as cunchas A5 -...

medio ambiente

Caderno de actividades didácticas

As cunchas

Guías informativas

XUNTA DE GALICIA

Unidades didácticas

As cunchas

1

Parque Natural doComplexodunar deCorrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán

Observa a cor da area. Ten relación coas rochas que rodean a praia?

........................................................................................................................

Sabes de que material son os grans de area brillantes?

........................................................................................................................

E os que son completamente brancos?

................................................................................................

ActividadeCal é a composición da area?

1Postos os pés na area da praia, a pregunta que percorre a nosa mente é, sendúbida, de onde vén tanta area? E, por suposto, é aquí na praia onde debemosbuscar a resposta.

Recollede un puñado de area e poñédea sobre unha cartolina de cor escura.Cunha lupa tratade de observar os diferentes materiais dos que están compos-tos os grans de area, intentando definir a súa procedencia; axudádevos utili-zando a seguinte táboa:

TIPO DE MATERIAL PROCEDENCIA TAMAÑO


As cunchas

Parque Natural doComplexo

dunar deCorrubedo

e Lagoas de Carregal

e Vixán

2

ActividadeAs cunchas que atopamos na praia

2Unha atenta análise das cunchas que atopa-mos na praia permite unha aproximación aocoñecemento das comunidades de moluscosque ocupan os fondos próximos.

Se vos fixades ben, a maior parte delas corres-ponden aos seguintes dous tipos:

Os gasterópodos mariños son parentes próximos doutros animais terrestres

de cales? .........................................................................................................

en que se diferencian para que uns sexan de mar e outros de terra?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

O segundo tipo de cunchas son as dos bivalvos, por que se lles chama así?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Facede dous grupos coas cunchas que acabades de recoller:

- Un grupo coas cunchas dos gasterópodos.- Outro grupo coas cunchas dos bivalvos.

Gasterópodos

Bivalvos


As cunchas

3


Que beneficios credes que lles proporcionou esta evolución?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Os gasterópodos, como xa sabedes, poden retraerse no interior da súa cuncha,pero, como pechan a entrada?

........................................................................................................................

ActividadeOs gasterópodos

Agora centrádevos nas cun-chas que son parecidas ásdos caracois. Facede unesquema xeral destas cun-chas e tratade de localizar asseguintes partes:

- Ápice- Voltas da espiral- Sutura- Sifón- Labio interno e externo- Costelas espirais- Filamentos espirais

As cunchas dos gasterópodosevolucionaron desde primiti-vas cunchas en forma deescudo dorsal ata as actuaisformas enroladas en espiral.

Ás veces atopamos pola praia unhas estruturas calcariasque teñen a seguinte forma.

Din as crenzas populares que lles traen sorte aos que asatopan. Ánimo, ao mellor atopades algunha!

Son algunhas das pechaduras que utilizan os gasterópodos para illar a súaentrada; son os opérculos, comunmente chamados “ollomaus”. Estes cheganata a beira porque están feitos dun material moi resistente. Outro tipo de opér-culos, ao seren máis brandos, non os podemos ver na praia.

3


As cunchas


dunar deCorrubedo


e Vixán

4

Clasificade as vosas cunchas en levoxiras ou dextroxiras.

Cantas tedes de cada tipo? Levoxiras Destroxiras

Os gasterópodos caracterízanse por teren o corpo brando e dividido en tres partes:

- A cabeza- O manto e masa visceral- O pé

Onde cres que están localizados os órganos sensoriais?....................................

A rádula está localizada na boca. Para que lle serve?.............................................

........................................................................................................................

Que estrutura ten?............................................................................................

Que funcións ten o pé?.....................................................................................

Como cres que se desprazan?...........................................................................

Por certo, como fabrican a cuncha?........................................

...............................................................................................

Fixádevos agora nas cun-chas que están desgastadaspolo mar. Observade o seu interior: asespiras xiran en torno a uneixe chamado columela.Mira se a columela é oca. Seé así, busca na parte deabaixo, terá un buraquiñopolo que se abre ao exteriorchamado embigo. Fai un esquema desta cuncha.

Agora observa as espiras. Xiran cara á dereita ou á esquerda?

Se xiran cara á dereita, trátase dunha cuncha levoxira, e, se xiran cara áesquerda, será unha cuncha dextroxira.


As cunchas

5


A lapaFai un esquema onde repre-sentes a forma da cuncha.

Fíxate no interior e no exte-rior da cuncha.

Esta é unha desas cunchas que aparecen na praia e non pasan desapercibidas.

Que forma ten?................................................................................................

Na superficie da cuncha aparecen uns buraquiños. Cantos son?..........

¿Para que lle serven?...................................................................

A peneira

Que diferenzas atopas?....................................................................................

A que se deben?...............................................................................................

Fíxate nas liñas concéntricas da cuncha. Sabes que son?...................................

........................................................................................................................

As lapas son herbívoras. Hai dúas especies moi semellantes, pero unha delas(Patella vulgata) ten maior resistencia ao desecamento ca outra (Patella inter-media). En que zonas do litoral vivirá cada unha delas?

........................................................................................................................

Como fan para protexerse da embatada do mar?

........................................................................................................................

Desprázanse ao longo das rochas ou permanecen sésiles?................................


As cunchas


dunar deCorrubedo


e Vixán

6

O corniñoÉ unha cuncha sólida e de forma cónica.

Fíxate na canle sifonal, como a ten?.................................................................

Adoitan vivir na rochas, entre mexillóns e arneiróns, a que é debido?

........................................................................................................................

As cunchas desta especie teñen cores variables, ¿sabes por que?

.......................................................................................................

...................................................................................................

Fíxate no interior e no exterior da cuncha. Son iguais?.........................................

Que ten na parte de dentro?.............................................................................

Sabes se a nácara ten algunha utilidade para o home?......................................

........................................................................................................................

As peneiras xeralmente viven no nivel máis baixo do intermareal. Por que?

........................................................................................................................

Teñen un pé moi desenvolvido que fai firme suxeición á rocha. Deste xeito,para poder separalas do substrato, compre utilizar un instrumento.

Sabes de cal estamos a falar?............................................................................

Investiga outros nomes populares que teña a peneira:

........................................................................................................................

No lugar de Corrubedo ten un nome moi curioso. Apúntao.

........................................................................................................................


As cunchas

7


As tres especies son herbívoras. Que comen?...................................................

O caramuxo común ten unhas glándulas no pé que segregan un mucus queadhiren os labios da cuncha á superficie da rocha. Para que fai isto?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Viven todas na mesma franxa litoral?................................................................

“... La modestísima mincha, Littorina litorea Linneana, que nos dan un puñado en unplato acompañado de unos alfileres con los que vamos a buscar dentro de la concha elmínimo pero sabroso bocado, ¡qué variedad de nombres y qué expresivos! Bígara obígaro en el Cantábrico gallego, y caramencha, caramuxo, en la Rías Bajas, y luego, aquíy allá, cornecho, corniño, cuco, freiriño, es decir, monjita y meiga, meiga dor mar meixacan, mincha, mínchara, mintiña.... Y así con cada fruto de mar o con cada pez: Parececomo si los marineros gallegos se hubiesen pasado toda la vida, y a lo largo de las gene-raciones, buscándole nombres.”

“Fauna Marítima Gallega”Álvaro Cunqueiro

E ti, como lle chamas?........................................................................................

Cres que o nome científico tamén varía coas zonas? Por que?

........................................................................................................

....................................................................................................

Existen tres especies de caramuxos:• O caramuxo é a máis coñecida por nós, xa que é comestible: Littorina lito-

rea. O ápice da cuncha é agudo.• O caramuxo anano, de tamaño máis pequeno que o anterior: Littorina neri-

toides. Ten o ápice da cuncha agudo.• O caramuxo chato, Littorina litoralis, resalta polo seu ápice obtuso e as súas

espiras discretamente debuxadas.

Os caramuxos


As cunchas


dunar deCorrubedo


e Vixán

8

As costureirasCon este nome popular coñécense varias especies distintas pero moi seme-llantes: Monodonta lineata, Gibbula umbilicalis...

A cuncha da primeira ten dúas características que a diferencian: o debuxo enzigzag en cores púrpuras e un dente achatado que ten no interior da abertura.Observa nas cunchas que recolliches se tes algunha deste tipo.

Cantas espiras ten?..............................................

Están moi marcadas?...........................................

Encóntrase sobre rochas, fendas ou charcas, na zona próxima ao nivel supe-rior da marea, por que?

........................................................................................................................

O mesmo que os caramuxos, estas cunchas tamén son consideradas mariscomenor, por que?

........................................................................................................................

Outra costureira é a Gibbula umbilicalis. O seu nome científico fai referenciaa unha característica da cuncha, a cal?

........................................................................................................................

Fíxate na parte de abaixo da cuncha, por que ten ese furadiño?

........................................................................................................................

Esta especie é carnívora, que cres que come?

........................................................................................................................

Tendo eses hábitos alimentarios, onde pensas que pode vivir?

........................................................................................................................

Trata de descubrir outros nomes populares cos que se coñecen estas especies

...........................................................................................


As cunchas

9


O ligamento permite a abertura das valvas, pero quen son os encargados

de pechalas?....................................................................................................

Cal cres que é o punto por onde comeza a medrar a cuncha?

........................................................................................................................

O crecemento da cuncha vaise marcando en liñas concéntricas;trata de observalas nas valvas que atopaches.O corpo dos bivalvos está comprimido lateralmente e dividido en:- Pé: situado en posición ventral - Manto, que cobre a masa visceral

Fíxate nas cunchas que recolliches e trata de ver a impresión que deixa obordo do manto no interior das valvas. É continua ao longo da cuncha?

........................................................................................................................

Hai bivalvos que poden vivir enterrados no fondo.

Coñeces algún exemplo deste tipo?..................................................................

Como pensas que fan para alimentarse e respirar?

..............................................................................................................

Que adaptación cres que teñen para poder enterrarse no sedimento?

...................................................................................................

ActividadeOs bibalvos

Caracterízanse por teren acuncha formada por dúas val-vas; iso significa que na vosaman tedes a metade da cun-cha, é dicir, só unha valva.

Agora fixádevos na estrutura desavalva e situádea no esquema: - A charneira, articulación dentada- O ligamento- O ápice- O bordo anterior- O bordo ventral- O bordo posterior- Músculo adutor anterior- Músculo adutor posterior

4


As cunchas


dunar deCorrubedo


e Vixán

10

Outros en cambio viven en terreos rochosos; nalgunhas destas especies o pé segre-ga unha especie de peliños, chamados biso, que utilizan para fixarse á rocha;

coñeces algún exemplo destes bivalvos?...........................................................

Hai outros que se unen ao substrato por medio dunha especie de cemento;

pon un exemplo...............................................................................................

Fai un esquema da valva dunmexillón indicando o lugar poronde se fixa ao substrato, o tama-ño, a cor e a forma dos bordes.É unha especie que vive fixadanas rochas, polo tanto, nonnecesita sifóns para alimentarsenin para respirar, pero ¿comocres que o fai?

O mexillón

........................................................................................................................

Os mexillóns son capaces de filtrar 8 litros de auga por hora.

Fíxate na parte externa da cuncha, está ocupada por algún outro individuo?

........................................................................................................................

Pensas que lle supón algunha vantaxe?............................................................

Gran cantidade de mexillón cultívase en bateas, pero o que está nas rochas

é comestible?...................................................................................................

Cal é a arte de pesca que se utiliza para capturalo?..............................................

A cuncha do berberecho ten unha cor branca-amarelenta e é case circular.Fíxate na súa superficie, presenta costelas radiais ben marcadas,

cantas costelas ten?..................................................................

Presenta liñas de crecemento?.................................................

O berberecho


As cunchas

11


O berberecho vive enterrado na area, polo que ten sifón para alimentarse erespirar, aínda que é moi curto. Que supón isto para o berberecho?

........................................................................................................................

Pódese capturar a pé ou en embarcación, por que?...........................................

........................................................................................................................

Por que teñen ese nome?

..................................................

..................................................

Fai un esquema da cuncha.

As navallas

Se entre as cunchas que atopastes tedes unha de cor entre parda e morada,coa superficie ben lisa e quebradiza, tedes unha cadelucha.

É máis longa ou máis ancha?......................... Que forma ten?.....................................

Aínda que a superficie é lisa, como é o bordo?.................................................

Na cara interior, que cor ten?....................................................

Onde cres que vive?.................................... É comestible?................

A coquiña

Que tamaño ten?...............................................................................................

Fixándote na súa forma, como cres que vive?

.........................................................................................................................

As artes que se utilizan para a súa captura son: á man, co sacho, co rastro dasnavallas ou por mergullo; desde onde ata onde se poden atopar as navallas?

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................


As cunchas


dunar deCorrubedo


e Vixán

12

A cuncha está formada por dúas valvas iguais, fráxiles, de cor entre amarela e castaña e de forma case oval.

Como é a superficie?........................................................................................

Ten dous sifóns moi longos, que vantaxes lle ofrecen?

........................................................................................................................

A cadela

ActividadeA música e as cunchas

5 Eu soio queroque ti me deixescunchas para repinicare que nos días de festasalgan todos a bailar

Miñas cunchas, miñas cunchas,de cor nacarado,soade ben para que chegueo meu amor de contado.

Miñas cunchas (Pandeirada)Trillo-Iglesias

Hai un tipo de cunchas que se empregan como un dos instrumentos popula-res para tocar a pandeirada,

Sabes cales son?.................................................................................................

E das dúas valvas, cal se utiliza?...................................................................................

O ritmo da pandeirada conséguese facendo soar as cunchas dúas veces para baixoe unha para arriba. ¡Inténtao! Non é difícil.

Edita: Xunta de Galicia - Consellería de Medio AmbienteIdea orixinal e realización: cem, s.coop.galegaDeseño gráfico: Mazaira grafismo, s.l.Impresión: Edym, s.l.Depósito Legal: C-2262/2004

Impreso en papel 100% reciclado, libre de cloro e certificado

Unha vez que rematemos as actividades, regresamos á praia e devolvemos ascunchas, co fin de que co tempo, pasen a formar parte da area.

as cunchas A5 -...

Documents

Transcript of as cunchas A5 -...