เอกสารผลงาน

การใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ"อกาหนด

แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ"นจงหวดแพร

นายดฐ เลขะกล

ตาแหนง นกวชาการส"งแวดลอมปฏบตการ

ตาแหนงเลขท" 144

สงกด สานกงานส"งแวดลอมภาคท" 2 ลาปาง

ขอประเมนเพ"อแตงต:งใหดารงตาแหนง นกวชาการส"งแวดลอมชานาญการ

ตาแหนงเลขท" 144 สวนวเคราะหคณภาพส"งแวดลอม

สงกด สานกงานส"งแวดลอมภาคท" 2 ลาปาง

สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส"งแวดลอม

ปงบประมาณ 2560

เอกสารผลงาน

การใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ"อกาหนด

แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ"นจงหวดแพร

นายดฐ เลขะกล

ตาแหนง นกวชาการส"งแวดลอมปฏบตการ

ตาแหนงเลขท" 144

สงกด สานกงานส"งแวดลอมภาคท" 2 ลาปาง

ขอประเมนเพ"อแตงต:งใหดารงตาแหนง นกวชาการส"งแวดลอมชานาญการ

ตาแหนงเลขท" 144 สวนวเคราะหคณภาพส"งแวดลอม

สงกด สานกงานส"งแวดลอมภาคท" 2 ลาปาง

สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส"งแวดลอม

ปงบประมาณ 2560

ก

บทคดยอ การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมวตถประสงคของการศกษาเพ#อศกษาและวเคราะหสภาพปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร สรางกระบวนการมสวนรวมในการกาหนดแนวทางในการขบเคล#อนการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรโดยใชเทคนคการระดมความคดเหนแบบกระบวนการกลม (Focus group) นามาจดทาขอสรปแนวทางและผลกดนใหเกดการดาเนนงานเพ#อแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

ผลการศกษา มการพฒนาและปรบปรงแบบสอบถามเพ#อใชในการสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร และนาขอมลท#ไดรบไปประมวลผลและวเคราะหเพ#อจดทาสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ซ# งพบวา จงหวดแพรมปรมาณขยะมลฝอยท#เกดขCนทCงสCน 437.93 ตนตอวน มขยะมลฝอยท#กาจดอยางถกตอง 14.74 ตนตอวน ขยะมลฝอยท#กาจดอยางไมถกตอง 215.82 ตนตอวน ขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชน 75.78 ตนตอวน และมขยะเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตอง รวม 5,727.00 ตน รปแบบและลกษณะการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จานวน 83 แหง มการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 63 แหง และไมมการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 20 แหง สถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมจานวน 50 แหง ซ#งดาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นจานวน 47 แหง และเอกชนเปนผดาเนนการอก 3 แหง โดยองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มอตราการเกดขยะมลฝอยโดยเฉล#ยเทากบ 0.96 กโลกรมตอคนตอวน

ข

เม#อศกษาและวเคราะหขอมลสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกร ปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ทCงหมด 83 แหง ดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง จานวน 34 แหง ใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย จานวน 29 แหง และไมมการดาเนนการจดการขยะมลฝอย จานวน 20 แหง สถานภาพการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ถกตองเพยง 4 แหง และสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ไมถกตอง อก 46 แหง ปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอยมทCงสCน 370.44 ตนตอวน โดยมการนาขยะมลฝอยไปกาจดในพCนท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#น จานวน 139.05 ตนตอวน คดเปนรอยละ 37.54 นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดของเอกชน จานวน 147.15 ตนตอวน คดเปนรอยละ 39.72 และไมมการจดการขยะมลฝอยอก จานวน 84.24 ตนตอวน คดเปนรอยละ 22.74 และยงพบอกวา จงหวดแพร มสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนขนาดใหญอย 1 แหง ท#ใหบรการแกองคกรปกครองสวนทองถ#นในการนาขยะมลฝอย มากาจดถง 25 แหง มปรมาณขยะมลฝอยเขาสระบบ 119.05 ตนตอวน

ผลการศกษาการจดเวทการระดมความคดเหนเพ#อสรางการมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม (Focus group) มกลมเปาหมายเปนองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรในระดบเทศบาล จานวน 25 แหง จดกลมยอยตามลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ออกเปน 2 กลมยอย ไดแก เทศบาลท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย และเทศบาลท#จดการ ขยะมลฝอยในพCนท#ของตนเอง โดยนาขอมลท#ไดรบจากการใชเทคนคกระบวนการกลมมาจดระเบยบและพฒนาขอมลเพ#อจดเปนหมวดหม แลวนามาจดทาขอสรปแนวทาง การจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 เปน 4 แนวทาง ไดแก (1) การสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรใชแนวทาง 3Rs เพ#อลดและคดแยกขยะมลฝอยตCงแตตนทาง (2) การปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น (3) การผลกดนใหมการทบทวนการแบงกลมพCนท#การจดการขยะมลฝอยรวมกน (Clustering) และ (4) การสนบสนนการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน และไดนาขอเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น

ค

จงหวดแพร บรรจลงในแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ตามแนวทาง Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย ขอเสนอแนะในการศกษาครC งนC ไดแก ในเชงนโยบาย จงหวดแพร ควรเรงรดการดาเนนงานตามนโยบาย Roadmap การบรหารจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย โดยอาศยแนวทางในการดาเนนงานตามนโยบายในระดบชาตและในระดบจงหวด กาหนดผรบผดชอบหลก หรอเจาภาพ ท#มความพรอมและมศกยภาพในการกอสรางสถานท#ก าจดขยะมลฝอยแบบครบวงจร เพ#อเปนศนยกลางในการผลกดนใหเกด การบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวด เชญหนวยงานท#เก#ยวของใหความรในการ เกบรวบรวมขอมลและสงเสรมการมสวนรวมของหนวยงานภายในจงหวดแพรในการจดทาฐานขอมลขยะมลฝอยชมชนประจาป และสงเสรมและผลกดนใหเกดการรวมกลมพCนท# (Cluster) ในการบรหารจดการขยะมลฝอยรวมกนของขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรอยางเปนรปธรรม ในเชงปฏบต องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ควรพจารณาการออกเทศบญญตการกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดการส#งปฏกลและ มลฝอย เพ#อใหสะทอนกบตนทนและความคมคาในการบรหารจดการขยะมลฝอย เพ#อให มคาดาเนนการท#สามารถกาจดขยะมลฝอยท#เกดขC นไดอยางถกตองตามหลกวชาการ สงเสรมการคดแยกและการจดการขยะมลฝอยท#ตนทางของชมชน และการแปลงขยะ มลฝอยเปนพลงงาน

ง

กตตกรรมประกาศ

การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อ

กาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรในครC งนC เกดความสาเรจลลวงตามวตถประสงคและความตCงใจของผศกษา ดวยความกรณาย#งจากความชวยเหลอของบคคลหลายทาน ดงนC

ขอขอบพระคณ นายอาวระ ภคมาตร ผอานวยการสานกงานส#งแวดลอมภาคท# 2 ลาปาง และ นายอสระ พรหมเดชบญ ผอานวยการสานกงานทรพยากรธรรมชาตและส#งแวดลอมจงหวดรอยเอด ท#กรณาใหคาปรกษาและชวยชCแนะเพ#อปรบปรงแกไขทาใหเอกสารผลงานฉบบนCสมบรณย#งขCน

ขอขอบพระคณอดตผบงคบบญชา นายสวทย ขตตยะวงศ อดตรองอธบดกรมควบคมมลพษ นายสพระ ลดดาชยาพร อดตผอานวยการสวนควบคมคณภาพส#งแวดลอม และเพ#อนรวมงาน ไดแก นายสทธชย มงด นกวชาการส#งแวดลอมชานาญการพเศษ และนางสาวนนทนภส คาแดง นกวชาการส#งแวดลอมปฏบตการ และสวนแผนส#งแวดลอม สานกงานส#งแวดลอมภาคท# 2 ลาปาง ท#ไดกรณาชCแนะการทางานดวยดตลอดมา

ขอขอบคณและระลกถง วาท#รอยตร อฐพงศ กอนลม เพ#อนผลวงลบ ผเปนทC ง เพ#อน ผนา และเปนแรงบนดาลใจในการรบราชการตลอดมา

สดทายนC ขอขอบคณผบรหาร เจาหนาท#ผปฏบตงาน และผท#เก#ยวของของหนวยงานและองคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร ท#ไดกรณาใหความรวมมอใหการศกษาครC งนCสาเรจลลวงไปดวยด

ดฐ เลขะกล

จ

สารบญ

หนา

บทคดยอ ก

กตตกรรมประกาศ ง

สารบญตาราง ช

สารบญภาพประกอบ ซ

บทท� 1 บทนา 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา วตถประสงค ระยะเวลาดาเนนการ พCนท#ดาเนนการ สดสวนของผลงาน นยามศพทเฉพาะ ความยงยากซบซอนของผลงาน ประโยชนของผลงาน กรอบแนวคดของการศกษา

1 3 3 3 3 5 5 6 7

บทท� 2 แนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมท�เก�ยวของ แนวคดการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม แนวคดของการสรางการมสวนรวม แนวคดในการจดการขยะมลฝอยชมชน แนวคดเก#ยวกบองคกรปกครองสวนทองถ#น กบการบรหารจดการมลพษชมชน ผลการศกษาและงานวจยท#เก#ยวของ

8 8

15 19 26

37

ฉ

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท� 3 วธการศกษา ขCนตอนการดาเนนงาน ประชากรและกลมตวอยาง เคร#องมอท#ใชในการศกษา วธการเกบรวบรวมขอมล วธการประมวลผลและการวเคราะหขอมล

40 40 42 43 46 47

บทท� 4 ผลการศกษา การศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอย การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) การวเคราะหและจดทาขอเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอย การขบเคล#อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสม

49 49 66 74 79

บทท� 5 สรปผลและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา ขอเสนอแนะ

83 83 89 94

ภาคผนวก แบบสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชน

บนทกการประชมกลมยอยแนวทางการกาจดขยะ ขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

97 98

100

บรรณานกรม 109

ประวตผเขยน 113

คารบรองผบงคบบญชา 114

ช

สารบญตาราง

ตาราง หนา

1 องคประกอบของการสนทนากลม (Elements of focus group) 13 2 สรปขอเปรยบเทยบวธการกาจดขยะมลฝอย 25 3 สถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครอง

สวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 53

4 รายละเอยดขอมลสถานท#กาจดขยะมลฝอยและปรมาณขยะเกาสะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

54

5 อตราการเกดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

57

6 รปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น จงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

58

7 ปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอย ขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

60

8 ขอมลการกาจดขยะมลฝอยโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร พ.ศ. ป 2557

62

9 ขอมลการกาจดขยะมลฝอยในพCนท#เอกชนของจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 63 10 รายละเอยดของการกาจดขยะมลฝอยในพCนท#เอกชนของจงหวดแพร ป 2557 65 11 สรปประเดนกลมยอยการกาจดขยะมลฝอยในพCนท#เอกชน 71 12 สรปประเดนกลมยอยการกาจดขยะมลฝอยในพCนท#องคกรปกครอง

สวนทองถ#น 63-74

13 สรปการวเคราะหประเดนท#ไดรบจากการใชกระบวนการกลม (Focus group) 77-78 14 การดาเนนการตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร

(พ.ศ. 2558 – 2562) 82

ซ

สารบญภาพประกอบ

ภาพ หนา

1 กรอบแนวคดดาเนนการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการ ขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

7

2 ความเช#อมโยงระหวางองคประกอบทCง 5 ของการวจย 10 3 ลกษณะของการสนทนากลม 12 4 องคประกอบของขยะมลฝอยของเทศบาลท#วประเทศ 21 5 การลาดบความสาคญของการจดการขยะ 22 6 ขCนตอนและหลกการเตรยมการสนทนากลม 45 7 เปรยบเทยบขอมลสถานการณขยะมลฝอยชมชนจงหวดแพร

ป พ.ศ. 2557 ตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น 55

8 เปรยบเทยบขอมลสถานท#กาจดขยะมลฝอยและปรมาณขยะเกาสะสมของจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น

55

9 เปรยบเทยบรอยละของรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 แยกตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น

59

10 เปรยบเทยบรอยละของปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอย ของจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 แยกตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น

60

11 การจดกลมยอยตามลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย ขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

68

12 การจดเวทโดยใชกระบวนการกลมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

69

บทท� 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

สบเน�องจาก กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม ดาเนนการสารวจสถานการณขยะมลฝอยของประเทศไทยในป พ.ศ. 2556 ขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�วประเทศ จานวน 7,782 แหง พบวา ประเทศไทย มขยะมลฝอยรวม 26.77 ลานตน แตมขยะมลฝอยท�ไดรบการจดการอยางถกตองเพยง 7.2 ลานตน หรอคดเปนรอยละ 27 มการนาขยะมลฝอยกลบไปใชประโยชน 5.1 ลานตน หรอคดเปนรอยละ 19 ท9 งน9 มากกวาคร� งหน� งของขยะมลฝอย หรอกวา 14.5 ลานตน คดเปน รอยละ 54 เปนขยะมลฝอยท�ไมไดรบการเกบขนไปกาจด และขยะมลฝอยท�มการจดการอยางไมถกตอง นอกจากน9 มปรมาณขยะมลฝอยตกคางสะสมในสถานท�กาจดขยะ ท�วประเทศกวา 19.94 ลานตน

จงหวดแพร ซ� งอยในพ9นท�รบผดชอบของสานกงานส�งแวดลอมภาคท� 2 ลาปาง เปนจงหวดหน� งท�มวกฤตการจดการขยะมลฝอยท�สาคญของประเทศไทย โดยในป พ.ศ. 2556 จงหวดแพร มปรมาณขยะมลฝอยท�เกดข9นประมาณ 493 ตนตอวน หรอคดเปน 175,420 ตนตอป โดยท�ขยะมลฝอยท9งหมดไมไดรบการจดการท�ถกตอง สาเหตหลกมาจากจงหวดแพรไมมสถานท�กาจดขยะมลฝอยท�ถกตองตามหลกวชาการ อกท9งขยะมลฝอยไดรบการรวบรวมและเกบขนนาไปกาจดมเพยงรอยละ 37 นอกจากน9 จงหวดแพรยงมปรมาณขยะมลฝอยท�ตกคางสะสมในสถานท�กาจดขยะท�ไมถกตองกวา 360,000 ตน จงนาเปนหวงวาจงหวดแพรจะเกดปญหาขยะมลฝอยลนเมองเน�องจาก ขยะมลฝอยท�ปลายทางไมไดรบการจดการอยางถกตองตามหลกวชาการ สรางความเดอดรอนตอประชาชนภายในจงหวด จากผลกระทบตอสขภาพอนามยและความเปนอยท�ดของประชาชน ซ�งอาจทวความรนแรงมากข9นในอนาคตอนใกล

2

จากปญหาขยะมลฝอยของจงหวดแพรท�กลาวมาขางตน จงทาใหผ ศกษา ซ� งปฏบตหนาท�ในฐานะนกวชาการส�งแวดลอม สานกงานส�งแวดลอมภาคท� 2 ลาปาง มความจาเปนเรงดวนท�ตองดาเนนการตามภารกจของสานกงานส� งแวดลอมภาค ตามอานาจหนาท�ตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการสานกงานปลดกระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและส� งแวดลอม พ.ศ. 2545 ขอท� 5 เสนอแนะและใหคาปรกษาทางดานวชาการและมาตรการดานส� งแวดลอม รวมท9 งสนบสนนและสงเสรมศกยภาพของ สวนราชการและองคกรปกครองสวนทองถ�นในพ9นท�เก�ยวกบการดาเนนงานดาน การจดการส� งแวดลอม โดยในสวนของจงหวดแพรใหเกดแนวทางและรปแบบใน การแกไขปญหาการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร โดยใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถ�น เร�มจากการสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนของจงหวดแพร เพ�อใหไดขอมลท�เปนปจจบนและสอดคลองกบปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร นาขอมลท�ไดรบจากการสารวจมาทาการวเคราะหถงสภาพปญหาและสรปประเดนปญหาการจดการขยะมลฝอยท�แทจรงของจงหวดแพร นาเขาสเวทระดมความคดเหนแบบกระบวนการกลมยอย (Focus group) เพ�อสรางการมสวนรวมและกระตนใหตวแทนจากองคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร และภาคสวนท�เก�ยวของกบการจดการขยะมลฝอยชมชนของจงหวดแพร รวมสนทนา ถกเถยง แลกเปล�ยนประเดนปญหาการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชน รวมกนคนหาแนวทางในการบรหารจดการ ขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร และชวยกนผลกดนสงเสรม ใหเกดการขบเคล�อนการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพรท�เหมาะสมตอไป

3

วตถประสงค

1. เพ�อศกษาและวเคราะหสภาพปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร 2. เพ�อศกษาการใชเทคนคการระดมความคดเหนแบบกระบวนการกลม (Focus group) และสรางการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร

3. เพ�อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครอง สวนทองถ�นจงหวดแพรท�เหมาะสม ทาใหเกดการผลกดนการดาเนนงานเพ�อแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร ระยะเวลาดาเนนการ

เดอนตลาคม 2556 ถง เดอนธนวาคม 2557 พ%นท�ดาเนนการ

องคกรปกครองสวนทองถ�นในระดบเทศบาลในพ9นท�จงหวดแพร รวมท9งส9นจานวน 25 แหง ไดแก เทศบาลเมอง จานวน 1 แหง และเทศบาลตาบล จานวน 24 แหง สดสวนของผลงาน

การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ�อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร น9น ผขอรบการประเมน นายดฐ เลขะกล ตาแหนง นกวชาการส�งแวดลอมปฏบตการ สวนวเคราะหคณภาพส�งแวดลอม สานกงานส�งแวดลอมภาคท� 2 ลาปาง ไดปฏบตหนาท�ในสวนควบคมคณภาพส� งแวดลอม สานกงานส� งแวดลอมภาคท� 2 ลาปาง ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2557 โดยมสดสวนของผลงานรอยละ 80 และมผรวมดาเนนการ ดงน9

4

1. นายสทธชย มงด ตาแหนง นกวชาการส�งแวดลอมชานาญการพเศษ สวนสงเสรมการจดการส�งแวดลอม รวมดาเนนการศกษาและวเคราะหสภาพปญหาการจดการขยะ มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร โดยการพฒนาและปรบปรงแบบสารวจขยะมลฝอย และดาเนนการสารวจเพ�อเกบรวบรวมขอมลการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร โดยมสดสวนของผลงานรอยละ 10

2. นางสาวนนทนภส คาแดง ตาแหนง นกวชาการส�งแวดลอมปฏบตการ สวนสงเสรมการจดการส�งแวดลอม สานกงานส�งแวดลอมภาคท� 2 ลาปาง รวมดาเนนการจดเวทเพ�อศกษาการใชกระบวนการกลมยอย (Focus group) ตามสภาพปญหาและลกษณะการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร โดยมสดสวนของผลงานรอยละ 10 ท9งน9 ผขอรบการประเมนฯ เปนผรบผดชอบหลกในการวเคราะหขอมลการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร ศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวม และจดทาสรปเพ�อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ตามรายละเอยดการดาเนนงาน ดงน9 1. ศกษาขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร และนาขอมลมาวเคราะหถงสภาพปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร

2. กาหนดวตถประสงค ประเดนคาถาม คดเลอกกลมเปาหมาย และออกแบบการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) จากการวเคราะหสภาพปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร

3. รวมดาเนนการจดเวทกระบวนการกลม (Focus group) เพ�อสรางการมสวนรวม ตามกลมเปาหมายท�กาหนดไดออกแบบการศกษาไว สงเกตและจดบนทกผลการศกษา

5

4. รวบรวม วเคราะหขอมล และสรปผลท�ไดรบจากการใชกระบวนการกลม (Focus group) เพ�อนามากาหนดแนวทางในการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร 5. ขบเคล�อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสมผานกลไกการจดทาแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร ตาม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและ ของเสยอนตราย นยามศพทเฉพาะ

กระบวนการกลม (Focus Group) หรอท�เรยกวา การสนทนากลม (Focus Group Discussion) หมายถง เทคนคการรวบรวมขอมลเชงคณภาพจากการสนทนากบผใหขอมลในประเดนท�เฉพาะเจาะจงโดยมผดาเนนการสนทนา (Modulator) เปนผจดประเดนในการสนทนาเพ�อชกจงใหกลมเกดแนวคดและแสดงประเดน หรอแนวทางในการสนทนาอยางกวางขวางละเอยดลกซ9 ง โดยมผเขารวมการสนทนามาจากประชากรเปาหมายท�ไดกาหนดไว ความยงยากซบซอนของผลงาน การดาเนนการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ�อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร มความยงยากซบซอน ดงน9 1. ผศกษาจาเปนตองมการพฒนาและปรบปรงแบบสารวจขยะมลฝอยเพ�มเตมเพ�อใหไดมาซ� งขอมล วเคราะหขอมล และนาเสนอขอมลเพ�อช9 แจงใหองคกรปกครอง สวนทองถ�นไดรบทราบปญหาการจดการขยะมลฝอยท�แทจรงของจงหวดแพร ท�ตรงกน เน�องจาก องคกรปกครองสวนทองถ�น ยงขาดความเขาใจหลกการทางดานวชาการในการสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอย ไดแก การคานวณหาอตราการเกดขยะมลฝอย โดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถ�นท�ไมมการใหบรการเกบรวบรวมขยะมลฝอย การหาปรมาณขยะเกาท�ตกคางสะสมในพ9นท�กาจดขยะมลฝอย วธการกาจดขยะมลฝอย

6

ท�ปลายทางอยางถกตองตามหลกวชาการ รวมถงการไมเช�อถอขอมลการสารวจขยะ มลฝอยประจาปของกรมควบคมมลพษ เปนตน 2. ผศกษาตองคนควา ศกษา และเสนอแนะแนวทาง ท�จะนาไปสการปรบปรงสถานท�กาจดขยะมลฝอยท�ปลายทางแบบยอมรบได หรอใหเกดการจดการขยะมลฝอยท�ถกตองตามหลกวชาการ จากขอสรปแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ท�ผานกระบวนการสรางฉนทามตและกระบวนการสรางการมสวนรวม ผานการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม (Focus group) ประโยชนของผลงาน

1. สามารถใชเปนขอมลเชงลกท�แสดงใหเหนถงรปแบบและปญหาการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร

2. วธการสรางการมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลมยอย (Focus group) สามารถนาไปใชในการกาหนดแนวทางเพ�อแกไขปญหาดานการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพรได

3. มแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพรท�จะนาไปสการขบเคล�อนการแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพรอยางเปนรปธรรม

7

กรอบแนวคดของการศกษา

ภาพ 1 กรอบแนวคดดาเนนการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ�อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร

2. กาหนดวตถประสงค ประเดนคาถาม คดเลอกกลมเปาหมาย และออกแบบการศกษาการใช

กระบวนการกลม (Focus group)

1. ศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอย

ขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร

3. ดาเนนการจดเวทเพ�อสรางการมสวนรวมโดยใช

กระบวนการกลม (Focus group)

4. รวบรวม วเคราะห และสรปผลท�ไดรบจากการ

ใชกระบวนการกลม (Focus group) กาหนด

แนวทางการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสมของ

องคกรปกครองสวนทองถ�นภายในจงหวดแพร

5. ขบเคล�อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท�

เหมาะสมผานกระบวนการจดทาแผนบรหารจดการ

ขยะมลฝอยของจงหวดแพร

8

บทท� 2

แนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมท�เก�ยวของ การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ$อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ$นจงหวดแพร ในคร6 งน6 ผศกษาไดคนควาแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมท$เก$ยวของนามาประยกตใชเปนแนวทางในการศกษา โดยมรายละเอยด ดงน6

1. แนวคดการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม 2. แนวคดของการสรางการมสวนรวม 3. แนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชน 4. แนวคดเก$ยวกบองคกรปกครองสวนทองถ$นกบการบรหารจดการมลพษชมชน 5. ผลการศกษาและงานวจยท$เก$ยวของ

2.1 แนวคดการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม แนวคดเก$ยวกบการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม ประกอบดวย ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ การเลอกกลมตวอยางเพ$อเกบขอมลเชงคณภาพ และวธการและข6นตอนการสนทนากลม 2.1.1 ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ

การวจยเชงคณภาพ (Quantitative research) เปนการแสวงหาความรโดยอาศยวธการเชงประจกษ หรอจากแหลงขอมลทตยภม เพ$อทาความเขาใจกบระบบหรอกระบวนการดาเนนงานขององคกร ความหมายของพฤตกรรมของบคคล หรอวฒนธรรมของชมชน ท$ทาการศกษา ในสภาพแวดลอมท$เปนไปตามธรรมชาต โดยมเปาหมายเพ$อคนหากฎเกณฑ สรางแนวคดหรอสมมตฐานใหมๆ จากแหลงท$ทาการศกษา ซ$ งการวจย เชงคณภาพมงแสวงหาความจรงเก$ยวกบพฤตกรรมของมนษยท$เกดข6นในสภาพธรรมชาต ในลกษณะกระบวนการพลวต (Dynamic process) และเปนการศกษาเฉพาะกรณโดยม

9

บคคลท$ทาการการวจยเปนเคร$องมอสาคญในการรวบรวมขอมล โดยจะทาการวเคราะหและนาเสนอโดยการบรรยายความและวธการเชงอปมาน มาใชหาความเก$ยวโยง ลกษณะรวม ความหมายแฝงเรน เพ$อหาขอสรปเชงนามธรรมของปรากฏการณน6น ๆ (จรยา เสถบตร, 2526) ระเบยบวธวจยเชงคณภาพมองคประกอบท$สาคญ 5 องคประกอบ (ชาย โพธสตา, 2559) คอ 1) วตถประสงค (Purpose) คอ จดมงหมายท$นกวจยตองการบรรล 2) กรอบแนวคดของเน@อหา (Conceptual context) คอ ความเช$อหรอขอสรปเบ6องตนของผวจยในภาพรวมของส$งท$จะศกษาวาควรเปนอยางไร 3) คาถามการวจย (Research questions) เปนสวนท$สาคญท$สด การสรางคาถามการวจยตองชดเจนมความเฉพาะเจาะจง (Specific) ซ$ งมลกษณะการต6งคาถาม 3 ลกษณะ ไดแก ต6งคาถามแบบยดกลมเปาหมายเปนหลก ต6งคาถามบอกใบถงขอมลท$ตองการ และ ต6งคาถามแบบมงเขาใจสหสมพนธของตวแปรหรอผลกระทบของปจจยใดปจจยหน$ง 4) วธการศกษา (Methods) คอแนวทางการวจย เทคนคท$จะใชรวบรวมและวเคราะหขอมล และประกอบไปดวยสวนยอยอก 3 สวน ไดแก (1) แหลงท$มาของขอมล (2) วธการในการเกบขอมล และ (3) วธการวเคราะหขอมล 5) ความเท�ยงตรง (Validity) คอ ความนาเช$อถอของเคร$องมอในการเกบรวบรวมขอมล ซ$ งในกรณของการวจยเชงคณภาพคอความเปนตวแทนของประชากรท$เลอกมาเปนตวอยาง

10

ภาพ 2 ความเช$อมโยงระหวางองคประกอบท6ง 5 ของการวจย ท$มา : จาก Qualitative Research Design: An Interactive (Maxwell, J. A., 1996., หนา 5)

2.1.2 การเลอกกลมตวอยางเพ�อเกบขอมลเชงคณภาพ การเลอกกลมตวอยาง (Sampling) มกลวธหลายประการซ$งข6นอยกบวตถประสงค จดสนใจของการศกษา การตดสนใจของผวจย วาการเลอกกลมตวอยางประเภทใดจะกอใหเกดความเขาใจไดอยางชดเจนท$สด ไดแก 1) การเลอกกลมตวอยางท$เปนตวแทน (Typical cases sampling) 2) การเลอกกลมตวอยางท$หลากหลาย (Maximum variation sampling) 3) การเลอกกลมตวอยางท$ชดเจน (Extremely cases sampling) 4) การเลอกกลมตวอยางแบบลกโซ (Snowball sampling) 5) การเลอกกลมตวอยางเฉพาะท$ใหประเดนสาคญ (Key informant sampling)

เทคนคการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ (Quantitative data) มกเปนการเกบ

ขอมลแบบปฐมภม สามารถทาไดโดย (สธญ ภคง และ ออมเดอน สดมณ, 2549; สฤษดl พงษ- ลมปยเฐยร และ ปญญา ธระวทยเลศ, 2557)

จดมงหมายและวตถประสงค

กรอบแนวความคด ทฤษฎ

คาถามการวจย

วธการวจย ความนาเช�อถอและ

ถกตองตรงประเดน

11

1) การสงเกต (Observation) เปนการเกบขอมลพฤตกรรมของมนษยการคดเลอก เฝาด จดบนทกลกษณะพฤตกรรม ความเปนไปอยางเปนระบบ โดยอาจใชแบบสงเกต (Observation form) เปนเคร$องมอในการวจยรวมดวย มกใชเปนวธเสรมในการเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนคอ$นๆ ควบคไปกบการสมภาษณ การใชแบบสอบถาม เพ$อใหเหนถงคณภาพของเคร$องมอเหลาน6น และนามาใชวจารณผลท$ไดจากการศกษาดวย สาหรบการวจยเชงคณภาพ การสงเกตควรดาเนนการในลกษณะท$ผถกสงเกตไมรตว เพ$อหลกเล$ยงปรากฏการณท$ไมเปนไปตามธรรมชาต

2) การสมภาษณ (Interview) เปนการเกบรวบรวมขอมลแบบเผชญหนา ซ$ งมผ ถกสมภาษณเปนผใหขอมล โดยอาจจดบนทกในกระดาษ บนทกเสยง การเกบขอมลโดยใชการสมภาษณจาเปนตองมการเกบขอมลอยางเปนระบบ ควรมการจดเตรยมและต6งคาถามไวลวงหนา โดยอาจใชแบบสมภาษณ (Interview form) เปนเคร$องมอในการวจย

3) การสนทนากลม (Focus group discussion) เปนเคร$องมอการวจยอกประเภทหน$ง โดยมลกษณะคลายคลงกบการสมภาษณ สาหรบการวจยเชงคณภาพอาจเชญกลมตวอยางท$มลกษณะใกลเคยงกนประมาณ 5 – 7 คน มาน$งคยในปญหาท$ผวจยกาหนดไว 2.1.3 วธการและข@นตอนการสนทนากลม การเกบรวบรวมขอมลการวจยเชงคณภาพโดยใชการสนทนาอภปรายกลมยอย (Focus group discussion) การสนทนากลม (Focus group) หรอ กระบวนการกลม (Group process) เปนเทคนคหน$ งในการวจยเชงคณภาพ ตามท$ไดกลาวมาแลวขางตน โดยมเปาหมายสาคญในการทราบขอเทจจรง ประสบการณ ความเช$อ ความร และปฏสมพนธของกลมผรวมสนทนาในเร$องท$เฉพาะเจาะจง โดยกระตนใหเกดทศนะและความคดเหนท$หลากหลาย (Brainstorming) จากผดาเนนการสนทนา (Modulator) ภายในเวลาท$กาหนดดวยคาถามปลายเปดท$นกวจยตองการจะรหรอกาหนดสมมตฐานไวลวงหนา (ช$นสมล บนนาค, 2553)

12

การสนทนากลม (Focus group discussion) คอลกษณะการสนทนา อภปรายตอบโตกนอยางอสระระหวางสมาชกกลมตามประเดนท$กาหนด โดยสมาชกทกคนเปนศนยกลางของการ

ส$อสารภายในกลม

ภาพ 3 ลกษณะของการสนทนากลม ท$มา : จาก แนวทางการใชการสนทนากลมอยางเตมศกยภาพสาหรบการวจยในสถานศกษาและชมชน (ปราณ โพธสข, 2550, หนา 4).

วตถประสงคท$ใชในการสนทนากลม ไดแก 1) เพ$อใหไดขอมลเบ6องลกท$หลากหลายและแตกตางของกลมคนท$มลกษณะคลายคลงกน 2) เพ$อใหไดขอมลเปรยบเทยบพฤตกรรมของกลมท$แตกตางกน 3) เพ$อใชในงานวจยท$ตองการความรวดเรว เพราะสามารถทาไดงายถามวธการบรหารจดการอยางถกตอง 4) เพ$อใหทราบถงทศนคตของผรวมสนทนาในหวขอท$กาหนด รวมถงวธการคดและการเรยนรในสถานการณน6นๆ วธการออกแบบและดาเนนการสนทนากลมมคณลกษณะท$สาคญ แสดงดงตาราง 1 (Grudens-Schuck, N. และคณะ, 2004)

ผดาเนนรายการ

ผรวมสนทนากลม

13

ตาราง 1 องคประกอบของการสนทนากลม (Elements of focus group)

องคประกอบ (Elements) การสนทนากลม (Focus Group)

1) รปแบบ การรวมประชมเปนกลม 2) ขนาด 8 – 12 คนตอกลม โดยอาจเชญเปนคร6 งท$สองจาก

หลายคร6 งกได 3) ระยะเวลา 1 ช$วโมงคร$ ง ถง 2 ช$วโมง 4) จานวนคร6 งของการประชมกลม แลวแตกาหนด แตควรมากกวา 1 คร6 ง 5) ผเขารวมการประชมกลม คดเลอก หรอ เชญผเขารวมท$มคณลกษณะ

คลายคลงกน 6) รปแบบของขอมล - ขอมลการสนทนา รวมถงน6าเสยงท$ใช

- ความเงยบ (จากคาพดหรอหวขอ) - ภาษากายท$แสดงออก

7) การเกบรวบรวมขอมล - การบนทกเสยงการสนทนา - การถอดความจากการบนทกเสยง

8) ผดาเนนการสนทนากลม (Modulator)

- มความยดหยน แตมงความสนใจ - ใชแนวทางการสมภาษณ ท$ปรบแตงจากการประชมกลมคร6 งกอนหนา

9) รปแบบของการรายงานผล - เลอกอางองขอความ - วเคราะหใจความหรอหวขอท$ปรากฏซ6 าๆ

10) คณะกรรมการภายใตเปาหมายการวจยบคคล (Committee on Human Subjects)

สงมอบในลกษณะการวจยเชงสงคม

ท$มา : ดดแปลงจาก Methodology Brief: Focus Group Fundamentals (Grudens-Schuck, N. และคณะ, 2004)

14

ข6นตอนหลกการเตรยมการสนทนากลมอาจแบงออกเปน 5 ข6นตอน (ปราณ โพธสข, 2550; ช$นสมล บนนาค, 2553) ดงน6 1) การกาหนดหวขอคาถามและวตถประสงค โดยผวจยมการกาหนดปญหา คาถาม และวตถประสงคของการวจยท$ชดเจนวาตองการทาส$งใด และงานวจยท$เรยบรอย จะมลกษณะอยางไร นอกจากน6 ตองมการเตรยมผดาเนนการสนทนา (Modulator) ผชวย หรอทมวจยเพ$อคอยอานวยความสะดวกและการสงเกตพฤตกรรมในขณะสนทนา 2) ประชากรเปาหมายและการเลอกกลมตวอยาง โดยการกาหนดประชากรเปาหมายท$จะใหขอมลตอบการวจยท$ดท$สดท$สมพนธกบหวขอและวตถประสงคของการวจย โดยท$วไปแลวอาจมลกษณะรวมบางอยางท$คลายคลงกน เชน เพศ อาย แหลงท$อยอาศย ประสบการณการทางาน ฯลฯ ขอมลน6 มความสาคญตอการจดกลม การมปฏสมพนธภายในกลม และการวเคราะหเปรยบเทยบขอมลจากผสนทนาท$มภมหลงแตกตางกน อยางไรกตาม การจดกลมไมมสตรท$แนนอนข6นอยกบคาถามหลกของการวจย 3) มโนทศน คาถาม และประเดนเพ�อการซกถามตอ (Concepts, Questions and Probes) แนวคาถามปกตมลกษณะเปนคาถามปลายเปด ซ$ งผวจยตองกาหนดประเดนท$ตองสอดคลองกบปญหาการวจยประมาณ 3 – 4 ประเดนเพ$อใชเปนแนวทางกวางๆ ในการเกบขอมล และควรมคาถามหลกประมาณ 5 – 6 คาถามตอหน$งประเดน นอกจากน6บางประเดนท$มความซบซอนหรอไมชดเจน อาจใชการถามตอภายหลงจากท$ไมมผรวมสนทนากลาวเพ$มเตมแลว เพ$อใหเกดความเขาใจและใหไดรายละเอยดมากข6น 4) การจดการสนทนากลม สามารถแบงออกไดเปน 3 ข6นตอน ดงน6

4.1) การเร�มตนการสนทนากลม โดยการสรางสมพนธภาพบนพ6นฐานความเทาเทยมของทกคน กอนเร$มอาจมการละลายพฤตกรรมตามความเหมาะสม หรอรวบรวมขอมลภมหลงของผรวมสนทนา อธบายวตถประสงค กาหนดกตกาพ6นฐาน และปรกษาหารอรวมกน โดยไมมฝายใดผดหรอถก

15

4.2) การดาเนนการสนทนากลม อาจเร$มการสนทนาจากประเดนยอยเช$อมโยงไปสประเดนหลกของการสนทนากลม ผานกระบวนการเลาเร$อง การนาเสนอ ฯลฯ เพ$อใหผรวมสนทนาระบพฤตกรรม ปจจย เหตการณท$เก$ยวของกบประเดนท$ผวจยตองการศกษา ท6งน6 ผดาเนนการสนทนาจะตองแสดงความเปนกลาง และสามารถจดการกบความขดแยงท$เกดข6นระหวางการสนทนา

4.3) การยตการสนทนา โดยขอใหผ รวมสนทนาสรปส$ งท$ตนไดใหความเหน หรอสะทอน (Feedback) กระบวนการสนทนากลมยอย ซ$ งอาจเปนขอซกถามหรอแบบสอบถาม

5) การวเคราะหขอมล สรปผล และตความ ซ$ งถอวาเปนข6นตอนท$สาคญและยาก โดยเฉพาะการวจยเชงคณภาพ ท$มกจะไมใชสถตชวยในการวเคราะหขอมล โดยมากการรวบรวมขอมลจากการสนทนากลมมกใชการถอดเทปแบบคาตอคา แลวจงวเคราะหคาตอบและสงเกตพฤตกรรม เพ$อนาไปตอบขอสรปท$ไดต6งสมมตฐานไว ท6งน6 อาจมการยกคาพดของผรวมสนทนามาใสในรายงานเพ$ออางองหรอสนบสนนการวจยในแตละประเดน สรปส$งท$ไดจากแนวคดการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม ซ$ งถอวาเปนการสรางการมสวนรวมในการรวมคดแกไขปญหาหน$ งๆ ไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพสง แตการศกษาโดยใชกระบวนการกลมกตองอางองทฤษฎและแนวคดในการวจยเชงคณภาพท$ตองอาศยกระบวนอยางเปนระบบในการรวบรวมขอมล รวมถงเทคนคในการจดเตรยมการสนทนากลมเพ$อใหไดผลลพธท$สามารถใชในการตอบคาถามงานวจยใหเปนไปตามวตถประสงคท$ไดต6งไว 2.2 แนวคดของการสรางการมสวนรวม

การมสวนรวม (Public participation) หมายถง การท$บคคลเขาไปมสวนเก$ยวของกบกจกรรมอยางใดอยางหน$งขององคกรทางสงคมเพ$อรวมมอกนในการทากจกรรมตางๆ ใหบรรลจดมงหมายหรอเปนไปในทศทางเดยวกน (ไตรรงค เฉวยงหงส, 2544) กระบวนการและระดบข6นการมสวนรวมของประชาชนอาจแบงไดหลายวธข6 นอยกบวตถประสงค ท6งน6 มผอธบายระดบข6นการมสวนรวมของประชาชน ดงน6

16

สนย มลลกะมาลย และ นนทพล กาญจนวฒน (2543) แบงระดบของการมสวนรวมของประชาชนออกเปน 6 ระดบ ดงน6

1) รวมรบร (To acknowledge) โดยรบรสภาพปญหาท$เกดข6นในชมชนของตนเอง รบรถงวธการจดการเพ$อแกไขปญหา ลดผลกระทบของปญหาและปองกนปญหา

2) รวมคดและแสดงความคดเหน (To discuss) เกดความตระหนกท$จะนาไปส การแกไขปรบปรง

3) รวมดาเนนการ (To involve) ตามกจกรรมเพ$อนาไปสการแกไขปรบปรงและปองกนปญหา

4) รวมตดตามตรวจสอบ (To evaluate) ความเขมแขงและความตอเน$องของการดาเนนการ รวมถงมปจจยใดบางท$เปนปญหาและอปสรรคในการดาเนนการเพ$อจะไดแกไขไดทนทวงท

5) รวมรบผดชอบ (To responsible) ความสาเรจและความลมเหลวของกจกรรมหรอโครงการ ซ$งจะสะทอนถงการมสวนรวมของชมชนในทกระดบ

6) รวมขยายผล (To extend results) ใหสามารถใชไดหลายชมชนมากข6น ในขณะท$ คะนงนจ และคณะ (2545) (อางถงใน ดวงใจ ปนตามล, 2555) แบงระดบ

ข6นของการมสวนรวมออกเปน 6 ระดบเชนกน ท6งน6 จานวนประชาชนท$เขามามสวนรวมในแตละระดบจะเปนปฏภาคผกผนกบระดบการมสวนรวม กลาวคอ ถาจานวนประชาชนท$เขามามสวนรวมมาก จะมระดบการมสวนรวมต$า และย$งระดบการมสวนรวมสงข6นเพยงใด จานวนประชาชนท$เขามามสวนรวมกจะลดลงตามลาดบ ระดบการมสวนรวมของประชาชนเรยงตามลาดบต$าสดไปสงสด ไดแก

1) ระดบการใหขอมล (Informing) เปนระดบต$ าสดและงายท$ สดในการตดตอส$ อสารระหวางผวางแผนโครงการกบประชาชน เพ$อใหขอมลการตดสนใจของผวางแผนโครงการแตไมเปดโอกาสใหแสดงความคดเหน วธการใหขอมลไดแก การแถลงขาว การจดนทรรศการ การทาหนงสอพมพใหขอมลเก$ยวกบกจกรรมตางๆ เปนตน

17

2) ระดบการเปดรบฟงความคดเหนของประชาชน (Information provision)

โดยผวางแผนโครงการเปดรบฟงความคดเหนของประชาชนเพ$อใหไดขอมล มากข6น และประเมนขอดขอเสยมากข6น เชน การสารวจความคดเหนของประชาชนเก$ยวกบการรเร$มโครงการตางๆ การบรรยาย และรบฟงความคดเหน เปนตน

3) ระดบการปรกษาหารอ (Consultation) เปนการเจรจาอยางเปนทางการระหวางผวางแผนโครงการและประชาชน เพ$อประเมนความกาวหนาและระบประเดน หรอขอสงสย เชน การจดประชมสมมนาเชงปฏบตการ และเปดกวางในการรบฟงความคดเหน เปนตน

4) ระดบการวางแผนรวมกน (Involvement) มการรบผดชอบรวมกนในการวางแผนโครงการและผลท$จะเกดข6นจากการดาเนนโครงการ เพ$อพจารณาประเดนท$มความยงยากซบซอนและมขอโตแยงมาก เชน การใชกลมท$ปรกษาซ$ งเปนผทรงคณวฒในสาขาตางๆ การใชอนญาโตตลาการ เพ$อแกไขปญหา หรอขอคดแยง หรอเจรจาประนประนอมกน เปนตน

5) ระดบการรวมปฏบต (Partnership) เปนระดบท$ผรบผดชอบโครงการกบประชาชนรวมกนดาเนนโครงการเพ$อนาโครงการไปปฏบตใหบรรลวตถประสงคท$วางไว

6) ระดบการควบคมโดยประชาชน (Citizen control) เปนระดบสงสดของการ มสวนรวมของประชาชน เพ$อแกไขขอขดแยงท$มท6งหมด เชน การลงประชามต เปนตน

รปแบบของการสรางการมสวนรวมของประชาชนมหลายแบบหรอหลายเทคนค ตวอยางเชน วธการดานขอมลขาวสาร (Information services) เพ$อใหขอเทจจรงท$เปนประโยชนและควรรแกสาธารณชนและผมสวนรวม การประชาสมพนธ (Public relation) เพ$อถายทอดเร$องราวขาวสารท6งท$เปนขอเทจจรงและขอคดเหน การสารวจประชามต (Polling) เพ$อสารวจความคดเหนหรอความรสกของประชาชนตอส$งใดส$งหน$ งโดยใชแบบสอบถามออกไปสมภาษณกลมประชาชนเปาหมาย หรอกลมตวอยาง การใชแผนพบ

18

(Brochure) เพ$ออธบายในประเดนสาคญส6นๆ ท$มเน6อหาเพยงพอเพ$อใหเกดความเขาใจกวางๆ การนาเสนอผานวดทศน (Video) ผานภาพและเสยง โดยใหมขอบเขตดานเวลาและกลมเปาหมายท$ชดเจน สามารถสรางการสนบสนนจากประชาชน ทางอนเตอรเนต (Internet) ท$มการสงขอมลในรปแบบตางๆ ท6งตวอกษร ภาพน$ง ภาพเคล$อนไหว และเสยง รวมถงสามารถคนหาขอมลจากท$ตางๆ ไดอยางรวดเรว สามารถเผยแพรขอมลเขาถงคนจานวนมาก และเขาถงกลมเปาหมายท$เฉพาะเจาะจงไดเปนอยางด และสามารถรบการโตตอบ (Feedback) จากผรบกลบมาไดอยางรวดเรว การทากลมสนใจเฉพาะ (Focus group) เพ$ออภปรายหรอสมภาษณเฉพาะกลมท$เนนในหวขอท$เก$ยวของเทาน6น ลงลกในประเดนรากฐานของปญหาหรอเน6อหาท$แทจรงของปญหาเพ$อท$จะไดขอสรปในประเดนในรปแบบของเอกสารท$ไมไดเจาะจงผใดผหน$งแตเปนผลจากการอภปราย เพ$อเปนการสรางแนวคดใหมๆ เปนตน (ดวงใจ ปนตามล, 2555) ประโยชนของการสรางการมสวนรวมของประชาชนมหลายประการ (วรกาล อปนนท, 2556) ไดแก 1) เพ�มคณภาพการตดสนใจ (Increase decision-making) การใหประชาชนเขามา มสวนรวมในการใหขอมลขาวสารและแสดงความคดเหน จะชวยใหไดขอมลประกอบ การตดสนใจท$ครบถวน รอบคอบ รวมถงทาใหเกดทางเลอกใหม และไดรบการยอมรบมากข6น 2) ลดคาใชจายและการสญเสยเวลา (Reduce costs and times) ซ$ งเม$อประชาชนยอมรบการนาโครงการไปสการปฏบตจะรวดเรวข6น ชวยลดความขดแยงระหวางนาไปปฏบต 3) การสรางฉนทามต (Creation of consensus) ซ$ งกลไกการสรางการมสวนรวม เปนการยอมรบความหลากหลายแตกตางกนทางความคด ปองกนการขดแยงทางการเมองและสรางความชอบธรรมในการตดสนใจของรฐ 4) รวมมอในการนาไปปฏบต (Collaboration) ซ$งหากการมสวนรวมของประชาชนเกดความสาเรจ จะทาใหประชาชนเกดความรสกเปนเจาของ และมความกระตอรอรนชวย ใหเกดผลในทางปฏบต เกดความใกลชดระหวางรฐและประชาชน 5) ประชาชนสนใจในประเดนสาธารณะ (Public issues awareness) ชวยเสรมสรางใหประชาชนเปนพลเมองท$กระตอรอรน สอดคลองกบการปกครองแบบประชาธปไตยแบบมสวนรวม

19

2.3 แนวคดในการจดการขยะมลฝอยชมชน แนวคดในการจดการขยะมลฝอยชมชน ประกอบดวยแนวคดเก$ยวกบ นยาม ประเภท และองคประกอบของขยะมลฝอยชมชน หลกการจดการขยะมลฝอยชมชน และเทคโนโลยในการกาจดขยะมลฝอย ดงน6

2.3.1 นยาม ประเภท และองคประกอบของขยะมลฝอยชมชน

“ขยะมลฝอยชมชน” อาจมช$อเรยกท$แตกตางกนออกไปตามความสะดวก ไดแก ขยะ มลฝอย ขยะมลฝอย ขยะเทศบาล ขยะจากครวเรอน เปนตน ซ$งตรงกบคาในภาษาองกฤษท$หลากหลายเชนกน ไดแก Solid wastes, Municipal solid wastes, Household wastes เปนตน (สภาภรณ ศรโสภณา, 2549) โดยกฎหมายประเทศไทยไดใหความหมายเก$ยวกบ “ขยะมลฝอยชมชน” ไว ดงน6 “มลฝอย” หมายถง เศษอาหาร เศษผา เศษกระดาษ เศษสนคา ถงพลาสตก ภาชนะท$ใสอาหาร มลสตวหรอซากสตว รวมตลอดถงส$งอ$นใดท$เกบกวาดจากถนน ตลาด ท$เล6ยงสตวหรอท$อ$น (“พระราชบญญตการสาธารณสข”, 2535) (“พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง”, 2535) “ของเสย” หมายถง ขยะมลฝอย ส$ งปฏกล น6 าเสย อากาศเสย มลสาร หรอวตถอนตรายอ$นใด ซ$ งถกปลอยท6งหรอมท$มาจากแหลงกาเนดมลพษ รวมท6งกาก ตะกอน หรอส$งตกคางจากส$งเหลาน6น ท$อยในสภาพของแขง ของเหลวหรอกาซ (“พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอมแหงชาต”, 2535)

ซ$ งคาจากดความจากกฎหมายท6ง 3 ฉบบขางตนคอนขางมความคลายคลงกนแตอาจมความครอบคลมตามประเภทขยะท$ไมเทากน ซ$ งนยามของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 จะใหคานยามของขยะมลฝอยท$มคาจากดความท$กวางกวา อยางไรกตาม กรมควบคมมลพษ ซ$ งเปนหนวยงานท$มหนาท$ควบคมดแลปญหาส$งแวดลอมของประเทศไทย ไดใหความหมายของ “ขยะมลฝอยชมชน” หมายถง “ขยะมลฝอยท$เกดจากกจกรรมตางๆ ในชมชน เชน บานพกอาศย ธรกจการคา สถานประกอบการ สถานบรการ ตลาดสด สถาบนตางๆ รวมท6งเศษวสดกอสราง ท6งน6 ไมรวมของเสยอนตรายและมลฝอยตดเช6อ” (กรมควบคมมลพษ, 2542) และยงแบงประเภทและใหความหมายของขยะมลฝอยแตละประเภทไว (กรมควบคมมลพษ, 2550) ไดแก

20

1. ขยะอนทรย หรอ มลฝอยยอยสลาย (Compostable waste) หมายถง ขยะท$เนาเสยและยอยสลายไดเรว สามารถนามาหมกทาปยได ไดแก เศษผก เปลอกผลไม เศษอาหาร ใบไม เปนตน

2. ขยะรไซเคล หรอ มลฝอยท�ยงใชได (Recyclable waste) หมายถง ของเสยบรรจภณฑ หรอวสดเหลอใช ซ$ งสามารถนากลบมาใชประโยชนใหมได เชน แกว กระดาษ กระปองเคร$องด$ม เศษพลาสตก เศษโลหะ อลมเนยม ยางรถยนต กลองเคร$องด$มแบบ UHT เปนตน

3. ขยะท�วไป หรอมลฝอยท�วไป (General waste) หมายถง ขยะประเภทอ$นนอกจากขยะยอยสลาย ขยะรไซเคล และขยะอนตราย มลกษณะท$ยอยสลายยาก และไมคมคาในการนากลบมาใชประโยชนใหม เชน หอพลาสตกใสขนม ถงบรรจผงซกฟอก พลาสตกหอลกอม ถงพลาสตกหรอโฟมเป6 อนเศษอาหาร เปนตน

4. ขยะอนตราย หรอมลฝอยอนตราย (Hazardous waste) หมายถง ขยะท$มองคประกอบหรอปนเป6 อนวตถอนตรายชนดตางๆ เชน วตถระเบด วตถไวไฟ วตถออกซไดซ วตถมพษ วตถท$ทาใหเกดโรค วตถกมมนตรงส วตถกดกรอน ฯลฯ ท$อาจทาใหเกดอนตราย แกบคคล พช สตว ทรพยสน หรอส$งแวดลอม ไดแก ถานไฟฉาย หลอดไฟฟลออเรสเซนต แบตเตอร$ โทรศพทเคล$อนท$ ภาชนะบรรจสารเคม เปนตน

องคประกอบของขยะมลฝอยชมชน มความสาคญตอการจดการขยะมลฝอยชมชนเชนกน เพ$อใหทราบถงขอมลและลกษณะองคประกอบของขยะมลฝอยไปใชประกอบการวางแผนการจดการขยะมลฝอย กาหนดแนวทางและพจารณาเลอกวธการและเทคโนโลยท$จะใชในการจดการขยะมลฝอยไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ ซ$ ง กรมควบคมมลพษ (2550) ไดสารวจและวเคราะหองคประกอบของขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลท$วประเทศกวา 1,129 แหง พบวาองคประกอบของขยะมลฝอยชมชนสวนใหญเปนเศษอาหารและอนทรยสารรอยละ 63.57 รองลงมาคอพลาสตก รอยละ 16.83 กระดาษรอยละ 8.19 แกวรอยละ 3.47 โลหะรอยละ 2.10 ผารอยละ 1.37 ไมรอยละ 0.74 ยาง/หนงรอยละ 0.50 และอ$นๆ อกรอยละ 3.23

ภาพ 4 องคประกอบของขยะมลฝอยของเทศบาลท$วประเทศท$มา : จาก โครงการสารวจและวเคราะหองคประกอบของขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลทKวประเทศ (กรมควบคมมลพษ

2.3.2 หลกการจดการขยะมลฝอยชมชนการจดการขยะมลฝอยชมชนมข6นตอนท$สาคญ คอ การเกบรวบรวม การขนสง

และการกาจด แตแนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชนในปจจบนมความเปล$ยนแปลงไปจากเดมท$มงเนนการกาจดขยะท$ปลายทางเพยงอยางเดยว กบการแกไขปญหาท$แหลงกาเนดขยะ จงทาใหเกดแนวคดกระบวนการจดการขยะท$มหลกการท$เรยกวา “ลาดบความสาคญของการจดการขยะท$พฒนาข6นโดยองคกรพทกษส$งแวดลอมแหงสหรฐอเมรกา Protection Agency; US EPA5 ข6นตอน ท$ใหความสาคญกบข6นตอนแรกมากท$สด และลดหล$นกนไปจนถงข6นตอนท$หา (พรยตม วรรณพฤกษ, สภาภรณ ศรโสภณา, 2549

พลาสตก, 16.83

กระดาษ, 8.19

แกว, 3.47

โลหะ, 2.1

21

องคประกอบของขยะมลฝอยของเทศบาลท$วประเทศ โครงการสารวจและวเคราะหองคประกอบของขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลกรมควบคมมลพษ, 2550).

หลกการจดการขยะมลฝอยชมชน การจดการขยะมลฝอยชมชนมข6นตอนท$สาคญ คอ การเกบรวบรวม การขนสง

แนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชนในปจจบนมความเปล$ยนแปลงไปจากเดมท$มงเนนการกาจดขยะท$ปลายทางเพยงอยางเดยว โดยหนกลบมาใหความสาคญกบการแกไขปญหาท$แหลงกาเนดขยะ จงทาใหเกดแนวคดกระบวนการจดการขยะท$ม

ลาดบความสาคญของการจดการขยะ” (Waste management hierarchy)ท$พฒนาข6นโดยองคกรพทกษส$งแวดลอมแหงสหรฐอเมรกา (United States

; US EPA) ซ$ งจดลาดบข6นตอนในการแกไขปญหาขยะชมชนเปน ข6นตอน ท$ใหความสาคญกบข6นตอนแรกมากท$สด และลดหล$นกนไปจนถงข6นตอนท$หา

, 2553) โดยมแนวทางดงตอไปน6 (กรมควบคมมลพษ2549)

47

ผา, 1.37 ไม, 0.74 ยาง/หนง, 0.5 อ�นๆ

โครงการสารวจและวเคราะหองคประกอบของขยะมลฝอยชมชนของเทศบาล

การจดการขยะมลฝอยชมชนมข6นตอนท$สาคญ คอ การเกบรวบรวม การขนสง แนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชนในปจจบนมความเปล$ยนแปลงไป

โดยหนกลบมาใหความสาคญกบการแกไขปญหาท$แหลงกาเนดขยะ จงทาใหเกดแนวคดกระบวนการจดการขยะท$ม

Waste management hierarchy) United States Environmental

ซ$ งจดลาดบข6นตอนในการแกไขปญหาขยะชมชนเปน ข6นตอน ท$ใหความสาคญกบข6นตอนแรกมากท$สด และลดหล$นกนไปจนถงข6นตอนท$หา

กรมควบคมมลพษ, 2547ข;

เศษอาหารและอนทรยสาร

, 63.57

อ�นๆ , 3.23

22

ภาพ 5 การลาดบความสาคญของการจดการขยะ ท$มา : จาก ตอบโจทยสKงแวดลอมทองถKน : แนวทางการจดการขยะและนMาเสยขององคกรปกครองสวนทองถKน (พรยตม วรรณพฤกษ, 2553, หนา 29)

(1) การลดปรมาณขยะมลฝอยจากแหลงกาเนด (Reduce) โดยการลดการใช ใชอยางประหยด ใชเทาท$จาเปน เลอกสนคาท$ไมบรรจหบหอหลายช6น หรอใชวสดทดแทนอยางถงผาในการใชบรรจของแทนถงพลาสตก เปนตน

(2) การใชซ@า (Reuse) โดยการนาส$งของท$ใชแลวกลบมาใชใหม ใชซ6 า นาส$งของมาดดแปลงใหใชประโยชนไดอก ใชกระดาษท6งสองหนา เปนตน

(3) การนากลบมาใชใหม (Recycle) โดยการนาขยะท$สามารถนากลบมาใชใหมได เชน กระดาษ แกว พลาสตก เหลก อลมเนยมไปผานข6นตอนการแปรรปโดยกรรมวธตางๆ กลายเปนสนคาช6นใหม

(4) การนาพลงงานท�ไดจากการกาจดมาใชประโยชน (Energy recovery) สามารถกระทาได 2 วธ คอ

4.1) การเปล�ยนแปลงดานความรอน เปนการนาขยะท$ยอยสลายได และขยะ รไซเคลบางชนด ไดแก เศษอาหาร ใบไม ก$งไม กระดาษ และพลาสตก มาเผาในเตาเผาท$มการควบคมอณหภม ท$ไดมาตรฐานในการควบคมมลพษทางอากาศและถกหลกสขาภบาล ใหไดมาซ$ งพลงงานความรอน ไอน6 า หรอกาซท$สามารถใหพลงงาน เพ$อนาไปผลตกระแสไฟฟา

23

4.2) การเปล�ยนแปลงดานชวภาพ เปนการนาขยะท$ยอยสลายได จาพวกเศษอาหาร ใบไม หญา หรอแมแตกากตะกอนจากการบาบดน6าเสยมาทาการหมกแบบไมใชอากาศ (Anaerobic digestion) ใหเกดกาซมเทน (CH4) รวบรวมและแยกกาซมาใชเปนเช6อเพลงหงตม และนากากตะกอนท$เหลอไปใชทางการเกษตร (5) การกาจดในข@นตอนสดทาย (Final disposal) เปนการนาขยะหรอกากท$เหลอ

จาก 4 ข6นตอนขางตนท$ไมสามารถนากลบมาใชประโยชนใดๆ ไดอกแลวมากาจดโดยการฝงกลบ (Landfill)

ซ$ งเราจะเหนไดวา ข6นตอนท$ 1 – 3 ขางตน เปนหลกการจดการขยะท$มงเนนใหเหลอขยะท$ตองนาไปกาจดใหนอยท$สด (Waste minimization) โดยใชหลกการ 3R ในการลดปรมาณขยะ ท$แหลงกาเนด คดแยกขยะระหวางข6นตอนการเกบรวบรวมท$แหลงกาเนดต6งแตตน หรอหลงจากการขนสง และนาขยะเหลาน6นกลบมาใชประโยชน ซ$ งอาจนามาใชซ6 า หรอการนาไปเขาสกระบวนการรไซเคลตอไป

ในอดตท$ผานมา การกาจดเปนข6นตอนสดทายของการจดการขยะมลฝอย ซ$ งวธการท$นยมไดแก การนาขยะอนทรยไปหมกทาปย (Composting) การเผาในเตาเผา (Incinerator) และการฝงกลบ (Landfill) แตในปจจบนไดมการนาเอาวธการกาจดขยะแตละวธมาผสมผสานกน เปรยบเทยบขอด-ขอเสย และผลตอบแทนทางดานเศรษฐศาสตร เพ$อใหมประสทธภาพสงข6 น เรยกวา “ระบบกาจดขยะแบบผสมผสานหรอครบวงจร” (Integrated disposal facility) อกท6งยงสนบสนนระบบกาจดขยะท$สามารถผลตกระแสไฟฟาเปนพลงงาน (Waste to energy) จงเปนทางเลอกใหมสาหรบการจดการขยะมลฝอยโดยองคกรปกครองสวนทองถ$น (พรยตม วรรณพฤกษ, 2553) ท$ไมจาเปนตองใชระบบกาจดขยะมลฝอยระบบใดระบบหน$งเปนหลก

2.3.3 เทคโนโลยในการกาจดขยะมลฝอย สาหรบเทคโนโลยในการกาจดขยะมลฝอยในปจจบนอาจแบงออกไดเปน 3

ระบบใหญๆ (กรมควบคมมลพษ, 2547ข; ทพยมาศ สมนก, 2551; พรยตม วรรณพฤกษ, 2553) คอ

24

1) ระบบหมกทาป ย (Composting) เปนการจดการขยะยอยสลาย โดยการยอยสารอนทรยดวยกระบวนการทางชววทยาของจลนทรยเปนตวกลางยอยสลาย และอาจแบงออกไดเปน 2 วธ ไดแก กระบวนการหมกแบบใชออกซเจน (Aerobic decomposition) ซ$ งใชกาซออกซเจนชวยในการเจรญเตบโตของจลนทรย และเรงการยอยสลายของอนทรยวตถ และกระบวนการหมกแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic decomposition) ซ$ งสรางสภาวะใหจลนทรยท$สามารถดารงชพไดโดยไมใชออกซเจนเปนตวยอยอนทรยสาร และยงทาใหเกดกาซมเทน (CH4) ท$สามารถนาไปใชประโยชนเปนเช6อเพลงได

2) เทคโนโลยทางความรอน (Thermal conversion process) โดยใชเตาเผา (Incinerator) ตามแตละวธการและประเภท ท$อณหภมต6งแต 850 – 1,200 องศาเซลเซยส หรอสงกวา ในการแปรคณสมบตทางกายภาพของขยะใหเปนพลงงานความรอน ไอน6 า หรอกาซเช6อเพลง ซ$ งไดแก Gasification (วธการกาซเช6อเพลง) Refuse derived fuel; RDF (เช6อเพลงขยะ) Pyrolysis (การแปรรปขยะเปนน6ามนเช6อเพลง) เปนตน

3) ระบบฝงกลบอยางถกหลกสขาภบาล (Sanitary landfill) เปนการกาจดขยะมลฝอยโดยการนาไปฝงกลบในพ6นท$ท$มการเตรยมไวตามหลกวชาการ โดยมวธการอย 3 ประเภทไดแก การฝงกลบแบบพ6นท$ (Area method) การฝงกลบแบบรอง (Trench method) และการฝงกลบแบบทอ (Ram method)

ท6งน6 สรปขอเปรยบเทยบวธการกาจดขยะมลฝอยท6ง 3 ระบบ แสดงดงตาราง 2

25

ตาราง 2 สรปขอเปรยบเทยบวธการกาจดขยะมลฝอย

ขอพจารณา วธการกาจดขยะมลฝอย

การหมกปย ความรอน/เตาเผา การฝงกลบ

1) ความยากงายในการดาเนนงาน

ใชเทคโนโลยและเจาหนาท$ท$มความรสง

พอสมควร

ใชเทคโนโลยคอนขางสง เดนระบบยาก และ

ตองใชเจาหนาท$ท$มความรสง

ใชเทคโนโลยและเจาหนาท$ท$มความร

ไมสงมากนก

2) ประสทธภาพในการกาจด

ลดปรมาตรไดรอยละ 30-35 ท$เหลอตองนาไป

ฝงกลบหรอเผา

ลดปรมาตรไดรอยละ 60-65 ท$เหลอตอง

นาไปฝงกลบ

ลดปรมาตรได รอยละ 100

3) ความยดหยนของระบบ

นอย นอยมาก สง

4) ผลกระทบตอส$งแวดลอม

อาจมผลกระทบตอ น6าใตดน และการรบกวน

จากสตวพาหะนาโรค

มผลกระทบทาง คณภาพอากาศ

มผลกระทบสงตอ น6าใตดน และการรบกวน

จากสตวพาหะนาโรค 5) ลกษณะของมลฝอยท$เขาระบบ

ตองเปนสารท$ ยอยสลายได และม

ความช6นรอยละ 50-70

ตองเปนสารท$เผาไหมได และมความช6นนอยกวารอยละ 40

ทกประเภท ยกเวน ของเสยอนตรายและ

มลฝอยตดเช6อ 6) ขนาดพ6นท$ท$ใช ปานกลาง นอย มาก 7) เงนทนในการกอสราง

คอนขางสง สงมาก คอนขางต$า

8) คาใชจายในการดาเนนงานและการบารงรกษา

คอนขางสง สง คอนขางต$า

9) ผลพลอยไดจากการกาจด

ปยอนทรย , กาซชวภาพ พลงงานความรอน จากการเผา

กาซชวภาพ

ท$มา : ดดแปลงจาก การจดการขยะมลฝอยชมชนอยางครบวงจร คมอสาหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถKน (กรมควบคมมลพษ, 2547ก, หนา 28)

26

อยางไรกตาม ปญหาและอปสรรคในการจดการปญหาขยะมลฝอยชมชนของประเทศไทยคอ การคดแยกขยะและแยกท6งใหถกตองตามประเภท เพ$อใหสามารถนาขยะเหลาน6นกลบมาใชประโยชนไดโดยงาย เน$องจากสาเหตหลายประการ คอ ประชาชน สวนใหญยงขาดจตสานกในการคดแยกขยะต6งแตตนทางท$ภาคครวเรอน อกท6งรถเกบขนขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ$นยงคงเปนรถเกบขยะแบบรวม ทาใหขยะมลฝอยท$คดแยกจากครวเรอนปนเป6 อนกบขยะประเภทอ$นๆ เกดความสกปรก นารงเกยจ ไมสามารถนาเขาสกระบวนการรไซเคลได (สภาภรณ ศรโสภณา, 2549)

2.4 แนวคดเก�ยวกบองคกรปกครองสวนทองถ�นกบการบรหารจดการมลพษชมชน แนวคดเก$ยวกบองคกรปกครองสวนทองถ$นกบการบรหารจดการมลพษชมชนประกอบดวยแนวคดเก$ยวกบรปแบบโครงสรางองคกรขององคกรปกครองสวนทองถ$น นโยบายและแผนเก$ยวกบการจดการมลพษชมชน และบทบาทหนาท$ขององคกรปกครองสวนทองถ$นในการบรหารจดการมลพษชมชน 2.4.1 รปแบบโครงสรางองคกรขององคกรปกครองสวนทองถ�น

การบรหารราชการสวนทองถ$นในปจจบนแบงออกเปน 2 รปแบบ ไดแก การบรหารทองถ$นรปแบบท$วไป คอ องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และองคการบรหารสวนตาบล และการบรหารทองถ$นรปแบบพเศษ คอ กรงเทพมหานคร และเมองพทยา อนเน$องจากปรชญาและหลกการการกระจายอานาจ (Decentralization) โดยมงเนนการกระจายอานาจการปกครองใหประชาชนในทองถ$นมอานาจอสระในการปกครองและ การบรหารงานทองถ$น (สมคด เลศไพฑรย, 2550) ตามหลกการ 3 ประการ คอ (1) หลกเจตนารมณของราษฎรในทองถ$น หมายถง การปกครองทองถ$นท$จดต6งข6นจะตองยดถอความตองการของราษฎรในทองถ$นเปนหลกในการจดทาบรการสาธารณะ (2) หลกการมสวนรวมของราษฎรในทองถ$น หมายถง การใหราษฎรเขามามสวนรวมรบผดชอบดาเนนการ ท6งในบทบาทหนาท$สภาทองถ$น คณะผบรหารทองถ$น (3) หลกการกากบดแลทองถ$นของราษฎรในทองถ$น หมายถง การเปดโอกาสใหราษฎรในทองถ$นมอสระในการกาหนดนโยบายและแนวทางในการพฒนา การสรรทรพยากรและรายไดทองถ$น ตลอดจนการกากบดแลและคมครองสทธประโยชนของราษฎรในทองถ$นดวยตนเอง มสวนกลางกากบ

27

ดแลเทาท$จาเปน รปแบบขององคกรปกครองสวนทองถ$น (ประวณ ณ นคร, 2536; ชยรตน พฒนเจรญ, 2542) ประกอบดวย 1) เทศบาล (Municipality) เปนหนวยงานบรหารราชการสวนทองถ$นท$จดต6งข6นตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ.2496 แกไขลาสด พ.ศ. 2543 (ฉบบท$ 11) โครงสรางของเทศบาลประกอบดวย สภาเทศบาล คณะบรหาร และพนกงานเทศบาล ท$มความแตกตางกนตามขนาดของเทศบาล มนายกเทศมนตรทาหนาท$ฝายบรหาร และปลดเทศบาลทาหนาท$ฝายปกครองบงคบบญชาพนงงานเทศบาลซ$ งเปนขาราชการประจา โดยเทศบาลในประเทศไทยแบงออกเปน 3 ประเภท ตามจานวนประชากรและรายไดท$กาหนด ดงน6 1.1 เทศบาลนคร (City municipality) คอ ทองถ$นชมชนท$มราษฎรต6งแต 50,000 คน ข6นไป ท6งมรายไดพอควรแกการท$จะปฏบตหนาท$ ซ$ งมการยกฐานะเปนเทศบาลนครตามประกาศกระทรวงมหาดไทย สามารถมสมาชกสภาเทศบาลได 24 คน 1.2 เทศบาลเมอง (Town municipality) คอ ทองถ$นชมชนท$มราษฎรต6งแต 10,000 คน ข6นไป ท6งมรายไดพอควรแกการท$จะปฏบตหนาท$ ซ$ งมการยกฐานะเปนเทศบาลเมองตามประกาศกระทรวงมหาดไทย สามารถมสมาชกสภาเทศบาลได 18 คน 1.3 เทศบาลตาบล (Sub-district municipality) คอ ทองถ$นชมชนซ$ งมการ ยกฐานะเปนเทศบาลตาบล ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย สามารถมสมาชกสภาเทศบาล ได 12 คน โครงสรางการบรหารของเทศบาลจะแตกตางกนออกไปตามขนาดของเทศบาล แตโดยท$วไปจะประกอบดวย สานกปลดเทศบาล กองวชาการและแผนงาน กองคลง กองชาง กองสาธารณสขและส$งแวดลอม กองการศกษา และกองสวสดการสงคม 2) องคการบรหารสวนตาบล (Sub-district administrative organization) เปนหนวยงานบรหารราชการสวนทองถ$นท$จดต6งข6นตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 แกไขลาสด พ.ศ. 2542 (ฉบบท$ 3) ซ$ งองคการบรหารสวนตาบลมการแบงช6นออกเปน 5 ช6น ตามขนาด โครงสราง และอตรากาลงของพนกงาน ไดแก องคการบรหารสวนตาบลขนาดใหญ (ช6น 1) องคการบรหารสวนตาบลขนาดกลาง (ช6น 2 และ 3) และองคการบรหารสวนตาบลขนาดเลก (ช6น 4 และ 5)

28

โครงสรางการบรหารองคการบรหารสวนตาบล มการกาหนดกองหรอสวนราชการขององคการบรหารสวนตาบล ตามความเหมาะสมกบภารกจหนาท$ โดยอยางนอยตองมสวนราชการ ไดแก สานกปลดองคการบรหารสวนตาบล กองหรอสวนการคลง และกองชางหรอสวนโยธา และอาจกาหนดกองหรอสวนราชการเพ$มไดตามความเหมาะสม ไดแก กองหรอสวนสงเสรมการเกษตร กองหรอสวนการศกษาศาสนาและวฒนธรรม หรอกองหรอสวนสาธารณสขและส$งแวดลอม 3) องคการบรหารสวนจงหวด (Provincial administrative organization) เปนหนวยงานบรหารราชการสวนทองถ$นท$จดต6งข6นตามพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 โครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวดประกอบดวย สภาองคการบรหารสวนจงหวด ท$มสมาชกองคการบรหารสวนจงหวดท$ราษฎรเลอกต6งข6นตามกฎหมายวาดวยการเลอกต6งสมาชกองคการบรหารสวนจงหวด นายกองคการบรหารสวนจงหวด ทาหนาท$ฝายบรหาร และขาราชการสวนทองถ$นโดยมปลดองคการบรหารสวนจงหวดทาหนาท$ฝายปกครองบงคบบญชาพนกงานองคการบรหารสวนจงหวด ซ$งเปนขาราชการประจา โครงสรางขององคการบรหารสวนจงหวด ประกอบดวย สานก กอง และหนวยตางๆ ไดแก สานกปลดองคการบรหารสวนจงหวด กองแผนงานและงบประมาณ กองการศกษาศาสนาและวฒนธรรม กองกจการสภาองคการบรหารสวนจงหวด กองคลง กองชาง กองพสดและทรพยสน และหนวยตรวจสอบภายใน เปนตน 2.4.2 นโยบายและแผนเก�ยวกบการจดการมลพษชมชน

ชมชนเปนแหลงท$ประชากรมาอาศยอยรวมกนในเขตการปกครองสวนทองถ$น มขนาดใหญเลกแตกตางกนตามกจกรรมทางเศรษฐกจ สงคม และโครงสรางพ6นฐาน (กรมสงเสรมคณภาพส$งแวดลอม, 2549) ซ$ งมลพษท$มแหลงกาเนดในชมชน อาจอางองจากพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอม พ.ศ. 2535 ท$ใหคาจากดความของมลพษ ภาวะมลพษ และแหลงกาเนดมลพษ ไวดงน6

29

“มลพษ” หมายถง ของเสย วตถอนตราย และมลสารอ$นๆ รวมท6งกาก ตะกอน หรอส$งตกคางจากส$งเหลาน6น ท$ถกปลอยจากแหลงกาเนดมลพษ หรอท$มอยในส$งแวดลอมตามธรรมชาต ซ$ งกอใหเกดหรอาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพส$งแวดลอม หรอภาวะท$เปนพษอนตรายตอสขภาพอนามยของประชาชนได และใหความหมายรวมถงรงส ความรอน แสง เสยง กล$น ความส$นสะเทอน หรอเหตราคาญอ$นๆ ท$ เกดหรอถกปลอยออกจากแหลงกาเนดมลพษดวย

“ภาวะมลพษ” หมายถง สภาวะท$ส$งแวดลอมเปล$ยนแปลงหรอปนเป6 อนโดยมลพษ ซ$ งทาใหคณภาพส$งแวดลอมเส$อมโทรมลง เชน มลพษทางน6 า มลพษทางอากาศ มลพษในดน

“แหลงกาเนดมลพษ” หมายถง ชมชน โรงงานอตสาหกรรม อาคาร ส$งกอสราง ยานพาหนะ สถานประกอบกจการใดๆ ซ$งเปนแหลงท$มาของมลพษ

นโยบายและแผนดานการจดการมลพษชมชนในระดบชาต ประกอบดวย 1) คาแถลงนโยบายของรฐบาล พลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ไดแถลงนโยบายของรฐบาลตอ

สภานตบญญตแหงชาต เม$อวนท$ 12 กนยายน 2557 ในดานการบรหารราชการแผนดนในเร$องตางๆ จานวน 11 ดาน โดยไดนายทธศาสตรการพฒนาประเทศวาดวยการ “เขาใจ เขาถง พฒนา” ตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลท$ 9 มาเปนหลกสาคญ ซ$ งมนโยบายดานท$ 9 การรกษาความม$นคงของฐานทรพยากร และการสรางความสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชนอยางย $งยน ขอ 9.5 ดงน6

“เรงรดการควบคมมลพษท6งทางอากาศ ขยะ และน6 าเสย ท$เกดจากการผลตและบรโภค เพ$อสรางคณภาพส$งแวดลอมท$ดใหแกประชาชน โดยใหความสาคญในการเรงรดแกไขปญหาการจดการขยะเปนลาดบแรก สงเสรมใหเกดกลไกการคดแยกขยะเพ$อนากลบมาใชใหมใหมากท$สด เรงกาจดขยะมลฝอยตกคางสะสมในสถานท$กาจดขยะในพ6นท$วกฤตซ$งจะใชท$ดนของรฐเปนหลก ในพ6นท$ใดท$สามารถจดการขยะมลฝอยโดยการแปรรปเปนพลงงานกจะสนบสนนใหดาเนนการ สวนขยะอตสาหกรรมน6 น จะวางระเบยบมาตรการการบรหารจดการเปนพเศษ โดยกาหนดใหท6งในบอขยะอตสาหกรรมท$สรางข6นอยางถกตองตามมาตรฐานและใหแยกเปนสดสวนจากบอขยะชมชน สาหรบขยะของเสย

30

อนตราย ขยะอเลกทรอนกส และขยะตดเช6อ จะพฒนาระบบกากบตดตามตรวจสอบและเฝาระวงไมใหมการลกลอบท6ง รวมท6งจดการสารเคม โดยลดความเส$ยงและอนตรายท$เกดจากการร$วไหล และการเกดอบตเหต ใหความสาคญกบการจดการอยางครบวงจร และใชมาตรการทางกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายอยางเดดขาด”

2) แผนจดการคณภาพส�งแวดลอม พ.ศ. 2555 – 2559 แผนจดการคณภาพส$งแวดลอม พ.ศ. 2555 – 2559 หรอแผนการบรหารจดการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอม ดาเนนการตามมาตรา 35 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอม พ.ศ. 2535 ยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใหความสาคญกบการสรางเศรษฐกจสรางสรรคและเศรษฐกจท$เปนมตรตอส$งแวดลอม มงเนนในการสรางสมดลการพฒนาในทกมต การพฒนาทรพยากรมนษยอยางมคณภาพ การสรางความเปนธรรมในสงคม และสรางภมคมกนตอความเส$ยงในมตตางๆ อยางย $งยน ยทธศาสตรท$ 4 การสรางคณภาพส$งแวดลอมท$ดใหกบประชาชนทกระดบ ท$มงเนนการปองกนและลดมลพษท$แหลงกาเนด และการกระจายอานาจในการจดการคณภาพส$งแวดลอม มตวช6วดท6งส6น 7 ตวช6วด ประกอบดวย

(1) สดสวนของแมน6 าสายหลกท$มเกณฑคณภาพน6 าอยในเกณฑระดบพอใชข6นไป ไมนอยกวารอยละ 80

(2) อตราการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะมลฝอยท$วประเทศ

(3) คาเฉล$ย 24 ช$วโมงของฝ นละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) (4) อตราการจดการขยะมลฝอยชมชน ของเสยอนตรายชมชน และมลฝอยตดเช6อ

อยางถกหลกวชาการตอปรมาณขยะมลฝอยท$วประเทศ ไมนอยกวารอยละ 50 (5) สดสวนของเทศบาลท$มพ6นท$สเขยวของชมชนเมอง ไมนอยกวา 5 ตารางเมตร

ตอคน (6) สดสวนของแหลงธรรมชาต แหลงศลปกรรม แหลงศลปวฒนธรรมท$มการบรหาร

จดการส$งแวดลอมบรเวณโดยรอบเพ$มข6น (7) จานวนของแหลงมรดกทางธรรมชาต วฒนธรรม และโบราณสถานของชาต

ท$ไดรบการข6นทะเบยนเพ$มข6น

31

3) แผนการจดการมลพษ พ.ศ. 2555 – 2559 แผนจดการมลพษ พ.ศ. 2555 – 2559 เปนกรอบและทศทางในการจดการมลพษของประเทศระยะ 5 ป เพ$อใหเกดการปองกนแกไขปญหามลพษอยางมประสทธภาพ ทนตอสถานการณการเปล$ยนแปลงของโลก ท$มปจจยในระดบโลกและระหวางประเทศ ปจจยภายในประเทศ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท$ 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) การเพ$มประสทธภาพการบรหารจดการภาครฐ และการมสวนรวมของภาคประชาชน โดยแนวทางการจดการมลพษจากภาคชมชน ประกอบดวย

(1) องคกรปกครองสวนทองถ$นและชมชนตองจดการขยะมลฝอยชมชน มลฝอยตดเช6อ ของเสยอนตรายชมชนไดดวยตนเองอยางมประสทธภาพ

(2) องคกรปกครองสวนทองถ$นและชมชนตองจดการน6 าเสยไดดวยตนเองอยางมประสทธภาพ

(3) เพ$มประสทธภาพในการตรวจสอบและควบคมมลพษจากแหลงกาเนด 4) Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย ฉบบผานความเหนชอบจากคณะรกษาความสงบแหงชาต เม$อวนท$ 26 สงหาคม 2557 เปนนโยบายวาดวยการจดระบบบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศใหเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยแบงแนวทางในการดาเนนงานออกเปน 3 ระยะ ไดแก การดาเนนงานระยะเรงดวน (6 เดอน) ในพ6นท$ 6 จงหวด การดาเนนงานระยะปานกลาง (1 ป) จานวน 20 จงหวด และการดาเนนงานระยะยาว (1 ปข6นไป) จานวน 47 จงหวด มข6นตอนในการดาเนนงานตาม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย และเปาหมาย 4 ข6นตอน ดงน6

(1) กาจดขยะมลฝอยตกคางสะสมในสถานท$กาจดขยะมลฝอย (ขยะมลฝอยเกา) ท$วท6งประเทศจานวน 28 ลานตน

(2) สรางรปแบบการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายท$เหมาะสม (ขยะมลฝอยใหม) มงเนนการลดและคดแยกขยะต6งแตตนทาง จดการขยะมลฝอยแบบศนยรวมตามปรมาณขยะมลฝอย กาจดโดยเทคโนโลยแบบผสมผสานเนนการแปรรปขยะเปนพลงงานหรอทาใหเกดประโยชนสงสด

32

(3) วางระเบยบมาตรการการบรหารจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย (4) สรางวนยคนในชาตมงสการจดการท$ย $งยน ใหความรแกประชาชนและการ

บงคบใชกฎหมาย 5) แผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 - 2564 แผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 – 2564 จดทาข6นเพ$อแกไขปญหาขยะมลฝอยตามนโยบายรฐบาลท$กาหนดใหเปนวาระแหงชาต และคณะรฐมนตร มมตใหความเหนชอบเม$อวนท$ 3 พฤษภาคม 2559 โดยแผนแมบทฯ มกรอบแนวคดหลกในการมงเนนการลดการเกดขยะมลฝอย ณ แหลงกาเนด การนาของเสยกลบมาใชซ6 าและใชประโยชนใหมตามหลกการ 3R และการกาจดขยะมลฝอยแบบรวมศนยท$มสวนรวมของทกภาคสวน

เปาหมายของการดาเนนการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายตามแผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 – 2564 ประกอบดวย

(1) ขยะมลฝอยชมชนไดรบการจดการอยางถกตองตามหลกวชาการ ไมนอยกวารอยละ 75 ภายในป พ.ศ.2564

(2) ขยะมลฝอยตกคางไดรบการจดการอยางถกตองตามหลกวชาการรอยละ 100 ของปรมาณขยะมลฝอยตกคางของป พ.ศ. 2558 ภายในป พ.ศ.2562

(3) ของเสยอนตรายชมชนไดรบการรวบรวมและสงไปกาจดอยางถกตองตามหลกวชาการ ไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณของเสยอนตรายชมชนท$เกดข6น ภายในป พ.ศ.2564

(4) มลฝอยตดเช6อไดรบการจดการอยางถกตองตามหลกวชาการ รอยละ 100 ของปรมาณมลฝอยตดเช6อท$เกดข6น ภายในป พ.ศ.2563

(5) การอตสาหกรรมท$เปนอนตรายเขาสระบบการจดการท$ถกตอง รอยละ 100 ของปรมาณกากอตสาหกรรมท$เปนอนตรายท$เกดข6น ภายในป พ.ศ. 2563

(6) องคกรปกครองสวนทองถ$นมการคดแยกขยะมลฝอยและของเสยอนตรายชมชนท$ตนทางไมนอยกวารอยละ 50 ของจานวนองคกรปกครองสวนทองถ$นท$วประเทศ ภายในป พ.ศ.2564

33

จากนโยบายและแผนท$เก$ยวของกบการจดการมลพษชมชน ต6งแตคาแถลงนโยบายของรฐบาล แผนจดการคณภาพส$ งแวดลอม พ.ศ. 2555 - 2559 แผนจดการมลพษ พ.ศ. 2555 – 2559 แผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 – 2564 รวมถง Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย ลวนใหความสาคญกบการจดการปญหาขยะมลฝอยเปนการเรงดวน โดยมนโยบายในการสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถ$นใหมการคดแยกขยะต6งแตตนทาง ใหความสาคญกบการจดการขยะแบบศนยรวม เนนการแปรรปขยะเปนพลงงาน (Waste to energy) และม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย และแผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 – 2564 เปนแนวทางและมาตรการในการดาเนนงาน

2.4.3 บทบาทหนาท�ขององคกรปกครองสวนทองถ�นในการบรหารจดการมลพษชมชน บทบาทหนาท$ขององคกรปกครองสวนทองถ$น ไดแก เทศบาล องคการบรหารสวนตาบล และองคการบรหารสวนจงหวด ตามกฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถ$นแตละประเภทไดกาหนดการคมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอมไวในหนาท$ในเขตพ6นท$ตนเอง ซ$ งรวมถงการจดการมลพษชมชนดวย ไดแก เทศบาล และองคการบรหารสวนตาบล มหนาท$ตองรกษาความสะอาดของถนนหรอทางเดนและท$สาธารณะ รวมท6 งการกาจดมลฝอยและส$ งปฏกล (“พระราชบญญตเทศบาล”, 2543; “พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล”, 2542) และองคการบรหารสวนจงหวดมหนาท$ดาเนนกจการภายในเขตองคการบรหารสวนจงหวด ในการคมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอม (“พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด”, 2540) อยางไรกตาม องคกรปกครองสวนทองถ$น บางแหงกมไดกาหนดงานส$งแวดลอมเปนสวนราชการภายในองคกรเพ$อดาเนนงานตามบทบาทหนาท$โดยเฉพาะ การกระจายอานาจดานทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอมใหแกองคกรปกครองสวนทองถ$นในการจดการคณภาพส$งแวดลอม โดยเฉพาะดานการจดการมลพษชมชนในการจดการขยะมลฝอย องคกรปกครองสวนทองถ$นมบทบาทหนาท$และภารกจตามกฎหมายสาคญท$เก$ยวของ ดงน6

34

1) การคมครองคณภาพส�งแวดลอม ถกกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 85 ขอ 5 ในการสงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพส$งแวดลอมตามหลกการพฒนาท$ย $งยน ตลอดจนควบคมและกาจดภาวะท$มผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของประชาชน โดยประชาชน ชมชนทองถ$น และองคกรปกครองสวนทองถ$น ตองมสวนรวมในการกาหนดแนวทางการดาเนนงาน และมาตรา 290 องคกรปกครองสวนทองถ$นยอมมอานาจสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอมท$อยในเขตพ6นท$ตามท$กฎหมายกาหนด หรอแมแตนอกเขตพ6นท$ กรณโครงการหรอกจกรรมน6นอาจมผลกระทบตอคณภาพส$งแวดลอมและสขภาพอนามยของประชาชนในพ6นท$

2) การใหบรการสาธารณะ ตามพระราชบญญตกาหนดแผนและข6นตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ$น พ.ศ. 2542 มาตรา 16 กาหนดใหเทศบาล เมองพทยา และองคการบรหารสวนตาบลมอานาจและหนาท$ในการจดระบบการบรการ สาธารณะเพ$อประโยชนของประชาชนในทองถ$นของตนเอง และมาตรา 17 ภายใตบงคบมาตรา 16 ใหองคการบรหารสวนจงหวดมอานาจและหนาท$ในการจดระบบบรการสาธารณะเพ$อประโยชนของประชาชนในทองถ$นของตนเอง ไดแก การกาจดมลฝอยและส$งปฏกลรวม การจดการส$งแวดลอมและมลพษตางๆ

3) การกาจดส�งปฏกลและมลฝอย ตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 มาตรา 18-20 กาหนดใหการกาจดส$งปฏกลและมลฝอยในเขตราชการสวนทองถ$นใดใหเปนอานาจของทองถ$นน6น หรออาจมอบอานาจใหบคคลดาเนนการเกบ ขน หรอกาจดส$งปฏกลหรอมลฝอย ภายใตการกากบดแลขององคกรปกครองสวนทองถ$น รวมถงใหอานาจการออกขอกาหนดทองถ$น

4) การจดทาแผนงานโครงการดานการรกษาคณภาพส�งแวดลอม ผานแผนปฏบตการเพ$อการจดการคณภาพส$งแวดลอมตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มาตรา 37-39 โดยองคกรปกครองสวนทองถ$นสามารถจดทาโครงการเพ$อดาเนนการสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอม ในเขตจงหวดของตน ผานแผนปฏบตการเพ$อการจดการคณภาพส$งแวดลอมในระดบจงหวด เสนอขอความเหนชอบตอคณะกรรมการส$งแวดลอมแหงชาต และยงมบทบาทในการเปนเจาพนกงานทองถ$นในการออกใบอนญาตใหบรการบาบดน6าเสยหรอกาจดของเสย

35

นอกจากน6 มาตรา 77 ใหสวนราชการหรอราชการสวนทองถ$นซ$ งเปนผจดใหมระบบบาบดน6าเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวมโดยใชเงนงบประมาณแผนดนหรอเงนรายไดของราชการสวนทองถ$น และเงนกองทนส$งแวดลอมท$จดต6งตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส$งแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ใหสวนราชการหรอราชการสวนทองถ$นสาหรบการลงทน หรอกยม ในการดาเนนงานระบบบาบดน6 าเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวม รวมท6งการจดหาจดซ6อ ท$ดน วสด อปกรณ เคร$องมอและเคร$องใชท$จาเปนสาหรบการดาเนนงานและบารงรกษาระบบดงกลาว แตราชการสวนทองถ$นตองจดสรรเงนรายไดของราชการสวนทองถ$นสมทบดวย 5) การจดการส�งปฏกลและมลฝอย พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 แกไขลาสด พ.ศ. 2560 (ฉบบท$ 2) มาตรา 34 กาหนดใหการเกบ ขน และกาจดส$งปฏกลและมลฝอยในเขตพ6นท$ราชการสวนทองถ$นใดใหเปนอานาจและหนาท$ของราชการสวนทองถ$นน6น แตไมรวมถงองคการบรหารสวนจงหวด โดยราชการสวนทองถ$นจะมอบหมายใหหนวยงานของรฐ ราชการสวนทองถ$นอ$น รวมถงองคการบรหารสวนจงหวด หรอเอกชนเปนผดาเนนการ หรอดาเนนการรวมการราชการสวนทองถ$นกได ซ$งจะเหนไดวาเปนการกาหนดหนาท$ในการจดการส$งปฏกลและมลฝอยไดถกถายโอนจากพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 มาอยท$พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 แกไขลาสด พ.ศ. 2560 (ฉบบท$ 2) โดยการดแลของกระทรวงมหาดไทย ท6งน6 มาตรา 5 มการมอบอานาจใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในการออกกฎกระทรวงกาหนดอตราคาธรรมเนยมเก$ยวกบการจดการส$งปฏกลและมลฝอยอกดวย อานาจหนาท$ขององคกรปกครองสวนทองถ$นในการจดการคณภาพส$งแวดลอมจากมลพษชมชนดานขยะมลฝอย จะมความสมพนธกบกฎหมายท$กลาวไวขางตนแลว อาจสรปบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถ$นในการบรหารจดการมลพษชมชน ใน 4 ลกษณะ ดงน6

36

(1) ดาเนนการ ไดแก การจดทาแผนพฒนาทองถ$นของตนเอง ในการคมครอง ฟ6 นฟ และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอม ปองกนและแกไขภาวะมลพษ ตดตามตรวจสอบและเฝาระวงส$งแวดลอม และจดทาโครงการจดการคณภาพส$งแวดลอม ในเขตพ6นท$

(2) สงเสรม โดยเฉพาะการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถ$นและ การจดการทรพยากรธรรมชาตและส$งแวดลอม สงเสรมความรความเขาใจเร$องส$งแวดลอมแกประชาชนในทองถ$น โดยเฉพาะโครงการท$อาจสงผลกระทบตอประชาชนในพ6นท$ตองมการจดการรบฟงความคดเหนตามกฎหมาย

(3) ประสานงาน ใหเกดความรวมมอในการดาเนนงานรวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถ$น หรอหนวยงานอ$น ใหเกดการบรณาการในการบรหารจดการเชงพ6นท$

(4) สนบสนน วสดอปกรณ เคร$องมอ แรงงาน ขอมล งบประมาณ เพ$อเพ$มประสทธภาพการดาเนนงานพฒนาทองถ$น องคกรประชาชน

สรปจากแนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชนแบบครบวงจร และแนวคดของ

องคกรปกครองสวนทองถ$นกบการบรหารจดการมลพษชมชน แสดงใหเหนทศทางการจดการขยะมลฝอยชมชนในปจจบนท$มงเนนการลดปรมาณขยะมลฝอยต6งแตแหลงกาเนดมากกวาการจดการปลายทาง มงเนนการกาจดขยะมลฝอยแบบผสมผสาน และการนาขยะมลฝอยมาใชประโยชนในรปแบบตางๆ โดยมองคกรปกครองสวนทองถ$นเปนผมอานาจหนาท$และมบทบาทหลกในการดาเนนงานดานการจดการขยะมลฝอยชมชนท$เกดข6นในเขตพ6นท$ตนเอง หรอการรวมกลมกาจดขยะมลฝอยรวมกน ใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคท$ไดกาหนดไวตามยทธศาสตร นโยบาย และแผนในระดบชาตท$เก$ยวของ

37

2.5 ผลการศกษาและงานวจยท�เก�ยวของ ผลการศกษาและงานวจยท$เก$ยวของกบการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus

Group) ในการสรางการมสวนรวมเพ$อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ$นจงหวดแพร ท$สอดคลองกบแนวคดท$ใชเปนแนวทางในการศกษา ไดแก แนวคดการวจยเชงคณภาพโดยใชกระบวนการกลม แนวคดการสรางการมสวนรวม แนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชน และแนวคดเก$ยวกบองคกรปกครองสวนทองถ$นกบการบรหารจดการมลพษชมชน มดงน6

ทพยมาศ สมนก (2551) ศกษาความเหมาะสมของเทคโนโลยและแนวทางการกาจดมลฝอยชมชนท$วไปของกรงเทพมหานคร พบวา การพจารณาเลอกใชเทคโนโลยท$เหมาะสมตองคานงถงความสามารถในการรองรบปรมาณขยะชมชน ผลกระทบดานส$งแวดลอม ความพรอมดานบคลากร และงบประมาณ นอกจากน6 ควรสงเสรมการวจยพฒนาและใหเอกชนลงทนเก$ยวกบเทคโนโลยการกาจดขยะมลฝอยท$สามารถนามาผลตพลงงานได ดวยราคาท$เหมาะสม

ชนดา เพชรทองคา และคณะ (2553) ศกษาการบรหารจดการขยะและเทคโนโลยท$เหมาะสมโดยการมสวนรวมของชมชน กรณศกษา องคการบรหารสวนตาบลไรสม จงหวดเพชรบร ซ$งประกอบดวย รปแบบการจดการขยะมลฝอย การพฒนาการบรหารจดการขยะมลฝอย พฤตกรรมและการมจตสานกในการจดการขยะมลฝอย และการเลอกใชเทคโนโลยในการจดการขยะมลฝอย โดยแบบสอบถาม แบบสมภาษณ รวมกบการลงพ6นท$กลมตวอยางโดยวธการสมอยางเปนระบบ (Systematic random sampling) จานวน 315 ครวเรอน นาไปสนทนากลมเจาะจง (Focus group) พบวา เทคโนโลยท$เหมาะสมควรมเคร$องคดแยกขยะแบบตระแกรงหมนแทนการใชแรงงานคน และเคร$องอดเช6อเพลงแทงเพ$อนาไปผลตกระแสไฟฟาชวมวลในอนาคต

38

วสสา คงนคร และคณะ (2554) ศกษาประสทธภาพและเทคโนโลยท$เหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยของเทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน พบวามปรมาณขยะเกดข6นประมาณ 17 ตนตอวน โดยสวนใหญเปนขยะอนทรยรอยละ 60 พลาสตก รอยละ 20 กระดาษ รอยละ 7 ของเสยอนตรายรอยละ 1.7 ขยะมคาความช6นประมาณรอยละ 60 และไดใหขอเสนอแนวทางเทคโนโลยท$เหมาะสมท$ไดจากการวเคราะหโดยวธ MCDA คอการผสมผสานระหวางระบบคดแยกขยะและการบาบดทางชวภาพโดยการหมกทาปย และฝงกลบเปนข6นสดทาย แตไมควรใชเทคโนโลยเตาเผาเน$องจากขยะมคาความช6นท$สง

แกนฟา แสนเมอง (2556) ศกษาการใชเทคนคการสนทนากลมแบบเจาะจง (Focus group) การสมภาษณเชงลก และการสงเกต เพ$อสรางการมสวนรวมในการจดการขยะ มลฝอยเพ$อผลตกาซหงตมของชมชนศรษะอโศก จงหวดศรสะเกษ พบขอสรปสาคญ 3 ประการ ไดแก (1) การสรางความตระหนกและทศนคตใหเหนวา “ขยะคอทอง” (2) เทคโนโลยท$เหมาะสมและเปนธรรม เปนปจจยสาคญของการมสวนรวมของชมชน และ (3) ความย$งยนของการมสวนรวมของชมชนเกดจากจตสานกสาธารณะใหเหนวาปญหาขยะเปนทกขของชมชนรวมกน

เสรย ตประกาย และ สรวลภ เรองชวย ตประกาย (2556) ศกษาเชงสารวจโดยใชแบบสอบถามและการสมภาษณแบบสนทนากลม (Focus group) เพ$อสารวจชนด ปรมาณ และการจดการขยะอนตรายจากหองปฏบตการ มหาวทยาลยรามคาแหง หวหมาก ผเขาสนทนากลมไดใหขอเสนอแนะในหลายดาน อาทเชน ดานนโยบายใหมหาวทยาลยมนโยบาย มาตรการท$ชดเจนในการจดการขยะอนตรายและเผยแพรใหผท$เก$ยวของรบทราบและถอปฏบต ดานการมสวนรวมใหผท$เก$ยวของเขารวมการอบรมสมมนาการจดการขยะอนตรายอยางตอเน$อง เสรมสรางความรความเขาใจในการปฏบตตนและการปองกนอนตรายจากขยะอนตราย เปนตน

39

วรกาล อปนนท (2556) ศกษาแนวทางการกาจดขยะมลฝอยแบบมสวนรวมขององคการบรหารสวนตาบลโนนยอ อาเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา เพ$อศกษาพฤตกรรมในการกาจดขยะมลฝอยของประชาชนในพ6นท$ และแนวทางในการกาจดขยะมลฝอยแบบมสวนรวม โดยใชแบบสอบถามและการสมภาษณกลมตวอยางตามวธของยามาเน (Yamane) พบวา ควรใชแนวทางการลดขยะมลฝอยท$แหลงกาเนด สงเสรมสนบสนนการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนใหมากท$สด และดาเนนกจกรรมการลด คดแยก และใชประโยชนจากขยะมลฝอยซ$งเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวน โดยใชแรงจงใจทางดานเศรษฐศาสตร จากผลการศกษาและงานวจยท$เก$ยวของจะพบวา การสนทนากลม (Focus group) นยมใชในกระบวนการสรางการมสวนรวมของผท$ เก$ยวของในการแกไขปญหาท$เฉพาะเจาะจงในกรณใดกรณหน$ง ท6งน6 ผศกษาจาเปนตองมการสารวจ สมภาษณเพ$อใหไดขอมลท$เพยงพอในการกาหนดประเดนท$จะใชในการสนทนากลมดวย เพ$อใหสามารถสรปขอคดเหนและแนวทางมาใชแกไขปญหาอยางถกตอง นอกจากน6 การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชน โดยตนทางน6น องคกรปกครองสวนทองถ$นตองมบทบาทในการสรางการมสวนรวมของประชาชนในพ6นท$ โดยการใหความรและเผยแพรประชาสมพนธใหประชาชนทราบวาหนาท$ในการจดการขยะมลฝอยชมชนมใชเปนหนาท$ขององคกรปกครองสวนทองถ$นแตฝายเดยว ประชาชนในพ6นท$สามารถรวมดาเนนการคดแยกขยะท$ตนทางเพ$อลดปรมาณขยะท$แหลงกาเนด ดานปลายทางเนนการจดการขยะมลฝอยแบบครบวงจร ท$ตองมการศกษาเทคโนโลยท$เหมาะสมสาหรบพ6นท$องคกรปกครองสวนทองถ$นของตนเอง ดวยเทคนควธการตางๆ ซ$ งตองคานงถงความคมคาทางเศรษฐศาสตร และการยอมรบของภาคประชาชน สงเสรมและสนบสนนใหภาคเอกชนเขามาลงทนดาเนนงาน และเนนการแปรรปขยะเปนพลงงาน

บทท� 3

วธการศกษา

การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร เปนการศกษาในรปแบบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยการใชกระบวนการกลมแบบเจาะจงในการสารวจขอมล เพ#อประมวลแนวคด และสรปแนวทางท#เหมาะสมในการแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร โดยมขCนตอนการดาเนนงาน ประชากรและกลมตวอยางท#ทาการศกษา เคร#องมอท#ใชในการศกษา วธการเกบรวบรวมขอมล และการประมวลผลและการวเคราะหขอมล ดงนC 3.1 ข�นตอนการดาเนนงาน

ผขอรบการประเมน เปนผรบผดชอบหลกในการศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร นามาประมวลผลเพ#อกาหนดประเดนคาถามวตถประสงค คดเลอกกลมเปาหมาย และออกแบบการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) จดเวทโดยใชกระบวนการกลมตามรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร รวบรวม วเคราะห และสรปผลท#ไดรบจากการใชกระบวนการกลม กาหนดแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รวมถงการขบเคล#อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมผานกระบวนการจดทาแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร โดยมรายละเอยดขCนตอนการดาเนนงาน ดงนC

41

3.1.1 ศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครอง

สวนทองถ�นจงหวดแพร โดยดาเนนการดงนC 1) ศกษาแบบสารวจขยะมลฝอยของกรมควบคมมลพษ ปรงและพฒนา

แบบสอบถามเพ#อใชสารวจขยะมลฝอยใหสอดคลองกบสภาพปญหาดานการจดการขยะมลฝอยท#เกดขCนของจงหวดแพร

2) วเคราะหและสรปขอมลลกษณะการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

3.1.2 กาหนดวตถประสงค ประเดนคาถาม คดเลอกกลมเปาหมาย และออกแบบ

การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) โดยดาเนนการดงนC 1) กาหนดวตถประสงคและประเดนคาถามการวจยเชงคณภาพจากการศกษา

ขอมลการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร 2) คดเลอกและกาหนดกลมเปาหมายท#เหมาะสมกบการศกษาการใช

กระบวนการกลม (Focus group) ตามรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

3.1.3 ดาเนนการจดเวทเพ�อสรางการมสวนรวมโดยใชกระบวนการกลม (Focus

group) โดยดาเนนการดงนC 1) จดกลมยอยตามสภาพปญหาและลกษณะการบรหารจดการขยะของ

องคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร 2) นาเสนอการวเคราะหขอมลการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกร

ปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร 3) รบฟงความคดเหนจากกลม รวบรวมเปนประเดนท#นาสนใจ 4) จดทาสรปประเดนท#ไดจากการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม

3.1.4 รวบรวม วเคราะห และสรปผลท�ไดรบจากการใชกระบวนการกลม (Focus

group) เพ#อกาหนดแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร

42

3.1.5 การขบเคล�อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสม โดยดาเนนการดงนC 1) ชC แจงแนวทางการดาเนนงานตาม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและ

ของเสยอนตราย ฉบบผานความเหนชอบจากคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เม#อวนท# 26 สงหาคม 2557

2) นาเสนอแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร ผานขCนตอนการจดทาแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร ตาม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

3) ตดตามการดาเนนการตามแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพร ท#ระบไวแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562)

3.2 ประชากรและกลมตวอยาง

องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาลในพCนท#จงหวดแพร รวมทCงสCนจานวน 25 แหง ไดแก เทศบาลเมอง จานวน 1 แหง และเทศบาลตาบล จานวน 24 แหง ไดแก 1) เทศบาลเมองแพร อาเภอเมอง 2) เทศบาลตาบลแมคาม อาเภอเมอง 3) เทศบาลปาแมต อาเภอเมอง 4) เทศบาลตาบลเวยงตา อาเภอเมอง 5) เทศบาลตาบลชอแฮ อาเภอเมอง 6) เทศบาลตาบลทงโฮง อาเภอเมอง 7) เทศบาลตาบลแมหลาย อาเภอเมอง 8) เทศบาลตาบลสวนเข#อน อาเภอเมอง 9) เทศบาลตาบลวงหงส อาเภอเมอง 10) เทศบาลตาบลบานถ#น อาเภอเมอง 11) เทศบาลตาบลทงกวาว อาเภอเมอง 12) เทศบาลตาบลเดนชย อาเภอเดนชย 13) เทศบาลตาบลแมจZวะ อาเภอเดนชย

43

14) เทศบาลตาบลปงปาหวาย อาเภอเดนชย 15) เทศบาลตาบลรองกวาง อาเภอรองกวาง 16) เทศบาลตาบลบานเวยง อาเภอรองกวาง 17) เทศบาลตาบลบานปน อาเภอลอง 18) เทศบาลตาบลหวยออ อาเภอลอง 19) เทศบาลตาบลแมปาน อาเภอลอง 20) เทศบาลตาบลแมลานนา อาเภอลอง 21) เทศบาลตาบลวงชCน อาเภอวงชCน 22) เทศบาลตาบลสอง อาเภอสอง 23) เทศบาลตาบลหวยหมาย อาเภอสอง 24) เทศบาลตาบลสงเมน อาเภอสงเมน 25) เทศบาลตาบลหนองมวงไข อาเภอหนองมวงไข สาหรบการเลอกกลมตวอยางในการใชกระบวนการกลม (Focus group) ใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยใชกลมตวอยางขององคกรปกครอง สวนทองถ#นในระดบเทศบาล จานวน 25 แหง ซ# งกลมเปาหมาย ประกอบดวยนายกเทศมนตร ปลดเทศบาล ผอานวยการกองสาธารณสขและส#งแวดลอม และผอานวยการกองชาง จานวนเทศบาลละ 4 คน และผท#มสวนไดสวนเสยในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร 3.3 เคร�องมอท�ใชในการศกษา

เคร#องมอท#ใชในการศกษาครC งนC แบงออกเปน 2 สวน คอ แบบสอบถามเพ#อใชในการสารวจขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร และเทคนคการระดมความคดเหนแบบกระบวนการกลม (Focus group) รายละเอยดดงนC 3.3.1 แบบสอบถาม จดทาขC นโดยมพCนฐานจากแบบสารวจขยะมลฝอยการจดการ ขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดทาโดยกรมควบคมมลพษ ท#มจานวน 12 หนา นามาปรบปรงเพ#อใชในการสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชน โดยเปนคาถามแบบใหกรอกขอมล มจานวน 2 หนา ประกอบดวยสวนสาคญ 3 สวน ดงนC

44

สวนท� 1 ผใหขอมล จานวน 2 ขอ ไดแก ช#อผใหขอมล และรายละเอยดของหนวยงานผใหขอมล อาทเชน ตาแหนง หนวยงาน เบอรโทรศพท และ E-mail สวนท� 2 ขอมลพ�นฐานขององคกรปกครองสวนทองถ�น จานวน 3 ขอ ไดแก รายละเอยดขอมลท#ตC งขององคกรปกครองสวนทองถ#น พCนท#การปกครองและจานวนหมบานหรอชมชน และจานวนประชากรและครวเรอนในเขตพCนท# สวนท� 3 ขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชน จานวน 7 ขอ ไดแก ปรมาณขยะมลฝอยท#เกดขCนภายในองคกรปกครองสวนทองถ#น การมระบบรวบรวมขยะมลฝอย พCนท#การเกบรวบรวมขยะมลฝอย รายละเอยดพาหนะท#ใชในการเกบขน การมสถานท#กาจดขยะมลฝอย การกาจดขยะมลฝอยในพCนท# และรายละเอยดของสถานท#กาจดขยะมลฝอย ทCงนC ในสวนของรายละเอยดของสถานท#กาจดขยะมลฝอย สามารถจดทาเพ#มไดในกรณท#องคกรปกครองสวนทองถ#นนCน มสถานท#กาจดขยะมลฝอยในพCนท#ตนเองมากกวา 2 แหงขCนไป ขCนตอนการปรบปรงและพฒนาแบบสอบถามในการศกษาครC งนC มดงนC

1) ศกษาคนควาจากแนวคด ทฤษฎ และแบบสอบถามดานการจดการขยะมลฝอยชมชนท#มอยแลว โดยเฉพาะแบบสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น ท#จดทาโดยกรมควบคมมลพษ ท#เคยใชในการสารวจขยะมลฝอยอยแลว

2) ดาเนนการปรบปรงแบบสอบถาม โดยวเคราะหจดแขง จดออน และเนCอหาท#ควรตดทอนหรอเพ#มเตม ท#จะชวยใหแบบสอบถามสาหรบใชสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชนมประสทธภาพย#งขCน

3) ตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถามท#จดทาและปรบปรงขCน โดยทาการตรวจสอบความตรงดานเนCอหา (Content validity) ใหผเช#ยวชาญภายในหนวยงานท#มความรและประสบการณดานการจดการขยะมลฝอยชมชน ตรวจสอบความชดเจนและความเหมาะสมของขอความ แลวนามาปรบปรงแกไข

4) นาแบบสอบถามเพ#อสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชนท#ผานการปรบปรงแกไขแลวใชในการเกบรวบรวมขอมลการบรหารจดการขยะ มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

45

3.3.2 เทคนคกระบวนการกลม ผศกษาเตรยมการสนทนากลมจากขอมลท#ไดจากการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามท#ใชในการสารวจขยะมลฝอยและฐานขอมลขยะ มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร และดาเนนการตามขCนตอนและหลกการเตรยมการสนทนากลม ประกอบดวย การกาหนดวตถประสงคและประเดนคาถามท#สาคญ ประชากรเปาหมายและการเลอกกลมตวอยาง มโนทศน คาถาม และประเดนเพ#อการซกถามตอ การจดการสนทนากลม แลวจงวเคราะหขอมล สรปผล และตความดงนC

ภาพ 6 ขCนตอนและหลกการเตรยมการสนทนากลม ท#มา : ดดแปลงจาก หลกการทาสนทนากลม (Focus Group) เพ�อเจาะใจผบรโภค (ช#นสมล- บนนาค, 2553) และ แนวทางการใชการสนทนากลมอยางเตมศกยภาพสาหรบการวจยใน

สถานศกษาและชมชน (ปราณ โพธสข, 2550, หนา 10-14)

1. กาหนดหวขอคาถาม และวตถประสงค

2. กาหนดประชากรเปาหมายและเลอกกลมตวอยาง

3. กาหนดมโนทศน คาถาม และประเดนเพ#อการซกถามตอ

4. การจดการสนทนากลม

5. การวเคราะหขอมล สรปผล และตความ

46

3.4 วธการเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลจากเคร#องมอท#ใชในการศกษาครC งนC ไดแก แบบสอบถามการจดการขยะมลฝอยชมชน และประเดนคาถามสาหรบกระบวนการกลม มรายละเอยดแบงออกเปน 2 สวน ไดแก 3.4.1 การเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม

มวธดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ดงนC 1) จดสงแบบสอบถามเพ#อสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชน

ทางหนงสอราชการไปยงองคกรปกครองสวนทองถ#นจานวน 83 แหง (ไมรวมองคการบรหารสวนจงหวด)

2) ตดตามการกรอกขอมลแบบสอบถาม ดวยวธตางๆ ไดแก การสมภาษณทางโทรศพท การลงพCนท#หนวยงานองคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงหนวยงานท#เก#ยวของเพ#อสารวจขอมลการบรหารจดการขยะมลฝอยและสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น และการสงเกตเพ#อจดบนทกขอมล เปนตน

3) นาขอมลแบบสอบถามท#ไดรบการตอบกลบ รวมถงการตดตามการกรอกขอมลแบบสอบถามบนทกเปนฐานขอมลขยะมลฝอยประจาป

3.4.2 การเกบรวบรวมขอมลจากกระบวนการกลม มวธดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ดงนC 1) การจดกลมยอยท#สอดคลองกบลกษณะหรอรปแบบการบรหารจดการ

ขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร 2) ดาเนนการสนทนากลม (Focus group) ในประเดนท#กาหนด 3) บนทกรายละเอยดท#สาคญ โดยการจดบนทก การบนทกเสยง และการ

สงเกตลกษณะพฤตกรรมของผรวมการสนทนากลม 4) จดทาสรปการสนทนากลมในแตละกลมยอย ในรายละเอยดท#สาคญ

โดยเฉพาะลกษณะขอมลท#เกดขCนซC าจากบทสนทนา และแนวคดท#สอดคลองหรอแตกตางกนระหวางการสนทนากลม

47

3.5 วธการประมวลผลและการวเคราะหขอมล

ในการศกษาครC งนC ใชการประมวลผลและการวเคราะหทCงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ ดงนC 3.5.1 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ

เปนการประมวลผล และวเคราะหขอมลท#ไดจากแบบสอบถามเพ#อสารวจขอมลดานการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร โดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistic) อยางงาย จากสตรคานวณดวยโปรแกรม Microsoft Excel ไดแก การแจกแจงความถ# ผลรวม รอยละ เพ#อจาแนกหรอบงชCลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยไดแก

1) การแจกแจงความถ# (Frequency distribution) ในรปแบบของจานวนไดแก ขอมลดานระดบขององคกรปกครองสวนทองถ#น การมระบบเกบรวบรวมขยะมลฝอย การมสถานท#กาจดขยะมลฝอยเปนของตนเอง หรอการใชบรการกาจดขยะมลฝอยนอกพCนท# ประเภทระบบท#ใชในการกาจดขยะมลฝอย เปนตน

2) ผลรวม (Summation) ในขอมลดานตางๆ ไดแก จานวนรวมของประชากร จานวนรวมของปรมาณขยะท#เกดขC น จานวนรวมของปรมาณขยะท#กาจดอยางถกตอง ปรมาณขยะเกาสะสมรวม เปนตน

3) รอยละ (Percentage) ใชอธบายอตราสวนของการบรหารจดการขยะ ซ# งมาจากการวเคราะหขอมลเพ#มเตม ไดแก รอยละขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#กาจดขยะในพCนท#ตนเอง รอยละขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#มการเกบรวบรวมขยะมลฝอย เปนตน จากนCน จงนาขอมลท#ผานการวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนามาจดหมวดหม

ตามประเดนท#กาหนด เพ#อใชศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการกาหนดแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร 3.5.2 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

โดยใชวธการวเคราะหขอมลเชงเนCอหา (Content analysis) ท#ไดจากกระบวนการกลมยอย (Focus group) ดงนC (แกนฟา แสนเมอง, 2556)

48

1) จดระเบยบขอมล (Data) ในรปของบนทกเปนคาพด นามาถอดเทป และพมพบนทกสรปใจความการสนทนากลม

2) พฒนาขอมลไปสมโนทศน (Concept) โดยการนาเสนอและแสดงขอมลในเชงพรรณนาซ#งมาจากการกล#นความคดและหาความสมพนธเช#อมโยงของขอมลท#ถกตองและตรงประเดนตามกรอบแนวคด

3) จดมโนทศนเขาสหมวดหม (Categories) โดยสรปขอมลเปนหมวดหมเพ#อจาแนกใหอยในขอบเขตและครอบคลมในประเดนท#กาหนด เพ#อตอบวตถประสงคของการศกษา

4) จดทาขอเสนอเชงทฤษฎ (Proposal) ท#ไดจากการจดกระบวนการกลม

บทท� 4

ผลการศกษา การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ในคร5 งน5 ศกษาโดยใชกระบวนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) มผลการศกษาแบงออกเปน 4 สวน ดงน5 4.1 การศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอย

การศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอย ผศกษามข5นตอนในการปรบปรงและพฒนาแบบสอบถามเพ#อใชสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชน ในระหวางเดอนพฤศจกายน 2556 ถง เดอนมกราคม 2557 รวมระยะเวลาประมาณ 3 เดอน เกบรวบรวมขอมล และทาการวเคราะหสถานการณการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ดงน5 4.1.1 สถานการณการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชน

(1) การจดการขยะมลฝอยชมชน

ขอมลสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 (ตาราง 3 และภาพ 7) พบวา

องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จานวน 83 แหง (ไมรวมองคการบรหารสวนจงหวด) มการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 63 แหง (คดเปนรอยละ 75.9) แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#นออกเปนระดบเทศบาลเมอง 1 แหง เทศบาลตาบล 22 แหง และ องคการบรหารสวนตาบล 40 แหง และไมมการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 20 แหง แบงออกเปนระดบ เทศบาลตาบล 2 แหง และ องคการบรหารสวนตาบล 18 แหง โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวน รอยละพบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการ

50

บรหารสวนตาบล มการใหบรการเกบรวบรวมขยะมลฝอย รอยละ 100.0 91.7 และ 69.0 ตามลาดบ ขยะมลฝอยท#เกดข5 นภายในจงหวดแพร มปรมาณท5 งส5น 159,844.45 ตนตอป (437.93 ตนตอวน) มแหลงกาเนดแบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น เปนระดบเทศบาลเมอง 7,628.50 ตนตอป (20.90 ตนตอวน) เทศบาลตาบล 55,261.00 ตนตอป (151.40 ตนตอวน) และองคการบรหารสวนตาบล 96,954.95 ตนตอป (265.63 ตนตอวน) โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของปรมาณขยะมลฝอยท#เกดข5นภายในจงหวดแพร พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของขยะมลฝอยท#เกดข5นภายในจงหวดแพร คดเปนรอยละ 4.8 34.6 และ 60.6 ตามลาดบ

การกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มขยะมลฝอย ท#นาไปกาจดอยางถกตองรวม 5,380.10 ตนตอป (14.74 ตนตอวน) แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น เปนระดบเทศบาลตาบล 2,781.30 ตนตอป (7.62 ตนตอวน) และองคการบรหารสวนตาบล 2,598.80 ตนตอป (7.12 ตนตอวน) และมขยะมลฝอย ท#นาไปกาจดอยางไมถกตองรวม 126,808.30 ตนตอป (215.82 ตนตอวน) แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น เปนระดบเทศบาลเมอง 7,628.50 ตนตอป (20.90 ตนตอวน) เทศบาลตาบล 40,405.50 ตนตอป (110.70 ตนตอวน) และองคการบรหารสวนตาบล 78,774.30 ตนตอป (215.82 ตนตอวน) โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของการกาจดขยะ มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของปรมาณขยะมลฝอยท#กาจดถกตองคดเปนรอยละ 0.0 51.7 และ 48.3 ของปรมาณขยะท#กาจดถกตองท5งหมดของจงหวดแพร ตามลาดบ และมสดสวนของปรมาณขยะมลฝอยท#กาจด ไมถกตองคดเปนรอยละ 6.0 31.9 และ 62.1 ของปรมาณขยะท#กาจดไมถกตองท5งหมด ของจงหวดแพร ตามลาดบ

51

ขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชน ผานโครงการหรอกจกรรมการใชประโยชนจากขยะอนทรย และวสดรไซเคล ขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มปรมาณ รวม 27,659.70 ตนตอป (75.78 ตนตอวน) แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น เปนระดบเทศบาลตาบล 12,077.85 ตนตอป (33.09 ตนตอวน) และองคการบรหาร สวนตาบล 15,581.85 ตนตอป (42.69 ตนตอวน) ท5งน5 ไมมการบนทกปรมาณขยะมลฝอย ท#นากลบมาใชประโยชนของเทศบาลเมองแพร โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชนของขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชน คดเปนรอยละ 0.0 43.7 และ 56.3 ตามลาดบ

(2) สถานท�กาจดขยะมลฝอย

ขอมลสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 (ตาราง 4 และภาพ 8) พบวา มสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ไดจากการสารวจโดยใชแบบสอบถามท5งส5น 50 แหง แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น ท#เปนท#ต5งของสถานท#กาจดขยะมลฝอย เปนระดบเทศบาลตาบล 12 แหง และ องคการบรหารสวนตาบล 38 แหง สถานภาพการดาเนนงานของสถานท#กาจดขยะมลฝอย สวนใหญดาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นจานวน 47 แหง และเอกชนดาเนนการอก 3 แหง และเปนท#นาสงเกตวาสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ต5งอยในพ5นท#ขององคการบรหารสวนตาบล มองคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นเกบขนขยะมลฝอยนามา ท5งรวมในพ5นท#อกจานวน 27 แหง โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของท#ต5 งสถานท#กาจดขยะมลฝอย พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของท#ต5งสถานท#กาจดขยะมลฝอยคดเปนรอยละ 0.0 24.0 และ 76.0 ตามลาดบ

52

ปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รวมท5งส5น 316.36 ตนตอวน แบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#น ท#เปนท#ต5งของสถานท#กาจดขยะมลฝอย เปนระดบเทศบาลตาบล มขยะมลฝอยเขาสระบบในพ5นท#ปรมาณ 69.72 ตนตอวน และองคการบรหารสวนตาบลมปรมาณขยะมลฝอย เขาสพ5นท#ปรมาณ 246.64 ตนตอวน โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสท#ต5งของสถานท#กาจดขยะมลฝอย พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดคดเปนรอยละ 0.0 22.0 และ 78.0 ตามลาดบ

การกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มการกาจดอยางถกตองเพยงระบบเดยว คอ ระบบเทกองแบบควบคม (Controlled dump) ท#รองรบขยะ ไมเกน 50 ตนตอวน เพยง 4 แหง และมการกาจดอยางไมถกตองโดยการเทกอง (Open dump) จานวน 46 แหง โดยเม#อเปรยบเทยบในอตราสวนรอยละของการกาจดขยะมลฝอยท#เปนท#ต5งขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มสดสวนของสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตองคดเปนรอยละ 0.0 23.9 และ 76.1 ของสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตองท5งหมด ตามลาดบ

(3) ปรมาณขยะเกาตกคางสะสมในสถานท�กาจดขยะมลฝอยท�ไมถกตอง

ขยะเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตองขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร (ตาราง 3 และภาพ 8) มปรมาณรวม 5,727.00 ตน โดยอยในพ5นท#ขององคการบรหารสวนตาบลท5 งหมด จานวน 35 แหง ท5 งน5 ปรมาณขยะเกาสะสมมปรมาณลดลงจากการสารวจในป พ.ศ. 2556 ท#มปรมาณขยะเกาสะสมรวม 365,232.33 ตน เน#องจากไดรบการผลกดนโดยผวาราชการจงหวดแพรใหมการกาจดแบบช#วคราวโดยใชดน ฝงกลบไปพลางกอนในระหวางปงบประมาณ พ.ศ. 2557 โดยเม#อเปรยบเทยบในอตรา สวนรอยละของขยะเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตองขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร พบวา ต5งอยในเขตการปกครองขององคการบรหารสวนตาบลท5งหมด

ตาราง 3

สถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

ประเภทของ

องคกรปกครอง

สวนทองถ�น

การใหบรการเกบรวบรวม/เกบขน ขยะมลฝอย

(แหง) ปรมาณขยะท�

เกดข7น

(ตนตอป)

การกาจดขยะมลฝอย

(ตนตอป)

ปรมาณขยะมลฝอย

ท�นากลบไปใช

ประโยชน

(ตนตอป)

ปรมาณขยะเกา

สะสมใน

สถานท�กาจด

(ตน)

มการ

ใหบรการ

ไมมการ

ใหบรการ

รวม

ท7งส7น

กาจด

ถกตอง*

กาจด

ไมถกตอง

เทศบาลเมอง 1 0 1 7,628.50 0.00 7,628.50 0.00 0.00 เทศบาลตาบล 22 2 24 55,261.00 2,781.30 40,405.50 12,077.85 0.00

องคการบรหารสวนตาบล

40 18 58 96,954.95 2,598.80 78,774.30 15,581.85 5,727.00

รวม 63 20 83 159,844.45 5,380.10 126,808.30 27,659.70 5,727.00

หมายเหต : *การกาจดอยางถกตององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมระบบเดยวคอ การเทกองแบบควบคม (Controlled dump) ขนาดไมเกน 50 ตนตอวน

53

ตาราง 4

รายละเอยดขอมลสถานท�กาจดขยะมลฝอยและปรมาณขยะเกาสะสมขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ประเภทของ

องคกร

ปกครองสวน

ทองถ�น

จานวนสถานท�กาจด

ขยะมลฝอยในพ7นท�

(แหง)

สถานะของผดาเนนการ

(แหง)

จานวน อปท. ท�

นาขยะมลฝอย

มาท7งรวม

(แหง)

ปรมาณขยะ

มลฝอยรวมท�เขา

สระบบ (ตนตอวน)

การกาจดขยะมลฝอย

(แหง)

ปรมาณขยะเกา

สะสมใน

สถานท�กาจด

ขยะ (ตน)

อปท.

ดาเนนการเอง

เอกชนเปน

ผดาเนนการ

กาจด

ถกตอง*

กาจดไม

ถกตอง

เทศบาลเมอง - - - - - - - - เทศบาลตาบล 12 11 1 - 69.72 1 11 -

องคการบรหารสวนตาบล

38 36 2 27 246.64 3 35 5,727.00

รวม 50 47 3 27 316.36 4 46 5,727.00

หมายเหต : *การกาจดอยางถกตององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมระบบเดยวคอ การเทกองแบบควบคม (Controlled dump) ขนาดไมเกน 50 ตนตอวน

54

55

ภาพ 7 เปรยบเทยบขอมลสถานการณขยะมลฝอยชมชนจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ�น

ภาพ 8 เปรยบเทยบขอมลสถานท�กาจดขยะมลฝอยและปรมาณขยะเกาสะสมของจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ�น

การเกบ

รวบรวม

ขยะ

ขยะ

เกดข7น

ขยะท�

กาจด

ถกตอง

ขยะท�

กาจดไม

ถกตอง

ขยะท�นา

กลบไปใช

ประโยชน

เทศบาลเมอง 100.0 4.8 0.0 6.0 0.0

เทศบาลตาบล 91.7 34.6 51.7 31.9 43.7

องคการบรหารสวนตาบล 69.0 60.7 48.3 62.1 56.3

020406080

100

รอยล

ะ

สถานท�กาจด

ขยะมลฝอย

ขยะท�เขาส

สถานท�กาจด

สถานท�กาจด

ขยะแบบไม

ถกตอง

ขยะเกาสะสม

ในสถานท�

กาจด

เทศบาลเมอง 0.0 0.0 0.0 0.0

เทศบาลตาบล 24.0 22.0 23.9 0.0

องคการบรหารสวนตาบล 76.0 78.0 76.1 100.0

020406080

100

รอยล

ะ

56

จากขอมลสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรท#กลาวมาขางตน (ตาราง 3-4 และ ภาพ 7-8) ทาใหเหนในภาพรวมไดวา ป พ.ศ. 2557 มขยะมลฝอยท#เกดข5นในจงหวดแพร มแหลงกาเนดในเขตเทศบาล (เทศบาลเมองและเทศบาลตาบล) จานวน 25 แหง คดเปนรอยละ 39.4 ของขยะมลฝอยรวมท5 งจงหวดแพร และเกดในเขตองคการบรหารสวนตาบล จานวน 58 แหง คดเปนรอยละ 60.6 ของขยะมลฝอยรวมท5งจงหวดแพร ในจานวนขยะมลฝอยท5งหมดของจงหวดแพร มการกาจดอยางถกตองเพยงรอยละ 3.3 กาจดไมถกตอง รอยละ 79.4 และมการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชน รอยละ 17.3 และเม#อพจารณาในดานประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#เปนท#ต5 งของสถานท#กาจดขยะมลฝอย จะเหนวา พ5นท#เขตเทศบาลเมองไมไดมความเก#ยวของในการกาจดขยะใดๆ เลย โดยมการนาขยะท#เกดข5นไปกาจดนอกเขตพ5นท#ตนเอง และท#สาคญ พ5นท#องคการบรหารสวนตาบลจงหวดแพร เปนท#ต5งและแหลงรองรบการกาจดขยะมลฝอยท#เกดข5นของจงหวดแพรกวา 3 ใน 4 สวน ซ# งผศกษาจะไดนาขอมลสถานการณขางตน นามาวเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นของจงหวดแพรตอไป

4.1.2 การวเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย

(1) อตราการเกดขยะมลฝอย

ขอมลสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 นามาคานวณอตราการเกดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร (ตาราง 5) พบวา จงหวดแพร มอตราการเกดขยะมลฝอยโดยเฉล#ยท# 0.96 กโลกรมตอคนตอวน เม#อแบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มอตราการเกดขยะมลฝอย เทากบ 1.15 1.02 และ 0.96 กโลกรมตอคนตอวน ตามลาดบ ซ# งใกลเคยงกบอตราการเกดขยะมลฝอยท#สารวจโดยกรมควบคมมลพษ มคาเฉล#ยอตราการเกดขยะมลฝอยของ ประเทศไทย เทากบ 1.15 1.02 และ 0.91 กโลกรมตอคนตอวน ตามลาดบ แตกตางกนเพยง องคการบรหารสวนตาบลจงหวดแพรมอตราการเกดขยะมลฝอยท#มากกวาคาเฉล#ย ในระดบประเทศ

57

ตาราง 5

อตราการเกดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

ประเภทขององคกร

ปกครองสวนทองถ�น

จานวนประชากร

(คน)

ปรมาณขยะมลฝอย

ท�เกดข7น

(กโลกรมตอวน)

อตราการเกด

ขยะมลฝอย

(กโลกรมตอคนตอวน)

เทศบาลเมอง 18,173 20,900 1.15 เทศบาลตาบล 148,434 151,400 1.02

องคการบรหารสวนตาบล 291,899 265,630 0.96 รวม 458,506 437,930 0.96

(2) ลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย จากผลการสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#น

จงหวดแพร ผศกษาไดมงเนนแกไขปญหาการกาจดขยะมลฝอยท#ปลายทาง ซ# งเปนสาเหตหลกของวกฤตปญหาขยะมลฝอยชมชนของจงหวดแพร โดยสามารถวเคราะหลกษณะการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรออกเปน 3 รปแบบ คอ 1) องคกรปกครองสวนทองถ�นดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง โดยองคกรปกครองสวนทองถ#นมระบบเกบรวมรวมขยะมลฝอย แลวขนสงนาไปกาจด ซ#งแบงยอยออกเปน

1.1) นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ตนเองเปนเจาของ ท#ต5งอยในเขตพ5นท#การปกครองตนเอง

1.2) นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นเปนเจาของ ภายนอกเขตพ5นท#การปกครองตนเอง หรอท#เรยกวา “การท5งรวม”

2) องคกรปกครองสวนทองถ�นใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย โดยองคกรปกครองสวนทองถ#นมระบบเกบรวมรวมขยะมลฝอย และขนสงนาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชน ท#อาจต5งอยภายในเขตพ5นท#ตนเอง หรอในเขตพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#น

58

3) องคกรปกครองสวนทองถ�นไมมการดาเนนการจดการขยะมลฝอย และไมม การใหบรการเกบรวบรวมขยะมลฝอยนาขนสงไปกาจด ท5งน5 องคกรปกครองสวนทองถ#นอาจอานวยความสะดวกในการขดหลมขยะในแตละหมบาน ใหชาวบานนาขยะมลฝอย จากครวเรอนตนเองมาท5ง ซ# งอาจมมากกวา 1 แหง ขยะมลฝอยชมชนท#เกดข5นจะถกจดการโดยชาวบานในพ5นท#โดยการเทกอง หรอการเผากลางแจง

จากขอมลการสารวจขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จานวน 83 แหง ในป พ.ศ. 2557 (ตาราง 6 และภาพ 9) พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#น มการดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง รวมท5งส5น 34 แหง (รอยละ 40.96) แบงออกเปน นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ตนเองเปนเจาของ จานวน 30 แหง (รอยละ 36.14) และนาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นเปนเจาของจานวน 4 แหง (รอยละ 4.82) นอกจากน5 องคกรปกครองสวนทองถ#นอก 29 แหง (รอยละ 34.94) ใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย และองคกรปกครองสวนทองถ#นอก 20 แหง (รอยละ 24.10) ไมมการดาเนนการจดการขยะมลฝอย ตาราง 6

รปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

ประเภทขององคกร

ปกครองสวนทองถ�น

จานวน

(แหง)

รปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย (แหง)

1.1 อปท.

ดาเนนการใน

พ7นท�ตนเอง

1.2 อปท. เกบ

รวบรวมนาไปท7ง

รวมกบ อปท. อ�น

2. ใชบรการ

เอกชน

3. ไมมการ

จดการ

เทศบาลเมอง 1 - 1 - - เทศบาลตาบล 24 11 2 9 2 องคการบรหาร

สวนตาบล 58 19 1 20 18

รวม 83 30 4

29 20 34

คดเปนรอยละ 100.00 36.14 4.82

34.94 24.10 40.96

59

ภาพ 9 เปรยบเทยบรอยละของรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 แยกตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ�น

ดานปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอยในแตรปแบบการบรหาร

จดการขยะมลฝอยท#เกดข5นขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร (ตาราง 7 และ ภาพ 10) พบวา ขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอย มปรมาณรวมท5งส5น 370.44 ตนตอวน มการเกบรวบรวมขยะมลฝอยนาไปกาจดในพ5นท#ของตนเองหรอรวมท5งในท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นรวม 139.05 ตนตอวน (รอยละ 37.54) แบงออกเปน นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอย ท#ตนเองเปนเจาของ 115.42 ตนตอวน (รอยละ 31.16) และนาไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะมลฝอยท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นเปนเจาของ อก 23.63 ตนตอวน (รอยละ 6.38) นอกจากน5องคกรปกครองสวนทองถ#นนาขยะมลฝอยไปกาจด ณ สถานท#กาจดของเอกชน 147.15 ตนตอวน (รอยละ 39.72) และองคกรปกครองสวนทองถ#นไมมการจดการขยะ มลฝอยอก 84.24 ตนตอวน (รอยละ 22.74)

1) อปท.

ดาเนนการ/ท7งรวม2) ใชบรการเอกชน 3) ไมมการจดการ

เทศบาลเมอง 1.20 0.00 0.00

เทศบาลตาบล 15.66 10.84 2.41

องคการบรหารสวนตาบล 24.10 24.10 21.69

0

10

20

30

รอยล

ะ

60

ตาราง 7

ปรมาณขยะมลฝอยท�เขาสสถานท�กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ประเภทของ

องคกร

ปกครองสวน

ทองถ�น

จานวน

(แหง)

ปรมาณขยะมลฝอย (ตนตอวน)

1.1 อปท.

ดาเนนการใน

พ7นท�ตนเอง

1.2 อปท. เกบ

รวบรวมนาไปท7ง

รวมกบ อปท. อ�น

2. ใช

บรการของ

เอกชน

3. ไมมการ

จดการ รวม

เทศบาลเมอง 1 - 20.03 - - 20.03

เทศบาลตาบล 24 47.01 - 70.99 19.09 137.09

องคการบรหาร สวนตาบล

58 68.41 3.60 76.16 65.15 213.32

รวม 83 115.42 23.63

147.15 84.24 370.44 139.05

คดเปน

รอยละ 100.00

31.16 6.38 39.72 22.74

37.54

ภาพ 10 เปรยบเทยบรอยละของปรมาณขยะมลฝอยท� เขาสสถานท�กาจดขยะมลฝอยของ จงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 แยกตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ�น

1) อปท.

ดาเนนการ/ท7งรวม2) ใชบรการเอกชน 3) ไมมการจดการ

เทศบาลเมอง 5.41 0.00 0.00

เทศบาลตาบล 12.69 19.16 5.15

องคการบรหารสวนตาบล 19.44 20.56 17.59

0

10

20

30

รอยล

ะ

61

ขอมลจากตาราง 6-7 และภาพ 9-10 จะพบประเดนท#นาสนใจสาหรบรปแบบ การบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร กลาวคอ เม#อพจารณาในแงของรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย พบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรสวนใหญดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง จานวน 34 แหง (รอยละ 40.96) คดเปนปรมาณขยะมลฝอยท#บรหารจดการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นรวม 139.05 ตนตอวน แตเม#อพจารณาในแงของปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสระบบกลบพบวา ขยะมลฝอยท#เกดข5นสวนใหญขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร กวา 147.15 ตนตอวน (รอยละ 39.72) เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ดาเนนการโดยเอกชน ซ# งมากกวาสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ดาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นเอง

(2.1) การกาจดขยะมลฝอยโดยองคกรปกครองสวนทองถ�น

เม#อพจารณาจานวนสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#องคกรปกครองสวนทองถ#นดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง (ตาราง 8) พบวา มสถานท#กาจดขยะมลฝอยเพยง 4 แหง จากจานวน 47 แหง (รอยละ 8.51) ท#มการกาจดขยะมลฝอยแบบถกตอง โดยมปรมาณขยะมลฝอย เขาสระบบแบบถกตอง รวมท5งส5น 14.74 ตนตอวน (รอยละ 10.6) นอกจากน5น สถานท#กาจดขยะมลฝอยอก 43 แหง (รอยละ 91.49) มการกาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตอง ซ# งคดเปนปรมาณขยะท#เขาสระบบรวม 124.31 ตนตอวน (รอยละ 89.4)

จากขอมลขางตน ยงพบวาประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#ดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง และจานวนสถานท#กาจดขยะมลฝอยไมสอดคลองกน กลาวคอ องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาลท#ดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง มจานวน 14 แหง แตมจานวนสถานท#กาจดขยะภายในเขตพ5นท#การปกครองของเทศบาลท#นอยกวา โดยมเพยง 11 แหง ในทางตรงกนขาม องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบองคการบรหารสวนตาบล จานวน 20 แหง มจานวนสถานท#กาจดขยะมลฝอยในเขตพ5นท#การปกครองตนเองถง 36 แหง ซ# งมากกวาจานวนองคการบรหารสวนตาบลอยางชดเจน ซ# งผศกษา คาดวา ในระดบเทศบาลจงหวดแพรสวนใหญน5นขยะมลฝอยถกขนยายนาไปกาจดในเขตพ5นท#ขององคการบรหารสวนตาบลซ# งกลายเปนพ5นท#รองรบขยะมลฝอยจากในเขตเทศบาล และมสถานท#กาจดขยะมลฝอยเพ#อรองรบขยะมลฝอยท#เกดข5นน5มากกวา 1 แหง

62

ตาราง 8

ขอมลการกาจดขยะมลฝอยโดยองคกรปกครองสวนทองถ�นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

ประเภทของ

องคกรปกครอง

สวนทองถ�น

ดาเนนการ

เอง /ท7ง

รวม (แหง)

จานวนสถานท�

กาจดขยะ

ในพ7นท�

(แหง)

กาจดถกตอง กาจดไมถกตอง

จานวน

(แหง)

ปรมาณขยะ

ท�เขาระบบ

(ตนตอวน)

จานวน

(แหง)

ปรมาณขยะ

ท�เขาระบบ

(ตนตอวน)

เทศบาลเมอง 1 - - - - - เทศบาลตาบล 13 11 2 7.62 9 59.42 องคการบรหาร

สวนตาบล 20 36 2 7.12 34 67.89

รวมท7งส7น 34 47 4 14.74 43 124.31

หมายเหต : เทศบาลเมองนาขยะมลฝอยไปกาจดในสถานท#กาจดขยะท#ต5งอยในเขตเทศบาลตาบล

(2.2) การกาจดขยะมลฝอยโดยเอกชน

องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จานวน 29 แหง ใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย คดเปนปรมาณขยะมลฝอยท#กาจดในพ5นท#เอกชนรวม 147.15 ตนตอวน ซ#งเม#อพจารณาจานวนสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชน และปรมาณขยะมลฝอยท#กาจดอยางถกตอง และไมถกตองในพ5นท#ของเอกชน (ตาราง 9) พบวา มสถานท#กาจดขยะ มลฝอยของเอกชนภายในจงหวดแพร รวมเพยง 3 แหง แบงออกเปนต5งอยในเขตองคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาล 1 แหง และองคการบรหารสวนตาบล 2 แหง และ ขยะมลฝอยท5งหมดมการกาจดแบบไมถกตอง

63

ตาราง 9

ขอมลการกาจดขยะมลฝอยในพ1นท�เอกชนของจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557

ประเภทของ

องคกรปกครอง

สวนทองถ�น

ใชบรการ

เอกชน

(แหง)

จานวน

สถานท�กาจด

ขยะในพ7นท�

(แหง)

กาจดถกตอง กาจดไมถกตอง

จานวน

(แหง)

ปรมาณขยะ

ท�เขาระบบ

(ตนตอวน)

จานวน

(แหง)

ปรมาณขยะ

ท�เขาระบบ

(ตนตอวน)

เทศบาลเมอง - - - - - - เทศบาลตาบล 9 1 - - 1 23.90 องคการบรหาร

สวนตาบล 20 2 - - 2 123.25

รวมท7งส7น 29 3 - - 3 147.15

จากขอมลขางตนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรท#ใชบรการเอกชน

ในการจดการขยะมลฝอย สามารถวเคราะหไดเปน 2 กลมตามระดบขององคกรปกครองสวนทองถ#น กลาวคอ

(1) องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาล จานวน 9 แหง กลบมสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนท#ต5งอยในเขตพ5นท#เทศบาลเพยง 1 แหง คอ เทศบาลตาบลปาแมต ซ#งจากฐานขอมลขยะมลฝอยชมชนท#ผศกษาจดทาข5น พบวา มเทศบาลเมองแพรท#นาขยะมลฝอยมาท5งรวมในพ5นท#ของเอกชน ซ# งแสดงวา องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลอก 7 แหง มการนาขยะมลฝอยไปจดการในพ5นท#เอกชน และยงเปนในเขตพ5นท#ขององคการบรหารสวนตาบล

(2) องคกรปกครองสวนทองถ#นระดบองคการบรหารสวนตาบล จานวน 20 แหง มสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนท#ต5งอยในเขตพ5นท#องคการบรหารสวนตาบลเพยง 2 แหง แสดงใหเหนอยางชดเจนวามการเกบขนมลฝอยมาท5งรวมในพ5นท#เอกชน

64

เม#อตรวจดขอมลจากฐานขอมลขยะมลฝอยป พ.ศ. 2557 ท#จดทาข5นจากการใชแบบสอบถามเพ#อสารวจการจดการขยะมลฝอยชมชน สามารถสรปรปแบบการกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#เอกชนของจงหวดแพร (ตาราง 10) ซ# งนอกเหนอจากสถานท#กาจดขยะ มลฝอยในพ5นท#ของเอกชน ในเขตพ5นท#เทศบาลตาบลปาแมต ท#มองคกรปกครองสวนทองถ#นนาขยะมลฝอยมาท5งรวม 2 แหง (เทศบาลเมองแพร และเทศบาลตาบลปาแมต) มปรมาณขยะมลฝอยเขาสระบบ 23.90 ตนตอวน และในเขตพ5นท#องคการบรหารสวนตาบลแมยางฮอ ท# มองคกรปกครองสวนทองถ#นนาขยะมลฝอยมาท5งรวม 2 แหง (องคการบรหารสวนตาบลแมยางฮอ และองคการบรหารสวนตาบลแมยางตาล) มปรมาณขยะมลฝอยเขาสระบบ 4.20 ตนตอวนแลว จะเหนไดวา จงหวดแพร มสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนขนาดใหญอย 1 แหง ในเขตองคการบรหารสวนตาบลเหมองหมอ ท#มองคกรปกครองสวนทองถ#นนาขยะมลฝอยมาท5งรวมถง 25 แหง ซ# งมปรมาณขยะ มลฝอยเขาสระบบ 119.05 ตนตอวน ซ# งมความสาคญในการกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ตอไป

ตาราง 10

รายละเอยดของการกาจดขยะมลฝอยในพ1นท�เอกชนของจงหวดแพร ป 2557

ท� ช�อองคกรปกครองสวนทองถ�น

เจาของพ7นท�

ปรมาณขยะมลฝอย

เขาสระบบ

(ตนตอวน)

จานวนองคกรปกครอง

สวนทองถ�นท�นาขยะ

มลฝอยมาท7งรวม (แหง)

รายช�อองคกรปกครองสวนทองถ�นท�นา

ขยะมลฝอยมาท7งรวม

1 เทศบาลตาบลปาแมต 23.90 เทศบาล: 2 แหง เทศบาล: ทม.แพร และ ทต.ปาแมต

2 องคการบรหารสวนตาบล

เหมองหมอ 119.05

เทศบาล: 7 แหง อบต.: 18 แหง

เทศบาล: ทต.แมคาม, ทต.บานถ#น, ทต.ทงกวาว, ทต.สวนเข#อน, ทต.ชอแฮ, ทต.ปงปาหวาย และทต.สงเมน อบต.: อบต.เหมองหมอ, อบต.นาจกร, อบต.กาญจนา, อบต.แมคาม, อบต.แมยม, อบต.ทาขาม, อบต.พระหลวง, อบต.บานปง, อบต.สบสาย, อบต.รองกาศ, อบต.บานเหลา, อบต.บานกาศ, อบต.หวฝาย, อบต.แมยางรอง, อบต.ทงนาว, อบต.แดนชมพล, อบต.ไทรยอย, อบต.สงเมน

3 องคการบรหารสวนตาบล

แมยางฮอ 4.20 อบต.: 2 แหง อบต.: อบต.แมยางฮอ, อบต.แมยางตาล

หมายเหต : ทม. หมายถง เทศบาลเมอง ; ทต. หมายถง เทศบาลตาบล ; อบต. หมายถง องคการบรหารสวนตาบล

65

66

4.2 การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group)

ผศกษามข5นตอนในการออกแบบการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) โดยกาหนดวตถประสงค ประเดนคาถาม คดเลอกกลมเปาหมาย และดาเนนการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม แลวจงสรปขอมลท#ไดจากการใชกระบวนการกลมเปนหมวดหมเพ#อจาแนกใหอยในขอบเขตและครอบคลมในประเดนท#กาหนด เพ#อใชตอบวตถประสงคของการศกษา ดงน5

4.2.1 การออกแบบการศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group)

ผศกษาดาเนนการตามข5นตอนและหลกการเตรยมกระบวนการกลม โดยกาหนดวตถประสงคของการศกษา เพ#อนาเสนอขอมลสถานการณปญหาขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ท#ไดจากการวเคราะหขอมลจากการใชแบบสอบถามท#พฒนาและปรบปรงข5น ศกษาการใชกระบวนการกลม เพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร และไดกาหนดประเดนคาถาม เพ#อใหทราบทศนคตของกลมเปาหมายในหวขอท#เปนคาถามของการวจย จานวน 4 หวขอ ดงน5

1) ในปจจบน องคกรปกครองสวนทองถ#นมบทบาทในการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นในพ5นท#ตนเอง รวมถงการนาขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท#อยางไร

2) ปญหาใดบาง ท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยในพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงการขนขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#น และปญหาเหลาน5นเกดข5นจากเหตปจจยใดบาง

3) องคกรปกครองสวนทองถ#นจะมแนวทางอยางไร ในการบรหารจดการขยะมลฝอยในอนาคต

4) เปนไปไดหรอไม ท#องคกรปกครองสวนทองถ#นในจงหวดแพรจะมการบรหารจดการขยะมลฝอยรวมกน รวมถงจะมกลวธใดในการรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอย

67

จากผลการวเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ผศกษากาหนดและจาแนกกลมยอยท#เหมาะสมกบประเดนหวขอคาถามของการศกษาตามลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยออกเปน 2 กลม (ภาพ 11) ไดแก

(1) กลมองคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย (2) กลมองคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของตนเอง การจดเวทโดยใชกระบวนการกลมสาหรบการศกษาในคร5 งน5 ใชกลมตวอยางท#

เฉพาะเจาะจงจากองคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาลรวม 25 แหง ซ#งกลมเปาหมาย ประกอบดวย นายกเทศมนตร ปลดเทศบาล ผอานวยการกองสาธารณสขและส#งแวดลอม และผอานวยการกองชาง จานวนเทศบาลละ 4 คน และผท#มสวนไดสวนเสยในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร (ภาพ 11) ซ# งผศกษาไดนาประเดนคาถามท#ไดจากประมวลผลและวเคราะหขอมล จานวน 4 ประเดนคาถาม เพ#อใช ในการสนทนากลม

ผศกษา ไดรวมดาเนนการจดการประชมสมมนาแนวทางการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร เม#อวนท# 21 กมภาพนธ 2557 ณ โรงแรมนครแพรทาวเวอร อาเภอเมอง จงหวดแพร โดยม นายศกดd ชย จ.ผลต รองผวาราชการจงหวดแพร เปนประธานเปดเวทการใชกระบวนการกลม (ภาพ 12) โดยมลาดบการจดกระบวนการกลมออกเปน 2 ชวง ไดแก กลมท# 1 ชวงเชา (เวลา 9.00 – 12.00 น.) และกลมท# 2 ชวงบาย (เวลา 13.30 – 16.30 น.)

68

กลมท� 1: กลมขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนใน

การกาจด ขยะมลฝอย

กลมท� 2: กลมขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของ

ตนเอง

เทศบาล : 1) เทศบาลเมองแพร 2) เทศบาลตาบลปาแมต 3) เทศบาลตาบลแมหลาย* 4) เทศบาลตาบลแมคาม 5) เทศบาลตาบลชอแฮ 6) เทศบาลตาบลสวนเข#อน 7) เทศบาลตาบลบานถ#น 8) เทศบาลตาบลเดนชย* 9) เทศบาลตาบลปงปาหวาย 10) เทศบาลตาบลสงเมน 11) เทศบาลตาบลทงกวาว

เทศบาล : 1) เทศบาลตาบลทงโฮง

2) เทศบาลตาบลวงหงส 3) เทศบาลตาบลรองกวาง 4) เทศบาลตาบลบานเวยง 5) เทศบาลตาบลเวยงตา 6) เทศบาลตาบลบานปน 7) เทศบาลตาบลหวยออ 8) เทศบาลตาบลแมปาน 9) เทศบาลตาบลแมลานนา 10) เทศบาลตาบลวงช5น 11) เทศบาลตาบลสอง 12) เทศบาลตาบลหวยหมาย 13) เทศบาลตาบลหนองมวงไข* 14) เทศบาลตาบลแมจgวะ

ผท�มสวนไดสวนเสย : เอกชน (จานวน 3 ราย)

ผท�มสวนไดสวนเสย : องคการบรหารสวนจงหวดแพร

ภาพ 11 การจดกลมยอยตามลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร หมายเหต : *ผศกษาจดกลมเพ#มเตมตามความเหมาะสม

ภาพ 12 การจดเวทโดยใชกระบวนการกลมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

69

การจดเวทโดยใชกระบวนการกลมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

การจดเวทโดยใชกระบวนการกลมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะ

70

4.2.2 ผลการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม (Focus group)

(1) กลมขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�ใชบรการสถานท�ของเอกชนในการกาจด

ขยะมลฝอย กลมยอยท# 1 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย จานวน 11 แหง พรอมดวยเอกชนผใหบรการกาจดขยะมลฝอยอกจานวน 3 แหง รวมนาเสนอประเดนสถานการณ ปญหา ขอคดเหน และแนวทาง สามารถสรปประเดนสาหรบการกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#เอกชน ดงตาราง 11 นอกจากน5 กลมยอยท# 1 ไดเสนอแนะแนวทางเพ#มเตมสาหรบการดาเนนงานระยะตอไป ดงน5 1) องคกรปกครองสวนทองถ#นตองสงเสรมใหเอกชนสามารถดาเนนการกาจดขยะมลฝอยไดอยางถกตอง โดยเชญผดแลสถานท#กาจดขยะของเอกชนและกองชางของแตละเทศบาล หารอดานวชาการในการปรบปรงสถานท#กาจดขยะของเอกชน 2) หนวยงานราชการท#เก#ยวของ เชญผอานวยการกองสาธารณสขและส#งแวดลอมและผปฏบต รวมประชมเพ#อหารอแนวทางดาเนนการสงเสรมการลดและคดแยกขยะตนทางโดยใชแนวทาง 3Rs

3) ตองมการทบทวนการแบงกลมพ5นท#กาจดขยะ (Cluster) โดยภาครฐจดหาพ5นท#ใหหนวยงานท#มศกยภาพ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หรอสงเสรมเอกชนในรปของเงนใหเปลา เงนกดอกเบ5ยต#า หรอเงนกองทนส#งแวดลอม จงใจใหเอกชนเขามาลงทน เปนตน

4) ศกษาดงานการจดการขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill) ท#ประสบความสาเรจ ไดแก เทศบาลตาบลวงชย อาเภอน5าพอง จงหวดขอนแกน เปนตน

71

ตาราง 11

สรปประเดนกลมยอยการกาจดขยะมลฝอยในพ1นท�เอกชน ประเดนคาถาม สรปประเดนท�ไดจากกระบวนการกลม

1) องคกรปกครองสวนทองถ#นมการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นในพ5นท#ตนเอง รวมถงการนาขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท#อยางไร

- การกาจดขยะมลฝอยของเทศบาลในปจจบน ผบรหารเทศบาลบางแหงมนโยบายการรณรงคคดแยกขยะมลฝอยตนทางในระดบครวเรอน ในรปแบบธนาคารขยะโดยการมสวนรวมของชมชน ซ# งสามารถลดปรมาณขยะมลฝอยท#ตองนาไปกาจดไดสวนหน#ง ท5งน5 ขยะมลฝอยบางสวนถกนาไปเผาโดยใชเตาเผาไรมลพษเปนวธเสรม กอนนาไปกาจดในพ5นท#ของเอกชน

2) ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยในพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงการขนขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท# และสาเหตของปญหา

- การรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชน ซ# งภายใน 3 วน หากไมสามารถเกบขนไปกาจดไดจะตามมาดวยปญหาเร#องกล#นจากขยะมลฝอย - พ5นท#กาจดขยะของเอกชนท#ตองรองรบขยะมลฝอยจานวนมาก กอใหเกดผลกระทบตอพ5นท#ใกลเคยงมาก บางคร5 งขยะมลฝอยบางสวนถกเผาเพ#อลดพ5นท#เทกอง ทาใหเกดปญหาหมอกควนตามมา - เอกชนไมมแหลงเงนทนเพ#อกอสรางระบบกาจดขยะมลฝอยแบบถกหลกสขาภบาล

3) แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นในอนาคต

- รณรงคสรางจตสานกใหเกดการคดแยกขยะท#ตนทาง - แกไขหรอลดปญหาการตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยง - เทศบาลท#มศกยภาพ งบประมาณ และสถานท# ควรปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#มอยเดมเปนสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill)

4) กลวธในการรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น จงหวดแพร

- ทบทวนการแบงกลมพ5นท# (Clustering) โดยผลกดนใหองคกรปกครองสวนทองถ#นท#มศกยภาพดาเนนการบรหารจดการขยะมลฝอยรวมกน หรอมการใชพ5นท#ของเอกชนเปนสถานท#กาจดขยะมลฝอยของจงหวดแพร - ประสานจดหาแหลงทนใหเอกชนสามารถนามาปรบปรงการกาจดขยะมลฝอยไดอยางถกตอง ท5งน5 ตองมการศกษาผลกระทบดานสขภาพและส#งแวดลอมกอนดาเนนการ - ชวยเหลอเอกชนในการกาจดขยะมลฝอยเพ#อแปลงเปนพลงงาน

72

(2) กลมขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�จดการขยะมลฝอยในพ7นท�ของตนเอง

กลมยอยท# 2 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของตนเอง จานวน 14 แหง รวมนาเสนอประเดนสถานการณ ปญหา ขอคดเหน และแนวทาง สามารถสรปประเดนสาหรบการกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#น ดงตาราง 12 นอกจากน5 กลมยอยท# 2 ไดเสนอแนะแนวทางเพ#มเตมสาหรบการดาเนนงานระยะตอไป ดงน5 1) องคกรปกครองสวนทองถ#น ควรเชญปาไมจงหวดและองคการบรหารสวนจงหวด หารออยางไมเปนทางการเก#ยวกบการแกไขปญหาการขออนญาตใหพ5นท#ปา และการทบทวนการจดทา Cluster ของจงหวดแพร 2) หนวยงานราชการท#เก#ยวของ เชญผอานวยการกองสาธารณสขและส#งแวดลอมและผปฏบต รวมประชมเพ#อหารอแนวทางดาเนนการสงเสรมการลดและคดแยกขยะตนทางโดยใชแนวทาง 3Rs และพรอมกนขบเคล#อนการคดแยกขยะตนทางในภาพรวมของจงหวดแพร 3) องคกรปกครองสวนทองถ#น ท#สนใจจะปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยของตนเอง ควรรวมหารอแนวทางการปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอย

4) จดการประชมสมมนาระหวางกองชางของแตละองคกรปกครองสวนทองถ#น เพ#อชวยเหลอหรอแนะนาแนวทางการดาเนนการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#ต5งอยหางไกล 5) ศกษาดงานการจดการขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill) ท#ประสบความสาเรจ ไดแก เทศบาลตาบลวงชย อาเภอน5าพอง จงหวดขอนแกน เปนตน

73

ตาราง 12

สรปประเดนกลมยอยการกาจดขยะมลฝอยในพ1นท�องคกรปกครองสวนทองถ�น ประเดนคาถาม สรปประเดนท�ไดจากกระบวนการกลม

1) องคกรปกครองสวนทองถ#นมการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นในพ5นท#ตนเอง รวมถงการนาขยะ มลฝอยไปกาจดนอกพ5นท#อยางไร

การกาจดขยะมลฝอยของเทศบาลในปจจบน ไดแก - ฝงกลบกาจดขยะในสถานท#กาจดขยะมลฝอยของตนเองท#มอยเดม - ใชสถานท#กาจดขยะมลฝอยรวมกบองคกรปกครองสวนทองถ#นใกลเคยง - เปล#ยนไปใชการกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#ของเอกชน ท#มการ

ปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#มการเทกองแบบควบคม (Controlled dump)

2) ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยในพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงการขนขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท# และสาเหตของปญหา

- ขาดแคลนพ5นท#กาจดขยะมลฝอย สถานท#กาจดขยะมลฝอยเดมใกลเตม หากสามารถจดซ5อไดกไดพ5นท#จานวนนอยไมเพยงพอ - พ5นท#กาจดขยะมลฝอยเดม เปนการใชพ5นท#ปาไม (ปาเส#อมโทรม, พ5นท#สาธารณะประโยชน) ซ# งการขออนญาตทาไดยาก และใกลกบพ5นท#การเกษตรและแหลงเกบน5า - การลกลอบนาขยะมลฝอยมาท5งขององคกรปกครองสวนทองถ#นใกลเคยง – การรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอย จากปญหาน5 าชะขยะมลฝอยลงไปในพ5นท#ใกลเคยงของประชาชน กล#นเหมน และผลกระทบจากควนท#เกดจากการลกลอบเผาขยะ - เทศบาลบางแหง ต5งอยในท#หางไกล ไมเหมาะสมในการรวมกลมการจดการขยะมลฝอย - ปญหาขยะเกาสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอย

3) แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นในอนาคต

- องคกรปกครองสวนทองถ#นบางแหงอาจเปนพ5นท#นารองดาเนนการกาจดขยะมลฝอยดวยวธฝงกลบ โดยใชงบประมาณของเทศบาล หรอมแหลงเงนทนสนบสนน เชน กองทนส#งแวดลอม - สนบสนนงบประมาณใหหมบานท#ต5งอยใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอยเพ#อปองกนปญหาการรองเรยนและการตอตาน - การจดต5งโรงไฟฟาชวมวล โดยใชขยะเกาสะสมเปนพลงงาน

74

ตาราง 12

สรปประเดนกลมยอยการกาจดขยะมลฝอยในพ1นท�องคกรปกครองสวนทองถ�น (ตอ) ประเดนคาถาม สรปประเดนท�ไดจากกระบวนการกลม

4) กลวธในการรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น จงหวดแพร

- ทบทวนการแบงกลมพ5นท# (Cluster) โดยใหภาครฐสนบสนนงบประมาณ หรอมหนวยงานหลกท#ดแลรบผดชอบ ใหองคกรปกครองสวนทองถ#นนามาท5งโดยเกบคาธรรมเนยม ซ# งพ5นท#อาเภอลอง มความเปนไปไดท#จะจดต5งศนยกาจดขยะรวมของจงหวด แตควรดาเนนการโดยองคการบรหารสวนจงหวดแพร - รวมกนหารอในภาพรวมของจงหวดโดยมหนวยงานท#เก#ยวของเขารวมหารอปญหาการแบงกลมพ5นท#เดมเกดจากสาเหตอะไร จะมแนวทางเดนตอไปอยางไร - สงเสรมใหเอกชนท#มศกยภาพเขามาลงทนจดทาศนยกาจดขยะมลฝอยรวม - การจดทา cluster ระดบอาเภอหรอทางเลอกในการจดการเฉพาะในพ5นท#หางไกล

4.3 การวเคราะหและจดทาขอเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอย

จากผลการศกษาท#ไดรบจากการวเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รวมกบการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม (Focus group) ของกลมยอยท5ง 2 กลม ไดแก กลมท# 1 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย และ กลมท# 2 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของตนเอง สามารถนาขอมลท#ไดมาจดหมวดหม (ตาราง 13) สรปเปนขอเสนอแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ท#ผานกระบวนการสรางการมสวนรวมโดยใชเทคนคกระบวนการกลม เพ#อใชเปนแนวทางในการขบเคล#อนแนวทางการจดการขยะมลฝอย ท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ดงน5

75

(1) ดานสถานการณการจดการขยะมลฝอยในปจจบน

องคกรปกครองสวนทองถ#นมการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นในพ5นท#ตนเอง รวมถงการนาขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท# มจดรวมท#คลายคลงกนคอ ขยะมลฝอย ท#เกดข5นมการกาจดอยางไมถกตองโดยการเทกอง (Open dump) แตรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ท5ง 2 กลม มความแตกตางกนเลกนอยในการจดการขยะมลฝอย โดยกลมท# 1 ซ# งใชบรการของพ5นท#เอกชน มการลดปรมาณขยะมลฝอยโดยการคดแยกขยะตนทางหรอการใชเตาเผาเปนวธเสรม ท5 งน5 เน#องจากเปนการลดภาระคาใชจายในการใหเอกชนกาจดขยะมลฝอย แตกลมท# 2 ซ# งใชพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#นเองในการกาจดขยะมลฝอยพยายามท#จะจดหาพ5นท#ใหมในการจดการขยะมลฝอย และใชการแกไขปญหาโดยการนาพ5นท#ภายในสถานท#กาจดขยะกลบมาใชประโยชนใหมากท#สด ซ#งจะเหนไดวา ท5ง 2 กลมน5 มสภาพปญหาท#แตกตางกนเน#องจากรปแบบการบรหารจดการขยะท#แตกตางกน ท5งน5 ขอเสนอเพ#มเตมท#สามารถนามาขยายประเดนไดคอ “การสงเสรมใหเกดการลดและคดแยกขยะท#ตนทาง” และ “การปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอย คอ การเทกองแบบควบคม (Controlled dump)”

(2) ดานปญหาท�เกดข7นจากการจดการขยะมลฝอย

ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยในพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงการขนขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท# และสาเหตของปญหา ของกลมยอยท5ง 2 กลม มความคลายคลงกนในประเดนเร#องการรองเรยนและการตอตานจากประชาชนท#อาศยอยใกลเคยงกบสถานท#กาจดขยะมลฝอย ท#ไดรบผลกระทบจากปญหาเร# องสขภาพและส#งแวดลอม ไดแก กล#นเหมน ควนจากการเผาขยะ หรอปญหาน5 าชะขยะมลฝอย ท5งน5 ขอแตกตางกนระหวาง 2 กลมยอย ลวนเปนปญหาดานการบรหารจดการของเจาของพ5นท#เอง กลาวคอ กลมท# 1 ซ#งใชบรการของพ5นท#เอกชน สะทอนปญหาท#เกดข5นจากการดาเนนงานของเอกชน ไดแก การบรหารจดการเพ#อรองรบปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสระบบมากข5นในทกวน และการขาดแคลนเงนทนท#จะนามาปรบปรงการบรการกาจดขยะมลฝอยใหถกตอง หรอกลมท# 2 ซ# งใชพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#นเองในการกาจดขยะมลฝอยประสบปญหาเร#องการขอใชพ5นท#ในการกาจดขยะมลฝอย

76

(3) ดานแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ�น

แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นในอนาคต ท#สรปไดจากการจดเวทโดยใชกระบวนการกลม (Focus group) สอดคลองไปในแนวทางเดยวกน คอ พยายามท#จะลดและแกไขปญหาขอรองเรยนและการตอตานของประชาชนในพ5นท#ใหมากท#สด และไดใหแนวทางท#ขยายประเดนเพ#มเตมคอ “การปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยเปนการกาจดขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill)” และ “การนาขยะเกาสะสมมาแปลงเปนพลงงาน” (4) ดานการรวมกลมพ7นท�การบรหารจดการขยะมลฝอย

จดท#คลายคลงกนในกลวธในการรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร คอการเรยกรองใหมการทบทวนและผลกดนใหเกดการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอย (Cluster) โดยใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนท#มศกยภาพเขามาบรหารจดการขยะมลฝอยในภาพรวมของจงหวด และพยายามแกไขปญหาท#เปนอปสรรคในการบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพรท#ผานมา นอกจากน5 มขอเสนอเพ#มเตมคอ “การจดทา cluster ระดบอาเภอ” สาหรบอาเภอท#มความพรอมในการรวมกลมกนขององคกรปกครองสวนทองถ#นในภายในอาเภอน5นๆ เปนกลม cluster ยอยภายในจงหวด หรอ “การจดการรปแบบเฉพาะในพ5นท#หางไกล” และ “การสนบสนนใหเกดการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน”

ตาราง 13

สรปการวเคราะหประเดนท�ไดรบจากการใชกระบวนการกลม (Focus group) ประเดนคาถามจากกระบวนการกลม จดท�คลายคลงกน จดท�แตกตางกน ขอเสนอท�สามารถขยายประเดน

เพ�มเตม

1) องคกรปกครองสวนทองถ#นมการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นในพ5นท#ตนเอง รวมถงการนาขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท#อยางไร

- การจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นสวนใหญเปนการเทกอง (Open dump)

- กลมท# 1 มการคดแยกหรอลดปรมาณขยะมลฝอยกอนนาไปกาจด - กลมท# 2 มนาพ5นท#กาจดขยะกลบมาใชใหมโดยการฝงกลบขยะเปนคร5 งคราว

- การลดและคดแยกขยะมลฝอยท#ตนทาง - การปรบปรงสถานท#กาจดขยะ มลฝอยเปนการเทกองแบบควบคม (Controlled dump)

2) ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยในพ5นท#องคกรปกครองสวนทองถ#น รวมถงการขนขยะมลฝอยไปกาจดนอกพ5นท# และสาเหตของปญหา

- การรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะ และผลกระทบท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอย - การลกลอบนาขยะมลฝอยตางพ5นท#เขามาท5งรวม

- กลมท# 1 มปญหาในการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เขาสระบบจานวนมาก และเงนทนท#ใชในการปรบปรงสถานท#กาจดขยะ - กลม 2 มปญหาเร#องขาดแคลนพ5นท# และตดปญหาการขออนญาตใชพ5นท#

-

3) แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นในอนาคต

- การลดหรอแกไขปญหาการรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะ

- - การปรบปรงสถานท#กาจดขยะ มลฝอยเปนการกาจดขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill) - การนาขยะเกามาแปลงเปนพลงงาน

77

78

ตาราง 13

สรปการวเคราะหประเดนท�ไดรบจากการใชกระบวนการกลม (Focus group) (ตอ) ประเดนคาถามจากกระบวนการกลม จดท�คลายคลงกน จดท�แตกตางกน ขอเสนอท�สามารถขยายประเดน

เพ�มเตม

4) กลวธในการรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร

- ทบทวนและผลกดนใหเกดการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอย (Cluster) - ใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนท#มศกยภาพเขามาบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวด

- - การจดทา cluster ระดบอาเภอหรอการจดการรปแบบเฉพาะในพ5นท#หางไกล - สนบสนนใหเกดการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน 78

79

ผศกษาจดมโนทศนเขาสหมวดหมโดยสรปขอมลเปนหมวดหม (ตาราง 13) เพ#อจาแนกใหอยในขอบเขตและครอบคลมในประเดนท#กาหนดและตอบวตถประสงคของการศกษา ซ# งสามารถนามาจดทาขอเสนอเชงทฤษฎ (Proposal) ท#ไดจากการจดกระบวนการกลม (Focus group) เพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ดงน5 1) สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรใชแนวทาง 3Rs เพ#อลดและคดแยกขยะมลฝอยต5งแตตนทาง โดยพรอมกนขบเคล#อนกจกรรมในภาพรวมของจงหวดแพร 2) ปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นเดมจากการเทกอง (Open dump) ใหมการกาจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวชาการ หรอแบบยอมรบได ไดแก การเทกองแบบควบคม (Controlled dump) หรอ การกาจดขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill) ท5งน5 เพ#อลดผลกระทบท#เกดข5นจากการดาเนนการจดการขยะมลฝอย และแกไขปญหาขอรองเรยนและการตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอย 3) ผลกดนใหมการทบทวนการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอยรวมกน (Clustering) โดยมแนวทางใหองคการบรหารสวนจงหวด ท#มความพรอมดานเคร#องจกรและงบประมาณ หรอเอกชนท#มศกยภาพเขามาดและการจดการขยะมลฝอยในภาพรวมของจงหวดแพร 4) สนบสนนการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน โดยอาจใหเอกชนท#มศกยภาพเขามาบรหารจดการขยะเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ไมถกตอง 4.4 การขบเคล�อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสม

จากขอเสนอเชงทฤษฎ (Proposal) ท#ไดจากการจดกระบวนการกลม (Focus group) เพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 ผศกษา และผรวมดาเนนการไดรวมกนขบเคล#อนแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ประจาป 2557 ดงน5

80

1) จดการประชมหารอแนวทางการแกไขปญหาขยะมลฝอยจงหวดแพร ระหวางรองอธบดกรมควบคมมลพษ ผวาราชการจงหวดแพร และหนวยงานท#เก#ยวของ เนนการปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#เอกชนดาเนนการ เม#อวนท# 14 พฤษภาคม 2557

2) รวมเปนคณะทางานแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร ตามคาส#งจงหวดแพร ท# 1261/2557 ลงวนท# 6 มถนายน 2557 และเขารวมการประชมหารอแนวทางการแกไขปญหาขยะมลฝอยจงหวดแพร และเม#อวนท# 18 กรกฎาคม 2557 3) รวมเปนคณะกรรมการการบรหารจดการขยะมลฝอยจงหวดแพร และเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร บรรจลงในแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ตามแนวทาง Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย ฉบบผานความเหนชอบของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เม#อวนท# 26 สงหาคม 2557

ซ#งผลจากการขบเคล#อนแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มการดาเนนการตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ตามหนงสอจงหวดแพร ท# พร 0023.1/20653 ลงวนท# 29 ธนวาคม 2557 ใหองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ดาเนนการดงน5 (ตาราง 14) 1) การสรางวนย ปลกจตสานกคนในจงหวด โดยใหมการรณรงคเผยแพรประชาสมพนธ ใหความร สรางความเขาใจแกประชาชน ปรบพฤตกรรม สรางคานยมในการท5งขยะของประชาชน 2) การวางกฎระเบยบในสงคม การลด คดแยก และนากลบมาใชประโยชน จดใหมการปฏบต ลด คดแยก และนากลบมาใชประโยชนจากแหลงกาเนด 3) การจดการขยะมลฝอยเกา/ใหม อยางถกหลกวชาการ โดยจดใหมมาตรการแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#ถกหลกวชาการ แยกดาเนนการดงน5 3.1) ขยะเกาใหดาเนนการฝงกลบ และใหปดบอขยะท#ดาเนนการไมถกตอง

81

3.2) ขยะใหม จดใหมศนยรวบรวมการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายท#ถกหลกวชาการ เนนแปรสพลงงานในอนาคต แตในหวงระยะเวลาท#จงหวดอยระหวางการศกษาความเหมาะสมในพ5นท#ต5 งศนยรวมการจดการขยะ มลฝอย ขยะใหมท#เกดข5นในปจจบนจะตองมการท5งในบอขยะขององคกรปกครองสวนทองถ#น ใหองคกรปกครองสวนทองถ#นมการฝงกลบอยางตอเน#อง โดยไมปลอยใหมการท5งขยะแบบเทกองไว ซ# งการฝงกลบองคกรปกครองสวนทองถ#นอาจจางเอกชนในการฝงกลบเอง หรอขอรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนจงหวดแพรในการฝงกลบ

4) การบรหารจดการ/การตดตาม/ประเมนผล ใหมการแตงต5งคณะกรรมการบรหารจดการขยะของจงหวดแพร โดยกาหนดแนวทางในการประเมนผล ดงน5

4.1) การตดตามการจดการขยะเกาวาไดมการดาเนนการฝงกลบเรยบรอยแลวตามหวงระยะเวลาท#กาหนด

4.2) การบรหารจดการขยะใหม ใหศกษาดงานจากองคกรท#มการจดการขยะท#ถกหลกวชาการ เพ#อพฒนาองคความรใหกบบคลากรท#เก#ยวของ

82

ตาราง 14

แนวทางการดาเนนการตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) แนวทางการดาเนนการ กลมเปาหมาย ระยะเวลาดาเนนการ

1) การสรางวนย ปลกจตสานกคนในจงหวด โดยใหมการรณรงคเผยแพรประชาสมพนธ ใหความร สรางความเขาใจแกประชาชน ปรบพฤตกรรม สรางคานยมในการท5งขยะของประชาชน

สถานศกษา, ชมชน, ศาสนสถาน, หนวยงานรฐ,

รฐวสาหกจ และ เอกชน มกราคม 2558

2) การวางกฎระเบยบในสงคม การลด คดแยก และนากลบมาใชประโยชน จดใหมการปฏบต ลด คดแยก และนากลบมาใชประโยชนจากแหลงกาเนด

ชมชน/หมบาน, สถานศกษา และองคกรปกครองสวน

ทองถ#น มกราคม 2558

3) การจดการขยะมลฝอยเกา/ใหม อยางถกหลกวชาการ โดยจดใหมมาตรการแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#ถกหลกวชาการ

องคกรปกครองสวนทองถ#น

ธนวาคม 2557 (ขยะเกา) กรกฎาคม – กนยายน 2558

(ปดบอท#ไมถกตอง) มกราคม – กนยายน 2558

(ขยะใหม) 4) การบรหารจดการ/การตดตาม/ประเมนผล

องคกรปกครองสวนทองถ#น ธนวาคม 2557 (ขยะเกา)

ท#มา : จาก การดาเนนการตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) (หนงสอจงหวดแพร ท# พร 0023.1/20653 ลงวนท# 29 ธนวาคม 2557)

บทท� 5

สรปผลและขอเสนอแนะ 5.1 สรปผลการศกษา

การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ในคร5 งน5 เปนการศกษาในรปแบบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยใชแบบสอบถามรวมกบการใชกระบวนการกลม เพ#อนาขอมลมาประมวล วเคราะห และจดทาขอสรปแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร และขบเคล#อนแนวทางดงกลาวผานกระบวนการตาม Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย ฉบบผานความเหนชอบของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เม#อวนท# 26 สงหาคม 2557 ในการจดทาและดาเนนการตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ซ#งสามารถสรปผลการศกษา ดงน5 5.1.1 การศกษาและวเคราะหขอมลการจดการขยะมลฝอย

ผศกษาปรบปรงและพฒนาแบบสอบถามเพ#อใชสารวจขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร เพ#อใหไดขอมลสถานการณการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 พบวา จงหวดแพร มปรมาณขยะมลฝอยท#เกดข5นท5งส5นจานวน 437.93 ตนตอวน ขยะมลฝอยท#กาจดอยางถกตองโดยการเทกองแบบควบคม (Controlled dump) จานวน 14.74 ตนตอวน ขยะมลฝอยท#กาจดอยางไมถกตองโดยการเทกอง (Open dump) จานวน 215.82 ตนตอวน ขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชน 75.78 ตนตอวน และมขยะเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตอง รวม 5,727.00 ตน

84

รปแบบการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรจานวน 83 แหง มการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 63 แหง และไมมการใหบรการเกบรวบรวมหรอเกบขนขยะมลฝอย จานวน 20 แหง สถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร มจานวนท5งส5น 50 แหง ซ# งดาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นจานวน 47 แหง และเอกชนเปนผดาเนนการอก 3 แหง คดเปนปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รวมท5งส5น 316.36 ตนตอวน โดยเทศบาลตาบล มขยะมลฝอยเขาสระบบในพ5นท#ปรมาณ 69.72 ตนตอวน คดเปนรอยละ 22.0 และองคการบรหารสวนตาบล มปรมาณขยะมลฝอยเขาสพ5นท#ปรมาณ 246.64 ตนตอวน คดเปนรอยละ 78.0 ซ# งรอยละของท#ต5งสถานท#กาจดขยะมลฝอยอยในเขตเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล รอยละ 0.0 24.0 และ 76.0 ตามลาดบ

ขยะมลฝอยท#เกดข5นในจงหวดแพร มแหลงกาเนดในเขตเทศบาล (เทศบาลเมอง และเทศบาลตาบล) จานวน 25 แหง คดเปนรอยละ 39.4 ของขยะมลฝอยรวมท5งจงหวด และเกดข5นในเขตองคการบรหารสวนตาบล จานวน 58 แหง คดเปนรอยละ 60.6 ของ ขยะมลฝอยรวมท5งจงหวด ในจานวนขยะมลฝอยท5งหมดของจงหวดแพร มการกาจดอยางถกตองเพยงรอยละ 3.3 กาจดไมถกตอง รอยละ 79.4 และมการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชน รอยละ 17.3 ซ# งสดสวนของขยะมลฝอยท#มการนากลบมาใชประโยชน ขององคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล คดเปนรอยละ 0.0 43.7 และ 56.3 ตามลาดบ

อตราการเกดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร โดยเฉล#ย อยท# 0.96 กโลกรมตอคนตอวน เม#อแบงตามประเภทขององคกรปกครองสวนทองถ#นระดบเทศบาลเมอง เทศบาลตาบล และองคการบรหารสวนตาบล มอตราการเกดขยะมลฝอย เทากบ 1.15 1.02 และ 0.96 กโลกรมตอคนตอวน ตามลาดบ ซ# งใกลเคยงกบอตราการเกดขยะมลฝอยของประเทศไทย เทากบ 1.15 1.02 และ 0.91 กโลกรมตอคนตอวน ตามลาดบ

85

การวเคราะหลกษณะการกาจดขยะขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จากขอมลการสารวจการจดการขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร จานวน 83 แหงในป พ.ศ. 2557 สามารถแบงออกเปน 3 รปแบบ คอ (1) องคกรปกครองสวนทองถ#นดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง รวมท5งส5น 34 แหง คดเปนรอยละ 40.96 (2) องคกรปกครองสวนทองถ#นใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย รวมท5งส5น 29 แหง คดเปนรอยละ 34.94 (3) องคกรปกครองสวนทองถ#นไมมการดาเนนการจดการขยะมลฝอย รวมท5งส5น 20 แหง คดเปนรอยละ 24.10

การกาจดขยะมลฝอยท#ปลายขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรท#เขาสสถานท#กาจดขยะมลฝอย มปรมาณรวมท5งส5นจานวน 370.44 ตนตอวน มการนาไปกาจดในพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#นเอง 139.05 ตนตอวน คดเปนรอยละ 37.54 นาไปกาจด ณ สถานท#กาจดของเอกชน 147.15 ตนตอวน คดเปนรอยละ 39.72 และไมมการจดการขยะมลฝอยอก 84.24 ตนตอวน คดเปนรอยละ 22.74

และเม#อพจารณาการกาจดขยะมลฝอยภายในสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#บรหารจดการโดยองคกรปกครองสวนทองถ#นเองจานวน 47 แหง พบวา มสถานท#กาจดขยะ มลฝอยท#ถกตองเพยง 4 แหง โดยมปรมาณขยะมลฝอยเขาสระบบแบบถกตองรวมท5งส5น 14.74 ตนตอวน นอกจากน5นสถานท#กาจดขยะมลฝอยอก 43 แหง มการกาจดขยะมลฝอยแบบไมถกตอง ซ# งมปรมาณขยะท#เขาสระบบรวม 124.31 ตนตอวน และสถานท#กาจด ขยะมลฝอยท#บรหารจดการโดยเอกชนมจานวนท5 งส5น 3 แหง และมการกาจดแบบ ไมถกตองท5งหมด คดเปนปรมาณขยะมลฝอยท#กาจดในพ5นท#เอกชนรวม 147.15 ตนตอวน ท5งน5 จงหวดแพร มสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนขนาดใหญอย 1 แหง ในเขตองคการบรหารสวนตาบลเหมองหมอ ท#มองคกรปกครองสวนทองถ#นนาขยะมลฝอย มาท5งรวมถง 25 แหง มปรมาณขยะมลฝอยเขาสระบบ 119.05 ตนตอวน

86

5.1.2 การศกษาการใชกระบวนการกลม (Focus group) ผศกษาดาเนนการตามข5นตอนและหลกการเตรยมกระบวนการกลม โดยกาหนดวตถประสงคของการศกษา เพ#อนาเสนอขอมลสถานการณปญหาขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รบทราบทศนคตของกลมเปาหมาย และใชกระบวนการกลมในการกาหนดขอเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครอง สวนทองถ#นจงหวดแพร โดยดาเนนการจดเวทกระบวนการกลม เม#อวนท# 21 กมภาพนธ 2557 ตามลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยท#คดเลอกจากองคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาลรวม 25 แหง และผท#มสวนไดสวนเสยในการบรหารจดการขยะ มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ประกอบดวย นายกเทศมนตร ปลดเทศบาล ผอานวยการกองสาธารณสขและส#งแวดลอม และผอานวยการกองชาง จานวนเทศบาลละ 3 คน ออกเปน 2 กลม ไดแก (1) กลมขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย ประกอบดวยเทศบาลจานวน 11 แหง และเอกชนผใหบรการ รวม 3 ราย (2) กลมขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของตนเอง ประกอบดวยเทศบาลจานวน 14 แหง ประเดนการสนทนากลมยอยท# 1 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#ใชบรการสถานท#ของเอกชนในการกาจดขยะมลฝอยจานวน 11 แหง ซ# งบางแหงมการบรหารจดการขยะ มลฝอยโดยใชนโยบายการรณรงคคดแยกขยะมลฝอยตนทางในระดบครวเรอนโดยการมสวนรวมของชมชน รวมกบการนาขยะมลฝอยไปเผาโดยใชเตาเผาไรมลพษเปนวธเสรม ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอยคอ การรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอยของเอกชนดวยปญหาเร#องกล#นจากขยะมลฝอย และการบรหารจดการของเอกชนเองท#ตองรองรบขยะมลฝอยจานวนมาก กอใหเกดผลกระทบตอพ5นท#ใกลเคยงมาก และไมมแหลงเงนทนเพ#อกอสรางระบบกาจดขยะมลฝอยแบบถกหลกสขาภบาล แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยของกลมยอยท# 1 จงเปนการรณรงคสรางจตสานกใหเกดการคดแยกขยะท#ตนทาง แกไขหรอลดปญหาการตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยง และปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#มอยเดม นอกจากน5 การรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอย เหนควรใหทบทวนการแบงกลมพ5นท#

87

(Clustering) โดยผลกดนใหองคกรปกครองสวนทองถ#นท#มศกยภาพดาเนนการบรหารจดการขยะมลฝอยรวมกน หรอมการใชพ5นท#ของเอกชนเปนสถานท#กาจดขยะมลฝอยของจงหวดแพร ประสานจดหาแหลงทนใหเอกชนสามารถนามาปรบปรงการกาจดขยะมลฝอยไดอยางถกตอง เนนการกาจดขยะมลฝอยเพ#อแปลงเปนพลงงาน ท5งน5 ตองมการศกษาผลกระทบดานสขภาพและส#งแวดลอมกอนดาเนนการ ประเดนการสนทนากลมยอยท# 2 องคกรปกครองสวนทองถ#นท#จดการขยะมลฝอยในพ5นท#ของตนเอง จานวน 14 แหง มการบรหารจดการขยะมลฝอยท#เกดข5นอยางหลากหลาย ไดแก การฝงกลบกาจดขยะในสถานท#กาจดขยะมลฝอยของตนเองท#มอยเดม ใชสถานท#กาจดขยะมลฝอยรวมกบองคกรปกครองสวนทองถ#นใกลเคยง และการพจารณาเปล#ยนไปใชบรการการกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#ของเอกชน ท#มการปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#มการเทกองแบบควบคม (Controlled dump) ปญหาท#เกดข5นจากการจดการขยะมลฝอย พบวา เปนประเดนเร#องการขาดแคลนพ5นท#กาจดขยะมลฝอย การขออนญาตใชพ5นท#ปา รวมถงสถานท#กาจดขยะมลฝอยเดมอยใกลกบพ5นท#เกษตร แหลงเกบน5 า ทาใหมการรองเรยนและตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอย จากปญหาน5 าชะขยะมลฝอยลงไปในพ5นท#ใกลเคยงของประชาชน กล#นเหมน และผลกระทบจากควนท#เกดจากการลกลอบเผาขยะ ปญหาขยะเกาสะสมในสถานท#กาจดขยะมลฝอย และการลกลอบนาขยะมลฝอยมาท5งขององคกรปกครองสวนทองถ#นใกลเคยง แนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยของกลมยอยท# 2 องคกรปกครองสวนทองหลายแหงมความพรอมท#จะเปนพ5นท#นารองในการปรบปรงการกาจดขยะมลฝอยดวยวธฝงกลบ โดยใชงบประมาณของเทศบาล หรอมแหลงเงนทนสนบสนนอ#น มแนวคดการจดต5 งโรงไฟฟาชวมวล โดยใชขยะเกาสะสมเปนพลงงาน สนบสนนงบประมาณใหหมบานท#ต5งอยใกลเคยงสถานท#กาจดขยะ มลฝอยเพ#อปองกนปญหาการรองเรยนและการตอตาน นอกจากน5 การรวมกลมพ5นท#การบรหารจดการขยะมลฝอย จงเสนอใหมการทบทวนการแบงกลมพ5นท# ผลกดนการจดต5งศนยกาจดขยะรวมของจงหวด โดยใหภาครฐสนบสนนงบประมาณ หรอมหนวยงานหลกท#ดแลรบผดชอบ ใหองคกรปกครองสวนทองถ#นนามาท5งโดยเกบคาธรรมเนยม หรออาจสงเสรมใหเอกชนท#มศกยภาพเขามาลงทนจดทาศนยกาจดขยะมลฝอยรวม

88

ขอเสนอแนวคดท#ไดจากกระบวนการกลมท5ง 2 กลม กลมตวอยางไดนาเสนอแนวทางและกลวธท#สามารถใชในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครอง สวนทองถ#นจงหวดแพรในอนาคต คอ การผลกดนใหมการทบทวนการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอย (Cluster) และใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนท#มศกยภาพเขามาบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพรในภาพรวม 5.1.3 การวเคราะหและจดทาขอเสนอแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอย จากการวเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร รวมกบการใชกระบวนการกลม (Focus group) นามาวเคราะห จบประเดน จดหมวดหม สรป และจดทาขอเสนอแนวทางการจดการขยะมลฝอยท#เหมาะสมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ป พ.ศ. 2557 เปน 4 แนวทาง ดงน5

(1) สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรใชแนวทาง 3Rs เพ#อลดและคดแยกขยะมลฝอยต5งแตตนทาง โดยพรอมกนขบเคล#อนกจกรรมในภาพรวมของจงหวดแพร (2) ปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นเดมจากการเทกอง (Open dump) ใหมการกาจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวชาการ หรอแบบยอมรบได ไดแก การเทกองแบบควบคม (Controlled dump) หรอ การกาจดขยะมลฝอยแบบประยกต (Appropriate landfill) ท5งน5 เพ#อลดผลกระทบท#เกดข5นจากการดาเนนการจดการขยะมลฝอย และแกไขปญหาขอรองเรยนและการตอตานของประชาชนในพ5นท#ใกลเคยงสถานท#กาจดขยะมลฝอย (3) ผลกดนใหมการทบทวนการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอยรวมกน (Clustering) โดยมแนวทางใหองคการบรหารสวนจงหวด ท#มความพรอมดานเคร#องจกรและงบประมาณ หรอเอกชนท#มศกยภาพเขามาดและการจดการขยะมลฝอยในภาพรวมของจงหวดแพร (4) สนบสนนการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน โดยอาจใหเอกชนท#มศกยภาพ เขามาบรหารจดการขยะเกาตกคางในสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ไมถกตอง

89

5.1.4 การขบเคล�อนแนวทางการจดการขยะมลฝอยท�เหมาะสมขององคกรปกครอง

สวนทองถ�นจงหวดแพร ผศกษา และผรวมดาเนนการไดรวมกนขบเคล#อนแนวทางการบรหารจดการขยะ

มลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ประจาป 2557 โดยการจดการประชมหารอแนวทางการแกไขปญหาขยะมลฝอยจงหวดแพร โดยมงเนนการปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#เอกชนดาเนนการ รวมเปนคณะทางานแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร เพ#อหารอแนวทางการแกไขปญหาขยะมลฝอยจงหวดแพร และเสนอ แนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร บรรจลงในแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ตามแนวทาง Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

5.2 อภปรายผลการศกษา

วธการวจยเชงคณภาพมจดมงหมายเพ#อวเคราะหปญหาอปสรรค หรอหาแนวทางสาหรบคาตอบในประเดนของการวจย โดยมกใชแบบสอบถามควบคไปกบกระบวนการกลม (Focus group) จากน5นจงนาขอมลมาวเคราะหทางสถตเชงพรรณนาอยางงาย เชน รอยละ คาเฉล#ย เปนตน ในการแสดงขอมล โดยการศกษาในคร5 งน5 เปนการศกษาการใชกระบวนการกลมในการสรางการมสวนรวมเพ#อกาหนดแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร โดยการพฒนาและปรบปรงแบบสอบถามนามาใชในการสารวจเพ#อใหไดขอมลพ5นฐาน นามาประมวล วเคราะหลกษณะและรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอย กอนท#จะดาเนนการนาขอมลเหลาน5 ไปใชศกษาแนวทางการแกไขปญหาขยะมลฝอยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#น เพ#อใชวางแผนการจดการขยะมลฝอยไดอยางถกตองและเหมาะสม

จากผลการศกษาพบขอสงเกตวา สถานการณการจดการขยะมลฝอยของชมชนขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ในป พ.ศ. 2557 มปรมาณขยะท#กาจดอยางถกตองเพยง 14.74 ตนตอวน หรอคดเปนรอยละ 3.3 ของขยะมลฝอยท#เกดข5นท5งหมดของจงหวดแพร ทาใหขยะมลฝอยท#เกดข5นสวนใหญมการจดการอยางไมถกตอง ซ# งผ ศกษาไดประมวลรปแบบลกษณะการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#น

90

จงหวดแพรออกเปน 3 รปแบบ คอ (1) องคกรปกครองสวนทองถ#นดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง (2) องคกรปกครองสวนทองถ#นใชบรการเอกชนในการจดการขยะมลฝอย และ (3) องคกรปกครองสวนทองถ#นไมมการดาเนนการจดการขยะมลฝอย และพบวา องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมการเกบรวบรวมขยะมลฝอยนาไปกาจดในพ5นท#ของตนเองหรอรวมท5งในท#องคกรปกครองสวนทองถ#นอ#น รวมท5 งส5น 34 แหง เลอกใชบรการเอกชนในการกาจดขยะมลฝอย 20 แหง และไมมการใหบรการเกบรวบรวมขยะ มลฝอยไปกาจด อก 20 แหง

รปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นในรปแบบท# 1 คอ องคกรปกครองสวนทองถ#นดาเนนการจดการขยะมลฝอยเอง มกจะทาใหเขตพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#นน5นจะกลายเปนท#ต5งของการกาจดขยะมลฝอย หรอตองจดหาท#ดนในเขตองคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นๆ เพ#อนาขยะมลฝอยท#เกดข5นในเขตพ5นท#ตนเองไปท5งในพ5นท#ขององคกรปกครองสวนทองถ#นอ#น ยกตวอยางเชน พรยา วชโรทย (2556 : 92-93) ไดอธบายกรณการกาจดขยะของเทศบาลตาบลเมองแกลง จงหวดระยอง ท#ไมมท#กาจดขยะมลฝอยในเขตพ5นท#ตนเอง ตองจดซ5อพ5นท#ในเขตเทศบาลอ#นใกลเคยง และยงมองคกรปกครองสวนทองถ#นอ#นมาขอท5งรวมอกกวา 10 แหง แตมปจจยความสาเรจในดานการจดการขยะมลฝอยจากการวางแผนยทธศาสตรและโครงการในการทางาน รวมถงตองมการประสานการทางานรวมกนระหวางเทศบาล ผนาชมชน และประชาชนจงจะประสบผลสาเรจไมมปญหาตามมา สาหรบรปแบบท# 2 การจางฝงกลบในสถานท#เอกชน ซ#งในรปแบบน5 องคกรปกครองสวนทองถ#นมกจะเปนผเกบรวบรวมขยะมลฝอยในพ5นท#ตนเอง และจางเอกชนกาจดขยะมลฝอยในพ5นท#ท#ไมใชกรรมสทธd ขององคกรปกครองสวนทองถ#น ยกตวอยางเชน กรรณสทธd สะและนอย (2550 : 94-96) อธบายรปแบบของการบรหารจดการขยะมลฝอยในเขตกรงเทพมหานคร ซ# งมสานกรกษาความสะอาด กรงเทพมหานคร รบผดชอบในการวางแผน ควบคม และดาเนนงานเก#ยวกบการรกษาความสะอาด การกาจดขยะมลฝอยและส#งปฏกล นาไปกาจดท#ศนยกาจดขยะมลฝอยจานวน 3 แหง ของกรงเทพมหานคร และเอกชนเปนผเกบขนขยะมลฝอยจากศนยขนถายขยะมลฝอยของกรงเทพมหานครเพ#อนาไปฝงกลบในท#ดนของเอกชน นอกจากน5ผ ศกษาขางตนยงใหแนวทางเพ#มเตมสาหรบการกาจดในพ5นท#เอกชนอกวา ควรปรบปรง

91

มาตรฐานและกากบการดาเนนการฝงกลบขยะมลฝอยใหมมาตรฐานท#ดย#งข5น มหลกประกนความปลอดภยในชวตของประชาชนมากข5น และควรจดหาพ5นท#สารองสาหรบการกาจดขยะมลฝอยในระยะยาว ซ#งจะเหนไดวาแมรปแบบของการจดจางเอกชนในการจดขยะมลฝอยจะมขอด แตองคกรปกครองกตองควบคมดและ และกาหนดมาตรฐานในการดาเนนงานของเอกชน รวมถงตองมแผนสารองในระยะยาวกรณเกดเหตฉกเฉนในอนาคตดวย และสดทายรปแบบท# 3 คอ องคกรปกครองสวนทองถ#นไมมการจดการขยะมลฝอยภายในเขตพ5นท#ตนเอง โดยอาจไมมการจดซ5อรถเกบขยะ ไมมการต5งวางภาชนะ และไมมสถานท#กาจดขยะมลฝอย โดยรปแบบน5มกพบในเขตชนบท และองคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบองคการบรหารสวนตาบล ท#มขยะมลฝอยเกดข5นนอย ชาวบานสามารถกาจดขยะมลฝอยท#เกดข5นเองโดยการฝงหรอเผา หรอองคกรปกครองสวนทองถ#นน5นอาจมแนวทางในการจดการขยะใหเหลอศนย (Zero waste) ตวอยางเชน การศกษาของ จาตรนต กาศมณ และคณะ (2557 : 246-247) ยกตวอยางกรณของ องคการบรหารสวนตาบลเมองพาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย ท#ผบรหารมนโยบายไมใหมถงขยะและระบบกาจดขยะในพ5นท#เพ#อใหชมชนกาจดขยะมลฝอยเอง และมงใหประชาชนมจตสานกในการดแลรกษาความสะอาดในแตละครวเรอน ดงน5นจากกรณท#อธบายไวขางตน สาเหตหรอปจจยท#ทาใหองคกรปกครองสวนทองถ#นเลอกใชรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยใด อาจข5นอยกบหลายสาเหต อาทเชน นโยบายของผบรหาร ปรมาณขยะมลฝอยท#เกดข5น ความพรอมในดานตางๆ ขององคกรปกครองสวนทองถ#น หรออาจจะเปนความจาเปนในการกาจดขยะมลฝอย ฯลฯ เปนตน เม#อผศกษาวเคราะหลกษณะรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรกพบประเดนท#นาสนใจ กลาวคอ การใหบรการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรมการนาขยะมลฝอยขามเขตไปกาจดในพ5นท#เขตการปกครองขององคการบรหารสวนตาบล ซ# งเปนพ5นท#หางไกลชมชน คาดวาอาจมปญหาขาดแคลนพ5นท#กาจดขยะมลฝอยภายในจงหวดแพร นอกจากน5 ประเดนท#สาคญท#สดของการกาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร คอ การกาจดขยะมลฝอยโดยเอกชน ซ# งมจานวนผใหบรการเพยง 3 ราย แตกลบมปรมาณขยะมลฝอยท#เขาสระบบของเอกชนน5จานวนมาก เม#อวเคราะหลกลงไปพบวา แหลงกาจดขยะ

92

มลฝอยของเอกชนรายหน#งในพ5นท#ขององคการบรหารสวนตาบลเหมองหมอ อาเภอเมองแพร รองรบขยะมลฝอยจากองคกรปกครองสวนทองถ#นภายในจงหวดแพรกวา 25 แหง คดเปนปรมาณขยะมลฝอย 119.05 ตนตอวน และยงเปนสถานท#กาจดขยะมลฝอยท#ไมถกตอง ผศกษาจงนากระบวนการกลมเพ#อสนทนาเฉพาะประเดนเปนวธการรวบรวมขอมลอยางหน#งในการคนหาคาตอบในประเดนท#เฉพาะเจาะจงลงไป และตองมการสนทนาและอภปรายแลกเปล#ยนความคดเหนในประเดนท#มกรอบวางไวแนนอน

เพ#อทาความเขาใจสาเหตท#ลกซ5 งในคาถามของการวจย กลมตวอยางสาหรบการศกษาคร5 งน5 คอ องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาล เน#องจากผศกษาคาดวา องคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบเทศบาลจะมความพรอมในดานการปฏบต มงบประมาณ และมการแบงหนาท#เปนหนวยงานท#จะทาหนาท#ดานส#งแวดลอมโดยเฉพาะมากกวาองคกรปกครองสวนทองถ#นในระดบองคการบรหารสวนตาบล โดยจากผลการจดเวทกระบวนการกลมโดยการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ผ ศกษานาประเดนท#ไดรบจากการสนทนาของกลมตวอยาง ไดแก สถานการณการจดการขยะมลฝอย ปญหาท#เกดข5น แนวทาวงการแกไข และกลวธในการรวมกลมในการจดการขยะมลฝอยรวมกน พรอมท5 งขอคดเหนเพ#มเตมมารวบรวม วเคราะหประเดนท#สอดคลองกนเพ#อกาหนดแนวทางการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ออกเปน 4 แนวทาง ไดแก (1) การสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรใชแนวทาง 3Rs เพ#อลดและคดแยกขยะมลฝอยต5งแตตนทาง (2) การปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นเดมจากการเทกอง (Open dump) ใหมการกาจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวชาการ หรอแบบยอมรบได (3) การผลกดนใหมการทบทวนการแบงกลมพ5นท#การจดการขยะมลฝอยรวมกน (Clustering) และ (4) การแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน ซ# งแนวทางเหลาน5 ลวนสอดคลองกบทศทางของการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชนในปจจบน อาทเชน ในระดบนโยบาย พรยตม- วรรณพฤกษ (2555 : หนา 155-157) เสนอแนวทางการปรบปรงการจดทาฐานขอมลขยะ มลฝอย การพฒนาเคร# องมอเพ#อสนบสนนการจดการขยะมลฝอย การแกปญหาการ ขาดแคลนระบบกาจดขยะมลฝอย โดยใหลดและคดแยกขยะมลฝอยท#แหลงกาเนด และยกระดบการเทกองเปนการเทกองแบบควบคม (Controlled dump) ท#ไมตองใชความชานาญการ

93

และงบประมาณมาก และรวมกลมขององคกรปกครองสวนทองถ#นในการจดการขยะ มลฝอย สงเสรมการผลตพลงงานจากขยะมลฝอยซ# งความเปนไปไดในการแปลงขยะ มลฝอยเปนพลงงาน โดยมแนวทางการศกษาของ ทพยมาศ สมนก (2551: หนา 138-164) เทคโนโลยท#สามารถแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน ไดแก การผลตพลงงานมลฝอยชมชนโดยวธการเผา (Incinerator) การผลตกาซเช5 อเพลงจากขยะมลฝอยชมชน (MSW Gasification) การผลตเช5อเพลงขยะ (Refuse Derived Fuel) การยอยสลายแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic Digestion) และการผลตพลงงานโดยใชกาซชวภาพจากหลมฝงกลบขยะมลฝอยชมชน (Landfill gas-to-energy) แตตองพจารณาเปรยบเทยบความเหมาะสมในหลายๆ ดานกอนดาเนนการ ไดแก ลกษณะและองคประกอบของขยะมลฝอยชมชน จานวนพลงงานท#จะผลตไดและผลพลอยไดจากระบบ ตนทนในการตดต5งและเดนระบบ ขนาดของพ5นท#ระบบ ผลกระทบจากเทคโนโลยท#ใชดานส#งแวดลอม และความยงยากซบซอนของระบบ เปนตน

ในระดบขององคกรปกครองสวนทองถ#น ไดแก วรกาล อปนนท (2556: หนา 81-82) เสนอแนวทางในการกาจดขยะมลฝอยแบบมสวนรวม โดยการลดปรมาณขยะมลฝอย ท#แหลงกาเนด และสงเสรมสนบสนนการนาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนใหมากท#สดหรอ รตนา หม#นเทพ และ อเนก รกเงน. (ม.ป.ป.: หนา 7-8) เสนอแนวทางใหเทศบาลจดกจกรรมรณรงคใหความรแกประชาชนในการคดแยกขยะ และลดการใชวสดท#ทาลายยาก กาหนดนโยบายใหการจดการขยะมลฝอยเปนนโยบายหลกของทองถ#น จดหาสถานท#ท5งขยะแหงใหม และใหประชาชนไดมบทบาทในการแกไขปญหาขยะมลฝอยชมชน

ผลจากการขบเคล#อนการใชแนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยน5 ไดแก การใชแนวทางในการคดแยกขยะมลฝอยกอนท5ง ซ# งสอดคลองการผลการศกษาของ วสสา คงนคร และคณะ (2554 : หนา 59-63) กลาวถงความสาเรจของนโยบายการรณรงคการลดและคดแยกขยะมลฝอย และแนวคดการจดการขยะมลฝอยชมชนแบบครบวงจรแบบม สวนรวมของชมชนของเทศบาลตาบลทาขาม จงหวดสราษฎรธาน สามารถลดปรมาณขยะมลฝอยลงไดประมาณรอยละ 20-30 คดเปนปรมาณขยะประมาณ 2-4 ตนตอวนและในป พ.ศ. 2554 สามารถประเมนปรมาณขยะมลฝอยท#นากลบมาใชประโยชนในเขตพ5นท#ไดท5งส5น 2.86 ตนตอวน หรอคดเปนรอยละ14.86 ของปรมาณขยะมลฝอยท5งหมด

94

ดานการปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นเดมจากการ เทกองมการศกษาของ สขสมาน สงโยคะ และคณะ (2555 : หนา 6-4 - 6-6) ท#ศกษาการปรบปรงสถานท#ก าจดขยะมลฝอยของเทศบาลตาบลในเมอง อาเภอพชย จงหวดอตรดตถ ซ# งเดมเปนแบบเทกองกลางแจงท#ไมถกหลกสขาภบาล โดยไดมการออกแบบรายละเอยดเพ#อปรบปรงสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบผสมผสานดวยการคดแยกขยะและการฝงกลบ ท#ชวยยดอายการใชงานหลมฝงกลบไดอก 20 ป และมผลพลอยไดจากปยการขายขยะรไซเคล อยางไรกตาม เม#อผศกษาประมาณการณผลตอบแทนการผลตไฟฟาจากศนยกาจดขยะแบบผสมผสานน5 ใหกบองคกรปกครองสวนทองถ#นในระยะรศม 30 กโลเมตร จานวน 22แหง หากมการรวมกลมท#ใหบรการกาจดขยะมลฝอย แตกพบวายงไมคมคาในการแปลงขยะใหเปนพลงงาน เน#องจากมปรมาณขยะเขาระบบนอยเกนไป 5.3 ขอเสนอแนะ จากการสรปและอภปรายผลการศกษาขางตน ซ# งไดรบแนวทางในการบรหารจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรจากการใชกระบวนการกลม (Focus group) ในการสรางการมสวนรวมผศกษาจงขอเสนอแนะเพ#อใหเกดประโยชนจากผลการศกษาในคร5 งน5 โดยแบงออกเปน ขอเสนอแนะเชงนโยบาย และขอเสนอแนะ เชงปฏบต ดงน5 5.3.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1) จงหวดแพร ควรเรงรดการดาเนนงานตามนโยบาย Roadmap การบรหารจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายฉบบผานความเหนชอบจากคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) โดยมแนวทางในการดาเนนการตามนโยบายในระดบชาต คอ แผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ พ.ศ. 2559 – 2564 ในการมงเนนการลดการเกดขยะมลฝอย ณ แหลงกาเนด การนาของเสยกลบมาใชซ5 าและใชประโยชนใหมตามหลกการ 3R และการกาจดขยะมลฝอยแบบรวมศนยท#มสวนรวมของทกภาคสวน และนโยบาย ในระดบจงหวด ตามแผนบรหารจดการขยะมลฝอยของจงหวดแพร (พ.ศ. 2558 – 2562) ท#ไดจดทาข5น

95

2) จงหวดแพร ควรกาหนดผรบผดชอบหลก หรอเจาภาพ ท#มความพรอมและมศกยภาพในการกอสรางสถานท#กาจดขยะมลฝอยแบบครบวงจรของจงหวดแพร เพ#อเปนศนยกลางในการผลกดนใหเกดการบรหารจดการขยะมลฝอยในสวนของภาครฐกอน โดยอาจจดทาในรปแบบของคณะกรรมการในระดบจงหวดท#มผวาราชการจงหวดแพรเปนประธาน และการลงนามบนทกความตกลง (MOU) เพ#อใหเกดการผลกดนการดาเนนการแกไขปญหาขยะมลฝอยของจงหวดแพร ซ#งอยในระดบวกฤตใหเกดข5นอยางเปนรปธรรม

3) องคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ควรพจารณาการออกเทศบญญตใหเกดการคดแยกขยะและการกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดการส#งปฏกลและมลฝอย เพ#อใหสะทอนกบตนทนและความคมคาในการบรหารจดการขยะมลฝอย และเพ#อใหมคาดาเนนการท#สามารถกาจดขยะมลฝอยท#เกดข5นไดอยางถกตองตามหลกวชาการ โดยอาศยหลกการตามพระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง (ฉบบท# 2) พ.ศ. 2560

5.3.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบต

1) จงหวดแพร ควรเชญหนวยงานท#เก#ยวของใหความรในการเกบรวบรวมขอมลและสงเสรมการมสวนรวมของหนวยงานภายในจงหวดแพรในการจดทาฐานขอมลขยะมลฝอยชมชนประจาป เน#องจากพบปญหาการไมเช#อถอขอมลการสารวจปรมาณขยะมลฝอยของจงหวดแพรท#จดทาโดยหนวยงานภายนอก ซ# งจงหวดแพรอาจเปดโอกาสใหหนวยงานภายในจงหวด ไดแก ทองถ#นจงหวด เขามามบทบาทในการสารวจขอมลเพ#อจดทาฐานขอมลขยะมลฝอยประจาป ตามแนวทางการสารวจขยะมลฝอยชมชนของ กรมควบคมมลพษ เพ#อใหเกดการมสวนรวม เกดการยอมรบขอมล ท#จะนาไปวางแผนในการแกไขปญหาขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพรตอไป

2) จงหวดแพรและองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ควรพจารณาสงเสรมการคดแยกและการจดการขยะมลฝอยท#ตนทางของชมชน โดยแบงขยะมลฝอยออกเปน 4 ประเภท ไดแก ขยะอนทรย ขยะรไซเคล ขยะอนตราย และขยะท#วไป และจดทาแผนงานโครงการท#มงเนนการลดการเกดขยะมลฝอย ณ แหลงกาเนด การนาของเสยกลบมาใชซ5 าและใชประโยชนใหมตามหลกการ 3R เพ#อลดปรมาณขยะมลฝอยท#ตองขนสง

96

ไปกาจด ณ สถานท#กาจดขยะ ซ# งจะเปนการลดปญหาการจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถ#นของจงหวดแพร ไดอกทางหน#ง

3) จงหวดแพร ควรศกษาความเหมาะสมในการรวมกลมพ5นท# (Cluster) จากปจจยท#เก#ยวของ ไดแก ดานลกษณะพ5นท# ภมประเทศ พ5นท#ออนไหวดานส#งแวดลอม ฯลฯ โดยใชเทคนคแผนท#ทางภมศาสตร (GIS : Geographic information system) ปรมาณและองคประกอบของขยะมลฝอย และความพรอมในดานตางๆ ขององคกรปกครองสวนทองถ#นท#มศกยภาพท#จะเปนศนยกลางการจดการขยะมลฝอย โดยตองอางองตามหลกเกณฑดานวชาการในการจดการขยะมลฝอยชมชนท#จดทาข5นโดยกรมควบคมมลพษ รวมถงสงเสรมและผลกดนใหเกดการรวมกลมพ5นท# (Cluster) ในการบรหารจดการขยะมลฝอยรวมกนของขององคกรปกครองสวนทองถ#นอยางเปนรปธรรมในระดบจงหวด โดยสรางเครอขายความรวมมอจากหนวยงานท#เก#ยวของท5งในสวนกลางและสวนภมภาค

4) จงหวดแพรและองคกรปกครองสวนทองถ#นจงหวดแพร ควรพจารณาสงเสรมการแปลงขยะมลฝอยเปนพลงงาน โดยพจารณาการรวมกลมพ5นท#การกาจดขยะมลฝอยและศกษารปแบบเทคโนโลยท#เหมาะสม และความเปนไปไดในทางปฏบตและในทางเศรษฐศาสตรในการแปรรปขยะมลฝอย ท5งขยะมลฝอยเกาตกคางสะสมในสถานท#กาจดขยะ และขยะใหมท#เกดข5นในทกวนเปนพลงงาน (Feasibility study) ท5งน5 ตองสงเสรมใหภาคเอกชนและภาคประชาชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจต5งแตเร#มกระบวนการ

96

ภาคผนวก

98

ส�วนท ๑ ผ�ให�ข�อมล ๑.๑ ชอผใหขอมล :

( ) นาย ( ) นาง ( ) นางสาว ................................................... นามสกล............................................................... ๑.๒ ตาแหน�ง......................................................................................หน�วยงาน...............................................................

เบอร#โทร..................................................................................... E-mail ....................................................................

ส�วนท ๒ ข�อมลพนฐานองค�กรปกครองส�วนท�องถน ๒.๑ องค#กรปกครองส�วนทองถน (อปท.) ( ) เทศบาลนคร..........................................................

( ) เทศบาลเมอง........................................................... ( ) เทศบาลตาบล........................................................ ( ) องค#การบรหารส�วนตาบล......................................................... สานกงานตงอย�เลขท.............หม�ท................ ถนน............................ตาบล............................อาเภอ................................ จงหวด..........................รหสไปรษณย#.....................โทรศพท#........................................โทรสาร......................................... ๒.๒ พนทเขตปกครอง/รบผดชอบในป<จจบน...............ตารางกโลเมตร และจานวน...................หม�บาน/ชมชน

๒.๓ จานวนประชากรและครวเรอนทอย�ในเขตองค#กรปกครองส�วนทองถน (ขอมล ณ สนป? พ.ศ. ...................) ๒.๓.๑ จานวนประชากรตามทะเบยนราษฎร# .....................................คน ๒.๓.๒ จานวนครวเรอนตามทะเบยนราษฎร# .....................................หลงคาเรอน ๒.๓.๓ จานวนประชากรแฝง ( ) ม(จานวน .......................คน) ( ) ไม�ม

ส�วนท ๓ ข�อมลด�านการจดการขยะมลฝอยชมชน ๓.๑ ปรมาณขยะมลฝอยทเกดขนในเขตองค#กรปกครองส�วนทองถน..................ตนต�อวน

๓.๒ องค#กรปกครองส�วนทองถนมระบบเกบรวบรวมขยะมลฝอย และปรมาณขยะมลฝอยทเกบรวบรวมได ( ) ไม�ม (ตอบขอ ๓.๕-๓.๗) ( ) ม ปรมาณขยะมลฝอยทเกบรวบรวมไดทง อปท. เฉลย.................ตนต�อวน ๓.๓ พนทการเกบรวบรวม/เกบขน ขยะมลฝอย ( ) ครอบคลมทกหม�บาน/ชมชน ( ) ไม�ครอบคลมทกหม�บาน/ชมชน ระบจานวนหม�บาน/ชมชนทใหบรการ....................

๓.๔ พาหนะทใชในการเกบขน - ประเภท............................ขนาด.........(ลอ) จานวน..........คน จานวน...........เทยว/วน - ประเภท............................ขนาด.........(ลอ) จานวน..........คน จานวน...........เทยว/วน

- ประเภท............................ขนาด.........(ลอ) จานวน..........คน จานวน...........เทยว/วน - ประเภท............................ขนาด.........(ลอ) จานวน..........คน จานวน...........เทยว/วน

๓.๕ องค#กรประกอบส�วนทองถนของท�านมสถานทกาจดขยะมลฝอยหรอไม� ( ) ไม�มสถานทกาจดขยะมลฝอย และไม�มการกาจดขยะมลฝอย ( ) ไม�มสถานทกาจดขยะมลฝอยในพนท แต�มการนาไปกาจดร�วมกบ............................................ ( ) มสถานทกาจดขยะมลฝอยของตนเอง (กรอกรายละเอยดในขอ ๓.๗) ๓.๖ องค#กรปกครองส�วนทองถนของท�านมกาจดขยะมลฝอยอนๆ ในพนทของท�านหรอไม�

( ) ไม�ม ( ) ม จานวน............แห�ง (กรอกรายละเอยดในขอ ๓.๗)

แบบสารวจข�อมลด�านการจดการขยะมลฝอยชมชน

87

๓.๗ รายละเอยดทกาจดขยะมลฝอย (หากแบบฟอร#มไม�เพยงพอสามารถสาเนาเพมได)

ลาดบ รายชอ/สถานะ รายละเอยด ระบบกาจด

๑ ชอสถานท...................................................... ( ) อปท.เจาของพนทเปKนเจาของ

( ) อปท..................................เปKนเจาของ ( ) เอกชน..............................เปKนเจาของ ( ) ไม�สามารถระบผเปKนเจาของ

การคดแยกขยะ ( ) มคนคดแยก ( ) ไม�ม ( ) ปรมาณขยะทคดแยกได ........... กก./วน

( ) รายได ................................. บาท/วน ( ) ภาพสถานท (site) ในป<จจบนหลายๆ มม

ตงอย�ท........................ หม�ท .................................. ถนน ............................ตาบล................................

อาเภอ.........................จงหวด.............................. พกด (UTM) x ………………… y .………………..…… ขนาดพนท ...........ไร�เรมใชงานเมอป? พ.ศ............ มการใชพนทแลวคดเปKนรอยละ .............. ระยะห�างจากทตงของ อปท..................กโลเมตร

ขยะเขาระบบเฉลยประมาณ ...................ตน/วน ระบบ (ตอบไดมากกว�า ๑ ขอ)

( ) การเทกอง / การเผากลางแจง ………………………………… ตน/วน ( ) การฝ<งกลบโดยใชดนกลบทบเปKนครงคราว ……………….. ตน/วน ( ) การฝ<งกลบ ( Sanitary Landfill) ……………….……………. ตน/วน ( ) เตาเผา ขนาด............... ตน/วน(อตราการเผา............. กก./ชวโมง) ( ) หมกทาป[ย ....................................................................... ตน/วน ( ) อนๆ (โปรดระบ)...........................................................................

ปรมาณขยะทกองสะสม ณ ป<จจบน

( ) กองบนดน กวาง ...... x ยาว ...... x สง ....... เมตร

( ) กอง+ฝ<งในดน กวาง ....... x ยาว ....... x สง+ลก ....... เมตร

ขอความกรณาส�งข�อมลทาง E-mail: env10lp@yahoo.com และ md.sittichai@yahoo.com หรอ สานกงานสงแวดล�อมภาคท 2 ลาปาง ทตง 13 ถนนปIาขาม 1 ต.หวเวยง อ.เมอง จ.ลาปาง โทรศพท� 054-227201 โทรสาร 054-227207

99

100

บนทกการประชมกลมยอย แนวทางการกาจดขยะขององคกรปกครองสวนทองถ"นจงหวดแพร

วนท 21 กมภาพนธ 2557 เวลา 09.30 – 16.30 น. ณ โรงแรมนครแพรทาวเวอร จงหวดแพร

***************************** รายละเอยดของผเขารวมประชมกลมยอย ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ น ปลดองคกรปกครองสวนทองถ น ผอานวยการกองสาธารณสข และผอานวยการกองชาง เปนกลมเปาหมายหลก รวม 4 ทานตอเทศบาล และผท มสวนเก ยวของท สาคญ โดยแบงเปน 2 กลม ไดแก

ภาคเชา (09.00 – 12.00 น.) กลมท" 1: เทศบาลท ใชบรการ

สถานท กาจดขยะมลฝอยของเอกชน 1) ทม.แพร* 2) ทต.ปาแมต** 3) ทต.แมหลาย*** 4) ทต.แมคาม*** 5) ทต.ชอแฮ*** 6) ทต.สวนเข อน*** 7) ทต.บานถ น*** 8) ทต.เดนชย*** 9) ทต.ปงปาหวาย*** 10) ทต.สงเมน*** 11) ทต.ทงกวาว*** 12) นายสมเดช ผาสก 13) ผจดการบรษทหลยส จากด หมายเหต: *พCนท นายสาโรจน ศภศร ** พCนท บรษทหลยส จากด *** พCนท นายสมเดช ผาสก

ภาคบาย (13.30 – 16.30 น.) กลมท" 2: เทศบาลท กาจด

ขยะมลฝอยในพCนท ตนเอง 1) ทต.ทงโฮง**** 2) ทต.วงหงส 3) ทต.รองกวาง 4) ทต.บานเวยง 5) ทต.เวยงตา 6) ทต.บานปน 7) ทต.หวยออ 8) ทต.แมปาน 9) ทต.แมลานนา 10) ทต.วงชCน 11) ทต.สอง 12) ทต.หวยหมาย 13) ทต.หนองมวงไข 14) ทต.แมจDวะ หมายเหต: **** พCนท นางเพชร ออนนอม

101

พธเปดโดย รองผวาราชการจงหวดแพร (นายศกด6ชย จ.ผลต) เร องขยะเปนหนาท โดยตรงของทองถ น ซ งเขยนไวอยางชดเจนใน พระราชบญญตกาหนดแผนและขCนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ น พ.ศ. 2542 เร อง การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง ทกคนมสวนท ทาใหเกดขยะทCงสCน ปจจบนพอคนมากขCน ชมชนมากขCน กสรางมลภาวะมากขCน โดยเฉพาะขยะคอมพวเตอร และสารเคมท มพษ ถอเปนปญหาหนกของผบรหารสวนทองถ นอยางมาก อาทเชน ปญหาการถกตอตานโดยชาวบาน การลกลอบทCงขยะ หรอการบาบดโดยไมถกตองแมวาจะจดจางหรอสมปทานใหเอกชนจดการรบผดชอบกตาม แตเม อมปญหาเกดขCนทองถ นกไมสามารถปฏเสธความรบผดชอบไดเน องจากขยะเปนเร องของทองถ นโดยตรงท ตองจดการ หากมเอกชนใดสามารถรบขยะและทองถ นเสยคาธรรมเนยมรายปรายเดอน โดยทองถ นออกระเบยบ/หลกเกณฑ/ขอกาหนด/เทศบญญต กบผทCงขยะในทองถ นกอาจเปนวธการท ด แตกอาจจะมปญหาเร องการหาพCนท ทCงและบรษทเอกชนท มศกยภาพในการจดการขยะใหถกตอง ปจจบนตองกลบมามองวธการกาจดขยะปจจบนท ทาอย โดยทบทวนและจบมอกนแกไขปญหา พดคยหารอ ปลกฝงสรางวนยของคนผานระบบครอบครวและโรงเรยน ดาเนนมยทธศาสตรในการจดการขยะรวมกน ไดแก ขบเคล อนการแยกขยะในครวเรอนพรอมกนเพ อท นาจะบาบดตอใหถกประเภท การจงใจโดยการประกวดการใหรางวลแกชมชน การสรางมลคาใหขยะท สามารถขายไดเพ อนาไปรไซเคล หรอใชเทคโนโลยการกาจดขยะสมยใหม เปนตน ส งท นาเปนหวงตอไปโดยเฉพาะป 2558 จะมการเปดประชาคมอาเซยนจะย งมคนเขามาในประเทศเรามากขCน กอใหเกดมลภาวะมากขCน ซ งเปนหนาท ของทองถ นตองมการออกเทศบญญตเพ อรองรบปญหาท จะตามมาในอนาคต

สดทายนC หวงวาท ประชมสมมนาจะไดระดมสมองชวยกนหาแนวทางแกไขปญหาขยะใหบานเมองมความสะอาดเรยบรอย ประสบผลสาเรจตามท ตCงใจไวทกประการ

102

รายละเอยดของการประชมกลมยอยท" 1 (ชวงเชา)

กลมเปาหมาย ประเดน/ปญหา/เสนอแนวทาง ทม.แพร เสนอแนวทาง

1) ทบทวนการศกษาพCนท กาจดขยะท เคยทาโดย กระทรวงวทยฯ ของพCนท นายสมเดช และประสานหาทนใหเอกชนดาเนนการ

2) ศนยกาจดขยะรวม (Cluster เดม) มปญหาหางไกลจากบางพCนท ถาสามารถหาพCนท ไดมากขCน หรอใกลขCน

ทต.เดนชย ปจจบน มการกาจดขยะ 2 ระบบ ไดแก 1) เตาเผาไรควนในพCนท ของตนเอง จานวน 2 เตา สามารถกาจด

ขยะได 3 ตน/วน 2) ท เหลอนาไปกาจดในพCนท นายสมเดช ท เหมองหมอ

3 – 4 เท ยวตอวน นอกจากนCนายกฯ ยงมนโยบายรณรงคการคดแยกขยะในครวเรอน ปญหาท เกดขCน ไดแก - การตอตานของประชาชนในพCนท - ความสามารถในการรองรบขยะของพCนท เอกชน - การสรางจตสานกในการคดแยกขยะและรไซเคล จะเปนการ

ลดปรมาณขยะท จะทCงได - ปญหาเร องกล น หากไมมการเกบขนขยะไปกาจดเกน 3 วน

เสนอแนวทาง ไดแก 1) รณรงคการคดแยกขยะ และใชเตาเผาขยะเปนวธเสรม 2) เทศบาลท มศกยภาพ งบประมาณ และพCนท กาจดดาเนนการ

ปรบปรงสถานท กาจดขยะแบบประยกต 3) ปรบปรงพCนท กาจดขยะของเอกชน สนบสนนเงนทน แกไข

ปญหาการตอตานรองเรยนของชาวบาน

103

ทต.แมหลาย ปจจบน มการคดแยกขยะในรปธนาคารขยะ โดยชมชนมสวนรวม สามารถลดปรมาณขยะท จะนาไปกาจด เหลอไมเกน 3 ตน/วน ปญหาท เกดขCน ไดแก - การตอตานจากชาวบานในพCนท - หมอกควนจากการเผาขยะในชวงฤดหนาว - อบต. ใกลเคยงนามาทCงรวม ซ งไมสามารถปฏเสธได

เสนอแนวทาง คอ 1) ผลกดนสถานท กาจดขยะท เหมองหมอใหเปนศนยกาจด

ขยะรวม ชวยเหลอใหมการจดการใหถกตอง สนบสนน แหลงเงนทน

2) ผลกดนใหทองถ นท มศกยภาพเปนแกนหลกในการบรหารจดการ เปนศนยรวมในการจดการขยะในจงหวดอยางถก หลกสขาภบาล

3) จบมอกบเอกชนหรอหนวยงานท สามารถชวยเหลอในการเปล ยนขยะใหเปนพลงงาน

ทต.ชอแฮ เสนอแนวทาง ไดแก 1) เหนดวยกบการใชพCนท กาจดขยะของเอกชน โดยประสานหา

แหลงเงนสนบสนน หนวยงานท สามารถชวยเหลอ กอสรางระบบใหถกตอง รวมไปถงการศกษาผลกระทบดานส งแวดลอมและดานสขภาพ

2) การขบเคล อนศนยกาจดขยะรวมจะเปนไปไดหรอตดปญหาอปสรรคหรอไม

ทต.ปาแมต

ปญหาท เกดขCน ไดแก - ท ทCงขยะในพCนท ทต.ปาแมต ปจจบนใกลภเขา ตดกบ

ม.รามคาแหง กอใหเกดผลกระทบกบพCนท ใกลเคยงมาก และมปญหาเร องเอกสารสทธU การใชพCนท

104

ทต.ปาแมต (ตอ) เสนอแนวทาง ไดแก 1) การใชพCนท เอกชนมขอดกบหลาย อปท. แตตองชวยในการ

บรหารจดการใหถกตอง และลดการตอตานของประชาชนใกลเคยง

2) ผลกดนการจดการรวมศนยแบบเดม แตตองมผนารวมกน คด ของบประมาณในการบรหารจดการรวมกน

ทต.แมคาม เสนอแนวทาง ไดแก 1) การบรหารจดการขยะ คานงถงสถานท กาจดขยะ พCนท ใกลเคยง

ผไดรบผลกระทบ (ผมสวนได-เสย) เชน อบต.ใกลเคยง 2) ควรมการขบเคล อนควบคกนไปเพ อใหเปนรปธรรม

นายสมเดช ผาสก

เร มดาเนนงานท เหมองหมอตCงแตป 2546 โดยใชงบประมาณสวนตว เดมมแนวคดในการจดการใหถกหลกสขาภบาล จงไดหารอกบทางเทศบาล แตเทศบาลไมเหนดวย เน องจากงบประมาณ และลงทนสง ปจจบนมการจดการขยะ 250 ตน/วน เสนอแนวทาง คอ อยากไดรบการสนบสนนแหลงทน เพ อกอสรางระบบกาจดใหถกตองตามหลกสขาภบาล

คณสพล (บ.หลยส)

ควรใหความสาคญกบยทธศาสตรตามท รอง ผวจ. แพร ไดใหไว

แนวทางการดาเนนการตอไป (กลมยอยท" 1 ชวงเชา)

1) ในระยะสC น (เฟสแรก) ตองชวยกนสงเสรมเอกชนดาเนนการใหถกตองมากท สดเทาท จะทาได

2) ในระยะยาว (เฟส 2) ตองมการทบทวนการแบงโซนสถานท ก าจดขยะรวม (Cluster) เม อป 2548 โดยใหภาครฐจดหาพCนท ให สงเสรมเอกชนใหเขามาลงทน เชน ใหดอกเบC ยต า เงนใหเปลา เงนกองทนส งแวดลอม เปนตน จดหาเจาภาพท มศกยภาพ เชน อบจ. เขามารวมดวย

105

3) เชญผดแลสถานท กาจดขยะของเอกชน (นายสมเดช ผาสก) และ ผอ.กองชางฯ ทกเทศบาล พดคยหารอรวมกนทางดานวชาการ ในการปรบปรงสถานท กาจดขยะ

4) การประชมครC งท 2 ตอไป จะขอเรยนเชญ ผอ.กองฯ และ ผปฏบต รวมประชมเร อง 3Rs 5) ผบรหารทองถ นท สนใจ พาไปดงานการจดการขยะแบบประยกต ณ ทต.วงชย

อ.นCาพอง จ.ขอนแกน รายละเอยดของการประชมกลมยอยท" 2 (ชวงบาย)

กลมเปาหมาย ประเดน/ปญหา/เสนอแนวทาง ทต.วงหงส ปญหาท เกดขCน ไดแก

- มปญหาดานพCนท เปนของปาไม ใกลกบแหลงเกบนCา - เทศบาลจดซCอพCนท 8 ไร หางไกลชมชนพอสมควร แตไมทราบ

วาตองใชงบประมาณ ลกษณะการจดการ หรอมผลกระทบตอพCนท ใกลเคยงอยางไร

- ทต.รองกวาง ปจจบน มสถานท ทCง 2 แหง มการขดและฝงกลบอยแลว

ปญหาท เกดขCน ไดแก - พCนท เปนของปาไม ขออนญาตใชยาก - การตอตานของมวลชนในพCนท (พอจะแกไขได)

เสนอแนวทาง ไดแก 1) ทต.รองกวาง เปน อปท. ท มความพรอมพอสมควร นาจะสามารถ

นารองดาเนนการได แตเปนหวงเร องงบประมาณ และตองการการสนบสนนการดาเนนการ เพ มเตม

2) รวมกนหารอทางออกวาแนวทาง cluster เดม มปญหาสาคญคออะไร หากสามารถดาเนนการตอได กควรทาตอไป โดยเชญ ผนาทองถ น นายก อบจ. เขารวมเพ อใหเกดการกาจดขยะ ในภาพรวมของ จ.แพร

106

ทต.แมจDวะ ปจจบน ใชสถานท กาจดขยะรวมกบ อบต.แมจDวะ มตวอยางหมบานปลอดขยะ ปญหาท เกดขCน ไดแก - มปญหาดานพCนท เปนพCนท สปก. ประมาณ 5 ไร มพCนท ไมเยอะ

มการขดเปนคนดน มการเกล ยบางครC ง (แตไมไดกลบ) - ปญหาดานนCาเสย อยใกลแหลงนCา - มคนลกลอบจดไฟเผาขยะ

เสนอแนวทาง อยากให ทสจ. ลงพCนท ดการออกแบบ ความพรอม ยนดท จะแกไขปญหา

ทต.ทงโฮง ปจจบน เพ งเปล ยนไปใชสถานท กาจดขยะของเอกชน ในป 2557 ของ นางเพชร ออนนอม มระบบการเทกองแบบควบคม เสนอแนวทาง ไดแก

1) ควรทบทวนเร องศนยกาจดขยะรวม ภาครฐทมงบประมาณให หรอมหนวยงานหลกในการกาจด โดยให อปท. อ นๆ นามาทCงรวมโดยคดคาธรรมเนยม

2) พจารณาแหลงเงนทน ไดแก กองทนส งแวดลอม 3) จดทาศนยกาจดขยะรวมเดมใหละเอยดมากขCน สงเสรมเอกชน

ท มศกยภาพเขามากาจดใหถกตอง โดยใหเอกชนทาเปน CSR กได ทต.หวยออ ปญหาท เกดขCน ไดแก

- ปญหา อบต. ใกลเคยงนามาทCงรวม หากไมยนยอมกจะทCงเร ยราด เสนอแนวทาง ไดแก

1) ระบบ Cluster เดมท อ.ลอง นาจะเปนไปไดท จะดาเนนการ แตควรมการกระตนโดย อบจ. และเปนผรบผดชอบสนบสนนงบประมาณรายปเฉล ยตามปรมาณขยะ

2) หากมหนวยงาน/สถานท กาจดท รบผดชอบโดยตรงกจะด เน องจากถามสถานท กาจดขยะทกแหง อาจขาดงบประมาณ

107

ทต.หวยหมาย ปจจบน ทต.หวยหมายม 17 หมบาน พCนท กาจดเปนพCนท ปาชมชนประมาณ 5 ไร ตองสนบสนนงบประมาณใหหมบานใกลเคยง เดอนละ 15,000 – 30,000 บาท เพ อปองกนการตอตาน ปญหาท เกดขCน ไดแก - หางไกลจากตวเมอง อ.สอง ดงนCนการทาในรปแบบ cluster ทาไดยาก - สนใจวธการฝงกลบ แตมปญหาการทดลองทาใหมประสทธภาพ

และปญหาขยะเกา เสนอแนวทาง ไดแก

1) ขอเปนพCนท นารอง สามารถใชงบประมาณของเทศบาลได 2) ทางเลอกในการจดการขยะ โดยเฉพาะพCนท หางไกล เชน

การคดแยก เตาเผา ทต.สอง ปจจบน มพCนท 8 ไร ม อบต. ใกลเคยงมาทCงรวม 3 แหง พCนท ใกลเตม

สนใจโรงไฟฟาชวมวลโดยใชการขดขยะเกา ทต.หนองมวงไข

ปญหาท เกดขCน ไดแก - มพCนท นอย 9 ไร แตเปนพCนท สง โดยรอบเปนพCนท เกษตรกรรม

ไมมท ทCงอ นอก - มกมปญหาการรองเรยน นCาชะขยะลงไปในพCนท ชาวบาน

ปญหาดานกล น ควนท เกดจากการลกลอบเผาหรอตดขCนเอง - ท ทCงขยะของ อบต. อยตดกน - การเปล ยนแปลงดานนโยบายการเมองทองถ น

เสนอแนวทาง คอ จดทา cluster ระดบอาเภอ หรอการจดการเฉพาะในพCนท หางไกล

แนวทางการดาเนนการตอไป (กลมท" 2 ชวงบาย)

1) เชญทางปาไม และ อบจ. มาพดคยหารอ อยางไมเปนทางการ เก ยวกบการแกไขปญหาการขอใชพCนท และการจดทา cluster เดม

2) การประชมครC งท 2 ตอไป จะขอเรยนเชญ ผอ.กองฯ และ ผปฏบต รวมประชมเร อง 3Rs

108

3) ผบรหารทองถ นท สนใจ พาไปดงานการจดการขยะแบบประยกต ณ ทต.วงชย อ.นCาพอง จ.ขอนแกน

4) สมมนาหารอกองชางฯ เปนขอแนะนาเพ อชวยเหลอ อปท. ท อยหางไกล เปนแนวทางการทางานตอไป

5) ทองถ นท สนใจรวมกนหาแนวทางการปรบปรงสถานท กาจดขยะใหดขCน พรอมกบชกชวนการทา 3Rs ระดบจงหวดพรอมกน

ปดการประชมกลมยอย เวลา 16.30 น.

109

บรรณานกรม กรมควบคมมลพษ. (2542). เกณฑ มาตรฐาน และแนวทางการจดการขยะมลฝอยชมชน

(พมพครC งท 3). กรงเทพฯ : ครสภา ลาดพราว.

กรมควบคมมลพษ. (2547ก). การจดการขยะมลฝอยชมชนอยางครบวงจร คมอสาหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ)น (พมพครC งท 4). กรงเทพฯ : ครสภา ลาดพราว.

กรมควบคมมลพษ. (2547ข). คมอประชาชน เพ)อการลด คดแยก และใชประโยชนขยะ มลฝอยชมชน (พมพครC งท 2). กรงเทพฯ : หางหนสวนกาจด กชกร พบลชชง.

กรมควบคมมลพษ. (2554). คมอแนวทางและขอกาหนดเบ-องตนการลดและใชประโยชนขยะ. กรงเทพฯ.

กรรณสทธU สะและนอย. (2550). การบรหารจดการขยะมลฝอยในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชารฐประสาสนศาสตร. มหาวทยาลยอสเทรนเอเชย.

เกยรตสดา ศรสข. (2552). ระเบยบวธวจย. เชยงใหม : โรงพมพครองชาง.

คานาย อภปรชญาสกล. (2558). การวจยตลาด (Marketing research) (พมพครC งท 1). กรงเทพฯ : โฟกสมเดย แอนดพบลชชง.

จาตรนต กาศมณ, ชายแดน พรณเดช, ธระพงษ วงคสอน และมงคลกร ศรวชย. (2557). การจดการขยะมลฝอยของชมชนในเขตพCนท องคการบรหารสวนตาบลเมองพาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย. วารสารการพฒนาชมชนและคณภาพชวต, ป 2 ฉบบท 3 : 245 – 254.

จรยา เสถบตร. (2526). ระเบยบวจยทางการศกษา. ขอนแกน : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

จรรตน ไชยจตร และ ดาวลย ววรรธนะเดช. (2555). โมเดลการจดการขยะชมชน อาเภอเกาะสมย จงหวดสราษฎรธาน. วารสารเทคโนโลยภาคใต, ปท 5 ฉบบท 2: หนา 25 – 38.

110

ชนดา เพชรทองคา, อจฉรา อศวรจกลชย, ธารง เรองโสภณ, วรรณ เรองโสภณ, เพญพร พมกมาร, เทดศกดU สายสทธU , วรธร แกวแสง และ รฐ เรองโชตวทย.(2553).การบรหารจดการขยะและเทคโนโลยท)เหมาะสมโดยการมสวนรวมของชมชน: กรณศกษา อบต.ไรสม จ.เพชรบร. รายงานการวจย, กรงเทพฯ : กรมสงเสรมคณภาพส งแวดลอม.

ชาย โพธสตา. (2559). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ (พมพครC งท 7). นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ช นสมล บนนาค. (2553). หลกการทาสนทนากลม (Focus Group) เพ อเจาะใจผบรโภค. วารสารบรหารธรกจเทคโนโลยมหานคร มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร. ปท 7 ฉบบท 2 : หนา 99 – 109.

ฐปนท จลวงษ. (2553). แนวทางการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชนเพ)อม งสไรถง : กรณศกษาของเทศบาลตาบลพนา อาเภอพนา จงหวดอานาจเจรญ. สารนพนธพฒนาชมชนมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ดวงใจ ปนตามล. (2555). การจดการขยะมลฝอยแบบมสวนรวมของประชาชนในองคการบรหารสวนตาบลบานโสก อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ. วทยานพนธสาขาวชาการบรหารการปกครองสวนทองถ น มหาวทยาลบราชภฏเพชรบรณ.

ไตรรงค เฉวยงหงส. (2544). การพฒนาแบบวดจตสานกตอการมสวนรวมในการพฒนาชนบทสาหรบนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา. บณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สถาบนวจยสภาวะแวดลอม. (2546). รายงานฉบบสมบรณ โครงการนารองเพ)อสนบสนนการจดต-งศนยสาธตเทคโนโลยดานส)งแวดลอม. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรลกษณ ไชยวงศ. (2555). การวเคราะหปญหาและอปสรรคในการจดทารายงานการประเมนตนเองของคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. รายงานวจยฉบบสมบรณ, มหาวทยาลยเชยงใหม.

111

สขสมาน สงโยคะ, ปรชญา สงสมบรณ, ปยะดา วชรวงศกร, ธนวด ศรธาวรตน, อรชร ฉมจารย, สพตรา เอ ยมนาค, นฤมล นาคม, อาวระ ภคมาตร, พฒนา เกศชยโกศล, จนทรเพญ ชมแสง, วระศกดU สนตสทธU , ภคอร แผดศร, วพรรณ ปานทอง, ศภกร รนพล และ กญญณช ปานทอง. (2555). การนารองการจดการขยะชมชน กรณศกษา : เทศบาลตาบลในเมอง อาเภอพชย จงหวดอตรดตถ (ปท) 2). รายงานการวจย คณะกรรมการวจยแหงชาต.

เสรย ตประกาย และ สรวลภ เรองชวย ตประกาย. (2556). การศกษาปรมาณและแนวทางการจดการขยะอนตรายสาหรบมหาวทยาลยรามคาแหง หวหมาก. วารสารวจยรามคาแหง (วทยาศาสตรและเทคโนโลย), ปท 16 ฉบบท 2 : หนา 43 – 49.

ทพยมาศ สมนก. (2551). ความเหมาะสมของเทคโนโลยการกาจดมลฝอยชมชนท)วไปของกรงเทพมหานคร. สารนพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร.

ปราณ โพธสข. (2550). แนวทางการใชการสนทนากลมอยางเตมศกยภาพสาหรบการวจยในสถานศกษาและชมชน. คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ.2535 (2535, เมษายน 5). ราชกจจานเบกษา. 109 (35).

พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2560 (2560, มกราคม 15). ราชกจจานเบกษา. 134(5ก).

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพส งแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 (2535, เมษายน 4). ราชกจจานเบกษา. 104(37).

พชต ฤทธU จรญ. (2544). ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร : ศนยหนงสอราช-ภฏพระนคร

พรยตม วรรณพฤกษ. (2553). ตอบโจทยส)งแวดลอมทองถ)น: แนวทางการจดการขยะและน-าเสยขององคกรปกครองสวนทองถ)น. กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา.

พรยตม วรรณพฤกษ. (2555).การปรบปรงนโยบายการจดการขยะมลฝอยของประเทศไทย. วทยานพนธปรชญาดษฏบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

112

พรยา วชโรทย. (2556). การจดการขยะขององคกรปกครองสวนทองถ)น: กรณศกษาเทศบาลตาบลเมองแกลง จงหวดระยอง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

วกร ตนทวฑโดม. (2555). เคร) องมอในการวจย. สบคนเม อวนท 22 เมษายน 2560, จาก http://hsmi.psu.ac.th/paper/360

วรกาล อปนนท. (2556). การศกษาแนวทางการกาจดขยะมลฝอยแบบมสวนรวมขององคการบรหารสวนตาบลโนนยอ อาเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา. โครงงานวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

วสสา คงนคร, จรรตน สกลรตน, อภวฒน อายสข และ มกดา ศรสวสดU . (2554). แนวทางการจดการขยะมลฝอยแบบครบวงจร และการมสวนรวมของชมชนในเขตพ-นท)เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน. รายงานการวจย, สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

สธญ ภคง และ ออมเดอน สดมณ. (2549). การวจยเชงคณภาพเบ-องตน. กรงเทพฯ : สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สฤษดU พงษ ลมปยเฐยร และ ปญญา ธระวทยเลศ. (2557). เทคนควธและเคร)องมอในการเกบรวบรวมขอมล (พมพครC งท 2). นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สภาภรณ ศรโสภณา. (2549). ขยะชมชน สถานท)ฝงกลบ และการฟ- นฟ. วารสารวทยาศาสตร มหาวทยาศรนครนทรวโรฒ ปท 22 ฉบบท 2. หนา 104 – 121.

สนย มลลกะมาลย และ นนทพล กาญจนวฒน. (2543). การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะชมชน. รายงานการวจย, กรงเทพฯ : สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

Grudens-Schuck, N., Allen, B.L. and Larson, K. (2004). Methodology Brief: Focus Group Fundamentals. Extension Community and Economic Development Publication. Book 12.

Limprasert, S. and Rujipak, T. (2013). Scale Development for Social Sciences Research. Dhonburi Rajabhat University Journal. Vol 7, No.1: 23-42.

Maxwell, J. A. 1996. Qualitative Research Design: An Interactive Approach. Thousand Oaks, CA:Sage.

113

ประวตผเขยน

ช อ-สกล นายดฐ เลขะกล วน เดอน ปเกด 25 เมษายน 2527 สถานท เกด จงหวดสโขทย วฒการศกษา สาเรจการศกษาปรญญาตร

วทยาศาสตรบณฑต สาขาเทคโนโลยชวภาพฯ จากมหาวทยาลยเชยงใหม ปการศกษา 2548 สาเรจการศกษาปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาชววทยา

จากมหาวทยาลยเชยงใหม ปการศกษา 2553 ตาแหนงหนาท นกวชาการส งแวดลอมปฏบตการ สวนวเคราะหคณภาพส งแวดลอม สานกงานส งแวดลอมภาคท 2 (ลาปาง) การทางานปจจบน ปฏบตหนาท ในสวนแผนส งแวดลอม มหนาท รบผดชอบ ดงนC

- ตดตามประเมนผลโครงการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการคดแยกขยะท ตนทาง

- จดทารายงานสถานการณคณภาพส งแวดลอมในลมนCาวง ลมนCายม และลมนCาอง

- ดาเนนงานการพฒนาระบบบรหาร (กพร.) สถานท ทางาน สานกงานส งแวดลอมภาคท 2 (ลาปาง) สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม เลขท 13 ถนนปาขาม 1 ตาบลหวเวยง อาเภอเมอง จงหวดลาปาง รหสไปรษณย 52000 โทรศพท 054 227201 โทรสาร 057 227207

114

คารบรองผบงคบบญชา

ขอรบรองวา ไดตรวจสอบความถกตองสมบรณของเอกสารผลงานวชาการ ฉบบนC แลว ซ งเปนไปตามขอกาหนดของสานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม และเปนผลงานของผขอประเมนโดยแทจรง ลงช อ ................................................. (นายอาวระ ภคมาตร) ผอานวยการสานกงานส งแวดลอมภาคท 2 (ลาปาง) .............../................./.................