe cf. odora

− Lactarius deliciosus var. atrovirens

− Lactarius lacunarum

− Leucoagaricus melanotrichus var. melanotrichus

− Mycena clavicularis

− Mycena maculata

− Mycena mirata

− Peniophora violaceolivida

− Psathyrella olympiana

− Russula chloroides var. chloroides

− Russula cyanoxantha var. variata

− Russula pseudoaeruginea

− Skeletocutis percandida

− Tricholoma lascivum

Resumo e conclusións

167

− Tyromyces fissilis

3. Asemade, aportamos un total de 23 novos taxóns para o catálogo da

provincia de Pontevedra:

− Amanita ceciliae

− Amanita crocea

− Amanita submembranacea

− Boletus pinophilus

− Clavulina cinerea

− Clavulinopsis corniculata

− Clitocybe agrestis

− Conocybe digitalina

− Crepidotus applanatus

− Entoloma rhodopolium

− Inocybe lanuginosa var. lanuginosa

− Lactarius camphoratus

− Lactarius cf. tabidus

− Lentinus conchatus

− Mycena amicta

− Mycena capillaripes

− Mycena galericulata

− Mycena leptocephala

− Paneolus semiovatus

− Russula amoena


168

− Russula delica var. delica

− Russula heterophylla

− Tricholomopsis rutilans var. albofrimbriata

4. Aportamos un total de 22 taxons que son segundas citas para a

provincia de Pontevedra:

− Agaricus campestris var. squamulosus

− Callistosporium luteoolivaceum

− Cortinarius lividoochraceus

− Entoloma conferendum var. conferendum

− Gymnopus fusipes

− Hygrocybe miniata

− Inocybe flocculosa

− Inocybe lacera var. lacera

− Laccaria proxima

− Lactarius mitissimus

− Lactarius rufus

− Lactarius vellereus var. vellereus

− Leucoagaricus barsii

− Mycena epipterygia var. epipterygia

− Mycena galopus

− Mycena inclinata

− Psathyrella gracilis

− Psathyrella spadiceogrisea


169

− Russula albonigra

− Russula amara

− Russula densifolia

− Russula ochroleuca

5. Das especies anteriormente mencionadas, son segundas citas para

o catálogo micolóxico galego:

− Amanita ceciliae

− Callistosporium luteoolivaceum

− Clavulinopsis corniculata

− Clitocybe agrestis

− Conocybe digitalina

− Crepidotus applanatus

− Entoloma rhodopolium

− Lactarius cf. tabidus

− Lentinus conchatus

− Mycena amicta

− Mycena capillaripes

− Mycena leptocephala

− Paneolus semiovatus

− Tricholomopsis rutilans var. albofimbriata

6. De entre os 9 biotopos recoñecidos na área de estudo (coníferas,

caducifolias, perennifolias, madeira sen precisar, prado, camiño,

musgos, excrementos e outros), o mais importante en canto a


170

riqueza de especies foi o bosque de coníferas, onde se recolleron 81

especies. As outras unidades boscosas (caducilfolias e

perennifolias) seguíronlle en canto a riqueza con 47 e 30 especies,

respectivamente

7. O espectro de formas de vida está dominado por especies

saprotróficas, con 91 especies, que representan un 55 % do total de

especies atopadas, seguidas polas biotróficas ou micorrícicas, con

66 especies que representan un 40 % . Só se atoparon 8 especies

parásitas, que representa un 5 % do total das especies mostrexadas.

8. Do total dos taxóns, resulta un elevado porcentaxe de especies non

lignícolas (un 64 % do total) frente o 36 % de especies lignícolas.

9. En base os distinto biotopos presentes na área de estudo, realízase

unha análise de estratexia de agrupación (SIMPER) e de ordenación

(MDS); obténdose tres agrupamentos: un asociado a vexetación

baixa, outro a bosques e un terceiro onde se agrupan as especes

coprófilas.

10. O valor promedio de similitude para o grupo asociado a

comunidades de vexetación baixa, foi dun 17,0 %. Para o asociado a

comunidades de bosques, o nivel de similitude promedio foi dun 25,0

%. A disimilitude media entre ambos grupos foi dun 89,5%. O grupo

asociado a especies coprófilas presenta un valor promedio de

disimilitude do 97,6% y 96,1% respecto o primeiro e segundo grupo,

respectivamente.


171

11. A distribución anual das frutificacións fúnxicas no Parque Natural do

Monte Aloia posee un máximo durante os meses de outono,

descendendo bruscamente na época invernal e estival.

12. O número de exsiccata de macromicetos comestibles é moi reducido

debido á apaña descontrolada destas especies, o que crea a

necesidade de elaborar unha serie de medidas para a conservación

deste recurso.

8. BIBLIOGRAFÍA

175

8 BIBLIOGRAFÍA

ALESSIO, C. L. 1985. Boletus Dill. ex L. in Fungi Europaei 2. Giovanna Biella.

Saronno.

ALESSIO, C. L. 1991. Boletus Dill. ex L. in Fungi Europaei 2A. Supplemento.

Giovanna Biella. Saronno.

ANTONÍN, V. et NOORDELOOS, M. E. 1997. A Monograph of Marasmius, Collybia

and related genera in Europe. Part 2: Collybia, Gymnopus, Rhodocollybia,

Crinipellis, Chaetocalathus and additions to Marasmius in Libri Botanici 17.

IHW-Verlag.

ARNOLDS, E. 1991. Decline of ectomycorrhizal fungi in Europe. Agriculture,

Ecosystems and Enviroment 35: 209-244.

ARNOLDS, E. 2001. The future of fungi in Europe: threats, conservation and

management in Moore, et al. Fungal Conservation. Issues and Solutions.

Cambridge University Press: 64-80.

ARNOLDS, E. et KREISEL, H. 1993. Conservation of fungi in Europe, in

Proceedings of the Second meeting of the European Council for the

Conservation Fungi at Vilm, 13-18 September, 1991. Ernst-Moritz-Arndt

Universität. Greifswald.

BAPTISTA-FERREIRA, J.L. 1999. Micología, conservação da natureza e

recursos sustentáveis. Libro de resumes do I Encontro Micológico

Transmontano. Mogadouro.

BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E. 1990. Flora Agaricina

Neerlandica, vol. 2. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.

BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E 1995. Flora Agaricina


176






BASSO, M.T. 1999. Lactarius Pers. in Fungi Europaei 7. Mykoflora. Alassio.

BASSO, M.T. 2002. Tipologia e topografia delle ife nei Lactarius. Annales

confederationis europaeae mycologiae mediterranensis: 11-18.

BERNICCHIA, A. 1990. Polyporaceae s. l. in Italia. Instituto di Patologia

Vegetale. Università degli Studi. Italia.

BERNICCHIA, A. 2005. Polyporaceae s. l.. Fungi Europaei 10. Candusso.

Alassio.

BIOIMAGES: THE VIRTUAL FIELD-GUIDE. 2003.

http://www.bioimages.org.uk/HTML/ T74.HTM

BLANCO-DIOS, J.B. 1995. Aportación al estudo micológico del término

municipal de Lugo (II). Belarra 12: 105-111.

BLANCO-DIOS, J.B. 1998a. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 6420-

6433. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (1): 129-130.

BLANCO-DIOS, J.B., 1998b. Aportacións ó coñecemento do xénero Agaricus

L.: Fr. no noroeste da Península Ibérica (I). Mykes 1: 61-66.

BLANCO-DIOS, J.B. 1999. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 6937-

6949. Anales Jard. Bot. Madrid 57 (1): 143.

BLANCO-DIOS, J.B., 2000. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 7594-


Bibliografía

177

BLANCO-DIOS, J. B. 2001. Estudo sobre o xénero Leucocoprinus Pat. na

Península Ibérica. I. Leucocoprinus lilacinogranulosus (Henn.) Locq. var.

subglobisporus Reid. Mykes, 4: 13-15.

BLANCO-DIOS, J.B. 2002a. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 7893-


BLANCO-DIOS, J. B. 2002b. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi,

8089-8105. Anales Jard. Bot. Madrid, 59 (2): 309.

BLANCO-DIOS, J. B. 2005a. Guía de la flora del Parque Natural del Monte

Aloia. Xunta de Galicia.

BLANCO-DIOS, J. B. 2005b. Novedades corolóxicas de macromicetos do

noroeste da Península Ibérica. Mykes 8: 51-54.

BLUM, J. 1962. Les Russules. Lechevalier. Paris.

BOERTMANN, D. 1995. The genus Hygrocybe in Fungi of Northern Europe. Vol.

1. Ed. Vesterholt et al. Greve.

BON, M. 1980. Clé monographique de genre Lactarius (Pers. ex Fr.) S.F.Gray.

Doc. Mycol. 10 (40): 1-85.

BON, M. 1983. Notes sur la systematique du genre Lactarius. Doc. Mycol. 13

(50): 15-26.

BON, M. 1988. Guía de campo de los hongos de Europa. Omega. Barcelona.

BON, M. 1991. Les Tricholomes et ressemblants. Tricholomataceae (Fayod)

Heim (1ére partie): Tricholomoideae- Leucopaxilloideae. Doc. Mycol.,

mémoire hors série 2. Lille.


178

BOUGHER, N.L. et MALAJCZUK, N. 1985. A new species of Descolea (Agaricales)

from Western Australia, and aspects of its ectomycorrhizal status. Australian

Journal of Botany 33 :619-627.

BRANDRUD, T.E., LANSTRÖM, H., MARKLUND, H. MELOT, J. et MUSKOS, S. 1992,

Fl. photographique des cortinaires 2. Matfors. Suède.

BRAY, J.R. & J.T. CURTIS. 1957. An ordination of the upland forest

communities of Southern Wisconsin. Ecological Monographs, 27:325-349.

BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1984. Champignons de Suisse. Tome I. Les

Ascomycètes. Mykologia. Lucerne.

BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1986. Champignons de Suisse. Tome II.

Champignons sans lames. Mykologia. Lucerne.

BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1991. Champignons de Suisse. Tome III.

Bolets et champignons à lames, 1ère partie. Mykologia. Lucerne.

BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1995. Champignons de Suisse. Tome IV.

Champignons à lames, 2ème partie. Mykologia. Lucerne.

BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 2000. Champignons de Suisse. Tome V.

Agarics, 3ère partie. Mykologia. Lucerne.

BRUMMITT, R. K. et POWELL, C. E. 1992. Authors of plant names. Royal

Botanic Gardens. Kew.

BRUNDRETT, M., BOUGHER, N., DELL, B., GROVE, T. et MALAJCZUK, N. 1996.

Working with mycorrhizas in forestry and agriculture. Australian Centre for

International Agricultural Research. Canberra.

BRUNS, T. 2002. http://plantbio.berkeley.edu/%7Ebruns/

CABI BIOSCIENCE 2001. http://www.indexfungorum.org/Index.htm

Bibliografía

179

CALONGE, F. D. 1979. Setas (Hongos). Guía ilustrada. Mundi-Prensa. Madrid.

CALONGE, F.D. 1983. El género Scleroderma Pers. (Gasteromycetes) en

España. Revista Biol. 12 (1-2): 49-60.

CALONGE, F. D. 1993. Hacia la confección de una lista roja de Macromycetes

(hongos) en la península ibérica. Bol. Soc. Micol. Madrid, 18: 171-178.

CALONGE, F.D. 1998. Flora Mycologica Iberica 3. Gasteromycetes, I.

Lycoperdales, Nidulariales, Phallales, Sclerodermatales, Tulostomatales.

C.S.I.C.-Jardín Botánico de Madrid.

CANDUSSO, M. 1997. Hygrophorus s.l. in Fungi Europaei 6. Giovanna Biella.

Saronno.

CANDUSSO, M. et LANZONI, G. 1990. Lepiota s.l. in Fungi Europaei 4. Giovanna

Biella. Saronno.

CAPPELLI, A. 1984. Agaricus L.:Fr. ss. Karsten (Psalliota Fr.) in Fungi Europaei

1. Biella Giovanna. Saronno.

CARBALLEIRA, A., DEVESA, C., RETUERTO, R., SANTILLÁN, E. et UCIEDA, F. 1983.

Bioclimatología de Galicia. Fundación Barrié de la Maza. A Coruña.

CASTRO, M.L. 1985. Macromicetos de los pinares gallegos. Imprenta

Universitaria. Santiago de Compostela [resumo Tese Doutoral].

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1982. Aportación a los macromicetos de los

pinares de Galicia (España). Trab. Compostelanos Biol. 9: 97-137.

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989a. Nuevas aportaciones al género Agaricus L.:

Fr. en Galicia. Braña, Monogr. 1: 87-92.

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989b. Comunidades de macromicetos y su

evolución en los tocones de piñeiros en Galicia (Comunidades iniciales


180

con Schizophyllum commune e Hypholoma fasciculare). Cuad. I.N.I.C.E.

(Biología II) 20: 9-18.

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989c. Micosociología de los pinares gallegos (I):

Clase Cortinario-Boletetea Darimont, alianza Myceno-Laccarion bicoloris

al. nov. Belarra 6: 33-38.

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1992a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,

Fungi 3934. Anales Jard. Bot. Madrid 50 (1): 85.

CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1994. Fragmenta Chorologica Occidentalia Fungi,

4705-4713. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (2): 282.

CASTRO, M.L. et LAGO, M. 1997. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi

5738-5751. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (1): 140.

CASTRO, M.L. et SOLIÑO, A., 1998. Fragmenta Chorologica Occidentalia,

Fungi 6410-6419. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (1): 128-129.

CASTRO, M.L., COMESAÑA, P. et PARDO, A. 1997. Fragmenta Chorologica

Occidentalia, Fungi 5726-5737. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (1): 139-140.

CASTRO, M.L., FREIRE, L. et PÉREZ FROIZ, M. 1988. Estudo del género Inocybe

Fr. en los suelos dunares de Galicia (España). Belarra 2 (4): 33-36.

CASTRO, M. L., FREIRE, L. et CALONGE, F.D. 1993. Catálogo provisional de los

Gasteromycetes de Galicia (España). Bol. Soc. Micol. Madrid 18: 87-104.

CASTRO, M. L., GONZÁLEZ-DÍAZ, R. et GÓMEZ-VISO, D. 1995. Fragmenta

Chorologica Occidentalia Fungi, 5193-5227. Anales Jard. Bot. Madrid 52 (2):

200-201.

CASTRO, M. L., SOLIÑO, A. et FREIRE, L. 1997a. Fragmenta Chorologica


Bibliografía

181

CASTRO, M. L., SOLIÑO, A. et FREIRE, L. 1997b. Fragmenta Chorologica


CASTRO, M.L., JUSTO, A., LORENZO, P. et SOLIÑO, A. 2005. Guia micolóxica

dos ecosistemas galegos. Ed. Baía. A Coruña.

CETTO, B. 1978-1993. Fungi dal vero. 7 vols. Omega. Barcelona.

CITERIN, M. 1992. Clé analytique du genre Coprinus Pers. Doc. Mycol. 22 (86):

1-28.

COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 1999a. Nuevas aportaciones al conocimiento

de los Agaricales (Basidiomycotina) de la Sierra de Ancares (Lugo-

España). Bol. Soc. Micol. Madrid 24: 81-93.

COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 1999b. Fragmenta Chorologica Occidentalia,


COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 2000a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,


COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 2000b. Fragmenta Chorologica Occidentalia,


CORNER, E. J. H. 1950. A monograph of Clavaria and allied genera. Oxford

University Press. London.

COURTECUISSE, R. 1993. Le diversité des micro-organismes. B.- Les

champignons aussi in La Biodiversité: notions et realites: 20-22. ENGREF.

Paris

COURTECUISSE, R. et DUHEM, B. 1994. Les champignons de France. Guide

encyclopédique. Eclectis. Paris.


182

DAHLBERG, A. et CRONEBORG, H. http://www.coe.int/t/e/Cultural_Cooperation/

Environment/Nature_and_biological_diversity/Nature_protection

DANIEL-ARRANZ, J. (Coord.) 2000. Setas de Madrid (y alrededores). 3. Agaricus

L. : Fr. Sociedad Micológica de Madrid. Madrid.

ECCF. 2001. Fiches descriptives des champignons menacés d'Europe

susceptibles de figurer à l'annexe I de la Convention (Berna). Strasburg.

ERIKSSON, J. et RYVARDEN, L. 1973. The Corticiaceae of North Europe 2.

Fungiflora. Oslo.


Fungiflora. Oslo.


Fungiflora. Oslo.

ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1978. The Corticiaceae of North

Europe 5. Fungiflora. Oslo.

ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1981. The Corticiaceae of

North Europe 6. Fungiflora. Oslo.

ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1984. The Corticiaceae of


EYSSARTIER, G. et BUYCK, B. 2000. Le genre Cantharellus en Europe

nomenclature et taxonomie. Bull. Soc. Mycol. France, 116 (2): 91-137.

FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. 1997. Aportación ó coñecemento dos xéneros

Mycena (Pers.) Roussel e Marasmius Fr. nas carballeiras da provincia de

Pontevedra. Actas II Xuntanza de Xoves Investigadores. Gandarío: 133-

135.

Bibliografía

183

FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. et GONZÁLEZ, S. 1998. Elaboración e importancia

dunha micoteca: A micoteca LOU-Fungi. Libro de resúmenes 3ª Xuntanza

de Xoves Investigadores. Xunta de Galicia.

FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica


FERNÁNDEZ TOIRÁN, M. 1986. Estudo de algunos géneros de la familia

Tricholomataceae en Galicia. [Tese de Licenciatura Inédita]. Universidade

de Santiago.

FÉRNANDEZ TOIRÁN, M. et MARTÍNEZ PEÑA, F. 1999. Los hongos en los montes

de Soria. Junta de Castilla y León.

FOIERA, F., LAZZARINI, E., SNABL, M. et TANI, O. 1993. Funghi Russule.

Edagricole-Edizioni Agricole. Bologna.

FONT QUER, P. 1953. Diccionario de Botánica. Labor. Barcelona.

FONT QUER, P. 1989. Diccionario de Botánica. Editorial Labor. Barcelona.

FRAITURE, M.1993. Les Amanitopsis d'Europe. Opera Bot. Belgica 5: 1-228.

FREIRE, L. 1982. Macromycetes de la "Selva Negra" (Santiago). Imprenta

Universitaria de Santiago de Compostela [Resumo Tese Doutoral].

GALLI, R. 1998. I Boleti. Atlante pratico-monografico per la determinazione dei

boleti. Edinatura. Milano.

GALLI, R. 2001. Le Amanite. Atlante pratico-monografico per la determinazione

del Genere Amanita Pers. Edinatura. Milano.

GALLI, R. 2003. Le Russule. Atlante pratico-monografico per la determinazione

delle russule. 2ª ed. R. Galli. Milano.


184

GALLI, R. 2003. I Tricolomi. Atlante pratico-monografico per la determinazione

del Genere Tricholoma (Fr.) Staude. Edinatura. Milano.

GARCÍA BONA, L.M. 1994. El género Cortinarius en Euskalherria. Cuad. Secc.

Ci. Nat. 10. Vitoria.

GARCÍA BONA, L.M. et MANSO IZAGUIRRE, L. 1981. Flora micológica de Euskal

Herria. Cortinarius I. Diputación Foral de Álava. Vitoria.

GARCÍA-CID, R. 2002. Estudo para la ordenación del recurso micológico en la

comarca de pinares de Soria-burgos. [Proxecto Fin de Carreira Inédito].

Universidad de Valladolid.

GARCÍA ROLLÁN, M. 1984. Setas de los árboles (Hongos basidiomicetos de la

madera). 2ª ed. Publicaciones de Extensión Agraria. Madrid.

GARCÍA ROLLÁN, M. 1999. Conservación de la biodiversidad de hongos

superiores (Macromicetos) y control de la recogida de setas y trufas. Bol.

Soc. Micol. Madrid, 24: 221-257.

GONZÁLEZ-PIMENTEL, S., COMESAÑA, P., VÁZQUEZ-FERNÁNDEZ, M. et CASTRO,

M. L., 1998. Agaricales do Campus Universitario de Vigo. Clave

dicotómica de xéneros. Mykes 1: 43-49.

HANSEN, L et KNUDSEN, H. 1997. Nordic Macromycetes 3. Polyporales,

Boletales, Agaricales, Russulales. Nordsvamp.

HARVARD UNIVERSITY HERBARIA. 2004. http://cms.huh.harvard.edu/databases/

publication_index.html

HAWKSWORTH, D.L. (ed.) 1990. Frontiers in Mycology. C.A.B. International.

Wallingford. Oxon.

Bibliografía

185

HAWKSWORTH, D.L. 1991. The fungal dimension of bioidversity: magnitude,

significance and conservation. Mycol. Res. 95 (6): 641-655.

HEIDEN, M.A.G. VAN DER et SANDERS, I.R. (eds.) 1997. Mycorrhizal Ecology.

Ecological Studies 157. Springer.

HEILMANN-CLAUSEN, J, VERBEKEN, A. et VESTERHOLT, J. 2000. The genus

Lactarius in Fungi of Northern Europe 2: 1-287. Mundelstrup.

HEIM, R. 1931. Le genre Inocybe. Lechevalier. Paris.

HESLER, L. R.et SMITH, A.H. 1979. North Species of Lactarius. University of

Michigan Press, Ann Arbor. Michigan.

HJORTSTAM, K., LARSSON, K.H. et RYVARDEN, L. 1988a. The Corticiaceae of


HJORTSTAM, K., LARSSON, K.H. et RYVARDEN, L. 1988b. The Corticiaceae of


HODGE, K. 2003. http://mycology.cornell.edu/

HONRUBIA, M., TORRES P., DÍAZ G. et CANO, A. 1992. Manual para micorrizar

plantas en viveros forestales. ICONA. Madrid.

JÜLICH, W. 1989. Guida alla determinazione dei funghi 2: Aphyllophorales,

Heterobasidiomycetes, Gastromycetes. Arte Grafiche Saturnia. Trento.

JUSTO-FERNÁNDEZ, A. 2000. Revisión del orden Boletales de la micoteca

LOU-Fungi. Libro de resúmentes 5ª Xuntanza de Xoves Investigadores.

Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Familia Pluteaceae na micoteca LOU-Fungi:

revisión nomenclatural e taxonómica. Mykes 7: 11-18.


186

JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Revisión dos xéneros Macrolepiota,

Chlorophyllum (Agaricaceae, Basidiomycota) en Galicia. Mykes 7: 45-58.

JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Revisión del género Lepiota s.lato en Galicia.

Bol. Soc. Micol. Madrid 28: 315-324.

KIRK, P. M. 2002. http://indexfungorum.org/AuthorsOfFungalNames.htm

KIRK, P. M., CANNON, P. F., DAVID, J. C. et STALPERS, J. A. 2001 (ed.). Ainsworth

et Bisby´s Dictionary of the Fungi. 9th Edition. CAB International.

Wallingford.

KITS VAN WAVEREN, E. 1985. The dutch, french and british species of

Psathyrella. Rijksherbarium. Holanda.

KONRAD, P. et MAUBLANC, A. 1924-1937. Icones Selectae Fungorum. 6 vols.

Lechevalier. Paris.

KRÄNZLIN, F. 2005. Champignons de Suisse. Tome VI. Russulaceae : Lactaires,

Russules. Mykologia. Lucerne.

KUYPER, TH. W. 1986. A revision of the genus Inocybe in Europe I. Subgenus

Inosperma and the smooth-spored species of subgenus Inocybe. Persoonia,

suppl. 3. Leiden.

LADURNER, H. et SIMONINI, G. 2003. Xerocomus s.l. in Fungi Europaei 8.

Candusso. Alassio.

LAGANÁ, A., DE DOMINICIS, V. et PERINI, C. 2003. Influence of forest age on

fungal trophic groups in different forest ecosystems (Tuscany-Italy).

Cryptog. Mycol. 24 (4): 359-366.

LAGO, M. 2002. Micoflora (Basidiomycota) de los eucaliptales del NO de la

Península Ibérica. [Tese Doutoral Inédita] . Universidade de Vigo.

Bibliografía

187

LAGO, M. et CASTRO, M.L. 1997. Agaricales lignícolas sobre Eucalyptus en el

N.W. de España. Cryptog. Mycol. 18 (4): 291-298.

LAGO, M. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi,

6751-6784. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (2): 353-355.

LAGO, M. et CASTRO, M.L. 2002a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,

Fungi, 7913-7936. Anales Jardín Botánico de Madrid, 59 (2): 298-300.

LAGO, M. et CASTRO, M.L. 2004. Macrobasidiomicetos asociados a

Eucalyptus en la Península Ibérica. Fungi non delineati, 27: 1-84.

LAGO, M. ANEIROS, M. et CASTRO, M. L., 1997. Fragmenta Chorologica

Occidentalia, Fungi 6114-6127. Anales Jard. Bot. Madrid 55 (2): 444.

LAGO, M., BOUGHER, N.L. et CASTRO, M.L. 2001. Morphological variability and

implication for definition of taxa in the Descolea-Setchelliogaster-

Descomyces complex. Mycotaxon, 78: 37-57.

LAGO, M., LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 2000. Fragmenta Chorologica

Occidentalia Fungi, 4617-4633. Anales Jard. Bot. Madrid 58 (2): 349-350.

LANNOY, G. et ESTADES, A. 1995. Monographie des leccinum d´Europe.

Fédération mycologique Dauphiné-Savoie. Haute-Savoie.

LEE, K.L. et LEE, H., 2004. in Fungi in forest ecosistems.Systematics, diversity

and ecology. Cathy l. Cripps, editor. New York.

LOPEZ-PRADA, M. I. 1993. Aportación al conocimiento del orden Aphyllophorales

s. lat. (Basidiomycotina) en Galicia. [Tese de Licenciatura Inédita].

Universidade de Vigo.


188

LÓPEZ-PRADA, M.I. 2000. Estudo de los Aphyllophorales s.lato de las Sierras

Orientales de la provincia de Lugo. [Tésis Doutoral Inédita] . Universidade

de Vigo.

LÓPEZ-PRADA, M. I. et CASTRO, M.L. 1995a. Fragmenta Chorologica

Occidentalia. Fungi 5175-5192. Anales Jard. Bot. Madrid 52 (2): 199-200.

LÓPEZ-PRADA, M. I. et CASTRO, M.L. 1995b. Fragmenta Chorologica

Occidentalia, Fungi 5578-5589. Anales Jard. Bot. Madrid 53 (2): 238.

LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 1996. Aportación al conocimiento de las

especies del Orden Aphyllophorales s.l. (Basidiomycotina) en Galicia.

Anales Jard. Bot. Madrid 54: 68-73.

LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica


LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M. L., 2001. Fragmenta Chorologica


LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 2002. Fragmenta Chorologica

Occidentalia, Fungi, 8019-8088. Anales Jard. Bot. Madrid, 59 (2): 304-

308.

LORENZO P. et CASTRO, M.L. 2002. Afinidade entre flora e micetación do

Monte Aloia (Tui, Pontevedra). Anais. Assoc. Micol. Pantorra 2: 105-112.

LORENZO P. et CASTRO, M.L. 2002. Aportación ó coñecemento do xénero

Lactarius Pers. no Parque Natural do Monte Aloia (Pontevedra, N.O.

Península Ibérica). Mykes 7: 37-44.

Bibliografía

189

LORENZO-FERNÁNDEZ, M., ARCOS, F. et PLANELLES, P. (Equipo Redactor).

2000. Plan de ordenación dos recursos naturais. Parque Natural do

Monte Aloia. Xunta de Galicia.

LOSA ESPAÑA, T.M. 1954. El género Lactarius Fr. Doctrina e investigación 11

(94): 167-176.

MAAS GEESTERANUS, R.A. 1992a. Mycenas of the Northern Hemisphere. I

Studies in Mycenas and others papers. Koninklijke Nederlandse Akademie.

Amsterdam.

MAAS GEESTERANUS, R. A. 1992b. Mycenas of the Northern Hemisphere. II

Conspectus of the Mycenas of the Northern Hemisphere. Koninklijke

Nederlandse Akademie. Amsterdam.

MARTÍN, M.P. 1996. The genus Rhizopogon in Europe. Edicions especials de

la Societat Catalana de Micologia. Barcelona.

MARTINS, F.X. 1999. Código de conducta do apanhador de cogumelos. Libro

de resumes do I Encontro Micológico Transmontano. Mogadouro.

MARTINS, F.X. 2002. Perspectivas do uso medicinal dos cogumelos. Anais

Assoc. Micol. Pantorra 2: 19-26.

MELO, I. 1983. O género Phellinus Quél. em Portugal. Revista Biol. (Lisboa) 12:

77-108

MENDAZA RINCÓN DE ACUÑA, R. et DÍAZ MONTOYA, G. 1987. Las setas. Guía

fotográfica y descriptiva. Sección de Micología de Iberduero. Bilbao

MERLO, E. G. et TRAVERSO, M. 1983. I nostri funghi le amanite. Sagep editrice.

Genova.

MILLER, S.L. 2003. http //w3.uwyo.edu/~fungi/Russulales_site.html


190

MICOLOGÍA.NET. 2004. http://www.micologia.net

MONTECCHI, A. et SARASINI, M. 2000. Funghi ipogei d'Europa. A.M.B.

Fondazione Centro Studi Micologici. Trento.

MONTOYA, L. BANDALA, V.M. et GUZMÁN, G. (1996). New and interesting

species of Lactarius from México including scanning electron microscope

observations. Mycotaxon 57: 411-424.

MORENO, G. 1999. Especies a proteger na península ibérica. Listas

vermelhas. Libro de resumes do I Encontro Micológico Transmontano.

Mogadouro.

MORENO, G., GARCÍA MANJÓN, J. L. et ZUGAZA, A. 1986. Guía de los hongos de

la Península Ibérica. 2 vols. Incafo. Madrid.

MORENO, M., HORAK, E. et LAGO, M. 1994. Descolea maculata Bougher

(Agaricales), nueva cita para Europa. Cryptogamie, Mycol. 15 (4): 255-

261.

MOSER, M. M. 1980. Guida alla determinazione dei funghi 1: Polyporales,

Boletales, Agaricales, Russulales. Arti Grafiche Saturnia. Trento.

MUELLER, G.M. 2002.

http://www.fmnh.org/research_collections/botany/botany_sites/

fungi/index.html

MUELLER, G.M. et VELLINGA, E. C. 1986. Taxonomic and nonenclatural notes on

Laccaria B. et Br. Laccaria amethystea, L. fraterna, L. laccata, L. pumila, and

their synonyms. Persoonia 13 (1): 27-43.

Bibliografía

191

MUELLER, G. M. et VELLINGA, E. C. 1990. Taxonomic and nonenclatural notes

on Laccaria B. et Br. III. Laccaria amethystea and L. impolita. Mycotaxon,

37: 385-388.

MURRILL, W.A. 1914. A North American flora. New York Botanical Gardens,

10:1-3.

MYCOLOGUE PUBLICATIONS. 2002. http://www.mycolog.com/

NEVILLE, P. et S. POUMARAT. 2004. Amaniteae (Amanita, Limacella et Torrendia).

Ed. Candusso. Alassio.

NEUHOFF, W. 1956. Die Milchlinge (Lactarii). In Die Pilze Mitteleuropas Bd.

IIb. Julius Klinkhardt, Bas Heilbrunn.

NOORDELOOS, M. E. 1992. Entoloma s.l. in Fungi Europaei 5. Giovanna Biella.

Saronno.

NOORDELOOS, M. E. 2004. Entoloma s.l. Suplemento in Fungi Europaei 5a.

Edizione Candusso. Alassio.

NOORDELOOS, M. 2005. http://entoloma.nl/

NOORDELOOS, M.E., KUYPER, TH.W. et VELLINGA, E.C. 2001. Flora Agaricina

Neerlandica 5. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.

NOORDELOOS, M. E., KUYPER, TH. W. et VELLINGA, E.C. 2005. Flora Agaricina

Neerlandica 6. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.

ORTON, P. D. 1986. Pluteaceae: Pluteus et Volvariella in British fungus flora

agarics and boleti, 4. Royal Botanic Garden. Edinburgh.

ORTEGA, A. et NAVARRO, F.B. 2004. A myco-ecologica analysis (lignicolous,

Aphyllophorales sensu lato, Basidiomycota) of the Abies pinsapo, Quercus


192

and Pinus forests of Andalusia (Southern Spain). Nova Hedwigia 78: 485-

499.

ORTEGA, A., ESTEVE-RAVENTOS, F. et MORENO, G. 2002. Biodiversidad mico-

florística del área de distribución del Abies pinsapo en España: aspectos

micoecológicos. Cryptog. Mycol. 23 (1): 51-69.

PALAZÓN, F. 2001. Setas para todos. Pirineos, Península Ibérica. Pirineo.

Huesca.

PEGLER, D.N. 1983. The generus Lentinus. A World Monograph. Royal Botanic

Garden. Kew.

PEGLER, D.N. et YOUNG, T.W.K. 1979. The gasteroid Russulales. Trans. Br.

Mycol. Soc. 72: 353-388.

PEGLER, D.N., ROBERTS P.J. et SPOONER, B.M. 1997. British Chantarelles

and tooth fungi. An account of the British chantharelloid and stipitate

hydnoid fungi. Royal Botanic Garden. Kew.

PÉREZ FROIZ, M. 1990. Macromycetes de abedulares de Galicia. [Tese Doutoral

Inédita]. Universidade de Santiago.

PROXECTO LIFE MYAS. 2003. http://www.myas.info/

REAL JARD. BOT. MADRID. 2002. http:/www.rjb.csic.es/herbario/crypto/crydbe.htm.

REDEUILH, G., VERBEKEN A. et WALLEYN R. (2001).Étude nomenclaturale des

taxons infrageneriques dans le genre Lactarius (Basidiomycota,

Russulaceae). Mycotaxon 77: 127-143.

RIVAS-MARTÍNEZ, S. 1987. Memoria del mapa de series de vegetación de

España. Serie Técnica. I.C.O.N.A. Ministerio de Agricultura, Pesca y

Alimentación.

Bibliografía

193

RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M. L. 1998. Estudo do xénero Russula

Pers. ex Gray, secc. Compactae Fr. nos piñeirais dunares da provincia de

Pontevedra (N.W. Península Ibérica). Mykes 1: 51-55.

RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M. L. 2001. Fragmenta Chorologica


RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M.L. 2002. Fragmenta Chorologica

Occidentalia, Fungi, 7937-7977. Anales Jard. Bot. Madrid 59 (2): 300-302.

ROMAGNESI, H. 1967. Les Russules d'Europe et d'Afrique du Nord. Bordas.

Paris.

ROBICH, G. 2003. Mycena d'Europa. A.M.B. Trento.

RYVARDEN, L. 1976. The Polyporaceae of North Europe 1. Fungiflora. Oslo.

RYVARDEN, L. 1978. The Polyporaceae of North Europe 2. Fungiflora. Oslo.

RYVARDEN, L. et GILBERTSON, R.L. 1993. European Polypores, part I in

Synopsis fungorum 6. Oslo.

RYVARDEN, L. et GILBERTSON, R.L. 1994. European Polypores, part II in

Synopsis fungorum 7: Oslo.

SANCHEZ, J.A., FLOREZ, J., SIERRA, J.L., GUERRA, B. et CHAMORRO, M. 2004.

Los Hongos. Manual y guía didáctica de micología. Irma S.L. León.

SARNARI, M. 1998, 2005. Monografía illustrata del genere Russula in Europa,

2 vols. AMB. Trento.

SENN-IRLET, B. 1995. The genus Crepidotus (Fr.) Staude in Europe. Persoonia,

16 (1). Leiden.


194

SENN-IRLET, B. et Bieri, G. 1999. Sporocarp succesion of soil-inhabiting

macrofungi in an autochthonous subalpine Norway spruce forest of

Switzerland. Forest ecology and management, 124 (169-175).Amsterdam.

STANGL, J. 1991. Guida alla determinazione dei funghi 3: Inocybe. Arti Grafiche

Saturnia. Trento.

SOLIÑO, A. 2004. Macromicetos de Galicia: catálogo bibliográfico y

distribución (1850-2002). [Tese Doutoral inédita] . Universidade de Vigo.

SOLIÑO, A., JUSTO, A. et CASTRO, M.L. 2000. Recopilación bibliográfica (1850-

1997) de citas macromicolóxicas de Galicia II: Basidiomycota (non

Agaricales, Auriculariales, Boletales e Cantharellales.) - Ascomycota. Mykes

3: 3-73.

SOLIÑO, A. et CASTRO, M.L. 2005. Coroloxía e fenoloxía dos macromicetos

galegos. Modelo dun sistema de información. Mykes 8: 7-22.

TELLERIA, M.T., CALONGE, F.D., TORRE, M. DE LA et MORENO, G. 1976.

Tyromyces fissilis (Bert. et Curt.) Donk, nuevo para España Peninsular.

Bol. Soc. Micol. Castellana 1: 27-29.

UBIETO-AUSERÉ, E. 2000. Micología aragonesa, desarrollo poco sostenible.

Surcos de Aragón, 64: 36-40.

UICN. 2001. http:/www.uicn.org

ULJÉ, K. 2002. http://www.homepages.hetnet.nl/~idakees/index.html.

VELLINGA, E.C. 2003. http://plantbio.berkeley.edu/~bruns/people/ev.html

VERBEKEN, A. 1998a. Estudies, tropical african Lactarius species. 5. A

synopsis of the subgenus Lactifluus (Burl.) Hesler et A.H.Smith emend.

Mycotaxon 66: 363-386.

Bibliografía

195

VERBEKEN, A. 1998b. Estudies, tropical african Lactarius species. 6. A

synopsis of the subgenus Lactariopsis (Heinn.) R. Heim emend.

Mycotaxon 66: 387-418.

VILGALYS, R. 2004. http://www.biology.duke.edu/fungi/mycolab/

VOLK, T. 2004. http://botit.botany.wisc.edu/toms_fungi/

WATLING, R. 1970. British Fungus Flora 1. Boletaceae: Gomphidiaceae:

Paxillaceae. Royal Botanical Garden. Edinburgh.

WATLING, R. 1982. British Fungus Flora 3: Agarics and Boleti. Bolbitiaceae:

Agrocybe, Bolbitius et Conocybe. Royal Botanical Garden. Edinburgh.

WATLING, R. et GREGORY, N.M. 1987. Strophariaceae, Coprinaceae pp.

Hypholoma, Melanotus, Psilocybe, Stropharia, Lacrymaria et Panaeolus.

British fungus flora agarics and boleti, 5. Royal Botanic Garden. Edinburgh.

WATLING, R. et GREGORY, N. M. 1989. Crepidotaceae, Pleurotaceae and other

pleurotoid agarics. British fungus flora agarics and boleti, 6. Royal Botanic

Garden. Edinburgh.

WINTERHOFF, W. (ed.). 1992. Fungi in vegetation science in Handbook of

vegetation science 19/1. Kluwer Academic Publishers. London.

XUGA. 2003. http://www.xunta.es/nomenclator/index.htm.

197

9 ÍNDICE DE EPÍTETOS ESPECÍFICOS

abietinum, 124, 125 abietinus, 124 acutescuamosa, 82 adusta, 38, 39, 146 adustus, 38 aereus, 41 agrestis, 49, 50, 167, 169 albobrunnea, 156 albofimbriatus, 127 alboluteus, 156 alboniger, 108 albonigra, 108, 169 alcalinus, 92 amara, 108, 116, 169 amethystea, 71, 72, 190, 191 amethystina, 71, 72 amethystinus, 71 amicta, 87, 167, 169 amictus, 87 ammophilus, 152 amoena, 109, 167 androsaceus, 119, 135 annosum, 63, 134 annosus, 63 applanatum, 60 applanatus, 54, 167, 169 areolatum, 118 arhizon, 98 arhizus, 98 ascarioides, 152 asper, 82 aspera, 82 atromarginatus, 100 atropurpureum, 86, 156 atrotomentosa, 122 atrotomentosus, 122 aurantiaca, 67, 103, 146 aurantiacus, 41, 67, 77 aurantium, 118 australe, 60, 134, 146 australis, 60 badius, 129 barsii, 83, 168 betulina, 81 bicolor, 72, 74

bloxamii, 156 bovinus, 61, 121, 146 brebisonii, 85 caerulea, 106, 108 caeruleum, 106 caesarea, 34 calamistrata, 68 calamistratus, 68 calyptraeformis, 156 campestris, 26, 135, 168 camphoratus, 74, 167 candolleana, 100, 103 candolleanus, 100 capillaripes, 88, 167, 169 castaneus, 129 castroi, 152 caudata, 101 ceciliae, 27, 167, 169 cervinus, 100 cibarius, 43, 67, 154, 155 cinerea, 46, 47, 48, 167 cinnamomea, 51, 53 cinnamomeus, 53 citrina, 28, 32 citrinum, 118, 130, 146 citrinus, 28 claroflava, 113 clavarium, 47 clavatus, 156 clavicularis, 88, 166 coliforme, 156 colossus, 156 commune, 117, 180 compactus, 156 conchatus, 81, 167, 169 conferendum, 57, 58, 166, 168 conferendus, 57 conica, 65 conicus, 65 coralloides, 47 corium, 41, 146 corniculata, 49, 167, 169 coronaria, 156 crispa, 120, 135 cristata, 46, 47, 48, 49


198

crocea, 28, 29, 31, 167 croceus, 156 culmicola, 156 cyanoxantha, 110, 111, 112, 146,

166 cyanoxanthus, 110 chlorinella, 92 chloroides, 109, 166 chrysenteron, 129 dealbata, 50 decipens, 76 decora, 127 delica, 111, 168 deliciosus, 75, 76, 136, 166 deliquescens, 56 densifolia, 111, 169 diatreta, 50 digitalina, 51, 167, 169 dupainii, 156 ectypa, 156 edulis, 40 elatior, 53 epipterygia, 89, 168 epipterygius, 89 equestre, 125 erinaceum, 156 erythropus, 40 eutheles, 69 excelsa, 30, 31 excelsus, 30 fasciculare, 104, 180 fascicularis, 104 fastigiata, 71 favrei, 156 fissilis, 127, 167, 194 flammea, 43 flavovirens, 125 flocculosa, 69, 168 flocculosus, 69 fraterna, 73, 190 fraternus, 73 freirei, 152 friabilis, 156 friesii, 44 fuligineoviolaceus, 156 fulva, 29, 31 fulvus, 31 fumosa, 38, 39, 166

fumosus, 39 furcatus, 112 fuscoviolaceum, 124 fusipes, 63, 168 galericulata, 89, 90, 146, 167 galericulatus, 89 galopoda, 90 galopus, 90, 168 gallaecica, 152 gemmata, 28, 32 gemmatum, 85 gemmatus, 32 globosum, 156 gloiocephala, 128, 135 gloiocephalus, 128 gracilis, 101, 168 graminicola, 49 grisea, 156 grossa, 47 heinemannii, 83, 84 hepaticus, 79 hepatochrous, 104, 105, 135 heterophylla, 112, 168 heterophyllus, 112 hirsuta, 68, 121 hirsutum, 121 horizontalis, 105 hybridus, 61, 62 hygrometricum, 37 hygrometricus, 37, 146 inaurata, 27 inclinata, 91, 92, 93, 94, 168 inclinatus, 91 inodora, 68 involutus, 96, 145, 146 ionochlorus, 156 junonius, 62, 135 junquillea, 32 laccata, 72, 74, 190 lacera, 69, 70, 168 lacerus, 69 lacunarum, 76, 77, 79, 166 laeta, 65, 66, 166 laetus, 65 laeve, 55, 56, 166 laevis, 55 lambinonii, 86 laminosa, 121

Índice de epítetos específicos

199

lanuginosa, 70, 167 lanuginosus, 70 lapponica, 156 lascivum, 125, 126, 166 lascivus, 125 lateritia, 73, 145, 146 leptocephala, 92, 167, 169 lividoochraceus, 53, 168 lubricus, 61 lucifuga, 69 luridus, 40 luteoolivaceum, 42, 168, 169 lutescens, 44, 124 macrorhizus, 83 maculata, 57, 91, 92, 93, 166, 190 mairei, 33 marginella, 50 melanotricha, 83 melanotrichus, 83, 84, 166 melanoxeros, 156 mellea, 37, 133, 134 melleus, 37 mesenterica, 124, 135 metata, 94 micaceus, 52 miniata, 66, 168 miniatus, 66 mirata, 94, 166 miratus, 94 mitissimus, 77, 168 molle, 86 molluscus, 41 mucifluus, 54 multizonata, 156 muscaria, 33, 34, 136 muscarius, 33 muscigena, 55 necator, 79 nigrescens, 85, 86 nigricans, 112 niveum, 156 ochracea, 123 ochroleuca, 113, 146, 169 odora, 156, 166 odorus, 156 oedohyphosus, 79 officinalis, 156 olympiana, 102, 166

ostreatus, 99 paludosa, 156 pantherina, 35 panuoides, 99 parasiticus, 119, 130, 136 pelletieri, 156 penetrans, 61, 62 percandida, 120, 166 perennis, 51 perlatum, 85, 135 permixta, 86 phalloides, 28, 32 pinophilus, 40, 167 platyphylla, 87 platyphyllus, 87 plumbeus, 79 polyrhizum, 119 porrinensis, 152 pratense, 128, 135 procera, 86, 135 procerus, 86 proxima, 74, 168 pseudoaeruginea, 114, 166 pseudogracilis, 101 pubescens, 51, 123 pulchella, 156 pumilus, 54 purpurascens, 156 purpurea, 21, 45 purpureum, 45 queletii, 40, 115 repandum, 64 rhodopolium, 59, 167, 169 rhodopolius, 59 rimosa, 71 rimosus, 71 rivulosa, 50 rivulosus, 50 roseolus, 107 roseus, 61 rubescens, 34, 35, 136, 146 rubicundulus, 96 rufescens, 64 rufus, 78, 168 rugosa, 47, 48 rutilans, 126, 127, 135, 168, 169 rutilus, 45 sapineus, 62


200

saponaceum, 126 saponaceus, 126 sardonia, 115 scaber, 80 scabrosum, 117 scabrosus, 117 scabrum, 80, 81 semiglobata, 105, 135 semiglobatus, 105 semiovatus, 95, 135, 167, 169 serifluus, 74 seynesii, 94 seynii, 94, 135 sibiricus, 156 sommerfeltii, 53 spadiceogrisea, 103, 168 spadiceogriseus, 103 spectabilis, 62 spissa, 30, 31 spissus, 30 spumeus, 128 squamosus, 103 staurosporum, 57 stillatitius, 54 stillatus, 56 subdulcis, 74, 78

submembranacea, 35, 36, 167 subovalis, 52 subtomentosum, 121 tabidus, 76, 78, 79, 167, 169 tenera, 52 tinctorius, 98 torminosus, 79 torulosus, 97, 134 tricuspidatus, 100 turci, 108, 116 turpis, 79 umbrinum, 86 vaginata, 28, 31, 33, 36, 166 validus, 31 variata, 110, 166 velutipes, 59 vellereus, 80, 168 vermicularis, 48 verrucosum, 118, 130 versicolor, 123 violaceolivida, 96, 97, 166 viscosa, 43, 49 vulgare, 118 vulgaris, 88, 107, 120 xanthophyllum, 42

Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia (Tui...

Documents

Transcript of Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia (Tui...