Andeak

Iñigo Etxebarria, Leire Alberdi, Unai Olaso

Andeak Venezuelatik Patagoniaraino hedatzen den mendilerroa da, Hego Amerika osoa zeharkatuz.Argentina,Txile,Peru,Bolivia, Ekuador, Kolonbia eta Venezuelan zehar hedatzen da. Eta munduko mendilorrorik luzeena da.

KOKAPENA

PLAKA KONBERGENTEA● Bi plaka elkartzean bat bestearen azpian hondoratzen da ( dentsitate handienekoa). Elkartzen

diren plaka moten arabera egitura mota desberinak sortuko dira.● Plaken arteko talka hauek ozeano-kontinente, ozeano-ozeano eta kontinente-kontinenete izan

daitezke. Ozeaniko-kontinente hauetan fosa bat eta mendilerro bat sortzen da (Andeak). Kasu honetan Hego Ameriketako plaka azpian, Cocos, Nazka eta Antartikako plakak sartzen dira, munduko mendilerro luzeena sortuz.

AKTIBITATE SISMIKO ETA BOLKANIKOAK● Andeetan, lau zona bolkaniko daude, Iparraldeko zona(Kolombia eta

Ekuador), Zona zentrala (Argentina, Bolivia, Chila eta Peru), Hegoaldeko zona(Argentina eta Chile) eta zona Australa(Argentina eta Chile).

● Andeetan, sumendi asko daudenez, laugarren posizioan daude mundu mailan

● Aktibitate sismikoak gehienbat Txile eta Peruko kostaldeetan gertatzen dira.1960.urtean Andeen hegoaldean, Valdivian, Richter eskalan 9,5 gradutara iritsi zen, 5.000 pertsona hil eta 2.000.000 pertsonak beraien etxea galdu zuten.

● Sakonera gutxiagoko lurrikarak mendebaldean gertatzen dira eta ekialdean sakonagoak direnak.

FENOMENO GEOLOGIKO HORRI AURRE EGITEKO NEURRIAK

● Ez dago lurrikarak aurreikusteko eredu zientifiko fidagarririk .● Zer egin daiteke?

○ Egin daitekeen hurbilketa bakarra estatistika erabiliz egiten dena da. Lurralde bakoitzaren erregistro sismikoak aztertuz jakin dezakegu zenbat urtetik behin gertatuko den eskala konkretuko lurrikara bat ingurune zehatz batean.

○ Baita ere lurrikara simulazioak egitea komenigarria izaten da horrela bizitza ugari salbatu daitezke.● Nola ekidin:

○ Etxeak eraikitzeko materialak sendoak izan behar dute; baina aldi berean, pixka bat flexibleak. Horrela lurrikarak daudenean, eteak ez lirateke hautsiko edo eroriko, balantzeatu baizik.

Adibideak:

ETORKIZUNARI BEGIRA Andeak Hego Amerikako kontinenteen azpian sortu ziren, orain dela 120 milioi urte gutxi gorabehera.Leku batzuetan, ozeanoaren ondoan forma horizontala sortzen da marruskadura handiarekin. Horregatik dira mendilerroak altuak. Horizontalki barneratu ziren lurrak berriro inklinatzen dira. Prozezu hau 5-10 milioi urtero gertatzen da. Hainbat zientzialarik diotenez, 120 millio urte barru Andeetako mendilerroa desagertu egingo da. Honen arrazoiak errazak dira, hasteko, Andeak azken 6 milioi urteetan, aldatzen joan dira, mugitzen. Mendilerroaren sustraiak lurrazala baino askoz ere azpiago dauede, eta zoritxarrez, hainbat erreakzioren ondorioz, sutrai horiek desagertzen hari dira.