“HEMEN EZ DAGO BAKE PROZESURIK” - Argia · Potens liburua, Txalaparta etxearen eskutik: aluen...

2 0 1 5 e k o u r r i a r e n 1 8 a | L X X V I I I . u r t e a 2 . 4 7 9 z b k a | 3 , 9 0

.eus

2 0 1 5 e k o u r r i a r e n 1 8 a |||||||| LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL X XX XX XX XX XXX XX XX XX XX XX XXX XX XX XX XX XX XX XX XX XXX XX XXX XX XX XX XXX XXX XXX XX XX XX XXXX XXX V IV IV IV IV IVV IV IV IV IV IVV IV IV IV IVVV IV IVVVVV IV IV IVVVVV IVV IVVVV IVV IVV IV IVV I II II II II II II II II III II II IIII III II II II II II IIII II III II IIIIII IIIIIII II ..... uuuuu ru ru ruuu ru ru ru ru ru ru rru ru ru ruuuu ruuu rru ru ru ru ru ru ruuu ru rrru ruuu ru ru ru ru rru ru ru rruu ruuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu ttttttttttttttttttttttttttttttt eee ae ae ae ae ae ae ae ae aae aaaaaaeeee aaaaaaaeee aaaaaee aae aaaeee aee aee aaae ae aee aeeee aaee aae aaeeeeeee aeeeeeee 2 . 4 7 9 z b k a | 3 , 9 0

ARNALDO OTEGI:“HEMEN EZ DAGO

BAKE PROZESURIK”

Eiakulazioa:Aluen ahala

Gure Sor Lekuaren bila Euskarazko lehen filma aurkitu zuenekoa

Justizia berrezartzailea Biktimei konponbidea nola eman, biktimarioak zanpatu gabe

Datorren astean

2015EKO URRIAREN 18A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Gorka Bereziartua, Garbine Ubeda. Aisia: Unai Brea.Termometroa: Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria.Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua:Lander Arbelaitz. www.argia.eus: Jon Torner. Multimedia:Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco. Diseinua: SergioLabrador. Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Harpidetzak: Iraitz Agirre. Salmentak: Karlos Olasolo.Idazkaritza teknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi,Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta,Bego Zuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari KarmenLoiarte. Harrera: Jone Arzallus. Web garapena: Asier Iturralde. HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 473163. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa: GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.eus.Lege.gordailua: SS 837-2012. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza: Euskal Herria eta Espainia: asterokoa, 145 euro;hilean bi ale, 77 euro; hilean behinekoa, 41 euro. Besteatzerriak: 182 euro. Airez: 285 euro. Komunikazio BiziagoaS.A.L. Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

2 0 1 5 e k o u r r i a r e n 1 8 a | L X X V I I I . u r t e a 2 . 4 7 9 z b k a | 3 , 9 0

.eus

2 0 1 5 e k o u r r i a r e n 1 8 a |||||||| LLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL X XX XX XX XX XXX XX XX XX XX XX XXX XX XX XX XX XX XX XX XX XXX XX XXX XX XX XX XXX XXX XXX XX XX XX XXXX XXX V IV IV IV IV IVV IV IV IV IV IVV IV IV IV IVVV IV IVVVVV IV IVV IVVVVV IVV IVVVV IVV IVV IV IVV I II II II II II II II II III II II IIII III II II II II II IIII II III II IIIIII IIIIIII II ..... uuuuu ru ru ruuu ru ru ru ru ru ru rru ru ru ruuuu ru ru ru rru ru ru ru ru ru ruuu ru rrru ruuu ru rru ru ru rru ru ru rrruu rruuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu tttttttttttttttttttttttttttttttttttttt eeeee ae ae ae ae ae ae ae ae aae aaaaaaaeeee aaaaaaaeee aaaaaee aae aaaeee aee aee aaae ae aee aeeee aaee aae aaeeeeeee aeeeeeee 2 . 4 7 9 z b k a | 3 , 9 0

ARNALDO OTEGI:“HEMEN EZ DAGO

BAKE PROZESURIK”

Eiakulazioa:Aluen ahala

Gure Sor Lekuaren bila Euskarazko lehen filma aurkitu zuenekoa

Justizia berrezartzailea Biktimei konponbidea nola eman, biktimarioak zanpatu gabe

Azaleko irudia:JOSEBA LARRATXE

Azala: ANTZAKOMUNIKAZIO GRAFIKOA ASTEKO GAIA

PROSTATA Emakumeek ere eiakulatzen dute.DANELE SARRIUGARTE MOCHALES / 4

PERTSONAIAJURGI EKIZA: «Aurten ikasi dut Willis Drummond-en kantaria

soilik ez izaten». SUSTRAI COLINA / 9

GAIAKKOBANÊKO ERREFUXIATUEN KANPAMENTUA Eguzkia

gordetzen den lekua. IRANTZU PASTOR / 14

IRITZIAREN LEIHOAKATALUNIA: URRATSEZ URRATS, EGUNEZ EGUN

GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 18DELIRIUM MIKEL BASABE / 20ARTE ET MARTE JOSE INAZIO BASTERRETXEA / 21GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 19TXANDAN Selfie. JOANES ETXEBARRIA / 20ZIRTAK Gerratik gerrara. IRATI ELORRIETA / 22

ERDIKO KAIERAJOSU MARTINEZ: «Agian itsusi ikusten gara ispilu horretan,

baina izan garena erakusten du filmak». MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 24

KONTZERTUETAKO KARTELGILEAK Soinuari irudiakjartzen. DANELE SARRIUGARTE MOCHALES / 27

LITERATURA ARITZ GALARRAGA / 30MUSIKA JOXI UBEDA / 31LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 32l BIZI BARATZEA, EMAN ETA HARTU / 33

DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO / 34ZIENTZIA JOXERRA AIZPURUA SARASOLA / 35DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 36

TERMOMETROAARNALDO OTEGI: «Biktimez hitz egitea baino haiekin egotea

da ezinbestekoa». GEMMA GARCIA FÀBREGA / 37EUSKARA ENPRESAN Uztaz eta aurrera egiteko behar denaz.

ONINTZA IRURETA AZKUNE / 42LORENN WALKER: «Hemen gizarte kontzientzia sendoa dago,

haustura soziala estaltzeko ezinbestekoa». ANDER LEON / 44EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 47EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 47NET HURBIL Mundua Inperioaren arabera: WikiLeaksek

erakutsi diguna. PELLO ZUBIRIA KAMINO / 48MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2015eko urriaren 18a, 2.479. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

2015EKO URRIAREN 18A4 �

ASTEKO GAIA

PROSTATA

Martxoan argitaratu zuen Diana J. Torres (Madril, 1981) ekintzaile eta artista feministak CoñoPotens liburua, Txalaparta etxearen eskutik: aluen ahalmenari, prostatari eta isuriei buruzko

lana. Urte askotako jardunaren fruitu, emakumeok geure gorputzez luzaroan ikasitakogezurrak deseraikitzeko saiakera da, geure buruak bestela programatzekoa, jakintza taldean

partekatu eta eiakulazioaren maila politikoa deskubritzekoa.

Emakumeek ereeiakulatzen dute

URTEMUGAKO OPARI BATI ESKER jarri zenguztia martxan: izan ere, hori baino lehen,Diana J. Torresek pentsatzen baitzuen txizazela larrua jotzen zuenetan hankartetikturrustan ateratzen zitzaiona. Izara ilunensorta bat izan zuen mugarri. Hala ohartu zenlikido hark beste zerbait behar zuela izan,marka zurixka laga zuelako oihalean eta usainoso apala zeriolako, gernuarena ez bezalakoa.Ezustekotik abiatuta eta jakin-minari tiraka,emakumeen sexualitatearen bueltako bestemisterio bat deskorapilatzeko ikerketa-bideluzeari ekin zion madrildarrak. Orduz geroz-tik hamar urte joan dira, eta denbora luzehorretan hala bere kasa nola beste emakumebatzuekin bizipenak partekatuta bildutakojakintza guztia ekarri du plazara.

Eiakulazioa politikoa da: asmoak argiAbiatzerako, garbi uzten ditu bere helburuakTorresek: aludunek eduki badaukaten ahal-men bat argitara ematea du asmo, andreek erebadutela prostatarik, alegia, eta ondorioz, eia-kulatzeko gaitasunik. Torresek ez du frustra-ziorik sortu nahi, ordea, eta esan badio: eia-kulatzen ez baduzu ez du esan nahi zureorgasmoak eskasagoak direnik. Ezta ere, eia-kulatzeak feministago edo ahaldunduagobilakatzen zaituenik. Gakoa da gaitasun horihor dagoela jakitea. Batez ere, plazer politi-koa dakar: batetik, Mendebaldeko kulturakemakumeen sexualitateari buruz dioenazalantzan jartzen du, hots: andreen sexua dis-kretua dela, txukuna, polita, atzemanezina,

eta oroz gain emozionala, barruranzkoa. Gai-nera, andreok ere prostata baldin badaukagu,bi sexuen artean hain zurrun ezarritakoaldeak areago lausotzen dira, eraikuntza kul-turalaren zimenduak agerian jarriz.

Informazioaren basamortuan,beste kulturak oasiMendebaldea aipatzen du Torresek, eta ez dakasualitatea. Maindireen pasadizoaren ostean,2005ean, informazio bila hasi eta lugorriabaino ez zuen aurkitu irudika zitzakeen infor-mazio-iturri fidagarrienetan, ikasitako logikakaginduko lituzkeen tokietara jo zuen-eta: sen-dagilearenera eta medikuntza-liburutegikoginekologia atalera. Ezer gutxi aurkitu zuen.Medikuak, txiza behar zuela-eta, urologoare-nera joateko iradoki zion. Bestalde, ginekolo-gia-liburuetan egiaztatu zuenez, erreproduk-ziorako balio ez duten emakumeensexu-organoak bigarren mailakotzat jotzendira, osagarritzat. Hor ere, gauza handirik ez.

Amore emateko gogo-izpirik gabe, Torre-sek pentsatu zuen ikuspegi horrek ezin zuelaunibertsala izan, ezinezkoa zela mundu zaba-leko kultura guztiek europarraren bide bere-tik jo izana gai horri zegokionean, hau da,errepresioaren eta ukoaren bidetik. Kulturahinduan aurkitu zuen oasiaren lehen errekas-toa: Ananga Rana izeneko testua. Bertan,kama-salila aipatzen da, pasio-ur edo bizitza-ur gisa itzul daitekeena: emakumeek zeingizonek sexu jardunean kanporatzen dutenlikidoa.

| DANELE SARRIUGARTE MOCHALES |

Ilustrazioak: Magna-Franse


PROSTATA

Irudian ageri diren gorputz atalak,euskaraz emanak: giltzurrunak,umetokia, obarioak, maskuria,klitoria, uretra, labainaraztekozuloak, labainarazteko guruinak,prostata, eiakulatzeko zuloak.

PROSTATA


Mendebaldean zer? Izenekin nahas-mahasHonezkero, askok galdetuko zenioten zeuenburuari ea zelan demontre den posibleandreek ere prostata edukitzea eta horrenberri inon ez agertzea. Egia esatera, horriburuz badago zerbait idatzia, bestelako ize-nez esaten bazaio ere: Skeneren guruina(2004an onartu zuen emakumeen prostataizendapena Terminologia AnatomikokoNazioarteko Batzordeak, baliokide gisa).

Beraz, ikerketarekin aurrera jarraitu etaAlexander Skene sendagile eskoziarrarenberri izan zuen Torresek. Ginekologiarenaitzindari garrantzitsuenetakotzat hartzen da,eta 1888an aipatu zituen guruinaren buelta-koak, Treatise on diseases of women (Emaku-meen gaixotasunei buruzko tratatua) obran.Behin baino gehiagotan dio gizonen prosta-taren antz handia zuela guruinak; hala ere, ezzuen bien arteko oinarrizko loturarik egin,eta bere abizena emanda, errotik ezberdinbihurtu zituen, ia-ia gaur eguneraino iritsi denondarea sortuta.

Coño Potensek dakarrenez, Ernst Gräfen-berg zientzialariak ere sakon jorratu zuenemakumeen eiakulazio eta prostataren gaia.1950ean argitaratutako artikulu batean, kala-pitarik ez sortzeko itzulinguru eta zehar-xen-dra linguistiko ugari baliatuta, gizon etaandreen barneko sexu-organoen arteko antze-

kotasunak azpimarratzen ditu, eta esaten dubadagoela andreek larrua jotzean erruz kan-poratzen duten likido bat, orgasmora heltze-ko unean eta ondoren, eta ez dela gernua, etaez dela lubrikaziorako aproposa ere, horrelabalitz lehenago aterako litzatekeelako.

Bi proposamen terminologiko kritikoProstata terminoa erabiltzearen aldekoa daTorres. Funtzio bertsuak eta antzeko koka-pen eta neurriak izanda, zentzugabea deritzobi izen erabiltzeari, andre eta gizonen gibelaezberdintzen ez den bezala: “Nire lanarenhelburuetako bat da generoen teoria biologi-zista suntsitzea, hortaz, kontraesana litzatekegeure prostatari beste izen bat ipintzea”. Eraberean, eiakulazio hitza baztertzeko esper-matozoideen presentzia jarri ohi da aitzakia,alegia, emakumeen isuri likidoan ez dagoelahorrelakorik. Torresek horren aurka ere argu-diatzen du: espermatozoideak ez dira prosta-tan sortzen, barrabiletan baizik, hortaz bereneiakulazioak garraiatu baino ez ditu egiten.

Azkenik, Klau Kinki ekintzailearen Anar-cha Gland (Anarcha guruina) proiektuaz erebadihardu autoreak. Ekimen horren asmoada beste izen batzuk proposatzea, andreengorputzak ginekologiaren historia kolonialis-ta latzetik askatzeko. Izan ere, Skeneren aita-pontekoak, J. Marion Simsek, AEBetakoandre esklabuei pairarazitako ehunka eba-kuntzen bitartez ikasi zituen gerora zientziabihurtutako hainbat gauza. Tartean, espeku-lua diseinatu zuen. Esklaboetako batzueiomen egitea du helburu Kinkiren ekarpenak,anarchagland.tumblr.com webgunean bilduduen moduan.

G puntua jopuntuanEmakumeen sexualitate eta plazerari lotutairagan mendean gertatutako informazio-iraul-tza nagusienetako bat G puntua izan zen, Grä-fenberg medikuaren omenez horrela izenda-tua. Torresek kritika gogorra egiten dio“aurkikuntza” horri, atzerapauso handia izanzelakoan. Arrazoiak: batetik, juxtu feministakaldarrikatzen hasiak zirenean klitoria zelaandreei plazera ematen zien sexu organoetakogune nagusia, sexualitate falozentristari (zakilaerdigunean ipintzen duenari) ikaragarri ondoetorri zitzaion bagina barruko orgasmoarenaukera agertzea, plazer egokiaren aukera beza-la, gainera. Bestetik, jende askok denbora etaenergia ugari xahutu du balizko puntu magikohorren bila. Zaila izango dute aurkitzea, ezbaita puntu misteriotsu bat, ez bada organozehatz bat. Bagina barruko balizko orgasmohori lortu ezinak frustrazio handia sortu dioemakume askori, beste behin sentiaraziz ezzirela behar den modukoak, frigidoak zirela.

Ernst Gräfenbergek1950eanargitaratutakoartikulu batean,kalapitarik ezsortzeko itzulingurulinguistiko ugaribaliatuta, gizon etaandreen barnekosexu-organoenartekoantzekotasunakazpimarratzen ditu,eta esaten dubadagoela andreeklarrua jotzean erruzkanporatzen dutenlikido bat,orgasmora heltzekounean eta ondoren,eta ez dela gernua.


PROSTATA

Zer dela-eta hasi zinen eiakulazio-tailerrak egiten? Zer-nolakoak dira? Jakintza partekatzeko aukera pare-gabea dira tailerrak. Jendeak berta-ra jotzen du, aurrez ere gaiarekikointeresa baitzuten, informazioajasotzeko, eta are garrantzitsuagoadena, bere bizipenen berri emate-ko, bestelako datuak helarazteko,ikerketa-ildoak iradokitzeko, etaabar. Eiakulazioari buruz bilduta-ko informazioa beste batzuekinkonpartitzeko gogoa neukan, etahortik sortu zen tailerrak egitekoideia; azken batean, informazioaneuretzat bakarrik gordetzea ezzen oso etikoa izango, eta feminis-ta ere ez. Pentsa, zuk zerbait daki-zu, andre pila bati lagungarri gertadakiokeena beren gorputz etasexualitatean gertatzen diren zen-bait gauza okertzat hartzeari uzte-ko, eta ez duzu horren berri ema-ten. Izugarria litzateke, ezta?Neure ikerketaren ondorio nahikonaturala izan zen tailerrak egitenhastea.

Irudi batzuk erakusten ditut etanire ikerketaz hitz egiten dut.Ondoren, solasaldia egiten dutbertaratutakoekin. Gehien-gehie-netan andreak izaten dira, bainasarritan gizonak ere etorri izandira, bikotekidearekin.

Zer ikasi duzu tailerrei esker?Ikasi dut informazioa edozeintokitan egon daitekeela eta arrastotxiki bat baino ez dela behar, zan-tzu bat, horri tiraka egia aurkitze-ko. Baita ere, ikasi dut taldeangehiago elkartuko bagina aho-bilorik eta beldurrik gabe geuresexualitateaz hitz egiteko, askozboteretuago egongo ginatekeelaeta geure mundua oso bestelakoalitzatekeela. Nire ustez, sorginakerre zituztenean norbere ezagutza-ren praktika osasungarri hori eredeuseztatu zuten.

Aluen eiakulazioa pornoterrorismomota bat al da? Pornoterrorismoa ulertzen badu-gu sistema patriarkal zapaltzailea-ren aurkako erantzun edo mende-ku gisa, ba orduan bai. Hala ere,eiakulazioa bera bainoago, irudi-tzen zait mendeku onena zeradela, ahalmen hori existitzen delajakitea, ohartzea badagoela eiaku-lazioa sortzen duen organo bat.Mendeku onena da informaziohori partekatzea eta ahalik etagehien hedatzea.

Liburua aurkezteko bira handi bategin duzu Espainiako Estatuan.Zelan joan da? Niretzat liburu bat idaztea betidago lotuta hartzaileekiko harre-man zuzenarekin, bai behintzatahal den heinean; izan ere, sekulaikusi ez ditudan pertsonek irakur-tzen dituzte nire liburuak. Eraberean, egin nuen bira hori –20hiri inguru, hilabetean– bide apro-posa izan zen saretuta gauden etaelkar-aliantza bat daukagun per-tsona eta talde feministekin berri-ro topatzeko, geure arteko loturaksendotzeko. Esperientzia itzelaizan zen eta indar asko eman zidanfeminismoaren alde borrokanjarraitzeko. Argi geratu zait sareoso boteretsua garela, energiazbetea.

Seguru asko, bateren bat etorrikozitzaizun errezeloz, andreen prosta-taz eta eiakulazioaz ari zarelako. Zeresaten diezu eta zer esango zenie-ke? Ba, egia esatera, ez dut horrelakojendearekin topo egin. Pornoterro-rismo [Txalaparta, 2011] argitaratunuenean bezala, etsaia ez zen seku-la agertu nirekin bertatik bertarahitz egitera. Ez dira sekula taileredo aurkezpenetara etortzen; ustedut, besterik gabe, ez daukatela

zeresanik,edo denad e l a k o ae s a t e k oa u s a r d i afalta zaiela,bestela. Etazer esangoniekeen? Baliburua ira-k u r t z e k o !Kar-kar-kar.

Performer lanetan ezagutu zintugunaskok, baina azkenaldian bazterutzia duzu, ala? Bai, performancea utzi dut. Ezdakit behin-behinean ala betiko.Oholtzan hamabi urte egin osteannekatuta nago, ez nabil hasieranbezain gogotsu eta nahiago dutenergia beste gauza batzuetarakobaliatzea, adibidez, performance-tailerrak emateko. Komunikatzekoeta borrokatzeko tresna eraginko-rra da performancea, eta horriburuz dauzkadan ezagupenakbaliotsuak dira, nik jarduna utzibadut ere.

Diana J. Torres, liburuaren egilea

«Eiakulazioa bera baino, garrantzitsuena da gaitasun hori egon badagoela jakitea»

�8 2015EKO URRIAREN 18A

PROSTATA

Jakintza konpartitzea bideDesinformazioaren lugorriari, jakintza parte-katu eta autokudeatua. Horixe da Torresenapustua. Hain zuzen, jakintza hedatzea lortunahi du liburuarekin eta orain arte azalduta-koaz gain, bestelako datu erabilgarriak ereaipatzen ditu: osasun-arloko balizko arazoak,organoaren kokapenari buruzko argibidezehatzak, aurkitu eta estimulatzeko moduak,tailerretan jasotako testigantzak… Magna-Franse artistaren ilustrazio ederrak ere (mag-

nafranse.tumblr.com) baditu obrak, eranskinmodura.

Amaitzeko, andreen prostata eta eiakula-zioari buruzko gune online bat sortzekoproposamena ere luzatzen du. Eraikitze-bidean dago webgune hori (yeswecum.org),baina aurrerantzean bertan aurkitu ahalizango dira liburuko bibliografia-erreferen-tzia asko, deskargatzeko gertu. Auzolaneaneraiki nahi du Torresek, eta deia zabaldu du,gaiari buruzko xehetasunik duenak e-postazbidal diezaion. n

BULTZA KAZETARITZA INDEPENDENTEAEGIN HARPIDETZA

943 371 545 · [email protected] · www.argia.eus/harpidetza

Magna-Franseren irudian, Torresek egindako tailer askotarikobat. Torresentzat tailerrak berebizikoak izan dira, informazioasko trukatu ahal izan baitute emakumeek. Gustura jasokoditu esperientzia gehiago: pornoterrorismo.com eta@pornoterrorista helbideetan.


PERTSONAIA

Jaio.Musika.Hil aldarrikatzen zuen Berri Txa-rrak taldeak. Aldi berean dena eta deus ez, hori da musikaenetzat. Musikan ez badut deus egiten gaizkisentitzen naiz, espiral beltz batean sartzen,eta gainontzeko eginbeharrak ere bazteruzten bukatzen dut. Musikak ematen diozentzua ene bizitzari, eta hala ere, badakit ez

dela deus. Bortitza da enetzat ene indarguziak musikan ezartzea egiten ari naizenadeus ez dela jakinik. Musikak naizena ez deladeus oroitarazten dit etengabe, baina aldiberean, mozkorraldi edo amodioarekin soiliksentitu ditudan poz, emozio eta euforiak opa-ritu dizkit. Lehengusuak utzitako MichaelJacksonen CD batek ireki zidan musikaren

JURGI EKIZA

“Martin Larralde ez da sekula itzuli, baina itzuli balitz...”.

| SUSTRAI COLINA |

Argazkiak: Dani Blanco

«Aurten ikasi dut Willis Drummond-en kantaria

soilik ez izaten»


JURGI EKIZA

atea. Nirvanak ene bizia aldatu zuen eta NeguGorriakek lotu zituen nintzena eta izan nahinuena. Musika egin nahi nuen, ez nuenMichael Jackson izan nahi, ezin nintzen KurtCobain izan, eta Negu Gorriak-i esker musi-kari izatea posible zela iruditu zitzaidan.

Ama hizkuntza zenuen euskara berreskuratze-ko grina ere piztu zizun Negu Gorriak-ek.Oso harreman konplikatua dut euskararekin.Ama hizkuntza dut euskara, lehen mailaraarte ikastolan nenbilen, baina arrazoi prakti-koengatik karrikan bertan genuen eskolafrantsesera pasa eta oharkabean frantsestunintzen. Izugarria zait Azkarateko ene aitatxi-ren oroitzapen guziak euskaraz mintzo zelaukan eta bi belaunalditan euskal elebakarbatetik frantses elebakar batera iragan ginelapentsatze hutsa. Arras bortitza zen enetzat10 urteko haur bat bere aitatxiri mintzo irudi-katu eta biek hizkuntza berean ez elkar uler-tzea. Euskara arras galdua nuenean ezagutunuen Negu Gorriak. Musikarekiko zein mili-tantziarekiko interesa banuen ordurako etaeuskal komunitate horretan berriz sartzekogogoa piztu zidan. Hala, euskara berreskura-tu nuen, euskal ikasketak masterreraino era-man ditut, arras kontent naiz, baina beldurnaiz euskara ez ote zaidan sekula hizkuntzanaturala bilakatuko. Gaizki bizi dut hori. Aldiberean, euskaraz baizik ez dut kantatzen ahaleta euskaraz baizik ez ditzaket kantuen hitzakidatzi. Are gehiago nahasten nau horrek. Ezote naizen dena itxura galdetzen diot eneburuari, zergatik pasatzen naizen euskararapertsonaia publiko bihurtzean ene egunero-koan ez banaiz hala ari, kasualitatea ote dennire alde publikoa izatea alde pertsonal edointimoena, zergatik idazten dudan euskarazerran nahi ditudanak ez bazaizkit euskarazjiten... Batzuetan dena bluf bat iruditzen zaiteta krisi identitarioak sortzen dizkit gaiak.

Musikari profesionala bihurtzeak krisi identita-rioak sortu dizkizu?Ez dut musikak duen magia kutsua inoizgaldu, ez naiz sekula lanean ari nintzela pen-tsatuz jotzen hasi. Nik musikarekin dudanharreman kuttunena etxean kantuak sortu etamaketatzea da. Hori ez da aldatzen inguruanegiten duzunaren arabera. Mundutik moztenzaituen parentesia da. Horregatik bizi ditutzuzenekoak jendearekin biltzeko mementobezala. Talde baten biziaren aldaketa nabar-menena profesionalizazioari baino gehiagolotua da ikusgarritasunari. Willis Drummon-dekin berdin-berdin entsaiatzen genuenmusikatik bizi aitzin eta gero. Jendeari, alta,telebistan bi segundoz pasatzen zarenean,Sud Ouesten artikulua argitaratzen dizutenean,

edo ezagutzen ez duten baina famatua diru-dien talde anglosaxoi batekin jotzen duzu-nean, talde handia zarela iruditzen zaio. Horitaldeon errua ere bada, nonbait. Profesionalabihurtzean aferak nola funtzionatzen duenikasten duzu eta mundu horretako tresnakerabiltzen hasten zara zure taldeari itxura bateman eta nahi duzun lekuan kokatzeko.Horregatik da betiereko borroka musika zen-troan atxiki eta perspektiba ez galtzea.

Eta azalak mamia jaten duenean?Musikaren magia hausten da. Musika besteakbezalako jarduera ekonomiko bat dela ohar-tzen zara. Ostatu bat irekitzen duen norbaitigarrantzitsuagoa irudituko zaio dekorazioaeta komunikazioa bertan zerbitzatuko duenabaino. Gaur egun, dena da “kontzeptua” etamusika ez dago hortik salbu. Alabaina, oro-har jendea ez da tronpatzen. Talde bat iru-dian soilik oinarritzen denean diskoetan edozuzenekoetan deus berezirik eskaini gabe, fiteahanzten da. Horregatik diot irauten dutentaldeek, nahiz eta denak gustuko ez izan, jen-dearentzat zerbait dutelako irauten dutela.Besterik da jendeari gustatzen zaiona zuri ezgustatzea. Fase istorio bat da musika. Bizikiona edo biziki txarra izan zaitezke, baina jen-deak oharkabean espero duena proposatzenbaduzu txinparta pizten da. Horregatik saia-tzen dira ekoiztetxe handiak jendeak zer nahiduen jakiten, edo okerrago, esku artean dute-naren araberako gogoa pizten.

Artistikoki zer eskatzen dizu gogoak?Willis Drummondekin ez dugu sekula kon-tzeptu batean sartu nahi izan. Bildu, kantuakegin eta barnean genuena kanporatzea izanda gurea, musikaren funtsari esker guremementoko isla zabaltzea. Pertsona bezalaaldatzen naizen heinean normala iruditzenzait ene musika aldatzea. Horregatik dutbatzuetan kantuak inkontzienteak egitendituen sentsazioa. Entzun duzunaren, biziduzunaren edo zarenaren araberako kantuak

Jurgi Ekiza. Baionan sortua 1980an. Willis Drummondtaldeko ahotsa, gitarra, eta letragile nagusia da.Taldearekin Anthology, Willis Drummond, Zuzenekoak,Istanteak, eta A ala B diskoak plazaratu ditu, azkendiskoarekin bi urtez 180 kontzertu eman eta PariskoOlympia bezalako aretoetan jotzera iritsi zirelarik. 2014koazaroan, alta, parentesia ireki eta itzulera datarik gabekoetena egitea erabaki zuen taldeak. Hori probestuz,bakarkako lehen diskoa ateratzekotan da Ekiza. Hori gutxiez eta Zura taldearen azken fitxajea da.

NORTASUN AGIRIA


JURGI EKIZA

dituzu buruan. Halako bateanzati bat eskapatzen zaizu etamingain puntan duzun bainaoroitzen ez duzun hitza atera-tzea da jokoa. Psikologoaren-gana joatea bezalakoa da, gau-zei ateratzen uztea noraeramango zaituzten pentsatugabe. Konplikatua da, alta.Lehen istantetik hasten zarafiltro batzuk ezartzen. Zerbaiteztitsuegia atera bazaizu, talde-kideei ez zaiela gustatuko erraneta zure buruari jotzea debeka-tzen diozu. Errazena da debe-kua besteen ahotan ezartzeazure kontua ez balitz bezala.Hala, bakarkako disko hone-tan, etortzen zitzaidan guztiaatera eta onartzea izan daxedea. Bitxia da, ez duzula era-bakirik hartzen iruditzenzaizu, kantu batzuk ez direlazureak, nahiz eta funtseaninoiz baino zureagoak izan. Ezdut alferrik usu hotza eta ger-tatzen denarekiko distanteanaizen sentsazioa. Ez dut ara-zorik gauzak gordin ikusi etagordin errateko. Holakoa zare-nean, ez baduzu poesiarajotzen, gogor, gordin eta ezkorateratzen zaizu dena. Afrusaederki errateko balio dit poesiak.

Mintza gaitezen alde afrusaz. Biziki erraza omenda musikaz bizitzea... musikarientzat salbu.Oraintsu arte, aski ongi neraman industriare-kiko bizikidetza. Onartzen duzu ekonomiabat badela, badakizu zenbat jende mugitudezakezun, zenbat disko egin dituzun, zureprezioa horren araberakoa dela... Neurtubeharrekoak neurtzen ikasita eroso sentitzennintzen. Arazoa da, funtzionamendua ulertuarren, ez duzula aski diru sortzen lasai, goxoeta ongi bizitzeko. Topera ari zarenean ezzaizu hainbeste inporta, perspektiba bat dau-kazu, badakizu zergatik eta zertarako arizaren, zuzenekoen plazera duzu... Bainapauso bat egitea erabakitzen duzu eta 5-6hilabetez dena bukatzen da. Ez duzu deusondoan, prekarietate gorria. Jendearekin nai-zenean alde baikorrari heltzen diot, fedearieusten saiatzen naiz, baina asteak eta asteakpasa ditut aski zela eta dena pikutara igortze-ko tenorea zela pentsatuz. Aldi berean denaeta deus ez, berriz ere hori da musika enetzat.Jotzen duzunean jendea kontent da baina gel-ditzen zarenean inori ez zaizkio zure akor-deak eskas. Gainera, musikan dena ez doa

batera. Zure taldea anitz ibildaiteke hortaz bizitzera heldugabe eta beste batzuk gutxi jozederki bizi dira. Parisko Olym-pian jo genuen hilabetean eznintzen egun baino askoz abe-ratsagoa.

Alta, artistak ez, industria dakrisian dagoena. Musikarien bizkar sosa irabaz-ten zutenek ez dute etekinikateratzen, edo ez lehen bezain-bat, beraz krisia da. Eni ederkiiruditzen zait artisten konturainor ez aberastea. Afera dagauzak inoiz baino fiteagoaldatzen direnez, etengabe zer-bait galtzen ari garela iduriduela, baina berehala agertzenda ordezkoa eta funtzionatze-ko manera da aldatzen. Betipentsatzen dugu lehen hobekizela, sanoagoa, gizatiarragoa.Diruak dena usteltzen duelaerrepikatzen dugu behin etaberriz. Baina ez gaitezen engai-na, 1970eko hamarkada ideali-zatzen dugunean, ez dezagunahantzi Beatles, Jimmy Hen-drix eta abarrak famatu eginzirela biziki onak zirelako,baina batez ere, “musikaren

bidez sekulako dirutza irabaz dezakegu!” erra-nez loriatzen zen jendea zutelako gibelean.Orain logika hori festibaletara pasa da eta gukgiroa ez dela lehengoa edo diruak dena ustel-tzen duela marmarka segitzen dugu, hurrengoaldaketa gertatzean festibalak izugarriak zirelaerraten bukatuko dugula ohartu gabe. Betikoada, batzuek badakite haien sosa non inbertituegoerari probetxua ateratzeko, eta egun, festi-balak kenduta, musika ez da errentagarria.Orain arte bankari batek nahiago zuen diruamusikan inbertitu oihalgintzan baino, musikaekonomia indartsua zelako, aberasteko modu-koa. Orain ez. Hori da aldatu den gauza baka-rra. Lehen musikan inbertitzen zutenek orainmaterial ekologikoetan inbertitzen dute. Ezdute ez musikan ez ekologian sinesten, bainabeti berdinak dira sosa irabazten dutenak.

Sinesmen inbertsio bat da Willis Drummondzuretzat?Orain urtebetera arte ene bizitza osoa izanda. 2004an taldearekin hasi ginenetik ez dutbesterik izan buruan. Aurten ikasi dut WillisDrummonden kantaria soilik ez izaten. Orainarte taldea, taldea eta taldea zen ene bizitza,garbi nuen hala behar zuela eta horren kon-

Luzaiden errefuxiatuta topatu dugu Jurgi. Musi-karako eta burua egurasteko behar dituenak bai-zik ez ditu eskura. Ideiak, asmoak eta ametsakerdi kontrabandoan iristen zaizkio, frantsesmatrikuladun autoak tabakoa erosi eta ezantzabotatzera nola. Hiltzeko prest daudenak soiliksortzen dira berriz. Geroz eta gutxiago falta da.

Atzera kontaketa

OFF THE RECORD

tzientzia osoa nuen. Taldekideak beti izandira biziki hurbileko pertsonak, beti elikatudugu familia harreman bat, une batean ezbada bestean gehienak elkarrekin bizi izangara, etxean entseatu dugu... Egiazkotasunhorren gainean eraiki dugu taldea, hori trans-mititzen genuen eta horregatik zioen jendeakzuzeneko talde bat ginela. Pixkanaka, bizimo-duen aldaketak, bakoitzak bere bidea urratuizanak, musikalki nabaritzen den eboluzio bateman digu. Luzaz galdetu diot ene buruaritaldearen mamia zen lotura fusional horigabe berriz jotzen hasteak merezi ote zuen.Gaur baietz diot, merezi duela. Orain artegenuena mantentzen tematu gabe, gauzakaldatu direla onartuz, argi dut ederki pasagenezakeela. Ez gara damutzen Willis Drum-mond guretzat izan den eskolaz. Bata bestea-ren ekoizlea, managerra, musika irakaslea...izan gara. Guk grabatzen genuen, guk zuzen-tzen genizkion elkarri akatsak. Sekulakoeskola da grabatu duzuna berriz entzun etaondokoak “ahotsa desafinatuta da!” errateantxistua irentsi eta onartzea. Taldearekin jozikasi dut dakidan musika pixarra eta artistiko-ki ez dugu inolako kontzesiorik egin. Behar-bada ez dugulako gehiago elkarren epaileizan nahi sortu da pausatzeko behar hori.Zerbait galdu genuen, ez genuen onartzen

bilakatzen ari ginena. Horregatik diot, horisanoki aipatu eta bakoitza zertan den onartuzgero, ez dela arrazoirik berriz ez hasteko.

Bitartean bakarka disko bat ateratzea zure abi-zena ez dela Willis Drummond aldarrikatzekomanera da?Ez bakarrik musikalki, pertsonalki ere aurtenjabetu naiz ene bizitza ez dela taldea bakarrik.Izugarrizko bertigoa da zure bizitza taldeabaizik ez dela ohartzea. Horregatik sentitudut taldetik askatzeko beharra, horregatiksaiatu naiz filtro guztiak saltarazten. Taldetiklibratu behar izan dut zer naizen onartzeko.Azken 15 urtetan buruan izan ditudan riffeta kantu zenbait biltzen ditu diskoak. Nahizeta publikoki sekula ez jo, buruan hainbesteentzunik, abestiak bukatuak zirela iruditzenzitzaidan. Hori atera eta gorputza emateaizan da dena, autozentsuran eta apainketanerori gabe, ene buruarekin leiala izanez. Kan-tuak sortzea eta disko bat kaskoak jantzitabehin eta berriz entzutea dira musikak ema-ten dizkidan plazer handienetakoak. Horre-gatik egin nahi izan dut diskoa diskoarentzat,gero jende aurrean joko dudan ala ez pentsa-tu gabe. Jendeak objektua eskuetan hartu etakantuak behin eta berriz entzutea nahi nuke,sentitu dezala. n


JURGI EKIZA


Eguzkia gordetzen den lekua

Turkiaren menpeko Kurdistanendago errefuxiatu kurduen Rojava

kanpamentua, Suruç-Pirsusudalerriaren inguruko lautada

lehor handi baten erdian, Siriakomugatik 10 kilometrora.

Kurdistango Kobanê hirikoak dirabertako bizilagunak: Daesh-ek

(Estatu Islamiarra) 2014koirailean hiria eraso eta hartu

zuenean ihesi atera behar izanzuten eta 8.000 kurdu lautadahandi batera iritsi ziren esku-

hutsik, Rojava Camp-en sorburuaizango zenera.

KOBANÊKO ERREFUXIATUEN KANPAMENTUA

| IRANTZU PASTOR |

Bizi baldintza gogorrak. Hona ez da nazioartekoerakundeen ezta Turkiako Gobernuaren laguntza-rik iristen. Goizean goizetik 40 gradu inguruko ten-peraturak jasaten dituzte udan eta eguzkia jaistenhasten den arte zaila da plastikozko dendez gainnorbait ikustea. Denda batean bilerak egiten dira,beste batean eskola dago eta beste batean noiz-behinka etortzen den mediku batek kontsulta pasa-tzen du.

Haur babesgabeak. Rojavar asko oso gazteak diraeta senideak galdu dituzte bidean. Argazkiko nes-kak bi anaia txikien ardura du. Kobanê Daeshenesku erori zenean ume asko gogor torturatu zituz-ten Islamera ez bihurtzeagatik; neska gazte askobahitu eta esklabo dituzte orain.

“Nahiago dugu borrokan hil”. Rojavako herri kur-duaren babeserako miliziek 2015 hasieran berres-kuratu zuten deuseztatuta dagoen Kobanê hiria,erresistentzia kurduaren –eta faxismo islamiarrarenkontrako– ikur bilakatua. Daesh-ek gehiagotaneraso dituen arren, asko hirira bueltatzen saiatudira. Egun, Rojava kanpamentuan 1.000 kurduinguru bizi dira eta milizietan borrokan daudenensenideak dira kanpamentuko gehiengo handia.“Norbaitek egin behar dio aurre Daeshi, ez ditugugure lurrak hiltzaile horien esku utziko, nahiagodugu borrokan hil, haien agindupean bizi baino.Oso harro gaude gure seme-alabak armak hartu etagure herria defendatzen ari direlako”.





Abdullah Öcalan. Irudian, emakumeen milizienikurrak, borrokan hildako gerrillarien argazkiak etaTurkiak 1999. urtetik preso duen Abdullah Öcalanmugimendu kurduaren buru ideologiko eta politi-koaren posterra.

Etorkizuna amets. Kanpamentuko gazteak etorki-zunari nola aurre egin erabaki beharrean daude:muga pasa eta armak hartu, Rojavara bueltatuberreraikitze lanetara, Europarekin amets egin...



Eguzkiaren gordeleku. “Roj” kurdueraz eguzkia eta eguna da. Rojava hitzak, eguzkia bukatzen deneko lekua edoegun bukaera erran nahi du. Hortaz, Mendebaldeko Kurdistan Rojava izenez ezagutzen da (Siriako mugen barruankokatzen den Kurdistan hain zuzen ere). Kanpamentuko errefuxiatuek eguzkia Kobanê atzean gordetzen ikustendute ilunabarrero.

Kurdistan askea helburu. “Zaila da etorkizuna irudikatzea, baina ahalik eta azkarren gure lurretara bueltatu nahidugu eta hori lortzeko borrokatuko dugu, horrelakoak gara kurduak”. Daeshek burututako erasoek eta herriarenganeragindako beldurrak Kobanê txikitu eta ilun bat utzi dute. Hala ere, kanpamentuko errefuxiatuek argi dute: existitubehar ez lukeen Turkia eta Siriaren arteko muga bota eta Kurdistan anitz eta aske batean bizitzea dute helburu.

18 � 2015EKO URRIAREN 18A

IRITZIAREN LEIHOA

GERTATU DA, gertatzen ari da, hobetoesanda. Horren grina handia sortu zutenhauteskundeak egin dira, autonomikoakala plebiszitarioak, auskalo! Botoak zenba-tu dira, herriaren erantzuna eta nahiainterpretatu eta bete, besterik ez da gera-tzen. Hor dago, noski, oraingo erronka,eta ez da nolanahikoa, ez.

Emaitzak sobera ezagutzen ditugu;buruz dakizkigu. Normalean gertatzenden moduan, ez dira emaitza “garbiak”,hau da, negoziatzera behartzen dute etahori ez da beti alderdiek espero zutena.Gainera, kopuruak garbi badaude ere, osointerpretagarriak dira eta, kasu honetan,bereziki, nork bere irakurketa egin du:

– Orain gutxi arte hauteskunde arrun-tak zirela aldarrikatu dutenek, indepen-dentziaren aldekoek galdu dutela diote.

– Independentziaren alde zeudenakjabetu dira gauzak ez direla horren erra-zak.

– Beste arlo batean mugitu direnek–arlo sozialean bereziki– ez dakite nonkokatu diren, baina ohartuko ziren, zalan-tzarik gabe, beren aldeko bozak eskuzesku eta interpretazioz interpretazio dabil-tzala.

– Askok onartzen dute erabakitzekoeskubidearen alde gehiengo handiadagoela.

Berriro ere, hau ez da “plebiszitu” gar-bia izan. Herriari ez zaio aukerarik emanindependentziari bai ala ez esateko; baiez-koaren aldeko botoa sakabanatu da –kon-trakoa ere bai– eta ez da horrela adierazi.Baiezkoak eta ezezkoak ez dira interpreta-garriak. Baina Estatuak ez du horrelakorik

nahi izan; ez du beste aukerarik eman.Beraz, ez da ez egokia, ez zuzena, ez leialaere orain horrelako irakurketak egitea.

Bestalde, kanpaina ere bitxia izan da.Bitxikeria asko gertatu badira ere, niklarrienak aipatuko ditut: lehena, Mas presi-denta eta beste bi pertsona inputatu gisadeklaratzera deitzea 2014ko azaroak 9anherri kontsulta gauzatu nahi izateagatik,hauteskundeak egin eta bi egunera. Biga-rrena, kanpainan zehar Konstituzio Auzi-tegiaren Lege Organikoa aldatzeko eginden prozesua, Kataluniako –edo bestenazioetako– agintariak euren karguetatikdesjabetu ahal izateko, hain zuzen ere,legea bihurrituz eta Konstituzio Auzitegiaare gehiago politizatuz. Argi dago bi era-baki horiek eragina izan dutela hauteskun-deetan: ondoren gertatu delako, eta biga-rrena Estatuaren eta PPren indarra etaahalmena –legearenak– agertu dituelako.

Eta emaitza horiekin zer? Bada, argidagoena da Junts pel Sí taldeak aurreraegin nahi duela independentziaren alde,baina pausoka. Estatu egiturak osatuzhasiera batean, eta aurrerago, independen-tzia aldarrikatuz. Horretarako boto gehia-go behar ditu Parlamenten, CUPenak,beraz. Gainera, asmo horretan kointziden-tzia handia dute. Nik ez dakit zer gertatu-ko den, Mas berriro ere President izangoden ala ez, CUP nahiko tinko ari baitaharen kontrako jarrera mantenduz. Bainaez zaio erraza izango posizio horretanjarraitzea –orain gutxiago, Mas auzitegitikpasa behar duenean–, presioak –edo ira-dokizunak– daudelako, Katalunian etahemen ere bai. Azkenean, Mas presiden-tak murrizketa sozialak egin ditu –besteaskok ere bai–, baina Kataluniako herriakkalean agertu zuen independentziarennahia Mas berak –beste batzuekin– bide-ratu du politikoki eta instituzionalki.CUPek erabaki behar du, noski, baina ezda erabaki erraza, inolaz ere. Dena den,hasitako prozesua aurrera eramatea daherriarekiko duten konpromisoa, batzueketa besteek.

Urratsez urrats, egunez egun, beraz,arrazoi demokratikoa gauzatuz praktikota-sunez eta legitimitate osoz. n

Katalunia: urratsez urrats,egunez egunD

AN

IB

LAN

CO

Berriro ere, hau ez da “plebiszitu” garbiaizan. Herriari ez zaio aukerarik emanindependentziari bai ala ez esateko;baiezkoaren aldeko botoa sakabanatu da –kontrakoa ere bai– eta ez da horrelaadierazi. Baiezkoak eta ezezkoak ez dirainterpretagarriak

GarbiñeBiurrunMancisidor �

LEGELAR IA


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �


IRITZIAREN LEIHOA

CATHERINE BALET-EN argazki bat aipagaizuen Conny Beyreutherrek Zazpikan, Stran-gers in the light serietik hartua. Nini batargazki eta bideo kameraz inguratua da, etapantailen atzean diren pertsonak ilumina-tuak bezala ageri dira. Serieko argazki guz-tietan ere hala da, pantaila andana bat etaatzean pertsonak, argituak.

Pantaila horiek, telefonoak, tabletak,ordenagailuak edo argazki eta bideo kame-rak dira. Telefonoak dira anitz, eta etxetikkanpo segurenik, izan hirian izan baserrialdean, horiek ditugu gehien begiratzen alaikusten. Gainera gehienak ordenagailuak

dira, Facebook ere badutelako.Beste egunean, jatetxe batean, begitarte

batzuk argitu ziren, pantailak zirela medio.Argazki bat norberaren buruari lehenik, sel-fie bat egungo mintzairan errateko, etainterneten publikatu gero, sare sozial dela-koan. Ondokoak iruzkin bat idatzi, etaargazkiaren egileak errefera gero. Argazkigehiago, eta iruzkin gehiago. Elkarrenondoan jarriak ziren pertsona horien arte-ko komunikazioa, momentuan bertan,mundu osoan ikusgai zen, mundu guztia-rentzat, salbu beharbada mahai ingurukobatzuentzat, internet falta zitzaielako. n

HORRELA ESATEN GENION, gaztetan, Delirium Tre-mens musika talde mutrikoarrari. Bat-batean etorrizait gogora.

Ia hogeita bost urte dira desegin zenetik, bainabatzuek “eskuak atera eta plas-plas dena bota ondo”,eta horregatik edozer bota dezakete, lasai: orain bai,orain egin daiteke galdeketa bathiru herrialde baino hartuko ezdituena. Ze hiru herrialde izangoeta, justu, EAEkoak. “Zerutikemana nere hanketan mundua”, etahorregatik jarrera aldaketa erabate-koa zertan azaldurik ere ez daukat.“Nahi dudan dana”, urteetan kon-trakoa esan eta agindu badut ere.Urteetan dogma izandakoa, orainprintzipiora ere ez da ailegatzen.

Badakit ez dela kontu berria,azken urteotan ugaritu egin badaere. Esaterako, Nafarroako udale-txeetako balkoietan ikurrina ez jar-tzea: urte luzez bekatu mortala, orain bihurtu zaigunormala. Gogoratzen duzue Leitzan sorturiko iskan-bila? Edo Espainiako bandera udaletxeetako balkoie-tan egotea. Bueno… zer zen hura! Egunokin, Lau-dion ere jarri dute. Zer esanik ez: Abiadura HandikoTrena kosta ahala kosta geratu beharra zegoen,“bitarteko guztiak” erabiliz, nahiz eta gero, Gipuzko-

ako Aldunditik normaltasun osoz ordaindu zitzaionJaurlaritzari trena egiteko behar zuen dirua. Ekarpe-netik deskontatu? Baita zera ere. Gogoratuko dugubeste hura?: “Lege injustuak indargabetu arte, demo-kraziarik ez” ei zen egongo. Harik eta alderdien legeabeteta (eta, nonbait, aldez aurretik ba ei zeuden

‘morrontza loturak’ alde baterautzita) lasai asko bizi gaitezkeenlegerik antidemokratikoenarekinere. Lege guztiak bete behar bai-tira; zer diot nik lege! Epaileenagindu guztiak ere bete behardira. Igeldoko desanexioarenkasuan, esate baterako: “Zuhona, zu hara, nik agintzen”, etaazkenean herri/auzoa ez hona,ez hara.

Kasu! Ez zait niri txarto irudi-tzen, “garai politiko berriak”horrela eskatzen ei du eta. Ados.Baina… azalpentxoren bat

emango? Izan ere, “hargatik-politik” hori ez zait,bada, oso egokia iruditzen; ematen du “nik nahidudanean eguna, gogoak jo eta gaua”. Eta, jakina,norbaitek kritikatzen badu, “zu gora, zu behera… niknahi det”, kritikagileak ezker abertzalekoak ez direlaesan, eta arazoa konpondurik… Hara! Azkenean des-kubritu dugu aldatzen ez den zerbait! n

Delirium

Mikel BasabeIRAKASLEA �

AHT kosta ahala kostageratu beharra zegoen,“bitarteko guztiak”erabiliz, nahiz eta gero,Gipuzkoako Aldunditiknormaltasun osozordaindu zitzaionJaurlaritzari trenaegiteko behar zuen dirua

Joanes Etxebarria�

KAZETAR IA

SelfieIÑ

IGO

AZ

KO

NA

XD

Z


IRITZIAREN LEIHOA

JAINKOAREN ZERUAZ diharduelakoan, mundu biranari garenon bizitzaz hitz egin du erlijio katolikoarenhierarkiak mendetan; eta gizakiaren pausoak etanorabideak arautzeko legeak idatzi, begi bat goikoaribegira eta bestea parez parekoari.

Zeruaren aitzakian Elizak hartu dituen erabaki lur-tarren baitan, usu identifikatu dira politika eta erlijioa,gerra eta erlijioa, boterea eta erlijioa, pertsonalismo-ak eta erlijioa… jazarpena, mehatxua, kondena, suaeta erlijioa… Erromak egin ohi duen modu bertsuanaritu dira Lurraren azalean erlijio ugari; hartara, kato-likoena ez da salbuespen.

Frantzisko aita santua Vatikanoan aukeratu zutelaigaro dira egunak, hilabeteak eta urteak. Egin du eurieta sargori, elur eta haize.

Barearen atzetik etorri da ekaitza. Eliza erromata-rraren aurreko politikarekin hautsi du Frantziskok.Ez du jainkoaren zeruarekin hautsi, haren ordezkari

lurtar zenbaitekin baizik, aurreko status quo delakoa-ren urloak iratzartu eta inertziak iraultzeko.

Artoski eta indartsu ari da aita santua, Arte etMarte. Itxura batean, organigrama katolikoa ari daarazten Jorge Mario Bergoglio Sívori; eta KardinalenKontseilua lagun, Kuria Erromatarra berriztatzen etaeguneratzen.

Eliztar jendearen eta publiko orotarikoarenaurrean azaltzeko, aingeruen sexua baino, Frantzis-kok gogoan hartu ditu ekologia, garapen jasangarria,abortua, sexua, Kuba eta Estatu Batuen arteko harre-man zaila, Kolonbiako gerra zibila…

Urte biko jardunean, mundura hurbildu du aitasantuak beste batzuek urrundutako ametsa. Etamundua bilakatu zeru eta jainko. Hala diote horretazdakitenek.

Etxe barrura begira, Frantziskok badu nondikginarrak eta erratzak pasa. Pederastia-salaketak ezdira amaitzen. Misoginia ez da gainditzen. Erabaki-guneen demokratizazioa ez da azaltzen. Vatikanoa-ren zirrikitu ekonomikoak ez dira argitzen...

Wojtyla poloniar eta Ratzinger alemaniarrarenagintaldi eskuindarrek eragindako diaspora katolikoabiltzen saiatu beharko du oraingo aita santuak, gaine-rako sinestunak bazterrean utzi gabe. Errape askota-ko esneak jetzi beharko ditu kaiku berera aita san-tuak.

Fedea, indarra eta lagun asko ditu nahitaezko Ber-gogliok bidean aurrera egiteko, ez baitzaie autopsia-rik egiten Erromako gotzainei mundu hau uztendutenean bestera joateko. n

Jose Inazio Basterretxea� EHUKO IRAKASLEA

Arte et Marte

Urte biko jardunean, mundura hurbildu du aita santuak beste batzuekurrundutako ametsa. Eta mundua bilakatu zeru eta jainko. Hala diote horretaz dakitenek


IRITZIAREN LEIHO - ZIRTAK

EAEKO AUTONOMIA ESTATUTUAREKIN batera jaiozen Irati Elorrieta Algortan. Berunezko urteak deituizan diren sasoi zurrunbilotsu haietan hazi zen ama-ren sabelean eta handik kanpo. Giroa ezegonkorraizanik, baziren balizko kolpe militar baten zurrumu-rruak, eta politikaren gerizpeetan gertatzen zenakezinegona sortzen zuen bere gurasoengan. Irati Elo-rrieta urte bete eta bi hilabeteko haurra zenean gau-zatu zen kolpea, Antonio Tejero buru, zorionez,arrakastarik gabe.

Unai Elorriagaren Iazko hezurrak nobelan IratiElorrietaren haurtzaro eta gaztaroko bizitoki izanden Algorta pentsatzen du Irene Arriasek. Algortapentsatzen du pixka bat eta, batez ere, indarkeria.Autoritatea, obedientzia eta “soldadu asko behar da,hogeita bat urtekoak”. Irene Arriasek, indarkeriapentsatzen duenean, haren grabazioak ere pentsatzenditu: “Pertsonak begietatik40 zentimetrora hiltzen,odolusten, ordenagailubatean”. Irati Elorrietakliburu hori 35 urterekin ira-kurri duenean, zenbait egu-nez, irudi batzuk noiz era-kutsi behar diren eta noizez eztabaidatu da. Olatubatek Bodrumeko hondar-tza batera Ailan Kurdi hiruurteko umearen hilotza era-man eta, hainbatek, telebis-tako irudietan ikustean,negar egin duenean. IratiElorrietak bere seme txikie-na ikusi du, itotako umeakizen propioa eta harenheriotzak arrazoi bat izanarren, haur denen aurpegiaezkutatzen zuelako Turkia-ko hondartza hartan etzan-da. “Atzoko ume hilak,bihar lurruna”, idatz lezakeElorriagak.

Iazko hezurrak baino hila-bete lehenago argitaratuzuen Mikel Peruarenak Suzelaiak, Gerla Handira hil-tzera joan ziren soldadueuskaldunen belaunaldiaz.

Beleek eta mikek uzta jan zuten uda hartan, kantuanere zenbaitzuk, “Berlinerat!” esanez partitu ziren 21eta 48 urte arteko gizon gehienak. Alemanek presohartutako soldadu euskaldunen kantuen grabaketakentzun zituen Irati Elorrietak Berlingo EtnologiaMuseoan, ehun urte geroago. Gernikako Arbola abes-tu zuen gizonaren ahotsak zirrara handia eragin zion.

Bi nobelak argitaratu eta ia urtebetera irakurriditu Irati Elorrietak, bata bestearen jar raian,2015eko udan, Euskal Herrian pasa dituen asteetan.Sirian eta Iraken, eta Europako mugetan milaka hil-tzen ari direnean, lau milioi erbesteratu kalkulatzendirenean. Berlinen, oporretatik bueltan eta IreneArriasen pentsamenduekin kutsatuta, Boko Hara-mek bahituta izan dituen eta ihes egitea lortu dutenemakume nigeriarrei buruzko erreportajea irakurridu. Milaka dira talde islamista horren krudelkeriaren

biktimak ere, milioi inguruihesean. Basatia da emaku-meok kontatzen dutena,bizi izan dutena, ikusidutena. Zeitmagaz inekoportadan, zuri-beltz kon-trastedunean, aurpegi erdiai lunetan eta beste erdiaargiztatuta, 14 urteko Tala-tu ikusten da. Erretratuhorrek National Geographicaldizkariko portada ikoni-koa ekarri dio gogora IratiElorrietari. 1984 hartan,begiraleari zuzen-zuzeneanbegiratzen zion neska afga-niar ra, Sharbat Gula,Pakistaneko errefuxiatuzelai batean er retratatuzuen Steve McCurry argaz-kilariak.

Alemaniara egunerohamar mila errefuxiatu hel-tzen ari omen diren udaz-ken honetan, Irati Elorrie-tak duen sentimendua da,kontakizunak, kronikak,irudiak, ez direla inoiz nahi-koa. Hutsune handi batgeratzen dela bete ezinik,ulertu ezinik. n

Irati Elorrieta� IDAZLEA

Gerratik gerrara

Antton Olariaga

2016ko egutegiaEgunero etxe, elkarte eta eskoletako hormak edukiz jazteko

EGUTEGIA

Historia gaiakHitzokeiakEtxerako gomendioakZientziaBaratzeaErrezetakEfemerideakSantuakEuskal izendegiaEguzkia, ilargia eta mareak

Eskaerak: www.argia.eus/denda · [email protected] · � 943 371 545

9€

egutegia opari

EGURREZKOTAULA

50€


ERDIKO KAIERA

“Euskal zinemak badu metafisikatik”, diozudokumentalaren hasieran.Mark Legassek zioen moduan, Euskal Herriaexistitu ere egiten ez den herria da eta berazikusten ez den zinema dagokio. Euskal zine-maren historia da, trantsiziora arteko pelikulagehienak ezin baitira ikusi, galdu direlako edogalduarazi zirelako. Paradoxikoa da irakurtzeahistorialariek nola sekulako juzkuak egitendituzten pelikulei buruz eta gerobukaeran dioten pelikula hori gal-duta dagoela. Metafisika egiten aridira, ikusi gabeko lanak epaitzen.

Gure Sor Lekua filmaren bilaketada dokumentalaren funtsa. Dias-porari zuzendutako filma izan zen,bukolikoa eta idilikoa. Garai hartanpelikula ikusi eta dokumentaleanagertzen den Kristiane Etxaluzekdio, adibidez, “ñoñoa eta asperga-rria” iruditu zitzaiola, “gauza zaharrei lotua”.André Madré filmaren zuzendariak 13-15urterekin alde egin zuen Euskal Herritik etaherrimin handia zeukan. Gainera diasporare-kin eta errefuxiatuekin harremana izan zueneta horrelako giroetan, sorlekutik urrun, berauidealizatzeko joera dago. Herrimin hori jasatenzutenentzako pelikula egin nahi izan zuen.Dena den, irudiak bakarrik ikusten ditugunez[pelikularen audioa ez da berreskuratzea lortuoraingoz], ez dakigu pasarteren batean diskur-tso kritikoagoa ba ote zegoen, edo Arkadiakodiskurtso atenporala zen nagusi. Edozeinkasutan, kontuan hartu behar da garai hori

trantsizio edo pitzadura garaia dela; 50ekohamarkadan Madrék erretratatzen duen mun-dua desagertzen ari da, eta nostalgia kutsuahortik datorkio. Belaunaldi eta ziklo berri batsortzen ari da eta horregatik aldarrikatzen duKristianek euskalduna eta modernoa izatekobeste modu bat. Baina nabarmendu behar daMadré aldi berean tradizionalista eta iraultzai-lea dela, mundu zahar hori medio berri baten

bidez jasotzen duelako eta lehenadelako zinema euskaraz egiten.

Horrek duen balioarekin…Bai, nahiz eta harritu nauen garai-ko lekukoek zelako naturaltasunezesaten zidaten euskaraz zela, ino-lako inportantziarik eman gabe.Ziurrenik gure Hegoaldeko betau-rrekoekin goazelako eta garai har-tako debekuekin euskarazko filmbat egiteak sekulako balioa zuela-

ko, lehenengoa izateak are gehiago, baina Ipa-rraldean euskara ez zegoen debekatuta, etaesaterako Herria aldizkaria zegoen, salduene-takoa (baita lehenago Eskualduna ere).

Gizon bitxia izan zen pelikularen egilea: AndréMadré Hazparneko jenerala, Bigarren MunduGerran eta Afrikako deskolonizazioan aritua.Honetan ere antzera: Hegoaldekoontzat bitxiaizan daiteke Euskal Herriari buruz euskarazerrodatu zuena jenerala izatea, baina XX.mende hasierako Iparraldeko soziologiari erre-paratuta ez da profil arraroa. Euskalduna etafrantsesa izatea ohikoa zen, Lehenengo Mundu

JOSU MARTINEZ

“Tonu umoristikoa badamodua hainbeste gorrotatududan autore orojakile eta

guapo-ustekoaren rolariaurre egiteko. Neure buruazbarre egiten agertzen naiz”

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

Argazkiak: Gure Sor Lekuaren bila

«Agian itsusi ikusten garaispilu horretan, baina izan

garena erakusten du filmak»Euskarazko lehen filma da Gure Sor Lekua, 1956an filmatua. Desagertutzat genuen pelikulaaurkitu eta ikerketa lan hori lehenik doktorego tesian eta ondoren dokumental batean jasodu Josu Martinez bilbotarrak. Barrura begiratzeko leihoak edota Sagarren denbora filmen

egileak komeriaz betetako bilaketa dakarkigu azken dokumentalean: Gure Sor Lekuaren bila.

Gerran adibidez Hazparneko gazteen %20inguru hil zen frontean borrokan. Egia da,dena den, ejertzitoan karrera egin eta pasadizougari bizi izan zituela. Militar denboraz idatzizituenak aurkitu nituen bere etxean eta berakzioen zortea izan zuela, historia gertatzen zenlekuetan egotea egokitu zitzaiolako. Kapitainabaino ez zela bidali zuten, beste hainbatekinbatera, alemaniarrekin armistizioa sinatzera;Gestapotik ihes egitea lortu zuen; Frantziakoarmaden buru izan zen Afrikako herrialdeendeskolonizazio eta independentzia garaian…

Zuzendaria bakarrik ez, Gure Sor Lekuarengidoilaria ere gizon berezia dugu: Jean ElizaldeZerbitzari, apaiz euskaltzaina. Kontrabandoaz,euskaldun izateaz, pilotaz… ironiko agertzenda dokumentalerako berreskuratu duzun elka-rrizketa batean.Frantses telebista bateko artxiboan aurkitunuen elkarrizketa, Zerbitzaririburuz egin zuten dokumentallabur batean. Nahiko tipo kaus-tikoa da, frantses kazetaria joa-ten da apeza harrapatu nahian-edo, eta Zerbitzarik beti duerantzun zirikatzailea prest. Per-tsona guztiz ezezaguna da guta-ko askorentzat, baina bazen nor-bait: Euskaltzaleen Biltzarrekoidazkaria izan zen urtetan, eus-kaltzaina, bertso epailea… etaharen eskuizkribu eta gutunak (ilobareneanaurkitu nituen) sekulako altxorra dira, digitali-zatu beharrekoak.

Ikerketa generoko dokumentaletan, Oskar Ale-griaren Emak Bakia Baita izango da euskarazkoazkenetakoa. Alegriak dio ikerketa eta bilaketaproiektu hauetan bidea bera dela politena.Bidean gauzak aurkitzen zoaz (aipatu berridugun Zerbitzari ezagutzea, kasurako), milakaadar sortzen zaizkizu, oso politak, baina adarbakoitzean geratzeak bidean galtzeko arris-kua ere badauka.

Bide gorabeheratsua eta malkartsua da zurebilaketa, eta negarraren eta barrearen artean,barre egitea erabaki duzu dokumentalean.Neure buruari edo aurkikuntzari inportantziaemanez transzendente jartzea oso nekeza iru-ditu zitzaidan. Aurkikuntzaren tamainaz ohar-tuko da nahi duena eta interesanteagoa da irri-barre batekin kontatzea, ikerketan jasotakokolpeak erlatibizatzen laguntzen du. Donos-tiako Zinemaldian batek baino gehiagok esandit gaia ez zitzaiola batere interesatzen, bainagero ikusi eta oso ondo pasa zuela. Euskalkulturari buruzko dokumental folkloristaizango zuten buruan eta, tira, halako jendeaere erakartzeko behintzat balio izan du.

Dentistan ere ikusi zaitugu! Zer moduz aktorelanetan?Batez ere nire buruagatik ematen zidan erre-paroa, bizitza guztia pasa dudalako esaten ez

zaidala gustatzen dokumenta-lean autoreak agertzea; badirudizure burua erakutsi nahi duzula.Baina bilaketa kameraz doku-mentatzen joan nintzen etamateriala berrikusterakoan kon-turatu nintzen irudien zati handibatean ni agertzen nintzela, aldiberean istorioak galdu egingozuela lehenengo pertsonarenikuspegitik narratu ezean, etaonena hala egitea zela erabaki

nuen. Behin hori egiten jarrita, pentsatu nuentonu umoristikoa bazela modua hainbestegorrotatu dudan autore orojakile eta guapo-ustekoaren rolari aurre egiteko. Neure buruazbarre egiten eta autoironia handiz agertzennaiz. Nire burua pixka bat Sherlock Holmesdorpe baten antzera ikusten nuen, ManhattanMurder Mystery pelikulako Woody Allenengisara, eta halere zorte pixka bat daukana…

Bai, suspentsetik ere badu, dena lotuta dagoe-la uste duzunean ezustekoz ezusteko zabiltza-lako filmean.


“Arazoa da kultura ornogabeaeta egituratu gabea dela

gurea. Existitu ziren film askoez ditugu ezagutzen eta ez

zen transmisiorik egon, horragure drama”

Urriaren 23an, Mauleko Xiberoa Zinez egunean emangodute dokumentala. Azaroan, Bilboko Zinebi festibalean,Hazparneko Zinegin jaialdian, Hernanin eta Zumaian. Zureherrian emanaldia antolatzeko, [email protected] helbidera.


Hori da pelikularen indargune handiena.Istorioa halakoxea izan da, hori izan da bidea,hurrena zer etorriko eta zer berri topatukojakin ezin, eta erakutsi dudan moduan bizitunuen, amestu ere egiten nuen filmarekin!

Dena biribil ez ateratzeak badu bere xarma,baita zinematografikoki ere.Dudarik gabe, bizitza errealean bezalaxe.Lehen kolpean pelikula aurkitu izan banu,kontatzeko askoz gutxiago izango nukeen etaziurrenik ez nukeen pelikula egingo. Horrekez du esan nahi gaizki pasa ez dudanik, ingu-rukoak ere aspertu ditut, baina orain, distan-tziarekin begiratuta, komikoa ere bada.

Bukatugabeko istorioa da hau, euskarazkoaudioa falta duelako filmak. Bila jarraitukoomen duzu.Beste intentsitate batekin, baina bila jarraitzendut, bai. Pelikularen proiekzioko kopia origi-nala ez daukagu eta nonbait egon behar du,edo nonbait egon da. Nik baditut bizpahiruteoria, baina ez dut spoilerrik egin nahi…

Harrigarria dirudi oraindik ere halako aurkikun-tzak egitea: euskarazko lehen filma da GureSor Lekua, eta ez genekien ezer horri buruz.Terriblea da, eta beste pelikula batzuen aipame-na ere aurkitu dut ikerketa honetan, edononegon daitezkeenak. Arazoa da kultura ornoga-bea dela gurea, egituratu gabea, eta dena dagoegiteko. Zinemaren kasuan, gainera, euskalzinemaren historia 80ko hamarkadan egitenhasten da euskaraz ez dakien Hegoaldeko jen-dea, gauza askotarako beraz oso mugatua, zeresanik ez Iparraldeko errealitateaz hitz egiteko.Eta XX. mendean gure kultura zinematografi-

koaren parte handi bat Iparraldean gertatu da,Hegoaldean ez zelako posible; hori guztia iker-tu gabe dago. Existitu ziren lan asko ez ditugu-la ezagutzen eta transmisiorik ez zela egon,horra gure drama. Horregatik, jendea anima-tzen dut euren ganbaretan begiratzera, kar, kar,ea zerbait aurkitzen duten…

Ondare hori berreskuratzea garrantzitsuabaita.Ondare horrek erakusten du nolakoak garen,gure herriaz hitz egiten du, eta gure herria izanda kulturalki herri erabat azpigaratua. Ez horibakarrik, folklorera oso mugatutako herriaizan da, non apaizek inportantzia handia izanduten… Agian itsusi ikusten gara ispilu horre-tan, baina hori izan gara, gutaz hitz egiten dutepelikula horiek, ondare horrek.

Itsasoaren alaba, Sagarren denbora, Debeka-tuta dago oroitzea, Barrura begiratzeko leihoaketa orain Gure Sor Lekuaren bila. Zer parteka-tzen dute zure dokumentalek?Denek hitz egiten dute gure herriaren memo-riaz, hori da interesatzen zaidana. Batzuekiragan politiko urrunagoaz edo hurbilagoazhitz egiten dute, beste batzuek iragan kultura-laz, baina ezkutuan egon den edo ezaguna ezden memoriaz mintzo dira denak, normaleanagertu ohi ez diren pertsonen memoriaz.

Barrura begiratzeko leihoak Donostiako Zine-malditik kanpo utzi zuten. Arantzatxoa kenduduzu azken hau Zinemaldian eman dutelako?Gaizki bizi izan nuen Barrura begiratzeko leiho-aken kontua, boikot gisa. Zinemaldikoenargudioa izan zen ez zela beraien ildo edito-rialean sartzen, eta arantzatxoa aspaldi aterabanuen ere, pelikula horrekin oso saturatutabukatu nuen, nekatuta eta penaz, bai barne-koekin bai kanpokoekin; Zinemaldia gertatu-tako guztiaren parte bat gehiago baino ez zenizan. Konturatu nintzen artistikoki lantzekogai oso zaila zela, oso kutsatuta zegoelako.

Zinemaldira bueltatuz, segur aski batzuokbestelako Zinemaldia nahiko genuke, ez zaiz-kit jaialdiko gauza asko gustatzen, baina bes-talde ni bezalako jendearentzat aukera etaerakustokia ere bada eta gure lanak aurkeztenjarraitzen dugu bertan. Nire ustez, gureagehiago zaindu beharko genuke, euskal lanaksentsibilitate handiagoz tratatu beharko lira-teke, eta Rebordinosek [Zinemaldiko zuzen-dariak] ez dauka euskal lanekiko sentsibilitateberezirik. n

Hunkituta“Gure Sor Lekuanparte hartu zuteneifilm berreskuratuaerakutsi etahunkituta ikusiditut, inpresiohandia egin dit.Filmean elkarrekinagertzen direnneskatoa etamutikoa, gaur egunbikote direna,Hazparnekoemanaldi bereziraetorri ziren etagizona, gaixorik,azkenekoz irten zenetxetik. Handikegun batzuetara hilzen eta emakumeakeskerrak emanzizkigun, pelikulaikustea bizitzakozikloa ixtea izanzela-eta. Pelikulaknolabait bizitzaerreala zipriztintzendu, bizitzan eragitendu, eta horrek beteegiten gaitu”.

Goian, Jean Elizalde Zerbitzari, apaiz euskaltzain kaustikoa.Behean, haurrak zirela Gure Sor Lekuan parte hartu zuenbikotearekin pelikula berrikusten. Josu Martinezendokumentaleko fotogramak dira erreportajeko hiru irudiak.


ERDIKO KAIERA

KONTZERTUETAKO KARTELGILEAK

Betidanik egin diote lagun arte bisualek musikari, bereziki kartelen eta disko-azalen bidez.Gurean ere, harremanak tradizio luzea du. 80ko hamarkadako punk mugimenduaren

ondoren haria ez da eten; aniztu eta aberastu egin da garai digitalotan. Fortun, Arrate Rodriguez eta Ramon Zabalegi artistekin eta Ander Mujika musikariarekin

hitz egin dugu, eta argi daukate: jendea ari da, eta txukun, gainera.

Soinuari irudiak jartzen

| DANELE SARRIUGARTE MOCHALES|

HORRELA EGIN IZAN DA BETI. Besteak beste,aspalditik datorren lotura hori aipatu dutemusikari eta artistek zera galdetu diegunean,ea zergatik nahi izaten duten musika-taldeekkartel berezi bat beren saioak iragartzeko, etaea zergatik lotzen zaizkion hainbeste artista,gogoz, langintza horri. Horrez gain, Mujikakdio: “Jendea kontzertuetara animatzeko, era-kargarriago da kartel bat zerrenda bat baino,pizgarri moduko bat da, esango nuke kon-tzertua izango denaren errepresentazio batdela. Jarraitzen da egiten afizioz, edo pasioa-gatik, nahiz eta gero, agian, internet bidezbakarrik zabaldu, ikusleari gustatzen zaiolakokontzertuaren erreferente bisual bat eduki-tzea, eta antolatzaileei ere bai”. Eta Fortunek:“Ez nuke ulertuko musika kartel edo azalederrik gabe; azken batean, inork ez du diskoon bat atera nahi azal txar batekin, dena doalotuta”. Kartelen funtzio praktikoari emandio arreta Rodriguezek: “Nik marraztu egitennuen, eta nahi nuen hori nonbait aplikatu;nahiko inkontzienteki hasi nintzen kartelakegiten, marrazkiak zeuden tokitik ateratzekobeharra neukalako, horiekin zerbait egitekoa,erakusketa batean ipintzea baino zerbaitgehiago”.

Hastapenak, lagunarteanArtea eta musika hain gertukoak izatea kausaedo ondorio, musikariak eta artistak adiski-deak dira, azkenerako. Bateria jotzen zuentaldeetarako kartelak egiten hasi zen Fortun,Irungo gaztetxeak behar zituela-eta animatuzen Zabalegi, eta ingurukoen disko-azalekinaritu da azken urteotan. Napoka Iriako adis-kideentzat sortu zuen lehenengo kartelaRodriguezek.

Musikarien ikuspegitik ere itzela da elkarla-na, Mujikaren arabera: “Oparia da kontzertubat iragarri ahal izatea lagun batek egindako

Aurtengo Usopop jaialdiko kartela, erreportaje honetan hitz egin duenFortunen lanetako bat.


ERDIKO KAIERA - KONTZERTUETAKO KARTELGILEAK

kartel batekin; diseinu-agen-tzietara joango bagina horrela-ko gauzak eskatzera, askozindustrialagoa izango litzateke.Gainera, lagunarteko mugi-mendua aberasgarria da estilo-aren aldetik ere, pila bat alda-tzen delako. Gustatzen zaigudiseinatzaile bakoitzak bereirizpidearen arabera lan egitea,horrela aukera estetiko zabaladaukagu, ildo bakarra jarraitubeharrean. Batek argazki bate-kin egiten dizu, beste batekakuarelarekin... ederra da erre-gistro hori edukitzea”. Euska-rriak berak ematen du anizta-sunerako bidea, Rodriguezenesanetan: “Kartel bat denez,aukera daukazu musika horrekematen dizun une bat edoirudi bat hautatzeko, badaki-zulako kartel bat bakarrik delaeta gehiago ere egongo direla:zuk une jakin hori aukeratukoduzu, eta beste batek bestezerbait hartuko du; diskoenkasuan, aldiz, irudi bakarreanbildu behar dituzu abesti guz-tiak, eta musikariei ere errepa-ro gehiago ematen die”.

Kartelgile gisa zenbat etaezagunago egin, bestelakoenkarguak ere iristen dira,baina. Fortun: “Askotan eginditut kartelak edo diskoak gus-tatzen ez zaizkidan taldeen-tzat, eta iruditzen zait kasuhorietan ere eskertzekoa dela,eskertuta nago horrelako lanbat edukitzeagatik, eta indarberberak ipintzen ditut bietan.Kartel bakoitzak ikasteko etahobetzeko balio du, gainera”.Zabalegi: “Orain arte osogertu sentitzen dudan jendea-rekin egin dut lan, baina azke-naldian duda sartzen ari zait,ea hau lan bat ote den niretzat,beste toki batzuetatik deitzenhasi zaizkidalako, enkarguakeskatzeko, eta aurrekoekinkonparatuta ezberdina da.Mugak jarriko ditut, baina ezdakit non”.

Lanari ekiteko, musika ardatzSormen-prozesuaz galdetuta,guztiek ere musika dute abia-

puntu. Rodriguez: “Norma-lean musika jartzen dut, nahi-ko sinestesikoa da, eta guztioipentsarazten digu zerbaitetan.Gogora ekartzen didan horiez da oso literala izaten, girobateko usain bat jasotzen dut,eta gogorarazten dit ez dakitzer filmetan ikusitako zerbait;orduan mapa kontzeptualhiper-handiak egiten ditut etagauza batek beste batera era-maten nau. Zeri heldu eraba-kitzen dudanean ereduak har-tzen ditut, eta hortik aurreramusikaz abstraitzen naiz etanire irudien gainean hastennaiz lanean”. Fortun: “Lehenengo taldea

ezagutu behar dut, aurretikezagutzen ez badut. Beraienmusika jartzen dut, azal batbaldin bada disko hori beraeta, bestela, beren azkenengolana. Letrak ere irakurtzenditut, gero letra bakoitzekozirriborro bat prestatzen dut,eta hori dena nahastutamarrazki bat egiten dut. Irudiazeinentzako den, teknika batedo beste hartzen dut. Osogarrantzitsua da teknikaezberdinak ezagutzea, ez baitaberdina rock talde batentzakokartel bat egitea, edo hardcoretalde batentzat, edo RuperOrdorikarentzat. Inspirazioafalta bazait, filmak edo doku-mentalak ikusten ditut, ideiabila, edo buelta batzuk ematenditut Pinteresten, bestemarrazkilari batzuen lanakbegiratzeko”.Zabalegik dio musikariak

ezagutzen baditu edo lagunakbadira, beraiengan pentsatzenduela, ea zer iradokitzen dio-ten. “Bestalde, askotan, musi-kariek beren garai bitalarekinlotzen dute diskoa; berazhorren arabera ere egiten dutlan. Adibidez, Ainara Legar-donek esan zidan bere azke-nengo hau disko pixka batgogorra izana zela, aldaketaasko bizi izan zituelako, bainaaldi berean indarrez helduziela aldaketa horiei, eta dis-koa ere indartsua zela”.

Goian Arrate Rodriguezek eta Carlos NdungmandumekAnarirentzat egindako lana. Behean, Ramon ZabalegikAinara Legardonentzat sortutakoa.

Kartelgile adina estiloHasieran, digitalki egiten zituen lanak Zabale-gik. Orain, ordea, eskuz egindakoa hobestendu: “90eko hamarkadan Photoshop eta besteprograma horiek guztiak sartzen hasi ziren,eta jendea hasi zen dena ordenagailuz egiten.Digitalak abantailak ditu, noski,baina iruditzen zait tresna berdi-nak erabiltzearen poderioz, osoirudi homogeneoak sortzen joandirela. Nik hasieran dena ordena-gailuz egiten nuen, baina geromarrazten hasi nintzen eta orainsaiatzen naiz prozesu ia osoa eskuzegiten, eskaneatzeko unera arte.Adibidez orain egurrarekin ari naizlanean, matriz bat sortzeko etahorrekin xilografia bat egiteko.Prozesua bera askoz aberatsagoa da, ez dela-ko bisuala bakarrik: egurra ukitzen duzu,tinta usaintzen... Bestetik, akatsaren osagaiadago. Ordenagailuan akatsa sartzea oso zailada, baina eskuz egiten duzunean beti daukazuhor, eta batzuetan akatsetik abiatzen da eran-tzuna. Bizitzan bertan ez zaizkit gehiegi gus-tatzen gauza arautuegiak, eta marrazkietansaiatzen naiz ustezko perfekziohorretatik ihes egiten. Saiatzennaiz beste balore batzuk islatzen,matxinada txiki-txiki eta beharbadaikusezin baten bidez bada ere”.

Estiloak uztartuz, bere-bereaduen estetikaren bila ari da Fortunazkenaldian: “Bizpahiru estilo era-biltzen ditut: bektoriala, ordenagai-luarekin egindako marrazki osokoloretsuak; marrazki zaharrekinegindako collageak, gero horieikolorea emanez; eta ilustrazioa: eskuzmarrazkiak egiten ditut eta gero kolorea ema-ten diet. Hiru estilo hauek asko ikusten dira,eta orain nire estilo bereizgarriaren bila arinaiz; badakit denbora asko beharko dudala,baina horretan nabil. Bide horretan, ilustra-zioa eta marrazki zaharrekin egindako colla-geak nahasten ari naiz. Bestalde, konposizioaegiterako orduan, azkar ikusten da delinea-tzailea izan nintzela, eta marrazkietan ereikusten da, oso animalia edo pertsona meka-nikoak egiten ditut, torlojuekin eta abar”.

Ezagun da, aurpegi asko marraztu dituRodriguezek: “Erretratuen bidez gauza pilabat konta ditzakezu. Gainera, musikariak per-tsonak dira, eta musika entzuten dutenak erebai: pertsonek azaltzen dute gehien. Inper-fekzioa interesatzen zait, inperfektua ez denaindustriala baita. Bestalde, ikusle bezala,denok oso ohituta gaude erretratu estereoti-patuak ikusten, ezpainak horrela eta horrela,hortzak agertzen ez badira hobeto... Hori oso

artifiziala da, eta ni behintzat ez nau errepre-sentatzen”.

Anariren Zure aurrekari penalak diskorakoegin du azkena, Rodriguezek berak eta CarlosNdungmandumek osatzen duten SavannaStudioaren bidez: “Erretratuekin horrenbeste

urtez ibili ondoren, fase berri bate-ra pasa naiz, izan ere, etengabegauza batekin ari zarenean, besteakgaltzen dituzu. Dena dela, Anari-ren diskoarekin erretratua eginnuen, lan psikologiko bat dela iru-ditzen zitzaidalako, eta diskoakeskatzen zuenarekin koherenteaizan behar nuelako. Asko gustatuzaizkit jendeak egin dituen inter-pretazioak, oso ugariak, azalekopertsonari buruz, zer irakurketa

ezberdin atera zaizkion. Ederra da marraz-kiak bere ibilbidea egiten duenean, lan batbukatu ondoren gertatu daitekeen onena da”.

Harrobi onaren kaltetan, ezagutza faltaAzken hamabost urteotan gauzak hobetudira, lanaren errekonozimenduaren aldetik,Rodriguezen iritziz: “Lehen ilustratzaile eta

diseinatzaileei inoiz ez zitzaien ize-nik ipintzen. Gaur egun berrirohasi da aipatzen nork egin duen,baita egindako lan hori pixka baterrespetatzen”. Ezagutza zabal-tzea falta da, ordea; hori dio Fortu-nek: “Euskal Herrian oso jendeona dago, baina ez dira oso ezagu-nak, ez behintzat izan beharkoluketenentzat. Hala ere, gureartean sarea edukitzea oso inpor-tantea da: akaso daramatzazu 30

ordu kartel batekin, blokeatuta, eta beti eskadiezaiokezu laguntza lagun bati. Gure arteanez dago inbidiarik, alderantziz, denok ari garaindarra egiten honek guztiak errekonozimen-du handiagoa jaso dezan”. n


KONTZERTUETAKO KARTELGILEAK - ERDIKO KAIERA

Kartelak eskuz egiten dituorain Ramon Zabalegik:“Ordenagailuan akatsasartzea zaila da, baina

eskuz beti daukazu hor, eta batzuetan akatsetikabiatzen da erantzuna”

Inperfekzioa interesatzenzaio Arrate Rodriguezi

bere karteletan: “Ohituta gaude erretratuestereotipatuak ikusten,

oso artifiziala da”


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

ZERGATIK PANPOX eleberriari uztarturik darraiArantxa Urretabizkaiaren idazle irudiak. Horixebera defendatzen du haren obra xeheki aztertuduen Iratxe Retolazak. Uztarketak badu oinarririk:euskal eleberrigintzaren bilakaeran mugarri, emaku-me batek idatzitako euskarazko lehen eleberria da,gainera modernoa. Eta Zergatik panpox eleberriariuztarturik darrai, nahiz hasi zen poesia publikatzen,San Pedro bezperaren ondokoak, adibidez, Euskal Lite-ratura 72 izeneko liburu kolektiboaren barruan–Koldo Izagirrek: “liburu hartatik denboraren joa-nak higatu gabe iraun duten obra bakanetako bat”–,XX. mendeko poesia kaiera bat merezi izateraino.Zergatik panpox eleberriari uztarturik darrai halaber,nahiz badituen nabarmentzeko moduko beste ele-berri batzuk, ez hainbeste Saturno –maitasun istoriokonbentzional bat, grazia handirik gabea–, gehiago3 Mariak –zahartzaroari egindako erretratu ez topi-ko bat–, baina, batez ere, Koaderno gorria.

Bi planotan dago narrazioa antolatuta: batetik,Venezuelara lagun baten seme-alabak aurkitzeradoan emakume baten gorabeherak azaltzen dira,nola lagunak idatzitako koaderno gorri bat emanbehar dien haur horiei; eta, bestetik, koaderno gorrihorretan idatzita dauden pasarteak sartzen dira. Etaoso da interesgarria koadernoa irakurri bitarteanlagunaren irudiak emakumearengan jasaten duen

bilakaera, argi baitu ez dela edonor, emakume mire-tsia dela, Euskal Herriaren alde egiten duela borro-ka, edo askatasunaren aldeko gudaria dela. Azkene-rako, ordea, miresmena zena bihurtzen da zalantza.Baina pisu gehien hartzen du, duela zazpi urte sena-rrak eramandako umeak topatzeko inkestak, hiruastean zehar emakume gazteak Caracas eta ingurue-tan aurkitzen duen jendearekin dituen harremanak,harreman berri horiek sortzen dizkioten hausna-rrak. Labur, asko gustatu zait eleberriak erakustenduen emakumearen ahalduntzea, tradizionalki eus-kal literaturak eman duen emakume-emazte are amairudiarekin hausten duena, ekintzaile dena, gizonaparez pare begiratzeko gauza, familiaren instituzioakritikoki begiratzen duena; “ez da bakarrik senti-tzen, libre baizik”. Hala, aurreko eleberriek ez zutenkonplexutasuna du egitura aldetik honek, tramaaldetik, orobat planteatzen diren ideien aldetik.Ibon Sarasola: “nobela honetan daude Arantxarenorrialderik onenak”. Uste dut Ibonek arrazoi zuela. Zergatik panpox eleberriari uztarturik darrai ArantxaUrretabizkaiaren idazle irudiak. Ondo egingo genu-ke, ordea, Arantxa Urretabizkaiaren idazle irudiaribeste liburu batzuk uztartzen hastea. Luze gabe,Koaderno gorria. n

Aritz Galarraga

Koaderno gorriaArantxa Urretabizkaia

Erein, 1998

Literatura

Libre baizik


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

BI BALA TALDEAK arrakasta handialortu du oso denbora gutxian, bi urteeskasean. Euskal Herrian zehar egindituzten emanaldiek eta haien lehendiskoak (Wasabi, 2014) oihartzunaizan dute, eta handik eta hemendikdeitzen diete saioak egiteko. Ez daharritzekoa, jendaurrean umorea,gatza eta piperra erakusten baitute etaikus-entzuleek ederki pasatzen dute,taldekideek beraiek bezala. Emanaldiguztiak desberdinak izaten dira, etagonbidatu bereziak ere izaten dituztetokiaren arabera.

Taldekideak gipuzkoarrak dira:Aitzol Barandiaran eta Xabier Etxebe-rria Pitxu ataundarrak, Iñaki Gurru-txaga oriotarra eta Julen Goikoetxeaalegiarra. Aitzol eta Iñaki bertsolariakdira, taldeko abeslariak, Iñakik gitarra ere jotzen du,Xabierrek baxua eta Julenek bateria. Bertsolariakhainbat plazatan arituak dira eta musikariak Manilla-res Iturriaga, Desordutan, Iratzar eta beste hainbattaldetan.

2013ko urtarrilaren 26an, Donostiako Kursaalenantolatu zen Bertso Egunean, Beatles taldearen doi-nuetan oinarrituta bertsotan aritu ziren Aitzol etaIñaki. Saioa arrakastatsua izan zen, eta hainbat toki-tatik deitu zieten saio hori bera egiteko. Aitzolek etaIñakik garbi zuten hori bera ez zutela eskainiko,baina musika eta bertsoak uztartuko zituen zerbaitegin nahi zuten. Iñaki musikaria izanik eta Aitzolbertso musikatuetan aritua, Xabierrekin eta Julene-kin elkartu ziren eta Bi Bala egitasmoa sortu zuten.Lehen saioa 2013ko apirilean egin zuten, eta gelditugabe dabiltza, bertso-rocka egiten, taldekideekberaiek beren estiloari deitzen dioten moduan.

Bertso musikatuak egiten dituzte. Hitzak dira egi-tasmoaren muina. Zuzenak, zorrotzak eta zirika-tzaileak. Hitz jokoak erabiltzen dituzte, kritika etaautokritika egiten dute eta beren buruari ere barreegiten diote.

Gure eroyak lan berriko kantuetan ongi suma dai-

teke taldearen izaera. Bizitasunez eta alaitasunez ari-tzen dira, eta txantxa eta ironia ere erabiltzen dute.Horren ispilu da azaleko irudia eta diskoaren izen-burua: Gure eroyak (heroiak, eroriak, eroak...). Kon-traesanak kantua, esaterako, gure eguneroko bizimo-duan ikus ditzakegun kontraesanen errepasobortitza da, eta Ertzainak kantua ereserki sarkastikobat da. Halaber, Nueva Vulcano talde kataluniarra-ren kantu baten bertsio dotorea ere egiten dute(Familia sakratua).

Diskoa arina da, oso gustura entzuten da, irriba-rrea ahoan, eta melodiak politak dira.

Karlos Osinaga arduratu da grabazioaz, nahaske-tez eta masterizazioaz, Bonbereneako estudioan.Aurtengo udan egin ditu zeregin horiek, bikain, ohiduenez.

Aurkezpena Bonberenean egingo dute, urriaren17an, eta ondoren Azpeitiko gaztetxean (urriaren23an), Elorrioko gaztetxean (azaroaren 6an),Donostiako Doka aretoan (azaroaren 20an), Anoe-tako gaztetxean (azaroaren 27an) eta Orioko Gurebazterrak jaialdian (azaroaren 28an) joko dute. n

Joxi Ubeda

Bertsolari rockeroak

Gure eroyakBi Bala

Bonberenea Ekintzak, 2015

| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]

ERDIKO KAIERA - LANDAREAK

2015EKO URRIAREN 18A�32

BARATZEAN pixka bat aritu den edonork ezagutu-ko du ziabelar latza, Galium aparine. Izenagatik ezdu ezagutuko, agian, baina haren igurtzia eta bara-tzezainari non edo handik heltzeko grina ez zaioezezaguna izango. Hostotxo estu luzeetan eta zur-tointxo karratuan dituen kako tankerako ileekinaldamenean duen edonori heltzeko gai da. Horre-la luzatu eta luzatzen da, beste landareen gainetik.Guk ere eskuarekin edo hankarekin ukituz geroheldu egiten duela dirudi, kakotu edo katigatu egi-ten da. Baratzezainaren maitea, amor de hortelanodeitzen dute gazteleraz. Maite eta amodio batzukbezala, zenbait laguni ziabelarraren ukituak der-matitisa eragiten die, ukitutako azalean negel desa-tseginak sortuz.

Lore ttikietatik fruitu borobiltxoak ematen ditu.Horiek ere kakodunak dira, bere kontra igarotzen

diren animalienlarruetan itsas-teko. Taktikahori medio,urrutira askoheda daiteke.

Fruitu koxkorhoriek kafearen(Coffea sp.) ordezerabili izan dira:txigortu, eho,egoskina egineta kikarara.Urruti samarre-koak badira ere,ziabelarra etakafea senideak

dira. Sustraia, azukrearekin txigortuta, txikoria(Cichorium intybus) bailitzan hartzen da. Landareabera ere jateko modukoa da: hostoa eta enborragozo askoak dira, gordinik entsaladan eta egosiazopan. C bitamina asko du, eta XVIII. mendeanjada ingelesek eskorbutoari aurre egiteko harenzukua hartzea aholkatzen zuten.

Ziabelar latzaren lehengusina bat, ziabelar horia(Galium verum), esnea gatzatzeko erabili izan da.

Gure baratzeetako beste landare “txar” bat daziabelarra. Erabilera aurkitu iezaiozu eta lagunakizango zarete. Ugaria da isurialde atlantikokobaratzeetan. Buztin-lurrak gustuko ditu, hezezaleabaita. Nitrogenoa ere gustuko duenez, simaurgaindosia izan ohi duten gure baratzeetan ur-apa-rretan bizi da.

Lapa ere deitu izan zaio ziabelarrari, lapa-belarra(Arctium lappa) bezala bizar kakoekin animaliei lapa-tu egiten delako, agian? Lapatu... Kakotu, katigatu,alegia! Bizar horiek dira belkro ezagunaren ama. n

Ile-apaintzailetza

ILE-APAINTZAILE eta artista ugari dago lorazainen artean.Landareak espaloi lehorretako zulo-ziega-kartzeletansartu eta nola-hala bizitzera kondenatzea nahikoa ez etaberezko forma naturala ere ezin eraman. Kaleko alda-meneko etxekoak, sofan edo besaulkian zangoak zabal-zabal dela, leihoko bista kentzen diola deituko zuenudaltzaingora eta di-da hor etorriko ziren zuhaitzarenpoza antzutzera. Eta deiak errepika ez daitezen ohikoile-apaintzaile lanen “premia” duten zuhaitzen zerren-dan hauek ere sartu eta kito! Urteroko lana. n

CU

RT

ISC

LAR

K-C

C B

YSA

JAK

OBA

ER

RE

KO

ND

O

Lapatu

Ziabelarra, Galium aparine.


BIZI BARATZEA, eman eta hartu - ERDIKO KAIERA

Jakoba Errekondok baratzeari buruzko bere

jakintza herritarrekin partekatuko du

Euskal Herri osoan. Ondorengo hitzorduak:

Urriak 19Donostia

Koldo Mitxelenan, 19:30ean.Bagerak antolatuta.

Urriak 20Lazkao

Gerriko txokoan, 18:30ean.

Urriak 27Donostia

Antiguoko Txantxerrekagaztetxean, 19:00etan.

AntiguaOtarrak kontsumotaldeak antolatuta.

Urriak 29Ereñotzu

Auzo Udalean, 19:00etan. Olakauzo elkarteak antolatuta.

Azaroak 4Gasteiz

Oihaneder Euskararen Etxean,19:00etan.

Azaroak 5Mendaro

Trinidadeko baselizan, 18:30ean.

AURKEZPEN SOLASALDIAK

ANTOLATU ZURE HERRIANJar zaitez gurekin harremanetan

eta behar duzun informazioaeskuratuko duzu.

[email protected]� 943 371 545

NI YAHVEH izango banintz, saritu eta zigortu egingo nuke Jakoba.Saritu Bizi Baratzea idatzi duelako, eta zigortu, aspaldian liburu horibesterik ez duelako egin. Eta nola egin biak batera? Edengo Bara-tzean jarriko nuke Jakoba landare lurrintsu, debekatu gabeko fruta-arbola, barazki hazkurritsu eta erreka jostarien artean gozo-gozo bizidadin... Baina Paradisuko Ortuaren sarreran aingeru bat jarriko nukesuzko ezpatarekin, beste inor sar ez dadin han bake-urruti… etaurtean horrelako liburu bat idaztera kondenatuko nuke Jakoba.Zuzenketatxo bat: zaintzako aingeruari aginduko nioke tarteka uzte-ko sartzen ARGIAko argazkilariei, diseinu- eta maketazio-arduradu-nei, baina horiei bakarrik.

Ni Yahveh izango banintz, Hezkuntza sailburuari aginduko niokeBizi Baratzea testu-liburu bihurtzeko euskal curriculumean. Eskola-adinean ez zaudela? Lasai, lurraren deia sentitzen baduzu, oso atseginizango duzu liburua. Lurrik eta baratzerik ez duzula? Are gehiagogozatuko duzu! Izan ere, gogorra da aitzurrean asko egitea, bainaBizi Baratzea irakurtzea oso da atsegingarria begietarako, zer esanikez aho-sabairako, eta bere belar finen usain gozoa sudur-zuloetarako.

Azkenik, liburuan dagoena praktikatzen baduzu, gorputza liraindueta arima gizenduko zaizu.

Iñaki Mendiguren, idazlea:

“Yahveh banintz, Hezkuntzasailburuari aginduko nioke Bizi

Baratzea testu-liburu bihurtzeko”

Gure kultura iraultzen ari den liburua

@bizibaratzea · Bloga: www.argia.eus/bizi-baratzea

Eskuratu liburua sinaturikBizi Baratzea ARGIAn erosiz gero, Jakoba Errekondok eskuz

sinatutako hitz batzuekin jaso dezakezu liburua.Egileak herriz herri ematen dituen hitzaldietan ere (ikusi ondoko

zutabean non-noiz) baduzu sinaturik eskuratzeko aukera.

Eskaerak:Salneurria: 23 € · Harpideentzat: 19,50 €

� 943 371545 · www.argia.eus/denda · [email protected] saltokian liburua salgai jartzeko, deitu.

Bizi Baratzea liburuaz Errekondok Ainhize-Monjolosen emandako hitzaldiaren bideoa ikusgai

ww.argia.eus/multimedia helbidean.


ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK | ANA ZAMBRANO |

Soluzioa

KONTSONAN-TEERREPIKA-

TUA------------BALIOAI

ONEZLU

SALTZARIELORDAAITZAKIASURKIZAHAGIEUNITOIIRLAGRAMOKAPAURUAESNAURDAI

GAKODUNANORANTZ

SOAKXAI

B

D

T

DDAIUB

ARA

I

E

Logika jokoa

Sei lagunekelkarrekinbazkalduko dutejatetxe batean.Lehenengorakohiru plater jangodituzte, binaka partekatzeko.

Anek ez du entsalada jango, Jonekinpartekatuko du plater bat eta ez daurdaiazpikoa izango.

Peruk urdaiazpikoa eskatuko du.

Anderrek ez du Goizanerekinpartekatuko eta ez du urdaiazpikoajango.

Zer eskatuko du Unaik?

Logika: Entsalada.

5x5: 1. Jauzi. 2. Armak. 3. Umatu. 4. Zatoz. 5. Ikuzi.

EUSKALHERRIKO

MENDIKATEA------------

ORDAINETAN

DAGO------------DAUKAT

MATERIARENEZAUGARRIA------------

UR-KORRON-TE NATURAL

BELDUR BIZI------------

1------------

---------------------------

URREARENSINBOLOA------------

GIPUZKOAKOHERRIA

BERANDU------------DA, NIRI

------------

ADIBIDEZ,MAHAIA

------------ROENTGEN

EKARRI, INFINITIBOAN

------------AHITZERABEHARTU

LAIAN EGI-TEN DUENA------------

4

ESTANKURU,DESENKUSA------------

3ZUHAITZ

MOTA------------

OINARRIZKOEDARIA

ZAHATO------------GORAKOA

TXERRITEGI------------

HERRINAFARRA

UHARTE------------MUTURRA

SOINGAI-NEKOA

------------ZEINEK

...APALATEGI,

IDAZLEA------------

500

ESNATU, INFINITIBOAN

------------GAKOADUENA

TXERRIKI------------

SAN MARTIN..., UDALERRI

NAFARRA

---------------

ZEIN TOKI-TARANTZ------------

BEGIRADAK

SOTO, UPATEGI

LASAITASUN------------

2

SUFREA------------

SANTU

PISU NEURRI------------

LISTUA

------------

------------

MILA KILO---------------HUTS, AKATS

1 2

3 4

Hitz gezidunak Gaia: Eraikin motak

Zeharretara eta goitik behera,hitz bera.

1.- Salto.2.- Erasorako tresnak.

3.- Jipoitu, xehatu.4.- Erdu, etor zaitez.

5.- Urez garbitu.

5x5

ALI

STA

IRR

AE

-CC

BY

SA

AN

SGA

RW

ALK

-CC

BY

SA

ZA

RA

TE

MA

N

ALL

AN

DE

SOK

AR

RO

S


ZIENTZIA - ERDIKO KAIERA| JOXERRA AIZPURUA SARASOLA |

Babeslea: iametza Interaktiboa

ORAIN HIRU ASTE iragarri genuena ez da bete. Ozono-mailaren jaitsieranormala izango zela zirudien arren, asteotan aspaldi ikusi gabeko datuakneurtu dituzte ikerlariek. Beheko grafikoan urriaren 2ra arteko datuak era-kusten dira:

Ikusten denez, irailaren erdira arte ozono geruzako zuloaren bilakabideanormaltzat har dezakegu, baina hortik aurrera era harrigarrian zabaldu da

haren hedadura.Jada ziurta dezakegu

aurten zuloaren tamainahandienetakoa izango delaneurketak egiten direnezgeroztik. Horrek hankazgora jartzen du azkenurteotako baikortasuna.

Faktore berriek azaldezakete ozono geruza-ren ahultzea? Berotegi-gasek, kutsatzaileek, etaabarrek ozonoaren desa-gerpenaren bigarrenfasearen erantzuleak izandaitezke? n

Ikerlari izatekozailtasunakNaiara Perurena Aizkorbe lei-tzar ikerlari gaztearekin eginda-ko elkarrizketa plazaratu duElhuyarrek, zientzia.eus webgu-nean. Besteak beste, Perurenakdio azken urteotako diru-lagun-tzen murrizketek asko zaildudutela ikerkuntza lana.

ttiki.com/341913(Euskaraz)

Bizi estralurtarraaurkitzeko teknologiagaratzenArgentinar ikerlari talde bateksentsore bereziak garatu ditumikrobio estralurtarrak detekta-tzeko, Astrobiology aldizkarianargitaratu denez. Batez ere argiabehar duten mikrobioak atze-man nahi dituzte, aurreikustenbaitute bizi estralurtarrak ezau-garri hori edukiko duela.

ttiki.com/341914(Gaztelaniaz)

Edertasuna begiratzenduenaren begienaraberakoa daHarvard Unibertsitateko (AEB)ikerlarien arabera, aurpegi batenedertasunaren pertzepzioa per-tsona bakoitzak duen esperien-tzia-multzoaren araberakoa iza-ten da gehienetan, unibertsaltzatjo daitezkeen parametro batzukegon badauden arren. Ondoriohorretara heltzeko, 35.000boluntariorekin egin zuten azter-keta. Current Biology aldizkarianargitaratu dituzte emaitzak.

ttiki.com/341915(Gaztelaniaz)

Ozono geruzako zuloa: argigorriak piztuta berriz ere

1950. URTEAN munduan sortutako hondakinetatik, 1,5milioi tona plastikoa ziren. 2020an 300 milioi tonabaino gehiago izango dira. Horren zati bat birziklatzensaiatuko bagara ere, gehiena itsasora joango da.

Une honetan 300 milioi tona plastiko dago itsasoan,bost gune nagusitan. Ozeano Barean bi gune ditugu:bata, zabalena, 3,43 milioi kilometro koadroko azalera–India baino handixeago– eta 30 metroko sakoneraduena, AEBen parean; bestea, Txilerenean. OzeanoAtlantikoan beste bi gune daude, Karibetik Iberiarpenintsularako bide erdian eta Brasiletik Hegoafrikara-koan. Bosgarren gune handia Ozeano Indiarrean

dago, Madagaskar eta Australia artean.Plastiko hori pixkanaka gure ekosistemaren zati bihurtzen ari da. Kalku-

latu da une honetan arrain eta itsaskien %30 inguruk plastiko arrastoakdituztela gorputzean. n

Plastikozko 5 «uharte» erraldoidaude munduko ozeanoetan

ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA | NAGORE IRAZUSTABARRENA |


CUCUTA (KOLONBIA), 1813KO MAIA-TZAREN 14A. Venezuelako LehenErrepublikaren gainbeheraren ondo-ren, Simon Bolivarrek KanpainaMiresgarria esan zitzaion martxaabiatu zuen, Venezuela Espainiakokoroatik askatzea xede. Abuztuaren6an Bolivarren armada Caracasensartu zenean herritarrek miresmenez,txaloz eta lorez hartu zuten garailea.Baina kanpaina hura espainiarrekbataiatu izan balute, ziurrenik besteadjektibo batzuk aukeratuko lituzke-te: odoltsua, penagarria...

Kanpaina militarra abiatu aurretik,1813ko urtarrilean, Antonio NicolásBriceño buruzagi venezuelarrak, alde-ko beste hainbat ofizialekin batera,Venezuela askatzeko plan zuzen etagordina diseinatu zuten: CartagenakoHitzarmena. Hona hemen dokumen-tuaren pasarte batzuk:

“Bigarrena: gerra honen helburunagusia Venezuelatik Europakoespainiarren arraza madarikatua deu-seztatzea denez, Kanarietako uharte-tarrak barne, espainiar guztiek gala-razita dute espedizio honetan partehartzea, abertzale zintzoak irudituarren, horietako bat bera ere ezindelako bizirik geratu, eta horretan ezdelako inolako salbuespenik onartu-ko (...)”.

“Hirugarrena: askatutako lurral-deetako Europako espainiarren jabe-tzak lau zatitan banatuko dira: bata,espedizioan parte hartu duten ofizia-len artean, graduaren araberako zati-tan banatuta; bigarren zatia solda-duei dagokie; eta beste biak,Estatuari. Zalantzazko kasuetan,bertan dauden ofizialek gehiengozerabakiko dute auzia (...)”.

“Bederatzigarrena: ordainsarialortu edo gradua igotzeko eskubideaizateko, nahikoa da hildako espainia-rren edo kanariarren buru kopurujakin bat aurkeztea. Hogei aurkeztendituen soldadua jarduneko bandera-dun izendatuko da, lotinant graduak30 buru balio du, kapitain graduak50...”.

Aldarria dekretu bihurtu zuenSimon Bolivarrek 1813ko ekainaren15ean, kanpaina hasi eta hilabetera.Eta berehala betearazi zuen. Kanpai-naren bidean “europar eta kanariarguztiak fusilatu zituzten, ia salbuespe-nik gabe”, Amerikako independentziaprozesuetan aditua den Justo Cuñohistorialari espainiarrak jaso duenez.1814ko otsailean, espainiarrek kapitu-latu zutenetik hainbat hilabete igaroarren, Juan Bautista Arismendik Cara-caseko 886 preso espainiar fusilatua-razi zituen, Bolivarren aginduz. Han-dik egun gutxira, La Guaira ospitaleko500dik gora gaixo espainiar gora gehi-tu zizkioten zerrenda beltzari.

Espainiarrak garbitzeko dekretuharen gordintasunez jakitun, Boliva-rrek berak espainiarren iraganekobasakeriak erabili zituen justifikazio-tzat: Venezuelako lehen errepublika-ren porrotean Domingo Montever-deren armadak egindako krimenak,1810ean Quitoko independentziaahalegina gogor zapaldu izana...Dekretua 1820ko azaroaren 26ra arteegon zen indarrean, Bolivarrek etaPablo Morillo espainiarrak gerraarautu eta bi aldeen gehiegikeriakmugatzea negoziatu zuten arte. n

Bolivar eta espainiarrakgarbitzeko bidea Insulae,

Antzinarokoetxe-orratzak

ARO BERRIAGOETAN BEZALA,Antzinako Erroman ere lurzo-ruaren espekulazioak eraikun-tza geroz eta bertikalagoa era-gin zuen. Erromatarrenetxeetan pentsatzean gogoradatozkigunak patrizioen domuszabalak izan arren, erromatargehienak insulae izeneko etxe-bizitza bloke merke eta garaie-tan bizi ziren, gehienbat alokai-rupean.

Ez dakigu, esaterako, Insu-lae Felicles hiriburuko etxebizi-tza-eraikin ezagun eta garaie-nak zenbateko altuera zuen,baina hainbat agintarik hartu-tako neurri murriztaileak ain-tzat hartuta, 20 metro aisegainditzen zituela esan daiteke.Izan ere, Augusto, Trajano etaAdriano enperadoreek eraiki-nen garaiera 21, 20 eta 18metrora mugatu zuten, hurre-nez hurren, gehienetan egu-rrezko egiturak zituzten blo-keek oso erraz su hartzenbaitzuten.

Tertuliano idazle kartagota-rraren hitzetan: “Unibertsoaalokairuan dagoen etxe erral-doia da, zerurantz hainbestesolairu dituena, ezen erromata-rren jainkoa Insulae Feliclesenbizi dela esaten baita”. n

Arrastoak

Antzinako Erromako maketarenzati bat, erdian Insulae Felicleseraikina duela.

Simon Bolivarrek (1783-1830)“Venezuelatik Europako espainiarrenarraza madarikatua deuseztatzeko”dekretua promulgatu zuen, 1813koekainean.

MA

QU

ET

TE

SH

IST

OR

IQU

ES


TERMOMETROA

Zergatik uste duzu preso zaudela? Kondenak izaera politikoko kontsi-derazioei soilik egiten die men,atzekoz aurrera garatutako senten-tzia da. Lehendabizi, amaierakoxedapena argitu zen −kondena−eta ondoren, juridikoki argudiatzensaiatu zen. Gure deliturik larrienaETAren indarkeria armatua euskalekuazio politikotik desagertzeaplanteatu eta lortzea izan zen. Besteera batera esanda: gure delitua Esta-tuarekin genuen konfrontazioaboxeoko ringetik xake taulara igaro-tzea izan zen. Kontuan izanik Guar-dia Zibilaren operazioren bat xake-ko konparaketekin bataiatua izandela, argi dago Estatuak boxeokoeskularruekin jokatu nahi duelaxakean. Eta hori, ezinezkoa da.

Zein izan da kartzela barruan igarota-ko unerik gordinena? Eta kanpoanzeundela?Azken urte hauetan nire amagina-rreba eta lagunak joan zaizkit, bainazalantza barik, nire aitak jasandakomiokardio bihotzekoa –geroraosatu da−, eta guzti guztiaren gai-netik, nire amaren heriotza izan da.Publikoki idatzitako agurtzekogutunean adierazi nuen: nire amaksei urte moko zituenean, bere anaiaEl Duesoko kartzelan ezagutubehar izan zuen, egun kartzelaberean, nire kausa berberagatik,preso dago Rafa Díez kidea. Lauro-gei urte geroago, gure ama ni askeikusi gabe hil da, eta bizitza guztian

Kataluniako La Directa astekariak egindako elkarrizketaren zatirik esanguratsuenak ekarriditugu, bi hedabideon arteko elkarlanari esker. Abuztuaren 12an atera ziren kartzelatik

eskutitz bitartez helarazitako galderen erantzunak. 2009tik preso den Otegik hausnarketasakona egin du gai ugariri buruz.

ARNALDO OTEGIRI ELKARRIZKETA

“Biktimez hitz egitea bainohaiekin egotea da ezinbestekoa"

| GEMMA GARCIA FÀBREGA |

Preso sartu aurretik2009ko maiatzean Otegi

ARGIAk egindakoelkarrizketan.

DA

NI

BLA

NC

O


TERMOMETROA - ARNALDO OTEGI

desira izan zuen hura ikusi gabe:preso guztien askatasuna. Horixeizan liteke Estatu espainiarrarenhistoria demokratikoaren laburpenegokia. Kartzelatik kanpo ere unemingarriak bizi izan ditut arlo per-tsonalean, lagun eta kideen herio-tzak. Eremu politikoari dagokionez,Madrilgo 11-M osteko atxiloketak,eta porrot egindako negoziazioprozesu bakoitzaren ondorengoheriotza eta frustrazio ondorioak,euskal eta espainiar gizarteetakosektore guztien sufrimendu etaoinazea izan dira unerik zailenakniretzat.

Estatuak behin eta berriz errepikatudu indarkeriarik gabe guztia posibleizango litzatekeela. Baina euskalagertoki berriari, immobilismoz etaerrepresioaren logikez erantzun dio,EH Bilduren legalizazioaren onarpenasalbu. Lehenik eta behin zehaztapen txikibat: EH Bilduren legalizazioa ezzen inondik inora kontzesioa izan,sinpleki, estrategia aldaketarekineraikitako indar korrelazioek ezi-nezko egiten zuten Estatuak besteedozein erabaki gauzatzea. Horiargituta, ziur nago Bilduren legezkanporatzea PPren agendarenbarruan zegoela: ETAren borrokaarmatuaren behin-betiko amaieraketa nazioarteko komunitateak egin-dako iradokizunek , plan hauenzapuztea ekarri zuten. Jarrerahonen mamia Estatuak bere DNApolitiko eta kulturalaren baitandaraman zerbaitean datza: kulturademokratikoaren gabeziarenaurrean, mehatxua eta indarra bes-terik ez dira gelditzen, boxeoko rin-gerako bikainak. Baina, xake joko-an, eskularruak lekuz kanpo daude,eta berauek jantziz gero zeure izae-ra antidemokratikoa begi-bistan geldi-tzen da. Horrela, den dena posible daindarkeriarik gabe leloa agerian geldi-tu da zer zen benetan: gezur handia,falazia bat.

Zergatik Espainiako Gobernuak ez dupiezarik mugitzen? Izaera errepresibodun iniziatibahoriekin guztiekin gobernuak xaketaula irauli nahi du, eta artifizialkiboxeoko ringa birsortu. Ahalik etagehien luzatu nahi du lehenagoko

eskenatokiaren itzala eta logika. Iza-tez, uste baitu alternatibarik baduelalogika antiterroristan (ringa), egungoeskenatokian (xakean) aldiz, ezdauka. Horrexegatik, parez paredagoeneko boxeolaririk ez dauka-nean, artifizialki sortu ohi du hala-korik, atxilotuz, kartzelaratuz etainformazioa manipulatuz. Sinpleki,ez baitu inongo alternatibarik.Ondorioz, denbora irabazten saia-tzen da, beldur baita, eta bere kez-karik garrantzitsuena, EuskalHerriak Kataluniak hartutakobideari ekitea baita.

1998az geroztik espainiar Estatuakdena da ETA aitzakiapean benetakolaborategi antiterrorista garatu zuen.Zer nolako etekinak lortu ditu etaegun oraindino lortzen ditu estrate-gia haren ondorioz? Hura testuinguru ideala zen Esta-tuarentzat. Independentismoarenkriminalizazioa eta gatazka politi-koa afera antiterroristara murrizte-ko etengabeko saiakera ahalbidetuzion estrategia globala eraiki zuen.Horrez gain, nazioarteko komuni-tatearen aurrean, zerabilen maila

errepresiboaren aurrean inpunitatehandia bermatzen zion. Eta zeinzen aipatutako estrategia errepresi-bo globala oinarritzen zen arrazoi-rik funtsezkoena? ETAren indarke-ria armatuaren existentzia, apartekokoartada zen. Eta guk zer egingenuen? Koartadarik gabe utzigenituen. Oraindino, zalantzarik baal da gu kartzelaratu izanaren bene-tako arrazoiei buruz?

Etorkizunean zein ikuspuntu eta blo-keoarekin amaitzeko zein agertokiposible aurreikusten ditu ArnaldoOtegik?

Denborak emandako esperientziakondorio honetara eraman nau: Esta-tuarentzat Euskal Herriaren edoKataluniaren identitate nazionalaeta euren erabakitzeko eskubideaerrekonozituko dituen hitzartutakogatazkaren konponbidea, estrategi-koki, geure nazioen independentziabezain onartezina da. Geure estatupropioa eraikitzera gidatuko gaituendinamika propioa martxan jartzeazarduratu behar garelako uste osoadaukat, Estatuaren posizioak mugia-raziko dituen oso estrategia korapi-latsuak garatzeaz baino. Askapene-rako gure estrategiak nahitaezEstatuarekin itunak lortzean oina-rritzen badira, ez da akordiorikegongo, ezta askapenik ere. Horrekera guztietako akordioak ukatzenditugula esan nahi du? Inondik inoraez. Gure bide-orri propioa marraz-tean datza, akordioak lortzeaz edoez lortzeaz arduratu gabe.

Euskal Herrian bizitako gatazkatikzein ikasketa atera litezke? Nire ustez, iraultzaileok etika iraul-tzailedun printzipio batean aingura-tu behar dugu geure posizioa. Iraul-tza batek, aukera minimorik bada,norberaren nahiz aurkariaren lerro-etan kosturik txikienak –giza zen-tzuan− dakartzan bidea aukeratubehar du.

Diskurtso ofizialak indarkeria bakarbat aipatzen du… Diskurtsoak ez dira neutralak, aitzi-tik, eraikuntza ideologikoak dira.Indarkeria mota bakar baten existen-tziaren diskurtsoak, indarkeria batizilegitasuna kentzeko helburua du(ETArena kasu honetan) eta bestebat zilegitzat jotzekoa, Estatuarena,agerikoa denez. Zentzu horretan,argudio horiei jarraiki, gatazkarik ezdela existitzen proiektatu beharradago –ahalik eta zabalen eta xalo-en−, eta ondorioz, ETAren borrokaarmatua arazo kriminala edota anti-terrorista hutsera murriztu liteke.Hortaz, ETAko militanteek eurenantolakundean ez lukete inongomotibazio politikorik izango. Horrezgain, errepresioaren erabilera erabatjustifikatuta egongo litzateke, segur-tasun publikoko afera izanik, horrenerantzuna errepresio juridiko etapolizialetik artikulatu beharko litza-

“Estatuan gaitzespenhandiena sortzen duenlehendakaritzarakohautagaia ni izatealitzateke gehienpoztuko eta harrosentiarazikonindukeena”

39�

ARNALDO OTEGI - TERMOMETROA

teke, inolaz ere ez bide politiko etademokratikoetatik.

Zein da ezker abertzalearen kontaki-zuna? Egun, kontakizunaren afera, Esta-tuarentzat zein 78ko erregimenasostengatu duten kastako alderdien-tzat –espainiarrak nahiz euskaldu-nak− berebiziko garrantzia duenborroka ideologikoa da. Borrokaideologiko hori arropa etikoarekinestali nahi da, baina nire ustez, hel-buru politiko argia dauka: ezkerabertzaleak publikoki onar dezala–inkisizioaren fokupean jarrita−bere ibilbide historiko guztia hutshandia izan dela, horrek euskal jen-dartearen begietan etorkizunerakoalternatiba gisa ezgaituko baititu.Gure erruduntasunaren onartzeabilatu baino, euren errugabetasunaegiaztatu nahi dute, eta hainbat etahainbat giza eskubideren bortxake-tan euren erantzukizun eza: gudazikinetik torturara, egin dituzteneskubide zibil eta politiko guztienlege hausteak kontuan izanik. Gukdefendatzen dugun kontakizunalaburbiltzeko, Antonio Machado-rengana joko dut, hauxe zioenean:“Egia zatitutako ispilua da, inorenaosorik ez dena. Nire egia? Ez, zureegia? Ezta ere. Batu ditzagun eta bi-biok egia puska handiagoa izangodugu”. Guk, espiritu horrekintxe,kontakizun anitza defendatzendugu, inklusiboa eta egia zati bakarbat ere baztertuko ez duena.

Noizbait ETAren biktimaren batekinelkartu al zara? Bai, katalan batzuekin, baita EuskalHerriko batzuekin ere. Behin edobehin esan dut –eta berriz errepika-tuko dut− ezinbestekoa zera da,biktimez hitz egitea baino haiekinegotea. Dialogo argi eta zintzo hori,jarrera eskuzabala eta eraikitzaileaerakusten ari diren sektoreekin hasibeharko litzateke, memoriaz, kon-ponbideaz eta [hutsak] berriro ezerrepikatzeaz, akordioen zerumugabilatuz.

Memoria, errekonozimendua, kon-ponbidea, berriro ez errepikatzea.Posible al da eragindako oinazeakkonpontzea? Gisa honetako aferei buruz aritzean

oso zintzoak izan behar gara: ezdago konponbide nahikorik kon-frontazio armatuko garaietan bizi-tza galdu zuten horientzat. Bainaposible da ordea, eragindako oina-zea onartzea eta berriz gerta dadilaekiditea. Azken hausnarketa gehitunahi dut: eragindako oinazearen zatibatean gure erantzukizunari dago-kionez, ez dago –eta ez da etorkizu-nean egongo− gure kontzientziaadinako epaile zorrotzik.

Bake prozesuari dagokionez, markonegoziatzailerik ba al da gaurkotasu-nean?

Ez da, eta ez da egongo. Estatuakez du ziklo bat gainditzeko inolakointeresik, hain zuzen ere zabalikmantendu nahi du, enbido honetanasko jokatzen baitu. Euskal Herrianez da bake prozesurik existitzen,existitu dadin ezinbesteko baldintzabaita bi aldeek hura garatzekoborondatea eta interesa izan deza-ten.

Rajoyen aburuz presoen birgizartera-tze prozesua gehien eragozten duenaETA da… Einsteinek behin esan zuen talen-tuaren eta inozokeriaren artekoaldea dela talentuak mugak dituela.

Presoen afera beti dago indarrean.Posible eta desiragarria al da amnis-tia, hainbesteko oinazea dagoenean? Aurrez gogoeta egin dezagun.

“Trantsizioaren eta78ko Konstituzioareninguruko diagnosirikegokiena ezkerabertzaleak egin zuen”

Elgoibarren manifestazio ugari egindira Otegiren askatasuna eskatzeko.

JON

UR

BE

Egun, euskal preso independentis-tak Estatuaren bahituak gara, zei-nak gure instrumentalizazioarenbidez oinarrizko hiru helburu bila-tzen dituen. Aurrez aurkitzen zenagertokia iraunarazi nahi du (ETAbere presoekin). Gure herriarenbaitan desilusioa eta frustrazioa era-gin nahi ditu (gu kartzelan manten-duz, espetxe-politika aldatu gabe).Azkenik, Estatuak uste du afera haukonpondu artean eta bere eskuetangauzkan bitartean, Euskal Herriakez duela aldebakarreko burujabetzaprozesurik ekingo. Egoera honenaurrean, independentistok posizioargia finkatu behar dugu: euskalpreso eta errefuxiatu independen-tista guzti-guztiok geure askatasunaberreskuratu behar dugu, geureetxeetara eta geure herrira itzuliz.Horrek ezin du truke politikorakomerkantzia izan, horrek ez du esannahi prozesu gradual batez hitz egi-ten ari ez garenik. Nire aburuz, pre-soen askatasunaren aferaren asetze-ra bideratutako estrategia,aldebakarreko burujabetza proze-sua martxan jartzeko baldintzaksortzetik hasi behar da. Estatuarimezu argia bidaltzean datza: bahike-tek ez dute prozesua martxan jar-tzea galaraziko. Bestalde, herri-

burujabetzarako ofentsiba proze-suari lotuta, nazioarteko komunita-tearekin eta Euskal Herriko eragi-leen arteko itunak eraginkorbilakatu behar dira, herri presioageure askatasunaren alde erakartze-ko. Azkenik, aldebakartasuna erabi-liz, euren legedia erabili behar duguEstatuaren posizioa ahultzeko.Estatuarentzat ez da min handiago-rik, bere legedia urratzen duela iku-saraztea baino.

ETAk bere desegitea iragarri behardu? Noiz? Ez dut zalantza izpirik ETAk euskalagertoki politikotik desagertzekoborondatea duela, gatazkaren ondo-rioak gainditzearekin batera. Behinhori esanda, gogoratu dezagun zeinizan den Estatuaren jarrera gaihorren inguruan: ETAk lehenengoarmagabetze keinua egin zuenean,nazioarteko bitartekariak Auzitegi

Nazionalera deitu zituzten; duela bihilabete euren hitzen arabera arma-gabetzearen “arduradunak” atxilotuzituen polizia operazioa burutuzuen; estrategia aldaketa plantea-tzean atxilotu eta kartzelaratu egingintuzten. Sinets nazazue EstatuakETAren amaieran eta armagabe-tzean inolako interesik ez duelabadiotsuet, eta ahalegin guztiakegingo ditu galarazteko.

Gaur egun, askapen soziala zertandatza? Burujabetza politiko eta ekonomi-koak berreskuratu behar ditugu, etahoriek guztiak mundu mailakoaliantza bidez martxan jarri (politi-koa, ekonomikoa, etikoa, ekologi-koa). Aldaketa sozialerako agendanazional eta globalak nahitaezhurrengo ardatzak txertatu beharditu: aldaketa klimatikoarenaurrean giza generoaren eta plane-taren bizirautea; armagabetzenuklearraren eta bakearen aldekoborroka; herrien autodetermina-zioaren aldeko borroka; aberasta-sunaren banaketa justuaren aldekoborroka; eta eredu patriarkala gain-ditzeko borroka. Borroka horieknahitaez antikapitalistak dira, etaHerrien Internazional berri batenbidez planeta mailako koordinazioespazio bat aurkitu eta eraiki behardute.

Posible al da hori, troikaren EuroparBatasunaren barruan? Egungo Europar Batasunarenbarruan ez da posible. Eta horrenondorengo galdera da: aldatu edotaerreformatu al liteke egitura hori,Alemaniako oligarkia buru duendominaziorako proiektu gisa sortuaizan dena? Greziako esperientziakemaitza begi-bistan uzten du.

Zein antolakuntza eredu nahiko zenu-ke? Zein motatako ezkerra?Zertarako balio du politika berriaplanteatzeak, ekonomia berriaedota etika berria, antolakundezaharrak eta funtzionatzeko moldezaharrak eraikitzen jarraitzen badu-


TERMOMETROA - ARNALDO OTEGI

“Indarkeriarik gabe dendena posible dela?Leloa izatez zer zenagerian gelditu da:benetako gezurra”

2008 abuztuan Martutenekokartzelatik ateratzeko unean, 15hilabete preso pasa ondoren.

JON URBE

gu? Zertarako balio du printzipioberri/zaharrak planteatzeak gureeguneroko bizitzan ez badute islabeharrezko eta koherenterik? Gureantolakundea eta gure bizitza –mili-tantea eta pertsonala− ordezkatzeneta defendatzen dugun alternatiba-ren isla leiala izan behar dira. Ezbaita aldaketa sozialik gure baitanhasten ez denik.

Espainiako Estatuak baimenduko aldu Arnaldo Otegi lehendakaritzarakohautagaia izatea? Euskal independentismoaren bai-tan arazoen eta lehentasunenzerrenda bat egingo bagenu, azke-neko arazo eta lehentasuna izangolitzateke Arnaldo Otegi lehendaka-ritzarako hautagaia izango den edoez jakitea. Gauza bat ziurtatukodizut: nire aburuz, lehendakari izandirenek harro egon behar dute halaizan direlako (Patxi Lópezen kasuanñabardurekin, hautesleen zati

garrantzitsu baten mutilazioarenostean hartu baitzuen kargua). Ziur-tatzen dizut, Estatuan gaitzespenhandiena sortzen duen lehendakari-tzarako hautagaia ni izatea litzate-keela gehien poztuko eta harro sen-tiaraziko nindukeena. Galaraztekoasmoz neurri guztiak hartuko lituz-ketela jakitea ohorea da indepen-dentista batentzat. Eta ohore horinahikoa sari da niretzat.

Beti diozun gisan, “irribarre egitekoarrazoiak ditugu, irabaziko dugula-ko”? Artur Mas irribarreen iraultzariburuz hitz egiten entzun dut etaPablo Iglesias Kortatu aipatzen. Etahilaren 27an independentismo kata-lanaren gehiengo absolutua egongoda. Zalantza barik, irribarre egitekoarrazoiak ditugu. Borrokatu egingobaitugu, eta irabazi egingo baitugu–eta batik bat−, tristeak izateko,nahikoa dugu eurekin. n


ARNALDO OTEGI - TERMOMETROA

Ezker abertzalearen prentsaurrekoa 2009an. Otegiren alboetan HarkaitzRodriguez eta Miren Zabaleta, Bateragune auzikoak eta hilaren 11n libregeratutakoak.

EUSKAL OROIGARRIAKHarizko brodatu pertsonalizatuetan adituak

Kale Nagusia, 16San Jeronimo, 14

Portu, 1420003 Donostia · Euskal Herria

650 210 339 / 618 094 279 · [email protected]

Gertaera historiko bat? Euskal Estatu nafarraren defen-tsa Amaiurren, 1522an (laster500 urte beteko dira, urtemugazinez ederra).

(Gizonezko) erreferente politiko-rik? Gerry Adams, Antonio Grams-ci.

(Emakumezko) erreferente politi-korik? Rosa Luxemburg, Rosa Parks.

Liburu bat?Joseba Sarrionaindiaren Moroakgara behe-laino artean?, LeonardoPaduraren El hombre que amabalos perros (zinez gomendagarria).

Film bat? Avatar. Novecento.

Abesti bat? Leonard Cohenen The Partisan.Kortaturen Hotel Monbar.

Esaldi gogoangarririk?“Maitagarrien ipuinak ez diraegiazkoak dragoiak existitzendirela azaltzen digutelako baka-rrik, baizik eta garaitu litezkeelaadierazten digutelako”. (G.K. Chesterton)

Elkarrizketa osoa: ww.argia.eus

Bi hitzetan

IMA

NO

LO

TE

GI


TERMOMETROA

ELGOIBARKO Makina ErremintaInstitutuak (IMH) hamargarrenaldiz antolatu zuen urriaren 7an30+10 mintegia. Zenbaki borobilabaliatuz, geldialdia egin eta orainarte prozesuak eman duenaz haus-nartzeko tartea hartu zuten. Gogo-etarako balio izan zuen mahai-ingu-ruaren printza batzuk ekarri dituguhona.

Hedatu baino, dagoenari eutsiHizkuntza Politikarako Sailburuor-detzako Ikerketa eta Koordinazio-rako zuzendari Jorge Jimenezek1991n enpresetan esperientzia pilo-tuak hasi zituztenetik gaur arteemandako pausoak bildu zituen.Azken 18 urteetan 418 enpresakbideratu dituzte euskara planakEusko Jaurlaritzaren diru-laguntzenbidez eta 84.000 langileri eragin dieeuskara plan horiek. Gipuzkoanizan du indar handiena euskararennormalizazioak, 230 enpresak balia-tu baitituzte Jaurlaritzaren lagun-tzak. Bizkaikoak 160 izan dira etaArabakoak 28. 2008-2014 urteenartean maila bateko edo bestekoBikain Euskararen kalitate ziurtagi-ria lortu zuten enpresek 24.000 lan-gile biltzen zituzten.

Gaur egungoari begira, besteakbeste bi albiste eman zituen Jimene-zek. Batetik, aurten, 65 enpresatanegingo dituzte hizkuntza ebaluazio-ak, inoiz baino gehiagotan. Beste-tik, elkargo profesionalei diru-laguntzetarako bidea ireki zaie lehenaldiz eta harrera ona izan du; adibi-

dez EAEko hiru lurraldeetako abo-katuen elkargoek baietza emandute. Bidea egiten bai, baina Jime-nezek berak (ez zen bakarra halakoiritzia zuena) adierazi zuen “emai-tzak batez beste apalegiak” direla.Jakinaren gainean euskararen nor-malizazioan EAEko enpresa gutxibatzuetan baino ez dela eragin,Jimenezen ustez, zabalkundeak ez,baizik eta eraginkortasunak dulehentasuna, alegia, orain artekoemaitzak hobetu, lortutakoa iraun-kortu eta enpresa aitzindariok bes-teen eredu bilakatu.

Lurgune euskaldunak zaindubeharraUEMAk eskatuta, Gaindegiak zen-bait azterlan egin du udalerri eus-kaldunen ezaugarri sozioekonomi-koen egoeraz eta bilakaeraz.Gaindegiako koordinatzaile ImanolEsnaolak lurgune euskaldunetanjarri zuen fokua eta sozioekonomia-ren ezaugarri nagusiak aipatuzituen, euskararen normalizazioaneragin dezaketela kontuan hartuta.Lurgune euskaldunetan industriasektoreak pisua du, tamaina dezen-teko enpresak daude. Aldiz, etorki-zuna goi-mailako formazioa dutenlangileetan eta teknologia mailahandiko industrian dago, eta udale-rri euskaldunak (udalerri txikiak orohar) pattal dabiltza gai horretan.Populazio urrikoak izanik, langabe-ziak eragin zuzena izan dezake etaoso litekeena da, demagun, itxitakoenpresako hamar langileak inguru-

ko herrietara joatea lanera, zeinakerraz asko izan daitezkeen jaioterriabaino dezentez udalerri erdalduna-goak. Horregatik, Esnaolak lurguneeuskaldunetako alor sozioekonomi-koa tentuz zaindu beharra azpima-rratu zuen, gune horietan baitagoeuskaldun potentzial handiena.

Erreminta informatikoak euskara-tuFermin Lazkano IMHko Berrikun-tzarako Tkgune Fabrikazio sarekozuzendariaren ustez, lan munduaeuskalduntzeko prozesua motelduegingo da. Oraindik ez da hala ger-tatu, beste alor batzuekin alderatuz(aisialdia, irakaskuntza, administra-zioa...) berandu hasi garelako lan-tzen. Euskalduntzea bizkortu bainomakalduko duten bi faktore aipatuzituen. Batetik, gogo gabezia, hauda, euskara jakin arren, bai ahozbaita idatziz ere, gaztelaniaz egitendela askotan. Bestetik, lantokianhartu-emanetan diren lau elemen-tuen arteko (langileak, tresnak, lan-kideak eta bezero-hornitzaileak)konbinazioak kalkulatu ditu Lazka-nok. Maizen errepikatzen denharreman mota langilearen eta tres-naren artekoa da. Lazkanoren ustez,datu hori oso garrantzitsua da, izanere, erreminta informatiko gehie-nak ez daude euskaraz, eta beraz,langileak haiekin harremana erdarazizateaz gain, lankideekin eta bezero-ekin izaten den harremanerako hiz-kuntzan eragiten du. Erremintainformatikoak euskaratzea lehenetsi

Zer egin da euskara lan munduan normalizatzeko, eta zer behar da aurrera egiteko? Galderahoriei erantzun nahian, sei eragile bildu ziren mahai-inguruan, urriaren 7an, IMHren

mintegian. Bakoitzak bere talaiatik bere argazkia atera zuen. Balorazio orokorra: gazi-gozoa.

EUSKARA ENPRESAN

Uztaz eta aurrera egitekobehar denaz

| ONINTZA IRURETA AZKUNE |


EUSKARA ENPRESAN - TERMOMETROA

zuen, baita euskaraz dagoena indargehiagoz zabaltzea ere, “badiraenpresa bultzatzaile aurreratuak,baina gehienek ez dakite ezer,www.euskara.euskadi.eus badenikere ez dakite”.

Egiteko dagoena erakusteko,Lanbide Heziketako ikasleei eginda-ko inkesta bateko datua eman zuen:ikasleen 10etik 8 gai da euskarazlanean aritzeko; 10etik 6k euskarazegin nahiko luke lan; 10etik 3 iristendira praktikak euskaraz egitera.

Sustapena bai, arautzea ere baiLau zutabe ditu lan munduaren eus-kalduntze prozesuak Paul BilbaoKontseiluko idazkari nagusiaren iri-tziz: enpresak, langileak, bezeroak,eta erakunde publikoak. Hainbatenpresak euskalduntzean egindakobidea azpimarratu zuen eta nolaegile izatetik eragile izateko saltoaematera doazen. Oraintxe bultzatuberri du Kontseiluak Euskaragileakenpresa batzordea, 13 enpresak osa-tua, guztiak euskalduntzean aitzinda-riak. Haien asmoa beste enpresen-gan eragitea da, eta esate baterako,aurki hornitzaileekin lanean hasteadute asmoa. Langileen alorra jorra-tzeko, sindikatuen parte-hartze akti-boa eskatu zuen, baina jakitun da

gaur egun haien artean dagoen giroakontuan hartuta zaila dela guztiekinbatera lan egitea. Bezeroak ahaldun-tzeaz hitz egin zuen, “zergatik ezdugu bezerook gure boterea baliatu-ko euskalduntze prozesua bultzatze-ko?”. Erakundeei bi funtzio esleituzizkien: sustapena eta arautzea. Bil-baoren ustez, erakunde publikoaksustapenean oinarritu dira eta arau-tzearen bidea esploratzeko dago.Arautzeak emaitza interesgarriakekarri dituela uste du, kontsumitzai-leen dekretua onartuta eta langileenkontratazio irizpideak ezarrita enpre-setako euskara plan kopuruak nabar-men egin zuen gora.

“Zergatik ez lantokian euskaraz?”Mahai-ingurura adibide praktikoaekarri zuen Jon Mugartegi Dano-batGroupeko (Elgoibar) euskarabatzordeburuak. Hainbat langilekeskatutakoari erantzuten saiatu diraenpresan, alegia, euskara lan hiz-kuntza izatea. Hasieran langileen%60-70 ziren elebidunak. MakinaErremintako enpresa honek ekoiz-penaren %90 atzerrian saltzen du,baina hala ere, hauxe langileen gal-dera: “Zergatik ez etxean euska-raz?” Hiru zutabetan oinarritutadago euskalduntze prozesua: hiz-

kuntza irizpideak, hizkuntza eskaki-zunak (lanpostu guztietan), eta eus-kara batzordea. Gaur egun langi-leen %85 inguruk daki euskara etabatzarretan proportzio berean era-biltzen da euskara. Beste kontu batda pasilloetako hizkuntza. 2013koerabilera neurketaren arabera, %40-45. Langile berrien %90etik goraelebidunak dira.

Lanbide Heziketan poliki-polikiMahai-ingurua hasi baino lehen,Laneki Lanbide Heziketa sustatze-ko eta hobetzeko elkartearen ahotik egoeraren laburpen esanguratsuaentzun genuen. Formazio dualak(lanean eta ikasten batera ari dira)euskalduntze prozesuan ez du bide-rik egin; prestakuntza iraunkorreansemaforo gorria dago piztuta, ezbaita aurrera egiten; eta lantokikoprestakuntza da pauso indartsuenakeman diren eremua.

Rikardo Lamadrid Lanekiko pre-sidentea egon zen mahai-inguruan,eta haren iritziz, EAEko LanbideHeziketa eredugarria da munduan,ez da kasualitatea hala izatea, etahorrek euskararen osasunean eragi-na du, hoberako. Hala ere, aitortuzuen hobetzen bai, baina apal gabil-tzala. n

Ezkerretik eskuinera: Jorge Jimenez (HPS), Imanol Esnaola (Gaindegia), Fermin Lazkano (IMH), Paul Bilbao (Kontseilua),Jon Mugartegi (DanobatGroup), Rikardo Lamadrid (Laneki), eta Nerea Azurmendi moderatzailea.

IMH


TERMOMETROA

Zer da justizia berrezartzailea?Ingelesez Restaurative Justice deitzendiogu, eta Nazio Batuen Erakun-dearen definizioaren arabera, deli-tuari ematen zaion erantzun garatuada. Ohiko justiziak edozein legerenhaustura Estatuaren kontrako era-sotzat hartzen du, eta horren arabe-ra zigortzen du, gehienetan espe-txea edo zigor ekonomikoakerabiliz. Justizia berrezartzailea,ordea, beste ikuspuntu batetik abia-tzen da. Delituak pertsonen kontraizaten dira eta biktima horiek dira,nolabait, konponbidea behar dute-nak. Horri erantzuten saiatzen dagure justizia eredua. Kasu batzue-tan ezinezkoa dela badakigu ere,helburu nagusia delituaren aurrekoegoera berreskuratzea izango litza-teke, edo gutxienez, ahalik etagehien hurbiltzea.

Nondik nora iritsi zinen justizia motahori ikertzera?Nire bizitza ez da erraza izan. 14urterekin bakarrik bizi nintzen,15ekin eskola utzi, 16ekin denboral-di laburra eman nuen espetxean eta18rekin ama izan nintzen. Bainagertaera erabakigarriena 24 urtenituenean etorri zitzaidan. Erasobat izan nuen eta itota hiltzear egonnintzen. Azken momentuan eraso-tzaileari ama nintzela esan nion eta

lepoa askatu zidan korrika alde egi-teko. Horrek aldatu zidan bizitza.Biktima bezala inongo konpentsa-ziorik gabe ikusi nuen nire burua.Zuzenbide eskolan izena emannuen eta hor hasi zen nire ibilbideprofesionala.

Proposatzen duzuena berria al da?Ez, ezta pentsatu ere. Historikokimunduko zibilizazio guztiek justiziamodu horretan izan dute indarrean:kalte egiten zuenak, sortutako egoe-ra konpondu behar zuen. Beti dagobiktima bat, eta tradizionalki horiizan da munduko justiziaren erdigu-nea. Duela mila urte normandoekEuropa gehiena konkistatu zuteneta eredu estatala martxan jarrizuten, bide berrezartzailea bazter-tuz. Geroztik, Mendebaldean erabi-li izan den justizia Estatuaren alde-koa izan da.

Justizia berrezartzailearen ber-pizkundea 1974an eman zen Onta-rion, Kanadan, eta geroztik herriaskotan erabili da. Agian kasu eza-gunena Hegoafrikako Egia etaAdiskidetzarako Batzordearenaizan da, baina beste arlo askotan erehorrelako esperientziak martxanjarri dira, eskoletan, lan harremane-tan, delitu larrietan…

Zein izaten da prozedura?Lehenengo hurbilketa biktimarekinizaten da eta bitartekariak galderazuzena egiten dio: “Zer nahi duzu?Zer behar duzu?”. Batzuetan osoeskaera arruntak izaten dira, etxeegokitu bat, bizirauteko dirua edolaguntza psikologikoa. Beste asko-tan, ordea, erantzunak eta azalpe-nak behar dituzte, arrazoiak entzunnahi dituzte eta hor sartzen da guremetodologiaren arlo garrantzitsua,zirkuluak. Parte-hartzaileen adosta-sunarekin bilera indibidualak egitendira eta prozesuaren une garrantzi-tsuena ekintzaile guztien bilkura da.Bertan biktimak, beraien senideaketa lagunak, delitugileak eta bereingurukoak biltzen dira, erraztailebaten gidaritzapean. Horri zirkuluadeitzen diogu, eta bertan, gertatuta-koaz eta haren ondorioez hitz egi-ten dute, inolako mugarik gabe.Azalpenak eta sentimenduak nahas-

Lorenn Walker, Hawaiiko Unibertsitateko doktore estatubatuarra, justizia berrezartzaileanmunduan dagoen aditu nagusienetakoa da. Berriki Donostian egon da ikastaroa ematen.

Justizia mota hori zertan datzan eta gurean nola erabili dezakegun azaldu digu.

Testua eta argazkiak:

| ANDER LEON |

LORENN WALKER

“Gatazkaren existentziaukatzea, laguntasunaedo gorrotoa ukatzeabezain arraroalitzateke. Gatazkak lekuguztietan daude, etahemen ere bai”

«Hemen gizarte kontzientziasendoa dago, haustura soziala

estaltzeko ezinbestekoa»


LORENN WALKER - TERMOMETROA

ten dira, barruan daukatena atera-tzen uztea da helburu nagusia.Batzuetan ondo funtzionatzen du,beste batzuetan ez.

Zergatik batzuetan ez? Zer arazo iza-ten dira normalean? Delitugilea ezezaguna izatea edoihesean egotea izan daiteke arazonagusiena, prozesua ezin baitaitekehasi. Kasu politikoetan, berriz, bik-timarioak egindako mina borrokajustu baten ondorio bezala ikusteaedo inolako damurik ez erakusteaere oztopo da. Askotan, besterikgabe, parte hartu nahi ez izatea.Biktimen aldetik arrazoiak beste

motatakoak izaten dira: delitugilea-rekiko gorrotoa, barkatzeko ezinta-suna sentitzea, gogoratzeko gogo-rik ez izatea edo emaitzari zaionbeldurra, hau da, balizko emaitzapositiborik balego, bere senidearitraizio egiten ari dela sentitzea.Arrazoi guztiak onargarriak irudi-tzen zaizkigu. Batzuetan, prozesuaaurrera eraman ahal izateko antzekopertsonak bilatzen dira, hau da,delitu mota horren beste biktimaedo biktimario batek ordezkatzendu nahi edo ezin duen hori.

Delitu guztiak ez dira berdinak,batzuk arruntagoak eta beste batzuk

larriagoak. Noiz da aplikagarria siste-ma berrezartzaile hori?Edozein kasutan, beti baitago kalte-turen bat. Kasu batzuetan, bestebatzuetan baino askoz errazagoa dakonponbidea bilatzea. Autoa lapur-tu badizute itzultzearekin nahikoaizango da. Arazoak delitu larrietanaurkitzen ditugu, batez ere hilketakasuetan. Horrelakoetan aurrekoegoerara itzultzea ezinezkoa denez,beste bide batzuk aurkitu behardira. Kasu zailak ere badira, pertso-na bera biktima eta delitugileadenean, adibidez torturak jasandituen ETAko kidea edo atentatubatean zauritua suertatu den narko-

“Delituak pertsonen kontra izaten dira eta biktima horiek dira, nolabait, konponbidea behar dutenak. Horri erantzutensaiatzen da gure justizia eredua. Kasu batzuetan zaila den arren, aurreko egoera berreskuratzea da helburu nagusia”.


TERMOMETROA - LORENN WALKER

trafikantea. Kasu posibleak infini-tuak dira, ezin da formula perfektuaaurkitu, baina egoera gehienetanbaliagarriak izango diren irizpideorokor batzuk ezarri daitezke.

Zeintzuk dira irizpide horiek?Lehenengoa borondate ona erakus-tea da. Biktima batek behin esanzuen ezin dela kotxe bat gidatu soi-lik ispiluei begira, aurrean dagoenaez duzu ikusiko eta. Filosofia horibehar da. Atzekoa ez da ahaztubehar, noski, baina helburuahemendik aurrerako bizitza erraza-goa eta zoriontsuagoa izatea da.Beste irizpide bat errespetua da.Errespetuari edozeinek ondo eran-tzungo dio eta asko erraztuko dukomunikazioa. Horrek ez du esannahi elkarrizketa atsegina izan behardenik, ezta partaideak lagun egingodirenik ere, baina bestearen jarreraulertzeko prestutasuna eduki beharda. Ezin da ahaztu, hala ere, biktimadela protagonista nagusia eta proze-su horretatik ondoen atera behardena. Horrek ez du esan nahi deli-tugilea zanpatu behar denik, ez dabehintzat hori gure helburua.

Euskal Herriko gatazkaren amaieranhorrelakorik posible ikusten al duzu?Sistema hau edozein gatazkarenaurrean da baliagarria. Nik ez dutespetxe politikan sinesten. Ez dutesan nahi desagertu behar direnik.Badago jende mota bat, arrisku-tsuenak, mota bateko edo bestekoisolamendua behar dutenak, ezin

dira herritarren artean bizi. Horre-lako pertsonentzat bai behar delakartzela, baina kasu gehienetan ez.

Baina hemen “gatazka” ukatzendutenak badaude…Hori laguntasuna edo gorrotoaukatzea bezain arraroa litzateke.Gatazka giza harremanen besteatal bat da, eta ez garrantzi gutxie-na duena. Gatazkak leku guztietandaude, eta hemen ere bai. Horionartzea konponbiderako ezinbes-teko urratsa da.

Barkamena eskatzea edo lortzeaezinbestekotzat jotzen duzu?Fred Luskinek liburu ederra idatzizuen, Forgive for good (2002), eta horbarkamena bizitzaren trebetasunabezala aurkezten da, jende guztiakez daukana. Horrez gain, barkatze-ko gaitasuna estresa gutxitzeko tres-na dela aipatzen du. Ni ere iritzihorretakoa naiz, baina pentsamen-du hau ezin diot inori inposatu.Barkamena ez da justizia berrezar-tzailearen helburua, hemendikaurrerako bizitzaren hobekuntza

baizik. Horretan ez da ezinbestekoaez barkamena eskatzea ezta emateaere, baina egia da barkamenareneskaerak asko errazten duela bidea.

Bake prozesua ez atzera ez aurreradago une honetan, tartean biktimenauzia ere badago. Justizia berrezar-tzailean lanean ari al da inor hemen? Bai, zertxobait bai. Inguru honetanjustizia berrezartzailean hainbataditu daude jurista eta kriminologo-en artean, besteak beste Idoia Igar-tua, Alberto Olalde eta GemmaVarona. Testuinguru berriak askolagun dezake, izan ere, ETAkborroka armatuari uko egin izanapausu garrantzitsua da, eta agianoraingoan ez dira egongo bestegarai batzuetako arazo eta oztopo-ak. Langraitz Bidea da egitasmonagusietako bat eta hor zirkuluakbeharrean bikotekako elkarrizketakantolatzen ari dira. Ez ditut kasuguztiak ezagutzen, baina esan dida-tenez oso balorazio positiboak aridira egiten bertan parte hartutakogehienak.

Eta zuk nola ikusten duzu?Hona etorri baino lehen Rwandaneta Serbian ibilitakoa naiz. Besteurte batzuetan Korean, Vietnamenedo Nepalen. Horiekin konparatu-ta, nik ez dut uste hemengo arazoakonponezina denik. Are gehiago,arazo sozialak ez du aparteko zail-tasunik. Hemengo gizartearen bizikalitatea ona da, Eusko Jaurlaritzakbaliabideak ditu eta prest azaldu dahutsunea betetzeko. Horretaz gain,sare sozial eta familiar sendoakikusi ditut, hau da, biktimak etabiktimarioak ez dira geratuko gizar-te laguntzarik gabe, familiak etaingurukoak arduratzen baitira.Begira, gaur, Donostian paseatzenari nintzela ume batek bizikletare-kin istripu txikia izan du. Lasterbospasei pertsona laguntzera hur-bildu dira, altxatu dute, bizikletabidetik kendu eta berarekin egondira gurasoak etorri arte. Hori tokiaskotan ezinezkoa da, norbera beregauzez arduratzen da eta ume batukitzeak salaketa ekar dezake.Hemen, nolabait, gizarte kontzien-tzia sendoa dago, eta hori gizartehaustura estaltzeko ezinbestekoaizango da. n

“Nik ez dut espetxepolitikan sinesten.Badaude pertsonakisolamendua behardutenak, baina kasugehienetan ez”

“Ezin da ahaztu biktima dela prozesu horretatik ondoen atera behar dena, bainahorrek ez du esan nahi delitugilea zanpatu behar denik”.


EUSKARA ALBISTEAK - TERMOMETROA| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

VW AUTOMOBILEN enpresa alemaniar erraldoiak 11milioi kotxeren gas kutsagarrien isuriekin egindakoiruzurrak mundu osoa harri eta zur utzi du. 50.000milioi euroko kostua izan dezake, baina komeni dairuzur horren funtsera joatea, errotik azaleratu ahalizateko. Azken batean, kapitalismo basatiaren prakti-kak eraman dute horretara. Modu berean, ondo lego-ke izango dituen ondorioak ere aztertzea, kapitalis-moak sortutako egoera horri, beti bezala, langileakegin beharko baitio aurre.

Hala da. Multinazional alemaniarrak horrela jardunbadu, izan da bertako exekutiboek diru-kontuen emai-tza ahalik eta gehien loditzeko grina dutelako, bestemultinazional gehienetan bezalaxe. Zigorrik ez zutelaizango uste zuten, eta Europar Batasunaren ingurumenarau guztiak hautsi dituzte, kontsumitzaileei iseka egi-nez. Etekinak zenbat eta gehiago izan, akzionistek dibi-dendu gehiago jasoko dituzte eta exekutibo horiek sari-tuko dituzte bonu eta fortuna handiekin.Kapitalismoaren gidaliburuko praktikak dira horiek.

Praktika mafioso horien ondorioak produktuak

egiten diren tokietako langileek ordaintzen dituzte.VWeko presidenteak jadanik abisua eman du: aurrei-kusitako inbertsio guztiak berraztertu eta “behar-beharrezkoak” ez direnak bertan behera utzi edoatzeratuko dituzte. Esperantzari zirrikiturik ez uzteko,honakoa ere esan du Alemaniako egoitza nagusianzeuden 20.000 langileen aurrean: “Hau mingarriaizango da”. Noski, mingarria langile alemaniarrentzat,baita poloniar, espainiar, katalan eta euskaldunentzatere, Iruñeko Landabenen lanean aritzen direnentzatalegia. Espainiako Estatuan 4.300 milioi eurokoinbertsioa zegoen aurreikusita –horietako 3.500 Seatmarkako lantegian–; bada ikusi beharko da zertangeratzen diren eta zer ondorio dauden Nafarroan.

Halako ezaugarriak dituen iruzur eta maulak alarmaguztiak piztu beharko lituzke Europar Batasunean–zerbait esan beharko du ingurumen ikuskaritzaridagokionez–, Alemaniako Gobernuan eta VW multi-nazionalean bertan. Kapitalismoa, ordea, boterea da.

Juan Mari Arregi

Volkswagenen iruzurra kapitalismoak ekarri du

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

BaheaKepa Altonagak Berrian esanakberak idatzitako Back to Leizarragaliburua ahotan hartuta:

NAFARROAKO UNIBERTSITATEPublikoko ikasleek, langileek etahaien senideek unibertsitatean ber-tan euskara ikasteko aukera izangodute aurten ere, bertako ikasleakbihurtuko baitira irakasle.

Aurtengoa ez da lehenengo ikas-turtea izango, 2013an hasi zenNUPeko euskara taldea eskolakematen. Unibertsitateko ikasleak ira-kasle bihurtzen dira eta ez dituzteeskolak kobratzen. Euskararen eza-gutza eta erabilera mailak kezkatutajarri zuten egitasmoa martxan. Esko-la ordu arruntez gain mintzaprakti-karako aukera ere izango da. Zeroeta lehen mailak eskainiko dituzte.

“Prosa da nire kezka. Zuk prosa horre-tarako tresna egokirik ez baduzu...igual errakitiko asko esatea izan daite-ke kasu batzuetan, baina prosa horre-kin eremu oso mugatua edukiko duzu.Liburuan esaten dut euskara erraza-ren urmaelean plisti-plasta gabiltzalaaskotan. Gauza batzuetara iritsikogara, baina beste askotan gure posi-bilitateetatik kanpo geldituko gara, ezbakarrik zehaztasun faltaz, baita sotil-tasun, ñabardura eta enfasi faltaz ere.Ingelesez, badira proposito ezberdine-ko hizkuntzak: hegaldi domestikoakegitekoak eta hegaldi transozeanikoakegitekoak. Hegaldi domestikoetarako,daukagunarekin nahikoa da beharba-da, baina altuera pixkatxo bat hartunahi duzunean, normalean erabiltzendugun eredua eskas gelditzen da,ñabarduretarako aukerarik gabe.Ahalegin horretan ibili den edonorkonturatzen da horretaz”.

Euskara eskolakdoan NUPen

NU

PEK

OE

. T. EPERRA IKASTOLAK, urtero bezala,

Zuberoako ikastolen alde dirua bil-tzeko bertako produktuen bi otarrejarriko ditu salgai (Ikaskoli webgu-nean). Irati otarreak 51 euro balioditu eta Ahüzki otarreak 39. Zube-roako ardi gazta, eztia eta patea dirasaskian, besteak beste. Ikastolarengastuen %5 estaltzea espero dute.Gurasoek funtzionamenduaren%30 finantzatzen dute, administra-zioak %20, eta gizarte eragileenbidez erdia lortzen dute.

Nafarroako hegoaldean euskaradiruz laguntzeko ekimena ere urria-ren 21ean hasiko da. Ikastolen Elkar-teak, AEK-k, Zazpiak Batek eta Sor-tzenek abiatuko dute eta jasotakodiruaren %25 Nafarroako eremu ezeuskalduneko egitasmoetarako balia-tuko da. Saskiak 50 euro balioko ditueta Nafarroako produktuez osatuta-koa izango da. Iaz 300.000 euro lortuzituzten euskalgintzarako.

Bertako produktuakeuskararen alde


TERMOMETROA - NET HURBIL

Boliviako Gobernuak zabaldutako argazkian,AEBen negozio arduraduna abuztuan EvoMoralesekin bilduta. AEBek ez daukateenbaxadorerik Bolivian 2008an MoralesekPhilip Goldberg persona non grata izendatuzuenetik. Goldberg enbaxadoreak, antza,jarraitu zuen bere aurretik David L. Greenleekegindako azpijokoekin. The Wikileaks Filesliburuak eragin zalapartaren erdian, HegoAmerikako atala idatzi duten Dan Beetoneketa Alexander Mainek fite adierazi dutekableetan inon ez dela ageri AEBek planifika-tu zutenik Evo Morales hiltzea. Egia, diploma-tiko yankiek soilik diote hori gertatzen dene-rako prest egon behar dutela. Hitz egitekomanera bihurria. Liburuan luze-zabal aztertudituzte Venezuelan Chaves eta Madurorenkontra, Ekuadorren Correa izorratzeko etaHego Amerika osoan egindako lan zikinak,AEBetako diplomatikoek mezuetan aitortuakinork inoiz ikusiko ez zituelakoan.

HEROIAK DIRA WIKILEAKSEKOAK”,idatzi du John Pilger kazetari aus-traliarrak, gorazarre eginez 2012tikEkuadorren Londresko enbaxadanpreso bizi den Julian Assangeri.

Edozein herritarrek bezalagehiegizko albiste deigarriren arteanitotzear bizi den kazetariak errefe-rentziak behar izaten ditu garbibereizteko manipulaziozko propa-ganda eta ikerketako kazetaritza.John Pilger edo Noam Chomskykbermatzen dutela jakitean, Wiki-Leaks fidagarria dela ulertzen dugueta hori asko da garaiotan.

Idatzi du Pilgerrek “The Revolutio-nary Act Of Telling The Truth” artiku-luan: “Garai ilunak hauek, zeinetangezurraren propagandak astintzenbaititu gure bizitzak. Badirudi errea-litate politikoa pribatizatu dutela etaengainua legitimatu. Informazioa-ren aroa hedabide nagusien aroa da.Dena hedabideen bidez, politika,zentsura, gerra, soldata, aisialdia…klitxe eta gezur sorta surrealistabat”.

Eta aurrerago: “George Orwe-llek esan zuen: ‘Gezur unibertsala-ren garaietan, egia esatea ekintzairaultzailea da’. (…) Benetako disi-denteak exotikoak dira gaur; bainaez dira gaur baino beharrezkoagoakizan inoiz. The WikiLeaks Files libu-rua da bere benetako izaera ezkuta-tzen duen faxismoarentzako anti-

dotoa. Liburu iraultzailea da, hainzuzen WikiLeaks bera iraultzaileadelako, Orwellek esaten zuenmoduan”.

Gobernuen informazio sekre-tuak herritarrei zabaltzea helburuduen WikiLeaksek jauzi bereziaegin zuen 2010ean, prentsari zabal-durik AEBen Atzerri Ministeritzaktop-secret katalogatutzat gorderikzeuzkan 251.287 mezu –cable dei-tuak diplomatikoen hizkeran, hortikCablegate, aspaldi Richard Nixonboteretik kanporatu zuen Watergateeskandalua oroitaraziz–.

Cablegatek munduaren begienaurrean erakutsi zuen benetan zerpentsatzen duten AEBetako aginta-riek planetako beste liderrez, etsaiezbezala lagunez, izan diktadore alademokraziaz hautatu. Tartean aza-lera atera zituen AEBk munduosoan zehar planifikatu eta burutu-tako ekintza klandestinoak, gizaeskubideen urraketak ere bai.

Orain Verso argitaletxe ingelesakplazaratu du The WikiLeaks Files:The World According to US Empirel iburua, 251.287 mezu sekretuhoriez zenbait adituk egindako ana-lisiekin. Hitzaurrea Julian Assangekberak idatzi du.

Argitaletxearen hitzetan, “libu-ruak jorratzen du nola esku hartzenduten AEBek beste nazioen agen-detan: inperialismo mota berri bat

da hainbat taktikatan oinarritua,hasi torturetatik eta ekintza milita-rretara, tartean direla merkataritzaitunak eta soft power (botere leuna),beti ere munduan eragina handitunahia. Liburuak erakusten duAEBko komertzioaren sustapeneangobernuak eta korporazio handiekdaukaten lotura”.

Godfather-ek Evo ikusi nahi du The WikiLeaks Files-en kapitulu batAlexander Main eta Dan Beetonekidatzi dute. Centre of Economicand Policy Research institutuko biikerlariok analizatu dute filtratutakodokumentuetan ageri dena AEBeneta Hego Amerikako gobernuenarteko harremanez.

Mainek eta Beetonek beraieklaburbildu dute beren atala The Jaco-bin aldizkarian: “US diplomatic cablesreveal a coordinated assault against LatinAmerica’s left-wing governments”. Ale-gia, AEBetako diplomaziaren doku-mentuek erakusten dute LatinoAmerikako gobernu ezkertiarrenkontrako eraso koordinatua.

Alderatu dute Greziarrei gerta-tuarekin. Erreferendumean ezezkoaeman ziotenean Troikak ezarritakoerreskateari, Europako Banku Zen-tralak blokatu zituen Greziako ban-kuak eta presio bortitz horrekinEuropako agintariek zaborretarabota zuten greziarrek demokratiko-

Plazaratu berri da The WikiLeaks Files: The WorldAccording to the Us Empire liburua (WikiLeaks artxiboak:

Mundua AEBen inperioaren arabera). Bertan alorezberdinetako adituek analizatu dituzte Cablegate izenekodatu sailak, AEBetako Atzerri Ministerioaren komunikazio

sekretuak 2010eko azaroan WikiLeaksek argitaratuak.

Mundua Inperioarenarabera: WikiLeaksek

erakutsi diguna

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

ki erabakitakoa, hauek agenda neo-liberalaren azpira makurraraziz.

“Aurreko hamabost urteetan–diote Main eta Beetonek– neolibe-ralismoaren kontrako antzekoborroka zabaldu da Amerika osoan.Nahiz eta hasieran Washingtonekplaneatu zuen disidentzia oro ito-tzea, Grezian erabili direnak bainoare taktika bortitzagoekin, LatinoAmerikak neurri handi batean lortudu aurre egitea agenda neoliberalari.Borroka epiko bat izan da, pixkana-ka argitara ateratzen ari dena Wiki-Leaksek zabaldutako AEBen kablediplomatikoen azterketari esker”.

1980ko hamarkadan neoliberalis-moak ondo irmotua zirudien Lati-no Amerika osoan. Aurretik estatukolpe odoltsuek diktadura bortitzak

ezarriak zituzten Argentinan, Uru-guain, Txilen... langileen egiturakzanpatu eta Chicago boysen formulaekonomikoak nagusi arazteko.

Baina 1999tik 2008ra bitarteanezkerreko hautagaiek irabazi zituz-ten hauteskundeak Venezuela, Bra-sil, Argentina, Uruguay, Bolivia,Honduras, Ekuador, Nikaragua, etaParaguain. WikiLeaksek filtratutakomezuek erakusten dute yankiekhoriek desestabilizatzeko egunezegun egiten zutena.

Adibide argigarria da Evo Mora-les zepoan harrapatzeko egindakoahalegina. 2005eko abenduan irabazizituen lehendakaritzako hauteskun-deak eta urtarrilaren 3an, karguahartu aurretik, AEBetako enbaxado-re David L. Greenleek bisitatu zuen.

Bilera honela laburbildu duteMain eta Beeton akademikoek:“Enbaxadorea berehala joan zenmamira. AEBek kontrolatzen zituz-tenez Boliviari laguntzeko hitzar-men multilateralak, horrek makurarazi behar zuen Moralesen gober-nua. The Godfather filmeko eszenabaten antzekoa izango zen”.

Izan ere enbaxadorearen aktafiltratuak dio: “Enbaxadoreak azal-du dio AEBen laguntza funtsezkoaduela Boliviak nazioartetik eskuratubeharra daukan finantzazko lagun-tza lortzeko, esaterako IDB Nazio-arteko Garapen Bankuarena, Mun-duko Bankuarena eta NazioartekoDiru Funtsarena. ‘IDBarekin zer-bait nahi duzunean, pentsa ezazuAEBekin ari zarela’ esan dio enba-xadoreak. ‘Hau ez da mehatxu bat,errealitate soila da besterik gabe’esan dio”.

Hala ere Moralesek eutsi eginzion bere programari. Eta dirubidezko presioa aski ez zenez,AEBak hasi ziren konspiratzen zen-bait eskualdetako agintari lokalekin.“Gas hodi batzuk lehertzen baditu-zue kasu egingo dizue gobernuak”diotse enbaxadoreak.

2008ko udako komunikaziobatek dio: “[AEBk] prest egonbehar dugu Moralesen kontrakokolpe edo atentatu bat gertatzenbaldin bada ere”. Zorionez ez zengauzatu: Moralesek aurretik kanpo-ra bidalia zuen enbaxadorea.

Ikertzaileen azken deia: “Filtratu-tako kableetan oraindik bada askoaztertzeko AEBen diplomaziaz.Tamalez, kableen argitaratzeak sortuzirrara pasatutakoan, akademikogutxi hurbildu da horietara”. n

ARANTZA QUIROGAREN hitzakez ziren oharkabean pasatu urria-ren 2an Eusko LegebiltzarreanEH Bildurekin ere akordioetaraheldu behar zela iragarri zuenean.Hizkuntza eta proposamenberriak zer ekarriko zuten ikusminhandia zabaldu zen eta Quirogakez zuen huts egin: Askatasun etaBizikidetza Lan Taldea sortzeaGasteizko Legebiltzarrean, behin-goz ETArik gabeko egoerari bene-tan erantzungo liokeena, berbetankatramilatu barik, EH Bildurekinnormaltasunez hitz egitea akor-dioetara iristeraino…

Euskal gizartea gatazkaz geroeta ahaztuago dagoela diote ETA-ren jarduera armatuaren amaieraeta normalizazio politikoa identifi-katzen dutenek. Quiroga afera gisaezagutuko den honek erabatgezurtatzen du normalizazio hori:bake prozesua eraikitzeko zirrikituberri bat zabaltzeak lurrikara–gutxienez mediatikoa– txiki batekarri du euskal gizartera.Guztiz berria zen EAEkoPPren eta Quirogaren doi-nua; zaharrak berri eta etsi-garri Genovako erantzunaizan da, baina ezin engaina,ezustekorik ere ez du ekarri. Urria-ren 6tik 7ra atzera egitera behartuzuen Quiroga.

Galdera airean da: sinesgarriada Genovak tutik ez zekielaEAEko PPko zuzendaritzak aur-keztu behar zuenaz? Ez. PPrengisako alderdi baten ibilbide histo-rikoari begiratuta, ez da bateresinesgarria. Beste kontu bat da tar-tean zer gertatu den, batez ereArabako PPk Quirogaren aurkahala jo dezan. Abenduaren 20koEspainiako hauteskunde oroko-rren eragina hor da, PPren barru-ko desadostasunak ere begi bista-

koak dira eta Arabako PPren mai-lukada ere bai. Azken finean, ara-barrengatik ez balitz, PP ezer gutxilitzateke EAEn eta, oro har, HegoEuskal Herrian.

Quirogaren etorkizuna kolokanegon liteke EAEko PPko lehenda-kari gisa. Hala bada, nork ordezka-tuko du? Gipuzkoar eta bizkaita-rren aliantzak eraman zuenQuiroga lehendakaritzara, bainahonek ordu arteko Iñaki Oyarza-bal arabarra EAEko idazkari nagu-si kargutik kendu zuenetik, Araba-ko PPk gertutik kontrolatzen duQuiroga. Espainiako osasunministro Alfonso Alonso araba-rrak eman dio kokotekoa oraingo-an eta Maroto abizeneko bestearabar batek akaso bueltako nora-bidean hartu beharko du Madril-dik Gasteizerantz, kaioaren nora-bidea Genovako haizearekin batbideratzeko.

Edozein modutan, badirudizerbait aldatzen ari dela PPren

kobazuloan –sikiera barren-barre-nean– eta jasotako aginte-kolpea-ren ondoren, Quirogak berak txio-katutako mezu batek biltzen duborondate hori: “Mozio honenespiritua helduko da. Modu ego-kian heldu ere, eta izango du bereunea. Ez da hau”.

MIREN ZABALETA, Sonia Jacintoeta Arkaitz Rodriguez kalean dirajada, sei urteko espetxe zigorraosorik bete ondoren, zer eta ETA-ren jarduera armatuaren amaierabideratzen laguntzeagatik. Arnal-do Otegi eta Rafa Diez espetxean

dira oraindik, datorren apirileraarte lehena eta 2017ko irailera artebigarrena.

Dena da ETA sarean harrapa-tuak beste dozenaka lagun ereespetxeratuak izateko arriskuandira datozen hilabeteetan. Urria-ren 19an hasiko da Askapenakobost kideren aurkako epaiketa.Venezuela, Bolivia, Palestina edoKurdistanera nazioarteko briga-dak antolatzea ETAk agintzen eizien, Europan zehar bidaiak egiteaere bai, berdin munduko forosozialetara joatea... Sei urtekoespetxe eskaera Euskal Herrian,Frantzian edo Espainian bestehainbat taldek egiten duten ber-dintsua egiteagatik.

Azaroan, halaber, Batasuna,EHAK eta ANVko kide izateaga-tik 35 lagunen aurkako epaiketaegingo da Segurakoa moduan eza-gutzen den auzian. Aipatu erakun-detakoak zirenez, etakide zirenAuzitegi Nazionalaren arabera.

Batasunako beste sei lagunihiru urteko espetxe zigorrajarri zien Auzitegi Naziona-lak honen bikia den 35/02sumarioan epaiatuak izanondoren. Eta oraindik Esta-

tuak bete gabe du auzi bereanagindutako 100 Herriko Tabernenkonfiskazioa. Gero etorriko dira,Ekin, Herrira edo presoen aboka-tuen aurkako epaiketen txanda,besteren artean.

Egungoa da Estatuaren legezkobiolentzia hau, ez iraganekoa.Edo ez ote daude zanpatuak Otegieta Diezen eskubideak une hone-tan bertan? Ez ote dute ezer gehia-go esateko euskal instituzioek?Edo esan behar da justizia laneanutzi behar dela eta jakingo dutelazer egiten duten? Nork begiratzendu bestaldera orain? n

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona

TERMOMETROA - MALTZAGATIK


Nork begiratzen du bestaldera orain?

Quiroga: “Mozio honen espirituahelduko da. Modu egokian heldu ere,eta izango du bere unea. Ez da hau”

ARGIAn gure gaiak dira gure baloreak, ARGIAkideak gure oinarria

ARGIA komunitatea osatzen dugun guztion GUNEA da honakoa. Bertan, harpidedunek zein Piztu Ezazu Argiaren bitartez ekarpen ekonomikoa egin duzuen lagunek, ARGIAren baloreekin bat egiten duten produktu eta zerbitzuen ZOZKETAN parte hartzeko aukera duzue.

HURRENGO HILABETETARAKO PROPOSAMENABalore hauen inguruan lan egiten duten eragile eta mugimenduen lanaren erakusleiho izango da, printzipio horiekin bat egiten duten material eta zerbitzuen berri eman eta zozketatzeko aukera egongo delarik.

URRIKO SARIAKBitartean, ARGIAkideoi zuen babesa eskertzen jarraitzeko, aurten kaleratu ditugun produktuen zozketan parte hartzera gonbidatu nahi zaitugu:

PARTE HARTZEKO 943 371 545

[email protected] www.argia.eus/gunea

Bizi Baratzea liburua5 opari

Europako herrien mapa5 opari

Argia kamiseta5 opari

IRAILEKO SARITUAKBIZI BARATZEA LIBURUA

MAITANE IZAGIRRE ZUBIMENDI (GASTEIZ)OSTOLAZA UDAL LIBURUTEGIA (DEBA)

XABI TERREROS GARTZIA (IRUÑEA)PILI IKAZURIAGA MUNIATEGI (LEIOA)

ASIER ALVAREZ DE EULATE MUJIKA (ORDIZIA)

EUROPAKO HERRIEN MAPAIÑAKI AURREKOETXEA ARKOTXA (GERNIKA-LUMO)

IORITZ IGLESIAS URKIA (GASTEIZ)JON GOTI MENDIOLA (USANSOLO)

JONE SANTAMARIA AZPIRI (DONOSTIA)IRUNE ITURBE ARRIOLA (ARETXABALETA)

ARGIAKO KAMIXETAGERARDO MENDIZABAL AIZPURU (HONDARRIBIA)

RAFAEL LARRAÑAGA ALBIZU (AZPEITIA)INAXIO AGIRIANO BERGARETXE (DONOSTIA)

LEIRE NARBAIZA ARIZMENDI (EIBAR)JOSU ALDAMA LARENA (ZUIA)

Gure kultura iraultzen ari den liburua“Nik ere uste dut etorkizun hobea ez dela etorriko lehenbizi hartu eta gero emanda; eta gure auzolaneko ohiturak iraun dezan, komeni zaigula eman-hartuetan gehiago aritzea. Ni ere jakobito bihurtu ote naiz?”

Mikel Irizar, GFAko Hizkuntza Berdintasunerako zuzendaria

“Baratzea bizitzea izan daiteke guk geuk gauzatu zapalkuntza batzuei buelta emateko modua, baiki. Baratzetik kanpo ikasi ditugun beste alternatiba batzuen barruan txertatzerik ba ote dugun nuke gaur galdera: bizi ote dezakegun berri”

Danele Sarriugarte, idazlea

“Jakoba, konbentzitu egin nauzu. Liburuan esaten duzun bezala, baratzeak, lagunak bezala, denbora behar du, ez gehiegi, baina etengabe”

Mikel Garaizabal, enologoa

3. argitaraldia

23 € 19,50 €harpideentzat

Eskaerak: 943 371 545

www.argia.eus/[email protected]

“HEMEN EZ DAGO BAKE PROZESURIK” - Argia · Potens liburua, Txalaparta etxearen eskutik: aluen...

Documents

Transcript of “HEMEN EZ DAGO BAKE PROZESURIK” - Argia · Potens liburua, Txalaparta etxearen eskutik: aluen...