Arrainak ura baino

Atarian

Neuk ere ez dakit oso argi zer dela eta hasi naizen idazten. Batez ere, ez

dakit zertarako, eta okerragoa dena, ez dakit norentzat hartu dudan berez

ez dagokidan lan nekez ikaragarri hau. Ez dakit neure buruarentzat ari ote

naizen, balizko irakurle urrunen baten itxaropenean idazten dudan, edo

epaile jaunarentzat hasi ote naizen behar ezezagun eta estreineko

honetan. Pirata bakartien antzera, egunen batean, akaso, kristalezko botila

batean sartuko ditut orriok guztiok itsasora jaurti baino lehen, edo erre

egingo ditut eskuak berotzeko hiri handietako eskaleen antzera, edo,

besterik ez bada, suaren garrak zein kezko zirimola urdin ederra sortuko

duen begiratzeko. Ez dakit.

Kontua da aspaldiko egunotan erotzeko zorian naukan halako barne

sukar batek bultzatu nauela letra hauek izkiriatzera, bere isatsari segika

hasten den zakur eroaren moduan, jira eta buelta, ezer mamizkorik

harrapatzeko segurantzarik gabe. Bizkarraren erdian azkura pizten denean

bezala, eskuak iristen ez diren lekuan ezin hazka eginda nago, eta behiak

arbolaren kontra igurtziz egiten duen legez uxatu nahi dut erraietako

ezinegon zital hau, nolabaiteko letrok idaztearen bitartez.

Ez dakit, ordea, hastapen honetatik begiratuta, porturen batera iritsiko

ote naizen edo poesiako itsasuntziak bezala, nabigatze hutsarekin

kontsolatu beharko ote dudan. Horregatik idazten dut agian, nabigatze

hutsagatik, idazte beragatik soilik, pultsio eta oldar argigaitz batengatik,

katuak jolasean arratoia itotzen duenean, elikatzeaz gaineko beste zeregin

larriago baten bultzadagatik egiten duen bezalaxe.

Hasi baino lehen dakit, gainera, hitz hauek ez dutela nire arimaren

tamainarik emango eta herrenak izango direla idatzitako letra baldar hauek.

Nire egarririk ez dela itoko ur honetan ere badakit, hainbesterako itsasorik

ezin baitu sortu, idazlea baino gehiago, badaezpadako eskribaua baizik ez

den gizon honen abileziak. Hala ere zilegi bekit paperean hustutzea neure

barnean lekurik aurkitzen ez duen uholde hau. Zilegi bekit, baten bat nire

hitz hauentzat helbide gerta daitekeen itxaropenean lasaitzea.

Zehatz esan dezaket, noiz eta zergatik piztu zitzaidan esan behar dudana

kontatzeko gogo bortitz hau, noiz eta zer dela eta ernetu zitzaidan eraman

ezin dudan azkura izugarri honen harra: duela hilabete eta erdi gertatu zen,

Madrilgo Auzitegi Nazionalean. Juan de Juanes Ramirez epaile jaunak,

ehundaka galdera egin zidan epaiketan, gutxi gorabehera lehenago

komisarian, zarata eta matraileko artean egin zizkidatenen antzerakoak.

Noiz, nola, norekin eta, batez ere, zergatik galdetzen zidan Epaile Jaunak.

Zergatik egin zezakeen ni bezalako gizon batek halako gauza ikaragarria.

Epaile profesionalaren arropa beltzen azpian eta, aldi berean, gainetik,

gizona ikusi nuen ezkutaturik, pertsona, eta hura ere aritu zitzaidan

galdezka, nik egindakoa inola ere ulertu ezinda. Jakinmina ez zen

epailearena soilik, gizonarena ere bazen gauzak nola eta zergatik gertatu

ziren ulertu nahi hura.

Itaun guztiei erantzuten saiatu nintzen ni epaiketan, hazturaz bainaiz

egiarekin edonora joan litekeela pentsatzen duten inozo horietakoa.

Haizearen kontra tu egiten denean bezala, gezurra eta erdibideko egia,

azkenean norberaren aurka etortzen diren bumeranak baino ez direla izaten

sinetsita bizi izan naiz beti. Hala erakutsi didate etxean. Egia bakarrik da

egia, eta beste guztiak txantxak. Tinko gordetzen dudan sinesmen

apurretakoa da hori. Denborarekin norberaren muturrean errebentatzen

diren arrautza ustelak baizik ez dira izaten gezurrak. Horregatik saiatu

nintzen argi eta zuzen erantzuten epaile jaunak galdetzen zidanari, gainera,

nik dagoeneko ez daukat zer ezkutaturik inori. Agerian dauzkat bertuteak

eta akatsak, batere lotsarik gabe, betaurrekorik gabe ibiltzera ausartzen

den itsua bezala. Berdin dit horrek, azalik ukitu ere ez baitit egiten

gainerako guztiok uste duzuenak edo nik egindakoaz pentsa dezakezuenak.

Zer dira, bada, gainontzeko guztiak? Zer zarete niri begira zaudeten

horiek guztiok kasualitate hutsa baino? Ehun urte lehenago edo ehun urte

beranduago sortu banintz, ez zinatekete nire garaikide izango. Zuen aitona

edo biloben denborakoa izango nintzateke eta zuek ez zenukete Simon

Azkueren entzuterik ere izango. Halakoxea baita bizitza, errotatik behin

bakarrik iragaiten den ur azkarra. Azkarregia, esango nuke, baldin eta nire

pentsamenduak baten batentzat ezer balio baleza.

Barnean daukat nik, esan bezala, azkura. Barnean eta ez beste inon. Ez

dago hori sendatuko duen ukendurik. Ez dago beste sendagairik norberaren

ezagupena eta benetako aitortza egiazkoa baino. Horregatik abiatu nahi dut

epaile jaunak galdetutakotik, berak eginiko galderen artean bai baitzen bat,

zehatz erantzuten asmatu ez nuena edo, behinik behin, ez zena nik nahi

bezain garbi geratu.

Esan bezala, ez naiz idazlea eta ez dakit lerro hauen bidez gauzak behar

bezala kontatzen asmatuko ote dudan, baina ez zait beste biderik

bururatzen ataka honetatik irteteko. Arrantzarako kainaberaren punteran

sortzen den korapiloa lehenbailehen askatu behar da baldin eta ez bada

aparailu guztia alferrik galdu nahi. Astia daukat, gainera, astia franko,

kartzela honetan nahi dudan guztia idazteko, nahi dudan guztia pentsatu

eta erabakitzeko. Nahi dudan guztia lau haizeetara zabaltzeko, baldin eta

letra hauek, lehenago esan bezala, ez baditut poxpolo baten menera

jartzen.

Gordetzen nauen ziega honetan, munduko ziega guztietan bezala,

marraskiloaren gainean eserita etortzen den jockeya baizik ez da izaten

denbora. Hemen ezerk ez du presarik eta azkarren ibiltzen dakiena,

pentsamendua izaten da, azkarregi jarritako filme baten antzera.

Derrigorrean babesten nauten lau horma hauen artetik, ezinezkoa den

lurrikara batek bakarrik atera nazake, hondamendi latz batek aska nazake

zuek denok izendatu duzuen legeak ezarritako nire patutik. Ez beste ezerk.

Preso nago kartzela honetan, ni bezalako piztietatik babesturik egin

dezazuen lo zuek denok.

Agi danean, exajeratu samarra naizela iritziko zenioten, honez gero, nire

lehen hitzok irakurrita. Zeuon kontura doa erabaki hori eta, egia esan,

berdin dit horrek, deliberatuta baitaukat hitzon hasieratik bertatik azalik

gabeko mamia naizela, harategietako gakoetan zintzilikatzen dituzten

arkume larrutuak bezala. Giharra naiz, urdaia eta hesteak, zainak eta odol

tutu guztiak agerian, horniduretarako beta eta gogorik ez daukan okela zati

gorri hutsa. Algara sortzen didate zuen eguneroko bizi behar miskel, burges

eta epelaren gorabeherek. Farregarria gertatzen da niretzat zeuen andre

edo gizonak benetan azkenengoz noiz maitatu zenituzten pentsatzen

hastea, edota zeuen seme-alaben gorabeherekin nola kezkatzen zareten

ikustea. Irria baino gehiago, algara eragiten dit hurrengo pausoa eman

erabakitzeko, makulu bila nola zabiltzaten ikusteak. Gizakiak egiazki izan

behar lukeenaren itzalak baizik ez zarete, horma isolatu bateko zuri-

beltzean zintzilikatuta.

Funtsean ez dut zeuen zorigaitzaren iturriaz kezkatu nahi. Ez nau zuen

bizimodu eskasaren kezkak ukitzen. Ez dut pentsatu ere egin nahi zenbat

denbora alferrik galtzen duzuen, telebistaren argi urdinari begira. Etxetresna

zena, arau bilakaturik dabilkizue, lege eta pentsakera ororen ama bakar

bihurtutrk. Badakizue hor ez dagoela zorionik baina ez zarete bestela

jokatzera ausartzen. Koldarrak zarete zeharo, adorerik batere gabeak.

Hipnotizaturik behatzen diozue egunoro ordu luzez eta damutu egiten

zarete egunoro, bihar berriro jokabide antzu berbera errepikatu baino

lehenago. Izorra zaitezte denok. Asper zaitezte koldarrok, sinets ezazue

sinestsi ezina eta heriotzeko orduan, egin ezazue nigar, alferrik galdutako

denbora guztiaren damuaz.

Ez dut jakin nahi zein egunkari irakurtzen duzuen eta non argitaratzen

dituzuen zuen amonaren eskelak. Nik ez dut telebistarik ikusten, ez dut

egunkaririk irakurtzen, ez dut irratirik pizten. Aspertu egiten naute kontu

horiek guztiek, film kaskar eta luzeegi batek bezainbeste. Ez naiz mundu

honetakoa. Zorionez haratago bizi naiz ni. Gorago, zuen kezka eta ohitura

ergel eta arrunt horietatik askoz harantzago nago. Lili txiki bati

begiratzeagatik eztirik gozoena mesprezatzen dakien hartza naiz ni. Mami

hutsa naiz eta mamia bakarrik dut gose. Funts gorritik elikatzen naiz, azal

guztiak zeuentzako utzita. Txerrijanik ez da sartzen nire begi-belarrietatik,

alferrikakoak ez baitu kausitzen lekurik nire baitan.

Horregatik, esan bezala, libratu ezinda nabil epaiketaren egun haren

akordutik. Ez nuen egia ezkutatzerik nahi baina ezin izan nuen, hala ere,

egia osorik aitortu, eta horixe dut damu bakarra nik gaurdaino egindako

guztien artetik.

Berehala konturatu nintzen gauza guztiei ipi-apak eta ñabardura orori

osoro erantzuteak luze joko zidala egun hartan, eta ez zela auzitegi bat

halako luzamenduetan ibiltzeko moduko lekua. Bestetik, lotsa pirrin bat ere

ematen zidan han, hainbeste kamera, kazetari eta jenderen aurrean, neure

barneko kontuak argitaratzen hasteak. Horregatik erantzun nion sotilki

epaileari.

—Emakume batengatik, epaile jauna, emakume batengatik.

Auzitegian bilduta zeuden ikusleetako askok, purrustadak eta algara

zinikoak bota zituzten eta ordura arte erabateko seriotasunean eramandako

epaiketa oilategi harro bihurtu zuten. Kikirikokoka hasi ziren han bilduta

zeuden guztiak, kazetari ugariak barne, eguzkitara ateratako oiloak bezala.

Fiskalak eta abokatu akusatzaileen andanak ere elkarri egin zioten murmurio

belarrira nire hitzak entzun bezain azkar. Nire atzeko ilaran “Y un huevo’’1

esan zuen ozenki gorbata horiz jantzitako gizon lodi batek. Ezagutzen nuen

lehendik: Madrilgo Burtsako langileen ordezkari sindikala zen, lehenago

komunista izandakoa. Zurrunbiloaren erdian, ondotxo jantzita ez ote zegoen

pentsatzeko astia eduki nuen eta gauzak nola aldatu diren ere pentsatu

nuen, ni gazteagoa nintzen garai urrun haietatik hona.

Unibertsitatean ibili nintzen denboretan gauzak ez ziren horrela. Orduan

ordezkari sindikalek eskaleen antza edukitzen zuten euren bizar zabar,

trikota ilun eta praka zaharkituekin, eta beti barkatu behar izaten zitzaien

tabernako gastua, jakinekoa baitzen zeukaten diru apurra multikopista eta

tinta erosten gastatzen zutela iraultzaile bulartsu haiek. Eskuak apropos

uzten zituzten garbitu gabe, langileenak bezalakoak izan zitezen. Sudurra

beti eduki dut nik zorrotza eta higuin pixka bat ematen zidaten orduan ere

hamaika bider txiza egin eta, eskuak garbitzeke, horrexen usaina hartzen

bainien nien nik batez ere sindikalistei, irakindako izerdiarena, ondo garbitu

gabeko zakil eta sexuarena.

Badakit gaur kontu hauek guztiak ez direla berdin eramaten eta agian

inori ez diola ardura halako gauzak zenbat aldatu diren jakiteak, baina bi

usainetako batekin geratzekotan, nahiago dut nik lehengoen txiza eta

tabako beltzaren usain gehiegizkoa, gaurkoen after shave merkearena

baino. Brummel, Floid, Williams eta mila pezetatik beherakoak erabiltzen

dituzte barra-barra.

Gorbata bat jantzi baino lehen, San Bartolome berrituak izateko prest

egoten ziren guztiak orduan. Larrua galduko zuten lehenago, gorbata jantzi

baino. Orain ez, antza, orain dena da zilegi eta lehen kontraesana zena,

aurrerapenaren azalez jantzita dabil. Neu izango naiz, seguruenera, trena

garaiz hartu gabe geratu dena. Hobe horrela, inora ez daroan garraioaren

menpekotasunak ordaintzen ibiltzea baino.

Epaigelako sindikalista pitoa baino atzeragotik, azkenengo iladatan

zegoen andre batek arnasa guztiak bota zituen niri oihuka, intzirika esango

nuke.

— ¡Asesino! ¡Terrorista! —egin zuen oihu, poliziek aretotik tatarrazka atera

baino lehen. Epaigelatik kanpo zegoela ere, berdin jarraitu zuen alargun

hark eta aretoko zarataren gainetik eta sarrerako atetzarren atzetik

entzuten genion denok behin eta berriz bere intsistentzia— Asesino,

terrorista, cabrón!2

Lekaiotan ere ez zuen lan kaskarrik egingo halako birika eta eztarriarekin.

Aurtengo Irrintzi leihaketako irabazlea, ahuntzaren eztula, haren aldean.

Gauzak zeuden egoeran egonda, bazirudien eroaldi bat-batekoa piztu

zutela nire hitz apur haiek epaiketa hurbiletik eta bertatik jarraitzen zuten

guztien artean. Epaileak isilik egoteko erregutu zien denei, eten egingo

zuela epaiketa bestela, eta berriro egin zidan galdera —Le repito la

pregunta—3 esanez,

—Señor Azkue, usted ha afirmado repetidas veces en su declaración que es

un hombre pacífico, incluso pacifista. ¿Por qué dinamitó el edificio de la Bolsa

de Madrid? Explíquemelo, por favor4 .

Zurrunbilo zaratatsua isiltasun gordin bihurtu zen. Erabatekoa. Kukua

entzuteko zain zeudela ematen zuen. Belarri guztiak jarri ziren neuri erne,

nire ekintza izugarriaren arrazoia nola agertuko nuen irrikitan. Denak neuri

so. Arnasotsik ere ez zen entzuten ahal eta ozenagoak ziren gainerako

epaigeletatik etorritako zaratak, geurean sorturikoak baino. Euli bat hegaka

pasatu izan balitz, Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren burrundara sortuko

zukeen.

Isiltasun erabateko hark eskola garaiko etsaminak ekarri zizkidan gogora,

irakasleak “Vamos a comenzar el examen, silencio por favor”5 esaten

zuenean bezala. Orduango hura ez zen borondatezko isiltasuna izaten, han

denek baitzeukaten zer esana eta zer iritzia, sekula baino gehiago gainera.

Hala ere, isilik egon behar. Epaiketan ere denek zeukaten nik egindakoari

buruzko ustea eta zeresana. Guztiek zekiten nire berri, neronek baino

gehiago. Nik, ordea, lehen aipatutako egiarenganako zaletasunarengatik,

gauza bera erantzun nion epaileari. Nire hitzak itzultzen ziharduen itzultzaile

eskasa alde batera laga eta zuzenenean erantzun nion, epaiketan

lehenbiziko aldiz gaztelaniaz mintzatuz.

— Por una mujer, señor Juez, ya se lo he dicho anteriormente6.

Berriz ere piztu zen burrundara gelan, eta epaileak builaka aretoa

hutsaraziko zuela hirugarrenez mehatxatu arte, ez zen han isiltasunik lortu

ahal izan. Teknikariek telebistako kamerak biratu egin zituzten jendearen

builak jasotzeko, nigandik haien lente eta objektiboak lehenengo biderrez

apartatuta. Albistegietako izar izateari utzi nion une batez eta irribarre

egiteko ustiatu nuen unea. Gehiago neure burua lasaitzeagatik, barre egite

aldera baino.

Neguko alkandora bat neukan jantzita eta bero egiten zuen areto

barruan. Dena zen egurrezkoa, dena oihal gorrizkoa, eta eraikuntza

materialeek biderkatu egiten zuten hainbeste gorputzen arnasak eta izerdik

eragindako sargoria. Hainbeste jenderen lurrunak eta telebista kamerentzat

egokitutako argiaren laguntzaz hogeita hamar gradutik gora egingo zuen

seguru han barnean. Egunkaria zerabilen kazetari eta ikusle zenbaitek

haizemaile gisa, aire apur baten freskatze bila. Jarrita neuzkan eskuburdinek

laga zidaten era traketsean atera nuen mukizapia boltsikotik eta

ezpaingainean eta bekokian biltzen zitzaizkidan izerdiak xukatu nituen, zela

edo hala. Bero egiten zuen bai, bero galanta, baina ez nengoen inola ere

urduri. Hobeto esan, ez neukan urduri egoteko arrazoirik.

Nik ez dakit gezurrik esaten, eta egia osoa ez bada ere, ez nioen gezurrik

egindako guztia emakume batengatik egin nuela esaterakoan. Euskaraz,

erdaraz eta hala nahi bazuten, txineraz, nik egindako guztia, emakume

batengatik egindakoa zen. Harenganako sukar eder batengatik. Oroitzen

naizen bakoitzean, oraindik ere azala eta haragia ernetzen zait gustuz,

egindakoaren balentriagatik. Ez nuen neure burua zuritu nahi, beraz, neu

bainintzen Madrilgo Burtsaren Etxea lehertarazi nuena, neu sarraskiaren

errudun bakarra, baina egin, emakume batengatik egin nuen egindakoa,

nahiz eta emakumeak berak guzti honetaz fitsik ezin jakin. Areago,

komunikabideetatik jakindakoa baizik ez zuen ezagutzen gaixoak.

— Izugarria gertatu duk. Enteratu al haiz gaur goizean Madrilgo Burtsa

Etxean izandakoaz? —galdegin zidan iluntzean etxera sartu nintzenean,

musu azkar bat emateaz batera.

— Bai, zer edo zer entzun dinat hegazkinean. Handia izan dun?

— Handia ez, demasekoa. Hamazazpi hildako, hogeitaka zauritu eta duela

mende bat jasotako eraikin paregabea guztiz birrindurik. Ez duk ezer zutinik

geratu, ez eta zutabe bakar bat ere. Telebisioan ikusi diat. Sekulako

triskantza.

Nik ez nuen hartaz mintzatu nahi izan, nekaturik nentorren bidaiatik eta

eskumaleta gelan laga ostean, afaltzeko ezer ba ote zegoen galdegin nion

sukaldera sartu nintzenean.

— Barbarinak labean erreta, eta aurretik entsalada edo zopa. Heuk erabaki.

Ez, nire emazteak ez zekien fitsik nik egindakoaz. Are gehiago, ni horrelako

ezer egiteko gai izan nintekeela pentsatu ere ez zuela egiten esango nuke.

Ez eta burutik pasatu ere. Ezin baita sekula pentsatu, izurdeak marrazoaren

hortzak dituela edo ni bezalako morroi gezak halako balentria burutu

dezakeela. Perrexilak ez daki eta ez du jakingo sekula masustarik ematen.

Berarentzat, nire emaztearentzat, Madrildik nentorren bai, baina Europako

Batasuneko ginekologook egindako bilera nazioartekotik, ez beste inondik.

Eta ez zebilen oker, bilera hartan egoteko astia ere eduki bainuen Madrilgo

Burtsa Etxea lehertarazi nuen egunean bertan. Beste bost kiderekin

mahaiburuan eserita gainera.

— Umeak non ditun? —galdegin nion, oilategia txitarik gabe somatu

nuenean.

— Txikia gure ohean duk. Besteak amonaren etxean geratuko dituk lotan

—erantzun zidan, hiru haurrek etxetik kanpora gaua pasatzea gauzarik

arruntena balitz bezala.

— Zer dela eta?

— Gaur hirurogeita hamar egiten zitian amonak eta berarekin nahi zizkian

denak. Baietz esan zioat, bihar larunbata dela eta eguerdia baino lehen

joango garela euren bila. Geuretzat ere behar diagu bake pixka bat,

schatz7.

Ez, nire emazteak ez zekien deus, zinez, nik Madrilen eragindakoaz. Horixe

zen arazoa, hain zuzen ere, berak ez zekiela fitsik eta nik ezin niola neuk

burututakoaz ezer esan. Horixe zen neure zorigaitzik handiena: maite nuen

andreari, beragatik egindako balentria ezin, inola ere, aitortu.

Trajediak bilbatu ohi dituen bi aldeak nituen neurekin: handitasuna eta

txikikeria, urrea eta gorotza. Bera itsuki maite nuelako lehertarazi nuen

Madrilgo Burtsa, prestaketa luze eta zorrotzaren ostean. Bera irabaztearren

egin nuen hori. Beti neure ondoan gordeko nuen itxaropenean. Neuretzat

erabat eta oso-osorik behin betiko irabazteko. Neure emaztea gabe

ezgauza bainaiz ni, oihalik gabeko aterkia edo bela ontzia bezalakoa. Baina,

aldi berean, gertaera handien txikikeria ere ematen zion nire ekintzari inori

neuk egindakoa ezin aitortzeak, ilargiraino hegaz igo, eta inori ez esatea

bezala zen hori niretzat. Lehertu behar zitzaidan barrenean nik

egindakoaren aitorpena eta harrotasuna baina isilik egotea baino beste

biderik ez neukan, baldin eta ez banuen pikutara bidali eta indarrik gabe utzi

nahi egindako ahalegin guztia. Loteriako sari handia egokitu eta inori aitortu

ezin diotenen senitartekoa nintzen.

Nire portaera ulertu nahi bada, urrutira joan beharra dago, ordea.

Gertaeren iturrira, hamar urte atzera, emaztea ezagutu nuen garaietara,

egunero egunkarietan ospetsu gisa agertzen hasi nintzen denboretara:

“Azkue ginekologoak lortu du estrainekoz haurrak laboratorioan egiteko

metodo ziurra” ekarri zuten titularretan egunkari guztiek nire argazkiaren

ondoan, “Azkue doktoreak gauzatu du bikote antzu askoren itxaropena”.

Gaur egun guztiz ezaguna da nire izena daraman teknika. Mundu guztian

erabiltzen da, batez ere, zientzia aldizkari handienetan argitaratu zelako eta

ez daukalako, berez, inolako zailtasunik. Nornahik erabil dezake nire

ernalketa metodoa arreta apur bat jarriz gero.

Merezimendu bakarra, nonbaiten baldin badago, naturan bertan

gertatzen dena laborategian errepikatzeko gauza izatean daukat. Bikote

antzuen arazoa konpontzeko, kimikaren bide kiribiltsuagoak erabiltzen

urteak zeramatzen Pariseko Pasteur Institutuan eta New Yorkeko Sloan

Kettering ospitalean, besteak beste. Alferrik. Uste baino errazagoa da

haurrak laboratorioan egiteko bidea.

Ez naiz orain luzamendu teknikotan hasiko, jakinekoa eta guztiz ezaguna

baita nire aurkikuntzaren historia, lehenago esan bezala. Hain erabilia eta

arrunta denez, gizakiak betidanik ezagutu izan duen teknika dela iruditzen

zaigu gaur egunean nik asmatu nuen bidea. Ez da munduan ospitalerik, nire

aurkikuntzaz baliatzen ez denik. Esan dezadan, besterik gabe, umetandik

arrantzurako daukadan zaletasunari esker aurkitu nuela gizakia artifizialki

ernaltzeko metodoa.

Izan ere, edozein arrantzalek daki ekainaren lehenengo egunetan ez dela

amuan jartzeko zizare nahikorik egoten inon. Urte guztian ez bezala,

bakanak izaten dira hilabete horretan zizareak. Paduretako lohietan apur

bat aitzurtzea aski izaten da nahi beste zizare lortzeko urte guztian.

Ekainean ez. Ez da alerik egoten ia eta egoten diren apurrak ahulak eta

txikiak izaten dira, amuan jartzeko gorputzik ere ez daukatenak.

Gertakizun horrexen berri galdegin nion egun batean nire lagun biologo

bati eta hark argitu zidan guztia. Berari esker jakin nuen zizareei buruz,

edota izen zientifikoa erabiliz, poliketoei buruz dakidan guztia. Lagun

biologoaren irakaspenean dago nire aurkikuntzaren lehenengo oinarria.

Ekainean zizarerik ez egotea, poliketoen ugalketa moduari zor zaio. Uda

baino lehen, zizare arrak neurri gabe gizentzen hasten dira. Gorputzeko

barne organo eta barruki guztiak galdu eta milioika espermatozoidez

betetzen dira. Odolki ugaltzaile soil bilakatzen dira. Emeak ere berdin, obulu

zaku bihurtzen dira gainerako errai guztiak galdu ondoren. Ugalketarako

makina espezializatu bilakatzen dira zizareak. Bonbak izaten dira,

zizarekumeak egiteko bonbak, ez besterik, ekaina iristen denean.

Denboraren azkenera heldu direla nabaritzen dute orduan, eta hil baino

lehen euren bizitza guztiko unerik ederrena bizi behar dutela esaten die

senak. Zizare arra zizare emea bizi den zulorantz abiatzen da, geratzen

zaizkion indar apurrek bultzatuta. Lokatzetan tatarrazka joaten da,

espermatozoide zaku handia, ahal bezala eramanez. Emearen zulo

atariraino iritsitakoan, ordea, hainbestekoa izaten da nabaritzen duen

asaldua, poza eta kilikadura, non bertan lehertzen den zahagi puztua

bezala. Emea ukitzera ere ez da iristen, ezin eutsiaren kausaz.

Milioika espermatozoide geratzen dira emearen atari inguruan barreiatuta.

Emeak gertaera hori ikusitakoan, antzera egiten du eta supituan lehertuz

bazter guztiak betetzen ditu espermatozoide azkarren aukeran geratzen

diren obuluz. Paduretako lokaztiak, espermatozoidez eta obuluz beteta

egoten dira ekainean, eta erraza izaten da, jakin eta gero, horri

erreparatzea: lokazti beltzaren gainean, dena estaltzen duen geruza zuri

bat agertzen da ekaineko ilbetean.

Mariak behera egindakoan, zetazkoa dirudien oihal sotil batek estaltzen

du lokaztia, aparrak garagardoa bezala. Hala sortu izan dituzte zizareek

euren ondorengoak milioika urtetan zehar.

Nik ezagutzen dudan orgasmorik ederrena da zizarearena. Naturaren

baitan ez daukat halako beste gauza ederren berririk, marisorginaren

estaldura miresgarria izan ezean. Zizareak erabateko zorionean hiltzen

direla esan liteke edo, behinik behin, hala iruditzen zait niri. Egia esan,

halaxe hiltzea gustatuko litzaidake, plazerrezko zoramen izugarrian, hiltzeko

modua hautatzea eskainiko balitzait behintzat.

Esan dezadan, baina, esan beharrekoa. Nik egin nuen gauza bakarra,

zizareen espermatozoideak eta obuluak bat egiten zuteneko baldintzak

aztertzea izan zen, eta hala, zizareen ernalketa beti urpean gertatzen

zenez, ekaineko ura aztertu eta bi ondorio ageriko atera nituen. Bata,

paduretako ura ez zela itsasokoa bezain gazia eta ez eta ibaietakoa bezain

geza ere. Alegia, halako ura lortzeko, aski zela 20 gramo gatz litro bat

uretan nahastea. Bigarren aurkikuntza uraren beraren tenperaturari

zegokion: 14 eta 16 grado zentigradu bitartekoa izaten zen beti zizareen

kopula eroa gertatzen zenean.

Baldintza sinple horiek kontutan harturik egin nuen lehenengo proba gure

laboratorioan eta neuk ere ezin izan nuen sinetsi han gertatu zena:

gizasemearen hazia eta emakumearen obuluak kondizio beroietan

jarritakoan, derrepentean gertatzen da ernalketa.

Obuluek eta espermatozoideek babestu egin nahi dute urak daukan

gatzetik, segundo apur batzuk bakarrik egin baititzakete gatz kontzentrazio

horretan erre eta suntsitu gabe. Ez dira gauza izaten minutu oso bat ur

gazitan egiteko, horregatik, biziko badira, derrigorrez egin behar dute bat

lehenbailehen. Esan liteke elkarren beharretan direla biak ala biak

bizirauteko.

Espermatozoidea obuluan sartutakoan, geruza fin-fin bat sortzen zaio

obulu ernalduari. Aminoazidoz osatuta dagoen geruza honek babesten ditu

biak, hain zuzen ere, sodioaren (gatzaren) eraginetik. Obuluan sartzerik

lortzen ez duten espermatozoideak, hil egiten ditu gatzak berehala.

Hara hor nire aurkikuntzaren muina.

Aste batzuetan isilpean gorde nuen aurkikuntza, anartean ginekologo

hasi berria baizik ez bainintzen ni, baina behin eta berriz saiakuntza

laborategian errepikatu eta gero, saioetako ehuneko larogeita bost kasutan

ernalketa lortzen zela ikusi nuen. Gainerako hamabostetan, ur gaziak ez

zuen espermatozoide eta obuluen arrastorik lagatzen, Coca Colak eta

vermouthak okela zatia birrintzen duten bezalatsu. Ernaldutako obuluek

bakarrik egiten zuten aurrera gatzuretan.

Handik aitzinera etorri zen gainerantzeko guztia. Munduko unibertsitate

handienetatik deitu zidaten nire aurkikuntza ager nezan, eta egunero

aipatzen ninduten komunikabideetan, batez ere nire herrikoetan. Izan ere

txikia baita gure herria, eta aski da apur bat nabarmentzea, meritu guztiak

puztu eta ni bezalako belar txiki bakarrarekin meta osoa egiteko.

Dena lortu nuen aldi berean: sona, dirua eta mundua. Dena neuretzat,

baldin eta aipatu hiru gauza horiek bilbatzen badute gizakiok bizitza

honetan lor dezakegun guztia. Zela-halako ginekologo gaztea izatetik,

mahai guztietara gonbidatzen zuten jakintsua izatera iragan nintzen

poliketoen ernalketa teknikari esker.

Aitortu beharrean nago lehenengo urte eta erdian guztiz sinetsita ibili

nintzela gorazarre haien artean. Lurrik ere ez nuen ukitzen ia, ospearen

ospez, beti leku batetik bestera hegaka. Estatu Batuetako ospitale eta

guraso ezinduen elkarte handienetatik deitzen zidaten gaur bai eta bihar

ere bai. Hotelak, hegazkinak eta ohorezko otorduak. Alemaniatik,

Japoniatik... edonondik edukitzen nuen gonbita eta, egia esan behar bada,

inori ez zaio txarto etortzen losintxak jasotzea eta bazterretan guztiz

nabarmen ibiltzea. Hasiera batean ez behinik behin.

Alabaina, denborak aurrera egin ahala eta lehenengo garaietako ospe-

sukarra iragandakoan, aspertu egin nintzen ederrez. Aspertu hainbeste

joan-etorri eta loriarekin. Ezin nuen nire barnean gehiegi harrotu.

Gaztetandik nire azalaren barruan bizi zen ikerlariak bazekien kontu hura

guztia ez zela hainbesterakoa. Ondorio handikoa izan arren, aurkikuntza

txikia zela nirea, alegia. Hala ikusten nuen nik behintzat eta ez nintzen

antzera iritzi zion bakarra izan.

Behin baino gehiagotan, zizareen kontuekin osatutako nire hitzaldia

amaitutakoan, “Hori al da dena?” galdegiten zidaten munduko zientzilari

prestuenek. Baietz erantzuten niek nik, horixe zela guztia, eta halako

mesprezu ezkutu bat adierazten zidaten euren begietan. Ez nuen erabiltzen

metodo korapilatsurik eta giza ernalkuntzaren mesederako nire aurkikuntza

ez zen izan urte luzeetako ikerketa gaitz baten ondorioa. Zorte kolpe huts

bat, hainbeste eta hainbeste ikertzaileren ahalegin itzelarekin alderatzen

baldin bada. Zizareengan jakinekoa zena bistatzea baino beste

merezimendurik ez neukan nik. Gainera, farmazia industriak irabazi gutxi

aterako zuen nire aurrerapenetik. Edonork lor dezake kristalezko ontzi garbi

bat, gatza, ura eta termometro bat. Egia esan, besterik ez da behar gizakia

artifizialki egiteko.

Patentatzerik ere ezin zitzaidan burutik pasatu. Ohorea nirea zen, bai,

baina behin argitaratzen delarik, gizadi osoarenak izaten dira aurkikuntza

zientifikoak. Enpresa bat baino gehiago hurbildu zitzaidan neure izenarekin

botilaratutako gatzura merkatuan jartzeko asmotan baina, egia, ni ez naiz

lapurretarako jaioa. Nork erosi behar du, eta hain garesti ordainduta

gainera, litro bat ur garbitan nahastutako hogei gramo gatz?

Ustegabean, tristurak harrapatu ninduen. Alde batetik pozik nengoen

egindakoaz, aurrerapen handia izango baitzen “Simon Azkueren metodoa”

deitu zutena haurrak egiteko arazoak zituen bikote askorentzat, baina

beste alde batetik, bizitzak berez ekarri ohi duen kasualitate bati zor

zitzaion aurkikuntza, nire jakituriari, abileziari edo ahaleginari baino gehiago.

Nazkatzen hasi nintzen hainbeste ohore alferrekin eta utzi egin nion deitzen

zidaten leku guztietara joateari. Bakea nahi nuen, bake apur bat, neure

bizitzaren erretena txukuntzeko. Alferreko traba gehiegi zegoen nire bidean,

eta azkar mugitzen ez banintzen, euretan gera nintekeen trabatuta, nola

bildots jaioberria sasi handitan.

Parkean

Garai hartan ezagutu nuen gaur nire emaztea dena, Rita. Nik hogeita

hamalau urte nituen orduan eta, gehiegi esatea ez bada behintzat, azeri

zaharra nintzen gona kontuetan ordurako. Aukerarik ez zitzaidan sekula

faltatu emezkoen harien katramilaturik ibiltzeko. Aldizkari batean baino

gehiagotan “Urrezko ezkongabea” nintzela argitaratu zuten. Nik, ordea,

banekien hitz horien atzean zegoena beste kontu bat zela. Egiazki esan

nahi zutena beste gauza bat zela, mutilzaharra nintzela, alegia. Urrutira

joan gabe, neronek ere banekien hori. Baina zer egingo nion, bada,

neuretzako moduko emazterik inon aurkitzen ez banuen?

Ez beza inork pentsa, ordea, neskarik ezagutzen ez nuenik. Nire eskuek

hitz egiten balekite, hamaika gerri emeren berri aipatuko lukete, hamaikatxo

hezetasunez hitzegingo. Ahalegin handiegirik gabe harrapatzen ninduten

euren mende. Emakume gehienak neure ospearen irrikan edo nik ez dakit

zeren esperantzan etortzen ziren nire besoetara. Aspertu egiten nintzen,

baina, hasi eta denbora apurrera. Txikitandik eduki akats hori, sekula ez

bainaiz izan hasitako gauza bat amaitzeko, ez eta bildumarik kutiziatuena

ere.

Alabaina, denboraldi sutsu ugari ezagututakoa naiz, eder askoak gainera,

istant batez argi guztia eurentzat hartzen duten horietako harremanetan

ibilitakoa naiz maiz, baina bikote guztien artean egoten den lehenengo

zaparradaren ostean, amatatu egiten zitzaizkidan niri desio guztiak. Askotan

nahikoa izaten da ur tanta bakar bat kandelarik sendoena itzaltzeko. Leku

zehatzean emaniko kanka txikiena aski izaten da kristalik lodiena pitzatzeko.

Halakoxea nintzen ni orduan, edozein huskeriagatik, emakume

ederrenarekiko lilura, edozein gertaera axaleko dela medio, alferrik galtzen

uzten duen horietakoa. Oroitzen naiz nik gehientxoen maitatu izan dudan

emakumeetako bat, esterako, zergatik apartatu nuen nire bidetik. Eta

lotsatu egiten naiz hemen esateaz, hain baitzen kaskarra eta ezgauza nik

erabilitako aitzakia. Baliteke sakonagoko arrazoi ezkutu batean egotean

jokaera horretarako arrazoia, misogino xamarra ere izan ninteke, baina

gaurdaino ez dut azterketa horretan denborarik alferrik galdu. Niretzat gona

eta bihotzeko kontuak eguraldia bezalakoak baitira: euria egin bitartean

soilik bustitzen duten horietakoak.

Egun batean goizago alde egin nuen gure ospitaleko laborategitik, nire

lantegitik. Diputazioak Zientziaren Ohorezko Domina eskaini nahi zidan egun

hartan, baina nik nahikoa lan neukan neure buruarekin eta ospakizunera ez

agertzea erabaki nuen. Politikariei, gaur ez bezala, asko gustatzen zitzaien

garai hartan nire alboan argazkietan irtetea eta nik asmatutako

aurrerapenaren zipristinetan bustitzea. Gure laboratorioko beste edozeinek

jaso zezakeen nire ordez domina zorionekoa. Desagertu egin nintzen,

beraz, eta mundutik apartatzen nauen paraje maite batera egin nuen alde.

Joan zen mendean egindako parke bat da leku eder hori. Hortxe aurkitzen

nuen nik sarri, beste inon ez bezala, neure buruarentzat parada

bakarretakoa garai hartan. Hortentsia eta magnolioen artean, neskameak,

umeak, agureak, zakurrak eta korrikalariren batzuk baizik ez ziren ibiltzen

han normalean. Leku oso ederra izango da hura oraindik ere, baldin eta

ziega honetan sartu nindutenetik ez badute alferrik galtzen utzi.

Itsasoari begira eta mimosa zahar baten hegalean dagoen jarlekua izaten

nuen gogokoen. Harantz abiatzen nintzen, bada, egonezak edota goibel

puntu batek ukitzen ninduen bakoitzean. Labar gaineko kaio eta kuliskei

jostailuzko kometa zuriak bailiren begiratzen nien euren hegaldi askearen

inbiditan. Uso eta txolarreei erreparatzen nien, elkarren arteko lehian, ogi

apurren bat nork lehenago zintzurreratuko. Halako kharma lasaigarri batek

harrapatzen ninduen orduan eta halaxe egoten nintzen ordu luzeetan,

itsaso urrunean pasatzen zen untziren baten karelean izan ezik burua beste

ezertan eta beste inon jarri gabe.

Gogoko nuen jarlekuan emazte txiki samar bat zegoen trikota bat egiten

arrastiri goibel baina, hala ere, epel hartan. Haren ondoan eseri eta

arratsalde on opatu nion. Berak, begiak orratzetatik ia apartatu ere egin

gabe.

— Bai, arratsalde on, ederra dago eta —erantzun zidan.

Orduan ez nuen jakin neure tristura eta etsipenaren beharrak eraginda ote

zen, edo benetan gozoa duelako ahotsa nire emazteak, baina emakume hari

arreta handiagoarekin behatu nion handik aurrera. Txiki samarra zen, ilea

motz eta beltz, mutilen antzera moztuta. Beltzaren beltzez, errainu gorriak

ere ematen zituen haren ileak, mimosaren adarren artetik eguzki izpi

galduren batek jotzen zuenean. Bi begi biziak ere ileen antzekoak zeuzkan:

ikatzezkoak. Tristuraz beteak zirela iritzi nien. Ahoa eta ezpainak handiegiak

zituen halako emakume txikiarentzat.

Itxura batean, esan zitekeen emakume hura ez zela nire neskalagun

izandako asko bezain ederra, baina bazeukan zerbait, oraindik ere ez dakit

zer, jarleku hartara betiko lotu ninduena.

— Trikota polita egiten ari zara —esan nion, nonbaitetik hizketan hasi nahi

eta.

— Ez nuen gaurdaino sekula entzun trikota hitza. Guk jertsea esaten

diogu honi —erantzun zidan— Ez zara hemengoa ala?

— Bai, hemen ingurukoa naiz baina ama nuen urrutikoa. Haren hitzak

geratu zaizkit nire hizketan itsatsita.

Galdetzen segituko zuela uste izan nuen. Gure ama nongoa ote zen

galdegingo zidala. Baina ez. Biok geratu ginen isilik luzaroan, jakinik

isiltasunak bakarrik eraiki zezakeela bi ezezagunen arteko zubia edo dena

delako zeozer.

Zeharka begiratzen nien bere esku trebeei. Korapilo bat eta beste bat,

izugarrizko abiadan zerabiltzan trikota egiteko orratzak, bere kasa lanean

ziharduten inurrien antzo. Egun hartan ez nien askorik erreparatu ahal izan

labarretako hegaztiei.

—Trebea zara triko... jertseak egiten. Ezin da orratzen abiada begiez segitu

—esan nion.

—Egia diozu, ez da hau egiten dudan lehenengo jertsea. —Saldu egiten

dituzu?

—Ez, ez, hau nire lagun batentzat da —erantzun zidan— preso dago

kartzelan eta harixe eraman nahi diot.

Berriro geratu ginen isilik, batez ere bere lagun kartzelatuaren albisteak

ustekabean harrapatu ninduelako. Harritu egin nintzen ezagutzen ez

ninduen emakume batek hartara hitz egiteagatik. Ni polizia izan nintekeen,

edo presoek kartzelan egon behar dutela uste duten horietakoa. Egia esan,

edozein eta edozer izan nintekeen arratsalde hartan bizi nuen malenkonia

eta zozoegoeran.

Inork uste ez duenean, arrakasta betean, itxura guztien kontra, beren

buruak trenera jaurtitzen dituzten horien sendian sartuko nintzela etorri

zitzaidan burura pare bat egun lehenago. Nondik eta nola jakiteke, neure

buruaz neukan gogaitaldia finitzeko beste erarik asmatzen ez eta halako

gogoeta ilunak nagusitu zitzaizkidan. Neure buruaz beste egiteko tentaldia.

Ez zen lehenengo aldia, maiz gertatzen ez bazitzaidan ere, egoera itogarri

hura ez zen berria nigan: ezerk asetzen ez, horixe nuen gaitza eta

erremedio bakarra ezagutzen nuen horretarako.

Harrezkero, galipota oinpean bezala itsatsi zitzaidan nire buruaz beste

egiteko burutapen hura sabelean, eta pentsamendu beldurgarri huraxe

uxatze aldera bilatu nuen nik mimosapeko eserlekua. Ez nintzen hain gaizki

ere bizi, heriotza azkena zela banekien, ez nengoen kexatzeko moduan,

baina ezin kendu nuen burutik pentsamendu hura ukan izana. Kea denean

beti da suterako arriskua.

Neurotiko samarra naizela iruditzen zait batzutan, izan ere, bizarra

kentzen ari naizenean, aitzurrarekin azalean zauria egingo dudala

pentsatzen dudan bakoitzean, zauria egiten dut aurpegian. Aldapa batean

eroriko naizela etortzen bazait burura, erori egiten naiz aldapa horretan,

erremediorik gabe.

Horregatik beldurtu egin nintzen pentsamendu harekin: zerbait sartzen

baldin bazait buruan, gertatu egiten zait azkar edo berandu. Banekien

zozoa behar nuela izan neure bizitzako ederrenean horrela pentsatzen

hasteko, baina pentsamenduak betizu aztoratua izatea erabakitzen badu,

ezin zaio kontrarik egin. Bere oldarraren menera makurtzen dira beti zentzu

guztiak eta hala egin ezean, norberak jakiten du gezurretan eta alferrikako

bidean dabilela, ez dagoen lekuetan atsegin izpiren baten bila.

Alboan neukan emakumeak eten zidan gogoeta, mataza hariltzen

lagunduko ote nion galdeginez, ausardia handiegia ez bazen.

— Inola ere ez —erantzun nion— ez da ausardia. Atseginez lagunduko dizut.

Oso gogoko ditut eskulanak. Nire amama zenari laguntzen nion lan

honetantxe txikia nintzenean —eta bi eskuak luzatu nizkion, mataza bertan

jarri eta harilkoa egin zezan.

Ez didazue sinetsiko baina mataza desegiten eman genuen ordu laurden

hartan, halako barne zirrara batek harrapatu eta busti egin zizkidan begiak.

Matazako haria askatu ahala, neuk ere askatzenago nabaritzen nuen neure

barrua, baretzenago eta sentiberatzenago. Bake gozo eta handi bat

nagusitu zitzaidan, manta epel batek bilduko banindu bezala. Behin baino

gehiagotan pentsatu izan dut, haur nintzeneko garaiak berbizi izan nituela

orduan eta horregatik bigundu nintzela hainbeste, emakume ezezagun

baten aurrean. Beharra ere edukiko nuen, seguru, barnea lasaitzeko.

Rita ohartu egin zen nire malkoez.

— Zer duzu gizona?

— Ezer ere ez, triste samar nabil aspaldion. Barkatu beharko didazu

umekeria hau.

— Ez gizona, zaude lasai, ez kezkatu nigatik, ohituta nago malkoetara-

erantzun zidan lasaitze aldera, irripar eder baten erditik— Leku aproposa

da, gainera, parke hau horretarako. Toki zoragarria da benetan, ia egunero

etortzen naiz ni, ahal dudan guztietan.

Ez nintzen neure buruaz lotsatzen baina ez neukan inoren aurrean horren

argi agertzeko ohiturarik. Ez naiz negartia izaten normalean. Emakumeak,

ordea, ez zion inolako garrantzirik eman gertatutakoari eta halako lasaitua

eman zidan horrek, leku hartatik altxatu eta alde egin gabe bertan

geratzeko. Handik aurrera errazago joan ziren gauzak, batez ere

emakumeak ez ninduela ezagutzen ohartu nintzenean.

— Simon Azkue esan duzu? Ez zaitut sekula ikusi. Non ibiltzen zara?

— Ospitalean. Hantxe egiten dut lan.

— Erizaina zara?

— Ez, sendagilea naiz, ginekologoa.

— Kontxo, gizon handia zaitugu, orduan.

Bere berri eman zidan ondoren nik galdetu ere egin gabe. Rita Zabaleta

deitzen zen eta idazkari lanak egiten zituen herriko garaje batean. Orduz

kanpo, itzulpenak ere egiten zituen frantsesera eta alemanierara.

— Hainbeste hizkuntza jakiteko, zeu ere dezente ibilitakoa zara munduan.

— Bai, gaztetan dozena bat urte egin nuen kanpoan lanean, batzuetan

hemen eta besteetan han, ahal zen gauzetan.

Txiki samarra baina ederra zen benetan. Ezpainak eta begiak izan ezik,

gainontzeko guztiak proportzioan zituen: dena txiki eta estu, tamainan.

Bularrak ere txiki eta gazte sumatzen zitzaizkion blusaren azpian, niri

gustatzen zaizkidanak bezalakoak, gora begira titiburuak. Bere ahotsak

bazuen musika epel bitxi bat, guztiz baretzen ninduena. Esan bezala,

mantape gozo batean bilduta sentitzen nintzen bere alboan, ezerk eta inork

kaltetu ezingo banindu bezala.

Ritaren begiei begiratzen nien bakoitzean, jaitsi egiten zituen bereak

orratzetara eta piztu egiten zitzaizkion era berezi batean, hariak hari

izateari laga eta jantzi bihurtzen zela ikusten zuenean.

Arratsaldea eta elkarren ezagutza aurrera joan ahala, trikota norentzat

egiten ari zen galdegin nion berriro. Neuretzat izan zedin nahi nuen. Esku

haiek egiten zutenak, begi haiek begiratzen zutenak, neuretzakoa behar

zuen izan. Obsesio gotor eta inozo bat-batekoak lotsarazten ninduen, beste

ezerk baino gehiago. Banekien neurrigabekoa eta gehiegizkoa zela gutizia

hura ezagutu berri batentzat, baina ezin geratu nuen antsia oldartsu hura

inola. Jertsea zuzenki eskatzera ausartu gabe, neure desioa uler zezan

saiatu nintzen, ez naiz ondo oroitzen nola.

— Esan dizut lehen. Nire lagun batentzat da, nire lagunarentzat hobeto

esanda.

Goiak jo zuen supituan behea, itsasoa harrotu eta goibelagotu egin zen

arratsaldea. Ipurpeko eserlekua ere ezeroso hasi zen agertzen, hostoak itxi

berri zituen mimosaren pean. Galdurik sumatu nuen neure burua eta “zer

egiten duk hemen babua?” galdegin zidan barrenak. Lotsatu egin ninduen

nor zen ere ezagutzen ez nuen emakumea desiratzen hasi izanak. Lotsatu,

haren mataza eskutan euki izanak. Nola ausartu nintzen ezezagun haren

aurrean malkoak askatzera?

Alde egin behar nuen handik berehala. Aski nuen horretarako gezurtxoren

bat asmatzea, ospitalean hasi beharra neukala aipatzea, esate baterako,

baina lehen ere esan dut ez dakidala gezurrik esaten. Katramilatu egin

nintzen, lotsagarri, beharrik ez zegoen lekuan. Barretxo bat egin zuen Ritak,

elkarrizketa eten ezinik, agur nola esan asmatu ezinda nenbilela konturatu

zenean.

— Zoaz lasai, gizona. Asko poztu nau zu ezagutzeak —esan zidan bere

aurpegi beltzaska argituz.

— Ni ere bai Rita. Agur. Beste bat arte.

Parkea bizkarrean laga ahala, gero eta jabetzenago nintzen, han,

mimosaren hegaleko jarlekuan jazotakoa aparta izan zela niretzat eta beste

batzuk ezagutu banituen ere, Rita besteko emakume osorik ez nuela kausitu

sekula. Haren ahotsak gozatzen zuela, eta aldi berean aztoratzen, nire

barren terrala. Egiazko oinarririk ez neukan horretara pentsatzen jartzeko,

elkarren artekoa ez baitzen azaleko harreman hasi berria baino izan. Hala

ere, azaletik antzematen zaio haranari nolakoa duen mamia eta halako

zerbait gertatu zitzaidan niri ere Rita ezagutu nuenean: ataritik bertatik ikusi

nuen etxe hark zeukan barnealdea, palazio bati zegokiola. Hala iruditu

zitzaidan niri, behintzat.

Zergatik ezin esan nezake zehatz baina gerora obsesio bihurtuko

zitzaidan irudipen bat nagusitu zitzaidan gainerako sentipen guztien

gainetik: emakume haren alboan egindako denborak beste kalitate bat

zeukan eta, ez hori bakarrik, benetako angulen antzera, alferrikako egiten

zituen beste guztiak.

Liluraz gain, egonezina eta lotsa izpi bat ere baneramatzan parke hartatik

bueltan, etxerako bidean. Ezinegona, ez nekielako Rita gehiago ikusiko ote

nuenentz, eta ikusita ere, nirekin egon nahi izango ote zuen asmatzerik ez

neukalako. Lotsa, ostera, emakume hura neure egiteko sentipen oldartsuak

eragiten zidan, bai bainekien hala sentitzeak umetu egiten ninduela haurrak

jostailu bat beretzat nahi duenean bezala. Nor nintzen ni, bada, hain azkar

inoren jabe egiteko?

Jezarleku hura, emakume eta paraje hura, arratsalde hura azken finean,

kaparra bezala itsatsi zitzaidan memorian eta hainbeste urte igaro diren

arren, gaur ere, zorigaizto edo tristura uneetan, sarritan ekartzen dut istant

hartako nire sentipena gogora, behiak belarra hausnarrean bezala. Neure

burua ikusten dut Ritaren ondoan, mataza harilkatzen. Munduko gizonik

zoriontsuena izaten asmatzen dut horrela, baita lau horma puta hauen

artean nagoelarik ere, nola aingira lokatzetan.

Penelope eta Ulises

Lankideek ez zidaten lehenengo egunetan deus antzeman baina nik

banekien ez nintzela lehenagoko gizon berbera. Arratsalde hartan Rita

ezagutu nuenetik, anartean benetan bizitzen hasi gabekoa nintzela

iruditzen zitzaidan. Ez dakit argi nola adierazi, berez ez baitzen ezer handirik

gertatu parke hartan: mataza bat harilkatu, ez genuen besterik egin, baina

hura baino lehenago bizi izandakoaren oroitzapen guztiak kolorgeak

begitantzen zitzaizkidan, behe-laino itsu batek estali izan balitu bezala nire

iraganaren zantzuak, edo nik ezagututako guztiak, neure lekuan, beste

batek bizi izan balitu legez. Mozkorturik edo drogaturik bezala, zentzu

guztiak erabili gabe, joan zirela iruditzen zitzaidan hogeita hamalau urtetan

ikusi eta ikasitako guztiak.

Haurtzaroko garairik kutunenak, sarritan gogora ekartzen nituen haiek,

zentzugabeak gertatu zitzaizkidan Rita ezagutu nuen egunetik aurrera:

zozokeria inozoak, ezertarako balio izan ez duten irudi ezdeus eta txepelak,

edonor lotsarazteko modukoak. Iruditzen zitzaidan ez nuela une bakar ere

bere osotasunean bizi izan, ordura arteko guztia gezurrezkoa izan zela,

mundu guztiko aireportuetako Rolexak bezala. Rita ezagutu izanak beste

neurri batean jarri ninduela bizitzen, alegia.

Desoreka haren kinkatik libratu ustez, egun batzuetan oroitzapen

maiteenei atxikitzen saiatu nintzen, aita, ama eta familiarteko eszena

gozoenei heltzen nien, txaluparen kateak aingurari bezala, baina ezerk ez

zeukan Ritaren akorduak bezainbesteko indarrik nigan. Ematen zuen

garrantzia galdu zutela nire bizitzako pasarte guztiek eta bakarrik nengoela

nork daki zelako amildegiaren aurrean.

Txarrena ez zen hori, ordea. Neronek ere banekien iragana arbuiatzeak

oraina beti jartzen duela dantzan eta nortasuna kolokan. Ez dagoela

ahaztura bezalako gaitzik norberaren pusua bilatu nahian dabilenarentzat.

Lehenago trenaren gurpilpean bezala, edozein haizek etzateko moduko

txorimalo eginda ikusi nuen neure burua orduan. Horixe bakarrik behar

nuen, bizi nuen badaezpadako egoera hura larriagotzeko.

Izutu egiten ninduen sentipen hark. Laguna, senarra edo dena delako

gizona kartzelan zeukan emazte bati erreparatu nion neurri gaberik; ezer

apartekorik aipatzekorik ez zeukan andre baten gose nintzen, sekula ez

bezala. Ahots bat, bi begi eta trikota bat eskutan. Besterik ez nuen nik

aurkitu parke hartan baina nahikoa ziren horiek, ni bezalako mutil bat

erotzeko eta neukan guztia galzorian jartzeko.

Lehendik ere nahiko korapilo baneukala banekien eta kaka nahaste

berririk ez zitzaidala komeni erabakitzen nuen batzuetan. Besteetan, ordea,

kontrakoa pentsatzen nuen eta emakume hura izan zitekeela nire zorigaitz

guztien kontrako irtenbidea deliberatzen nuen. Haren bizkarrean eta haren

alboan bila nezakeela beste inon aurkitu gabeko bidea. Baietza eta

ezetzaren artean ibili nintzen garai hartan igeri, erreka azkarrera jaurtitako

pilotatxoa bezala: batzuetan urpean itota, eta besteetan, urazalean

nabarmen. Neurririk gabe dantzatu nuen alimoa gora eta behera, hotza eta

beroa, zerua eta infernua, noiznahi tartekatuz, eroek bakarrik egiten dakiten

moduan.

Ospitaletik irteteko ordua iritsi baino lehen, lau egunetan jarraian egin

nuen alde lanetik. Egia zen inor ez zegoela niri kontuak hartzeko, baina neu

nintzen ospitaleko ginekologia zerbitzuko eta, batez ere, laborategiko buru.

Neu nintzen nagusia, horrek dakarren menpekotasun guztiekin. Ordura arte,

neu izan nintzen beti lehenengoa sartzen, neu azkena irteten. Neu eredu,

lankide eta ikasle guztientzat.

Inazio Mendiondo lagun zaharra izan zen zerbait gertatzen ote zitzaidan

galdetzen ausartu zen bakarra.

— Ez daukak betiko muturra. Hik badaukak zerbait —esan zidan korridoreko

kafe makinaren ondoan txokolate bero bat hartzen nengoenean.

Harrituta zebilen nire hutsegiteekin, ezagutzen ninduen bezala ezagututa,

jakin bazekien zerbait gertatu behar zitzaidala hartara ibiltzeko. Berak

bazekien lana nuela lehenengo gauza neure bizitzan. Bazekien, zorte

haundia eduki nuela zizareen ernalketaren baldintzak gizakiarengana ekarri

nituenean, baina beti esaten zidan neure buruari merezimedurik kentzen ez

ibiltzeko. Joka nezala Einstein berri bat banintz bezala, zer arraio, beste

edozeinek ere halaxe egingo zukeela nire lekuan. Profitatzeko gertaera hura

ahal nuen bezainbeste eta ez emateko aurreari sekula atzea.

— Beti ari haiz hire sistema ez dela gauza haundia esaten. Alderantziz egin

behar duk. Gauden lekutik gauzak ikusita, erraza duk gaur egunean gizakia

laborategian ernaltzea baina hik zientzilari senarik izan ez bahu, oraindik

kimika alferrekoaren katramilatan galduta genbilzkek, bide garestiagoren

baten beharretan. Erraza duk hire aurkikuntza baina heuri bururatu zitzaian,

ez beste inori. Ez ezak hori ahantzi sekula.

Behin baino gehiagotan, neure arrakastak eragindako zalantza gordinak

harrapatzen ninduenean, Mendiondoren lagunartea bilatzen nuen,

aldartea alda ziezadan. Bazeukan nire berri, ez alferrik ibiliak baikinen

hamaikatxotan elkarrekin. Baita parrandan ere, baldin eta nonbait afaldu

eta hiruzpalau kopa hartzeari parranda dei badakioke. Geza bainaiz ni,

horretarako ere.

Ez nion, baina, deus erantzun nire jokaera aldatzeari buruz galdegin

zidanean. Ez ezer ezkutatu nahi niolako, lagun apurretakoa nuen nik orduan

Mendiondo, baina nola kontatuko nion, bada, izenez baizik ezagutzen ez

nuen emakume baten antsiaz bizi nintzela eta dena lagako nukeela albo

batera, zizareak eta gizakiak, harexekin parkeko eserleku batean trikota

egitera jezartzeagatik?

Tristetzat har nintzaketen laborategiko guztiek, hala irizten bazioten, ez

zidan horrek ardura handiegirik sortzen, baina ez nuen nahi erotzen hasia

nintzela pentsa zezatenik. Gainera ez nion inori erakutsi nahi Rita Zabaleta

deitutako altxor haren aztarnarik. Hori neure kontua zen, norberarena,

egiazko altxor guztiak izaten diren bezala.

Lau egunetan ibili nintzen, beraz, parkean zelatan. Lau egunetan

emakume harixe urrundik begira. Bekatuan ibiliko banintz bezala, autoa

parkearen aparkalekuan laga ordez, beherago lagatzen nuen, egunkariak

saltzen dituzten tabernaren atarian. Handik oinez joaten nintzen, inor

ezagunik bidean aurkitzeko beldurrez. Ohizkoa baitzen kalera irteten

nintzen bakoitzean jendeak burua jiratu eta niri behatzea: “Azkue

ginekologoa da hori —esaten zuten— haurrak laborategian egiten dituena”.

Autografo bila ere hurbildu izan zitzaizkidan behin baino gehiagotan umeak,

bezperan telebisioan edo aldizkariren batean ikusi nindutela eta. Gorritu

egiten nintzen halakoetan eta zailagoa egiten zitzaidan pausoa, neuri

begira irudikatzen bainituen inguruko guztien begiak. Ospea

bestelakoentzat asmatutako onura da.

Behin parkera iritsitakoan, hurritz arbola batzuen azpiko eserlekuan

jartzen nintzen, Rita egoten zen lekutik berrehunen bat metrotara.

Arratsalde guztia pasatzen nuen ikaraz, hark nire aldera noiz begiratuko

zuen beldurrez. Ez nuen inola ere nahi, ikus nintzan. Ez nuen nahi, ume

lotsatiaren antzo, berari begira nenbilenik susma zezan, gizona hortxetik

hasten baita galtzen bere balioa: gizonaren lekuan, haurra bistatzen den

unetik. Gizonak gizon behar du, ezer izango bada.

Han, urrutitik begira, ez zitzaidan hain emakume txikia iruditzen Rita. Zelai

berdea zeukan atzetik eta berun koloreko itsasoa aurretik. Kolore

ezberdineko bi margo haien erdian zegoen bera eserlekuan jarrita eta

trikota egiten. Horregatik begitandu zitzaidan handiagoa, berdea eta

berunaren artean bera zelako kolore ezberdin bakarra. Arratsaldeko geriza

lez, luzatu egin zitzaidan bere irudia.

Adimena urruneko emakume hari adi, hontzak arratoiari bezala behatzen

nion nik, baina saguaren bihotza daukan hontzak bezala behatzen nion, eta

ez harrapari goseti soilak legez. Badakit ez dela errazki ulertzekoa baina

batera sentitzen nintzen zelatan zegoen ehiztaria eta, aldi berean,

ehizatua, ezinezkoa izan arren gertakizun hori. Ritak han nengoela

bazekiela iruditzen zitzaidan horretarako arrazoi zehatzik eduki gabe.

Bazekiela, ausartu ezinda, hurriztiko eserlekuan kizkurtzen nintzela

trikuaren antzera, bera zegoen lekutik berrehunen bat pausora. Irudipen

hori etortzen zitzaidan bakoitzean, lotsatu egiten nintzen neure buruaz eta

hura ez zela hogeita hamar urte ondo asko betetako gizona ibiltzeko modua

erabakitzen nuen, aurre egin behar niola gertaerari, eta emakumearen

ondoan esertzen ausartu, egun hari zegokion mataza hariltzen laguntzeko.

Bere erabakien jabe behar du izan gizonezkoak. Zer pentsa, hala jokatu,

horrela irizten diot nik. Ohituta nengoen, ordea, egin behar nituenen

kontrakoak egiten gehienetan. Esate baterako, gaztetandik nahi izan dut

injineru izatea, zubiak eta errepideak egitea gustatuko litzaidake niri. Amak

familian sendagile bat nahi zuela eta, hemen nago orain ginekologo

bihurturik. Harri eta burdinen pisua eta erresistentziak kalkulatzen ibili

ordez, emakumeen hanka tartean sartuta ibiltzen naiz beti. Material hotz eta

bizigabe artean nahi nuen nik lan egin eta hemen nago alderantzizko

lekuan, bizitza bera sortzen duten odolezko iturriak aztertzen

espezializatua.

Halatsu daude beste hamaika gauza ere nire bizitza aldrebes honetan:

urdina behar zuen lekuan, gorria, eta beste aldera. Dena azpikoz gora eta

atzekoz aurrera.

Baina ez, ezin adieraz nezake Rita trikota egiten ikusten nuen bakoitzeko

zirrara. Alferrik nabil lan horretan. Penelope iruditzen baitzitzaidan niri,

kartzelan preso zeukan Ulisesi trikota egiten. Penelope berria, hari bat eta

beste bat, urruti dagoenaren mesedetan eta itxaropenetan trikota

ehuntzen.

Ondamua eragiten zidan horrek, Ulisesi bekaizkeria izugarria nion, inbidia

gorria, baina berdin jarraitu nuen, hala ere, hiru egunetan zehar hurritzaren

hostopean ezkutatuta. Hostailan babestuta, azeria legez.

Laugarren egunean aldatu egin zen dena: Ritari harila erori zitzaion

magaletik parkeko zelaian behera eta hura jasotzera jaiki zenean, bere

begiek eta nireek topo egin zuten jolasean zebiltzan ume batzuen artetik.

Eskuarekin egin zidan kasu, geltokietan trenari agur egiten zaionean bezala

eginez. Bat-bateko gorrialdiak harrapatu zizkidan matrailak, nerabea

bainintzen, eta aztoraturik sumatu nuen odola zainetan bizkor, nola gasolina

gasolindegiko hodietan. Ez neukan ihesbiderik eta bere albora hurreratu

nintzen, ahal izan nuen irriparrerik zabalena hortzetan jarrita. Aldi berean

nengoen estu eta lasai. Estu Ritarengana nindoalako eta lasai nire barnean

lotsarazten ninduen zelatako egoera ezinezko hari amaiera etorri

zitzaiolako, nolabait, gurutze bidea finitzen denean bezala. Txorimalo eta

jaun, aldi berean.

— Kaixo aspaldiko. Ibili naiz begira baina ez zaitut egun hauetan parkean

ikusi. Pasatu al zaizu lehengo eguneko tristezia hura? —galdegin zidan.

Bere ondoan eseri eta ez nion ezer erantzun. Arnasa behar nuen

lehendabizi. Ez nekien zer esan eta ez neukan emakume harentzat gezurrak

asmatzen ibiltzeko gogorik. Gertatzen zena gertatu, bizitza berri baten

aurrean sumatzen nuen neure burua, har izateari laga dion mitxilikotak

nabaritzen duen eran. Iragana iragan huts zen, atzean lagatako denbora

alferrikakoa. Bizipen antzua. Akabo azalkeriak eta disimuluak handik aurrera.

Akabo Azkue doktorearen ospe eta bentaja guztiak. Gizon berri bat izango

nintzen, gizon soil eta bakar bat. Ni neu, alegia, aitortzeak lotsatzen banau

ere.

— Ez, ez zait pasatu, gainean daukan oraindik... —erantzun nion bere

galderari azkenez— baina ohitzen ari naiz horrela bizitzen.

Grazia egin zion, antza, nik esandakoak, begietara behatu eta irriparre egin

baitzidan, gehiago bere begi beltzak erabiliz, ezpainekin baino. Monna Lisa

berritua lez ikusi nuen bere txikitasun eztian. Emakume haren edertasunak

ez zeukan parekorik.

— Gaurko gizonak ez du piperrik balio —gaineratu zidan supituan—.

Beldurrak jota bizi zarete, zeuon urrats benetakoa noiz aurkituko.

— Askotxo esatea ez al da hori? —galdegin nion, gizonezko guztiok, neu

barne, kasik iraindu egin gintuela irudituta.

— Ez gizona, ez da zure kontrako ezer baina ez esan niri aspaldian

kokilduta bizi ez zaretenik. Behorrak lotsagabetu ginenetik, akabo zaldi

harroak. Ezer ez duk lehenago bezala.

Hika hasi zitzaidan. Toka, arraioa. Hitzetan adierazitakoak baino areago,

esateko erak asaldatu ninduen. Emakume hark, nirekin jolasean aurrera

egiteko gogoa zeukala iruditu zitzaidan duk aditza, aditz laguntzailea, edo

dena delakoa, entzun nionean. Konfiantza eskaintzen zidan, lagunarte bat.

Ateak ireki eta hurbilago nahi ninduen, zalantzarik gabe. Bestela ez zidan

adiskide eta etxekoentzat erabiltzen den eran hitz egingo.

Bihotza, etxea eta ohea eskaintzen zizkidala iruditu zitzaion nire desio

erotuari. Ezer lehertuko ez bazen ere, zuzia isiotuta zegoen. Askoz

beranduago baino ez nintzen konturako, ahal zuen guztietan, toka

mintzatzen zitzaigula Rita gizonezko guztioi. Hika egiten zigula, alegia, hi

baiginen bere azaletik kanpora bizi ginen gainerako guztiok. Batez ere ni

bezalako karramarroak.

— Baliteke —erantzun nion berak jaurtitako sare probokatzaile hartan

erortzeko asmorik gabe eta beste leku batera eraman nahiz geure arteko

hizpidea— Zure lagunarentzat da, beraz, jertse hori.

— Bai halaxe izango da, egunen batean amaitzen badut, behinik behin

—erantzun zidan, siku.

Zozoa behar nuen izan lagunaren gai horretaz ez zuela mintzatu nahi ez

konturatzeko baina, hala ere, neureari eutsi nion. Egia esan, huraxe zen

jakin nahi nuen gauza bakarra: bere egoeraren albiste nahi nuen. Libre ote

zegoen nahi nuen jakin. Trikota merezi zuen lagun hura nor zen ezagutu

nahi nuen. Senarra, senargaia, bizilaguna edo besterik gabeko adiskidea ote

zuen jakin minez nengoen. Zeharka galdegin nion.

— Luzerako al dauka kartzela zure lagun horrek?

— Betirako, adiskidea, betirako —erantzun zidan, orratzetatik begirik

apartatu gabe.

Halako erantzun izugarriarekin ez nintzen beste ezer galdetzera ausartu,

zeren eta gartzelako lau hormetan neure burua irudikatzeak adina, ezerk ez

baininduen ikaratzen garai hartan. Igogailuetan ibiltzeko ere arazoak

edukitzen ditut nik, arnasa hasten baitzait halakoetan faltatzen eta, zer

esanik ez, arropa dendetako aldagela txiki eta sargorietan sartu izan naizen

guztietan. Praka berriak erostea baino nahiago izaten dut nik beste edozer.

Hala ere, bizitzak irakaspen ederrak ekartzen ditu lehenago edo berandu

eta nik orain badakit kartzela ez dutela lau hormak jasotzen. Kartzelak

askotan oinarriak leku harrigarrietan edukitzen ditu.

Isilik geratu ginen, beraz, baina nolaz eta batzuetan isiltasun erabatekoa

izaten den bi pertsonaren arteko hizpidearen iturri, berak hartu zuen hitza

eta luze jardun zuen Hans izeneko bere lagunaren berri ematen. Orduan

jakin nuen Rita ez zegoela libre. Bere barneko sukaldean aspaldiko su batek

agintzen zuela eta haren txinpartetan bizi zela oraindik ere, gauetik

goizaldera amatatu gabe eusten dion txingarra profitatuz bezala.

Nik Ulises deitu nuen hura ez zen, bada, Ulises deitzen egiazki. Aitzitik,

Hans zeukan izena. Erabakita zegoen gizon haren kontra egongo nintzela

aurrerantzean lehian eta Hans guztiz izen arrunta zela pentsatu nuen,

gaztelerazko Pepe edo Manolo bezala. Frantsesezko François, ingelesezko

Bob edo gure Pello arruntenaren antzera. Lehenengoz entzun nuenean,

kamiolari zabar baten oihartzunak ekarri zizkidan Hans izen monosilabikoak

gogora.

Alemanian ezagutu zuen Ritak, Bremen-go jatetxe batean zerbitzari ibili

zen garaietan. Gaztetan, alegia, oso gaztetan. Ordura arte berak ez omen

zuen bizitzako berririk behar bezala ezagutzen. Hansek erakutsi ei zion

bitan banatzen dela guztia: aberatsak alde batetik eta langileak bestetik.

Hori da dena. Ez gehiago eta ez gutxiago. Singlea irudi lezakeen arren, tarta

bakarra dago hemen denon artean banatzeko eta ez omen zaio inori laga

behar dagokiona baino zati handiagorik hartzen bertatik. Hala esan zion

Hansek eta hala sinetsi zuen Ritak. Amen.

Guztiz elementala iruditu zitzaidan berak esandakoa baina ez nion, hala

ere, ezer ihardetsi. Ni han banengoen ez zen Ritak munduari eta kapitalari

buruz zeukan iritziarengatik, ni han banengoen, beragatik zen. Bere begi eta

ahotsarengatik, esku artean zeukan trikota harengatik, eta ahalik eta

azkarren, bere azala neurearekin ferekatu nahi nuelako, izerdia egin eta

gero arte.

Bi besoak luzarazi zizkidan supituan eta mataza berri bat jarri zidan

gainean.

— Gaur ez egin negarrik gero —esan zidan irriparrezka— neu nahikoa nauk

negar egiteko eta.

Harilkatu bitartean kontatu zidan nola Hans delakoa, Alemaniako Brigada

Antikapitalista Gorrietako buruzagi izandakoa zen. Nola Europako polizia

guztia bere atzetik eduki zuen zorabiatuta zazpi urtetan zehar eta nola

zigortu zuen, azkenez, Berlingo epaitegi faxista batek hil bitarteko

kartzelara.

— Zerbait egingo zuen, bada —galdegin nion, amona zaharren antzera.

Ritak une hartantxe jaso zituen estreinakoz begiak nireetara eta izotza

aurkitu nuen lehenago suzkoak izan zitezkeen ninietan. Berriro ederretsi

banituen ere, irripar oro ezabatu zuen ezpainetatik eta bere ahotsak

lehenagoko berotasun guztia urrutira jaurti zuen oso. Metalezkoak iruditu

zitzaizkidan bere hitzak, kanpaiarena baino, aiztoen metalaz egindakoak.

— Nire Hans, Hans Lauer duk. Zozoa haiz? Ez dituk albistegiak ikusten ala?

Zer egin eta nola jarraitu asmatu ezinda, itsaslabarretan zebiltzan aspaldiko

kaio eta kulisketan jarri nituen begiak, nonbait jartze aldera. Lotsatuta

nengoen halako galdera egin izanaz. Pentsatzekoa da askotan egingo

ziotela nik egindako galdera hura bera Hansen berri jasotzen zuten guztiek.

Halako zigor gogorrera kondenatu bazuten, arrazoiren bat izango zela

horretarako. Zerbait egindakoa izango zela Hans famatu hura eta ez zela

aingerutxo soil bat izango, alegia.

Damu nintzen neuk ere beste guztiek bezala jokatu izanaz, barnean

neukan emakume harenganako sentipen gozoak, apartekoa nintzela

sinestarazia baitzidan eta apartekoa legez jokatu ordez, mundu guztiak

egiten zion galdera arrunt eta maltzur berbera luzatu bainion neuk ere:

zerbait egingo zuen, bada, zerbait egingo zuen, bada... Baboa halakoa!

Nabarmendu beharrean, zozoen artaldean sartuta ikusi nuen neure burua

batere pentsatu gabe egindako galdera hura zela medio.

Egindakoa eginda zegoen, ordea, eta ez kikiltzea erabaki nuen. Huraxe

zela bide bakarra Ritarekin behar bezala mintzatzeko. Ez, ez nuen

ezagutzen Hans Lauer edo dena delako komunista ospetsua, eta zer?

Horregatik merezi al nuen gordinkeria hura? Ritak ere ez zekien nor nintzen

ni eta hamaikatxotan erakutsi ninduten telebista eta egunkarietan. Bistan

zenez, berak ere arrastorik ez zeukan Simon Azkueri buruz. Zer arraio.

Ezer ez erantzutea erabaki nuen, beraz. Isilik egongo nintzen handik

aurrera, saminduarena eginez. Nahi zuena konta zezala, nik, behinik behin,

ez bainion deus gehiago galdetuko, nahiz eta jakinmina uholdeka zetorkidan

une hartan eta irrikatzen negoen Hans delakoaren bitartez, parean neukan

emakume haren bihotzak hankak non jarrita zeuzkan jakiteko. Areago,

esango nuke une hartan neuzkan guztiak emango nituela jakinminaren

sukar hartan zentimetro bat bada ere aurrera egiteagatik.

Eta kontatu, kontatu zituen guztiak. Hamar urte zeramatela elkarrekin

Hansek eta berak. Oporretan eta ahal zuen bakoitzean, Hans ikustera

joaten zela Stuttgarteko kartzelara eta nola egiten zitzaizkion gero eta

gogorragoak gizona ikusteko egiten zituen bidaia luze haiek, gero eta

jasangaitzagoak presondegian sartzeko pasatu beharreko kontrol

umiliagarriak, bai baitzekien Hansek bere ikustaldiak biziki eskertzen zituen

arren, bera, Rita, zoritxarraren menpe sentitzen zela laguna han barruan

ikusten zuen bakoitzean eta egunetik egunera itzaltzen zitzaiola gizonaren

akordua eguneroko gauza txikien zurrunbiloak irentsita, pilak ahitutako

linterna bati argia apurka amatatzen zaion antzera.

Oraindik ere oroitzen naiz, halako kontakizun gogorraren erdian, grazia

egin zidala pilak eta linternak aipatu izanak. Ez nuen, hala ere, irri imintziorik

ere egin. Rita serio ari zen bere kontakizunean eta ez neukan berriro

baboarena egiteko asmorik. Emakumeak esaten zidan hitz bakoitza, antsiaz

entzuten nuen. Arretaz jarraitu nuen bere kontakizun oro, nire egarri

zoroarentzat edabe hoberik ez zitekeela egon konturatuta.

Ezin zuen Hans gabe bizitzen asmatu, ederrak izan baitziren elkarren

alboan egindako urteak, berak sekula bizi izan zituen onenak, baina haren

egoeraren menpe ere ezin zuen jarraitu. Azken finean, Hansek hautaturiko

gerlari-bizitzak ez zuen berarentzat balio. Bide hartan ez zihoazen inora,

tristeziaz eta zorigaitzez betetako putzura izan ezean.

Hansen antzera pentsatzen zuen berak ere, bitan banatuta zegoela

mundua, baina eguneroko kontraesanak bizi nahi zituen Ritak. Kezka

haundiak bazterrean lagata, korapilo txikiak askatzen ahalegindu nahi zuen.

Gainerako gehienek bezala, gazi-gezetan aurkitu, aurrera egiten asmatzeko

adorea.

Berak ez zuen, Hansek bezala, bizitza kartzela zulo batean edo bala

baten aurrean galtzeko hauturik sekula egin. Ez zegokion bizimodua

suertatu zitzaion amodioaren zozketan. Zailagoa gertatzen zitzaion berari

Hansi baino, iraultza jokabide bihurtzen zuen bizikera hura. Horregatik ez

zuen jakin nahi izaten Hans nondik nora ibiltzen zen ezkutuan, horregatik ez

zion lagundu sekula hark egindako gauzetan.

Behin eta berriz itxuraz, izenez eta etxez aldatzeko prest egondakoa zen

bai, hartara behartzen baitzuen maitearen jarduerak, hortik aurrera, ordea,

ez eta izpi bat ere gehiago. Beldur handia zion berak poliziari eta, batez ere,

laguna noizbait salatzeko arriskuari. Ez zuen Hansek egindako ekintzen

aldetiko ezer zehatzik jakin nahi izaten eta beldur hartatik babesteko, artazi

irudikatu batzuekin zekien mozten euren bien arteko harremana: alde

batera geratzen ziren Hans eta bere ibilera guztiak, beste aldera bien

artean zeukaten mundua. Derrigorrean ezkutuan bizi beharra egokitu

zitzaien iheslarien bizimodua.

Orain egun hura gogora ekartzen dudan bakoitzean, denbora guztian lelo

aurpegia jarrita eduki nuela iruditzen zait. Kontatzen zidana izugarria izanik

ere, ni gehiago nengoen bere hitz aukeraketaren arretan eta bere hizpideak

zerion musikaren gozamenean beste ezertan baino. Aho zabalik egongo

nintzela iruditzen zait orain, sekula ez baitzidan ordura arte emakume batek

hainbeste eta era hartara hitzegin. Etengabeko jarduna zeukan Ritak eta nik

horixe baizik ez nuen nahi: bere hitzak ez etetea sekula. Denbora guztien

finitzeraino bere hitzak entzuten jarraitzea. Zakurra artzainarekin bezala

egon nintzen, hots eta keinu txikienari ere adi. Eldarra ere ez nuen edukiko

urruti, trikota eskuetan abandonatu eta neuri ari zitzaidan emakume

beltxaran hari begiratzean.

Hans bai, zuzena zen, erabatekoa, koskarik gabekoa, borrokarik

gogorrenerako jaiotakoa. Germaniarra izaki, deliberatutakoari eusten ei zion

beti. Bizitza honetako lehenengo aukera eta bakarra, gauzak bere zuzenean

jartzen ahalegintzea zen berarentzat, baita azala ere galduko bazuen

horretan. Beste erremediorik ez zen gelditzen, bere ustez, bizitza

adarretatik helduta benetan bizi nahi zuen gizakiarentzat.

Garairik beltzenetan, Alemaniako polizia eta Interpol guztia atzetik

zutenean, etsipenez begiratzen omen zion Ritak lagunari, beldur hartaz

guztiz nekatuta. Hansek, ostera, zorigaitzean eta atsekabean hazitakoaren

irriparra bueltatzen ei zion.

— Harresia bota behar dinagu, Ines, harresia birrindu eta Alemania aske bat

lortu. Bitartean ez zagon beste biderik

—esaten omen zion beti soinean eramaten zuen liburua atera eta Brecht-en

poemaren bat ahots goraz irakurri baino lehenago.

—Bat loturik deino, ez gaitun libro izango, laztana.

Alemania erdibitzen zuen harresia inork bota baino, erori egin zen berezko

ustelez, hainbeste urtetako pisu beltzaren zamapean, baina Hans ez zen

horregatik kartzelatik libratu. Han jarraitu beharko zuen berak, hogeita

hamar urtean itzalpean usteldu eta gero, baten bat urrikalduko zitzaion

artean. Kontrako espaloitik abiatutako Rudolf Hess berritu bat baizik ez

omen zen Hans Lauer, gaurko alemaniarrentzat. Ahaztu beharreko iragan

zati baten gisa ikusten dutela esan zidan Ritak azkenean eta horrek ere, are

gordinagoa egiten ei zion Hansen akordua eta hark eginiko eginahal guztien

sofrikarioa.

Bere burua kartzelarako bidaia haietan zahartzen ikustea ezinezkoa

egiten zitzaion Ritari, gero eta ezinagoa. Negarrez itzultzen zen Hansi bisita

egiten zion bakoitzean eta treneko bakardadean zetorrela: ez naiz gehiago

Hans ikustera itzuliko, erabakitzen ei zuen etsituta. Gainerako lagun eta

lankideek atsedenerako eta oporrerako hartzen zituzten egun berberak,

atsekaberako hartzen zituen berak eta hala ez omen zegoen bizitzen

asmatuko zuenik, ez emakume eta ez gizonik. Are ezineramangarria zen

berarentzat egoera, beti etxetik eta jaioterritik urrun ibili izanagatik, lagun

gutxi geratzen baitzitzaizkion inguruan.

Hala ere, beti itzultzen zen Hansengana apurtu ezinezko kate hartan

betiko harrapatuta balego bezala, errekako zirimolan hostoa bezala.

Azkenengo aldia, hilabete lehenagoko Santu Guztien zubian.

Rita apur bat isildu zenean, parkeko jezarleku hartan gertatutakoaz

ohartu nintzen: asebeteta sentitu nintzen. Bat-batean gainezka. Asetuegi.

Liburu zuri bat banintz bezala hurbildu nintzen emakume harengana, nire

bizitzan lerro berriren bat izkiriatuko nuen esperantzan baina, lerro bat ezik,

historia oso bat jaurti zidan emakumeak altzora. Lehen ez neukan zama

berri baten jabe nintzen supituan eta harritu ere egiten ninduen horrek: zer

dela eta esan zizkidan Ritak kontu horiek guztiak, ia ezagutu ere egiten ez

ninduen honi?

— Bi arrazoigatik —erantzun zidan— Bata, beharretan nintzelako, eta

bestea, konfidantza diedalako hi bezalako zaldi zaurituei —Hitz horiekin

dena argitu balit bezala jarraitu zuen Hansen gora-beherak azaltzen,

arratsaldeak bertan behera egin eta iparreko haize hotz batek eserlekutik

jaikiarazi gintuen arte.

Ez noa Ritak orduan aipatutako oro hemen jartzera, asko baitira ihesian

ibilitakoaren oroitzapenak eta asko zoritxarrak jotakoaren kontuak, baina

esan dezadan, haren aurpegi eztia ikusita, laguna eta maitea nor zituen

zein gozo erakutsi zidan entzunda, Hans Lauer edo dena delakoaren

azalean egon nahi izan nuela neuk ere.

Emakume hark bere denbora eta arnasa guztiak zeuzkan jarrita urrutiko

zulo batean usteltzen zeukaten gizon harengan. Are gehiago, ezin zuen

bizitzen asmatu bestela. Hari gertatutakoek osatzen zuten ardatza.

Ondamua nabaritu nuen, bai, nire baitan uholdeka. Berdin zion betiko

kartzelak, berdin zion denak, emakume hark hain amultsuki eta ezti egingo

bazidan neuretzat ere eskuetan zeukan hura bezalako trikota, nola

kaskabeltxak kumearen habia.

Vladimir

Ez nuen denbora alferrik galtzerik nahi. Gau guztia iragan nuen Ritak

kontatu zidanari buruan bueltaka. Neronek ere ez dakit zuzen esaten

zergatik, oldar ezkutuko batek eramaten zuen nire adimena harengana,

hala, batere neurri gaberik. Egia da ez niola indar horri kontra egiten:

aspaldian sentitutako gauzarik ederrena izan zen niretzat parkeko mataza

hura harilkatzea eta, areago, emakume harekin hitz egitea. Emakume hari

entzutea, esan behar nuke zuzenago, nik ez bainuen tarterik izan

ezertarako ordura arteko geure topaketetan. Egun haietan ez nekien gerora

zer gertatuko zitzaidan baina odolaren lekuan kafea baneuka bezala

nenbilen: ipurterrerik eta beste ezertan arretarik jarri ezinda, inora ez

ninderaman hurrengo minutuaren antsiaz.

Ritak ez ninduen ezagutzen, ez zekien Azkue doktorea nintzenik eta, hala

ere, niri kontatu zizkidan haiek guztiak. Neu nintzen bere bizipenen gordailu,

neu sekretu guztien kutxa. Hori ez zen inola ere ulertzeko modukoa.

Une batez, Ritak bere berriak edonori kontatzeko ohitura ote zeukan hasi

nintzen pentsatzen, bere ezbeharren entzule zergatik hautatu ote ninduen

asmatu ezinda. Alabaina, pentsamendu hori ez zitzaidan batere komeni,

erabakita baineukan bizitza berri bat bizitzen hasita nengoela eta ez

neukala gauza guztien zergatia zertan zehazki ezagutu beharrik.

Arrazoizalea izana nintzen ordura arte nire bizitzan bai, baina ez nengoen

oso pozik lortutakoarekin. Zozketako sari txikiak irabazitakoa nintzen baina

nik sari haundia nahi nuen, haundiena: Rita. Aurreko guztiak ez zuela fitsik

balio erabaki nuen berriro, liburu zuria, lerro bat eta beste bat, emakume

hark hutsetik izkiriatzeko prest zegoen liburu garbia izan nahi nuela, alegia,

beste edozerren gainetik.

Aldi berean esaten zidan barruak, gainera, Ritak laguntzat hartua

nindukala. Neuri bezala ez ziola beste inori aitortu bere gorabeherarik.

Orduan ezin nuen jakin oraindik bere lagunik handienak ederki aspertuak

zeuzkala hainbesterainoko tristeziarekin eta berari gertatzen zitzaiona

kontatzen hasten zitzaien bakoitzeko, bizkar ematen ziotela ezagun

gehienek. Gerora bakarrik jakin ahal izan dut hasiera batean ahal zuten

beste laguntzen ziotela bere bidaietarako eta Hansentzat diru apur bat

emanez. Hainbeste urteren poderioz, ordea, gogaitu egin ziren berarekin,

lagundu nahi arren, zaila egiten baitzitzaien guztiei, eguneroko gauza

txikien artean, Ritarena bezalako trajedia handia eroso kokatzea. Gaitza

egiten zitzaien, egunoroko bake arruntaren bizimoduan, gerra legeak,

kartzelak eta torturak egokitzea. Zaila oso, Alemaniako muturrean preso

zegoen kaskagorri ezezagun batez etenik gabe kezkatzea.

Larria izanagatik egoera, ihes egiten zuten Ritaren albotik, zakurrak

trumoitik bezala.

— Noiz etorriko haiz kontu alaiagoekin, Rita? —galdegiten zioten— Noiz

irtengo haiz zurrunbilo horretatik? Hik beti badaukan ezbeharrekoren bat.

Nik, ordea, ez nuen denborarik alferrik galdu nahi eta Kiel-eko

Unibertsitatean aspalditik ezagutzen nuen Anja Nienstedt doktorea gogoan,

ordenagailua piztuta, gutun elektroniko bat idaztea deliberatu nuen.

Zizareen metodoa asmatu nuen egunetatik, Anja izan nuen jarraitzailerik

finenetakoa. Berak gizon handitzat nindukan, argitaratu nituen lanak irakurri

ostean, gizakiaren garapenean eragiten duen horietakoa nintzela esana

baitzidan gaixoak, Oslon egindako kongresu batean elkar ezagutu

genuenean.

Nire lana ondo ezagutzen zuela esan zidan, Fleming txiki bat nintzela bere

begietarako. Vanitas vanitatis, ez nion nik ezetzik esan eta, ondo

bazeritzon, elkarrekin afalduko ote genuen galdegin nion lotsa guztiak

bazterrean lagata. Bere baiezkoaren ondotik etorri ziren aste ero hartan

elkarrekin bizi izan genituen guztiak.

Kongresuko bilerei arreta apurrik jarri gabe, hoteleko gelan, xahutu

genituen indarrak. Emakume handia da Anja, gizonik harroena makurtzeko

gauza dela erakutsi gabe, ez daki gozamenik hartzen. Iparraldeko

herrietako izaera berezi hori duten beste emakume asko bezala, alkandora

eta galtzerdiak bailiren, bihotza eta soina bi armairu ezberdinetan gordetzen

dakien horietakoa da bera. Azken egunean aireportuan banandu ginenean,

beti eukiko ninduela gogoan aitortu zidan, berebiziko plazerra eman baitzion

aste guztian zehar, ni bezalako gizon handia beste guztiak bezain txiki dela

egiaztatu ahal izanak.

Harrezkero Gabonetan eta urtean beste pare bat bider deitzen genion

elkarri zertan genbiltzan jakiteko. Ez genion handiagotzen laga nahi izan

Oslokoari, egia esan, beldurra ematen baitzidan niri Anja bezalako

emakumekote baten alboan aurrera egiteak, baina eten ere ez genuen egin

sekula gure haragizko oroitzapena. Esan liteke Anja izan nuela irakasle nik

“sexu zientifikoa” deitzen dudan alor horretan, erran nahi baita, norberaren

gozamen hutserako biderik onena darabilen sexukeran.

Anjarekin ausartu nintzen, lehenengo aldiz nire bizitza guztian, egiazki

nahi nuen huraxe, nahi nuen eran egitera. Berarekin ausartu nintzen

lehenengo biderrez, menpeko izatera. Tximu ar izateko arduretatik aske,

sekula ez bezalako gozamena hartu nuen bere ondoan eta bera ere ez zen

esku hutsik geratu plazer kontutan. Ikaragarria da Anja, gizona menpe hartu

eta haren gutiziak asmatzeko orduan.

Horregatik izango da agian, ondorengo guztiekin ezagutu nuen porrota,

ez baitut ezagutu beste emakumerik, Anjak beste bilatzen zuenik

ohekidearen gozamenik. Bestearenik gabe ez zekien bererik hartzen. Aste

batzuen buruan, zeinahi aitzakiaren bila hasten nintzen, alboan neukan

emakumea urruntzeko. Akats txikiena ere huts ikaragarri bihurtzen nekien

nik eta kupidarik gabe baztertzen nituen denak. Anjarik ez zegoen beste

inon Anja beraren azalean izan ezean eta alferrik ibili nintzen halako beste

baten bila denbora luzeegian.

Goizeko zortziak ziren eta oraindik inor agertu gabe zegoenez gure

laborategira, lasai idatzi ahal izan nion gutuna Anjari. Neure jakinminaren

zergatia ezkutatuz batera, eskatutako informazioa guztiz premiazkoa nuela

aitortzen nion bertan.

Hans Lauer izeneko terrorista baten berri galdetzen nion Anjari gutun

elektronikoa. Haren albiste baldin bazeukan erantzuteko lehenbailehen, eta

ez baldin bazeukan galdetzeko baten bati. Baina erantzuteko, ahalik eta

azkarren.

Egun guztia zitalduta iragan nuen, ernegaturik eta laborategiko lankideen

galdera betikoetara eta ohizko betebeharretara makurtu ezinda. Zarata

handi batek harrapatuta baninduka bezala ibili nintzen goiz guztian, arreta

ganorazko ezertan tajutu gabe eta gainerakoen hitzak aditu ezinik.

Laborategiko arazo handienak txiki eta arruntenak hutsal begitantzen

zitzaizkidan, nire egonezinarekin alderatuta. Trena pasatzen denean ez da

entzuten ahal liztorraren burrundararik.

Bazkaldu ere ez nuen ohi bezala egin ospitaleko kafetegian, ez nuen nahi

inoren adiskidantzarik. Egun hartan nahiago izan nuen makinako edozein

kakajan abiadan irentsi eta eraikuntza hartatik aldegin, sugeak

azkonarraren habiatik bezala. Ez nintzen ezertarako gauza, ez neukan

indarrik, Anja Nienstedt doktorearen balizko erantzunarentzat izan ezean.

Ez zen, baina, berehalakoan heldu. Bazkalorduko atsedenaren ostean

itzuli nintzenean, ez zegoen oraindik Anjaren albisterik. Arratsaldeko seiak

ziren gure idazkariak abisua eman zidanerako: Alemaniatik etorritako gutun

bat zegoen ordenagailuan niretzat.

Ez inprimatzeko agindu nion. Neu jabetuko nintzela lehenbailehen idazki

hartaz. Esan eta egin, neure artxibo pertsonalera pasatu nuen gutuna eta

ondoren ezabatu egin nuen ordenagailu nagusitik, Anjak igorritako e-

postaren arrastorik lagatzeke. Ez nuen nahi laborategiko beste inork nirea

bakarrik zen kontu hartan muturra sartzerik.

Denek etxera alde egin baino lehen, Mendiondo etorri zitzaidan herrian

tragoskaren bat hartuko ote genuen galdezka,

— Ez zekiat ezer hire berri baina badaukak zerbait ganbara horretan

bueltaka. Goazemak herrira eta esaizkiok lankide zahar honi esan

beharrekoak.

Gonbita estimatzen niola baina ez neukala gogorik erantzun nion lagunari.

Azterketa zenbait begiratu behar nituela, erremediorik gabe, etxeratu baino

lehen.

— Beste bati ziri hori —erantzun zidan— egunak daramatzak batere

ganorarik gabe eta orain sartu behar lanerako gogoa. Ez baduk etorri nahi,

ez etorri, baina ez esan niri gezurrik, antzeman egiten zaik eta.

Harritu egin nintzen Mendiondoren hitz gogorrekin. Ezagutzen nuen

polpoleko ur gozo ezagunaren lekuan, hondar lehor egin zitzaizkidan

estreinakoz bere hitzak. Ongi mereziak nituen gainera, sekula ez bezala,

gezurretan ibiltzeagatik. Mendiondok beste zerbait merezi zuela eta nire

egoera nolabait agertzen saiatu nintzaion.

— Hara Inazio, ez diat gertatzen zaidanaz hitzegin nahi. Egunen batean

jakingo duk nire berri, heu izango haiz lehenengoa, baina bitartean utz

nazak lasai. Eskertzen diat ahalegina baina neuk bakarrik ibili beharreko

bide batean sartuta nagok. Ez hadi kezka.

— Bi gauza zaudek munduan hi horrela edukitzeko modukoak: ikerketa

berriren bat edota gona konturen bat.

— Bigarrenetik gehiago lehenengotik baino —erantzun nion azkenean eta

bat-batean gehiegi aitortu niola iruditu zitzaidan.

— Hala baldin baduk, emakumeren batekin katramilatuta baldin bahabil,

ez duk aurreko aldietan bezala Simon. Guztiz aztoratuta ikusten haut.

— Ez diat beste ezer esango, Inazio.

— Bihar arte orduan, Casanova —esan zuen farrezka eta alde egin zuen,

moda pasareletako modeloen ibilkeren imintzioak eginez.

Mendiondok atea itxi eta bakarrik geratu nintzenean, nire lekuan eseri eta

ordenagailu itzaliari begira geratu nintzaion. Zalantzak egin zion atari

jakinminari. Zer irakurri nahi nuen Anjak igorritako gutun hartan? Hans Lauer

santua edo deabrua izan, zer axola zidan niri? Asasinoa edo heroia izan,

zertan aldatuko zuen horrek Ritarenganako neukan iritzia eta, batez ere,

harenganako sentipena? Otsoa maitagarria izaten da sarri saguarentzat,

batez ere katua jaten duenetan.

Galdera bat berari erantzun ezinda, ordenagailua piztu eta klik egin nuen

Kieletik bidalitako izkribu elektronikoan.

Ez naiz hitzez hitz gogoratzen baina esan dezadan Anjak ea noiz

elkartuko ginen berriz galdetzen zidala kortesia hutsez eta jarraian bere

harridura agertzen zidala nik egindako galdeketagatik. Ezin ei zion antzik

eman Hans Lauerrenganako nire jakinahiaren sorburuari. Errazago ulertuko

ei zuen nigandiko beste edozein eskaera, egindakoa baino.

Dena dela erantzun, erantzuten zidan bere gutunean.

Hans Lauer guztiz ospetsua omen zen Alemanian. Terroristarik bilatuena

izandakoa urte askotan eta orain preso zegoena Stuttgarteko kartzelan. Hil

arteko zigorra zeukan eta hori, heriotz zigorra debekatuta zegoelako,

bestela, honezkero, fusilatua zegokeen aspaldi. Nik dakidanaren arabera,

zioen Anjak, hogeitik gora pertsona hildakoa da Lauer. Otso bat. Baader eta

Meinhoffen taldearekin hasi eta gure historian ezagutu den talderik

muturrekoenaren gidaritzara iritsitakoa.

Hortik aurrera ezer gutxi zekiela aitortzen zidan, telebistan

ikustentzundakotik oroitzen zuena besterik ez, baina Osloko Ginekologia

Kongresoan elkarrekin igaro genituen egun zoragarri haien omenez, lagun

kazetari bati eskatutako fax baten kopia igortzen zidan. Bertan, Hans

Lauerren ekintza gehienak laburbiltzen zirela eta hori aski ez banuen,

bidaliko zidala informazio zehatzagoa, baita horretarako poliziarengana

bertara jo behar bazuen ere.

Attachementetik pantailara ekarri nuen fax hura, arratoiarekin bi aldiz klik

eginda eta, egia esan behar badut, ikararik egin gabe irakurri nituen Hansi

egozten zizkioten ekintza guztiak. Ehun baino gehiago ziren Hansek,

partaide gisa lehendabizi eta bere ardurapean ondoren, egindakoak.

Lapurretak, leherketak eta bahiketak ziren gehienak. Guztien gainetik

nabarmen OTANek, Ipar Atlantikoko Tratatuaren Erakundeak, Alemaniko

lurretan zeuzkan koartelen aurka

eginiko dozena bat atentatu eta Volkswagen auto enpresaren jabearen

ilobetako bat hil izana Olaf Merz zeukan izena hildakoak eta lau hilabete

bahituta eduki ondoren, tiro bat buruan zuela agertu zen bere gorpua

Hamburg-eko zabortegi batean. Hansi leporatu zioten gazte hura hiltzeko

erabakia hartu izana eta sekula frogatu ez bazen ere, berari egotzi zioten

tiroa bere eskutik jo izana ere.

Irudien ganbara ernetu zitzaidan supituan. Neu ere oroitzen nintzen

gertakizun hartaz, bolo-boloka erabili baitzuten komunikabide guztietan,

bost edo sei urte lehenago Olaf Merz-en kasua. Alemaniarrak asaldatu egin

zituen gertaerak, izan ere inork ez baitzuen uste izan bahiketa hain gordinki

amai zitekeenik. Olaf Merz oso ezaguna zen Alemanian, batez ere, talde

ekologista erradikalenetan militatzen ibiltzeagatik. Munduari buelta osoa

eman zion Ipar Poloan egin zioten argazki batek: Olaf Merz bizartsua bilutsik

ageri zen izotz zuri artean, burutik behera botatako baldekada bat pintura

gorrik tindatzen ziolarik gorputz guztia. Bere ondoan, fokakume batzuk ageri

ziren hilda, euren larru zuria odoletan gorriztatuta. Ikaragarria zen argazkia,

nahi gabe ere begietan eragiten duen horietakoa. Benettonek ere erabili

zuen bere arropak saltzeko eta esango nuke, orduantxe hasi zirela mundura

ganoraz zabaltzen, foka eta baleen aldeko kanpainak.

Aldizkari guztietan argitaratu zuten foken hilketa salatzen zuen argazkia.

Horregatik mutil hura Brigada Antikapitalistek bahitu zutela zabaldu zenean,

inork gutxik sinetsi zuen albistea. Ilobak berak Volkswageneko nagusia zen

osabari dirua ateratzeko bide makur bat ikusi zuten europar gehienek

albiste hartan, alemaniarrek bereziki.

Bere gorpua zabortegian hilda agertu zenean, zartada haundi bat jaso

zuen gizarte germaniarrak eta eskumatik eta ezkerretik, alde guztietatik,

salatu eta gaitzetsi zuten hilketa.

Anjak igorritako faxean, Hans Lauerrek epaiketa egunean esandakoa

zetorren komatxo artean azpimarratuta. Epaileak hilketaren arrazoiak

galdegin zizkionean, zera erantzun omen zuen Hansek, “Olaf Merz

Alemaniako familia kapitalista gogorrenaren senide zen. Zapalkuntza eta

esplotazioaren bitartez lortutako diru guzti horren zati bat itzultzeko eskatu

zitzaionean, bere familiak ez zuen halakorik onartu. Beste irtenbiderik ez

zitzaion eman gure Erakundeari. Familia bera da, beraz, hilketa honen

arduradun zuzena. Eurei galdetu behar diezue gertatutakoaz eta ez niri”.

Hansi leporatzen zizkioten ekintza guztien zerrenda luzea zen, esan

bezala, eta ezinezkoa zirudien hainbeste urtetan Alemaniako polizia eta

Interpol guztia ondoren segika zeukan morroi batek haiek denak egiteko

beta har zezakeenik. Hans Lauer zozoa ez zela bistakoa zen. Azeria

gehiago.

Arreta, orriaren azken aldeko lerroek ernetu zidaten batez ere. Espainiako

nazionalitatea zeukan emakume bat berarekin atxilotu zutela jartzen zuen

bertan, Rita María Zabaleta izeneko emakumea, inolako partaidetzarik

aurkitu ez eta epaileek aske utzi zutena. Emakume honek, hiru urteko

semea zeukala Hansekin ere jartzen zuen lerro haien bukaera aldean.

Ustegabeko eztenkada izan zen hura niretzat, ez bainengoen antzeko

ezer ezagutzeko prestatua. Hansek Aita Santuaren kontra zerbait egin izan

balu ere, ez nuen ikararik egingo. Hura ezberdina zen, ordea. Seme bat

zeukan nik desiratzen nuen emakumearekin. Mutiko bat. Eguzki berotan

etzanda lo dagoenari botatako ur hotza izan zen niretzat albistea.

Ritak, bere berri baino gehiago! nahi zuenaren berri kontatu zidala iruditu

zitzaidan orduan; laurdenaren erdiaren herena, eta txorimalo baten antzera

ikusi nuen berriz ere neure burua uste nuenaren kontra, inolako tirakadarik

ez nuen piztu emakume harengan, bere hitzentzat kontsolamendu hutsa

baino ez nintzen izan parke hartako elkarrizketetan. Zimaurra non lagatzeko

zimaurtegi erraza. Zaborpoltsa merkea. Horixe nintzen, ez beste ezer.

Alabaina, Ritarekin ordez, neure buruarekin haserretu nintzen. Ezgauza

nintzela pentsatu nuen halako emakumea neureganatzeko. Sagua. Zozo

hutsa behar nuela izan Hans harekin alderatuta, edozein emakumerentzat.

Baita Rita Zabaletarentzat ere.

Eta gainera, ez nuen besterik merezi inoren kontutan sartzen

ibiltzeagatik. Ritak eman al zidan, bada, bere filma ikusteko sarrerarik? Zein

eskubide neukan berak esan gabeko ezer jakiteko?

Ongi merezia neukan gertatutakoa baina, hala ere, une batez zentzu

guztiak galduta geratu nintzen. Karranpa handi batek jota bezala, geldirik,

itsu, gor eta mutu. Mina handiegia denean, haseran ez da ezer sumatzen

baina jakinekoa da, min hori berori, hortzak ederki zorroztuta itzuliko dela

minutu bat beranduago hortzaka egitera. Zetorkidanerako prestatzen ari

nintzen paralisi hartan babestuta, baina, egia, ez zidan deusetarako balio

izan, gertaeraz jabetu nintzenean, alkandora zahar baten tarratadak pitzatu

baitzidan arima eta kristal hautsien eztenkadek erre baitzidaten barrua.

Faxaren lerro batzuk beherago, azkenengoan, Ritak eta Hansek elkarrekin

zuten semearen izena zetorren: Vladimir. Vladimir Lauer Zabaleta pentsatu

nuen nirekiko, eta ordenagailua amatatu egin nuen gehiago ezer irakurri eta

pentsatu ezinda.

Trenak zapaldutako zapua nintzen. Azala eta odola baizik ez zitzaidan

geratzen baina, hala ere, desagertutako gorpuzki guztietan min ikaragarria

sentitzen nuen. Bi malko isurtzeko adina gizontasunik atera nuen

nonbaitetik eta, inoiz ez bezala, errukitu egin nintzen nire buruaz. Halako

zorigaitzik ez duela inork sekula ezagutu iruditu zitzaidan une batean eta

pena ikaragarria eman zidan Simon Azkue zein zegoen birrinduta ikusteak.

Batez ere, ondoren etorriko zitzaizkidan pentsamendu ilunek izutzen

ninduten, neure buruan ate joka etorriko ziren sentipen borrero jasangaitz

eta ezagun haiek.

Zela edo hala bulegotik irteten asmatu nuenean, beti zabalik dagoen

denda horietako batean, vodka botila bat erosi nuen etxerako bidean, nire

ohitura, iritzi eta erabaki guztiei kontra eginez. Aspaldi ez bezala, mozkortu

egingo nintzen gau hartan, bakar bakarrik, nola satorra bere zuloan.

Equus

Gauza garrantzizko guztiak gertatzen diren bezala gertatu zitzaigun geuri

ere: ustekabean. Nik ez dakit zergatik eta, batez ere, ez dakit nola, elkarren

besoetan erori ziren gau hartan Rita eta bion gorputzak. Egia esan behar

badut, ez nuen halakorik hain azkar espero. Gordeta neukan gertaera

hartarako itxaropena eta desioa, amuarrainak eltxoa amesten duen beste,

baina elkarrekin irtendako lehen gauean bertan gerta zedin, ez nengoen

prestatua. Harrigarria egin zitzaidan Ritarekin oheratzea. Larrigarria, esango

nuke.

Handik aurrera pixkatean ere ez nintzen egon prestatua Ritarekin ohean

behar bezala gozatzeko. Denbora behar izan nuen azal berri hartara

egokitzeko, ertz haien guztien gutiziak ezagutzeko eta, batez ere, neure

lurraldeak baimenik eskatzen ez zuten fereka berri haien menera estuasunik

gabe jartzeko. Labur eta egiazki pare bat hitzetan esateko: izututa

nengoen, nola txirrinda kamioiaren alboan.

Nerabetuta banenbilen ere, ez nintzen haur bat, eta desioaren aurrean

balaztak erakutsi zituen zuhurtziak. Nahi nuen, egia da, beste ezer baino

gehiago munduan, baina bestetan ez bezala, alboan neukan emakumea

ezatseginduko zuen ezer egiteak kezkatzen ninduen. Ez nion ezer gaiztorik

egin nahi, lehenago zintzilikatuko nintzen lepotik, baina ezin kendu nuen

gainetik emakume hura uxatuko zuen hankasartzeren baten beldurra. Izan

ere, lehenago bitan banatzen nuena, gauza bat eta bakarra dela ikusi

bainuen berari esker. Orduan ez nintzen horretaz zehatz jabetzen baina

orain argi dakit. Ritak biak batzen zituen bere baitan, beste nehork ez

bezala: haragia eta gogoa. Lurra eta ura.

Ez zen egun arrunta izan hura. Aspaldian lez, ospitalean zitaldurik ibilia

nintzen denbora guztian, ipurdia inon pausatu ezinda. Vladimirren albistea

ezagutu nuenetik, ez nintzen

izan lehengo gizona bera. Lankideek ere sumatu zidaten

zerbait baina, behin eta berriz esan nien arren, ez zuten ulertu nahi izan ez

neukala inorekin hitzegiteko gogorik. Ez eurekin eta ez beste inorekin.

Batzuetan gehiago kostatzen da axaleko

bi hitz alferrikako esatea, besteetan diskurtso mamitsu oso bat baino.

Behin eta berriro eman zidaten telefono deien berri baina baten batek nire

lekuan erantzuteko esaten nien nik, berdin zitzaidala Osasun Sailburua edo

Bayer-eko Zuzendari Orokorra bazen ere hariaren beste aldetik nire bila

zebilena. Ez nuen inorekin hitzegin nahi arraioa, are gutiago begi-bistan ez

neukan norbaitekin. Marka bat hautsi behar duen kirolariak bezala, indar

guztiak neuretzat behar nituen, behingoagatik sikiera: gau hartan Ritarekin

neukan afaltzeko hitzordua.

Beti bezala, Mendiondo adiskidea izan zen olioa sutatik kentzen ausartu

zen bakarra. Egun guztian ez nuen ikusi baina baten batek zerbait esango

zion eta han agertu zen, eskuak amantal zurian lehortuz.

— Laboratorioko buru izatea gauza bat duk eta bestea lankideak

torturatzen ibiltzea. Ikasleei begiratu ere ez omen diek egin gaur,

fakultatetik hona etorri ostean.

— Ez duk hainbesterako Inazio, hemen denok zeuzkagu egun txarrak.

— Hik asteak daramatzak, Simon, aste osoak, heure barruan sartuta eta

trikua bezala kizkurtuta, arantza eta guzti. Hemen jendea berbetan hasia

duk.

— Egin dezatela, bada.

— Nik bete diat nire lana. Entzun nahi baduk, esan diat. Hortik aurrera

heure kontua duk —eta etorri bezala desagertu zen, laborategiko atetik

kanpora, agurrik ere esateke.

Ez nion kasu handirik egin. Norbaitek nire kontrako zerbait edukitzeak ez

ninduen harritzen, bai bainekien ez nintzela batere fin ibilitakoa azkenaldian.

Beti ezin da asmatu txinaurririk zapaldu gabe ibiltzen. Baina gauza bat da

hori eta bestea, egin zuten bezala, Mendiondo laguna nire kontra xaxatzea.

Ezin nuen horrelakorik onartu eta aurrerantzean begiak argiago erabiliko

nituen laborategian nor zen nor ikusteko. Sugea beti dago igel gose eta,

azkar edo berandu, derrigorrez bistatzen da azalera, arnasa hartzera. Gure

laboratorioan ere agertuko zen nor edo nor nire aurkako pozoitik garbitzera.

Lana amaitutakoan, Ritaren bila joan nintzen parkera ilundu baino lehen.

Egun guztiko ordu guztiak itxarote hartan emanak neuzkan, bata bestearen

ondoan, guztiak eta bakoitza neure barnean ezin kabituz. Beste oihartzunik,

beste akordurik... beste ezer ere ez buruan. Ez eta Mendiondoren hitzak

ere.

Konturatuta nengoen berriz ere jostailu berria nahi duen haur setatiaren

gisara nengoela jarrita baina ez zitzaidan axola gainerakoen usterik.

Behingoagatik neuk benetan nahi nuena egitera erabakita nengoen, uhinak

harkaitzak baino haruntzagoko hondarra behin eta berriz busti nahi duen

bezala, eta ez zidan ezerk eta inork uste hori aldaraziko.

Iritsi nintzenean, Iparra zebilen parke inguruan eta bizkarraren gainean

jarri nion neure jakea Ritari, betiko lekuan eserita zain aurkitu nuenean.

Eguzkiak itsasoa gehiegi gorritu gabe amaitu zuen arratsaldea.

— Horrela hobeto, schatz —esan zidan eta besotik helduta itzuli ginen nire

autora.

Kilometro eskaseko bide hartan gorde genuen isiltasunak argi adierazi zigun

bioi, elkarren begiramenduan genbiltzala arretaz eta mataza harilkatzeak

baino haruntzagoko eremu badaezpadakoetara abiatuak ginela, jakin

gabetan ziur nora. Helmuga argi bat ikusten denean, sendo joaten daki

pausoak baina zer nahi den, zer gertatuko den, inork ez dakienean, kiribilez

betetzen da bidea, alferrikako bihurtuz lasterbide guztiak. Bide oro ibili egin

behar izaten da oso-osorik eta pauso bakoitzean pentsatu non jarri behar

den hurrengo oina. Zapatapean sentitu egin behar dira lurraren zimur

guztiak eta orduan erabaki, orduan bakarrik, norantz eman hurrengo

urratsa.

Horrexek beldurtzen gintuen biok eta horrexek isilarazten gintuen parkeko

aldapa beheran. Gainera, beti erabilitako hitz eta moduek fitsik ez zidatela

balio banekien. Ordura arte izaniko gizonaren ausardiak ez zidan balio.

Lehenagoko hitz antzuen lekuan, berriak behar nituen, egiazkoak eta nire

baitaren berri argi adieraziko zutenak. Batetik, Rita ez zelako nire betiko

zozokeria haietan sekula korapilatuko eta, bestetik, neuk ere ez neukalako

bide zaharrak berriz ibiltzen hasteko batere gogorik. Indarrik ere ez, seguru

asko. Gerta zedina gertatu, berria eta ezberdina behar zuen izan niretzat

Ritarenak. Horrelaxe erabakita nengoen, atzerago aitortu dudan bezala.

Hala ere, ezertaz konturatzen ez eta nik uste nuen neu bakarrik nenbilela

estututa eta urduri, baina Rita ere larri ibili zen, larri oso, nire besotik

zintzilik. Bere betiko izaera tinkoa galdurik, estreinekoz ikusi nuen zalantzan

egun hartan eta esan dezaket harrezkero, ez dudala beste inoiz hain

galdurik ikusi. Irribarrea zeukan hortzetan bai, bistakoa zen pozik zetorrela

nirekin, baina keinu hartan bazen beste zerbait ere, edozein modutan

adierazi ezin dena esango nuke izu puntu bat ere agertzen zitzaiola begien

argitasunean.

Afaldu bitartean ez zuen plater bakarra ganoraz bukatu eta neu ere larri

ibili nintzen eskatutakoa amaitzeko. Ez neukan goserik, ez egarririk,

emakume haren hitzena izan ezik.

Alabaina, orduan hitz egindakoak ahaztuak dauzkat honez gero, hain izan

baitziren gezak elkarri esan genizkionak. Lotsatzeko moduko hitz hutsalez

bete ziguten elkarrizketa urduritasunak eta bestearen aurrean zakar, geza

edo faltsu agertzeko beldurrak. Non erosten dituzu trikota egiteko hariak?

eta antzeko pitokeriak galdetu nizkion nik, isilik ez geratze aldera. Berak,

ostera, nire lanari buruzkoak galdegin zizkidan, kortesiazko formula hutsak

erabiliz.

Ezkutatu egin nahi izan nion zizareen aurkikuntza neurea zela. Berak bere

semearena ezkutatu zidan bezala, ezkutatu egin nion ospe haundikoa

nintzela eta bazter guztietan erabiltzen nindutela txorimaloaren antzera.

Beranduago etorriko zen, baldin eta etorriko bazen, horretarako aukera. Ez

nuen nahi inola nire sonak eraginik izaterik. Ni Simon Azkue nintzen, erdia

gizon eta erdia sagu, bi besoak luzatu eta matazatik harilkoa egiteko

bakarrik balio zuena. Ez beste ezer.

Erretiratzeko ordua iritsi zitzaigunean, irudimenik gabeko luzamendutan

ibili zen Rita alferrik. Hurrengo taberna bat aipatzen zuen betiere, etxerantz

abiatu aitzin. Oheratzea atzeratzeko, azkenaurreko ostatua eskatzen zuen

aldioro, gau guztian ezer edan nahi gabe egondakoak.

Ezagunik ez genuen, zorionez, gau guztian inon topatu eta une batean

emakume hura alboan edukitzeko neure zorionaz jabetu nintzenean, gure

artean nor zen zaldi eta nor behor jakiteko gogoa piztu zitzaidan.

— Goazen etxera Rita —esan nion, eta tabernako gainontzeko bezeroei

begiratuta— hemen ez zeukanagu deus.

Gaur balitz bezala oroitzen naiz orduantxe, eta hitz haietxek esatean izan

zela bere azala lehenengoz ukitu nuen unea. Musu eman nion tabernaren

erdian, lehenengo musua, lehenengo fereka. Ezpainetan ez baina

ezpainetatik oso hurbil eman nion, bereganako nire asmoa adieraziz baina

ezertara indartu nahi gabe. Milimetroka eman nahi nituen pauso guztiak,

inolako okerrekorik gerta ez zedin.

— Hire etxera joango gaituk —erantzun zidan— nirean ama zagok gaur

lotan.

Autora bidean, Ritaren ama, andre adindu bat, irudikatu nuen laupabost

urteko haurrarekin lotan edo, hobeto esanda, Vladimir Lauer Zabaleta

haurra irudikatu nuen bere ohe txikian amonarekin lotan. Eta zehazki

zergatik esaten ez badakit ere, ume huraxe, edo hobeto esan, ume haren

sekretoak, sekulako traba egiten zion nire lasaitasunari, oztopo

segurtasunari. Ez nuen fitsik esan, hala ere. Ez nuen ezer esan nahi izan. Ez

gau hartan behinik behin. Nahikoa neukan neure burua sagu izatetik zutitu

eta zaldi aurkitzearekin.

Horrexek galdu ninduen, premia horrexek. Ezin baitzen ezkondu nire nahia

oherakoan egin genuen bide azkarregiarekin. Ez dakit nola zehaztu baina

esango nuke Ritak gordinegi eman zituela gau hartako pauso guztiak,

gordinegi neure iritzirako. Bare-bare gertatuko zela irudikatu nuena, kolpeka

gertatu zen nire larria handituz. Nire ustez, emakume komunistek edo

emakume suediarrek sexu kontutan jokatzen duten bezala jokatu zuen Ritak

ere: etxean sartu, komuneko atea guztiz itxi gabe egin beharrekoak egin

eta ni erazten hasi baino lehen, ohe gainean eseri zen biluzik. Anjaren “sexu

zientifikoa’’ ekarri zidan, nolabait, gogora.

— Emaidak zigarro bat —esan zidan— behar diat eta.

Piztutako bat jarri nion ezpainetan eta ezer edan ote nahi zuen galdegin

nion ondoren. Ezetz, ez zuela ezer nahi, baina ekartzeko botila bat ur

sukaldetik. Gauean, behar bada, egarri izango zela eta.

Oso beldurtuta nengoen, katakume bat elurretan bezainbeste. Hanka

hutsik egin nuen sukalderako bidea eta lurreko keramika hotzak areagotu

baino ez zidan egin larritasuna oinetatik gora. Neuk desira nuen emakumea

neukan ohean zain baina, hala ere, pozaren putzua zalantzek eta kezkek

osatzen zuten, harrez betetako okela zatia bailitzan.

Dena azkarregi zihoan nire iritzirako eta ez nekien gertakizunen abiadura

hura nola geldotu. Gainera ez nengoen seguru zaldia ote nintzenez eta

Ritak zaldia beharko zuen aurkitu nigan, ziur, behin halako pausoa ematea

erabaki bazuen.

Botila urarekin itzuli nintzenerako, izarapean zegoen egokituta. Bere

begien aurrean kendu behar izan nituen arropa guztiak eta, zin dagit,

lotsatu egin nintzela lan horretan. Ohituta nengoen besteen aurrean

biluzten, hondartzan, laboratorioan, frontoian... baina Ritaren aurrean

lehenengo aldia zen. Gerrikoa, prakak, alkandora... kendu ahala, ahultzen

sumatzen nuen neure adorea, kokiltzen ausardia. Oldarra gero eta

apaltzenago. Zalditik sagura nindoan gogoz kontrako bidean.

Bizkarra baino ez nion eskaini biluzte espero gabeko hartan. Ni ezertara

ausartzen ez eta berak eten zuen, hala ere, bion arteko hari isila.

— Ipurdi polita daukak, Simon.

Neuk ere zigarro bat isiotu nuen ohean sartu bezain azkar. Erre ahala eta

Ritaren bi begiak neuri so zeudela konturatuta, argi ikusi nuen dena izango

zela aurrez pentsatutakoaren alderantziz: neu izango nintzela behorra,

alegia, eta Rita zaldia, handik aurrera beti izan den bezala.

Neu izango nintzela biotan bigunena, nola labanaren aurrean gurina.

Bladi

Amodioaren lehen zurrutadetan erotuta genbiltzanean, ezagutzen hasi

eta lau hilabete eskasetara, hartu genuen elkarrekin bizitzeko asmoa. Batak

besteari begiratu eta aparte ibiltzea zentzugabea zela erabaki eta teilatu

beraren azpian bizitzen jarri ginen. Ohe bakarrean lotan.

Biok beldurtzen gintuen horrek, bai Rita eta bai neu, bietako inor ez

baikinen harlauza lau eta garbi. Bizitzak ibiliak gintuen alde batetik bestera,

batzuetan atseginean, gehienetan zorigaitzean, eta ondo kolpatutako

txalupak ginen, hondoari kateatuta bai, baina nork bere koskak gainean

zituela. Urte batzuk bizirik egin dituen edonori gertatzen zaio hori.

Bizimodu berri horretarako, neure buru gora-beherati honetaz gain, nire

trabarik handiena Hans Lauer zen. Gutxi zekien berak, Stuttgarteko

kartzelako zuloan, nolako oldarrez eragiten zuen gure bikotearengan.

Askotan, present ez dagoenaren zama handiagoa eta indartsuagoa izaten

baita, bertan aurrean dagoenarena baino. Ikusten ez duen sugegorriaren

beldurrez bizi da beti artzaina, bazterren batetik noiz agertuko zain.

Halaxe ibiltzen nintzen neu ere, Ritak eta biok ez baikenuen sekula ere

Hansen arazoaz behar bezala hitzegin eta ez genuen korapilo hura behar

bezala askatzen asmatu. Ez genuen Hansen akordurik estaltzen, berari

buruz hitz egitea ez zitzaigula batere kostatzen ematen zuen baina itxurak

ziren, axalak estaltzen zuen mamia baizik ez. Ni, esaterako, ez nintzaion

sekula ausartu Hans egiazki nola oroitzen zuen galdetzera, haren usain eta

ferekak, haren hitzak, nireen gainetik altzatzen ote ziren oraindik ala,

aitzitik, erabat estaltzen ote zuen Simon Azkue berriak harenganako

sentipen ezti oro. Ez nion galdetu, azken finean, gehien irrikatzen nuena:

haren zuloa betetzeko beste ote nintzen.

Ohartzeke, Hansen gaia gu bion arteko laino xume zegoen bihurtuta Rita

eta bion harremana estaltzeko modukoa ez zen baina diztira kentzen zion

behintzat gure zorionari. Hansi buruz ezin zen lasaiki mintzatu gure etxean,

denok baikenekien han, inori ez ziola mesederik egiten haren aipuak.

Nik Ritari begiratze hutsarekin jakiten nuen noiz igarotzen zen, haize bat

bezala, Hansen infrentzua gu bion artetik. Begiak apalagotu egiten

zitzaizkion Ritari Hans gogora ekartzen zuen bakoitzean: ninietako beltza

grisaskatu eta sekula inori hitzik esan gabe, bazterren bat bilatzen zuen

urjentziaz, malkoen lasaitua sentitzeko. Gertaera horiek ezkutatzen

saiatzen zen hasieran eta kezka handiagoa eragiten zidan guztiontzako

begi bistakoa zen egia estaltzen ibiltze horrek, min, traizio, edo dena delako

sentipen hura neurekin erdibitzen saiatzeak baino.

Emakumeek euren gizonekin izan ohi dituzten kontuetako hamaika

entzutea egokitua zait neure lanbidean baina, gizona naizen aldetik, badakit

emakume baten bihotzeko gorabeherak ulertzen saiatzeak ez duela

deustarako balio. Ibaiko ura joaten entzutea bezalakoa izaten da hori.

Banekien, beraz, ezer handirik ez nezakeela egin, alferrik zela Ritaren

barnean gertatzen zenaren neurriaz jabetu nahi izatea. Hala ere, neure

lekua garbi neuretzat izan zedin nahi nuen. Ritak neuretzakoa izan behar

zuen erabat, neu berarentzat izango nintzen bezala, harreman hura ez

baitzen takian-potian edukitzen den horietakoa.

Rita maite nuen biziki eta hori bainoago, ezin asmatuko nukeen bizitzen

haren auzotasunik gabe, haren hitzik eta ferekarik gabe, haren arnasarik

gabe, haren babesik gabe. Berarekin egoten nintzenean, ez ninduen ezerk

kezkatzen ez eta lehenagoko nire sentipen beltz eta sarri haiek ere.

Beragandik urruntzen nintzen bakoitzean, ostera, noiz itzuliko nintzen zen

nire buruhausterik behinena. Aldendurik egin beharreko orduak edo egunak

aurrez neurtzen nituen, eta kirolari batek frogarako egiten duen bezala,

egiten nuen nik prestaketa, emakume harengandik urrunduta egonda ere

airoso itzultzeko.

Berari ezer esan gabe, eta gure elkarbizitza ez nahastearren, bazterrean

laga nituen neure-neureak nituen zenbait gauza eta ohitura. Horietako

batzuk handiak eta maiteak ziren niretzat, esate baterako, arrantzurako

zaletasuna. Ritarekin bizitzen jarri nintzenetik, ez dut kainaberarik esku

artean berriz eduki. Lupiak eta urreburuak lasai asko dabiltza ni gabe.

Astean behin edo birritan joaten nintzen lehen, hutsik egiteke, arroka

bakartiren batera, edo murru zaharren batera eta hantxe garbitzen nuen

burua, kainaberaren harian baino, beste ezertan pentsatu gabe.

Bazterrean utzitako beste gauzetako batzuk, txikiagoak diruditen arren,

ez dira garrantzi gutxiagokoak. Etxe barruko ohiturak izaten dira horiek,

ohea horrela edo bestera egiteko gutizia, noren arropak non gordetzeko

lekua, liburutegiaren ordenamendua eta, batez ere, komuneko kontuak.

Bat bada horien guztien artean biziki garrantzizkoa eta gaurdaino inongo

gizasemeri aitortzen entzun ez diodana: Ritarekin bizi naizenetik, zutik egin

ordez, komunean eserita egiten dut nik txiza. Emakumeen antzera jarrita,

gizonezkook daukagun abantailari eta erosotasunari egin diot nik uko

horrela, elkarbizitzaren izenean. Ez dut sekula zipriztintzen bazterrik eta hori

gutxi bailitzan, lehortu egiten dut paperez zakilburua. Baliteke, emakumeen

eran jarrita, beste gizonezko guztiek makurtuegi ikustea euren burua, baina

hori eta gehiago merezi zuela Ritak erabaki nuen eta ez dit horrek kolokan

jarri nire gizatasunik. Aitzitik, orain naizen gizon berriaren berezitasun baizik

ez dira bilakatu halako gauza txiki eta handi guztiak. Hemen ere, orain

nagoen ziega estu honetan etxean bezala jokatzen dut, Ritarenganako

ohiturak zaintze aldera.

Zorionekoa nintzen, beraz, azkenean. Hainbeste kostatu eta gero, sari

guztiak neuzkan nirekin: lana, dirua, osasuna, ospea, eta azkenez, bere

altzoan hartzen ninduen bakoitzean, munduan diren izate guztiekin eta,

batez ere, neure buru terral honekin adiskidetzen ninduen emakumea.

Alabaina, gauzak argi nahi nituen nik berak ere nirekin bizi nahi bazuen, zein

leku zeukan Hansek?

— Hansena aspaldi amaituta zagok, schatz, iragana duk hori.

— Zergatik egiten dun negar orduan, haren itzala agertze hutsarekin?

— Horrexegatik, iragana delako, eta izandakoa badenez, noizean behin

bistatu egiten duk akordua. Iragana ez duk ezereza, Simon. Iraganak

gorputza zeukak hik eta nik bezalakoa, eta inork gonbidatu gabe esertzen

duk askotan mahaira, nahi gabetan ere bai. Ez hadi kezka, ordea, nik hi

bakarrik maite haut eta hirekin egin nahi diat hemendik aurrerako guztia.

Hitzak. Emakume hitzak. Halako eta antzerako gauzak maiz entzun arren,

nire kontsolamendua ez zen erabatekoa izaten. Ezin nuen ezer egin zinez

eta horrexek jartzen ninduen sutan: ezer egin ezinak. Ritari sinetsi ala ez

sinetsi, besterik ez. Alabaina, Stuttgartera egin nahi zituen bidaiak ez

eragoztea erabaki nuen. Joan zedila Hansekin hitz egitera eta berarekin

behar bezain luze eta zabal mintzatzeko aholkatu nion. Gauza horiek hitz

egindakoan bakarrik geratzen direla eta argi. Ezetz erantzun zidan, ordea,

ez zeukala Hans sekula gehiago ikusteko asmorik, gutun bat igorri ziola

jada, eta hori esatearekin batera, alde egin zuen nire ondotik bazterren

batera, berriro ere Hansen oroitzapena lasaitzera, seguru asko.

Erabakitako elkarbizitza hartarako, hamaika gauza egin behar izan nuen,

txintik ere atera gabe, eta guztien artean gogorrena, zalantzarik gabe, Hans

Lauer terrorista hari atariko atea betiko ezin itxia. Esan liteke, gure etxean,

hiru edo lau mila kilometrora zegoen batek agintzen zuela gauza eta

gertaera guztietan.

Ezin nuen jakin zer komeni zitzaigun gehiago, Rita behin betiko Hansi agur

esatera joatea ala, besterik gabe, geure artekoa bere horretan bizitzen

jarraitzea.

Bi aukerek zeukaten arriskua. Rita Hans ikustera joaten bazen

Stuttgartera, bazitekeen nireganako guztia kolokan jartzea, berak maite

izandako gizona han barruan ikusitakoan. Beldur hori nik baneukan

behintzat: gizon harekin alderatuta, ni ezdeusa iruditzea Ritari. Bisitak

freskatu egin zezakeen Hansen izaera, eta iragana lotsagabeki eseriko zen

horrela gure mahaira, eta gainera, norbaitenganako pena hurbil egoten da

askotan maitasunetik emakumearen bihotzean, gauza beraren bereiztu

ezinezko bi aldeak bezala.

Ez joanda ostera, bazitekeen Hansekin ondo jokatu ezaren mamua

neurrigabeki handitzea eta azkenean biok, Rita eta ni, deblauki irenstea

gaitz horrek. Gainera Vladimir zegoen tartean, lau urteko mutil azal zuri eta

kaskagorria. Lehenengo hilabetean amonaren etxean geratu behar izan

zuen gaixoak, Ritak ez baitzuen nahi beste trabarik gure harreman

hasiberrian.

— Umea ondo zainduta zagok, hago lasai Simon. Hobe duk horrela. Gero ere

izango duk astia haurra ezagutzeko.

Egunero joaten zen Rita bere amaren etxera, Vladimirren gora beherak

ikustera. Eskolara ere laguntzen zuen beti, eta noiznahi esaten zidan

barkatzeko baina afaltzeko bakarrik, berak semearengana joan beharra

zeukala eta. Hala ibiltzea baino hobe zela edozer esan nion nik azkenean,

eta gurekin jarri zen bizitzen Vladimir, Ritaren urtebetetze egunean bertan,

martxoaren 23an.

Lehenengo egunetan uzkur hurbiltzen zen nigana umea, beti amaren

gona ostean babestuta. Seigarrenerako lortu nuen, hala ere, adiskide

egitea, edo behinik behin lagunak bagina bezala jardutea. Baina gauzak

ziren bezalakoak ziren eta ez norberak desira zituen eran.

Bavariako garagardorik onenak baino germaniar itxura handiagoa zeukan

eta dauka oraindik ere Vladimirrek. Urrutitik ikusten zaio hari nondik duen

jatorria. Orezta eta guzti aurpegian, gure artera agertzen zen bakoitzean,

eskutik hartuta ekartzen zuen Hans Lauerren oroitzapen ia ukitzeko

modukoa. Haren laino xumea euri bihurtzen zen Vladimirrengan iragazten

zenean.

Ezinezkoa zen niretzat aita eta semea bereiztea. Haur gaixoak bere aita

ekartzen zidan parera eta orduan, Ritak haren besoetan ezagututako

gozamenak gaixotzen ninduen, Vladimir dohakabea gorrotatzeraino.

Hala ere, haurrarena lehendik zegoela konponduta esan zidan Ritak

halako batean. Hansek eta berak erabakita zeukaten, Vladimirrek 16 urte

bete arte, semea sekula aitaren bisitan ez eramatea Stuttgartera. Kartzela

zuloak handiagoak izaten dira haurraren adimenarentzat eta inori ez zion

onik egingo semeak aita preso ikusteak. Alabaina, noizean behin eta udako

oporretan, Hansen gurasoekin biziko zen Vladimir, Koloniako etxean. Hansek

ez baitzuen nahi bere semeak Alemaniako berri ez jakiterik eta zeregin hori

onartua zuten eurentzat haurraren aitona-amona alemaniarrek. Horrelaxe

zeukaten ohituta umea, nik ezagutu nuenean.

Egia esan behar bada, ez zitzaidan entzundakoa bidegabea iruditu.

Normala zen Hansek semea berarentzat ere nahi izatea. Horretan bat

netorren berarekin, aitak aita izan behar baitu lehendabizi eta semeak ere

behar du hori jakin, gerora okertu eta aldrebes ibiliko ez bada. Gauza

batzuetan, eredugarri egiten hasi zitzaidan Hans Lauer neuri ere.

Eskaera bat egin nion Ritari: Vladimir izena gordintxoa egiten zitzaidala gu

bizi ginen parajerako, eta ardura ez bazion, lagatzeko haurrari Bladi deitzen

Vladimirren ordez. Farre baino gehiago, algara egin zuen Ritak hori esan

nionean eta musu emanez batera erantzun zidan,

— Zozoa haiz Simon, hori konpon ezak Vladimir berarekin.

Bladi izan zen, beraz, handik aurrera Vladimir niretzat. Bladi, Abadiñoko

santua bezala, eta ez Vladimir, beste Ilitx errusiar boltxebike hura bezala.

Hasieran amorratu egiten zen haurra bere izena mozten nion bakoitzean,

baina zela edo hala lortu nuen azkenerako, bai bera eta bai mundu guztia,

izen berrira ohitzea. Nire aldeko garaipen txiki bat izan zen hura, gaur egun

Ritak, familiakoek eta lagun guztiek deitzen baitiote Bladi, Vladimirri. Leninen

zeukan polboraren ke usain gorria Koloniako aitona-amona germaniarrekin

egoten denean bakarrik edukitzen du Bladik, han Vladimir deitzen baitiote

denek oraindik ere, ahuntz bizardunaren ohoretan. Niri berdin zait hori,

ordea, urrutiko tximistak ez baitu sekula inor itsutu gaurdaino.

Gainerakoan, aspaldi konturatu nintzen Bladirentzat Simon izango naizela

beti. Alferrik ibili nintzela seme deitzen eta horrelako tonto usainetan.

Bladiren aita Hans da, ama Rita den bezalaxe, eta hortik aurrerako antzerki

guztiak alferrikakoak dira, batez ere, haur kaskagor alemaniar batentzat.

Neuretzat ere hobe da horrela, ezinezkoa baita semetzat hartzea

hainbeste buruhauste emandako gizonaren fruitua. Semea baino gehiago,

semena da niretzako Bladi, Hans Lauerrek nire Ritaren barnean zoritxarreko

unean isuritako hazia. Izan bedi, beraz, Bladi gurean eta Vladimir aitaren

lurrean. Izan dadila Kolonian nahi dutena, eta egin bezate ume horretatik

germaniar handi eta gorri bat, nola ardi-esnetik mamia.

Hileta

Esaten dute bi pertsonaren arteko maitasuna hegada laburreko txoria

baizik ez dela izaten. Istant, egun edo hilabete apur batzuen buruan, krask,

apurtzen dela amodioa, harrika kraskatzen den bonbilla bezala, eta gero

kristal apurtu horietan egindako zaurien mina baizik ez dela geratzen

oroitzapenean. Hala izango da gainerako guztientzat, seguru asko. Ez dut

nik hemen ezetzik esango. Ez baitakit, eta ez eta jakin nahi ere, beste

inoren konturik. Geuri gertatutakoa bakarrik ezagutzen dut nik eta hori

guztiz alderantzizkoa da, izan ere, denbora iragan ahala, ateak eta leihoak

zabaldu behar izaten baikenituen gure etxean, Rita eta bion arteko

maitasunaren kausaz.

Baten batek pentsa lezake idatzi berri dudan guztia metafora merke bat

baino ez dela, zela-ahalako idazle hasi berriaren exagerazio neurrigabe bat,

baina ez naiz ni honaino poesia egitera etorritakoa. Nik deskribatzen

dudana gertaera fisikoa da erabat, goitik beheraino fisikoa, plater baten

erdian tomatetan jarritako gibel frijitu zati bat bezain fisikoa eta zehatza.

Askotan gertatzen zitzaigun hori guri, etxean eta elkarren ondoan

geundenean. Hainbestekoa zen sumatzen genuen zoriona, non leiho eta ate

guztiak ireki beharrean aurkitzen baikinen, baita negu gorrienean ere,

zorionez itoko ez baginen bertan, arnasarik gabe geratutako txepetxen

antzera.

Lehendabizi, elkarri begiratzen genion Ritak eta biok, eta ondoren, hitz

gozoren bat edo igurtzi txikiren bat nahikoa izaten zen, etxean zegoen aire

guztia lodiarazteko. Esan liteke aireak laga egiten ziola aire izateari eta

kasik uraren loditasuna hartzen zuela askotan, gu bion arteko zera hark

eraginda. Horregatik zabaldu behar izaten genituen bazterrak, bestela itoko

ginen bertan.

Gertaera errepikatu horren emaitza dira elkarrekin ditugun hiru seme-

alaba ederrak.

Iñaki da lehenengoa, Mendiondo adiskidearen gorazarrezko izena

daukana. Ez dago ondo nik esatea, baina Iñakiren jaiotzarekin sentitu nuen

ni neu neure baitatik baino haruntzagoko animalia nintzela. Nire azal eta

haragietatik, zati batek egin zuela alde, eta nirekin edo ni gabe, ez zegoela

jakiterik ume hartatik zein gizon osatuko zen gerora. Mendian behera

botatako harria zela iruditu zitzaidan gure semea. Bazitekeen behera iritsi

baino lehen mila zatitan apurtzea, edo bazitekeen osorik heltzea. Hori ez

zegoen jakiterik. Inork halakorik jakitekotan, neu nintzen aproposa, ez

alferrik ekartzen bainituen mundura egunean bizpahiru gizaki. Automatikoki

egiten nuen lan hori eta gorrotatu ere egiten nituen, bankari batek bezero

arruntak legez, munduko gauzarik normalena balira bezala gertatzen ziren

erditzeak. Okerka zetozen umeki zailak bakarrik nituen nik gogoko, nire

adimenari apustu egiten ziotenak, eta bereziki, gizaki berriaren hil ala biziko

borroka nire esku geratzen ziren uneak nituen maiteen. Egunerokotasuna

ezustekoaz eteten zuten erditzeak soilik nituen gogoko. Gainerako guztiak,

mekanika huts bihurtu ziren, ez beste ezer, nire lanbidean aurrera egin nuen

ahala.

Alabaina, hamaika aldiz entzunagatik eta norbera beste guztien neurri

horietatik kanporakoa dela pentsatu arren, begiak bete egin zitzaizkidan

pozez eta gatzez Iñaki etortzen ikusi nuenean. Behingoagatik, neuk ere

beste gizon guztien zorionetik edan nezakeela sumatu nuen, eta hortik

aurrera, ez dakit argi adierazten, grazia egin ote zidan ala ez, gertakizun

hark.

Felix jarri genion izena bigarrenari, mutil ederra hau ere baina lehenengoa

ez bezala, belarriengatik ez balitz, erabat amaren ezpalekoa. Ixabel da

hirugarrena eta oraingoz azkena, urtebete ere ez daukan panpina da bera,

hau ere amaren egikerakoa. Egia esan behar bada, bera dut hiruretan

maiteena eta agian horrexegatik izan zait debekatua: bera jaio zenetik

denbora gehiago daroat ziega honetan preso haren alboan baino. Seguru

asko gertaera honexi zor diot, gainera, harenganako mira aparteko honen

hainbesteko handitzea.

Elkarren segidan etorritakoak dira hirurak Bladiri konpainia egitera. Bata

bestearen atzean, bost urtean hiru haur, ezin zuen izan bestela. Batera

bizitzera jarri ginenean argi adierazi baitzidan Ritak, sexu gai horietan neu

izanagatik jakitun, berak ez zuela sekula antisorgailurik hartuko. Horiek,

gizonek emakumeekin pentsatu gabe asmatutako gauzak izaten direla, eta

ezetz eta ezetz, berak ez zeukala gibela testosterona hartzeagatik

hondatzeko asmorik. Alferrik izan ziren azken orduko pilulen alde esan

nizkion guztiak, asko aurreratu zela horretan eta ia batere ondorio

kaltegarririk gabekoak egiten direla orain. Zientzia asko aitzinatu dela

ginekologiaren alorrean. Berak ezetz eta ezetz, sekula eta betiko. Amen.

Rita ezagutzen duen edonork badaki halakoetan ez dagoela berarekin

ezer egiterik. Horrela jartzen denean eta gauza bat tinko sartzen zaionean

buruan, alferrik ibiliko zara jardunean eta gauza guztiei buelta eman nahian.

Betetako zahagian ez da ardo gehiagorik sartzen sekula.

Ritak berak esaten du maiz, gauza gutxi dituela argi buruan baina ez

duela oraingoz besterik behar. Ondo konpontzen dela erabakita

dauzkanekin eta ez ibiltzeko txoro usainetan alferrik. Gauzak diren

bezalakoak direla eta ez dutela zer ikusirik batak edo besteak pentsatzen

duenarekin. Naturaren legeak direla agintzen dutenak eta kontra eginez

gero, azkar edo berandu, beti etortzen dela izarren mendekua nonbaitetik.

Ritak azukrez betetako ur izaten daki askotan. Alferrik saiatuko zara

gehiago nahasten bere baitan. Beteta egoten da, eta kitto, beste guztiak

gainezka egiten du haren adimenetik, gehiegizko aparrak garagardo basotik

behera bezala.

UBGaren fidagarritasunari buruz hitzegin nion orduan, Umetoki Barneko

Gailuari buruz, alegia. Baina hori ere ezetz. Bere gorputzaren barnean ez

zuela onartuko jaiotzez ez zekarren tresna artifizialik, eta umeak edukitzeak

kezkatzen baninduen, hartzeko neuk nahi nituen neurriak baina bera

lagatzeko bake santuan.

— Alferrik ari haiz Simon. Naturan ez duk aurkituko animalia eta abererik

halako lanetan sartzen denik. Hobe huke, garai batean bezala, eurei

begiratzea. Heuk ere zor diok zerbait naturaren azterketari. Nondik atera

huen, bestela, zizareen metodoa?

Niri, ordea, egia guztia esan behar bada, ez zait sekula gustatu kondoia

erabiltzerik. Goxokia plastikoa kendu gabe jatea bezala da hori. Mamia jan

baino lehen, odolosteari hestea erretiratzen diot nik beti. Beraz, gaztetxoen

antzera ibili ginen hasieran, bukatu baino lehen, kilkerra kantatzen

hasterako, zulotik irtenez. Baina hori ere ez zen modua. Alde batetik

estatistikak ederki ezagutzen nituen, eta hala ibiliz gero, erdietan baino

gehiagotan egoten da emakumea ernaltzeko arriskua. Bestetik, ez esan niri

konparatzerik dagoenik maitearen barruan poz ederrean hustutzea, presaka

eta larri hazia non isuri asmatzen ibiltzearekin. Batak ez dauka bestearekin

zer ikusirik. Amets gozoa eta gaiztoaren hainako tartea edukitzen ahal dute

biek, batetik bestera.

Horregatik, eta egia esan behar bada, bai diru aldetik eta bai bestela,

familia aurrera ateratzeko aukera guztiak geurekin genituelako, ez genion

uko egin seme-alabak edukitzeari. Alderantziz, askeago sentitu nintzen

gerta zedina gertatzea erabaki genuen egunetik. Sekula baino gozamen

handiagoaz ibili izan gara biok harrezkero. Hori bai, Ritaren hilekoaren zain

egoten naiz ni, beste ezeren baino gehiago, eta etorri ez zaion bakoitzean

poztu izan naizen bezala, poztu egin izan naiz etorri zaion guztietan.

Luzera begira, gainera, mesede egingo zion Bladiri gure erabakiak: arreta

guztia berari eskaini ordez, ikusminaren zati gero eta txikiagoa zegokion

senide bat jaiotzen zen bakoitzeko. Hala bihurtzen zen niretzat Hans

Lauerren soslaia gero eta sotilagoa, gero eta apalagoa. Inguruan beste

sagarrondo batzuk landatzeak ezkutatzen du lehen bakarrik zegoena.

Esan liteke Ritak eta biok elkarrekin egin dugun haur bakoitzeko,

lehenengo biekin batez ere, hondar gurdikada baten pean estaltzen

genuela Hansen akordua. Lehenago ia egunero ozen eta garden agertzen

zitzaigun mamua bizitzaren lubizian geratzen zen harrapatuta eta erdi

ezkutuan, egunerokoren gertakizunak estalirik. Erraldoia txingurrituta

geratzen zen haur bakoitzaren etorrerarekin. Jaio berriaren gora-beherak

apartak baitira gainerak guztiak ahazteko. Arazo oro haurgintzak estalita

bezala geratzen dira, haurra apur bat hazi, oinez abiatu eta eguneroko

bizitzara makurtu arte, behinik behin.

Orain dela urte t’erdi, ordea, goitik behera aldatu zitzaigun bizimodua. Rita

zazpi hilabetekoa zegoen Ixabelekin, ipurdi-sabelak ederki gizenduta eta

gantza gorputz guztiko azalaren azpira sakabanatuta.

Egunkariak irakurtzen badituzue ederki oroituko zarete Hans Lauer lepotik

zintzilik agertu zela kartzela barnean itota. Komunikabide eta hedabide

guztietako lehen albistea izan zen gertakizun hura, eta Stern aldizkarikoek

funtzionari bati erosi zioten ezkutuko argazki hari esker, betiko geratu zaigu

itsatsita memorian gizon gazte, mardul eta kaskagorri haren gorpua, sokatik

behera dilindan, harategiko arkumeen irudiz.

Hansek argazkian erakusten zuen aurpegiak ez zuen deus adierazten. Ez

pozik, ez izurik, ez beste ezer. Ematen zuen hilda zegoela aspaldi bere

burua urkatzen hasi aurretik. Horiaren horiz argizarian egina zirudien bere

aurpegiak eta ezpainetan behera nabaritzen zitzaion listuzko hari mehe

batengatik izan ezean, txontxongiloa zatekeen era hartan zintzilik ikusita.

Agintariek bere buruaz beste egin zuela esan zuten, eta gainera, benetan

halaxe izan zela jakin dut gerora, baina istilu larriak piztu ziren Alemania

guztian bere hileta egunetan.

Ezkerreko erakundeek kartzela barruan erahil zutela esaten zuten.

Eskubikoek, Estatuari ezin dakiokeela leporatu, frogarik gabe, Estatua bera

auzitan jartzen duen gertaerarik. Batzuei eta besteei, alemaniar orori azken

finean, dozena bat urte lehenago Baader eta Meinhoff-i gertatutakoa etorri

zitzaien berriz ere gogora. Orduan bezala orain, balizko indar beltz baten

inguruko zalantzek eta kezkek biderkatu zuten berez izugarria zen Hansen

gertaera. Gizona urkaturik, sokatik zintzilik, kartzelako isolamendu ziega

batean. Bere buruaz beste eginda edo norbaitek erahila, bazter guztiak

harrotzeko moduko gertaera izan zen hura.

Ezagutzen zuten guztiek ere halaxe zioten, Hansek ez zuela sekula bere

buruaz beste egiteko asmorik aitortu, ez zela bigun horietakoa. Ezinezkoa

zela halakorik gertatu izana sinestea bera bezalako iraultzaile peto bati.

Etsaiari gustu ez emate hutsagatik, halako pentsamenduetatik ihes egiten

zuenetakoa zela hura. Bere buruaz beste egin aurretik, hamaika garbituko

zituela lehenago, alegia.

Astebete iraun zuten liskarrek, eta auto erreketak eta kale kalapitak

nonahi piztu ziren aldi horretan, nola Berlinen bertan, hala Hamburgen,

Frankfurten edota Alemania guztiko hiri jendetsuenetan. Tren bat ere atera

egin zuten protestariek bere bidetik bultzaka, eta ondorioz, pare bat

egunetan egon zen moztuta Alemaniako trenbiderik erabiliena.

Protesta egun haiek, gogora ekarri zioten mundu guztiari, bakea ez dela

izaten lore iraunkorra eta edozein mementutan ager dezakeela gizarte

aztoramenak muturra, bazter guztiak kolokan jartzeraino. Lili hauskorra

izaten dela bakea, haize handia pizten denean.

Lehenengo hegazkina hartu eta han joan ziren Bladi eta Rita Koloniarantz.

Bladik bederatzi urte bete berri zeuzkan eta agur esan behar zion betiko

sekula ikusi gabeko aita ospetsuari. Rita, Ixabel nabarmenki sabelean zuela

joan zen seme zaharrenari laguntzera. Hala esan zidan niri behintzat.

— Han egon behar diat Simon. Derrigorrez joan behar diat. Ez duk

Hansengatik, Bladigatik egin behar diat hau.

Gure bikoteak iragan dituen egunik larrienak izan ziren orduango haiek

niretzat, eta orain oroitzen naizenean ere, gaixotu bezala egiten naiz

orduango minaren akordu hutsarekin: larritu egiten zait barrua, bihotza

azkartu eta adimena ilundu.

Alemania ikaran jarri zen beste edo gehiago jarri zen nire izaera ere

zalantzan egun haietan. Nire zoriona, Ritaren poxpolurik gabe, deustarako

balio ez zuen argizari alferrikakoa zen. Gorririk bezala geratu nintzen Ritaren

bat-bateko urruntzearekin, gorririk eta elbarri mundu guztiaren aurrean.

Pauso bakar bat emateko ere gauza ez nintzela.

Hileta baino lehenagoko egunetan gure etxeko telefonoa ez zen istant

batean isildu. Nik alemanieraz ez dut tutik ulertzen, baina Ritak bai, dozena

bat dei baino gehiago jaso zituen albistearen berri jakin zen egunean

bertan. Lagun zaharrak ei ziren gehienak, eta oharkabean, Hansen

heriotzearen tristurari, iragandako gazte denboren mina gehitu zioten dei

haiek Ritaren baitari. Hans hiltzearekin, aldi bat ere joan zitzaion Ritari ihesi.

Tinko sumatu nuen, hala ere, emaztea. Itxura batean bai behintzat.

— Amari esango zioat gurera etortzeko. Ez haut bi haurrekin bakarrik

lagako.

— Hori gutxienekoa dun Rita. Baina zer egingo dinat nik egun hauetan hi

gabe? Utz iezadan Koloniara laguntzen.

— Ez eta pentsatu ere. Han traba baizik ez haiz izango niretzat, ez duk

jendea ezagutzen. Hizkuntza eta lekuak ere ez. Gainera hobe duk Bladi hi

gabe agertzea hara.

Aireportura lagundu eta ama-semeak hegazkinean sartzen ikusi nituenean,

ezerezak irentsi zidan barrena. Neure baitara lotzen ninduten lokarri eta

tinkarri guztiak han joan ziren hegaka, DC9 berri baten barnean eserita.

Kolokan baino gehiago, esan dezaket geratu nintzela luma bat haizetan

bezala, non erori asmatu ezinda eta gainera, larrituta, aztoratuta eta guztiz

izututa. Gizona bainoago, nirudien tximino txiki bat, aireportuko leiharretatik

haruntz begiak jarrita.

Lehenengo aldia zen ia bost urtetan emakume haren auzotasunik gabe

geratzen nintzela, eta etxean utzitako bi haurrak amarik gabe ikustea

huskeria iruditu zitzaidan niri gertatzen zitzaidan umezurztasunarekin

alderatuta. Ni ezer gabe geratzen bainintzen Ritaren urruntasuna zela

medio, arnasarik ere gabe. Niretzat bizitza, bere aldapa, zailtasun eta

atsegin guztiekin, urpean gertatzen den kontua baita eta Rita da nire

biriketara airea eramaten dakien bakarra munduan. Ito egingo nintzen

Ritarik gabe, neure ganora ezaren saldatan, une batetik bestera.

Hilda egon arren, Hans Lauerrek irabazi egin zuen beste behin ere gure

arteko borroka ezkutua. Bere hileta egunek iraun bitartean banekien Rita

oroitu ere ez zela egingo nitaz Alemaniako gertakizunetan katramilatuta.

Bakarrik sentitu nintzen, zeharo isolatuta mundutik. Herren eta ezgai

zernahitarako. Banekien Rita falta bitartean, beste ezertara ezingo zuela

jarri nire adimenak, ez lanera, ez eta ere zain neuzkan bi seme

koskorrengana ere. Ezgauza nintzen ni erabat ezertarako, gurpilik gabeko

gurdi alferrik galdu bat.

Aireportutik etxera bidean nindoala, egun gutxi batzuetako kontua izango

zela pentsatu nuen. Gizon heldua nintzela eta nonbaitetik atera behar nuela

aurrera jarraitzeko adorea. Ustekabean baina, aspaldian edukitzen nituen

bezalako pentsamendu eta gogoeta beltzek agertu zuten muturra nire

garondoko ertz guztietatik. Ritak utzitako eremu ezereza primerakoa zen

euren ezkortasunik ilunenaz harroki lora zitezen. Aski sendatu gabe

nengoela, neure buruaren beldurrez jarraitzen nuela konturatu nintzen

orduan. Emakume haren ondoan egindako denbora izan ezik, gainerako

gauza guztiek lehengoan jarraitzen zutela, alegia, nire baitan. Betiko gizona

nintzen Ritarik gabe geratutakoan, betiko gizon terral eta badaezpadakoa.

Albistegi guztietan agertu ziren Hansen hiletaren irudiak. Itzela izan zen

bertara bildutako jende mordoa. Gehienek oliba koloreko jakeak zituzten

soinean edo, bestela, larru beltzekoak. Emakume askok, zapi urdinak,

gorriak edo kapelu kolorezkoak zeramatzaten buruan. Gizonetako gehienek

bizarra eta gure parajeetarako orrazkera exotikoak direnak zeramatzaten,

kolore biziz margotuak. Banderak ere gorriak eta beltzak ziren gehienak

baina ikurrina handi bat ere agertu zen bazter batetik. Ritaren lagunen bat

izango zen, seguru asko, hura zeramana. Inguruan poliziaren furgonetak

ageri ziren hilerriaren sarreran eta hirurogeiren bat polizia, kasko eta guzti

jantziak.

Lehenengo iladan, zazpi-zortzi lagun agertzen ziren nabarmen

kanposantu zibileko ehorzketan eta alde guztietatik botatzen zituzten lore

gorrien artean. Lau, Hansen anaia-arrebak edo koinatak izango ziren,

senitartekoak behinik behin. Beste hirurak ederki ezagutzen nituen: Hansen

aita Gunter, Bladiren udako argazkietatik ezagutzen nuena, umea eskutik

oratuta zuela ageri zen. Bladi bera bigarrena, izu aurpegiz hornituta eta Rita

hirugarrena, zapi zuri bat buruan eta betaurreko beltzak jantzita. Bladiren

amona falta zen doluan.

Irudietan Ritari mikrofono bat hurbildu zioten kazetariek baina berak

ezezko imintzioak egin zituen, ez zuela ezer esan nahi erakutsi zuen

nabarmen. Hala ere, zerbait esan arte ez zuten bakean utzi kazetariek.

Gure albistegietan ez zituzten, ordea, bere esanak itzuli eta Ritak

adierazitakoa ulertu gabe geratu nintzen. Hala ere, bera ezaguturik, ziur

naiz, Hansenganako gorazarre hitzak izan zirela berak esanikoak. Haren

oroitzapena ez zela hain errazki lurperatuko, esan zuela, alegia. Ez zuela

sinesten Hansek bere buruaz beste egin zuenik eta estatu kapitalista

zapaltzailea zela gertaturikoaren erantzule bakarra.

Nire alboan zegoen eserita Benita, Ritaren ama, ni bezalaxe albistegiei

begira. Bere begietan negarrik ez egiteko ahaleginaren zantzua nabaritu

nuen nabarmen. Bera izan zen Iñakiri eta Felixi erantzun ziena, ama non

zegoen galdetu zutenean,

— Amatxo Bladirekin joan da oporretara, baina hiru egun barru, igandean,

hemen izango da.

Hiru egun eta hiru gau. Denbora luze ikaragarria. Hiru egun oso Ritarik gabe.

Eta okerragoa zena: gertaerek irentsita, nitaz oroitu ere egin gabe ibiliko

zen Rita. Hiru gau eta egun Hansen parajeetan. Hansen herrian, Hansen

lagunekin, Hansen etxean, eta agian, garai batean Hansekin ezagutu zuen

ohe berberean lotan. Gehiegi zen niretzat.

Gaueko albistegien ostean, zoratu baino lehen, ohera joatea erabaki

nuen, baina han, izarape bukagaitz hartan, bakardadearen mamu galanta

zegoen kizkurturik eta irentsi egin ninduen, zurp, urreburuak zizarea bezala.

Bere tripetatik ihes egin ezinda eman nuen gau guztia izerditan eta

maindire artean galduta. Goizeko lehen argiak iristerako, erabakita neukan

erotzen hala jarraitu baino lehen, hobe nuela neuk hartzea gertaera guztiei

aurrea, berandu baino lehen, eta hobe nuela egoera hartatik behingoz

irteteko erabaki beharrekoa erabakitzea. Eta egin beharrekoa lehenbailehen

egitea. Itoko nintzen bestela, nola ur handitan sagua.

Baionako katedrala

Erabaki nuen bai, ataka negargarri hartatik irteteko erabaki beharrekoa:

Baionako katedrala lehertaraziko nuen. Bere hormatzar eta atrioa, kanpaiak,

urrezko aldarea, organoa eta tontorraren punta. Denak birrinduko nituen

eta lagako nituen lurrarekin berdinduta. Harria hautsaren menpera

makurtuko nuen jaungoiko txiki baten ahalmenarekin. Eztanda Parisetik ere

entzungo zen eta hango kea ikusiko zen ilargitik bertatik. Bertikalak

ezagutuko zuen azkenerako deskantsua, harri bat bestearen ondoan,

denak lurraren horizontalaren gainean etzandakoan. Zutinaren tentsio

bertikalari gaindituko zitzaion etzandakoaren bakea.

Zergatik ez iezadazue galdetu, baina horixe izan zen nire erabaki irmoa.

Kosta ahala kosta, Baionako katedrala desagertu egingo zen bere lekutik,

eta harenak izandako oinarrietan hartuko zuen leku nire gizatasunaren

oroitzapenak, gaztelu garden baten antzera.

Harriaren betidaniko lekua hartuko zuen gizon honen saminaren

akorduak.

Denek jakingo zuten Simon Azkue ez dela ergela, eta zizareen bizimodua

ezagutzeaz gain, gogoak hala agintzen dionean, inork ez bezala dakiela

berak antolatzen jaialdi piroteknikoa, triskantza eta dena dardarka

jartzerainoko lurrikara. Denek jakingo zuten egunen batean, maitasunak eta

amodioak ez duela inongo garaitan ezagutu oroitarri handiagorik Baionako

katedral makurtarazia baino. Nik etzandakoak ezkutatuko zuen betirako

Verona eta erakutsiko zuen, beste ezerk ez bezala, zein izan daitekeen

handia benetako gizonezkoaren bihotza.

Denbora eduki dut, astia frango ziega bakarti honetan, erabaki hura

ganoraz eta patxadaz aztertu ahal izateko. Batek baino gehiagok esan izan

du ero batena behar zuela izan derrigorrez halako irtenbide gordinak.

Baliteke. Zuen guztion gezur horretatik aldentzen nauen lurraldeak har

baititzake nahi beste izen. Zergatik ez da, bada, erokeria izango nik

hautatutakoa. Dei iezaiozue nahi bezala, gizon honek bere benetako baita

baretzeko hartutako bideari. Dei iezadazue ero, dei iezadazue hiltzaile,

terrorista, zorigaiztoko eta nahi duzuen guztia. Bost axola niri, neu zuen

eguneroko absurdotik nagoen bezain urruti baitzaudete zuek nire oraingo

zorion tinko honetatik. Ez didazue esaten ahal niri neure buruaren berri.

Baionako Katedrala lehertzeko erabakia hartutako egunetik, beste ezerk

ez zidan aldatu ahal izan aldartea. Ez eta Rita eta Bladiren itzulerak berak

ere. Hegazkinetik jaisten ikusi nituenerako banekien beste edozein unetan

joan zitezkeela berriro, ni bakarrik utzita, eta harrigarriro gogortuta ikusi

nuen neure burua, Katedrala suntsitzeko erabaki hark elikatuta. Rita

ezagutu nuenetik eginda nengoen gizon berriari, tasun berri bat gehitu nion

horrela borobilduz erabat nire baitak eman eta nahi zuen guztia.

Ez zegoen beste irtenbiderik erabakitakoa lehenbailehen betetzea baino.

Neuk behar nuen eduki lehendabizi Simon Azkuerengan segurantza, eta

jakin egin behar nuen gai nintzela Hansen itzala betirako hondoratzeko

Katedralaren zuztarretan. Haren hondarren gainean haziko nintzen ni

erraldoi galant, eta egingo nintzen bakar Ritaren bihotzean, Hansen akordua

geratuko zen betiko nire balentriak irentsirik, nola zapuak eulia.

Bidean

Nire xedearen ondotik, abenduaren lehenean, Joxe Elosegiri deitu nion

Parisa. Bera da gure laboratorioa azken hamar urteotan gai, tresna eta

gailuz hornitu duen morroia. Txapela eta kaiku urdinberde batez jantzita

ibiltzen omen da beti kalean, eta kurdua, palestinarra edo, besterik gabe,

pailazoa dela pentsatzen dute berarekin kalean gurutzatzen diren

paristarrek. Nazionalista zahar horietakoa da Joxe Elosegi, Luis Marianoren

Maitechu mía entzuten duenean orgasmora iristen dakienetakoa. Txoro osti

bat, Bilboko kaleak txakolindegiz josita jarraitzen dutela pentsatzen duten

horietakoa.

Gauza guztien neurria, Gernikako Arbolan du berak. Igoal esango dizu

Gernikako Arbola baino handiagoa den kamioi bat erosi duela berrikitan, edo

Gernikako Arbola bera sartzen dela euren etxeko egongelan. Bere zakila

ere, Gernikako Arbola bezain zutina omen dabil oraindik.

Euskaldunetik txapela eta kaikuaz gain ezer gutxi dauka baina berak,

kontrabandista arima zaharra izan ezean. Bere bitartez lortzen ditugu

laboratorioan behar ditugun guztiak, eta beste inon baino aukera hobean

gainera. Berak bakarrik jakingo du nondik lortzen dituen horiek guztiak.

Indurainek Tourra irabazi zuen bigarren urtean, Les Champs Elyseésera

joan zen azken etapa nola amaitzen zen ikustera. Egun batzuk lehenago lau

metroko ikurrin handi bat hartu eta jostunarengana joan zen, goitik

beherako arropa egin ziezaion eskatzera. Indurain podiumera igo zenean,

han ibili zen Joxe Elosegi, denok lotsarazten: bere prakak ikurrinaz eginak

ziren, xakea ere bai. Buruan, beti bezala, txapela zeraman, hau ere

ikurrinaren oihalez forratuta, eta oinetan artilezko galtzerdiak eta goma

beltzezko abarkak, Azpeitian egiten dituzten horietakoak. Ahoan, Zeledonek

adinako zigarro purua eta eskuan beste ikurrin handi bat, “Indurain

Lehendakari” idatzita zeramana letra ikusgarritan. Euskal Telebistako

irudietan behin eta berriz erakutsi zuten Joxe Elosegi, euskal zaletuaren

paradigma bailitzan.

Bero egin zuen, ordea, egun hartan Parisen eta Joxe Elosegik ospitaleko

larrialdietarako lekuan amaitu zuen, bi oinak abarken barruan erregosirik eta

pauso bakar bat gehiago eman ezinda. Hilabete behar izan zuen ospitalean

egindako pitzatuetako zorneak sendatzeko. Azpeitiko abarkagileek ez dute

ezagutzen, antza, Pariseko asfaltuaren berotasunik udako eguzkiak

kiskaltzen duenean.

Gerra garaian eraman zuten Elosegi eskutik Parisa ihesi joandako guraso

lesakarrek. Muga maleta txiki baten barnean pasatu zuela kontatzen dio

edonori, eta baliteke egia izatea, askoz gehiago ez baitu betetzen bere

gorputz ñañarrak oraindik ere. Rohn Poulenc etxeko gaiak banatzen zituela

eta hurbildu zen guregana, eta, egia, berak lortuko ez dizun gairik edo

gailurik ez da oraindik sortu munduan.

Hala ere, egia esan dezadan, Katedrala ipurdiz gora botatzeko lain

leherkariren eskaera egin nionean, erotu egin ote nintzen galdegin zidan

telefonotik harrituta.

— Zertarako behar dituk hik hamazazpi kilo T8 eta bost litro kloratita? Eiffel

Dorrea bidali nahi duk ilargira ala?

Eiffel Dorrea ere ez zela niretzat helburu txarra izanen pentsatu nuen une

batez. Entzute haundiagoa izango nuen mundu guztian gainera. Baina ez,

erabakia hartuta zegoen eta nire inguruko etxerik garaiena, Baionako

Katedrala izango zen nire helburua. Zalantzarik ez neukan horretan.

Garai bateko jentilek ere horrexetan egin zuten ahalegina. Aiako Harriari

zatiak kendu eta handixek bota zituzten Katedralaren kontra.

Jaurtitakoetatik bi Hendaiako hondartzan geratu dira ahalegin haren lekuko,

gertatzen den guztiaren zaindariak bailiran. Donbak dira, beste batzuk

Donbarriak edo Bixkiak deitzen dituzten bi harritzar ikaragarri bezain eder

horiek.

Jentilek ez bezala, nik ez nuen hutsik egingo baina, eta Baionako

Katedrala botako nuen hankaz gora, marmolezko bere santu, ama birjina

eta aingeru zuri guztiak barnean zituela.

— Beste zerbait asmatzen niabilek —erantzun nion Elosegiri, gezurrik esan

gabe egiarik esan ezinda— Laborategikoek ez ditek, gainera, honen berri

sekula izan behar. Dena ongi ateratzen baduk, jakingo ditek haiek ere jakin

beharrekoa.

Telefonoaren beste aldean mutu geratu zen Elosegi, eta seguru asko,

txapela okertuko zitzaion hainbeste urte atzeragotik ezagutzen zuen Azkue

doktoreak zer izkutaturen bat bazeukala pentsatutakoan. Agian ETAko

mutilentzat leherkaria erosten nenbilela irudituko zitzaion, eta hori, beti

atzerrian bizi izan den bera bezalako herrimindu batentzat ez da sekula

hainbesteko hobena izan, antza.

— Heuk etorri beharko duk Parisa materialaren bila, hori ez zagok eta postaz

bidaltzerik. Lortu ere ez zakiat non lortu hainbeste T8. Kloratita ez duk

hainbesteko kezka. Etor hadi autoarekin datorren astean, ordurako

pentsatuko diat zer edo zer.

Telefonoa isekitzean egindako klik hura izan zen niretzat irteeraren seinalea,

auto karreretan jaisten duten banderaren antzekoa. Abiatua nintzen jada

betirako askatuko ninduen bekatuan. Ordura arte pentsamendu soila izan

zena martxan zen, eta zorabio ernagarri baten menera geratu nintzen

kulunkan, haizetan dabilen kalatxoriaren antzera.

Parisa zertara nindoan ere ez zidan galdegin Ritak. Ohituta zegoen nire

joan-etorrietara, kongresu, mintegi eta hitzaldietara. Autoa neronek behar

nuela esan nionean bakarrik hasi zitzaidan galdezka eta erreparoka.

— Eta nik? Nola mugitu behar diat nik hiru haur eta sabel handi honekin?

Bizikletan?

Ez kezkatzeko esan nion, laboratorioan eskatuko nuela automobilen bat.

Esan eta egin, Mendiondok utzi zidan berea, emaztearenarekin konponduko

zela esanez. Ez zen hura lehenengo aldia Inazio halatsu portatzen zena

nirekin. Beste behin, neskalagun baten aitzakian, Jakan zuten etxea

lagatzeko eskatu nion, eta laga ez ezik, mesede hori niri egin ahal izanaz

poztu egiten zela aitortu zidan.

— Besteren bat balitz, pentsatu egingo nikek adiskidea. Hiri nola esan ezetz,

ordea? Heuri laguntzeko aukerarekin poztu egiten nauk benetan. Behar duk,

bai, hik arnasbiderik. Lana baizik ez duk egiten laboratorio ero honetan.

Beste gauza bat ere esango diat: sukaldeko arazaren azpian, jaso ezak

beheko ohola eta ikusiko duk nire afizioetako bat. Har ezak handik nahi

duana eta edan gure adiskidantzaren izenean.

Ez naiz oroitzen zein neska-lagunekin joan nintzen Jakara, baliteke Nati

izeneko batekin izatea, edo bestela Maribelekin. Ez dakit ziur, baina ahazten

ez ditudanak Chateau Saint Emillion eta Tinto Pesquera bat dira, biak

87koak. Horiexek edan genituen Jakako hartan Mendiondoren ohoretan eta

geure mesedetan.

Nora nindoanik ere ez zidan galdetu Mendiondok autoa eskatutakoan eta

gezurra asmatzera derrigortu nuen nire burua halako adiskideari zerbait zor

zitzaiola erabakiz batera. Gosetu baino lehen janez gero, gutxiago behar

izaten da asetzeko. Leon-a nindoala esan nion, astebeterako. Hango lagun

baten landetxera, patxada bila.

— Orain ere izango duk zomorro horrek gona konturen bat —erantzun

zidan— Hago lasai, isilik gordeko diat eta.

Ez ezetzik eta ez baietzik, mutu geratu nintzaion. Halakoak gertatzen

zaizkigu egia baizik esaten ez dakigunoi. Ezagutuko ez bada, hari guztiak

ondo lotuta behar ditu beti eduki gezurrak, eta hala, bi gauzak eraman

ninduten Mendiondori Parisa nindoala esan ordez, Leona joango nintzela

esatera: bata, gure aireportuetatik Leonako hegaldirik ez dagoelako

oraindik, horregatik autoaren beharra, eta, bestea, harako joan-etorriak eta

Parisakoak, antzerako kopurua markatuko zutelako markagailuan, astebete

barru Mendiondori autoa bueltatzen nionean.

Batzuetan edozein gezur besterik gabe jaurtitzeko abilezia nahi nuke

neuretzat, dutxa azpian txistuka aritzea bezain erraza izatea, baina, ez zait

halako mesederik eman jaiotzez. Artista behar du izan gezurteroak. Egia

esateko jaioa naiz ni, zozoa marraskiloak jateko sortua den bezalatsu. Ez

eman hari karramarrorik alferrik. Jira eta buelta ibiliko du mokoan, ezkurra

bailitzan gora eta behera, zer egin asmatu ezinda. Arakatuko dizkio gibel eta

sabelak baina ez du jango, ez behintzat, beste inor begira ez dagoela

ziurtatu gaberik.

Halaxe ibiltzen naiz neu ere, zozoaren antzera, gezurrik txepetxena esan

behar dudan bakoitzean, inork gezurretan ez nauela harrapatuko

ziurtatzen.

Bost gauerako erreserba egiteko eskatu nion idazkariari Franctour

Chateau Landon izeneko hotelean. Hiru alditan egona nintzen han lehenago

ere, eta behar nuena bezalako aterpea zen hura: berria, garbia, merkea eta

munduko beste edozein hotel bezain ganoragabea.

Atarian, izen bereko metro sarrera dauka, autoa aparkatu eta Parisen

metroz mugituko nintzen, beraz, trafikoaren zurrunbiloan erotzen ibili gabe.

Behar izatekotan, taxiak ere eskura daude nonahi Parisen.

Urteak neramatzan, hamabost baino gehiago, Parisa autoz joan gabe.

Azken aldietan beti hartu izan nuen hegazkina Miarritzen. Ez dago halakorik

munduan: sartzen zara abioian eta ordubetean Orlyn zaude, egunkaria

irakurtzeko astirik ere gabe. Lagun batekin kafea hartzeko behar duzun

denbora berean Parisaino joan zintezkeela pentsatze hutsak, adiskidetu

egiten nau bizitzea egokitu zaigun mende aurreratu honekin.

Autoz, ordea, luze egiten da. Luze oso. Frantziako lautadaren gaitza da

hori: behin gure herria atzean lagatakoan, ez mendirik, ez bihurgunerik, ez

ezer.

Bordelera iritsi baino lehen, hasia nintzen bolantean aspertzen. Mundu

guztiari egin nion dei altzoan neraman telefono mugikorretik. Lehenik Ritari,

ondoren Mendiondori eta azkenez, Parisen bizi den aspaldiko lagun bati

deitzea otu zitzaidan. Louise Orthez zen bera, sei-zazpi urtean ikusi gabe

neukan emakume aparta. Ez nuen uste etxean harrapatuko nuenik baina

hantxe zegoen, bere ahots beroarekin.

— Je suis tres heureuse de t’entendre Simon. Tout va bien?8

Oui Ça va9, erantzun ondoren, astebete egingo nuela Parisen esan nion. Ez

zidan utzi beste aukerarik: bere etxean egongo nintzen Pariseko egun

haietan, gainerakoan akabo gure lagunartea. Ez zion axola hotela

hitzemanda banuen eta ez zion ardura nik bestela nahiago izateak. Rou del

Sarte 7 bigarrena ezkerrean, hantxe aurkituko nuen etxea, Porte de

Clignancourt inguruan. Atearen klabe zenbakia 4723. Iristen nintzenean

bera ez bazegoen, portzelanazko katu baten irudiaren azpian aurkituko

nuen giltza. Irrikitan omen zegoen bere bihotzeko ginekologoa eta laguna

berriz ikusteko. Dena eginda zegoen, beraz.

Louise ezagutu nuen garai hartan Donostian egiten nuen lan eta

Zinemaldira etorria zela ezagutu nuen, 1989 urteko Irailaren egun batean.

Nire kontsultan agertu zen, hiriburuan frantsesa nekien ginekologo

bakarretakoa nintzela esan baitzion baten batek. Andre ederra da Louise,

emakumeentzako aldizkarietan agertzen den horietakoa: argala, luzea eta

dotorea.

Nik ezagutu nuenean, hala ere, gertakarien zalantzak umilduta zetorren.

Haurdun ote zegoen jakin nahi zuen, horrexen kezkak irentsita baitzeraman

azken denboraldia. Inola ere ez zuen haur bat egiterik nahi. Lehenago beste

edozer.

— Vous n’etes pas pregnant10— erantzun nion, azterketa amaitu bezain

azkar.

Emakumearen begiek beste argi bat erakutsi zuten orduan eta arropak bere

lekuan jarri bezain azkar, besarkada gozo batean bildu ninduen, emandako

albistea eskertzeko.

— Merci docteur. Merci vraiement merci11.

Sekula ez zen nire bezerorik hala portatu, eta nola jokatu asmatu ezinda

geratu nintzen emakume eder hura lepotik zintzilikatu zitzaidanean. Bera

ere ohartu zen nire estuasunaz eta gertatzen zitzaiona kondatu zidan

orduan.

Pariskoa bertakoa zen Louise, familia on bateko alaba. Bere aita, aitona

eta birraitona, bi neba ere bai, diplomatikoak ziren. Frantzian haut

fonctionnairel2 izenaz ezagutzen diren horietakoak. Bera, ostera, modelo

lanetan ibiltzen zen, nahiz eta, berez, Arte Dramatikoak ikasitakoa izan

ikasketaz. Ez zen baina lan handirik egoten bera bezalako antzezle beltz

batentzat. Bel-beltza ez baina kafesnearen ilun kolorekoa baitzen Louiseren

azala, eta Frantzian ez dago lan handirik halako emakume batentzat.

Errepartoko lan bat edo beste noizbehinka, ez gehiagorik. Sekula ere ez

protagonista lanik. Horregatik onartzen zituen pasareletako lanak etsipenez,

beste batzuentzat amets izan zitekeena, zoritxarra baitzen berarentzat.

Hala ere, ez zen hori gertatzen zitzaion gauzarik txarrena. Bazeukan

beste zerbait, bere bizitza guztia zapuztu ziona: belztasuna bera.

Bere senide guztiak zuriak ziren. Aita, ama, ahizpak eta nebak, denak.

Aitonak eta amonak ere zuriak zituen. Lehengusu, osabaizeba eta lagunak.

Denak zuriak. Zurientzako auzo batean jaioa zen, Saint Germain de Prés-en,

Pariseko lekurik ederrenetako batean. Berak ere zuritzat zeukan bere burua

baina ispiluak ez zion halakorik sekula erantzuten. Bere burua ikusten zuen

bakoitzean, ezin eramana sortzen omen zitzaion bere azalaren kolorearekin.

— Pentsa ezazu zerori joaten zarela ispilura eta zeure buruan ez dagoen

kolore batekoa duzula aurpegia. Eman dezagun, txinatarra zarela ikusten

duzula ispiluan. Izugarria da hori edonorentzat.

Nola gerta ote zitekeen halako zerbait galdegin nion nik orduan, eta

Mendelen legeak ekarri zizkidan gogora: ilar zimurren legeak. Bere

birraitonak Senegalen edukitako emakume baten ondorengoetakoa ei zen

bera, familiako beste guztiak bezala. Bi belaunalditan, ordea, ez zen

belztasuna inondik agertu eta ahaztua zeukaten arbaso senegaldarraren

oroitzapena. Bera jaio zenean ibilera kolonial guztien ordaina egokitu omen

zitzaion berari, Louiseri, eta hazten joan zen arabera, gero eta argiago ikusi

ei zuen ardi beltza zela bera, artalde zurian.

Louisek esan zidanez, beltzen arteko beltza, bere lekuan egoten da beti

eta badaki nor den beltz eta nor den zuri. Egoera orotan nola jokatu ikasten

du txikitandik. Bera, ordea, aldrebeseko lekuan zegoen jaiotze une beretik,

birigarroaren habian jaiotako kukua bezala edo alderantziz. Amaren begiak

ere haur zenetik gogoratzen zituen ederki gorrituta berari beha geratzen

zitzaion bakoitzean. Nork esan behar zion bere amari, Frantziako Lecomte

leinukoen emazte bikain hari, alaba beltz batez erdituko zenik noizbait? Nork

asmatuko zuen gaiztakeria handiagorik? Nola jakin behar zuen berak Orthez

diplomatikoen kastako hazitik horrenbesteko mendekua etorriko zitzaionik?

Louiseri begiak busti zitzaizkion bere sendikoak ezer gertatu ez balitz

bezala jokatzen saiatzen zirela esan zidanean. Zurien eskoletara bidali

zutela esan zidan, gainerako anaia-arrebek bezalako heziketa eman ziotela

berari ere, zuriena, alegia, baina inork ezin dezakeela irudikatu ere egin zer

izan daitekeen hori bera bezala azala beltz eta arima zuri daukan emakume

batentzat. Leku guztietako beltz bakarra izan zela bera beti eta beltzen

artean ibili izan zenean noizbait, arrotz egiten zitzaizkiola guztiak bere

adimen zuriari.

Anekdotetatik libratu egingo ninduela esan zidan gero, baina ulertu egin

behar nuela haurdun ez zegoela jakitearekin batera piztutako bere poza:

irmo erabakita zeukan berak ez zuela

sekula umerik egingo. Eta berriro besarkatu ninduen, emandako albistea

eskertu nahian.

Ez nion kontsultarik kobratu. Dotore jokatu nahi nuen halako

emakumearekin eta dotorea egiten zitzaidan nire esku zegoen gauza bakar

hartan eskuzabal agertzea.

Handik aurrera, Donostiara etorri zen laupabost aldietan egin zidan bisita

Louisek eta beti izaten genuen tarteren bat, inguruak ezagutu eta aparteko

lekuren batean afariren bat egiteko. Egia esan behar bada, Ritaz gain,

Louise izan da nik ezagutu dudan emakumerik bikainena baina ez nintzen

sekula, hala ere, kosk egiten saiatu, sagar haren osotasuna bere hartan

gustatzen baitzait niri, batere mailaturik gabe. Uste dut, gainera,

horrexegatik naukala estima handitan oraindik ere Louisek: hain emakume

ederra izanik, liztorrik ez zaio sekula faltatu inguruan. Robert de Niro

berarekin ere ikusi nuen behin aldizkari bateko argazkietan, Canneseko

Martinezen terrazan.

Izan zedila, bada, Jainkoak nahi zuena. Louiseren etxean igaroko nuen

Pariseko egonaldia baina horregatik ez nion Chateau Landon hoteleko nire

gelari uko egingo. Agian haren beharra edukiko nuen Elosegirekin biltzeko

edo nik ba al dakit, bada, zertarako. Hotelera joango nintzen, beraz,

Louiseren etxera hurbildu baino lehen, nire gela baieztatzera.

Parisa iristeko berrehunen bat kilometro falta zirela, izotza agertu zen

errepidean eta gendarmeek polikiago joateko egiten zuten keinu

autopistaren ertzetatik. Joxe Elosegiri deitzea deliberatu nuen, T8a inguratu

ote zuen jakiteko eta harriturik geratu nintzen nik T8a aipatzen nuen

bakoitzean berak nola esaten zidan ez esateko halakorik telefonotik,

edonork entzun zezakeela eta. “Zera hori” lor zezakeen pertsona baten

berri bazeukala esan zidan azkenik Elosegik, biharamonean, arratsaldeko

zortziretan hitzordua geneukala berarekin “Caveau de la Huchette” izeneko

ostatu batean. Rue de la Huchette 5ean, Saint Michelgo auzoan. Gauzak

prestatzeko pare bat ordu lehenago, bildu beharko nuela berarekin ere esan

zidan. Bostetan geratu ginen, beraz, Montparnasseko geltokiaren sarrera

nagusian.

Elosegi erabateko txotxoloa zela hobetsi nuen berriro neure baitan.

Telebista gehiegi ikusten zuen zalantzarik gabe, telefonotik hainbesteko

zuhurtziarekin jokatzen ibiltzeko. “Zera hori” gora eta “zera hori” behera.

Nor egongo zen, bada, guk esandakoak entzuten? Beste zer egin hoberik ez

zuten eukiko Frantzia guztiko poliziek geuri entzutea baino. Eta gainera,

entzungo baligute ere, zer? Fitsik ez zuketen ulertzen ahal, ez behinik behin

Garazi aldeko putasemeren bat euren artean euki gaberik.

Uste baino errazago iritsi nintzen hotelera eta bertako parkingean sartu

nuen Mendiondoren Ford Mondeo berdea. Auto azkarra eta erosoa, gure

Renault Space zaharkituaren aldean.

Harreragunean paperak bete ostean, irten egin nintzen hoteletik gela

ikustera ere joan gabe. Ez neukan ikusi beharrik. Mundu guztiko hotel

guztietako gela guztiak berdinak izaten dira Franctour Chateau Landonen

mailakoetan: sartu eta ezkerrera edo eskuinera, bainugela egoten da;

handik gelarako bidean, armairu bat hiruzpalu pertxa kateaturekin; gelan bi

ohe, hiru aulki eta mahai bat telebistarekin; hozkailu txiki bat eta barnean,

botila are txikiagoak vodka eta wiskyz beteta; hormetan hiru lauki abstrakto

kaskar edo, gehienez ere, lekuan lekuko paisaia azkarren bat, akuarelaz

egina jeneralean; leihoan bi pare gortina: batzuk argia iragaiten uzten

dutenak eta besteak lodiagoak, antzokietako oihalez eginak diruditenak;

leihotik beste leiho batzuk ikusten dira eta haien barnekaldean, gela

klonatuak daude, ehunka, eta euren leihoetatik nire gelaren leihoa ikusten

da neuretik eurena bezala. Hori da dena.

Porte de Clignancour-a hartu nuen metroa. Gaua ederki sartua zegoen

baina han barruan berdin zion horrek, beti baita gaua metroaren

trenbideetan. Hala ere, halako atsegin ezkutuko bat ematen dit niri metroan

ibiltzeak. Usaina ezagutzen dut lehenik: olio mekanikoarena. Ondoren

zigarro muturrak eta erabilitako txartelak agertzen dira trenbideetan botata,

Parisen aspaldi itxi baitzituzten zakarrontzi guztiak mairuen bonben

beldurrez. Gero, jendearen arropetara hasten naiz begiratzen beti eta

konturatzen naiz halako zikin geruza bat eukitzen dutela zapatek eta

neguko berokiek itsatsita. Metroz ibiltzeak ezartzen duen lika izaten da hori.

Hiri handiek ordaindu beharreko zerga da metroetako diztirarik eza. Niri

gustatu egiten zait hori, exotikoa egiten baitzait oso.

Behin bertan sartutakoan, Paris ederki aldatuta zegoela jabetu nintzen.

Urtetik urtera gero eta gutiago baitira bazterretan bistatzen diren azal

zuridunak. Arabe itxurakoak dira nagusi eta baita ikatzaren beltzekoak ere.

Haien alboan Louise irudikatu nuen trenaren aulkietan eserita eta ez

zukeela paper txarrik egingo iruditu zitzaidan. Agian Saint Germain de Prés-

eko bere auzo zurien artean baino hobea. Gaisoa emakumea, ez zeukan

ederra atarramendua.

Erraz topatu nuen Louiseren etxean. Sacré Coeur elizatik behera dago,

turistak ibiltzen diren aldera ez, bestera. Tirrina jo nuen behetik baina ez

zidan inork erantzun. 4723 markatu nuen atariko gailuan eta burrundara

luze batek erakutsi zidan atea irekita neukala. Bigarren solairuan hantxe

ikusi nuen portzelanazko katua. Katu egipziarra zen, ilerik ez daukan zatar

horietakoa. Torloju batez zegoen hormara lotua. Azpitik apur bat jaso eta

giltza erori zitzaidan eskura.

Louiseren etxea koadroz beteta dago. Gehiegi nire gustorako, han ez

baitago erizpiderik batere. Hormak behetik goraino daude guztiz beteta,

baita komunean ere. Igoal aurkitzuko duzu Kiefer-en marrazki bat,

Holandako paisaia baten ondoan edo Beuysen apunte batzuren alboan.

Banaka ederrak dira lan guztiak baina elkarren ondoan traba egiten diote

batak besteari. Ez dago zentzurik baldin eta ez bada, zela edo hala, denak

zintzilik eta edonola jarri beharra.

Neuri gauza berdina gertatzen zitzaidan neure barnean, arrapaladan

etortzen baitzitzaikidan sentipenak, oroitzapenak eta asmoak, denak batera

eta elkarren ondoan, behar bezala aztertzeko batere aukerarik eman gabe.

Musika gehiegi nahasten zen nire baitan ganorazko ezer entzun ahal

izateko. Ez nekien oso xuxen zertan nenbilen han, Parisen, bakarrik eta

ezagutzen ez nuen etxe bateko argiak nondik pizten ziren asmatu ezinda.

Ez nekien zertan nenbilen Joxe Elosegi bezalako txoriburu baten

itxaropenean eta okerrena, ez nekien zer arraiotarako deitu nion Louiseri,

aspaldiko lagunari. Inoren etxean egoteak ematen duen bakardade hartan,

ez nekien auzoko etxeetatik, kaletik eta nonahitik zetozen zarata arrotz

guzti haiek ezagutzen. Ez nekien deus.

Eskerrak, hala ere, Baionako Katedralean jarrita baneukala helburu goitiar

bat, baneukala norabide bat, eta horrek zentzua ematen ziola nire egoera

harrigarri hari eta, azken finean, neure bizitza guztiari, nola Ifarrak teilatuko

haizorratzari.

Jazz apur bat

Bere pausoak egurrezko mailadian gora somatu nituen lehendabizi eta

atean bertan ondoren. Louiseren giltza zerrailan somatu nuenean, ahal

bezala itxi eta arrapataka itzuli nuen bere lekura begiratzen niharduen

argazki album lodi bat. Bertan ziren izkutatuta normalean etxeko alaza eta

hormetan agerian beharko luketen argazkiak. Louise beltx txiki bat eta

bakarra ageri zen, argazkietako askotan, bere familia eta lagunen inguruan.

Haur eder eta polita baina, egia esan behar bada, argazki guztietan bera

zen lehenengo nabarmentzen zena, kolore zuriko lore artean jarritako

larrosa gorria bailitzan.

Argazkietako beste batzuk lanekoak ziren eta Louise antzezle ospetsu

askoren alboan ageri zen. Batez ere frantziarrak ziren nagusi bere alboan

agertzen zirenak: Depardieu, Delon, Deneuve, Belmondo... Bestelakoak ere

baziren, ordea: lehen aipatutako De Niro, Ford, Rourke.. Niri gehien gustatu

zitzaidana, Mastroianirekin eta Papasekin zegoenetako bat izan zen. Mahai

baten inguruan jezarrita, hirurak ageri ziren algaraka olibondo baten azpian.

Ematen zuen argazkitik kanpora gertatutako zerbaiti egiten ziotela farre

hiruek.

Seguru asko, argazki hura La Tempete du primtemps13 filmearen errodaiari

zegokion, nik dakidala, Louisek ez baitu beste inoiz Mastroianirekin batera

lanik egin.

Hirugarren multzo bateko argazkiek, Louise modelo lanetan erakusten

zuten. Jostun haundienekin ageri zen. Denen artetik Yves Saint Laurent eta

Karl Lagerfeld bakarrik ezagutu nituen nik, beren betaurreko gehiegizkoen

atzean babestuta.

Albumean itsatsi gabe, aldizkarietatik moztutako ebakin asko ere baziren.

Batzuk publizitate hutsa ziren, xaboiak, perfumeak, kremak, arropak... eta

gainerakoak Louiseri buruzko argazki eta artikuloak ziren.

Askoz ere gazteagoa zeneko Elle aldizkari bat ere bazegoen eta azalean

bera ageri zen, Louise. Letra handitan idatzita: Le nouvel visage Lancome

pour 1987: Louise Orthez14.

Denak bildu eta itzuli nituen presaka zeuden lekura, liburutegiko apalera.

Estuturik joan nintzen aterantz ez bainuen nahi Louisek bere gauzak

arakatzen ibilia nintzenik pentsa zezan. Topo egin nuen baina egongelako

mahaitxo batekin eta telefonoa atera zen zilipurdika lurreraino.

Louise sartu zenean, makurtuta aurkitu ninduen telefonoa lurretik

jasotzen eta ia jarrera hori den lagun zaharrak diosaltzeko era berria

galdegin zidan irrifarrez. Nik utzita baino zaharragoa zegoen baina ederra

zinez. Bere begietan, nik ondo ezagutzen nuen tristeziari leku apropos bat

bilatua ziola ikusi nuen lehenengo begiratuan eta horrek baretu egin

ninduen deblauki: beste emakume haundi baten aurrean nengoen.

Louisek ez zidan ezertarako astirik eman. Besarkatu baino lehen, eskutan

zekarren zorroto bat laga zuen bazter batean eta ondoren berokia hartzeko

eskatu zidan. Atea itxi eta eskaileretan behera eraman ninduen presaka, iji

eta aja ugariren artean. Atarian taxi bat zegoen eta bertan bikote bat zain:

Jannine izeneko modelo bat eta Eric izeneko argazkilari bat. Taxilari lodikote

lehorra ezik, denak ziren auto barnean ni baino dezente gazteagoak.

Gehienez ere hogei eta hamar bete berriak zituzten denek.

Batera joan ginen afaltzera Osaka izeneko jatetxe japoniar batera. Astirik

ere ez nuen euki larritzen hasteko. Hirurek zuten algararekin eta japoniar

hartan zerbitzatu zizkiguten sushi nazkagarriekin, nahikoa lan euki nuen

irrifarrea galdu gabe, esaten zituzten pitokeriei jarraitzen. Urte batzuk

lehenago Donostian ezagutu nuen Louise hark ezer gutxi zeukan ikustekorik

nire alboan ijirijika zegoen emakume fribolo harekin. Erabat axalekotuta ikusi

nuen aspaldiko adiskidea.

Louisek munduko ginekologorik onena nintzela esan zien bere lagunei eta

esfortzu handia egin behar izan nuen Azkue Doktorearen zizareen sistima bi

txoriburu haiei kontatu behar ez izateko. Bidaiak nekatuta nengoela esan

behar izan nien azkenerako baina egia, ohitura faltagatik, Sapporo

garagardoagatik, edan genituen sake beroengatik edo, agian, egoeraren

beraren aldrebesagatik, neu ere txoriburutzen hasi nintzen afariaren azken

alderako eta guztiz txoromorotuta nengoen, Louise eta biok, etxera

itzultzeko taxi bat eskatu genuenerako.

Han, taxi barnean, besotik heldu zidan Louisek eta nire sorbaldan jarri

zuen burua amultsuki. Berriz ere lehengo emakume dotorea zen, betiko

Louise, alegia, baina ni ordurako abiatuta nintzen pipatutakoen autopistan

behera eta lau hitz soil erabiliz, nire egoera zein adierazi nion telegrafikoki:

Rita izeneko emakume batez maiteminduta nengoen, bi seme egin nituen

berarekin eta hirugarrena, neskatxo bat, Urtarrilerako espero genuen.

Horretaz gain, Ritak lehendik zeukan Vladimir izeneko beste seme bat ere

bizi zen gurekin. Emakume aparta zen, zeruak niretzat asmatutakoa,

(zozokeria horixe esan nion bai, zeruak niretzat asmatu zuela Rita), baina ez

nengoen erabat ziur berak neu benetan maite ote ninduenentz. Horrexetan

neukala erotuko ninduen atsekabea.

— Nor da bestea? —galdegin zidan Louisek, begietara parez-pare.

— Ez da inor —erantzun nion— hilda dago.

— Gaisoa Simon, tu es perdu, galduta hago. Ez daukak hildako batekin

borrokatzerik —erantzun zidan azkenik eta ferekatu egin zidan aurpegia

bere eskuarekin, nigarrez hasi behar duen umeari egiten zaion antzera.

Biharamonean esnatutakoan, kolonia merkearen gustoa neukan eztarrian.

Horixe gertatzen zait niri jatetxe japoniar kaskarretan jaten dudan

bakoitzean. Lurrun merke eta gogaikarri bat agertzen zait eztarzuloan eta

bertako biztanle egiten da ordu batzutarako. Ahoa garbitu arren bertan

segitzen du pixkatean. Komunean sartutakoan, ispiluaren gainean itsatsita

aurkitu nuen oharra: Bonjour Simon. Je reviendrai vers 22 heures. Heureuse

journée. Un bisou. Louisel5.

Arratsaldeko hiruak aldera arte, Louiseren argazkiak arakatzen egon

nintzen berriro. Bere gelan sartu nintzen eta hango horma eta mahai

gainetan ere argazkirik ez zegoela egiaztatu nuen. Izugarria zen halako

emakume ederrak, inori baino argazki gehiago egiten diotenak, bere irudi

bakar bat ere ez edukitzea agerian. Neuri ginekologiarekin gertatzen

zaidana baino larriagoa zen hori, zalantzarik gabe. Izan ere, osagilearen

alde hori da, besteak beste, nigan batere gustatu ez eta erabat arrotz

egiten zaidana. Louisek, ordea, bere buru guztiarekin dauka arazo berori.

Muinetatik egon behar du belztasunak janda, nahi eta ez, barnetik ustelduta

polikipoliki erortzen den pago lerdena bezala.

Montparnassera iritsi nintzenean, ez zidan lan handirik eman Joxe Elosegi

aurkitzeak: hantxe zegoen bere itxura lotsagarrian jantzita. Postale

kitschetako txistularia ematen zuen, laburu eta guzti kaikuaren paparrean

josita. Bere inguruan pasatzen zirenek, txihuahua bati bezala begiratzen

zioten goitik behera. Bost axola horrek, ordea, Elosegiri.

Kafe baten inguruan bildu ginen, geltokiko kafetegian bertan. Antza, oso

zaila izaten da T8 izeneko “zera hori”, lortzea, batez ere nik behar beste

kilo. Kamioietan izkutaturik edo trenez, Bulgariatik ekartzen ei da Europako

inguru hauetan dabilen gehiena eta ez omen dago beste biderik, Didier

Dorise izeneko jaun batekin hitzegitea baino.

Zenbat diru beharko nuen galdegin nion Elosegiri eta zehatz ez zekiela

erantzun zidan baina errazki joango zela kiloko prezioa lau mila liberatik

gora. Berehala egin nituen kontuak, hamazapi kilo bider lau mila libera,

hirurogei eta zortzi mila libera edo gauza beretsua, milioi bat eta zazpirehun

mila pezeta.

Ez neukan hainbeste dirurik. Milioi bat pezeta bitarteko aukera neukan.

Aski izango zela pentsatuta etorria nintzen Parisa. Hortik gora ezin.

Ez larritzeko agindu zidan Elosegik. Berak nahiago zuela berari eskatutako

kloratita eta “zera hori” guztia eramaten banuen, baita horretarako berak

aurreratu behar bazidan falta zen dirua.

— Laborategiaren izenean pasatuko dizkiat fakturak, material arrunta balitz

bezala. Hori bai, ehuneko hamabosteko irabazia ezarriko zioat, egindako

mesedearen truke.

Lotsatu egin nintzen proposamenarekin. Neronek ordaintzeko asmoa ekarri

nuen baina, egia, Elosegik luzatutako amua, edozeinek heltzeko modukoa

zen, babo hutsa izan ezean. Errazki joango ziren faktura guztiak

laborategiaren izenean eta, neronek kontrolatzen nituen urteroko

aurrekontuetan, pare bat milioi pezeta gora edo behera, ez zen ezer izango.

Boxeatuko nuek neuk ondoren, neure buru egiazalearekin.

Kontua Parisetik esku hutsik ez itzultzea zen. Men egin nion, beraz,

Elosegiren proposamenari. Kloratita, “zera hori” eta Elosegiren beraren

komisioa batuta, bi milioi eta zortzirehun izango ziren guztira. Elosegik

zazpirehun mila pezetako lau faktura bidaliko zituen, Poulenc-en izenean.

Era zaharrean egin nahian tratua, eskua luzatu genion elkarri mahaiaren

gainetik eta aldi berean Elosegik kafea isuri zuen mahukaren ertzarekin. Nire

fraketan amaitu zuen kafe guztiak eta izterrean nabaritu nuen erreak,

areagotu baino ez zidan egin parean neukan epotx lotsagarri harenganako

kontrakotasuna.

Le Caveau de la Huchette, Saint Michelgo auzo turistikoan dago eta gu

joan ginenean, arratsaldeko zazpi t’erdiak ez ziren oraindik izango, sarreran

zegoen jendetzaren kausaz ez zegoen inola ere sartzerik. Bi atezain beltz

eta haundikotek gordetzen zuten atearen atzetik, ke lodi eta ugaria irteten

zen atariko bonbilla kolorezkoen argitara. Joxe Elosegik aurrera egin zuen

hala ere, eta arraiki agurtu zuen atezainetatik haundienak.

— Bonsoir, Monsieur Le Basque16 —esan zion.

Bistan zen Elosegi ez zegoela han estrainekotz . Turista ugarien protesten

artetik sartu ginen barnera bultzaka.

Fuensaldaña aldeko bodega bat gogorarazi zidan niri Le Caveau de la

Huchette delakoak. Lurpean egindako arku erdiko hodi luze bat baizik ez

baitzen taberna hura. Bazterretan, jendea eserita eta musikari adi zegoen.

Nonahi, turisten ondotik zebiltzan emagalduak ageri ziren garagardoa

eskutan zutela. Ezkerrera barra bat, lau neska-mutil airoso eta izarditurekin.

Aurrean, oholtza txiki bat eta bertan musikariak Jacko, jacko my dead

supiztua jotzen.

Baterijolea seinalatu zidan Elosegik.

— Horixe duk Didier Dorise.

Hirurogei urte inguruko lodikote burusoila zen, blai izerditan. Danborren

erritmoan betaurrekoak ez galtzeko, zapata lokarri bat zeukan adar

bakoitzari lotu eta buruari buelta emanda. Gu ikusi bezain azkar, keinu egin

zion Elosegiri taularen gainetik eta jotzeari laga barik.

— Bulgariarra baino gehiago, Lyongoa dirudi —esan nion Elosegiri.

— Nik ez diat esan Didier bulgariarra denik. “Zera hori” lortzeko berarekin

mintzatu beharra dagoela, ez diat besterik esan —erantzun zidan berotuta

eta nik bere hitza auzitan jarri izan banu bezala.

— Ez zaitez horrela jarri gizona —gaineratu nion.

Zorrotz begiratu zidan eta ondoren bizkar emanda bi presione eskatu

zizkion barrako neska ederretako bati. Jendea erotuta zegoen Jacko, jacko

my dead harekin. Guztiak txaloka, builaka eta koruka, azkenerako euren

lekuetatik jeikita. Hogeitamar gradutik gora egingo zuen han barnean eta

irtendakoan, batek baino gehiagok harrapatu behar zuen marranta galanta

kaleko hotzarekin.

Txalo zaparrada amaitu zenean, Didier Dorise hurbildu zitzaigun eta hitzik

esan gabe, bere ondoren joateko agindu zigun, keinu sotil batez.

Taberna bera zulo bat bazen, oraindik ere beheragoko zulo beltzagoak

ere bazirela han konturatu nintzen. Burnizko eskailera haiek jaitsi ahala,

zernahi gerta zitekeela pentsatzen hasi nintzen. Pariseko bi piratarekin,

infernurako bidean nindoala iruditu zitzaidan eta inork ez zuela errezatuko

nire alde. Inork ez baitzekien non nengoen eta zertan nenbilen, ez Ritak, ez

Mendiondok ez eta Louisek ere. Une batez makalduta nabaritu nituen

belaunak, argi gutxiko giro hartan pausoak artez eman ezinda, eta

pentsatzen hasi nintzen lan handiegitan sartuta ez ote nenbilen. Bere

lekutik oso urrun ez ote zebilen Simon Azkue doktorea, ezagutzen ez zuen

langintza batean sartuta. Erabat galduta nengoen, bada, nola zakurra hiri

handiaren erdian.

Dianaren erdian

Louiseren gauzarik ederrena, bere handitasun emea iruditu zait beti. Bere

barne egoera zein den ezagututa, ez dago sinesterik zer-nolako ematasuna

erakusten dakien, eta emetasuna diodanean, amatasuna ere esan nahi dut,

zalantzarik gabe. Haren begietara begiratuta badirudi, bere zoritxarrak,

edonoren zoritxarraz jabetzeko bertutea ezarri diola. Hala iruditu zitzaidan

niri, beste behin ere, Didier Dorise eta Elosegi utzi, eta afaltzera bere etxera

itzuli nintzenean.

Parisen biok bakarrik eta benetan egoteko euki genuen lehenengo aukera

hartan, bezperako axalkeria ahaztuta, emakume haundia topatu nuen

berriro Louiseren begietan. Sentiberatasunez eta adiskidantzaz betea.

Ederra, dotorea eta amultsua.

Berriz esan zidan jai neukala nire baitako borroka hartan. Aurrez

galdutako guda baizik ez zela izango nirea. Berdin ziola Ritak beste bat

maitatzen zuela egia ala gezurra izateak. Nire barnean zegoela gudaleku

benetakoa eta nire barnean bakarrik benetako pakea, nonbait izatekotan.

Neure burua babestu behar nuela ere esan zidan eta uxatzeko euki

nitzakeen pentsamendu ero guztiak. Seguru asko, barnean neukan

mesfidantzaren gaitza ez zitzaidala hil artean sendatuko eta berarekin

bizitzen ikasi beharko nuela, minbizidunek egiten duten bezala euren

gaisotasunarekin.

Louiseren hitzak entzun ahala, bere buruaz ere ari zitzaidala otu zitzaidan

eta gehiago sentitu nintzen anaia-arreben arteko bilera batean, emakume

guztiz desiragarriaren parean baino. Bere hitzen gainean hartuko nuen lo

gustura, sehaska zahar batean bezala.

Ez nintzen ausartu, hala ere, Baionako Katedralarekin harturik neukan

erabakia aitortzen. Egia esan, inori eta sekula ezingo nion aitortu halakorik,

ez eta leherketa eginda gero ere, bai bainekien baliogabetu baizik ez

zukeela eginen balizko aitortza horrek nire sendabidearen indarra.

Banekien, gainera, egiteko asmoa neukana Louiseri esanez gero, asaldatu

egingo zela nirekin eta ezin izango zuela ulertu nire erabakirik. Ezingo zuen

ulertu inola, Baionako hondar birrindu haien beharretan nengoela ni neu

gizonaren tamainaraino hazteko.

Alabaina, bere hitzak entzundakoan, ziurtatu egin nuen hartutako

erabakiaren bidea zela ibili behar nuen bakarra. Nire baitako bakea lortzeko

agindu zidan berak eta ez neukan beste aukerarik Baionakoa baino. Egia

esan behar bada, neure-neurea zen aurkitutako irtenbidea. Irrigarria ez

balitz, orijinala ere bazela esango nuke Baionako Katedrala ipurdiz gora

botatzeko nire asmo aldaezina.

Ohera baino lehen, biharamonean elkarrekin ikusiko genuela Paris hitzartu

genuen eta primeran iruditu zitzaidan niri, hiru egun barrura arte ez

baineukan beste zereginik. Hiru egun barru bai, ordea, berriro bilduko

nintzen Elosegi eta baterijole potoloarekin eta arin ibili beharko nituen

hankak neure arrasto guztiak atzean laga eta, inork ikusi gabe, “zera hori”

eta kloratita guztia Chateau Landon hoteleko armairuan ezkutatzeko.

Louise eta biok biharamon hotz baina argi hartan elkarrekin ikusi genituen

lekuei esker, beste Paris bat ezagutzeko parada eduki nuen. Oker diot

baina, ez baitzen beste Paris bat izan egun hartan bisitatu genuena,

ezagutzen bainituen lehendik ere, orduan ibili genituen leku gehienak. Esan

nahi dudana beste gauza bat da. Esan nahi dudana, Louiseri esker, beste

begi berri pare baten jabe egin nintzela da. Kartzela honek orain ematen

didan bakeak erakutsita dakit, urrunduta bakarrik ikusten baita mendia.

Esate baterako, erabat hunkiturik geratu nintzen Louisek Notre Dameko

zoko batera eraman ninduenean. Ohituta nengoen ni elizatzarra turista

begiekin ikustera, Ritarekin ere izana nintzen han urte batzuk lehenago,

baina ez nuen sekula uste izango, niretzat postale hutsa baizik ez zena,

benetako babesleku izan zitekeenik inorentzat. Ez nuen sekula esango,

Louise eliza baten barruan era hartan jarrita ikusiko nuenik, bi begiak itxita

eta barneko ahotsaren zain. Neu izan nintzen eliza barru hartan galduta ibili

zena: ez nuen asmatu Louiseren extasi hartan zer egin.

Niretzat, ordura arte, XII garren mendeko eliza ederrenetakoa baizik ez

zen izan Pariseko Notre Dame. XI garren mendean jasotako eliza zahar

baten oinarrietan mende luzeetan itsas-korala legez hazitako etxe gotiko

harroa, paristar txiroenek larogeita zazpi urteko nekeen gainean zutitua eta

Frantziako bazter guztietatik etorritako gosetuen bizkar gainean, dorrerik

garaienak oinarrituta zituena. Harrigarria izan da beti, behartsuen ezerezak

nola lagundu izan duen historian zehar oroitarririk nabermenenak tentetzen

eta nolako zentzugabeko adorez egin izan duten hori, gainera.

Urte batzuk lehenago elkarrekin bisitatu genuenean, Ritari esan nizkion

gogoeta horiek beroiek eta kexatu egin zen biziki nire ozpin ikuspegia

erakutsi nionean eta gai nintzela esan zidan, jaialdirik ederrena

purtzilkatzeko. Hobe nuela, alegia, botila erdi hutsak ikusteko ohitura

ezkorra beste baterako utzi, baldin eta ez banuen Pariseko egonaldi

erromantiko hura hankazgoratu nahi.

Ritak emandako aholkuaren akorduari esker, ez nion antzekorik aipatu

Louiseri eta XIX garren mendeko Viollet-le-Duc arkitektoaren berrikuntzak

eta eskulturak goraipatu nituen, egiazki estimatzen baititut Abbadiako

Antoineren gaztelua Hendaian jaso zuen gizon ospetsuaren lan horiek ere.

Esan gabe geratu nintzen, ordea, Notre Dameko oholak lortzeko, zuhaitz bat

bera gabe utzi zituztela Paris eta ehun eta hirurogei kilometro bitarteko

baso eta oihan guztiak. Esan gabe geratu nintzen elizaren orube guztia

beteko zuketela langintza haietan hildakoen gorpuek, bata bestearen

ondoan jarri ezkero.

Louisek ostera, beiradurak goraldu zituen, nork eta noiz eginak ziren ez

zitzaiola axola esan ostean, haien argitan nola aurkitzen zuen indarra

erakutsi zidan. Berak aitortutakoaren arabera, leku hartara joaten zen

erabat suntsituta ikusten zuenean bere burua. Sinesgabea izanik ere,

katedralaren ilunpeko espazio hotz, isil eta handi hartan bakarrik aurkitzen

omen zuen atseden aski, bere buruaz beste ez egiteko. Han, eta hantxe

bakarrik, aurkitzen ei zuen berak beste batzuk lagunartean, kirolean,

edanean edo auskalo zertan aurkitzen duten kontsolamendua

Ezustekoa izan zen niretzat, neuk Baionan birrindu nahi nuena bezalako

leku bat Louiserentzat hain baliotsu gertatzea. Une batez kolokan jarri zuen

horrek nire erabakia: Baionako Katedralean ere egon zitekeen Louiseren

antzeko beste norbait nik leherkariak jarritakoan. Munduan azkenengo

gauza egingo nuke horixe, Louiseri edo bera bezalako baten bati kaltea,

alegia. Zer egingo nuen baina? Behar beharrezkoa zen niretzat Baionako

Katedrala lehertaraztea, ez neukan nire izaera tajutzeko beste inolako

biderik. Izan zedila, beraz zedina.

Zer besterik bisitatu nahi nuen galdegin zidan Louisek eta La Defense

ikusi nahi nuela erantzun nion. Miterrand zaharrak bere loriatarako jasotako

auzo berri hartan, bazirela egundoko etxetzarrak, munduko multinazionalik

haundienenak, eta ordura arte sekula ez nuela aukerarik izan haraino

hurbiltzeko.

Arratsalderako utziko genuela hori erantzun zidan Louisek eta hobe

genuela lehendabizi, Beaubourg aldera joan, Pompidou Zentroa ikusi eta

bertako kafetegian zerbait janez, atsedentzea.

Ez nion nik ezetzik esan, gogoko izan baitut beti Piano eta Rogers-en

eraikin lotsarik gabea. Ikusi dudan bakoitzean, txipiroia ekarri izan dit

gogora, edota galtzerdia, halaxe baitago eraikia etxe hori: barrukoz kanpora

eta kanpokoz barrura.

Katedralean eduki pentsamenduak egin nuen harako bide guztia. Ez nuen

hartaz pentsatu nahi baina egiazki jarri zitzaidan zalantzan Katedralaren

helburua. Ez nion buelta gehiegirik eman nahi, baina oso urrutiko oihartzun

batek esaten zidan, konpondu beharreko katramila neukala nire erabakian.

Nola egingo nuen aurrera Baionako Katedralaren harrien azpian Louiseren

antzeko norbait harrapa nezakeela jakinda? Ez al zuen horrek lausotuko

nire irtenbidearen borobiltasuna? Ekintza eta sarraski borobila behar nuen

nik nahi nuen lekura iristeko, eztanda erabat mantxarik gabea

Lehenbaitlehen behar nuen gainbegiratu, erabakitako guztia.

Beaubourgera iritsi ginenean, eta hango hoditzar kolorezkoak bistatu

zirenean, hura bezalako leku bat ere ez zela txarra izango nire leherkariak

jartzeko hasi nintzen pentsatzen baina “egia, gurean ez dago haren

parekorik. Pompidou zentroa hankaz gora bota ezkero, umezurtz lagako

litzateke Frantziako kulturgintzaren muin benetakoa, bere baitan sortzen,

lantzen eta mugitzen baita frantziarren musika, zinea, dantza, arte

plastikoa, antzerkia eta disziplina oro. Nik maite nituen gauzak ziren horiek

denak. Pompidou Zentroa hankaz gora bota ezkero, neu ere damutuko

nintzen, beraz, ederki, eragindako atzerapenarekin.

Gurean, ostera, gehienez ere, turistentzat eraikitako hilotz eder bat

suntzitea baizik ez nukeen lortuko Bilboko museo berrian bonbak ezarri

ezkero eta, jakina, lehendik hilda dagoena bakean lagatzea lege da beti.

Ezer ez da aurreratzen, gorpu jaio dena mila zatitan txikitzearekin.

Madrilen ere ez dago Pompidouren parekorik. Han ere, turistaguneak dira

gehienak edota bestela, El Prado bezalako almazen dotoreak. Ez zidan,

bada, Beaubourgeko adibideak balio Baionako Katedralari ordezkorik

aurkitzeko. Louise bezalako arima galduren barnean harrapatzen banuen

azpian, hori ez zen nire errua izango. Kasualitateak ere leku berezkoa dauka

alde guztietan.

Bazkalorduan, bere haurgintza kontuak nola zeuden galdegin nion

Louiseri, nire kontsultara ekarri zuen arrazoia gogoratuz eta berak arazo

guztiak behin betiko filnituak zirela erantzun zidan. Sei urte bazirela

ematutuak lotu zituenetik.

Noizbait damu zitekeela esan nion nik, oraindik gaztea zela eta

bazitekeela berarentzako moduko gizon batekin noizbait haurra egiteko

beharra sentitzea. Balizko amodio handientzat beti gorde behar dela leku

bat, gaineratu nion.

Ez adarrik jotzeko erantzun zidan eta ea ordura arte kontatu zizkidan

guztietatik ez ote nion deusik ulertu. Zozoa ote nintzen ere galdegin zidan

ondoren eta nirekin ez haserretzeko eskatu nionean, halakorik nahi banuen,

lagatzeko alde batera bere amatasun kontuak agindu zidan.

Bere lanaz hitzegin genuen orduan: nola lau urte zeramatzan zineman

paper bakar bat antzeztu gabe. Nola Frantziako antzerkian ere ez zegoen

lanik kafesne koloreko emazte batentzat eta nola zaharregi ari zen egiten

pasareletako gaztetxoekin lehian eta gora eta behera ibiltzeko. Gero eta

zailagoa ei zeukan hori ere eta gero eta gehiago ibili beharra omen zeukan,

bezperakoa bezalako afari eta vernisage txoroetan. Zertan hartzen zuen

atsegin galdetu nion orduan, non pake.

— Inon ez maitea, halakoxea da paristarron bizia —erantzun zidan, eskutik

heldu eta mahaitik altxarazten ninduen aldi berean— Goazen zorioneko La

Defense hori ikustera.

Microsoft, Mitsubishi eta National Bank. Sony, Nestlé eta Krafft.

Handietan handietatik, zein ez zegoen han. Etxe garaiak, hogeitaka

solairutakoak, gizakiaren oreka zentzua ere zalantzan jartzen zutenak

harri eta altzairu, porlan eta beira, iragarki erraldoiak etxe erraldoien

zapeletan, neurri bortitza, diru-meta digante piloa, ekonomiaren suge-

habia, etorkizunaren sinboloa, helburuen paradigma, piramide berrituak,

mendearen azken lorpena, planetaren errapea, neurri guztien egiazko

erretena, amets ororen definizioa, agindu guztien ahotsa, lege guztien

jatorria, Anaia Handia.

Argi berri batek jantzi zidan adimena. Erabakita zegoen: han ez baina

antzeko lekuren batean jarriko nituen nire leherkari guztiak. Ez nuen

Baionako Katedralerik suntsiko. Ez nuen Louiseren antzekorik harrien azpian

harrapatuko. Horren lekuan, garaiaren benetako bihotzean bertan gezia

sartzeko ere balioko zidan nire erabaki aldatu berriak, nire erabaki

zoragarriak.

Diruguneren bat lehertaraziko nuen batere errukirik gabe, batere

zalantzarik gabe, batere damurik gabe. Soka berarekin lotuko nituen bi ertz.

Halaxe pentsatu nuen nik orduan.

Eskerrikasko, beraz, Paris, eskerrikasko La Defense eta eskerrikasko

Louise maitea, laguntzeagatik gizon honi zehazten bere erabakia, nola

artizarrak marinelari etxerako bidea.

Itzulera

Joaterakoan baino laburragoa egin zitzaidan Parisetik etxerako bidea.

Burua bor-bor nekarren bizi izandako gertakizun ugarien karian. Batez ere

Louiseren aurpegia neukan neure parean, autoaren leiharrean balego

bezala itsatsita. Aurpegi ezti baina kezkatua: ez zaitut ondo ikusi Simon,

esan zidan, agur egiteko orduan. Partitzeko tenorean ere ez al didazu

esango zertara etorri zaren Parisa?

Hantxe geratu zen bere galdera eta guzti adio esateko eskua jasota

emakume haundia. Emakume santua. Orain kartzela zoko honetan maiz

damutzen naiz harekin behar beste ez profitatu izanaz.

Kontuak kontu, T8 leherkari guztia nekarren aldatzeko gurpilaren azpian

izkutatuta, kloratita, ostera, neure ipurpean jarrita. Bata eta bestea, banaka

ez ziren arriskutsuak, biak batutakoan, ordea, zerutik entzuteko moduko

trumoia sor zezaketen haiek, beranduago eta Madrilen ikasiko nuen bezala.

Gainera, oso-osorik nekarren bueltan, haruntza eramandako diru guztia.

Elosegik bidaliko zituen fakturak hurrengo hilabetetik aurrera eta kito, horixe

izango zen betebeharreko guztia. Inork ez zeukan jakin beharrik nire

aferaren berririk. Neronek antolatuko nituen denak, gure laborategi gasto

arrunten artean estalirik.

Elosegi txoripito eta txolina. Didier Dorisek berarekin nola jokatzen zuen

ikusitakoan, hura ez zela elkarrekin lan egiten zuten lehenengo aldia jarri

zen agerian. Elkarri gauza handirik esan gabe ulertzen zioten elkarri bi lapur

haiek. Hamaikatxotan ibiliak ziren bi piratak elkarren inguruan eta elkarren

mesedetan. Elosegi txoliña, kakanarro ostia. Parisen norbait bazen, hala

ere, halako erdi-gizona. Edonor izan zitekeen norbait eta zerbait, antza,

Parisen. Norbait eta inor ere ez, biak batean, halako hiri handian. Eskala

kontua da guztia.

Grazia egin zidaten, kontua ordaintzerakoan, hoteleko langileak esan

zizkidanak. Frantziar osoa zela utzi zuen agerian.

— Merci Monsieur. Nous avons été trés heuseuses d’avoir eu votre visite.

La prochaine fois que vous reviendrez a Paris, revenez nous voir. Merci

Monsieur17.

Politesse txoroa frantziarrena. Erabili gabeko gela ordaintzen niolako

pozten zela esan ordez, ni zaintzeagatik oso zoriontsu zela esan ez zidan,

bada, babo halakoak. Kortesiarekin estaltzen dakite maltzurkeria. Balizko

edukazio onarekin, gaiztakeria.

Alabaina guztien artetik egiazki trés heureusel8 zegoen bakarra ni nintzen

han, Pariseko itzuliari halako etekina aterata: futbol estadio oso bat hankaz

gora botatzeko lain leherkari neukan ipurpean, gainera merkea eta

segurantziaz erabiltzeko modukoa. Ez zen negozio txarra terrorista lanetan

hasi berri batentzat. Eskerrikasko Elosegi, izango huen bai nire albiste, bihar

edo etzi.

Itzulerako bidaian erretxindu ninduen kontu bakarra Ritaren akordua izan

zen. Hainbeste egun hura ikusi gabe egonda ez nuen sekula pentsatuko

hain eroso ibil nintekeenik munduan. Egunoro deitu nion telefonotik eta

egunoro erantzun zidan gauza guztiak bere lekuan zeudela, umeak ere

ondo zebiltzala eta egoteko lasai. Bladi ere ahazten ari zela Alemanian

ikusitako dolua. Izatekotan ere, gaingainean zituen kazetari samalda haiek

ziren gauza nabarmen bakarra, ustiatu egin nahi baitzuten denek beren

onerako Hans Lauer terrorista ospetsuaren alarguna euskalduna izatea.

Inork eskeini gabeko hurbiltasun horrek, Alemaniako terrorista

gogorrenaren andrea euskal herritarra izateak, alegia, senitartekoen

eskubidea bera ematen ziela iruditzen zitzaien journalistei, eta ez zuten

ulertzen ahal zer dela eta ez zuen Rita Zabaletak fitsik esan nahi kamera-

mikrofonoen aurrean. Zer dela eta mesprezatzen zituen hain biziki kazetari

lanbideak emandako eskubide santua bete nahian zebiltzan piztia haiek.

Irrati eta egunkarietatik ez omen zuten bakean lagatzen egun osoan.

Sevillako eta Valentziako telekateetatik ere etorriak omen ziren kazetariak

espreski berari galdetzera.

Ritak kazetariak zenbateraino gorrotatzen dituen ederki dakit nik. Berak

esaten duenez, harrak bezalakoak dira: gauzak usteldutakoan bakarrik

agertzen dira, hala egin omen zuten Hans atxilotu zuten garaian. Kaka

bazkatzetik bizi dira eta birziklaketa nazkagarri horri deitzen diote

adierazpen askatasuna eta zeregin demokratikoa. Ritak beti esaten du, ez

daukala nagusiak mirabe zintzo eta miserableagorik kazetaria baino eta

halaxe izaten da hori, zinez.

Neuk ere ederki jakin nuen hori, Madrilgo Burtsa Etxea lehertu ondorengo

gunetan egunkarietan atera nindutenean: “hombre vinculado a la extrema

izquierda vasca’’19 idatzi zuten behin eta berriz, nahiz eta jakin ezer gutxi

zeukala ikustekorik nik egindakoak politikarekin. Kosta ahala kosta saiatu

ziren denak batera eta aldi berean nahasten: Rita, Hans Lauer, Alemaniako

Talde Antikapitalistak, Eukadi Ta Askatasuna, ni neu eta nazioarteko sare

terrorista bat. Arbola eder askoak bota behar izan ziren behera, gezur guzti

horiek argitaratzeko adina paper sortzeko. Ezin zuten ulertu inola, amodioa

zenik nik egindakoaren kausa. Amodio haundi eta egiazkoa, gizonaren

barrunbeak berak bakarrik betetzen dituen horietakoa.

Derrigorrez nahastu zuten nik egindakoa beste guztiarekin eta neuk ere

eduki nuen nahikoa lan komisaldegian, ekintza hura inoren laguntzarik gabe,

bakar-bakarrik, egin nuela sinestarazteko. Kasu gehiago egiten zieten

poliziek prentsan agertutako zozokeriei, neuk esandako egiei baino.

Halakoxea da gaurko bizitza, norberak nahi duen eran mozorrotuta agertzen

den denbora zatia, ez besterik. Gauzak egiazki nola diren bainoago, ardura

dio norberaren aurriritziak eta belarriaren gustoko doinu gozoak. Irrati eta

telebistetan ere, esatariak eta intelektual usteko gonbidatuak, ahobeteka

aritu ziren nire afera aztertzen, zein baino zeinago. Filosofo ospetsu batek,

nire ekintzaren arrazoia neure heziketan ikusi zuen: “Ni siquiera la fama

científica internacional del DoctorAzcue pudo hacer olvidar su formación

infantil en una de las primeras ikastolas del País Vasco”20. Zozo arraioa,

emango nion nik formación infantil bikaina parean egokitu ezkero.

Behin baino gehiagotan pentsatu izan dut gure zoritxarra ez dela

hainbeste inoren menpeko izan beharra, baizik eta frantsesen eta

espainiarren kastakoak izatea gure menperatzaile horiek. Mundu guztia bizi

da zela edo hala zapalduta, batetik ez bada bestetik, baina zapaltzaileak

ematen dio zapalkuntzari kalitatea. Berdin dio zapalduaren izaerak, horrek

ez dio axola eta ez du ezer aldatzen. Zapaltzaileak markatzen du beti

jasanezinaren neurria.

Seguru asko ni ez nintzen hainbeste kexatuko gure agintariak

danimarkiarrak izan balira, edo suediarrak, edo nik al dakit, bada, nongoak.

Azken finean, txikia beti izaten da txiki haundien artean. Guri frantsesak eta

espainiarrak egokitu behar, ordea, aukera guztien artean. Bada hori zorte

kaskarra. Batzuk munduko azkarrenen ustea dute eta besteak, ostera,

ankerrak dira. Biak, hala ere, munduaren ardatza euren sukaldetik bakarrik

pasatzen dela sinestuta bizi dira. Lehenengoak gaiztoak, bigarrenak

friboloak, denak geure kaltean.

Behin baino gehiagotan aritu izan naiz asmatzen zein ote litzatekeen

eurenganako mendeku egokia, baina sekula ez zait aski begitandu nire

irudimenak irudikatua: egiten diguten kalte guztia itzultzerik ez dago.

Menpekoarengan gorroto asekaitza ernarazten, behinik behin, maisuak dira

biak ala biak.

Telekameren argitan kiskali gabe, ezin zuela ataritik lasai irten esan zidan

Ritak. Haurrak ere ez zituztela bakean lagatzen, begi estaliekin gero

nolanahi telebista programetan ateratzeko. Erotu egingo zela baina egoteko

lasai. Ama Benita ondoan zeukala eta konponduko zirela biak sahi guzti haiei

bizkar emateko. Nire egunoroko deia jaso behar zuelako izan ez balitz,

aspaldi kenduko zuela telefonoa bere lekutik, esan zidan.

Halako gauza txikiek jartzen naute ni sutan, oharkabean esan gabe

bezala esaten direnetan joaten baita benetako pentsamenduaren islada.

Hans Lauerren alarguna Rita zela esatea bezala, Rita ez baitzen Hans

Lauerren ezer nik dakidala behintzat, lagun ohia izan ezean. Hortik alargun

izatera bazen tarte apur bat. Nire andrea zen Rita, nire-a. Gu bion umeen

ama zen, ez beste ezer.

Baina kazetariek bazuten bazka nahikoa gurekin: Simon Azkue

Doktorearen emaztea, Hans Lauer terrorista alemaniarraren andrea

izandakoa zen lehendabizi. Zer besterik behar zuten, nahi adina idazteko.

Bazuten Rita, banindeukaten ni, bazeukaten Hans eta bazuten Bladi.

Telenobela txoro horietako bat osatzeko lain eta gehiago.

Etxera iritsi nintzenerako ez zebilen inor inguruetan. Goizeko lauak ziren

eta beste ezer baino lehen, gure sotoko bazter batean gorde nituen

leherkariak: T8a armairu zahar baten barnean, arrantzurako xira eta anorak

zaharren azpian, eta kloratita, txakurren pentsua egoten zen kaxa batean.

Urruti nahi nituen ikusi bata bestetik.

Oinpuntatan sartu nintzen gure gelan eta Rita ohartu ere ez zen egin nire

etorreraz. Haundi-haundi eginda zegoen Ixabelekin: izaren eta tapaki

guztien azpian ere nabaritzen zen haren haurdunaldia. Loaren arnasa barea

entzun nion eta musika fina iruditu zitzaidan. Bere ondoan etzan

nintzenean, gorputz usain hura zela nire aberri bakarra jarri nintzen

pentsatzen, lurralde egiazkoa. Etxera itzulia nintzen, nire maitearen altzora.

Berezkoa nuen leku neurera. Babestuta sumatu nuen han neure burua, nola

bordan galdurik ibilitako ardiak.

Commercium pacem firmat

Aireak berez emanda bezala etorri zitzaidan Madrilgo Burtsa Etxearen

helburua. Helburu aparta, dotorea, beste ezer eta inon ez bezalakoa.

Baionako Katedrala lehertzeko asmoa aldatu behar nuela Parisen

erabakitako unetik, banekien gutxienez bi berezitasun batu beharko zituela

helburu berriak.

Bata, diruarekin euki beharko zuen zerikusia. Hauta nezakeen beste

edozein ere: Senatua edo Kongresoa, Espainiako Erregearen palazioa, Valle

de Los Caidoseko gurutze erraldoia, Pariseko Euro Disney, El Corte Inglésa,

Bruselako Parlamentua, Escoriala, zubi bat, metroa, museo edo

antzerakoren bat. Denak zitezkeen helburu entzutetsuak behin eztanda eta

gero. Baina ez, erabakita zegoen: dirugune bat lehertuko nuen, XX garren

mende bukaerako egiazko agintegune bat. Txontxongiloaren harien jabeak

ipiniko nituen ipurdiz gora eta estuasunean.

Bigarren berezitasuna: zer gerta ere, etxetik kanpora burutuko nuen

ekintza. Triskantza, mina eta zorigaitza beti dira auzoan hobeak norberaren

etxean baino. Lehendik ere ezagutuak gara hamaikatxo atsekabe eta ez

zegoen berri baten beharrik. Zauri gehiegitatik isuria dugu odola eta nigarra,

beste baten gora beherak ez zuen gure odolustutzerik ez azkartuko ez eta

ere baretuko. Kanpoan egingo nuen, beraz, egitekoa, Espainiako

Erreinuaren epizentroan: Madrilen bertan.

Haseran, Pariseko La Defensen ikusitako eraikinen bila ibili nintzen

Madrilen eta guztien artean Kio dorreak begitandu zitzaizkidan garaien

ikurrik ikurrenak, baina berez eroriko zenari ez zegoela zertan bultzaturik

sartu zitzaidan buruan. Pisako dorre berritu eta bizki horiek zutik eusteko

nahikoa lan izango dute bestela ere, zimaurra baitute oinarrietan, burnia eta

porlanaren lekuan. Aski izanen da euri zaparradaren batek bustitzea zimaur

hori, irakiten hasi eta bere kaka-lurrunetan irentsita gera dadin betirako.

Ekonomia Ministeritza lehertzea pentsatu nuen gero baina honek ere ez

zidan balio: beste Ministeritza bat baizik ez zen hainbesteren artean

Ekonomiakoa. Berdin zion Nekazaritzakoa edota Garraioetakoa lehertzen

banuen. Ministeritza guztiek aurpegi berbera dute Madrilen: izan nahi eta

ezinarena. Nabarmena behar nuen nik helburua, bakarra.

Madrilgo Unibertsitate Complutenseak ernaltze berrien inguruko hitzaldi

bat ematera gonbidatu ninduen batean aurkitu nuen helburu berria. Ritz

Hotelean neukan ostatu egun haietan eta hantxe, atari parean ikusi nuen

nire gosearentzat ogia: Madrilgo Burtsaren Etxea.

Hantxe zegoen harro, Leialtasunaren Enparantzan bertan,

Zintzotasunaren Plazan, eurek Plaza de La Lealtad deitzen duten horretan,

eskailera bikain baten gainean sei zutabe korintiar galant zituela. Barnean,

kontratazio sala erraldoi bat, pantaila elektroniko haundi baten argitan.

Pantailan, mundu guztiko balioen prezioak, hasi Estatu Batuetatik eta

Txinara bitartekoak. Inguruan, ehundaka monitore zifra aldakorrez jantziak.

Garia eta altzairuaren prezioa, gurpilena eta porlanarena, gasolina eta

irinarena, dena egoten da han jarrita. Erabakita zegoen. Madrilgo Burtsa

lehertaraziko nuen batere ezpairik gabe.

Ekintza nola burutu zehazteko hilabete t’erdi neukan, orduan edukiko

bainituen egun batzuk berriz ere Madrilen, Nazioarteko Ginekologoen

Simposiuma zela eta.

Denbora horretan, borreroa eta zigortuaren arteko harremana sortu zen

etxetzar haren eta nire artean. Madrilgo Burtsaren historia eta

eraikuntzaren nolakotasunak ezagutu ahala, handitu egiten zen, une batetik

bestera, berarekiko lilura. Erakarpen hark areagotu egiten zuen nire

erabakia bai bainekien, zenbat eta garrantzizkoago eritzi etxe hari,

ederragoa, eta batez ere, niretzat eragingarriagoa izanen zela egin

beharrekoa.

Hans Lauerren balentria ororen gainetik hegaldatuko zen nirea harro, eta

betirako izango nintzen Ritak merezi bezalako gizon berria. Begietara

begiratuko nion zuzen handik aurrera nire emazteari eta ez nuen bere

ninietan beste inoren akordurik somatuko. Ni neu izango nintzen, eta batez

ere, geu izango ginen Rita eta biok elkarren ondoan eta betirako.

Sinpleegia lirudike baten batentzat nire zio honek baina ez dago gizona

mugitzeko akuilu hoberik, bere benetako guraria zein den ezagutzea baino.

Orduan ez du izutzen zaputzaren beldurrak, ez du nekatzen balizko

oztopoak eta bidearen luzeak. Bi hitzetan esateko, hazi egiten da txingurri

dena ere, digante izateraino.

Madrilgo Burtsaren Etxea 1893garren urtean zabaldu zuten estrainekoz

eta bere eraikuntzarako bazter guztietatik ekarri zituzten harri eta gailuak:

sukarriak Vicálvarotik, hareharria eta marmolak Noveldatik, granitoa Berrocal

eta Villalbatik, burnia eta Bessemer altzairua Bilboko Labe Garaietatik,

salako brontzeak Zaragozatik, zinka Asturiasetik, beste marmol batzuk

Italiatik, leiharrak Frantziatik eta armairuak Ingalaterratik.

Hainbeste bazterretatik etorritako materialeek sintesi perfektoa eratzen

zuten niretzat. Bere harrotasunean, handik eta hemendik hartutako gauzez

antolatutako etxe kitsch nabarmen bat baizik ez baitzen Madrilgo Burtsaren

Etxea. Mila gauza batera hankazgoratzeko aukera ematen zidan, mila

ezaugarri, mila ikur, mila sinbolo, eta aldi berean, beste ezerekin bezala

asetuko nuen neure gogoa.

Hala ere, gehien atsegin nuena, bertako liburutegian aurkitu nuen. Han

esaten zenez, Enrique Repullés izan zen arkitektoa eta beste sei

projektorekin lehiatzeko aukeratu zuen lema aparta egin zitzaidan.

Beste zenbait arkitektok “España”, “Fortuna”21, “Cuatro por ciento”22

eta antzerako pitokeriez bataiatu zuten euren projektoa. Repullés jaunak,

ostera, latin zaharra hautatu zuen berearentzako: “Commercium pacem

firmat’’23. Izen hori hatatze hutsagatik emango niokeen, neure esku egon

izan balitz, eraikin hura berak jasotzeko enkargua.

Gainera, ehun urteren buruan, Espainiako ordezkari guztiek egin zioten

gorazarre etxetzar hari: Maria Cristina Erreginak, Alfonso XIII garrenak,

Cánovas eta Sagasta errestauratzaileek, Silvela, Maura eta Dato

kontserbadoreek, Canalejas, Moret eta Romanones liberalek, Primo de

Rivera diktadoreak, Azaña erreplubikarrak, Franco diktadoreak, Juan Carlos I

erregeak... Gure zapaltzaile denak eta guztiek goraldu zuten noizbait

Madrilgo Burtsa Etxea eta niri eta ez beste inori zegokion hura

hankazgoratzeko loria.

Alanbike bat bailitzan, Espainiak azken mendean izandako era guztietako

aginteen arrastoa gordetzen zuen bere baitan Leialtasunaren Plazako

etxetzarrak, gerra garaian ere ez baitzen sekula itxi Burtsaren Etxea, beti

gauza eta kalapita ororen gainetik egon izan balitz bezala diruaren

garrantzia. Inon ez bezalako helburua neukan bertan, neure gose nagusia

asetzeaz gain, sinbolikoki, beste hamaika gose txikiago baina egiazko ere

asetuko bainituen aldi berean Burtsaren leherketarekin. Mokofinentzako

moduko janaria zen hura.

Leherkariak non jarri ere erabakita zegoen: bat edo bi, goiko solairuetara

ematen zuten eskilarapetan jarriko nituen; beste batzuk, gizonezkoen

komunetan; eta jartzeko zailen zirenak, salaren albo batean, Arsuaga

markako erloju zutin, erraldoi eta rococó baten barnean.

Zaila bazirudien ere ez zen ezinezkoa Europako Ginekologoen Elkarteko

zuzendaritzaren partaideetako bat zen honentzat.

Esan eta egin, batzordeari neuk hala eskatuta eta gure biltzarleku izango

zen Ritz hotelaren hurbiltasunaren aitzakian, jardunaldi haien zereginetako

bat, horixe izango zen: El Prado bezala, Europako bazterretatik etorritako

175 ginekologoei Madrilgo Burtsa Etxea erakustea. Halaxe proposatu eta

halaxe oniritzi zen aho batez: Otsailaren zazpian, Madrilgo Burtsa bisitatuko

genuen denok elkarrekin, bertako Presidenteak eskeinitako ohore guztiekin.

Zer hoberik, halako taldearen babesa baino, batere susmorik piztu gabe

sarrera nagusiko segurtasunak ekiditeko? Ez gintuzten 175 lagun eta

Presidentea bera arakatuko. Ordubete baino gehiago behar da horretarako.

Otsailaren zazpia bitartean, biderkatu egin zen denbora: ematen zuen

ordu bakoitzak 60 minutu euki ordez, berrehunen bat zituela. Ez zen

berehalakoan etorri egun seinalatua!

Egunoroko bizitzari ekin nion nik egun bukaezin haietan eta esan dezaket,

harritu ere egin nituela lankideak laborategian erakutsi nuen

adeitasunarekin. Inoiz baino gozoago ibili nintzen Unibertsitateak musu truk

bidali zizkigun ikasleekin eta denentzat aurkitzen nuen lan eta hitz gozoren

bat.

Egun haietan, Ixabel sortu zen eta haren etorreraren pozak borobildu

egin zuen gure etxeko giroa. Ezin adieraz dezaket haren burutxoa Ritaren

barnetik agertzen ikusteak zer eragin zuen nigan baina, oharkabean,

malkotan somatu nuen neure burua pozaren pozean. Besteetan ez

bezalakoa izan zen hura edo, agian, gizon berria izateko atarian egoteak,

areagotu egingo zidan zirrararako gaitasuna. Ez dakit, baina Ixabelen

etorrerarekin bezalako pozik ez dut nik beste inoiz ezagutu. Ritak esaten

zuen, hainbeste mutiko apaju gobernatzeko ongi etorriko zitzaiola alaba bat

eta bere azal ximur eta guzti, huraxe zela munduan zegoen neskatilarik

ederrena.

Neuk ere, zin dagit, haur jaioberriak milaka ikusitakoa izanagatik, ez

dudala Ixabelen ederreko beste inoren oroimenik: ilea eta begiak beltzak

ekarri zituen, amaren ezpalekoak, gorpuzkera, ostera, neurea.

Neska ederra izango zen hura hogei urterekin, ez zegoen zalantzarik.

Besoetan hartzen nuen bakoitzean eta haren esne usain mingostua

usaintzean, halako batean irentsi egingo nuela iruditzen zitzaidan, hain

baitzen ederra pospolina.

Ni neu, eztitan ibili nintzen igeri: Rita neurekin nuen, gure semealabak ere

bai, eta gero eta gutxiago falta zen behin betirako ni neu izateko. Madrilgo

Burtsa Etxea lehertzeko dena

neukan prest eta antsitan nengoen hartarako, nola mendizalea gailurrerako.

Itzuleraren kronika

Aski ezaguna da gero gertatutakoa baina utz iezadazue, besterik ez

bada, jazotakoa era burokratikoan kondatzen: Madrilgo Burtsa Etxearen

leherketa aparteko ekintza borobila izan zen. Didier Dorise eta Joxe Elosegik

emandako leherkaria ez zen nolanahikoa eta neuk uste baino hobeto

birrindu ziren bazterrak. Ez zen deus zutinik geratu eta hori gutxi balitz,

aparteko alibia neukan nik: leherketaren une berean, amaiera eta esker

oneko hitzak esaten ari bainintzaien Europa guztitik etorritako ginekologoei,

Espainiako Ginekologoen Elkartearen izenean gainera. Nork pentsatu behar

zuen neu izan nintekeenik entzun genuen burrundara izugarri haren

eragilea?

Hantxe bertan bukatu zen gure bilera eta gero ahal izan zuena egin zuen

norberak, Leialtasunaren Plazarantz zihoazen suhiltzaile, polizia eta

anbulantzia ugarien sirenen artetik.

Nik neuk, artez bideratu nituen neure pausoak hoteleko gelarantz eta

ekipaia jaso ostean, taxi bat hartu nuen aireporturantz. Ez nuen atzera

begiratu nahi, hildakoren bat gora edo behera, inork ez bezala bainekien

han gertatutakoaren berri.

— Otra vez esos cabrones de vascos24 —esan zidan taxilariak, eserlekuan

egokitu nintzen bezain pronto.

— ¿Qué dice usted?25 —galdegin nion, bapateko baieztapen hark ez

baitzidan astirik eman ezertarako.

— Le digo que otra vez han sido esos cabrones de vascos los que nos han

vuelto a joder. Si en mis manos estuviera, me los cargaba a todos de una

vez y santas pascuas26 —erantzun zidan, bolanteari irmoki eta gorrotoz

heltzen zion bitartean.

— Oiga que yo también soy vasco27.

— Bueno, yo me refiero a los de la ETA esa que son unos cabrones. Ya sé

que también hay gente respetable como usted entre los vascos28.

— ¿Cómo sabe que yo soy respetable y que no soy quien ha provocado la

explosión29? —galdegin nion, txantxarako ematen zidan aukera ustiatuz.

— Salta a la legua que usted es imposible que sea uno de ellos. Usted es

por lo menos un ejecutivo, o profesor o algo así, porque a un taxista que ha

visto tanto como yo el olfato no le falla nunca30.

— ¿Y usted cree que en ETA no hay gente como yo?31

— Estoy segurísimo de que usted con esa cara no puede matar ni una

mosca. Ni aunque ahora mismo me sacara usted una pistola le podría yo

creer que es usted capaz de hacer daño a nadie. ¿A qué se dedica Usted?32

— Soy ginecólogo33.

— Ve, ya se lo decía yo, que a este taxista el olfato no le engaña. Si fuera

usted de la ETA no dude usted que yo mismo le arrancaba el pescuezo

ahora mismo34.

Barajasera iritsitakoan, goitik behera miatu zituzten Sondikako aireportura

gindoazenon agiri eta poltsak. Polizietako batek Madrilen zertan egona

nintzen galdegin zidan eta Ginekologoen Simposiumean partaide izan

nintzela erantzun nionean, “Perdone usted, doctor, lo acabo de reconocer

del Telediario35” esan zidan arraiki. Batzutan gostu ematen du mediku

izateak eta batez ere, nik bezalako itxura geza edukitzeak. Erregea bera ere

hil nezakeen nik, inorengan batere mesfidantzarik sortzeke.

Hegazkinean astia euki nuen egindakoaz gogoeta egiteko. Batere damurik

ez zen ageri nire baitan, areago esango nuke: amestutako gizon berriaren

biriketan hasi nintzen sumatzen abioi barruko aire egokitua eta azafatak

ezer nahi ote nuen galdegin zidanean, baietz erantzun nion, txanpaina kopa

bat gustora hartuko nukeela.

Bidaiarietako zenbait ezagunak nituen, ni bezala haiek, Madrilen ibili

ostean etxera zihoazen. Gertatutakoaz goibeldurik, beste ezer ez zerabilten

hitzetik hortzera, baina sakon-sakonean denak ziren pozik itzulerarekin eta

Madrilen instant bat gehiago egin beharrik gabe. Ez zuten inoren galderei

erantzuten ibili beharko, ez zitzaien, behingoagatik, euskaldunek zer nahi

zuten kontatzen ibili beharrik egokituko, eta inolako nahasmendurik sor ez

zedin, eta euren izena guztiz garbi geratzeko, ez zituzten euren buruak eta

iritziak traizionatu beharko eta euren etxeetan esatera ausartuko ez

liratekeenak esatera derrigortuko. Behingoagatik bada ere, ez zuten

adierazkaitza adierazten ibili beharko. Ez zuten gormutuen aurrean, guztiz

garbiak zirela frogatzen ibili beharko, eta batez ere, ez zuten euren lotsa

intimoa inoren aurrean irentsi beharko. Lehenbailehen iritsi nahi zuten

guztiek etxera, bistakoa zen hori.

Ni neu pozarren nengoen ostera, neure eserlekuan sartu ezinda.

Iruditzen zitzaidan begietan antzeman behar zidatela nire balentria. Simon

Azkue lehendik ere errespetatzen zuten baina Burtsakoaren ostean gizon

ikaragarria eginda nengoela iruditzen zitzaidan. Atzean lagata nituen

Madrilen egindakoak eta lehenagoko guztiak Azkue Doktorearen Sistimak

eragindakoa baino poz handiagoa neraman barnean egoki kokatu ezinda

eta iruditzen zitzaidan uholdeka irtengo zitzaidala kanporantz poz guzti

hura, ontzian gainezka egiten duen esneak bezala, eta gainezkako haren

bitartez bustitakoan, poztu egingo nituela inguruko oro ere neure

zorionaren bitartez.

Gizon berria nintzen azkenez eta neuk bakarrik erabakitako bidetik

gainera. Akabo ordura arteko zalantzak eta belzkeriak. Ez nintzen gehiago

neure buruarekiko duda-mudatan ibiliko, eta noizbait, espero gabeko

zerbaitek eraginda goibeltzen banintzen, beti eukiko nuen entzundako

burrundara zoragarriaren akordua nire baitan, ataka berritik irteteko.

Madrilgo Burtsa Etxearen errautsetatik elikatuko nintzen hil artean eta ezerk

eta inork ez zuen ahal izango neure burua kolokan jarri, lehen erdipurdiko

hondarrez egina zena, harri bihurturik baitzegoen orain.

Gizon ahaltsua nintzen zinez, jainko txiki bat, ginekologoaren azalaren

pean. Hegazkin hartan zihoazen gizon guztiek batera baino gehiago balio

nuen nik, ordura arte erdigizon izandako honek. Han ziren jaunkote guztien

artetik, bakarra ere ez zen ni beste norberaren erretena garbitzen eta

tajutzen. Han zeuden guztiek borobilduta zekartzaten seguruenez euren

enpresen negozioak Madril aldetik, baina bakar batek ere ez zeukan

adorerik eta kemenik nik burututakoa egiteko. Inor ez zen han ni bezain

erraldoi eta gizon. Inor ez nire parekorik.

Beste txanpain kopa bat eskatu nion aeroneskari eta edan ondoren,

begiak itxita geratu nintzen neure aldaketaren gozamenean. Tarteka, Rita

emaztearen begiak irudikatzen nituen eta, zergatik ez esan, Iñaki, Felix,

Ixabel eta Bladi ere ekartzen nituen noiznahi gogora. Senar eta aita

berriaren inguruan ikusten nituen denak biraka, harexi ahozabalik behaka.

Gizon handi haren itzaletan gozo, denboran aurrera. Zernahi ekarri ahal izan

nuen gogora Madriletik etxerako bidaia hartan. Zernahi gauza bakarra izan

ezean: indarrak eginda ere, ezin ikusi nuen Hansen ifrentzua, Hansen irudia,

Hansen aurpegia nire irudimenean. Guztiz ezabatua geratu haren itxura nire

barne irudien artxibotik.

Lehen beti present zen traba hura, Madrilen geratu zen, antza, Burtsaren

harrietako zuztarretan hondoratuta. Telebistan ikusitako hiletaren irudiak

gogora ekartzen saiatu nintzen, Ritak izkutuan edukitzen zituen argazkietan

ezagututako begiak eta ile gorriak burura ekartzen ahalegindu nintzen,

baina alferrik izan zen guztia. Nahita ere ezin. Segur nintzen, gainera, Rita

ikusitakoan ere ez zela inondik agertuko Hans Lauerren irudirik, ez zela

agertuko sekula haren akordurik gure artean, nire baitako argi berriak

estaliko baitzituen oroitzapen tristagarriak oro eta itsutuko baitzuen gure

memoria, nola arratsaldeko eguzkiak porturako bidea.

Bizimodu berria

Madriletik itzuli eta Ritak labean erretako barbarinak afaldu nitueneko gau

hura, Gizon Berriaren lehen gaua izan zen niretzat. Nekatuta iritsi nintzen

etxera, aste guztia Madrilen ibili eta gero. Hiru mutikoak amonaren etxean

ziren eta gure ohean Ixabel txikia zegoen lotan kizkurtuta. Seguru asko,

hegazkinean nirekin batera etorritako guztien etxeetan antzeko eskenaren

bat gertatuko zen, nor bere habira iritsitakoan baina, hori hala zela jakinda

ere, niri bakana iruditu zitzaidan gure etxekoa.

Eztiki eraman nuen Ixabel gure ohetik gelako sehaskara eta bere

gorpuzñoaren pisu arina nire besoetan nuela, aurpegira behatu eta

irribarrez esan nion ez izutzeko nirekin. Aita Berria ninduela, bai, baina

lehengoa baino hobea. Lehenago baino hobeto zainduko nuela une hartatik

aurrera, leku gehiago baineukan nire baitan berari eskeintzeko. Esan nion,

nire barneko xaiatik bota egin nituela alferrikako sareak eta tresnatzar

zaharkituak, garbi-garbi neukala jarrita dena barnean eta handik aurrera

berarentzat eta bere hiru nebentzat izango zela ordura arte neure buruari

eskaini nion alferrikako denbora guzti hura. Eta amatxorentzat ere bai,

jakina. Amatxorentzat ere izango zen handik aurrerako denbora guztia.

Bere loa eten gabe entzun ere ez zidan egingo gaisoak baina, batbatean,

irriño bat egin ote zidan iruditu zitzaidan bere gelarako ilunpetako bidean.

Musu eman eta amultsuki etzan nuen bere lekuan.

Etorriko zenerako eskenategia prestatzen hasi nintzen horrela, neke

guztien gainetik, Rita neure egiteko gogoa baineukan gau hartan. Gauza bat

eta beste, hilabeteak ziren elkarrekin haragi lanetan egon gabeak ginela.

Prezeski, Alemaniara bidaia egin aurretik utzi genion elkarren dastamenari,

Ixabel handiegi baitzegoen orduan Ritaren sabelean gu biok maitasun

jolasetan hasteko.

Afaldu bitartean Ritak ez zuen Madrilen gertatutakoaz txintik ere esan.

Beti izaten zen halatsu bazterren batetik indarkeria ekintzaren batek

muturra bistatzen zuenean. Baina gaizki diot, ez zen beti hala izaten, ETAk

ekiten zuenetan bakarrik geratzen zen isilik eta mutu Rita, gertakariaren

gaia saihestu nahirik bezala. Ekiten zutenak poliziak edo bestelakoak baldin

baziren, orduan Ritaren ahoa zingira zikin bihurtu eta sekulakoak isurtzen

zituen ezpainetatik kanpora. Ez da sinestekoa halako emakume eztiak nola

ager dezakeen batzutan osinezko mihingainik.

Ritaren ustez menpekoak eta txikiak egindako oro da barkagarri. Baita

izugarrikeria ere. Zerbait gertatzen den bakoitzean, berak ezer ez esateaz

gain, ez du nahi izaten beste inork esandakoa entzuterik. Ez du ezer jakin

nahi izaten txikiaren kontrakorik. Erlijio mardul bilakaturik dauka fede arin

hori. Ederki ikasita daukat nik ikasgaia eta gure etxean albiste negargarriak

ezagutuko ez bagenitu bezala jokatu behar izan dugu beti, ETAk zerbait

egiten duenetan. Gehienezko kexu gisara, “oraindik hala ibili beharra ere”

entzun izan diot noiz edo noiz Ritari.

Aitzitik, esan bezala, espainolek eta frantsesek egindako orori erizten die

beti bihurri, baita presoren bat edo beste tantoka aske uzteari ere. “Zerbait

badiate orain ere, horiek ez zekitek guri dohaineko mesederik egiten”

esaten du halakoetan, ez dagoela sekula etsaiarekin fidatzerik eta eskatuko

digutela ordain garestia, handik ez bada, hemendik.

— Gure galzoria nahi ditek, schatz —esan izan dit— horregatik ez ditek

sekula ezagutuko nire errukirik.

Ni ez nintzen izaten beti Ritaren uste berekoa baina, aitor dezadan, harrotu

egiten nintzela nire emaztea horren doilorki jokatzen ikusten nuen

bakoitzean. Iruditzen zitzaidan gure arbaso emezko guztiek jokatuko

luketen bezala jokatzen zuela berak, etsaiak gorrotatuz eta anaiak

maitatuz, ahula goretsiz eta indartsua gaitzetsiz. Badauka pentsatzeko era

horrek halako emetasun edo amatasun bat galtzailearen jokabidea egiazko

bihurtu eta tinko iraunarazten duena, gure herriko emazteen baitan.

Berdin zaio Ritari komunikabideetatik zertzuk kontatzen dizkioten. Denak

dira gezur borobil berarentzat. Bere sofrimenduak iturri bakarra dauka, eta

hala, politikari edo poliziaren bat tiroka akabatzen duten bakoitzean,

hildakoaz baino gehiago errukitzen da tiro egin duen mutilaz, errazagoa

baita Ritaren ustez norbera hiltzea, hurkoa akabatzea baino. ETAko

partaideek eginiko izugarrikeriareik larriena zekien eta daki ulertzen berak,

edo hala iruditzen zait niri, behinik behin.

Berehala ohartu nintzen gau hartan, Madrilen nik egindako triskantza,

taxistaren antzera, ETAkoei egozten ziela berak ere, ez baitzuen nahi izan

gai hura afalordu guztian aipatzerik. Udazkeneko usoak bezala pasatzen

ginen gaiaren gainetik nik elkarrizketa hartara eramaten nuen aldioro.

— Norbait harrapatuko ditek orain ere eta jipoituko dizkitek ederki gaiso

horiek komisaldegian —Horixe izan zen esan zuen guztia, ez besterik.

Hortik aurrera neuk hartu nuen hitza, halako barne mina eragiten baitzidan

nik egindako balentria Ritak besteren bati egozteak. Ezin nion ezer esan,

are gutiago beragatik egin nuela egindako guztia aitortu, baina hortik nire

meritoa beste norbaiti ematera, bazegoen demaseko tartea.

— Nola dakizu ETAkoak izan direla? —galdegin nion.

— Nor bestela? —erantzun zidan.

Eta neu ere mutu geratu nintzen, ezer erantzun ezinda. Ritak ez ezik,

mundu guztiak pentsatuko baitzuen horixe: Simon Azkuek egindakoaren

erantzulea ETA zela. Kaka putza. Gizon Berria bera ere jeloskor jartzeko

modukoa zen hori.

Izanak izan, ez neukan lehenengo gau hura nire pentsamenduen erruz

galtzeko asmorik eta ez genuen gehiago Madrilgo Burtsarik aipatu afaldu

bitartean. Gure hitzak eremu gozoagoetan ibili ziren eta biok konturatu

ginen, aspaldiko asteetan elkar ikusi gabe ibiliak ginela. Ritak irriz esan

zidan,

— Edertuta itzuli haiz Madriletik Simon.

— Halaxe dun, maitea —erantzun nion nik harroki— hiregatik dun hori.

Sukaldea elkarrekin jaso ondoren, kafe antosinkada bana hartu genuen eta

ondoren, sekula ez bezala, Martell kopa beretik edan genuen biok gozoki.

Rita bera izan zen etorriko zenari sarrera jarri zion lehenengoa.

— Ez zeukat batere minik, ahaztuta zeuzkat Ixabelen puntuak —esan zidan

eta nik ezin euki nuen hura baino gomite ederragorik.

Nire bizitza guztiko gaurik ederrena izan zen hura, elkarren aldamenean,

gainean eta azpian jarrita, edonola, ikusten nuen neure burua Paradisuan

sartuta. Bata bestearen barruan, biok erabateko zorionean. Lotarako begiak

itxi baino lehen, berriro esan zidan edertuta itzuli nintzela Madriletik, eta ez

hori bakarrik.

— Ez zekiat Simon, gaztetuta topatzen haut edo, behinik behin, aldatuta.

Beste bat dirudik.

Nik dakidala ez dut sekula ezagutu gau hartakoa bezalako loaldi sakonik.

Haur nekatuek bezala egin nuen lo, nola harri koskorrak bere lekuan.

Koskarik gabetan

Irrigarriak egin zitzaizkidan biharamonean erosi nituen egunkari guztiak.

Denek erakusten zuten argazki haunditan, Madrilgo Burtsa makurtua,

suntsitua eta birrindua. Bestetan baino gehiago salduko ziren egun hartan

egunkariak, seguru. Guztiek aipatzen zuten gertaeraren izugarria eta

hildako hamazazpien zerrenda.

Barkaidazue krudelkeria baina nik egindako lehenengoa, zerrenda

horretan euskal abizenik ba ote zen begiratzea izan zen. Behatzaz irakurri

nituen goitik behera: Cervera, Cuevas, Gutierrez, Hermoso, Zambrano eta

horrela. Bazen bat, ordea, Lopetegui deitzen zena eta berehala jo nuen

orrialdeetan barrura, nor ote zen jakitera. Lasai hartu nuen arnasa gutarra

ez zela jakin nuenean: “Jose Manuel Lopetegui, 37 años, natural de Cuenca.

Se encontraba revisando los equipos de relojería cuando sucedió la

deflagración. Deja mujer y dos hijos de corta edad”36.

Hildakoen artean ez zegoen Louiseren antzekorik ere eta horrek Baionako

Katedralaren erabakia aldatu izanaz poztu ninduen. Batek jakin zer-nola

hartuko nuen Katedralaren harrien azpian, dohakaberen bat hartu izan

banu. Madrilen hildako gehienak, ordea, Burtsa korridoreak ziren, Burtsako

langile arruntak edota garbitzaileak. Inor apartekorik ez.

Dena irten zen, beraz, borobil. Ekintzarekiko jabetzaren arazoak baizik ez

ninduen kezkatzen. Denek egozten zioten ETAri han gertatutakoa. Barne

Saileko Ministroak, egileak zeintzuk ziren ere esan zuen agiri batean. Ziur

zegoen Pizkor komandokoak bakarrik izan zitezkeela hain gordinki

aritutakoak: Santurtun, Beistegi eta Lopez de Guereñu izeneko hiru

gazteren erretratoa argitaratu zuten ia egunkari guztiek. Euren berri

emanez gero, hamar milioi pezetako37 saria zegoela salatariarentzat.

Betebehar demokratikoa zela hori eta deitzeko 900676767 dohaineko

telefonora. Eskerrik asko.

Horixe egin nuen, beste ezer baino lehen. Telefono kabina batetik

hotsegin nuen 900676767 telefonora eta Santurtun, Beistegi eta Lopez de

Guereñuk ez zutela Madrilekoa egin esan nien. Pizkor Komandoaren kontua

ziri hutsa zela, alegia.

— Dígame su nombre y dígame en qué se basa su afirmación38 —erantzun

zidan idazkari ongi trebatu batek.

Antzarrak perratzera bidaldu baino lehen “Neuk egin baitut Burtsaren

kontrako ekintza” erantzun nion euskaraz.

—¿Cómo dice39?— galdegin zidan azkenez, eta telefonoaren eskegiteko

klikada baizik ez nion eskeini, putaseme hari.

Sutan jartzen ninduen inori ezer esan beharrak baina, egia, harro esan nion

telefonoaz bestaldeko ahots hari, neu izan nintzela eta ez beste inor,

Madrilgo Burtsa Etxe famatua hegan bidali zuena. Nik, eta ez beste inork,

jarri zizkiola hegoak, alegia, Burtsaren etxetzar hari. Izenik aipatzeke, Simon

Azkue egiazko jainko txiki bat dela adierazi nion, bere zizare erreinuaren

gainetik.

Ondorengo egunak Paradisuaren erdiko trontzotik hartutako modukoak

gertatu ziren Rita eta nire artean. Nik ez-ezik, berak ere begi berriak

erakutsi baitzizkidan nigana jarrita.

— Schatz, ez haiz lehengoa bera —esaten zidan behin eta berriz, edozein

aitzakirekin.

Dena joan zen pikutara, ordea, Espainiako Barne Ministroak egindako

adierazpen batzuren kausaz. Komunikabide guztiak bildu zituen bere

inguruan, nik ez beste inork gezurta zezakeena adierazteko: Madrilgo

Burtsako ekintza burutu zutenak atxilotu egin zituztela eta berandu baino

lehen jarriko zituztela epailearen eskutan. Ez zegoela zalantzarik. Guardia

Civilak harrapatu zuela, ikerketa neketsuen ondotik, Pizkor komandoa. Kaka

putza berriro.

Alde batetik pozik egon beharra neukan ez baitzebiltzan nire atzetik

baina, bestetik, ezin eraman nuen nik eginikoa inori leporatzerik. Neu

nintzen Madrilen geratutakoaren erantzule bakarra eta nardagarria egiten

zitzaidan hiru gazte haiek komisaldegian jasotzen ari zirena irudikatzea.

Louise bezalako dohakaberik ez nuen Burtsaren harripean harrapatu baina

hiru errugabe haien egoera errukarria egiten zitzaidan.

Dena apur bat gehiago korapilatze aldera, zenbait egunen buruan,

komunikabide guztiek zabaldu zuten Pizkor komandokoek onartu egin zutela

epailearen aurrean Madrilgo Burtsa lehertu izanaren ardura. Eurek jarri

zituztela leherkariak, Burtsaren zuztarretan.

Zerbait egin beharra neukan baina, zer egin, ordea? Ezer esan gabe inori,

nola adierazi mundu guztiari Simon Azkue zela gertatutako guztiaren

erantzule bakarra? Neure Bizitza Berria arriskutan jarri gabe, nola erakutsi

neu nintzela balentriaren egilea?

Kezka horretxi irtenbiderik aurkitu ezinda egon nintzen ondorengo hiru

hilabeteetan. Ez atzera eta ez aurrera, inolako erabakirik ezin hartuta ibili

nintzen, putzuan geratutako izkira bezala. Neure erruz kiskali egingo

zituzten hiru gazte haiek, oliotan ondo frijitu lehendabizi eta izozkailuan

betirako sartuko zituzten ondoren.

Horrexetan euki zuen, eta horrexetan bakar-bakarrik, nire ekintzak

akatsa. Seinale bat, zigilu bat, nolabaiteko sinaduraren bat egitea ahaztu

zitzaidan Madrilen eta damu nintzen, biziki damu. Aski nuen, leherketa baino

lehen, telefonoz beste erakunde edo norbaiten izenean, atentatuaren

jabetza erreklamatzearekin. Aski izango zen piromano ero bat nintzela

aitortzearekin, edo antikapitalista sutsu bat. Poliziak bai baitaki ETAk ez

duela sekula gezurrik esaten horrelako gauzetan eta aski izango zen hori

gauzak hainbeste oker ez zitezen. Ez zegoen, ordea, atzera egiterik.

Egindakoa eginda zegoen eta akats bakarraren zama horretxekin egin

beharko zuen aurrera Gizon Berriak, dordokak bere oskolarekin bezala.

Gainerantzeko gauza guztietan, Simon Azkue Berria gizon zoriontsuaren

paradigma izan zen handik aurrera. Ez zen egon egunik, arnasa hartze

hutsaz gozatzen ez nintzenik, hainbestekoa baineukan bizipoza.

Lehenagoko burutazio beltz guztiak, Madrilgo harripean geratu ziren

harrapaturik eta Hans Lauerren akorduak ez zuen sekula berriro muturrik

ere erakutsi gure etxean. Ez aipamenik ez eta ere oroitzapenik. Haizeak

eraman zuela zirudien, ahazturaren eremura. Gainera, Gizon Berriak asetzen

zituen denak, emazte eta senide, lankide eta adiskide.

Mendiondok ere aitortu zidan egun batez, ez nintzela lehenagokoa bera,

beste bat nirudiela. Berriro hasi nintzen nire zizareen loriatik edaten,

deitutako lekuetara joaten eta horrek harritu egiten zuen Mendiondo, bai

baitzekien zenbat gorrotatzen nituen lehenago horrelako betebeharrak.

— Norbera ondo dabilenean, Inazio, gainontzeko guztia tajuz egoten duk

gehienetan —erantzun nion.

Esan liteke, beraz, Madrilekoa gertatu eta gero, ez dela egon nire pareko

gizonik: gauza txikienak haundi iruditu zaizkit handik hona eta arazorik

handienak txiki. Aingerututa ibili naiz geroztik, ia lurrik ere ukitu gabe,

zorionaren hegadan. Hiru mutil haien akatsa izan ezean, borobila zen guztia.

Huraxe nuen koska eta huraxe samina. Horregatik aldi berean atsekabetu

nintzen eta aldiberean lasaitu, polizia andana bat zarataka erori

zitzaidanean gainera, Ospitaletik etxera nindoan arratsalde batean.

Preso ninderamaten, preso, esku biak atzean bortizki loturik. Harrapatu

egin ninduten eta orduan bai, desagertu egingo nintzela iruditu zitzaidan

plazerez, instant batean aire gozo edo argi eder bihurturik. Batere akatsik

gabea bihurtu baininduen nik egindakoa lau haizetara zabaltzeak, Simon

Azkueren albiste egiazkoak edonora hedatzeak.

Gauza guztien gainetik bizi naiz harrez geroztik, erabateko

borobiltasunean, nola izarra ekialdean.

Mendiondoren gutuna

Geroagokoak dira komisaldegi eta epaitegietako galdeketak, ikerketak eta

zigorketak. Harriturik utzi nituen denak, ahozabalka eta nik adierazitakoak

sinetsi ezinda. Emakume batengatik egin nuela egindakoa erantzuten nien

galdetzen zidaten guztiei eta inork ulertzen ez, edo ulertu nahi ez, behinik

behin. Ez eta Juan de Dios Ramirez epaile jaunak ere, epaiketa egunean

bertan. Berak ulertzen ez eta nik ezin adierazi bestela. Ezin ulertu ohi du

gizon arruntak, ni bezalako gizaseme goitiarrik bizi daitekeenik mundu anker

honetan. Nik ez bezala, egunorokotasunean galdurik, ezkurra baizik ez baitu

amets gaurko gizakiak. Gizaki gaiztatuak, alferrik galduak, atzera pausoan

abiatutakoak.

Geroagokoak dira, bai, epailearen gartzela sententzia eta lau horma ilun

hauen presentzia, geroagokoa nire betirako bakardade gozo hau, uneoro

Gizon Berriarekin adiskidetzen nauena.

Egun bakoitzaren atzetik etortzen da beste bat, eta gero beste bat.

Guztietan hartzen dut gozamen nire zorion honetan. Atseginez hasten dut

goiza eta atseginez bukatzen arratsa, bizi izandako une oro eskertuz nire

adorearen arnasari. Lorik ere ez dut ia egiten, bizi beharraren beharrez.

Gizon Berriaren baitatik elikatzen naiz behar beste eta ez dut deusen

damurik eta gogorik nabaritzen barnean. Etorkizuneko gizona naiz ni, mende

batzuk barru ezagutuko direnak bezalakoa. Lurtarra baino gehiago

zerutiarra, edo hala nahi bada, bere baita hutsez eraikitakoa. Azalik eta

batere bestelako apaindurarik gabea. Mami hutsa, lehenago ere aitortu

bezala. Gizon guztiz asetua naiz, azken finean.

Zer utzi dut, bada, kanpoan? Zer da zuek bizimodua deitzen duzuen hori,

denboraren asasinatze oharkabea ez bada? Non aurkitzen duzue zorion?

Zer zaizue laket benetan?

Zuen maitatzeko erak, itxura ere ez du benetakorik. Ez dakizue ezagutzen

egiazko gurariaren usainik eta ez haren igurtzirik. Nahasten duzue funtsa

alferrikakoarekin, eta pozik bizi zaretelakoan bizi zarete poza zer izan

daitekeen somatu ere egin ezinda. Zaharrak zarete, gizon eta emakume

zaharrak, antzinakoak. Alferrik galdutakoak.

Mendiondo lagun handia ere zuen artekoa da: ez daki bereizten gauzen

egiazko funtsa, azalekotik. Ez daki, eta ezin jakin, ni bezalako gizonaren

bihotzak ez daukala bere baitakoa ez den atseginik. Malgua begitandu

arren, ez daki, azken finean, egiazko izaeraren egiazko erretena

zenbateraino den estua eta tinkoa. Mendiondo gaisoak ez daki ezer. Agerian

utzi zidan hori duela egun batzuk gartzela honetan jaso nuen bere gutunak.

“Hogeita hamar urtean gutxienez ongi presoturik edukiko hauten

segurantziak bultzaturik natorkik hitz hauekin. Neuk esanda, eta ez bestela,

nahi baitiat hik jakitea, neu izan nintzela polizia hire ondotik jarri ziana. Neu

izan ninduan, muturra hire posta elktronikoan sartu eta hire Ritaren pausoak

ordenagailuko gutunean ezagutu eta jarraitu zituena. Neu izan ninduan Joxe

Elosegirekin mintzatu ondoren, gezurrezko faktura haien arrastoa atera

zuena. Ez zitzaidaan asko kostatu. Elosegik ere ez baihau oso gogoko,

Simon.

Hark, neuk bezala, gizon hantuste eta burgoitzat hauka. Berak esan

zidaanez, hik Parisa eginiko bisitaldian argi ikusi omen zian mesprezuzko

jokaera hiregan, heu guztiz garbia eta bera putzu ustela bazinate bezala.

Argi esan zidaan, hire aldetik ez zuela jaso behar besteko esker

ganorazkorik eta damu zela, hirekin hain adi jokatu izanaz. Nik bezala berak,

hire begi eta jokaeran ikusi zian, gizon harroputz ezdeusa hintzela. Ez

besterik.

Oroitzen al haiz laborategira etorri hintzen lehenengo egunarekin? Hi han

sartu ordurako, beste batzuk bageneramatzan urteak sekulako

ahaleginean. Hi agertu behar, ordea, zizare aluen meritoarekin eta heu

izendatu hinduten zuzendari. Heu nire zuzendari. Ni baino gazteagoa, ni

baino dorpeagoa eta ezgauzagoa, baina heu, eta ez ni, zuzendari.

Izorra hadi, Simon, asasino ero hori. Ustel hadi eure saldatan betirako.

Beranduegi duk orain niretzat eta hiri eskertu beharrekoa diat lorpen hori

ere.

Ohartu ere ez hintzen egin laborategian gertatzen zenarekin. Ikusi ere ez

gintuan egiten hik eure Jaungoiko uste horietan itsututa, eta nire

lausenguak izan ezean, ez huen entzuten beste mezurik.

Zela-halako ikerlaria baizik ez haiz izan beti, erdipurdiko zientzialaria.

Lankide txarra eta adiskide baldarra. Deus emateko gai ez eta beti zurrupan

edonori. Izorra hadi, Simon. Betirako izorra hadi putaseme kabroi hori”.

Gaixoa Mendiondo. Ez daki ondo nire berri. Zenbat zor diodan ez da

ohartzen, gaixoa. Ez daki eta ezin du jakin, berari esker borobildu dela

guztiz Gizon Berria. Neuk aitortu ezina gainditu baitzen, horrela, bere

salaketarekin.

Nik egindakoaren jabetza itzuli zitzaidan horrela niri. Neu naiz, beraz,

baita Rita eta mundu guztiaren aurrean ere, neure ekintzaren erantzule

bakarra. Neu naiz, eta ez beste inor, egindakoaren jabea. Berreskuraturik

dago, bada, aitortu ezinak ohostutakoa.

Eskerrikasko Mendiondo. Eskerrikasko adiskidea, ezin izango diat sekula

ordaindu hainbesteko zor haundia. Beti izango nauk zordun hirekin, nola

bandera haizearekin.

Azkena

Uste baino arrazago irten zaizkit lerro guztiok. Hasierako beldur haiek

hitzok idatzi ahala joan dira ezkutatzen, barea harri azpian bezala. Hitz

bakoitzarekin nabaritu dut ene egia argituago, adieraziago. Hitz

bakoitzarekin handitu naiz eta egin naiz aske. Orain ez dago zalantzarik eta

azkureak desagertu egin zaizkit oro, bizkarraren erditik. Barnean neukan

harra geratu da betirako hilik.

Inorentzat ez dute izanen, agian, baliorik baina nahi duenak badaki non

aurkitu Gizon Berriaren albisterik. Non eredurik.

Oraindik ez dakit zer egin paper hauekin. Botilarik ez dago hemen eta

itsasorik ere ez. Agian hegaka jaurtiko ditut, patiorako leihotik. Ez dakit.

Berdin zait hori.

Simon Azkuek ez dauka ezeren beharrik, aski baitu bere baita hutsarekin.

Ez beraz eduki niganako kupidarik. Zuek zarete hemen kupidagarriak,

benetako errukarriak. Nik egindakoari izugarrikeria dela iritzi eta lotsatuta

zaudeten guztiok, ez duzue ulertzen fitsik. Ez dakizue Egiazko Gizonaren

berririk.

Zalantza dut, ordea, Rita ere ez ote den zuen artekoa eta ez ote duen

nahiago gezurrezko neurrietan bizi. Ez dakit argi ongi ulertu ote duen nik

egindakorik.

Ez dut berarekin ganoraz mintzatzeko astirik izan baina duela hilabete

batzuk agertu zen aldi bakarrean, guztiz ederra ikusi nuen, mintzagelako

leiharraren atzean. Beltzez jantzita etorri zen goitik behera eta iluntasun

hartan, bere begiak argi bakar egin zitzaizkidan, itsasoan farola bezala.

Nekatuta zegoela esan zidan eta une batez, malkoek areagotu zuten

bere edertasuna. Nekatuta zegoela esan zidan bai, eta erantzuteko

benetan egin behar zizkidan galderei.

Oraindik ez da jabetu, dohakabea, nahiago dudala hilik berari gezurretan

ibili baino. Ez da konturatu, maitea, bere argitako eguteran soilik hazten

dakien izakia naizela. Ez du ezagutu oraindik, gu biontzat lur honetan sortu

dudan zeruaren albisterik. Ez zidan ezer esateko astirik eman.

Madrilgo Burtsa Etxea neuk lehertarazi ote nuen galdegin zidan

lehendabizi eta baietzaren ondotik, zergatik egin ote nuen hori galdegin

zidan gero. Batere zalantzarik gabe erantzun nion nik egia, gordin-gordinik.

- Zuregatik maitea, zuregatik.

Istan hartan jeiki egin zen bere jezarlekutik eta alde egin zuen nire

bistatik. Ez da gehiago etorri. Inoiz etorriko ote den ere ez dakit. Baina

berdin zait hori.

Ikusi gabe ere badakit Rita non dagoen une honetan eta zertan dabilen.

Parkeko gure eserlekuan, mimosen azpian, Peneloperen antzera, niretzat

trikota egiten.

Aurrean du itsasoa eta atzean zelai berdea. Erdian dago bera, niretzako

hariak bata bestearekin josten. Azkar mugitzen ditu horratzak eta jolas

horren lilurak harrapaturik, laster hurbilduko zaio gizonezko bat eta bi

besoak luzatzeko eskatuko dio Ritak mataza hariltzen laguntzeko.

Askatzenago sumatuko du gizonak bere barrena eta erabat maitemindu

baino lehenago, jertsea norentzat ote den galdetuko du, irrikitan.

Egiazko Ulises nor den esango dio orduan, Ritak.

Ez dago munduan ni bezalako gizonik. Zoriontsua naiz, zoriontsua guztiz

eta erabat, nola arraina uretan.