PLAN ESPECIAL DE EMERGENCIA ANTE EL

RIESGO DE ACCIDENTES EN EL TRANSPORTE

DE MERCANCÍAS PELIGROSAS POR

CARRETERA Y FERROCARRIL DE LA

COMUNIDAD AUTÓNOMA DEL PAÍS VASCO

HERRIZAINGO SAILADEPARTAMENTO DE INTERIOR EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKOERREPIDEEZ ETA TRENBIDEEZ SALEROSGAIARRISKUTSUAK GARRAIATZEAK DAKARREN

ARRISKUA DELA-ETA SORDAITEZKEEN LARRIALDIEI AURRE

EGITEKO PLAN BEREZIA

HERRIZAINGO SAILA DEPARTAMENTO DE INTERIOR

EUSK

AL

AU

TON

OM

IA E

RK

IDEG

OK

O E

RR

EPID

EEZ

ETA

TR

ENB

IDEE

Z S

ALE

RO

SGA

I AR

RIS

KU

TSU

AK

GA

RR

AIA

TZEA

K D

AK

AR

REN

AR

RIS

KU

A D

ELA

-ETA

SO

R D

AIT

EZK

EEN

LA

RR

IALD

IEI A

UR

RE

EGIT

EKO

PLA

N B

EREZ

IAPL

AN E

SPEC

IAL

DE

EMER

GEN

CIA

AN

TE E

L R

IESG

O D

E AC

CID

ENTE

S EN

EL

TRAN

SPO

RTE

DE

MER

CAN

CÍA

S PE

LIG

RO

SAS

POR

CAR

RET

ERA

Y FE

RR

OC

ARR

IL D

E LA

CO

MU

NID

AD A

UTÓ

NO

MA

DEL

PAÍ

S VA

SCO

Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia

Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco

SALNEURRIA: 6,00 €

9 788445 717936

ISBN 84-457-1793-6

Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia

Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco

9788445717936

ISBN 84-457-1793-6

P.V.P.: 6,00 €

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKOERREPIDEEZ ETA TRENBIDEEZ SALEROSGAI ARRISKUTSUAKGARRAIATZEAK DAKARREN

ARRISKUA DELA-ETA SOR DAITEZKEEN LARRIALDIEI AURRE

EGITEKO PLAN BEREZIA

HERRIZAINGO SAILA DEPARTAMENTO DE INTERIOR

Vitoria-Gasteiz, 2002

Argitaraldia: 1.a, 2001eko azaroaBerrinprimatzea: 1.a, 2002ko iraila

Ale kopurua: 6000 ale

© Euskal Autonomia Erkidegoko AdministrazioaHerrizaingo Saila

Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaDonostia-San Sebastián, 1 – 01010 Vitoria-Gasteiz

Internet: www.euskadi.net

Fotokonposizioa: Artes Gráficas ELKAR, S. Coop.

Inprimaketa: Artes Gráficas ELKAR, S. Coop.

ISBN: 84-457-1793-6

D.L.: BI-2003-02

10/2001 EBAZPENA, abuztuaren 1ekoa, Jaurlaritzaren Idazkaritza-ko eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarakozuzendariarena, Euskal Autonomia Erkidegokoerrepideez eta trenbideez salerosgai arrisku-tsuak garraiatzeak dakarren arriskua dela-etasor daitezkeen larrialdiei aurre egiteko Plan Be-rezia onartzen duen Jaurlaritzaren Kontseilua-ren Erabakia argitaratzea xedatzen duena.

Jaurlaritzaren Kontseiluak 2001eko uztailaren 30ean egindako bilku-ran, Herrizaingo sailburuaren proposamenez, Euskal Autonomia Erkide-goko errepideez eta trenbideez salerosgai arriskutsuak garraiatzeak da-karren arriskua dela-eta sor daitezkeen larrialdiei aurre egiteko Plan Be-rezia onartzen duen Erabakia hartu zuen; ondorioz, erabakiak beharduen zabalkundea emateko, honakoa

EBATZI DUT:

Artikulu bakarra. Euskal Autonomia Erkidegoko errepideez eta trenbi-deez salerosgai arriskutsuak garraiatzeak dakarren arriskua dela-eta sordaitezkeen larrialdiei aurre egiteko Plan Berezia onartzea. Plana ebaz-pen honen eranskinean agertzen da.

Vitoria-Gasteiz, 2001eko abuztuaren 1a.Jaurlaritzaren Idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko

Harremanetarako zuzendaria,JOSE LUIS ERREKATXO LABANDIBAR.

7

AURKIBIDEA

1. PLANAREN HELBURUA............................................................................................9

1.1. Lege esparrua ..........................................................................................10

2. ERREPIDEZ ETA TRENBIDEZ GARRAIATURIKO SALEROSGAI ARRISKUTSUEN JOAN-ETORRIARI BURUZKO AZTERKETA..............................13

2.1. Errepidez garraiatutakoa ..........................................................................13

2.2. Trenbidez garraiatutakoa ..........................................................................23

2.3. Istripuak ....................................................................................................27

3. ARRISKU HANDIKO ALDEAK ................................................................................29

3.1. Ondorioak ..................................................................................................33

4. PLANAREN EGITURA ETA ANTOLAKUNTZA........................................................35

4.1. Zuzendaria ................................................................................................36

4.2. Zuzendaritzako Batzordea ........................................................................37

4.3. Aholku Batzordea ......................................................................................38

4.4. Informazio Kabinetea ................................................................................39

4.5. EKZ (Ekintzak Koordinatzeko Zentroa) ....................................................40

4.5.1. Definizioa eta eginkizunak..........................................................40

4.5.2. EKBZren sorrera (Ekintzen Koordinazio Bateraturako Zentroa) ................................................................40

4.5.3. Kokalekua ..................................................................................41

4.6. Aginte Postu Aurreratua ............................................................................41

4.7. Ekintza taldeak ..........................................................................................42

8

4.7.1. Esku hartzeko taldea..................................................................42

4.7.2. Osasun taldea ............................................................................44

4.7.3. Segurtasun taldea ......................................................................45

4.7.4. Logistikako taldea ......................................................................46

4.7.5. Laguntza teknikoko taldea..........................................................46

5. JARDUTEKO ERA....................................................................................................48

5.1. Istripua iragarri ..........................................................................................48

5.2. Jarduera mailak ........................................................................................49

5.2.1. Istripuaren larritasuna balioztatzea ............................................49

5.2.2. Jarduera mailak (larritasunezko aldiak edo egoerak) ................50

5.2.3. Egoera bakoitzari buruzko adierazpen formala..........................52

5.3. Ekintzak ....................................................................................................53

5.3.1. Istripua kontrolatu eta neutralizatzea ........................................53

5.3.2. Populazioa babestea ..................................................................54

5.3.3. Populazioari informazioa ematea ..............................................54

5.4. Bitarteko eta Baliabideen Katalogoa ........................................................56

6. SALEROSGAI ARRISKUTSUEKIN GERTATZEN DIREN ISTRIPUEI AURRE EGITEKO TOKIKO JARDUERA PLANAK ..................................................57

6.1. Tokiko Jarduera Planaren xede eta eginkizuna ........................................58

6.2. Euskadiko Errepidez eta Trenbidez Garraiatzen diren Salerosgai Arriskutsuekin gerta daitezkeen Istripuei Aurre Egiteko Plan Bereziaren eta tokiko planen arteko lotura................................................58

6.3. Jarduera Plana ezarri eta iraunaraztea ....................................................59

7.– PLANA EZARRI ETA IRAUNARAZTEA ................................................................60

7.1. Ezarpena ..................................................................................................60

7.1.1. Plan Bereziaren azpiegitura egiaztatzea....................................61

7.2. Iraunaraztea ..............................................................................................61

7.2.1. Eguneratzea eta berriz aztertzea ..............................................61

7.2.2. Istripu itxurak ..............................................................................62

7.2.3. Etengabeko prestakuntza ..........................................................62

7.2.4. Istripuek eragindako larrialdiei buruzko estatistikak ..................63

9

1. PLANAREN HELBURUA

Mila bederatziehun eta laurogeita hamazazpian 3,5 milioi tona sale-rosgai arriskutsu ibili dira Euskal Autonomia Erkidegoan. Salerosgaion ir-teera edota helmuga ez da beti Autonomia Erkidegoan egon; baina, be-re geografia kokalekua dela-eta, Iberiar penintsulako beste leku batzue-tatik irten eta beste helmuga batzuk dituzten salerosgai arriskutsu ugariigarotzen dira gure errepideez eta trenbideez.

Salerosgai arriskutsuon bolumena dela-eta, eta garraiatze mota horrimurrizte ugari ezartzen bazaizkio ere, ia ezinezko egiten da gorabeherakgertatzea. Euskal Autonomia Erkidegoan ehun bat gorabehera gertatzendira urtero, azken urteotako estatistiken arabera. Hala ere, gorabeheren%90ean salerosgai arriskutsuek edo edukiontziek ez dute gorabeherare-kin zerikusirik izaten.

Istripu hauetan guztietan, Erkidego honetako larrialdi zerbitzu arrun-tek arin eta zuzen konpondu zuten eratorritako egoera; hortaz, ezin esandaiteke galera berezirik egon denik, istripuak berak sortarazitakoez gain.Hau da, ez da beharrezkoa izan larrialdi baten aurrean erabiltzen den an-tolakuntza egitura arrunta aldatzea.

Larrialdiei Aurre Egiteko Plan hau Herri Babesaren PlangintzarenOinarrizko Gidabidearen arabera egin da, hau da, errepidez eta trenbi-dez garraiatzen diren salerosgai arriskutsuekiko istripu arriskuen au-rreko eskakizunen arabera. Gainera, istripuaren larritasuna dela-eta la-rrialdiei aurre egiteko zerbitzu arruntak eskas gertatzen diren eta zu-

10

zentze eta koordinatze lanak administrazio egiturako goi agintarien es-ku utzi behar diren egoeretan eman beharreko erantzuna egokitzen eresaiatzen da.

Beraz, Euskal Autonomia Erkidegoko errepideez eta trenbideez ga-rraiatzen diren salerosgai arriskutsuekin gertatzen diren istripu larriei au-rre egiten parte hartu behar duten zerbitzuen eta agintarien jardutekoprozedurak antolatu eta definitu nahi ditu Plan honek.

Horretarako, istripuaren eraginpean egon litekeen populazioari infor-matzeko prozedurak eta istripuaren eragina kontrolatu eta arintzeko era-biltzen diren bitarteko eta baliabideen katalogatzea definitu behar dira,baita Estatuko Planarekin koordinatzeko eta Tokiko administrazioetakoerakundeekin antolatzeko prozedurak ere.

1.1. Lege Esparrua

Erkidegoko Plan honen lege aurrekariak errepidez eta trenbidez ga-rraiatzen diren salerosgai arriskutsuak arautzen dituen araudian aurki-tzen dira, baita herri babesa gizarteak segurtasunaren gainean ditueneskaeretarako egokitzeko egin diren ahaleginetan ere.

Hona hemen aipaturiko legeria:

a) Estatua

– 1981eko azaroaren 2ko Barne Ministerioaren Agindua, errepidezgarraiatzen diren salerosgai arriskutsuekin gertatzen diren istripue-tan jarduteko plana onartzen duena.

– 1984ko azaroaren 30eko Barne Ministerioaren Agindua, trenbidezgarraiatzen diren salerosgai arriskutsuekin gertatzen diren istripue-tan jarduteko plana onartzen duena.

– Urtarrilaren 21eko 2/1985 Legea, Herri Babesari buruzkoa.

11

Pertsona eta Ondasun gaineko Aparteko Arriskuei buruzko2022/1986 Errege Dekretua.

– Apirilaren 24ko 407/1992 Errege Dekretua, Herri Babesari buruzkoOinarrizko Araua onartzen duena.

– 1952/1995 Errege Dekretua, abenduaren 1ekoa, gai arriskutsuengarraioan eskumenak zein agintaritzak dituen zehaztu duena etagarraio horren koordinazio batzordea araupetu duena.

– Urtarrilaren 31ko 74/1992 Errege Dekretua, Salerosgai Arrisku-tsuak Errepidez Garraiatzeari buruzko Nazio Araudia (EG) onartzenduena (44. BOE, 1996ko otsailaren 20koa).

– Martxoaren 1eko 387/1996 Errege Dekretua, errepidez eta trenbi-dez garraiatzen diren salerosgai arriskutsuekin gertatzen diren istri-puen arriskua dela-eta Herri Babesaren Planifikazioaren OinarrizkoGidabidea onartzen duena.

– Trenbidez eta Errepidez egindako Garraiatzeen Zuzendaritza Nagu-siaren Ebazpena, 1996ko azaroaren 21ekoa, salerosgaiak errepi-dez garraiatzeari dagozkion arriskuen kontrolari eta ikuskaritzari bu-ruzkoa (303. BOE, 1996ko abenduaren 17koa).

– Ekainaren 2ko 879/1989 Errege Dekretua, Trenbidez Garraiatzendiren Salerosgai Arriskutsuei buruzko Nazio Araudia (TPF) onar-tzen duena (37. BOE, 1997 otsailaren 12koa).

– Urriaren 2ko 2115/1998 Errege Dekretua, salerosgai arriskutsuakerrepidez garraiatzeari buruzkoa, EG araudiaren zati bat indarga-betzen duena.

– Urriaren 19ko 2225/1998 Errege Dekretua, salerosgai arriskutsuaktrenbidez garraiatzeari buruzkoa (262. BOE, 1998ko azaroaren 2koa).

– Salerosgai Arriskutsuak Trenbidez Garraiatzeari buruzko Nazio-arteko Araudia (RID), 1985eko maiatzaren 1ean Bernan egina.

12

1998ko abenduaren 14ko BOEn argitaratu zen Araudiari buruzko az-ken testua.

– Salerosgai Arriskutsuak Errepidez Garraiatzeari buruzko EuropakoHitzarmena (ARD), Genevan egina. 1998ko abenduaren 16ko BO-En argitaratu zen Hitzarmen horri buruzko azken testu bategina.

– 1999ko irailaren 21eko Agindua, errepidez edo trenbidez garraia-tzen diren salerosgai arriskutsuekin gertaturiko istripuetan ekintzazerbitzuek esku hartzeko behar dituzten fitxak onartzen dituena(1999ko urriaren 8ko BOE)

– Urriaren 8ko 1566/1999 Errege Dekretua, salerosgai arriskutsuakerrepidez, trenbidez edo nabigazio bidez garraiatzeari buruzko se-gurtasunerako aholkularien gainekoa.

2000ko apirilaren 17ko Ebazpena, Herri Babesaren Zuzendaritza Na-gusiarena, istripuen berri eta gai arriskutsuen errepide eta trenezko ga-rraioari buruzko datu jakingarrien berri emateko telefono zenbaki berriakjakinarazi dituena (EAO, 111. zk., 2000ko maiatzaren 9koa).

b) Euskal Autonomia Erkidegoa

– Abenduaren 18ko 3/1979 Lege Organikoa, Euskal Herriko Autono-mia Estatutua.

– Martxoaren 8ko 34/1983 Dekretua, Ihardun Antolakidetegiak sorta-razten dituena.

– Abenduaren 5eko 268/1983 Dekretua, Merkatalgai ArriskutsuenGarraioa Antolakidetzeko Euskal Batzordea sortarazten duena.

– Urriaren 23ko 335/1984 Dekretua, Merkatalgai Arriskutsuen Ga-rraioa Antolakidetzeko Euskal Batzordea sortarazten duen268/1983 Dekretua aldatzen duena.

– Apirileko 3ko 1/1996 Legea, Larrialdiak Kudeatzekoa (1996ko apiri-laren 22ko EHAA, 77. zk.)

13

– Ekainaren 24ko 153/1997 Dekretua, Larrialdiei aurregiteko bidea-LABI deritzan Euskadiko Herri Babeseko Plana onartzen duena etalarrialdiei aurre egiteko euskal sistemak dituen integrazio-bideakarautzen dituena. (1997ko uztailaren 21ko EHAA, 138. zk.)

– 1997ko uztailaren 29ko 190/1997 Dekretua, Merkatalgai Arrisku-tsuen Garraioa Antolakidetzeko Euskal Batzordea sortarazten duen268/1983 Dekretua berriz ere aldatzen duena.

2. ERREPIDEZ ETA TRENBIDEZ GARRAIATURIKO SALEROSGAIARRISKUTSUEN JOAN-ETORRIARI BURUZKO AZTERKETA

Plan honetan salerosgai arriskutsuen joan-etorriari buruz aipatzen di-ren datuak 1997koak dira eta Eusko Jaurlaritzako Garraio eta HerrilanSailak egindako Mapas de flujo del transporte de mercancías peligrosasen la C.A.P.V. lanetik hartu dira.

EAEko lur-bideez salerosgai arriskutsuak garraiatzeko eskaera osoa3.778.358 Tm-koa izan zen 1997an.

Kopuru horretatik, 3.514.457 Tm errepidez garraiatu ziren. Hau da,salerosgai arriskutsuak zeramatzan 175.000 unitate, gutxi gorabehera,ibili ziren EAEko errepideetan, zama osoa zeramatelakoan eta unitatebakoitzak batez beste 20 Tm zeramatzalakoan.

Gainera 263.901 Tm trenbidez garraiatu ziren.

I. ERANSKINEAN salerosgai arriskutsuen joan-etorriaren irudi karto-grafikoa agertzen da, urteko maiztasuna tonatan marrazturik.

2.1. Errepidez garraiatutakoa

Salerosgai arriskutsuak sortu eta erabiltzen dituzten EAEko 169 en-presaren datuak erabili dira errepidez garraiatzen diren salerosgai arris-

14

kutsuen joan-etorria zehazteko. Gainera, portu eta aireportuetako sale-rosgaien mugimenduak ere adierazi dira eta, azkenik, hondakin arrisku-tsuak garraiatzeko emandako baimenak ere bai. Horrela, EAEn irteeraeta helmuga zuten salerosgai arriskutsuen joan-etorria bakarrik islatzenzen edota itsas portuen bidez bertatik igarotzen zirenak. EAEtik igaro-tzen diren salerosgaien zirkulazioa ezagutzeko, hau da, irteera eta hel-muga EAEtik at dutenak, galdeketa batzuk egin dira errepide sarekohainbat tokitan eta, ondoren, datuak estrapolatu dira urte osora, besteiturri batzuetatik etorritako datuei lotzeko.

Ondoren, bildutako datuak datu basean ipini dira eta datuen irudi ge-ografikoa egin da.

Autonomia Erkidegotik igarotzen diren zamen banaketaren azterketakerakutsi bezala, honako hauek dira salerosgai arriskutsuak garraiatzekoerabiltzen diren bide nagusiak:

– A-8, A-68 eta A-1 autobideak, haiek baitira bertatik edo kanpotik ir-teten den zirkulazioaren igarobide nagusia. A-8k, Nerbioi-Ibaizaba-len ezkerraldetik igarotzean, hartzen ditu zirkulazio kopururik han-dienak: Gurutzetako gurutzagunetik 1,8 milioi tona igaro ziren1997an.

Azpimarratu behar dugu, bestetik, A-8 eta A-68 autobideen arte-ko lotura BI-625 errepidean, Arrigorriaga eta Basauriren artean,gertatzen dela. Hori horrela, errepide hori da (ez autobia, ez autobi-dea) EAEn gehien erabiltzen dena, Erkidegoko autobide eta autobiatarte askok baino zirkulazio dentsitate handiagoa du-eta, salerosgaiarriskutsuei dagokienez. Izan ere, debekaturik dago Malmasinekotuneletik lehergailuak edota gai sukoiak igarotzea. Debekatze hori,praktikan, gainerako salerosgai arriskutsuetara zabaldu da, nahizeta ez dagoen gainerako salerosgai arriskutsu horiek tuneletik iga-rotzea debekatzen duen seinalerik edo arautegirik. EAEko bi auto-bide nagusien artean, A-8 eta A-68ren artean, alegia, lotura zuze-nik ez egotea litzateke errepide horren erabilera handia azaltzen du-ten zioetako bat.

15

– Gutxiago bada ere, A-15ak ere badu zirkulazio handia, batez ere ir-teera eta helmuga Katalunian edo Ebroko autobidearen bidez lotzendiren beste Erkidego batzuetan duten garraioak.

– Sare Nagusiko beste bide garrantzitsu batzuetan ere, hala nola N-I(kopuru handiagoa sumatzen da Arabako tartean Gipuzkoakoanbaino) eta N-622 errepideetan (ibilbide osoan), salerosgai arrisku-tsu asko igarotzen dira.

– Karga gutxiago dute:– BI-637 errepideak, A-8 autobidetik, Arrontegi zubian zehar, Ner-

bioi-Ibaizabalen ertzetan dauden Barakaldo eta Erandio udale-rrietara salerosgaiak eramateko.

– BI-636 errepideak, Bilbo eta Suduperen arteko bidean, Alonsote-gin kimika enpresa garrantzitsu bat dago eta.

– N-240 errepideak, salerosgai arriskutsu ugari igarotzen baita ber-tatik, bai Arratia haranetik, bai Arabako Lautadatik, Gojaineko po-ligonoetara eta A-627ra sartzeko guneetan.

Beste errepide batzuk, aldiz, ez dira bide nagusi bezala erabiltzen;baina bai tartetxo bat igarotzeko. Esaterako:

– Goragoko maila duten bi errepideren arteko loturak, A-68 eta A-8 lo-tzen dituen BI-625.

– Autobideetatik hur dauden udalerrietan sartzeko bideak:– N-634, A-8 autobidean sartzeko Galdakaon eta Eibarren dauden

sarbideak.– BI-3748, A-8 eta Trapaga eta Urtuella lotzen dituen tokia.– GI-2132, N-I eta Hernaniren arteko sarbidea.

– Industrialde garrantzitsuetako sarbideak:– BI-3794, Petronor findegia eta A-8 lotzen dituena.– A-2122, Lantaronen kimika industria ugari biltzen dira eta.– N-644, Bilboko Portua eta A-8 lotzen dituena.

16

– N-639, Abanto-Zierbena eta aipaturiko N-644 lotzen dituena.– Euskal Autonomia Erkidegoko bide saretik 1997an 287 salerosgai

arriskutsu desberdin igaro direla ikusi da. II. ERANSKINEAN sale-rosgai horien izenen zerrenda dago, ONU zenbakia, kopurua, sail-katze eta arrisku kode eta guzti.

Datorren orrialdean EAEko bide sareko errepideak agertzen dira, har-tzen dituzten salerosgai arriskutsuen kargaren arabera margoturik, baita1997an tarte horietan igaro ziren kopuruak erakusten dituen taula ere.

17

18

Ondoko taulan urteko 50.000 Tm baino gehiago hartzen dituzten erre-pideak agertzen dira, beheranzko ordenari jarraiki. III. ERANSKINEAN,berriz, urteko 1.000 Tm baino gehiago hartzen dituzten errepideak ager-tzen dira, baita maizen garraiatzen diren 18 salerosgaiei loturiko enpre-sa banatzaile edo kontsumitzaileak ere.

Bidea Ibilbidea Tm guztira

A-8 BI-636 elkargunea - Gurutzeta (int. N-634 eta N-637) 1.800.000 A-8 Bilbo (Sabino Arana) - BI-636 elkargunea 1.740.000 A-68 Buia - Arrigorriaga 1.700.000 A-8 Buia - Bilbo (Sabino Arana) 1.700.000 A-8 Portugalete - N-644 elkargunea (Santurtziko portua) 1.700.000 A-8 Gurutzeta (N-634 elkargunea eta N-637) -

Portugalete (BI-3749 elkargunea) 1.650.000 A-68 Altube (N-622 elkargunea) 1.100.000 A-8 N-644 elkargunea (Santurtziko portua) - Pobeña (N-634) 1.000.000 BI-625 Arrigorriaga (A-68 elkargunea) - Basauri (A-8) 920.000 N-644 A-8 elkargunea - Santurtziko Portua 880.000 A-8 Galdakao - Basauri 800.000 A-68 Altube - A-1 elkargunea 750.000 A-8 Zornotza - Galdakao A-8 Durango - Zornotza 690.000 N-639 Santurtziko portua - Zierbena 660.000 A-1 Burgoseko muga - A-68 elkargunea 630.000 A-8 Ermua - Durango 625.000 A-8 Donostia - Aiete (N-1 elkargunea) 600.000 A-8 Elgoibar - Ermua 580.000 A-8 Oiartzun - Donostia 545.000 A-8 Zarautz - Elgoibar 530.000 A-8 Donostia mendebaldea - Zarautz 515.000 A-8 Irun - Oiartzun 500.000

19

Bidea Ibilbidea Tm guztira

A-8 Aiete (N-1 elkargunea) - Donostia mendebaldea 500.000 N-1 GI-2132 elkargunea - A-8 (Aiete) elkargunea 470.000 A-8 Behobia - Irun 417.000 N-1 Iurre (N-622 elkargunea) - Gamarra 410.000 N-1 Andoain - GI-2132 elkargunea 385.000 A-8 Frantziako muga - Behobia 375.000 N-622 Gasteiz - Altube 330.000 N-1 A-2622 elkargunea Iurre (622 elkargunea) 290.000 A-2122 Burgoseko muga - Komunioi (A-3312 elkargunea) 258.000 N-1 Armiñón - A-2622 elkargunea 245.000 N-1 Gamarra - N-104 elkargunea 240.000 N-1 N-104 elkargunea - A-3110 elkargunea 225.000 BI-3794 A-8 elkargunea - Muskiz 220.000 A-68 A-1 elkargunea - Errioxako muga 205.000 N-1 A-3110 elkargunea - A-3020 elkargunea 205.000 N-637 Gurutzeta - Erandio Landea (BI-637 elkargunea) 190.000 N-1 A-3020 elkargunea - Nafarroako muga 170.000 A-2122 Kumunioi (A-3312 elkargunea) - Zubillaga 157.000 A-1 A-68 -N-1 elkargunea 147.000 N-1 Burgos eta Arabaren arteko muga - Armiñón 140.000 GI-2132 Hernani - GI-131 elkargunea 135.000 N-240 Gamarra - Durana 120.000 N-240 Durana - Miñao Goien 117.500 N-1 GI-130 elkargunea - Andoain 107.000 N-240 Miñao Goien - A-4016 elkargunea 103.000 A-2122 Zubillaga - Saratsu - Kaizedo 100.000 GI-131 GI-2132 elkargunea - GI-3410 elkargunea (Hernani) 100.000 N-240 4016 elkargunea - A-627 elkargunea 100.000 BI-636 Kastrexana - Sodupe 98.000

20

Bidea Ibilbidea Tm guztira

BI-637 Leioa - N-637 elkargunea (Erandio Landea) 90.000 BI-3749 Portugalete (A-8 elkargunea) -

Ballonti (BI-3748 elkargunea) 88.000 N-1 GI-2131 elkargunea - GI-130 elkargunea 88.000 BI-3748 Trapaga - BI-3749 elkargunea 76.000 BI-625 Basauri - Irubide (N-634) 75.000 N-240 A-627 elkargunea - A-2620 elkargunea 75.000 N-637 Erandio Landea (BI-637 elkargunea) -

Asua (BI-3704 elkargunea) 72.000 N-240 Igorre - Urgoiti (A-8 elkargunea) 70.000 N-1 Int. GI-120 - int. GI-2131 70.000 GI-627 Bergara - int. N-634 65.000 N-634 Galdakao - Irubide 60.000 BI-637 Int. BI-3703 (Salsidu) - Leioa 55.000 GI-3095 Aduna - Soravilla 55.000 N-240 A-2620 - Igorre elkargunea 55.000 N-634 GI-627 elkargunea - Eibar 55.000 N-1 Nafarroako muga - GI-120 elkargunea 55.000 GI-627 GI-632 elkargunea - Bergara 53.000

Hurrengo bi tauletan maizen garraiatzen diren salerosgaiak eta kopu-ruak, gaika, zerrendatzen dira.

Errepidez maizen garraiatzen diren 18 salerosgaiak:

ONU zk. Salerosgaiaren ezaugarriak Tonak 1997an %

1202 Fuel-olioa 2. ZK. (Gasolioa).Diesela (Gasolioa, etab.) 1.271.584 36,18

1203 Gasolinak 416.898 11,8 1830 Azido sulfurikoa 276.955 7,88 3257 Tenperatura handiko likidoak, EIZ1 250.862 7,13

21

ONU zk. Salerosgaiaren ezaugarriak Tonak 1997an %

1073 Oxigeno likido hoztua 130.017 3,70 1824 Sodio hidroxidoa (soluzioa) 88.143 2,50 1789 Azido klorhidrikoa (soluzioa) 59.937 1,70 1977 Nitrogeno likido hoztua 53.154 1,51 1791 Hipokloritoak 42.905 1,22 1086 Binilo kloruroa 42.840 1,21 1230 Metil alkohola (metanola) 42.045 1,19 1831 Oleuma (azido sulfuriko lagungarria) 41.980 1,19 1263 Margoak (P.I.<21.C) 31.378 0,89 1956 Gas konprimitua, EIZ 26.220 0,74 3262 Metasilikato sodiko anhidroa 26.021 0,74 2067 Amonio nitratoz prestaturiko ongarriak 22.814 0,65 1495 Sodio Kloratoa (Solidoa) 18.658 0,53 1052 Azido fluorhidriko anhidroa 18.464 0,52

Guztira 81,4

Adierazgarria da oso antzeman diren 287 gaietatik 18k garraiaturikogaien %81,4 egitea eta horietatik 4k bolumen osoaren %63 izatea.

Halaber, azpimarratzekoa da errepidez garraiaturiko gaien %36 gaso-lioa izatea, hau da, bere sailkapenaren barruan arrisku apala duen gaibat izatea.

Gai mota bakoitzean garraiatu diren kopuruak. Erradiaktiboak, 7. mo-takoak, ez dira taula honetan agertzen, hurrengo batean baizik.

Mota Ezaugarriak Tonak/urteko %

1 Eztanda egiten duten gai eta objektuak 9.225 0, 262 Gasak 355.693 10,12 3 Gai likido sukoiak 1.887.376 53,70

22

Mota Ezaugarriak Tonak/urteko %

4.1 Gai solido sukoiak 11.121 0,32 4.2 Berez pitz daitezkeen gaiak 11.481 0,33 4.3 Urarekin nahastuta gas sukoiak

botatzen dituzten gaiak 4.687 0,13 5.1 Gai erregarriak 81.363 2,32 5.2 Peroxido organikoak 2.186 0,06 6.1 Gai toxikoak 175.632 5,00 8 Gai korrosiboak 630.963 17,95 9 Hainbat gai eta objektu arriskutsu 344.730 9, 81

Guztira 3.514.457 100,00

7. motari dagokionez, isotopo erradioaktiboak erabilera desberdineta-rako hornitzen da EAEn:

– Medikuntzako erabilera

– Medikuntza nuklearra (diagnostikoa eta terapia)

– Erradioterapia

– Industria erabilerak (papergintzetako neurgailuak, siderurgia, solda-tze industriala ikuskatzeko, lurren dentsitatea, etab.)

– Instalazio finkoak

– Instalazio mugikorrak

Hona hemen gehien erabiltzen diren erradioisotopoak:

– Co-60: altzairuen lodiera neurtzea, lingote ontzien altzairu maila,grammagrafoak (soldatze industriala ikuskatzeko), erradioterapia(gero eta gutxiago erabiltzen da, elektroien azeleratzaile linealek or-dezkatuko dituzte).

– Am-241: gainaldeen dentsitatea eta hezetasuna neurtzea, eraikun-tzarako gaiak kontrolatzea.

23

– Kr-85: paperaren gramagea kontrolatzea.

– Cs-137: bero dauden tutuen lodiera neurtzea, lurren dentsitate etahezetasuna neurtzea, asfaltoen lodiera, lingote ontzien betetze mai-la, eraikuntzarako gaiak kontrolatzea.

– Ni-63: biltegietako ihesak aurkitzea eta kuantifikatzea.

– Ir-192: gammagrafoak.

– Am-241: lodierak neurtzea, eraikuntzako gaiak kontrolatzean heze-tasuna neurtzea.

– I-131: Tiroideak artatzea.

– I-123, Tl-201, Y-90, Sr-89: ospitaletan erabiltzen diren marratzaileak.

– H-3, Cr-51, C-1, I-125, co-57: biologia ikerketetan.

1999an zehar erradioisotopo horien 2.000 lekualdatze baino gehiagoantzeman dira. Kontuan hartu behar dugu kantitate txikiak direla, kapsule-tan edo homologaturiko pusketan sartzen direnak. Gainera, proba egitarauzorrotza gainditu behar dute, hala nola erorketa askea, metatzea, urarenbidezko ihinztatzea, sastakatzea, saio termikoak eta murgiltze saioak.

2.2. Trenbidez garraiatutakoa

Salerosgai arriskutsu gehienak RENFEk garraiatzen ditu. 1997an262.020 tona garraiatu zituen RENFEk; FEVEk, aldiz, 1.882 tona. Hu-rrengo taulan ikus daitekeenez, salerosgai arriskutsu gehien hartu zituentartea Altsasu eta Irunen artekoa izan zen. FEVEri dagokionez, Basauri-Aranguren-Kantabria ibilbidetik garraiatu zen zama; Aranguren-Balmase-da ibilbidea, berriz, ez zen salerosgaiok garraiatzeko erabili.

RENFEk Mirandan duen Ekintza Kudeatzailetzak eta Herri BabesekoZuzendaritza Nagusiak eman dituzte datuok:

Trenbidearen tarte bakoitzak hartu ditu zama tonak:

24

Ibilbidea Tonak/urteko Altsasu - Zumarraga 156.749 Zumarraga - Beasain 156.749 Beasain - Tolosa 156.749 Tolosa - Billabona 156.749 Billabona - Andoain 156.749 Andoain - Hernani 156.749 Hernani - Donostia 156.749 Donostia - Errenteria 156.749 Errenteria - Irun 156.749 Miranda - Jundiz 106.486 Jundiz - Altsasu 100.411 Arrigorriaga - Bilbo 96.253 Miranda - Arrigorriaga 96.029 Bilbo - Barakaldo 80.321 Barakaldo - Santurtzi 41.960 Ariz - Aranguren 1.881,91 Aranguren - Kantabria 1.881,91 Aranguren - Balmaseda 0

Hurrengo orrialdean Erkidegoaren mapa bat agertzen da eta bertan,margo desberdinez azpimarraturik, aipaturiko trenbideek hartzen dutensalerosgai zama osoa erakusten da.

25

26

EAEko trenbideen saretik 127 gai arriskutsu desberdin ibili dira1997an. Gaion izenak azaltzen dira II. ERANSKINEAN. Hurrengo taule-tan maizen garraiatu diren 20 gaiak zerrendatu ditugu, baita gai guztiakmoten arabera sailkatu ere.

Trenbidez maizen garraiatu diren 20 salerosgaiak:

Mota Salerosgaiaren ezaugarriak Tonak/ 1997. urtea %1086 Binilo kloruroa 69.036 26,16 1830 Azido sulfurikoa 54.044 20,48 2067 Amonio nitratoz prestaturiko ongarriak 42.165 15,98 2785 4-Tiopentanal 14.060 5,33 1824 Sodio hidroxidoa (soluzioa) 10.622 4,02 1202 Fuel-olioa 2. zk. (gasolioa),

diesela (gasolioa, etab.) 10.247 3,88 2215 Anhidrido maleikoa 8.506 3,22 1017 Kloroa 5.900 2,24 1965 Hidrokarburo gaseosoen nahasketa 5.862 2, 22 1831 Oleuma (azido sulfuriko lurringarria) 4.971 1, 88 1131 Sulfuro karbonoa 4.378 1,66 1495 Sodio kloratoa (solidoa) 3.947 1,50 1005 Amoniakoa 2.842 1,08 1052 Azido fluorhidriko anhidroa 2.575 0,98 2795 Elektrolito likido alkalinoaren metatzaile

elektrikoak 2.395 0,91 2023 Epiklorhidrina 1.619 0,61 2015 Egonkorturiko hidrogeno peroxidoa 1.568 0, 59 1078 Gas hoztaileak 1.159 0,44 3261 Solido ez organiko azidoa NEOP 966 0,37 2796 Azido sulfurikoa, %51tik beheragoko

kontzentrazioa duena, baterietarako azido elektrolitoa 863 0, 33

Guztira 93,88

27

Kopurua dela-eta honako hauek azpimarratu beharko genituzke: binilokloruroa, 69.036 Tm; azido sulfurikoa, 54.044 Tm; eta amonio nitratoz pres-taturiko ongarriak, 42.165 Tm. III. ERANSKINEAN gai hauek maizen egitendituzten ibilbideak eta horiekin zer ikusirik duten enpresak agertzen dira.

Aipagarria da, bestalde, trenbidez garraiatzen diren 127 gaietatik 20kbolumen osoaren %94 hartzen dutela, baita haietako 3k bolumen osoa-ren %62 hartzen dutela ere.

Trenbidez garraiatzen diren salerosgaiak, RIDen ezarritako motenarabera:

Mota Salerosgaiaren ezaugarriak Tonak/ Urteko %2 Gasak 87.592 33,19 3 Gai likido sukoiak 18.685 7,08 4.1 Gai solido sukoiak 1.363 0,5 4.2 Berez pitz daitezkeen gaiak 172 0,06 4.3 Urarekin nahastuta gas sukoiak

botatzen dituzten gaiak 165 0,06 5.1 Gai erregarriak 48.480 18,37 5.2 Peroxido organikoak 16 0,006 6.1 Gai toxikoak 18.393 6,97 8 Gai korrosiboak 87.774 33,26 9 Hainbat gai eta objektu arriskutsu 1261 0,004

2.3. Istripuak

EAEko lurreko bideetatik, salerosgai arriskutsuak eramanez, 180.000ibilgailu baino gehiago ibiltzen dira urteko. Kopuru handia bada ere, istri-pu indizea askoz txikiagoa da gure komunikazio saretik ibiltzen diren bes-te ibilgailu mota batzuenari buruz.

Horrela, 1997 eta 1998. urteetan 113 eta 143 istripu gertatu dira, hu-rrenez hurren, ondoko taulan erakusten denez. Istripuen %91n, hala ere,

28

garraiaturiko gaiak ez du kalterik hartu, ezta edukiontziak berak ere; hauda, ibilgailuak ezin du aurrera jarraitu, baina ez du zertan zirkulazioa oz-topatu.

Urtea EG1/TG11 EG2/TG22 EG3/TG33 EG4/TG44 EG5/TG55 GUZTIRA1997 95/4 3/0 4/7 0/0 0/0 113 1998 128/7 3/0 3/0 2/0 0/0 143 Guztira 234 6 14 2 0 256

Edukiontziak edo garraiatzen zen zamak kalteak izan dituen istripueidagokienez (2. mailatik 5.era), ondoko taulan erakusten diren datuak az-ter daitezke.

Data Lurraldea Errepidea ONU zk. Gaia Mota (1.5) Pop.6 Hustea7

/Geltokia

97/01/23 Bizkaia BI-3739 1202 Gasolioa 3 Ez Ez

97/01/29 Araba A-68 2929 Likido toxikoa, 3 Ez Ez sukoia, organikoa, e.i.z.

97/03/02 Bizkaia N-639 1965 Hidrokarburo gaseoso 3 Ez Ez likidotuen nahasketa

97/05/12 Araba A-3012 1978 Propanoa 2 Ez Ez

97/10/13 Gipuzkoa N-1 1202 Gasolioa 2 Ez Ez

97/12/17 Araba A-3136 1202 Gasolioa 2 Ez Ez

97/03/20 Gipuzkoa Irun 2055 Estirenoa 3 Ez Ez

97/04/09 Bizkaia Santurtziko portua 2929 Likido toxiko sukoi 3 Ez Ez organikoa, e.i.z.

97/07/10 Bizkaia Santurtziko portua 1991 Kloropreno inhibitua 3 Ez Ez

97/07/27 Bizkaia Santurtziko portua 1307 Xilenoa 2 Ez Ez

97/10/08 Bizkaia Casilla plaza 1202 Gasolioa 3 Ez Ez

1 Ibilgailuak ezin jarrai dezake. Edukia eta edukiontzia kalterik gabe.2 Kalteak edukiontzian, baina ez da edukia isuri, ezta irten ere.3 Kalteak edukiontzian eta edukia isuri edo irten da.4 Kalteak edo sua edukiontzian eta edukia garretan irten da.5 Edukiak eztanda egin eta edukiontzia txikitu du.6 Eragin zion populazioari?7 Populazioz hustu behar izan zen?

29

Data Lurraldea Errepidea ONU zk. Gaia Mota (1.5) Pop.6 Hustea7

/Geltokia

97/10/18 Bizkaia Burtzeña 1831 Oleuma 3 Ez Ez

97/11/09 Gipuzkoa Irun 3092 1-Metoxia-2-propanola 3 Ez Ez

98/02/10 Araba Hirigunea 1202 Gasolioa 3 Ez Ez

98/06/06 Bizkaia A-8 1202 Gasolioa 4 Ez Ez

98/07/27 Bizkaia N-639 1965 Hidrokarburo gaseoso 2 Ez Ez likidotuen nahasketa

98/09/01 Bizkaia BI-3794 1203 Gasolina 2 Ez Ez

98/09/11 Gipuzkoa GI-627 1965 Hidrokarburo gaseoso 5 Bai Bai likidotuen nahasketa

98/09/11 Bizkaia BI-625 1202 Gasolioa - gasolina 2 Ez Ez

98/09/17 Bizkaia A-8 1203 Gasolina 3 Ez Ez

98/12/15 Araba A-2122 2913 Gai erradiaktiboak, aza- 3 Ez Ez letik kutsaturiko objektuak

3. ARRISKU HANDIKO ALDEAK

Oro har, salerosgai hauek nahitaez igaro behar dute egokiak ez direntarteetatik eta, gainera, ezin eskain daitezke tarte horiek erabiltzeasaihestuko luketen alternatibak. Izan ere, bi eragilek behartzen dute tar-te horiek erabiltzera: EAEren orografia bereziak eta salerosgai arriskutsuhoriek sortu edo erabiltzen dituzten enpresak barreiaturik egoteak (asko-tan enpresa horietara heltzeko nahitaez erabili behar dira oinarrizko, es-kualdeko edo tokiko sareak).

Banan-banan harturik, lurralde bakoitzak bere ezaugarriak dituelaikus dezakegu:

– Arabak hartzen du salerosgai arriskutsuen trafikorik txikiena EAEn;hala ere, lau bide nagusitan biltzen da: A-68, N-I, N-240 eta N-622

Istripu indizerik handiena bide nagusietara maila apalagoko bi-deetatik sartzean gertatzen da, hala nola A-625etik A-68ra Laudio-ko ordainlekuan.

30

Objektu zaurgarriei dagokienez, batez ere akuiferoei eta lurpekourei erasaten diete, Urrunagako urtegiaren zaurgarritasuna ahaztubarik, salerosgai ugari igarotzen baitira N-240ko zubitik.

– Bizkaiak hartzen du salerosgai arriskutsuen trafikorik handiena,bai Lurraldeko enpresetan sortu edo erabiltzen direnengatik, baiA-8 eta A-68ren arteko lotura dela-eta Lurraldea igarotzen dute-nengatik.

Mugimendu gehien izaten duen aldea, zalantzarik gabe, Nerbioi-Ibaizabalen Ezkerraldea da, Arrontegi zubiaren eta A-68ko sarbide-aren artekoa bereziki. Tartez tarte begiratzen badugu, hauxe da za-ma gehien hartzen duen EAEko bide tartea. Gainera, populaziohandiak biltzen dira haren inguruan.

– Gipuzkoa dago Bizkaiak eta Arabak hartzen dituzten kopuruen ar-tean. Bere inguruari erreparatzen badiogu ezin aipa dezakegu era-san jakinik; izan ere populazioa eta akuiferoak agertzen dira han-hor-hemen alderdirik ahulen gisa.

Agian, Gipuzkoak duen ezaugarririk aipagarriena bide alterna-tiborik ez izatea da, Lurralde honetako enpresak komunikazio bi-de bakarra duten Deba, Urola eta Orioko bailaretan kokaturik bai-taude.

Trenbidez garraiatzen diren salerosgai arriskutsuek dakarten arris-kuari gagozkiolarik, lortu diren datuen arabera, Bilbo eta Santurtziren ar-teko ibilbidea da kilometroko arrisku indizerik handiena duena, bertan ba-tzen baitira istripuak gertatzeko aukera indizerik handienak eta saleros-gai arriskutsuen zama handiak.

Azpimarragarria da oso, bestalde, zaurgarritasun indizerik handienaduen tartea arrisku gutxikoa dela, bertan mugitzen den zama AutonomiaErkidegoko txikienetakoa baita: Arizetik Arangurenera doan tartea.

Hori horrela, EAEn garraiatzen diren salerosgai arriskutsuen joan-eto-rriari buruzko mapa delakoak honako iradokizun hauek egiten ditu:

31

– Penintsulako erdialdetik Frantziara doan trafikoa A-8 eta A-68 auto-bideetatik eramateko gomendatzen da.

– Donostia - Gasteiz bidea N-Ietik egiteko aukera iradokitzen dugu,Etxegarate mendateko bidea hobetzeko lanak amaitu ostean, bi au-tobideen arteko BI-625 lotura husteko asmoz.

– A-68 eta A-8ren arteko bide loturaren segurtasunaren egoera ho-betzea.

– Eztanda egiteko arriskurik ez duten edo sukoiak ez diren salerosgaiarriskutsuak Malmasinetik igarotzea baimentzen duten seinaleaknabarmendu behar dira, harturiko erabaki hori betetzearen aldeonak azpimarratuz, horrela bi autobideak lotzen dituen BI-625 erre-pidea husten baita.

– Egoki deritzogu Donostiatik edo inguru horretatik Irunerantz, Zara-gozarantz edo Bartzelonarantz doazen salerosgaiak A-15etik des-bideratzeari.

– Komenigarri deritzo zenbait mendatetan zirkulazio hori debekatzea-ri, ibilbide alternatiboak erabil daitezkeelakoan. Esaterako, jarraianadierazten diren enklabeak, edota bigarren mailako beste batzuk:– Azazetako mendatea Opakuakoaren ordez.– A-68 Herrerako mendatearen ordez.– Kanpazarreko mendatea Elgetako mendatearen ordez– A-68 autobidea Barazar, Urkiola eta Urduñako mendateen ordez.– N-I eta A-15 Azpirotz eta Lizarrustiko mendateen ordez.

– Elurteak edo izozteak gertatzen diren zenbait bide tartetan, sale-rosgai arriskutsuen zirkulazioa murriztuko luketen seinale birakariakedo arkupe argidunak jartzeko gomendatzen da, hala nola A-68kAraban duen tartean, N-622n, Azazetako mendatean edo A-15ean.

– Azpimarratu nahi ditugu Errepideen Plan Nagusian azaltzen direnlanak eta Lurraldeetako Plan Sektorialetakoak, batez ere honakohauei dagokienez:

32

– Beste lotune batzuk eraikitzea: BI-632 errepidean, Elorrio eta N-634 errepidearen artean, Matiena zeharkatu barik.

– Populaziogunerik nagusietako saihesbideak.– Errepide ibilbide berriak eraikitzea: Debarroako autobidea, Txorie-

rriko lasterbidea (ezinbestekoa A-8 autobideak, Arrontegiren etaA-68ko sarbidearen arteko arriskua eta BI-625eko lotunekoasaihesteko).

– Zabaltzeak: Etxegarateko mendatea.

Lanean aipaturiko neurriak osatzeko beste hauek gomendatzenditugu:

– Saihesbideak dituzten herrietan debekatzea salerosgai arriskutsuakdaramatzaten ibilgailuak herri barrutik igarotzea.

– Autobideari lehentasuna ematea, ibilbide bera duen bide zabaldualternatibo bat izan ezean.

– Debekatzea ibilgailu astunak aurreratzea ibilbide alternatiborik ezduten tuneletan.

– Salerosgai arriskutsuen joan-etorriei buruzko datuak aintzat hartzeaazpiegituretan erabili beharreko diruak planifikatzerakoan.

Bide murriztu batetik igarotzea ezinbestekoa denean, baimen bere-ziak emanez bideratu behar dira. Baimen horiek ezarritako murrizketaerrespetatzeko ezintasuna arrazoitu behar dute.

Adierazi diren bide seinaleak seinalizatzeko egitasmo bezala garatubehar dira. Erabili beharreko eskalak, bestalde, seinale horien neurriaketa materialak zein kokalekua zehazteko aukera eman behar du.

Euskal Autonomia Erkidegoko bide sareko gainerako tarteetan hartubehar diren berariazko neurriak Garraioak eta Herri Obrak Sailak eginduen EAEn garraiatzen diren salerosgai arriskutsuen joan-etorriari bu-ruzko mapa delakoan begira daitezke, IV. Liburukian, hain zuzen ere: Bi-deratze plana.

33

3.1. Ondorioak

Istripu baten ondorioak istripuan zerikusirik izan duten hainbat alderdirilotuta daude, hala nola gaiari, kopuruari, gaiaren egoerari (presio, tenpera-tura, hermetikotasun), inguruaren zaurgarritasunari (populazioa, lurzorua,inguru hidrikoa) eta eguraldiari. Kalte handia eragin dezaketen gertaeraarriskutsuen handitasunari dagokionez, Sektore Kimikorako Plan BereziakEgiteko eta Homologatzeko Oinarrizko Gidabidean agertzen diren atalasebalioak aukera daitezke.

Ondorio horiek balioesteko, Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak argita-ratu dituen Gai arriskutsuekin gertatzen diren istripuetan esku hartzeko fi-txak erabili ahal izango dira kontsulta tresna bezala. Fitxok paperean etaCD-ROMen argitaratu dira (agiri honi CD-ROM euskarrian argitaratuko fi-txak gehitu zaizkio -V. ERANSKINA-).

Fitxotan, gaiak, ihes edo isurtzen denean edo sutea edo eztanda gerta-tzeko arriskua dagoenean, zelan jokatzen duen erakusten da, baita kalteakmurrizteko zer-nolako neurriak hartu behar diren ere. Era berean, gaiari lo-turiko arriskuak ere azter daitezke, gaiaren lurrunkortasuna, lurrunek den-tsitatearen arabera duten jokabide edota zenbait gairekin duten jokabidea,hala nola urarekin, airearekin, argiarekin, hezetasunarekin, zama elektros-tatikoarekin, erregaiekin edota deskonposatze termikoarekin. Hori horrela,istripuarekin zerikusia duen gaiak toxikotasun edo lurrunkortasun maila al-tua duen kasuetan, babes distantziak proposatzen dira, isurtzearen handi-tasunaren arabera. Edozelan ere, populazioa eta parte hartzen duten bitar-tekoak babesteko erabil daitezkeen neurriei buruzko orientabideak dira.

Beharrezkoa izanez gero, honako fitxok ere erabil daitezke:

– Errepidez garraiaturiko salerosgai arriskutsuekin gertaturiko istripueksorturiko larritasunezko egoeretan parte hartu behar duten zerbitzuenjokabiderako fitxak, 1999ko irailaren 21ko aginduaren bidez onartuak(1999ko urriaren 8ko BOE).

– Salerosgai arriskutsuak garraiatzeko segurtasun fitxa. Larrialdiei Au-rregiteko Zuzendaritzak argitaratua, 1996.

34

– Larritasunezko egoeretan erantzuteko gida iparramerikarra, 1996. USDepartmet of Transportation-ek argitaratua (DOT fitxak).

– Salerosgai arriskutsuekin gertaturiko istripuetan parte hartzeko fitxak.Herri Babeserako Zuzendaritzak argitaratua. RENFE, 1991.

Inguru hidrikoari eragindako eraspenari dagokionez, azaleko urak eta lurazpiko urak bereizi behar ditugu.

Lehenengoei dagokienez, EAEko urguneei buruzko zerrendan erregis-traturiko azaleko ur hartunea eta ureztatzeko urmaelak ditugu. Hartunehauei urrun gertaturiko isurketek ere eragin diezaieketenez, baldin eta har-tunearen goiko uretan gertatzen bada, VI. ERANSKINEAN 1:150.000 eska-lako mapa bat agertzen da, azaleko hartuneak eta ureztatzeko urmaelakerakusten dituena. Gero, hartune bakoitzaren ezaugarri garrantzitsuenakadierazten dira: udalerria, erabilera, jabea, etab. Urtegiei dagokienez, berdinerabil daitezke argibideak (VI. ERANSKINA), lehen adierazitako hartunee-tako batzuk urtegiei loturik daudela ahaztu barik.

Lur azpiko urei dagokienez, unitate hidrogeologikoetan elkartzen diraakuiferoak eta horrela definitzen dira: akuifero multzo bat, independenteakedo erlazionatuak, biltzen duen geografia eremua dira, eta ikertzeko edobaliabidea kudeatzeko unitate praktikoa osatzen dute. Kutsadurari buruz du-ten zaurgarritasuna hainbat arrazoik sortua dator, hala nola inguruan ku-tsadurak mugitzeko dituen baldintzek, zoruaren irazkortasunak, isuriarenkokalekuak, aldapa izateak, eta abarrek. Alderdi horiek kontuan hartuta, lurazpiko uren zaurgarritasunari buruzko mapa bat egin dute. Bertan zaurga-rritasun maila desberdinak egokitzen dira: oso handia, handia, ertaina, txi-kia, oso txikia, hutsa. Mapa hori Ingurugiro Sailburuordetzak egindako EA-Eko ingurugiroari buruzko kartografia sistema delakoan begira daiteke, CD-ROM euskarrian.

Gai kutsatzaileek zoruan eragin ditzaketen ondorioak murrizteko, isu-ri den gaia geldiarazi behar da eta berehala kendu, nola ponpatuz halazurgatuz. Ekintza hori atzeratuko balitz, isuri den gaia estali beharko ge-nuke (baldin eta solidoa bada), plastiko edo bateragarri den gai bat era-

35

biliz, gai kutsatzailea zabal ez dadin edo euriak iraztea azkartu ez dezan.Azkenik, kutsatu den lurra kendu egin behar da eta hondakin toxikoak etaarriskutsuak aztertu beharko ditu enpresa kudeatzaile baimendun batek.VII. ERANSKINEAN Ingurugiro Sailburuordetzako Ingurugiroaren Kalita-tearen Zuzendaritzako Hondakin Toxiko eta Arriskutsuen zerbitzuak en-presa horiei buruz egin duen zerrenda agertzen da.

4. PLANAREN EGITURA ETA ANTOLAKUNTZA

Plan hau antolakuntza baliabide orokorra da, errepidez eta trenbidez ga-rraiatzen diren salerosgai arriskutsuekiko istripu arriskuari erantzun ahalizateko. Helburu horretarako jarduteko arau eta prozedura multzo bat egitu-ratu da, larrialdi horietan harrapaturik gelditzen diren pertsonei, horien on-dasunei eta guztion ondareari ahalik eta babesik handiena emateko.

Plan honen zuzendaritza eta ekintzetarako egitura Euskadiko Herri Ba-beseko Planak (LABI) ezarritakoan oinarritzen dira, honako egituraren ara-bera:

EZK

AGINTE POSTSUAURRERATUA

EKINTZA TALDEAK

ESKU HARTZEA OSASUNA SEGURTASUNA LOGISTIKA LAGUNTZA TEKNIKOA

EKABZ ZUZENDARITZABATZORDEA

AHOLKUBATZORDEA

INFORMAZIOKABINETEAZUZENDARITZAREN

EGITURA 3. egoera

PLANARENZUZENDARIA

EKINTZERAKOEGITURA

36

4.1. Zuzendaria

Herrizaingo sailburua da Errepidez eta Trenbidez Garraiatzen diren Sa-lerosgai Arriskutsuekiko Istripu Arriskuari buruzko Euskal Autonomia Erki-degoko Herri Babeseko Planaren zuzendaria eta koordinatzailea, Planaindarrean jartzen den larritasunezko egoera guztietan, Larrialdiak Kudea-tzeko Legearen (LKL) 21. artikuluak ezarritakoari kalterik eragin gabe.

Plan Berezi honen Zuzendaritzak Aholku Batzorde baten laguntzaizango du; beste alde batetik, zuzendaritza zuzendariak egikarituko du,Larrialdiak Kudeatzeko Legearen 19. artikuluak ematen dizkion eskuran-tza eta ahalekin, dekretaturiko larrialdiaren larritasunaren heinean.

Planaren zuzendariaren funtsezko eginkizunak honako hauek dira:

a) Aholku Batzordeko kideak, ekintza taldeetako arduradunak etaaginte postu aurreratuetako arduradunak izendatzea,

b) Aholku batzordea, garrantziaren arabera osorik edo atal bat, eta in-formazio kabinetea biltzeko deia egitea,

c) Plana abiaraztea eta haren aplikazio formala erabakitzea,

d) Plan honetan ezartzen diren larrialdi egoerak aldarrikatzea,

e) Egoera bakoitzean antolaketa egiturako zein zati abiarazi beharden erabakitzea,

f) Pertsonei eta ondasunei kalteak sor diezazkieketen gertakariaketa bide sarearen ohiko funtzionamenduaren aldatze larria zeinagintariri jakinarazi behar zaizkien zehaztea,

g) Aholku batzordearen laguntzaz, une bakoitzean larrialdiei aurre egi-teko egokienak diren jarduerak agintzea eta biztanleak, ingurugiroa,ondasunak eta larrialdian parte hartzen duten pertsonak babestekoneurriak eta ibilgailuen trafikoa errazteko neurriak aplikatzea,

h) Larrialdiarekin zerikusia duten pertsona publiko zein pribatuen jar-duera guztiak koordinatzea,

37

i) Sailburuak berak edo, eskuordetuta, haren agenteek, agindu oro-kor edo zehatzak ematea; eta behar izanez gero, neurri hertsako-rrak ere bai, egoeraren heineko neurriak betiere,

j) Bai Planaren Zuzendaritzak propio aurreikusten dituen komunika-bideen bitartez, bai gizarte komunikabideen bitartez larrialdiak di-rauen bitartean biztanleari eman beharreko informazioa zehazteaeta koordinatzea,

k) Errepidez eta Trenbidez Garraiatutako Salerosgai ArriskutsuekikoIstripuei buruzko Estatuko Planarekiko lotura eta informazioa ber-matzea,

l) Planaren ezarpena, eraginkortasuna eta eguneratzea ziurtatzea,

m) Larrialdiaren amaiera eta normaltasunerako itzulera erabakitzea.Horrek Plana geldiaraztea dakar, eta larrialdian erabilitako bitarte-ko eta baliabideak desmobilizatzea, helburuak lortu eta gero.

Herrizaingo Sailburuaren zuzendaritzari eman behar zaio lehentasu-na, edozein lurralde agintari publikoren eta Autonomia Erkidegoko gai-nerako planen zuzendari eta koordinatzaileen zuzentze funtzioen gaine-tik. Gainera, zuzendaritza horri dagokio gainerako agintarien eta planenzuzendarien eskumenen betetze lanak koordinatzea.

Aurreko paragrafoan ezarritakoari kalterik eragin gabe, premia handi-ko egoeretan, Herrizaingo Sailburuak edo Larrialdiei Aurregiteko Zuzen-dariak ere abiarazi ahal izango dute plana, eta ahalik eta arinen jakina-raziko diote Herrizaingo Sailari.

4.2. Zuzendaritzako Batzordea

3. egoeran zehazturiko inguruabarrak gertatzen direnean eta Plana-ren Zuzendariak horretara eskatzen duenean, Zuzendaritzako Batzordeaeratuko da; beraren osakideak hauexek izango dira: Herrizaingo sailbu-ruaren ordezkaria eta Barne Ministroaren ordezkaria.

38

4.3. Aholku Batzordea

Aldarrikaturiko egoeraren arabera, Planaren Zuzendariak, aholkuaizateko eta gorabeheren egoerak eta larrialdiaren bilakaera aztertzeko,Aholku Batzordea bilduko du.

Batzorde honetako kideak honako hauek izango dira:

a) Herrizaingo Saila

– Herrizaingo sailburuordea,

– Segurtasun sailburuordea,

– Larrialdiei Aurregiteko zuzendaria,

– Trafiko zuzendaria.

b) Industria, Merkataritza eta Turismo Saila

– Industria Administraziorako zuzendaria

c) Osasun Saila

– Osasun Publikorako zuzendaria

– Larrialdietarako Osakidetzako zuzendaria

d) Garraio eta Herrilan Saila

– Garraio zuzendaria

– Uren zuzendaria

e) Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Ingurugiro Saila

– Ingurugiroaren Kalitatearen zuzendaria

f) Zerikusia duten Aldundiak

– Lehendakaritzako Diputatua (Arabako Ahaldun Nagusiaren Idaz-kari Nagusia, gorabehera Lurralde Historiko horretan gertatzenbada).

– Herrilanen eta garraioen ardura duen Diputatua.

39

g) Zerikusia duten Udalak

– Alkateak

h) Estatuaren Administrazioa

– Gobernuak Lurralde Historiko bakoitzean duen ordezkariordea.

i) Ekintza Taldeen buruak eta Herrizaingo Sailburuak deitzen dituenbeste guztiak, Euskal Autonomia Erkidegoko Herri Babeseko Ba-tzordeko kideak edota beste batzuk, baldin eta bertan egotea be-harrezkotzat jotzen bada. Larrialdian zerikusia duen gaia 7. motata-koa denean (erradioaktiboa), Segurtasun Nuklearrerako Kontseilua-ren ordezkari batek parte hartzeko eskatuko da.

4.4. Informazio Kabinetea

Informazio kabinetea zuzenean planaren zuzendaritzaren menpeandago eta Ekintzak Koordinatzeko Zentroan (EKZ) egongo da kokaturik.Kabinete horrek bakarrik izango du informazio ofiziala emateko baimena,eta bere eginkizunak honakoak izango dira:

a) Istripuari eta bilakaerari buruzko informazioa jasotzea,

b) Zuzendariak emandako aginduak, manuak eta gomendioak komu-nikabideen bidez hedatzea,

c) Larrialdiari buruzko informazio orokorra zentralizatzea, koordina-tzea eta prestatzea, eta gizarte komunikabideen esku jartzea,

d) Larrialdiari buruzko informazioa ematea hori eskatzen duten era-kundeei,

e) Kalteak izan dituzten herritarren senideei informazio pertsonalaematea.

Informazio bulegoaren erantzukizuna Herrizaingo Saileko Sailburua-ren Kabineteko zuzendariak du bere gain.

40

4.5. EKZ (Ekintzak Koordinatzeko Zentroa)

4.5.1. Definizioa eta eginkizunak

Ekintzak koordinatzeko zentroan (EKZ) Planari dagozkion ekintzaguztiak zuzendu eta koordinatzen dira. Planaren zuzendariaren agintepostua da, eta hori dela eta, beharrezko gaitasuna eta tresneria izan be-har ditu, ondorengoetarako: informazioa, komunikatu, koordinatu etazentralizatzeko, hain zuzen ere larrialdiaren egoera zein den jakiteko, etahartu beharreko neurriei buruzko erabakien berri emateko. Era berean,planaren zuzendaria zuzendaritza edo kontrol lanetan diharduten bestezentro batzuekin zuzeneko harremanak izan beharko ditu.

Era berean, Ekintzak Koordinatzeko Zentroaren azpiegiturak egokiaizan beharko du beste eginkizun hauetarako:

a) Informazio zentro iraunkorra izatea; horretarako, EKZk bere eskueduki behar dituzte hidrometeorologiari buruzko datuak jasotzekoterminalak eta gai arriskutsuei eta horiek sortzen dituzten lekuei bu-ruzko informazioa, bai eta komunikazio bideen egoerari buruzko in-formazioa ere, arrisku egoera etengabe balioestekorik izan dezaten.

b) Ekintzak jaso eta igortzeko zentroa izatea, eta beharrezkoak direninformazioko eta datu baseko sistema guztiak kudeatzen dituztenzentroak izatea.

c) Zuzendariari laguntzea erabakiak hartzerakoan eta aginduak jaki-narazi nahiz gauzatzeko bidean. Horretarako, larrialdiari buruz ja-sotako informazioa prozesatu egiten dute.

d) Gobernuaren Ordezkaritzari jakinarazpena igortzea (eredua Planhonen X. ERANSKINEAN ikus daiteke).

4.5.2. EKBZren sorrera (Ekintzen Koordinazio Bateraturako Zentroa)

Behar izanez gero Ekintzak Koordinatzeko Zentroa (EKZ) EkintzenKoordinazio Bateraturako Zentro (EKBZ) bilaka daiteke, bertara Estatuko

41

administrazioko buruak biltzen direlarik, bai larrialdiak zuzendu eta koor-dinatzeko, bai ardura eskuordetzeko, erkidegoz gaindiko interesa aldarri-katzen den kasuetan.

EKZ kokatzen den toki berean kokatuko da Ekintzen Koordinazio Ba-teraturako Zentroa, eta Planaren Zuzendariak eskatu bezain laster hasi-ko da dagozkion lanak egiten edota erkidegoz gaindiko interesa aldarri-katzen den guztietan.

EKBZn Zuzendaritza Batzordea, Aholku Batzordea eta Informazio Ka-binetea kokatzen dira.

4.5.3. Kokalekua

Herrizaingo Saileko Larrialdiak Koordinatzeko Zentroetan (SOSDeiak) kokatuko da EKBZ, eta haien azpiegitura erabiliko da dagokion lu-rraldean gertatzen diren larrialdiak koordinatzeko.

Larrialdia zein den kontuan izanik, zuzendariaren iritziz larrialdiak ku-deatzeko egokiena den EKBZn bilduko da planaren zuzendaria eta zu-zendaritzako egitura. Zentro hori SOS-DEIAKen instalazioetan eratzenez bada, EKBZk beste zuzendaritza zentroei informazioa helaraztekosistemetako lotune eta luzapenak izan beharko ditu, Planaren zuzenda-riak zentro horietatik jarduerak zuzendu eta koordinatu ahal izan ditzan.

4.6. Aginte Postu Aurreratua

Larrialdiaren izaera eta larritasuna nolakoa den ikusita, Plan honen zu-zendariak aginte postu aurreratu bat (APA) ezarri ahal izango du. HortikEkintza Taldeek larrialdia gertatu den tokian egindako lanak koordinatukodira. Ekintza Taldeetako buruek eta helburuak lortzeko ezinbestekoak di-ren beste erakundeetako buru edo arduradunek osatzen dituzte APAk.

Aginte Postu Aurreratuen helburua da larrialdiaren tokian esku har-tzen duten bitartekoen eta baliabideen jarduerak zuzentzea eta koordi-natzea, planaren zuzendariak emandako jarraibideen arabera.

42

Plan honen zuzendariak zehazten duena izango da APAren zuzenda-ria. Besterik adierazi ezean, istripuaren berri ematean abiarazi den ekin-tza taktikaren zuzendariak beteko du funtzio hori.

4.7. Ekintza Taldeak

Larrialdiaren hasieratik bertatik esku hartzen duten zerbitzu eta per-tsonen multzoei deritze ekintza taldeak. Hau da, larrialdia dela-eta planhonetan ezarritako babes jarduerak, parte hartzea, sorospen jarduerakedota konponketak elkarlanean betetzen dituztenei.

Euskal Autonomia Erkidegoko Herri Babeseko Lurralde Planeanohartematen diren larrialdi mota guztietan jarduten duten ohiko ekintzazerbitzuak dira Ekintza Taldeak antolatzeko oinarria.

Edozein administraziotako langileek nahiz zuzenean istripuaren to-kian esku hartzen duten herritarrek lan egingo dute Plan honetan eratzendiren Ekintza Taldeetan.

Bost ekintza talde aurreikusten dira:

4.7.1. Esku hartzeko taldea

Talde honen egitekoa da larrialdiaren ondorioak ezabatzeko, gutxitze-ko edo kontrolatzeko hartzen diren neurriak betetzea, larrialdi hori sorta-razten duten kausen aurka zuzenean borrokatuz eta baita larrialdiarengarapena edo hedapena errazten duten egitateei eraginez ere.

Honako eginkizunak ditu:a) Ezbeharraren ondorioak nahiz arriskuaren kausa kontrolatzea, mu-

rriztea edo neutralizatzea.b) Biztanleria babesteko neurriak hartzeko beste taldeekin elkarlane-

an aritzea.c) Zerikusia duen gaia lekualdatzeko lanak egitea, lekualdatzeko be-

harra ikusten denean, eta hori egiten den bitartean aurrea hartze-ko beharrezkotzat jotzen diren neurriak hartzea.

43

d) Istriputik eratorritako arriskuak ezagutu eta balioestea.

e) Esku hartzeko eremuaren mugak proposatzea.

f) Larrialdiak kontrolpean izan ostean, arrisku ezkutuak zaintzea.

g) Komunikazioen azpiegituran behar diren oinarrizko segurtasun bal-dintzak berriz ezartzea.

h) APAko zuzendariaren bidez, Planaren Zuzendaritzari egin beha-rreko eragiketen arriskuaren, kalteen eta bideragarritasunaren be-rri ematea.

Honako zerbitzu hauek osatzen dute Esku Hartzeko Taldea, baldin etaTalde horrentzat zehaztu diren oinarrizko eginkizun batzuk egiten badi-tuzte:

a) Sua Itzaltzeko eta Salbamendurako Zerbitzuak, eta IV. ERANSKI-NEKO inbentarioan agertzen diren baliabideak izango dituzte.

b) Zerikusia duen gaia garraiatzen duen enpresa, sortu duen enpre-sa edo gai hori hartu behar duen enpresa.

c) FEIQUE, RENFE eta Herri Babeserako Zuzendaritza Nagusia-ren artean loturiko hitzarmenetan zehazten diren enpresa lagun-tzaileak.

d) Beste enpresa garraiolari batzuk, VIII. ERANSKINEAN begira dai-tezke baliabideak.

e) Hondakin Toxiko eta Arriskutsuen Kudeatzaileak, VII. ERANSKI-NEAN zerrendaturikoak.

f) Tona kopuru handietarako garabi zerbitzuek ere parte hartuko du-te Ekintza Taldean.

g) Mirandako Ekintza Kudeatzailearen Bulegoaren Herri Babeserakoeta Zirkulazioko Segurtasunerako Zerbitzua, IV. ERANSKINEANzehazturiko bitartekoak dauzkana.

h) Foru Aldundietako Herrilanen zerbitzuak, Autobideak eta garbiketaindustrialak.

44

4.7.2. Osasun Taldea

Talde honen eragina da salerosgai arriskutsuekin gertaturiko istripubatek harrapatutakoei osasun laguntza ematea, harik eta ospitale baterairisten diren arte; halaber, osasun publikoko babes neurriak eta aurre-neurriak betetzea dagokio.

Bere eginkizunak honako hauek dira:

a) Esku hartzeko eremuan zauritu direnei premiazko osasun laguntzaematea.

b) Zaurituak sailkatu, egonkortu eta istripu eremutik ateratzea, baldineta horren beharrean badaude.

c) Zaurituak erietxeetara eramateko garraioa koordinatzea eta zauri-tuak jasotzeko erietxeek duten azpiegitura antolatzea.

d) Hildakoak identifikatzea, aginpidea duten agintari judizial eta poli-zialekin batera jardunez, eta beste biktimak eta zaurituak ere iden-tifikatzea.

e) Sorospen eremua eta baseak zehaztea, Logistika Taldearekin ba-tera.

f) Larrialdiaren eraginez sorturiko osasun baldintzak zein diren neur-tzea eta kontrolatzea. Larrialdia kontrolpean eduki eta gero, Osa-sun publikoari eragiten dioten arrisku ezkutuak zaintzea.

g) Jazo litezkeen gertaera arriskutsuen eraginaren menpe populazio-ak iragan dezakeen denbora laburtzeko behar diren neurriak pro-posatzea.

h) Eraginik izan duen populazioa behar diren babes gaiez edota gaiterapeutikoez hornitzea.

i) Planaren zuzendaritzari egoera errealari buruzko informazioaematea APAren zuzendariaren bidez.

Ondoko hauek osatzen dute Osasun Taldea:

45

a) Jarduera eremuan jardungo dutela ziurtatzen duten osasun lagun-tzako zerbitzuek, Osakidetzakoez gain adosturiko beste erakundebatzuetakoak ere bai.

b) Istripua izan duten pertsonak eramateko osasun zerbitzuek, Osa-kidetzakoek, Gurutze Gorrikoek, DYAkoek nahiz enpresa pribatue-takoek, baldin eta biktima asko garraiatzea ziurtatzen badute.

c) Eusko Jaurlaritzako Osasun Saileko herri osasuneko zerbitzuak.

4.7.3. Segurtasun Taldea

Talde hau herritarren segurtasuna bermatzeaz arduratzen da, arriskuedo hondamendiko eremuetan, baita trafikoa zuzentzeaz eta biktimakidentifikatzen laguntzeaz ere.

Honako eginkizun hauek ditu:

a) Herritarren segurtasuna bermatzea.

b) Larrialdiko eremuetarako sarrera kontrolatu eta murriztea.

c) Trafikoa zuzentzea, larrialdiko jarduerak eta eragiketak errazteko,eta trafikoa desbideratzea, ibilgailuak pila ez daitezen eta, ahal denneurrian, bide sarean eragin negatiborik egon ez dadin.

d) Informazio Kabineteak emandako informazioak istripuak harrapatuduen populazioari helaraztea.

e) Arriskupean dauden pertsonak berehala ateratzea istripu eremutik.

f) Aginpideen arabera, hildakoak eta biktimak identifikatzea.

g) Ondasunak babestea, gizartearen aurkako ekintzetatik.

h) Esku Hartzeko Taldeari laguntzea biktimen erreskate eta salba-menduan.

i) Biztanleriarentzako abisuak iragartzen laguntzea.

j) Ekintza Taldeetako kideak istripu aldeetara eramatea.

46

k) Planaren zuzendaritzari txostenak ematea, APAren zuzendariarenbidez.

l) Bere ardura diren gainontzeko zereginak.

Segurtasun Taldea Ertzaintzako eta Udaltzaingoetako baliabideezosatuko da.

4.7.4. Logistikako Taldea

Talde honen zeregina da ekintza taldeen jarduerarako beharrezkoakdiren tresna eta hornigaiak biltzea, eta gertakariaren bilakaeraren ondo-rioz sortzen diren gainontzeko beharrak asetzea. Bere eginkizunak ho-nako hauek dira:

a) Esku Hartzeko Taldeak lanerako behar diren tresnez hornitzen di-rela kudeatzea. Esku Hartzeko Taldeak edo Laguntza TeknikokoTaldeak zehazten du zein Esku Hartzeko Talde hornitzen den.

b) Esku Hartzeko beharrak neurtzen laguntzea, baita biztanleriari la-guntzeko behar diren tresnak eta hornigaiak zehaztea ere.

c) Larrialdiko aterpetxea, haren hornikuntza eta biztanleriarentzakogarraioa antolatzea, eta istripu eremutik populazioa ateratzea be-harrezkoa denean, bilguneak kudeatzea.

d) Planaren Zuzendaritzari egindako kudeaketen eta lanen berri ema-tea, APAren zuzendariaren bidez.

Talde hau osatzen duten taldeak SOS-Deiak Larrialdiak Koordinatze-ko Zentroetan ari direnak dira, baina beste talde batzuk ere erantsikozaizkio, bai Eusko Jaurlaritzako Sailetakoak, bai garraioez, herrilanez,komunikazioez, eta abarrez arduratzen diren beste erakunde edo institu-zio batzuetakoak.

4.7.5. Laguntza Teknikoko Taldea

Talde hau Planaren zuzendaritzaren esanetara dagoen tresna bat da.Talde honen eginkizuna aholkularitza teknikoa ematea da, istripuaren us-

47

tezko bilakaerari buruz, kalteen nondik norakoaz eta haien eragileak kon-trolatzeko edo ondorioak murrizteko ezarri behar diren neurri zuzentzai-le eta konpontzaileei buruz; halaber, kalteturik dauden funtsezko zerbi-tzuak birgaitzeko aholkularitza ematea.

Horretarako, hauek dira bere eginkizunak:

a) Istripuaren ahalezko ondorioak ebaluatzea: hodei toxikoa eratzeaeta zabaltzea, atmosfera lehergarriak, osasunari edo ingurugiroarieragin ahal zaizkion kalteak.

b) Istripuarekin zerikusia duten gai arriskutsuen izaera, ezaugarriedota erabiltzeko erei buruzko aholkuak ematea.

c) Aipaturiko neurriak erabiltzeko behar diren lan tresnei eta horni-gaiei buruzko aholkuak ematea.

d) Larrialdiaren eta bere eraginen jarraipen teknikoa egitea.

e) Planaren zuzendaritzari lorturiko emaitzen eta larrialdia ebaluatze-an sortzen diren beharren berri ematea, APAren zuzendariaren bi-dez.

Honako hauek egongo dira Laguntza Teknikoko Taldean:

Larrialdiei Aurregiteko zuzendaritza.

a) Ingurugiro Sailburuordetzako Ingurugiroaren Kalitatearen zuzen-daritza.

b) Garraio eta Herrilan Saileko Uren zuzendaritza.

c) Segurtasun Nuklearrerako Kontseilua, baldin eta istripuak 7. mai-lako gaiekin zerikusia badu (erradioaktiboak).

d) Industria Administraziorako zuzendaritza.

e) Trafiko zuzendaritza.

f) Osasun Publikorako zuzendaritza.

g) Salerosgai Arriskutsuak garraiatzen dituzten enpresen segurtasunsailburuak, bidali edo jaso behar duen enpresa, istripuan zerikusia

48

duten gaiak erabili edo sortzen dituzten enpresak, beste garraioenpresa batzuk eta tona kopuru handietarako garabi zerbitzuak.VIII. ERANSKINEAN horiekin harremanetan jartzeko era adieraz-ten da, bai eta salerosgai arriskutsuak garraiatzen dituzten EAEkoeta inguruetako enpresek dauzkaten baliabiderik egokienak ere.IX. ERANSKINEAN SAMCAR, RENFEren bidez Garraiatzen direnSalerosgai Arriskutsuekin gertatzen diren Istripuetarako Elkarga-nako Laguntza Sistema, begiratu daiteke. Hor aholkua eman deza-keten enpresen zerrenda dago, gai kimikoen arabera antolaturik.Istripua gertatu den eremuan gelditu diren hondakinei dagokienez,hondakin toxikoak eta arriskutsuak erabiltzeko kudeatzaile bai-mendunen bidez egingo da. VII. ERANSKINEAN dago kudeatzai-leen zerrenda.

5. JARDUTEKO ERA

5.1. Istripua iragarri

Salerosgai arriskutsuak garraiatzean gertatzen diren istripuei buruzkoinformazioa Ekintzak Koordinatzeko Zentroari (SOS-DEIAK) adierazikozaio. Honako datuok jaso beharko dira:

Gertaera non jazo den

– Gertaera mota (ezin aurrera jarraitu, edukiontzia hautsi da, irauliegin da, ihesa izan du, isuri egin da, sutea, eztanda).

– Zerikusia duten salerosgai arriskutsuei eta edukiontziari buruzko da-tuak (gai mota, identifikazioa, kopurua, edukiera, edukiontzi mota).

– Biktimarik dagoen (sintomatologia).

– Eguraldia edo gertaeraren ondorioak balioesteko eta arintzeko ba-lio duten bestelako gorabeherak.

– Inguruan dauden elementu zaurgarriak: biztanleguneak, ubideak,komunikazio bideak, isurbideak...

49

Istripuak salerosgai arriskutsuak daramatzan Armadako ibilgailurenbat harrapatzen badu, Gobernuaren Ordezkaritzari eta gertalekutik hur-bilen dagon Armadetako edozein agintari militarrari adieraziko zaie.

Istripuari buruzko datuak jasotzeari dagokionez, X. ERANSKINEANagertzen den eredu arautua erabiliko da. Eredu horrek bi mota ditu, erre-pidez zein trenbidez garraiaturiko salerosgaiak diren.

5.2. Jarduera mailak

5.2.1. Istripuaren larritasuna balioztatzea

Ondorengo atalean adierazten diren egoerak edo jarduera mailakezartzeko erabiliko dugu balioeste hau. Bi erreferentzia erabiliko dira. Ba-tetik, istripuak zer-nolako ondorioak eragin dizkien pertsonei, ondasuneieta ingurugiroari, eta, bestetik, istripuaren gorabeherak direla-eta ustezgerta daitezkeenak, gaia eta istripu mota.

Honako gorabehera hauei erreparatu beharko zaie:

– Garraio mota.

– Garraiatzen diren salerosgaien izaera eta arrisku maila.

– Garraiaturiko salerosgaien kopurua

– Edukiontzi mota, edukiontziaren egoera eta ustez gerta dakiokee-na.

– Bata bestearen segidako efektua gertatzeko aukerak.

– Istripuaren gertalekua, bidearen egoera eta trafikoaren dentsitatea.

– Populazioa, eraikinak edo inguruan dauden beste elementu zaur-garriak.

– Ingurugiroa.

– Eguraldia.

50

– Bidean auto ilara luzeak sortzeko posibilitaterik dagoen.

Istripuak ibilgailuak, edukiontziak eta edukiak izan dituzten kalteenarabera sailkatzen dira:

– 1. mota. Istripua edo matxura dela-eta, garraioak ezin du aurrera ja-rraitu; hala ere, salerosgai arriskutsuen edukiontzia ondo dago etaez da irauli, ezta errailetik irten ere.

– 2. mota. Istripuaren ondorioz, edukiontziak kalteak izan ditu edoirauli edo errailetik irten da; edukia, baina, ez da edukiontzitik irtenedo isuri.

– 3. mota. Istripuaren ondorioz, edukiontziak kalteak izan ditu eta edu-kia edukiontzitik irten edo isuri da.

– 4. mota. Edukiontziak kalteak edo sua du, eta edukia irten da ga-rretan.

– 5. mota. Edukiak eztanda egin du eta txikitu egin du edukiontzia.

Lehen aipaturiko egoeren arabera eta istripu motaren arabera zehaz-tuko dira esku hartzeko eremuak eta alerta eremuak, populazioari, on-dasunei edo inguruari eman beharreko arretari erreparaturik.

Horiek horrela, zeri deritzo esku hartzeko eremua? Bada, istripuarenondorioek pertsonei, ondasunei edo ingurugiroari eragindako edo ustezeragin diezazkiekeen kalteek hartzen duten eremuari, baldin eta kalteokberehala babes neurriak erabiltzera behartzen badute. Eta noiz sortzenda alerta eremua? Bada, istripuaren ondorioek, nahiz eta biztanleriaren-tzat agerian egon, populazio horri informazioa ematea besterik eskatzenez dutenean. Eremu horretan, baina, baliteke babes neurri bereziak be-har dituzten pertsona taldeak egotea, pertsona horien egoera berezikizaurgarria denean (talde kritikoak).

APAren zuzendariak egingo du balioesteko proposamena.

5.2.2. Jarduera mailak (larritasunezko aldiak edo egoerak)

51

Batetik, istripuaren ezaugarriak eta horrek eragindako edo ustez era-gin ditzakeen ondorioak direla-eta esku hartzeko sortzen diren beharrenarabera, eta, bestetik, esku hartzeko dauden baliabideen arabera, ja-rraian adierazten diren larritasunezko egoeretako bat ezarriko da.

0 egoera. Eskura diren baliabideez kontrola daitezkeen istripuei da-gokie. Egoera horretan, baita aurreikus daitekeen bilakae-rarik txarrenean ere, ez dago arriskurik pertsonentzat (es-ku hartzeko lanetan ari direnez kanpora), ez ingurugirora-ko, ez istripua gertatu den lekuaz kanpoko ondasunetara-ko. Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak horretarako pro-pio eratu dituen ekintza taktiken bidez koordinatuko diraegoera mota hauek.

Ekintza taktika hauek Larrialdiei Aurre Egiteko Legeak la-rrialdi ez tamalgarrien kudeaketari buruzko III. Kapituluanohartematen dituen jarduera protokoloak dira. Horren iriz-pideak 26. artikuluan azaltzen dira.

Ekintza taktika bakoitza plan sinoptiko bat da, istripuarenfaktore baldintzatzaileak eta egoera (euriak, haizea, heze-tasuna, ...) adierazten dituena. Faktore horien arabera,beraz, zerbitzu batzuek parte har dezaten aurreikusten da(Plan Bereziko Ekintza Taldeak) edo horiek jakinaren gai-nean jartzea. Gainera, faktoreon arabera, taktika horrekbideratu behar duen istripuaz arduratzen diren pertsoneieta agintariei ere jakinarazi behar zaie.

5.2.1 atalean (Istripuaren larritasuna balioztatzea) 1-5motatakoak bezala deskribatu direnak dira salerosgaiarriskutsuekin ustez gerta daitezkeen istripu tipifikatuak,Plan berezi hau indarrean ipini aurretik ekintza taktika batgaratzea eragin dezaketenak, alegia. Hortaz, EG edo TGizena emango zaie (errepidez edo trenbidez garraiatzenden, hurrenez hurren), 1etik 5era bitarteko zenbaki bate-

52

kin batera (5.2.1. idatz-zatian egindako deskribapenari ja-rraiki).

Indarrean jarritako taktikaren zuzendariak, istripuaren la-rritasuna ikusita eta ohiko bideak erabilita, HerrizaingoSaileko agintari eskumendunari adieraziko dio bere ba-lioztatzea, agintariak ekintza egoera aldarrika dezan.

1. egoera. Gertaturiko istripuak eskura dituzten baliabideez kontrolabadaitezke ere, behar-beharrezkoa da istripuaren eragi-nez arriskupean dauden edo egon litezkeen pertsonak,ondasunak edo ingurugiroa babesteko neurriak erabil-tzea. Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailburuari dagokioegoera hau aldarrikatzea, eta horrela egiteak Plan hau in-darrean jartzea dakar.

2. egoera. Istripu hauetan Plan honetan aurreikusten ez diren balia-bideak erabili behar dira istripuaren ondorioak kontrola-tzeko edota pertsonak, ondasunak edo ingurugiroa ba-besteko neurriak ezartzeko. Baliabideok Estatuko Plana-ren antolakuntzak ipini behar ditu.

3. egoera. Salerosgai arriskutsuak garraiatzean gertatzen diren istri-pu hauetan, nazio interesari eragiten diotela erabaki oste-an, Barne Ministroak aldarrikatu behar du egoera hau.Egoera honetan Herrizaingo Sailburuak izendatuko duEstatuko administrazioko agintariarekin batera Zuzendari-tza Batzordea osatuko duen agintaria. EKZ EKBZ bilaka-tzen da. Egoera hau sortu duten faktoreak desagertutako-an, 2. egoera edo normaltasuna aldarrika daiteke.

5.2.3. Egoera bakoitzari buruzko aldarrikapen formala

Salerosgai arriskutsuekin istripua gertatu ostean 1. egoerako edo go-ragoko egoeretako gorabeherak gertatzen direnean, Plan Berezi hau in-darrean jartzeko aldarrikapen formala egingo da.

53

Larrialdia 0 egoerakotzat jotzen bada, ez da plan hau indarrean jarri-ko eta dagokion ekintza taktika erabiliz egingo zaio aurre.

5.3. Ekintzak

5.3.1. Istripua kontrolatu eta neutralizatzea

Istripuak kaltetutako edo kaltetu daitezkeen eremuetan izan dezake-en eragina murrizteko asmoz, Planaren Zuzendaritzak agindutako neu-rriak eta ekintzak beteko dituzte Ekintza Taldeek, betiere istripuaren la-rritasuna urritzeko. Ekintzon bidez, bada, istripuarekin zerikusia dutengaiak egonkortu edo eutsi nahi da gaiok isuri direnean edo isurtzekoarriskua dagoenean. Ekintzok fisikoak edo kimikoak izan daitezke:

a) Harea, sepiolitak, etab. erabiliz zurgatzea.

b) Estaltzea, behin-behineko neurri gisa, euriak eraman eta zoruetaniragazi ez daitezen.

c) Urtzea, arriskua segurtasun maila egokietara jaisteko.

d) Eustea, ezpondak edo hesiak erabiliz.

e) Barreiatzea, gas sukoien edo toxikoen pilaketa urritzeko.

f) Edukiontzi txikiak handiagoak diren beste batzuetan paketatzea.

g) Tapoiak edo adabakiak erabiltzea, pitzadura edo arraildurak ixteko.

h) Haizatzea, presioa jaisteko eta edukiontzian gerta litekeen eztan-da saihesteko.

i) Lurruna kentzea, isuri likido egonkor baten gainean bitsa ezarriz.

j) Erretze kontrolatua, eztanda egin dezaketen atmosferak eratu ezdaitezen.

54

k) Sakabanatzea, itsaso eta ibaietara isuri diren gaiei eragiten dieteneragileen bidez.

l) Jelatzea, neutralizatzea, polimerizatzea eta gotortzea: salerosgaiarriskutsu batzuen berezko arriskua murrizteko neurriak.

5.3.2. Populazioa babestea

Biztanleak babesteko neurriak bitara biltzen dira: biztanleak aldez au-rretik prestatzea, nork bere burua babesteko hartu behar dituen neurrieiburuz edo, beraiei gaztigua eman edo neurri horiek abian jartzea, baldineta aldez aurretiko neurri gisa erabakitzen bada, biztanleak leku baterabildu behar direla edo beraiek dauden lekutik atera behar direla, larrial-diak txarrera jotzen badu.

Planak ondoko neurri hauek hartzen ditu, biztanleak babesteko:

– Nork bere burua babesteko neurriak: biztanleek eurek gauza ditza-keten neurri errazak dira.

– Leku batera biltzea: neurri hau biztanleak euren bizilekuetan, ba-rrunbe edo bizitegi hurbiletan babestea da, noiz eta neurria hartukodela iragartzen den unean.

– Urrutiratu eta babestea: biztanleak leku arriskutsuetatik leku ziurre-tara eroatea da; oro har, leku horiek ez daude urruti, eta bakoitza,bere bitartekoak erabiliz, aldatzen da leku batetik bestera.

– Sarrerak kontrolatu eta ukituriko aldeetan ordena zaintzea.

– Edateko uren erabilera eta bainatzeko uretako sarrerak kontrola-tzea, inguruko urak kutsatu direnean.

– Ebakuazioa: arrisku handieneko aldean dauden biztanleak handikurruti dauden aldeetara eroatea da.

– Osasun laguntza: kaltetuak mailakatzea, kontrolatzea eta istripuagertatu den lekutik ateratzea, lehen mailako eta premiazko laguntzaemateko, baita osasun publikoa kontrolatzea.

55

– Larrialdiko aterpea eta hornitzea.

5.3.3. Populazioari informazioa ematea

Zabalkunde kanpainak eta biztanleei informazioa emateko kanpainakegiten dira Plan honek jorratzen duen arriskuari buruz; horiek ez ezik,plan bereziaren eragiketen barruan, lehentasuneko ekintza da gaztiga-tzea. Gaztigu eta informazio horiek alarma mezuen eta jarraibideen bidezzabaltzen dira, eta populazioa babesteko oinarrizko neurriak dira, bene-tako eta osoko informaziorik ez izateak dakarren babesik eza saihestenbaita.

Biztanleei emango zaien informazioa, edozelan ere, planaren zuzen-daritzak emango du; izan ere, zuzendaritza horrek emango ditu Informa-zio Kabineteak hedatu beharreko mezuak, behin, Kontseilu aholkularia-ren bitartez, larrialdiaren gaineko informazioa gertatu eta iragazita.

Gaztiguak emateko sistema horien helburua biztanleei informazioaematea da, kasuan-kasuan komenigarriena den jarduerari buruz eta har-tu behar diren babes neurri nagusiak ezartzeari buruz: nork bere buruababestea, leku batera biltzea, urrutiratzea, istripu lekutik jendea atera-raztea.

Biztanleei gaztiguak emateko planean ezarrita dauden sistemakhauexek dira:

a) Larrialdietarako Udal Planen bidezko zuzeneko gaztiguakTokian tokiko megafoniaz egingo dira; megafonia hori finkoa edo

higikorra izan daiteke, eta Segurtasun Taldeko kideek emango di-tuzte gaztiguak. Gaztigu horiek bide ematen dute biztanleei infor-mazioa zuzenean emateko, berehalaxe ezarri behar diren babesneurrien gaienean.

b) Gaztiguak, gizarte komunikabideen bitartez.

56

Adierazi den bezala, hedatu behar diren mezuak gizarte komu-nikabideei Informazio Kabineteak ematen dizkie. Komunikabideokplanaren zuzendariaren erakunde laguntzaileak dira eta, Herri Ba-besari buruzko legeriaren arabera, nahitaez eman behar dute la-guntasuna, mezu horiek hedatuz.

Ildo horretatik, Larrialdiei Aurregiteko Bideak (LABI), bere ba-rruan Plan Berezi hau duenak, telebista eta irrati hedapeneko so-zietate emakidadunekin protokolo, egiuneak edota hitzarmenaksustatzen ditu. Horiek, bada, bermatzen dute biztanleei eman be-harreko mezu eta gaztiguak gehiago hedatzea.

Beste organo edo erakunde batzuen bitartezko gaztiguak. Orga-no eta erakundeek, informazioa hedatzeko dituzten komunikabide-en bidez, hedatuko dute planaren zuzendaritzak, Informazio Kabi-netearen bidez, ematen duen informazioa.

5.4. Bitarteko eta Baliabideen Katalogoa

Plan berezi honen arabera, giza osagaiak eta osagai materialak, etaazken hauen barruan edozein jite edo titular dutenak, dira higi daitezke-en bitarteko eta baliabideak. Gainera, edozein arrisku edo ezbeharretanerabil daitezke.

Norbanakoen titulartasunari dagozkion bitarteko eta baliabideak higiara-zi eta erabiltzeko, LKLren 20. artikuluko irizpideen arabera, eta herritarreklarrialdiko egoeretan dituzten eginbeharrak arautzen dituen legeetan xeda-tutakoarekin bat etorriz (urtarrilaren 21eko 2/1985 Legearen II. kapitulua).

LABIk badu bere bitarteko eta baliabideen katalogoa; eta katalogo ho-rretan Euskal Autonomia Erkidegoko udal eta foru administrazio guztieksortu eta iraunarazitako bitarteko eta baliabide guztiak sartzen dira, baieta LABIri atxikitzen zaizkion gainerako administrazioen bitartekoak etabaliabideak ere. Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzari dagokio katalogohori etengabe eguneratua izatea.

57

Esku Hartzeko Taldean dauden zerbitzuek ematen dituztenak dira 5.3.1.atalean adierazitako ekintzak burutzeko behar diren bitarteko bereziak:

– Sua Itzaltzeko eta Salbamendurako Zerbitzuak, eta IV. ERANSKI-NEKO inbentarioan agertzen diren baliabideak izango dituzte.

– Salerosgai arriskutsuak garraiatzen dituzten enpresak. VIII. ERANS-KINEAN azaltzen dira enpresa hauetako batzuen baliabideak.

– Istripuan zerikusia duen gaia sortu duen enpresa edo gai hori hartubehar duen enpresa.

– FEIQUEren eta RENFEren (SAMCAR) artean eta FEIQUEren etaHerri Babeserako Zuzendaritza Nagusiaren artean loturiko hitzar-menetan zehazten diren enpresa laguntzaileak. Hauek laguntzamaila desberdinak eskaintzen dituzte, hala nola aholkularitza tekni-koa edo istripuaren gertalekura baliabideak eramatea.

– Hondakin Toxiko eta Arriskutsuen Kudeatzaileak

– Tona kopuru handietarako garabiak.

– Foru Aldundietako Herrilanen zerbitzuak.

– Garbiketa industrialetarako enpresak.

– Autobideetako zerbitzuak

6. SALEROSGAI ARRISKUTSUEKIN GERTATURIKO ISTRIPUEI BURUZKO TOKIKO JARDUERA PLANAK

Euskal Autonomia Erkidegoko plan berezi honen ustez, komeni daudalerri edota toki erakundeetako organo eskudunek salerosgai arrisku-tsuekin gertaturiko istripuetan jarduteko plan bereziak gertatu eta ones-tea (LKLen 17.2 art.). Hori horrela, ildo gidatzaile batzuk eman dira herribabesa udalerrietan antolatzeko. Ildo gidatzaileok aldez aurretiko neurrieta esku hartzeari begira daude, gerta litezkeen istripuen aurrean; edo-zelan ere, behar den beste malgutasun izango da interpretazio eta jar-duerari begira, inguruabarrek kasuan-kasuan hartaraturik; eta behar den

58

beste malgutasun zainduko da Euskal Autonomia Erkidegoak indarreanjartzen duen plan bereziaren jardute eta zuzendaritzaren egituran ere.

Modu horretara, kapitulu hau oinarrizko gidabidea da udal eta tokierakundeentzat, baldin eta, istripuak izateko arrisku aldeetan egoteaga-tik, arrisku horri aurre egiteko plana egin nahi badute; horrezaz gainera,oinarrizko eginkizunak eta edukia zehaztuko dira.

6.1. Tokian Tokiko Jarduera Planaren oinarrizko xede eta eginkizunak

Salerosgai arriskutsuak garraiatzearen arriskua dela-eta prestatzenden tokian tokiko jarduera planaren oinarrizko xedea hauxe da: istripuakgerta daitezkeen aldeetako udalek eta biztanleek, gidabide gisa, larrialdihoriei aurre egiteko gailu bat, mehatxupeko biztanleria babesteko gai de-na eta, ahal den neurrian, ondasunei eta funtsezko zerbitzuei eragin die-zazkiekeen kalteak saihestu edo murrizteko balio duena. Planak, betiere,Plan Bereziaren antolakuntzan erabat sarturik dauden tokiko bitartekoeta baliabideen arabera jokatu behar du.

Salerosgai arriskutsuak garraiatzean sor daitezkeen larrialdietakoegoerak direla-eta tokian-tokian dauden planek, funtsean, jarduera ba-tzuk garatu behar dituzte; hain zuzen ere, honako hauek:

1) Lurraldearen katalogazioa egitea, lurraldeak berak jasaten dituenarriskuen eta zaurgarrien identifikazioaren arabera.

2) Tokian tokiko antolaketaren egitura eratzea, hala betearaztekoa,nola eragitekoa; bai eta prozedurak eratzea, toki eremuan, sale-rosgai arriskutsuak garraiatzean sor daitezkeen larrialdietan eskuhartzeko.

3) Istripu lekutik jendea ateratzeko, osasun laguntza emateko edotadefentsetarako erabil daitezkeen udalaren zein norbanakoen balia-bide eta bitartekoen zerrenda eguneratua prestatzea.

59

6.2. Euskadiko Errepideez eta Trenbideez garraiatzen direnSalerosgai Arriskutsuekin gerta daitezkeen Istripuei Aurre egiteko Plan Bereziaren eta tokiko planen arteko lotura

Salerosgai arriskutsuak garraiatzean gerta daitezkeen istripuak direla-etatokian-tokian jarduteko plana abian jarritakoan, planaren zuzendaritzak pla-na abian jarri dela adieraziko dio Plan Bereziaren zuzendariari eta hori jaki-naren gainean dagoela egiaztatuko du. Adierazpen hori SOS-DEIAK zentro-en bidez egingo da.Era berean, ekintzen egoera eta garapenaren nondik no-rakoak ere adieraziko zaizkio, bai eta larrialdia dela-eta zer-nolako aurrei-kuspena eta aldaketak egiten diren eta ustez noiz amaituko den ere.

Bereziki, SOS-DEIAK zentroen bidez, norberak erantzuna ematekoduen gaitasuna behar adinakoa ez dela aurreikusi edo egiaztatu dela ja-kinarazi behar dituzte, edota falta dituzten baliabideak behar dituztelaedo baliabide horiek euren lurraldeaz kanpora ere jardun behar dutela.Edozelan ere, SOS-DEIAK zentroen bidez bideratuko dira planaren titu-larrak falta dituen bitartekoak eta baliabideak mugitzeko eskaerak.

Salerosgai arriskutsuak garraiatzean gerta daitezkeen istripuak dire-la-eta Plan berezia indarrean jarrita eta 2. egoera aldarrikatuta, TokikoJarduera Plan horiek aurrekoan txertatuko lirateke, eta berez jarriko lira-teke abian (ordura arte jarri ez badira).

Plan Berezia indarrean jarrita, EKZ/EKBZk berehalaxe jakinarazikodie istripuaren eraginpean dauden udalei Erkidegoko edota Estatukoagintariek alerta egoerari, alarma egoerari edo plan indarrean jartzearieta horren amaierari buruz egindako edozein adierazpen edo komunika-zio formal. Era berean, berehalaxe jakinaraziko die eragin diezaiekeenedozein arriskua ere.

6.3. Jarduera Plana ezarri eta iraunaraztea

Udalbatzek, zeinek bere agintepeko arloan, onartuko dituzte saleros-gai arriskutsuak garraiatzean sor daitezkeen istripuak direla-eta egiten

60

diren Esku Hartzeko Udal Planak. Hauek Larrialdietarako Udal Planeantxertatuko dira.

Jarduera Plan guztiak eguneratu eta berrikusi egingo dira, euren era-gingarritasuna ziurtatzeko. Istripu itxurak eta ariketak egingo dira planeneragingarritasun hori egiaztatzeko eta, beti istripu bat gertatu eta larrial-dia amaitu ostean, ikasitakoaz edota lorturiko esperientziaz baliatzeko.

7. PLANA EZARRI ETA IRAUNARAZTEA

Herri Babeserako Euskal Batzordeak Plana onartu eta Herri Babesera-ko Espainiako Batzordeak homologatu ostean, Herri Babeserako Euskadi-ko Planaren Zuzendaritzak (LABI) plan hau plan orokorrera biltzeko eta, be-raz, plana ezarri eta iraunarazteko behar diren jarduerak bideratuko ditu.

Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak ezartzeko eta iraunarazteko jar-dueren urteko plangintza ezarriko du. Hots, azpiegiturez hornitzea, za-balkuntza eta istripu itxurak, salerosgai arriskutsuei buruzko informazio-ak aldian-aldian eguneratu eta berraztertzea.

7.1. Ezartzea

Plan hau lanean jarriko dela ziurtatzeko, honako ekintza osagarrihauek burutu behar dira:

– Aholku Batzordeko kideak eta Informazio Kabineteko kideak izen-dapena eguneratuta edukitzea, bai eta non dauden jakiteko siste-mak ere.

– Ekintza Taldeak osatzen dituzten agintarien (eta haien ordezkoen),kideen eta bitartekoen izendapena gaurkoturik edukitzea, bai etanon dauden jakiteko sistemak ere.

– Esku hartzen duten guztiek Plana ezagutzen dutela ziurtatzea, norkbere betekizunak behar bezala bete ditzan.

61

– Esku Hartzeko Taldeak erabil ditzakeen baliabideen inbentarioagaurkotzea.

– Laguntza Teknikorako Taldearen eginkizunak burutzeko behar direnbaliabideak balioestea.

– Ezarritako ereduaren eraginkortasuna, parte hartzaileen prestakun-tza eta baliabideak gertu daudela egiaztatzea, Zuzendariak beha-rrezkotzat jotzen dituen istripu itxurak eginez.

– Esku hartzen duten erakunde eta elkarteekin protokoloak, egiuneaketa hitzarmenak lotzea, norberaren eginkizunak behar bezala argi-tzeko eta baliabideak edota laguntza teknikoa esleitzeko.

Planean nolabaiteko erantzukizuna duten pertsonen prestakuntzaplana ezagutuz hasten da, plan osoaren edo zati baten berri emanez,bakoitzak dituen eskumenen arabera.

7.1.1. Plan Bereziaren azpiegitura egiaztatzea

Oinarrizko azpiegituren funtzionalitatea izan badela eta egokia bade-la egiaztatuko da, beraiek jardun dezaten; beren beregi, ondokoak egiaz-tatuko dira:

– Transmisio sarea: zerbitzuen arteko komunikazio sistemak.

EKZri, Informazio Kabineteari eta Ekintza Taldeei behar beste baliabi-dez hornitzea.

Biztanleei gaztiguak emateko sistemak (ordena indarren eta, berezi-ki, udaltzaingoen eta Ekintza Taldeen hornigaiak).

7.2. Iraunaraztea

Plana behin ezarri eta gero, eta indarrean dirauen artean, planarenzuzendariak planaren erabateko eragingarritasuna bermatzeko neurriakhartuko ditu, bai eta plana gaurkotzeko eta egokitzeko ere.

62

7.2.1. Eguneratzea eta berriz aztertzea

Planaren balio tekniko eta operatiboa aldian-aldian berriz aztertu etaeguneratuko da, mantentzeko egitarau baten arabera. Horrela, Herri Ba-beserako Euskadiko Lurralde Planari dagokion urteko berrikustea egite-an, Plan Berezi honen berrikustea ere egingo da.

Horretarako, errepidez eta trenbidez garraiatzen diren salerosgaiarriskutsuekin gertatzen diren istripuei buruzko datuak jasotzeko eredunormalizatuak, Plan honen 4.2. idatz-zatian adierazten denak, jasotakoinformazioaz baliatuko da (X. ERANSKINA).

Era berean, errepidez eta trenbidez garraiatzen diren salerosgai arris-kutsuen joan-etorrien mapa eguneragarria izango da. Eguneratze horribegira salerosgai arriskutsuen zirkulazioan gertatu diren aldaketak on-doriozta daitezke, baita istripuotan sarrien agertzen diren gaiak ere.

V. ERANSKINA osatzen duten esku hartzeko fitxei dagokienez, osa-tu egin behar dira salerosgai hauek garraiatzen dituztenen joan-etorriaegin eta eguneratutakoan nabaritzen diren salerosgai arriskutsuakgehituz.

IV, VII, VIII ETA IX. ERANSKINAK ere eguneratu behar dira, plan hauerabili behar izatekotan erabili beharreko bitarteko eta baliabideei buruz-ko datuei dagokienez, hain zuzen ere. Ezohiko berrikusteak izango diraarauen aldaketek, plan berriak antolatzeak edo istripuokin lan egiteanhartutako esperientziak eragindakoak.

7.2.2. Istripu itxurak

Istripu itxurak egiteko egitarau bat burutuko da, Planaren egitura istri-puek sorturiko egoeretarako behar bezala egokitzen diren zehazteko.Hori eginda, antzemandako hutsuneak zuzendu ahal izango dira.

Istripu itxurak egiteko egitarau honek Plana bere osotasunean edozati batean lanean jartzea erabakiko du. Hori eginda, eragin egokirik ezduten alderdiak aldatu edo hobetuko dira.

63

7.2.3. Etengabeko prestakuntza

Honekin zerikusirik duten langileen prestakuntza ezartzearen aldianegiteko araututa dago eta etengabeko eginkizuna izan behar du, behineta berriz aztertzen den agiri bizi batekin ari baikara.

Trebakuntza ariketak etengabeko prestakuntzaren zatiak dira, etaPlan honi esleitu zaizkion baliabide eta bitartekoak edota planetik kan-pokoak zatika mugiaraztean dautza. Horrela, Ekintza Taldeek benetakolarrialdi batean erabili behar dituzten baliabide eta bitartekoak ezagutze-ko aukera izango dute.

Parte hartu behar duten zerbitzuen arduradunak, ariketa egitarau ba-ti jarraiki, ariketa bat prestatuko du, zerbitzuko kideek benetako istripue-tan erabili behar dituzten baliabide eta bitarteko guztiak edota behar di-tuztenak erabil ditzaten.

Ariketa egin ostean, ekintzen eraginkortasuna eta Ekintza Taldeko ki-deek jasotako esperientzia, iritzi eta iradokizunak balioetsiko dira, Plana-ren eraginkortasuna hobetzeko asmoz.

7.2.4. Istripuek eragindako larrialdiei buruzko estatistikak

Istripu mota honek sorturiko larrialdien estatistikaren bidez, gehiennabarmentzen diren datuak jaso eta aztertu nahi da: gertalekua; istripuanzerikusia izan duten gai arriskutsuen ezaugarriak; larrialdi egoera sailka-tzea eta biztanleei, ondasunei eta ingurugiroari eragindako ondorioaksailkatzea. Horri esker, Plan honen antolakuntza eta eraginkortasuna ho-betzeko jarraibideak ezarriko dira eta aurrea hartzeko ekintzak eta neu-rriak funtsatuko dira.

Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak egingo ditu estatistikok, XI.ERANSKINEAN agertzen diren ereduetan jasotako datuei jarraiki, baierrepideetan gertaturiko istripuetan, bai trenbideetan jazotakoetan. Ho-rretako, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Saileko Trafiko Zuzendaritzaren

64

eta RENFEren laguntza izango du Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak,RENFEri dagokionez Mirandako Ekintzen Kudeatzailetzaren bidez, istri-puak errepideetan edo trenbideetan gertatu direnean, hurrenez hurren.

Agiri honen 2.3. atalean (Istripuak) begira daitezke salerosgai arrisku-tsuak garraiatzean jazotako istripuei buruzko kopururik adierazgarrienak.

Larrialdiei Aurregiteko Zuzendaritzak, gainera, bere lurraldean gerta-tu diren istripuak direla-eta jazotako larrialdiei buruzko datuak adierazibeharko dizkio Gobernuaren Ordezkaritzari urtero. Horretarako XI.ERANSKINEAN agertzen den estatistika aldizkaria erabiliko da.