หนงสอ

ปญหา – เฉลย

วชาบาลไวยากรณ

ป.ธ. ๓

(ฉบบอพเดต ป พ.ศ. 2562)

รวบรวมและเรยบเรยงโดย

ขนตสรโณ ภกข

ค ำน ำ

หนงสอปญหา – เฉลย ขอสอบสนามหลวง ชนประโยค ป.ธ. ๓ วชาบาลไวยากรณ ฉบบปรบปรง เลมน นน ขาพเจาไดท าการรวบรวมจากแหลงขอมลตาง ๆ ทงทางเวบไซตหลาย ๆ เวบไซต โดยอาศยหนงสอ ปญหา – เฉลย ของทางแมกลองเปนขอมลหลก โดยไดท าการเพมเตมในสวนของปญหาและเฉลยตงแตป พ.ศ.๒๕๐๐ – ป พ.ศ. ๒๕๓๔ และปลาสดคอป พ.ศ. ๒๕๖2 ทงครงแรกและครงหลง ในการจดท าหนงสอเลมน ขาพเจาได จดการพมพขนมา และจดรปแบบใหม มการรวมตวปญหาและเฉลยใหอยตดกน เพอสะดวกในการอานงายและเปนประโยชน แกผใครศกษาพระบาล

หนงสอครงน ขาพเจาจดท าเพอเปนวทยาทานเทานน ไมอนญาตใหใชเพอการพาณชยใด ๆ ทงสน ขาพเจาหวงวาหนงสอเลมน จะเปนประโยชนแกผใครศกษาพระบาล ไมมากกนอย ขาพเจาขออทศบญกศลในการจดท าหนงสอครงน แกบคคลผมพระคณกบขาพเจาทงหลาย

พระสมชาย ขนตสรโณ ๔ มถนายน ๒๕๖2 ผรวบรวมและเรยบเรยง

สำรบญ

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๐ ๑

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๑ 5

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๒ 10

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๓ ๑5

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๔ 20

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๕ ๒7

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๖ 33

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๗ ๓8

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๘ 46

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๐๙ 52

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๐ 58

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๑ 64

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๒ 70

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๓ 76

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๔ 82

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๕ 87

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๖ 92

สำรบญ

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๗ 97

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๘ 104

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๑๙ 110

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๐ 116

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๑ 122

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๒ 127

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๓ 132

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๔ ๑38

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๕ ๑44

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๖ ๑48

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๗ ๑54

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๘ ๑60

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๒๙ ๑66

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๐ ๑7๒

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๑ ๑79

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๒ ๑85

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๓ ๑92

สำรบญ

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๔ 200

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๕ 206

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๖ 213

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๗ 221

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๘ 229

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๓๙ 237

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๐ 244

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๑ 252

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๒ 260

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๓ 267

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๔ ๒75

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๕ ๒81

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๖ ๒88

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๗ ๒95

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๘ 300

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๘ ครงท ๒ 306

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๙ 311

สำรบญ

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๔๙ ครงท ๒ 316

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๐ 320

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๐ ครงท ๒ 325

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๑ 329

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๑ ครงท ๒ 335

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๒ 340

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๒ ครงท ๒ 345

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๓ 350

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๓ ครงท ๒ 355

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๔ 361

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๔ ครงท ๒ 367

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๕ 371

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๕ ครงท ๒ 376

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๖ 382

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๖ ครงท ๒ 388

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๗ 394

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๗ ครงท ๒ 399

สำรบญ

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๘ 405

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๘ ครงท ๒ 411

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๙ 416

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๕๙ ครงท ๒ 421

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖๐ 426

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖๐ ครงท ๒ 432

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖๑ 437

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖๑ ครงท ๒ 442

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖2 448

ปญหาและเฉลย ป พ.ศ. ๒๕๖2 ครงท ๒ 455

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๖ กมภำพนธ ๒๕๐๐

---------------------------

๑. อะไรเรยกวา อกขระ พยญชนะ และนคคหต หรอ อนสาร ในค าทง ๓ หรอทง ๔ นน ค าไหนแปลวาอะไร ?

๑. เสยงกด ตวหนงสอ เรยกวา อกขระ ๆ แปลวา ไมรจกสน อยาง ๑ ไมเปนของแขงอยางหนง ๑ ฯ

อกขระทเหลอจากสระ ๓๓ ตวม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด เรยกวา พยญชนะ ๆ แปลวา ท าเนอความใหปรากฎ ฯ

พยญชนะคอ อ เรยกวา นคคหต ๆ แปลวา กดสระ หรอ กรณ คอ อวยวะทท าเสยง หรอเรยกวา อนสาร ๆ แปลวา ไปตามสระ ฯ

๒. สมาส กบสนธ ตางกน แตศพททเขาสมาสแลวนน จะเขาสนธอกครงหนงจะไดหรอไม อางอทาหรณ ?

๒. จะเขาสนธอกครงหนงกได มอทาหรณ เชน กตอปกาโร หรโอตตปป ทง ๒ น เปนบททเขาสมาสแลวทงนน เขาสนธซ าอกรปเปน กโตปกาโร หโรตตปป ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒

๓. ในบาลไวยากรณ มศพทไหนบาง ทใชไดมากกวา ๒ วจนะ จงแสดง ?

๓. ในบาลไวยากรณ มศพททใชไดมากกวา ๒ วจนะ คอ ภควนต ศพท ใชได ๓ วจนะ คอ เอกวจนะ ทววจนะ และ พหวจนะ ค าวา ภควนตา ภควนเต ( ทแจกไวในสวนพหวจนะ ) ใชเปนทววจนะ ส าหรบกลาวถงคนสองคน ภควนโต ใชเปน พหวจนะ ส าหรบกลาวถงคนมาก ตงแตสามคนขนไป ฯ

๔. ในสมาสทง ๖ มกมมธารยสมาส เปนตน สมาสไหนเปนนามลวน ไหนเปนคณลวน และไหนเปนทงนามทงคณ ? นลปปลคพภสมานวณณา (อปปลวณณา เณร) กวาจะส าเรจเปนอยางน จะตองผานสมาสชออะไรบาง จงตงวเคราะหมาโดยล าดบ ?

๔. ทคสมาส และ ทวนทวสมาส เปนนามลวน ฯ

พหพพหสมาส เปนคณลวน ฯ

กมมธารยสมาส ตปปรสมาส และอพยยภาวสมาส เปนทงนามทงคณ ฯ

ตองผานวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส, ฉฏฐตปปรสมาส, ตตยาตปปรสมาส, และ ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ฯ

มวเคราะหโดยล าดบ ดงน.

(ว. ปพ) นล อปปล นลปปล

(ฉ. ตป) นลปปลสส คพภ นลปปลคพภ

(ตตยา. ตป) นลปปลคพเภน สมาโน นลปปลคพภ- สมาโน (วณโณ)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓

(ฉ. ตล) นลปปลคพภสมาโน วณโณ ยสสา สา นลปปลคพภสมานวณณ (อปปลวณณา เณร) ฯ

๕. ในวภาคตทธต มปจจยกตว อะไรบาง ทานใชประกอบกบศพททวไป หรอประกอบเฉพาะศพทเหลาไหน มวธแจกดวยวภตตนาม ทง ๗ อยางไร ?

๕. ม ๒ ตว คอ ธา โส ฯ

ธา ปจจย ทานมกใช ประกอบกบปกตสงขยาเปนพน เชน เอกธา ทวธา เปนตน แตใชประกอบกบศพทอนกมบาง เชน พหธา ฯ

โส ปจจย ใชประกอบกบนามศพททวไป เชน สตตโส สพพโส เปนตน ฯ

ศพททประกอบดวยปจจยทง ๒ น ส าเรจรปแลวจะแจกดวยวภตตนามทง ๗ ใหเปนรปไปตาง ๆ ไมได คงรปอยอยางเดม และเปนไดแตตตยาวภตตอยางเดยว ฯ

๖. การแยกวภตตอาขยาตออกเปน ปรสสบท และ อตตโนบท นน เพอประสงคอะไร ? จงแจก กร ธาต ลง ณย ปจจย ในเหตกตตวาจก เฉพาะกาลาตปตตวภต ปรสสบท ?

๖. เพอประสงคจะไดก าหนดรวาจก เพราะปรสสบทเปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกตตวาจก และ เหตกตตวาจก สวนอตตโนบท เปนเครองหมายใหรกรยาทเปน กมมวาจก และ เหตกมมวาจก แตทงนไม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔

แนนอนตายตว ประสงคแตทเปนไปโดยมาก ถาจะก าหนดใหแน ตองอาศยปจจยประกอบดวย ฯ

แจกอยางน

เอก. พห.

ป. อการยสส อการยสส ส

ม. อการยสเส อการยสสถ

อ. อการยสส อการยสสามหา ฯ

๗. ปจจยอะไรบาง ทเปนนามกตกกได ศพททประกอบดวยปจจยเหลานแลว ไฉนจงจะรวาเปนนามกตก หรอกรยากตก ?

๗. ปจจย ๓ ตว คอ ณย อนย ต ฯ

ณย เปนปจจยแหงนามกตก ถาใชเปนศพทกลาวกรยาของนามศพท เปนกรยากตก เชน เต จ ภกข คารยหา ฯ

อนย ต เปนปจจยแหงกรยากตก ถาใชเปนชอ หรอ เปนวเสสนะของศพทอน เปน นามกตก

อนย เชน ปณเตน ขาทนเยน โภชนเยน ปรวส ฯ

ต เชน พทโธ โลเก อปปนโน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๖ กมภำพนธ ๒๕๐๑

------------------------------------

๑. ทานมความรในเรองตอไปนอยางไรบาง วรรค อวรรค มคพยญชนะ อฑฒสระ จงตอบพรอมดวยตวอยางประกอบ โดยล าดบ ?

๑. พยญชนะทพวก ๆ กนตามฐานกรณทเกดเรยกวา วรรค เชน ก วรรค จ วรรค เปนตน

พยญชนะทเปนหมกนตามฐานกรณทเกดเรยกวา อรววค ม ๘ ตว คอ ย, ร, ล, ว, ส,ห, ฬ ฯ

พยญชนะวรรคทงปวงมคพยญชนะไมมมาตราเลย คอ เมอใชเปนจะสะกดและมพยญชนะวรรคตามหลงแลว ออกเสยงผสมกบพยญชนะตวหลงไมได คงเปนไดแตตวสะกดอยางเดยว เชน สกโก อจจ วฏฏ แตถาพยญชนะทเปนอรรคตามหลง กเปน อฑฒสระ มเสยงกงมาตราผสมกบพยญชนะตวหลง เชน กตวา ตณห ปญหา

สวนพยญชนะทเปนอรรค ๗ ตว คอ ย, ร, ล, ว, ส, ห, ฬ เปนอฑฒสระมเสยงกงสระ คอ กงมาตรา เพราะพยญชนะเหลานบางตวกรวมลงในสระเดยวกนกบสระอน เชน เสนโห กรยาปท เปนตน บางตวแมเปนตวสะกดกออกเสยงไดหนอยหนง พอใหรวาเปนตวสะกด เชน คารยหา มฬโห เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖

๒. สนธกรโยปกรณ คออะไร มเทาไร อะไรบาง ? อาเทส กบ วการ ตางกนอยางไร อยางไหน ไดในสนธไหนบาง ขอตวอยางประกอบ ?

๒. สนธกรโยปกรณ คอ วธเปนอปการะแกการท าสนธ ม ๘ อยางคอ

๑. โลโป ลบ

๒. อาเทโส แปลง

๓. อาคโม ลงตวอกษร

๔. วกาโร ท าใหผดจากรปเดม

๕. ปกต ปกต

๖. ทโฆ ท าใหยาว

๗. รสส ท าใหสน

๘. สญโญโค ซอนตว ฯ

ตางกนอยางน อาเทส ไดแก การแปลงสระ แปลงพยญชนะ หรอแปลงนคคหตเปนพยญชนะ วการ ไดแก การแปลง สระเปนสระ

อาเทสไดสนธทงสาม วการไดในสระสนธอยางเดยว

อาเทสสระสนธ เ ชน ปฏ สณฐารว ต ต - อ สส เปน ปฏสณฐารวตยสส, ยถา-เอว เปน ยถรว

อาเทสพยญชนะสนธ เชน ปต – อตตรตวา เปน ปจจตตรตวา

อาเทสนคคหตสนธ เชน ธมม - จเร เปน ธมมญจเร

วการสระสนธ เชน มน – อาลโย เปน มเนลโย น-อเปต เปน โนเปต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗

๓. บรรดาศพทสงขยาทงหมด เปนนามและลงคอะไร ? จงกลบภาษไทย ทวา “บดน ลวงแลว ๒๕๐๑ พรรษา” เปนภาษาบาล ?

๓. ในปกตสงขยา จดตามล าดบจ านวน เปนดงน

ตงแต เอก ถง จต จดเปนสรรพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐนวต เปนคณนาม

แตจะจดเปนคณนามทงหมดกได เพราะมงอาการคอแสดงลกษณะเชนเดยวกน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปนไดทงสามลงค

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปนอตถลงคอยางเดยว

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปนนามนาม เปน นปงสกลงค

โกฏ เปนนามนาม เปน อตถลงค

ตงแต เอกนสต ถง โกฏ ถาจะใชเปนคณนาม คอ วเสสนะ ตองเขาเปนบท พหพพหสมาส เชน สตมตตา อเนกสหลส เปนตน เปนไดทง สามลงค

สวนปรณสงขยา เปนคณนาม เปนไดทงสามลงค ฯ

แปลเปนภาษาบาล ดงน “ อทาน เอกส วจฉรตตรปญจสตาธกาน ทวส วจสหสสาน อตกกตตาน” ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘

๔. เทวอสตญาตกลสหสสาน กวาจะส าเรจรปเปนอยางน ตองผานความเปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาโดยล าดบ ?

๔. เทวอสตญาตกลสหสสาน เปน อส. ทค. ม ฉ. ตป ๒ ชน และ อส. ทค. เปนภายใน ดงน

ฉ. ตป. ญาตน กลาน ญาตกลาน

ฉ. ตป. ญาตกลาน สหสสาน ญาตกลสหสสาน

อส. ทค. อสต ญาตกลสหสสาน อสตญาตกลสหสสาน

อส. ทค. เทว อสตญาตกลสหสสาน ทวอสตญาต กลสหสสาน ฯ

๕. ตทธต คออะไร โดยยอมเทาไร ปจจยในภาวตทธตทงสน เปนลงคอะไรบาง เหฏ ฐ โม และ ธตมา เปนตทธตและปจจยอะไร จงตงวเคราะห ?

๕. ตทธต คอ ปจจยหมหนง เปนประโยชนเกอกลแกเนอความยอส าหรบแทนศพท เพอยอค าพดลงใหสน โดยยอม ๓ คอ สามญญตทธต ๑ ภาวตทธต ๑ อพยยตทธต ๑ ฯ เปนอตถลงค และ นปงสกลงค ฯ

เหฏฐโม ลง อม ปจจย ในชาตาทตทธต.

ว. เหฏฐา ชาโต เหฏฐโม

ธตมา ลง มนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. ธต อสส อตถต ธตมา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙

๖. วาจก คออะไร วธทจะจ าวาจกไดแมนย านน ตองอาศยอะไร จงประกอบศพทเหลาน พทธสาสนก สปปรส สพพ เมตต กร ธาต ใหไดทกวาจก เวนภาววาจก ?

๖. วาจก คอ กรยาศพททกลาวบททเปนประธานของกรยา ๕ อยาง ซงประกอบดวย วภตต ธาต ปจจย ฯ

ตองอาศยปจจย ฯ

กตตวาจก. พทธสาสนกา สปปรสา สพเพส เมตต กโรนต,

กมมวาจก. พทธสาสนเกห สปปรเสห สพเพส เมตตา กรยเต,

เหตกตตวาจก พทธสาสนกา สปปรสา สพเพ เมตต การาเปนต

เหตกมมวาจก พทธสาสนเกห สปปรเสห สพเพ เมตตา การาปยเต ฯ

๗. ปจจยกตก ทใชเปนกรยาคมพากยได มกตว อะไรบาง ยกอทาหรณ มาประกอบทก ๆ ตวทอาง ?

๗. ม ๔ ตว คอ ณย, อนย, ตพพ, และ ต ฯ

ณย เชน เต จ ภกข คำรยหำ.

อนย เชน สกขา กรณยำ.

ตพพ เชน เอวญห โน สกขตพพ .

ต เชน พทเธ กกมเม ปกต มยา ย .

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๗ มนำคม ๒๕๐๒

---------------------------

๑. ทานผศกษา ทานมความรในเรองตอไปน อยางไรบาง สระ, พยญชนะ, ทฆะ, รสสะ, คร, ลห, วรรณะ, อวรรค, และ อนสาร ฯ

๑. สระ ไดแก เสยงม ๘ ตว คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ฯ

พยญชนะ ไดแก ตวหนงสอ ม ๓๓ ตว ม ก เปนตน ม อ เปนทสด ฯ

ทฆะ ไดแก สระทมเสยงยาว คอ อา อ อ เอ โอ ฯ

รสสะ ไดแก สระทมเสยงสน คอ อ อ อ ฯ

คร ไ ดแก สระท เปนทฆะลวน หรอรสสะทมพยญชนะสงโยค หรอ นคคหต อยเบองหลง เชน ภปาโล, จตต , เปนตน ฯ

ลห ไดแก สระทเปนรสสะลวน ไมมพยญชนะสงโยค และนคคหตอยเบองหลง เชน ปล, มน เปนตน ฯ

วรรณะ ไ ดแก สระทจดเปน ค ๆ กน คอ อ อา เรยกวา อวณโณ, อ อ เรยกวา อวณโณ, อ อ เรยกวา อวณโณ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑

วรรค ไดแก พยญชนะททานจดเปนพวก ๆ ตามฐานกรณทเกดของตน จดเปน ๕ วรรค ม ก วรรค เปนตน ฯ

อวรรค ไดแก พยญชนะทไมจดเปนพวกเปนหมกนตามฐานกรณทเกด คอ ย ร ว ส ห ฬ ฯ

อนสาร ไดแก พยญชนะ คอ อ แปลวา ไปตามสระ คอ ตองไปตามหลงสระทเปนรสสะ อ อ อ เสมอ เชน อห , อกาส, เสต ฯ

๒. ในสระสนธ เมอลบแลว อยางไรตองทฆะ อยางไรไมตอง, โนเปต เปนทฆสนธ ใชไหม เพราะเหตไร ฯ

๒. ถาลบสระยาว หรอสระสนทมรปเสมอกน ตองทฆะสระสนทไมไดลบ เชน สทธา + อธ เปน สทธธ, ตตร + อย เปน ตตราย , ถาลบสระทมรปไมเสมอกน ไมตองทฆะสระทไมไดลบกได เชน จตห + อปาเยห เปน จตหปาเยห ฯ

ไมใช เพราะทฆะ ทานประสงคท าสระสนใหยาว เชน อ เปน อา, อ เปน อ, อ เปน อ, ถาเอา อ เปน เอ , เอา อ เปน โอ เชนน ทาน เรยกวา “วการ” ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒

๓. สพพนามคออะไร แบงเปนเทาไร อะไรบาง ? อำจรโย ม นจจเมว โอวทต อนสำสต โส ห มยห วฑฒ ฯ อภญญำย โข โส ภควำ ธมม เทเสต โน อภญญำย ฯ ขอทราบวา ต ศพททง ๒ นน เปน

สพพนาม ชนดไหน เพราะเหตไร ฯ

๓. สพพนาม คอ ค าส าหรบใชแทนนามนามทออกชอมาแลวขางตน เพอมใหเปนการซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห แบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑ ฯ

ต ศพท ในประโยคตน เปนปรสสพนาม, ในประโยคหลง เปนวเสสนสพพนาม เพราะ ต ศพท ทใชโดยล าพงโดดเดยวไมมนามหรอ ตมห, อมห ศพทอยดวย ใชแทนประถมบรษ ทกลาวมาแลวขางตนนน ตรงกบค าทใชในภาษษของเราวา ทาน, เธอ, เขา, มน จดเปนปรสสพพนาม,

สวน ต ศพท ทม นาม หรอ ตมห, หรอ อมห ศพท ก ากบอยดวย เปนคณศพทและแปลวา“ นน ” จดเปนวเสสสนสพพนาม ฯ

๔. สมาสตางจากสนธอยางไร ? โภชนปปตตฐำนชำนน , มหำภกขสงฆ-ปรวโต (ภควา) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาโดยล าดบ

๔. สมาสตางจากสนธอยางน คอ สมาส ไดแก การยอนามศพทตงแต ๒ ศพท เขาเปนบทเดยวกน แปลไดความตามอรรถรสของภาษา ไดลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน เสฏฐปตโต, เทวานมนโท เปนตน, สวนสนธนน ไดแก การตดตอ และ อกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนทและท าใหค าพดสละสรวย เชน อธคโต โข มยำย ธมโม เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓

โภชนปปตตฐำนชำนน เปนฉฏฐตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรส

สมาส และ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบ ดงน

ฉฏฐ. ตป. โภชนาน อปปตต โภชนปปตต (ฐาน )

ว. บพพ. กมม โภชนปปตต ฐาน โภชนปปตตฏฐานชานน

ฉฏฐ. ตป. โภชชนปปตฏฐานสส ชานน โภชชนปปตฏ-

ฐานชานน

มหำภกขสงฆปรวโต (ภควา) เปนตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรสมาส และ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบ ดงน

ฉฏฐ. ตป. ภกขน สงโฆ ภกขสงโฆ

ว. บพพ. กมม มหนโต จ โส ภกข จาต มหาภกขสงโฆ

ฉฏฐ. ตป. มหาภกขสงเฆน ปรวโต มหาภกขสงฆปรวโต (ภควา) ฯ

๕. ค าวา “ตทธต” ทานผกวเคระหวาอยางไร ? วนต กบ มนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ทานนยมใชตางกนอยางไร ในเมอลงประกอบกบนามศพท ยกอทาหรณมาประกอบ ฯ

๕. ค าวา “ตทธต” ทานวเคราะหไววา “ตสส หต ตทธต ” ฯ

วนต และ มนต ปจจย ทานนยมใชตางกนดงน นามศพททเปน อ หรอ อา การนต ทานนยมใช วนต ประกอบ เชน คณวา, ปญญวา,

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔

นามศพททเปน อ และ อ การนต ทานนยมใช มนต ปจจยประกอบ เชน ธตมา, อายสมา ฯ

๖. ปจจยอาขยาต กบ ปจจยนามกตก ใชตางกนอยางไร ? จงแจก ช ธาต ในกตตวาจก เฉพาะวตตมานาวภตต ปรสสบทมาด ?

๖. ใชตางกนอยางน ปจจยในอาขยาตใชลงประกอบกบ ธาต และนามนามบาง คณนามบาง เชน ภวต, ป ต ตยต, จรายต และเปนเครองหมายใหรวาจก สวนปจจยในนาม หมายแทนวภตตนาม บาง เชน กาต, กาตเว เปนตน ฯ

แจกอยางน ชนาต ชนนต

ชนาส ชนาถ

ชนาม ชนาม

๗. ปจจยกรยากตก มกตว อะไรบาง ? ปจจยไหนใชในวาจกอะไร จงแจกมาด ?

๗. ม ๑๐ ตว

อนต, ตวนต, ตาว ใชได ๒ วาจก คอ กตต, เหตกตต

อนย, ตพพ ใชได ๓ วาจก คอ ภาว, กมม, เหตกมม

อก ๕ ตว คอ มาน, ต, ตน, ตวา, ตวาน ใชไดทง ๕ วาจก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๔ กมภำพนธ ๒๕๐๓

---------------------------

๑. อกขระภาษาบาลมเทาไร พวกไหนไดชอวา นสสย และพวกไหนไดชอวา นสสต เหตไรจงไดชอวาอยางนน ฯ ย ร ล ส ห ฬ ใชเปนตวสะกดไดหรอไม ถาไดใชในทเชนไร ฯ

๑. อกขรภาษาบาลม ๔๑ ตว สระ ๘ ตวขางตนไดชอวา “นสสย” เพราะเปนทอาศยของพยญชนะ คอ ชวยท าใหพยญชนะออกเสยงได พยญชนะ ๓๓ ตวขางทาย ไดชอวา “นสต” เพราะตองอาศยสระ ๘ ตวขางตนจงจะออกเสยงได ฯ

ร กบ ห ใชเปยตวสะกดไมไดเลย ย ล ว ส ฬ เชน เสยโย, ปคคยห, สสล , กลยาณ , ชวหา, สสโส, รฬโห เปนตน ฯ

๒. สนธ คออะไร มเทาไร อะไรบาง ฯ ศพททสมาสแลว จะเขาสนธซ าอกได หรอไม ถาได จงยกอทาหรณมาประกอบ ฯ

๒. สนธ คอ การตออกษรทอยค าอนใหเนองเปนอนเดยวกน เชน ตตร + อย เปน ตตราย เปนตน ฯ

ม ๓ คอ สระสนธ ๑ พยญชนะสนธ ๑ นคคหตสนธ ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖

จะสนธซ าอกครงหนงกได เชน กตอปกาโร หรโอตตปป เปนศพททสมาสแลว สนธซ าอกเปน กโตปกาโร หโรตตปป เปนตน

๓. จงบอกค าทขดเสนใต ในประโยคตอไปน วาเปนนามชนดไหน และ ลงค วจนะ วภตตอะไร เอกนวสต ปรสา นหานาย นท คตา, จตสโส วาณชสส ธตโร, ตำ ญำตกำน กล คตา ฯ

๓. เอกนวสต เปน สงขยาคณนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต

นท เปน นามนาม อตถลงค เอกวจนะ ทตยาวภตต

จตสโส เปน สงขยาสพพนาม อตถลงค พหวจนะ ปฐมาวภตต

ตา เปน ปรสสพพนาม อตถลงค พหวจนะ ปฐมาวภตต

ญาตกาน เปน นามนาม อตถลงค พหวจนะ ปฐมาวภตต ฯ

๔. นลปปลคพภสมานวณณา (อปปลวณณาเถร) และ สาตถนา (เทสนา) เปน สมาส อะไรบาง จงตงวเคราะหมาด ฯ

๔. นลปปลคพภสมำนวณณำ ( อปปลวณณาเถร ) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส และ ตตยาตปปรสสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ว. บพ. กมม. นล อปปล นลปปล

ฉฏฐ. ตป. นลปปลสส คพภ นลปปลคพภ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗

ตต. ตป. นลปแลคพเภน สมาโน นลปปคพภสมาโน (วณโณ)

ฉฏฐ. ตล. พหพ. นลปปคพภสมาโน วณโณ ยสสา สา

นลปปลคพภสมานวณณา (อปปลวณณาเถร )

สาตถนา (เทสนา) เปน สหบพพบท พหพพหสมาส มวเคราะหดงน สห อตเถน ยา วตตตต สาตถกา (เทสนา) ฯ

๕. ตทธตโดยยอมเทาไร อะไรบาง เพราะเหตไร จงจดอยางนน ฯ สากณโก เปน ตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. ตทธตโดยยอม ๓ คอ สามญญตทธต, ภาวตทธต และอพยยตทธต

ทจดเชนนน เพราะจดตามลกษณะลกษณะของตทธต กลาวคอ สามญญตทธต เปนตทธตสามญ ใชปจจยลงแทนศพทไดทวไป, ภาวตทธต ใชปจจยลงแทนเฉพาะ “ภาว” ศพท, อพยยตทธต ใชปจจยลงแทนศพทแลวส าเรจรปเปนอพยยศพท แจกวภตตไมได ฯ

สำกณโก เปนตรตยาธตทธต มวเคราะหวา สกเณ หนตวา ชวตต สากณโก (ชโน) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘

๖. ประโยคตอไปน ถกหรอผด ตามหลกไวยากรณ ถาเหนวาผด จงแกใหถก

ก. รญเญ อาคเต สพพา ชนา ปกกมยนเต ฯ

ข. อย อตถ อตตโน สามเก มเต อญญ สามก ลพภ ฯ

ค. อถสส อปรภาเค อฏฐน ภนทส ฯ

ฆ. เอสา อตถ นทยาย ตตถ คโต ฯ

ง. เอกา กมารกา ปรสมชเฌ ธมม สณนโต นสทส ฯ

๖. แกดงน

ก. รญเญ อาคเต สพเพ ชนา ปกกมยนเต ฯ

ข. อย อตถ อตตโน สามเก มเต อญญ สามก สภ ฯ

ค. อถสส อปรภาเค อฏฐน ภชชส ฯ

ฆ. เอสา อตถ นทยาย ตตถ คตำ ฯ

ง. เอกา กมารกา ปรสมชเฌ ธมม สณนต นสท. ฯ

๗. ปจจยนามกตก กบ ปจจยอาขยาต ใชตางกนอยางไร ฯ ธมมจารน (ภกขน) ทายกา (อตถ) ลงปจจยอะไร ตงวเคราะหมาด ฯ

๗. ใชตางกนอยางน คอ ปจจยในนามกตก ใชประกอบกบธาตอยางเดยว เปนเครองหมายใหรสาธนะ และใชเปนเครองหมายแทนวภตตนามบาง เชน กาต กาเตเว เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙

สวนปจจยอาขยาตนน ใชลงประกอบกบ ธาตบาง นามนามบาง คณนามบาง เชน ภวต ปตตยต จรยาต และเปนเครองหมายใหรวาจกไดแมนย า ฯ

ธมมจำรน ลง ณ ปจจย มวเคราะหวา

ธมม จรต สเลนาต ธมมจารน (ภกขน)

ทำยกำ ลง ณว ปจจย มวเคราะหวา

เทตต ทายกา (อตถ) ฯ

พระกตตวงศเวท วดเบญจมบพตร แตง.

สมเดจพระวนรต ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๒ กมภำพนธ ๒๕๐๔

---------------------------

๑. อฑฒสระ คออะไร เพราะเหตไร จงเรยกอยางนน ตวไหนใชเปนตวสะกดไมได และตวไหนใชเปนตวสะกดได ในทเชนไร จงตอบพรอมดวยยกอทาหรณ ฯ

๑. คอ พยญชนะทมเสยงกงสระ คอ กงมาตรา ทานก าหนดไว ๗ ตว ไดแก ย ร ล ว ส ห ฬ เพราะพยญชนะเหลาน บางตวกรวมลงในสระเดยวกนกบพยญชนะอน ออกเสยงพรอมกนได บางตวแมเปนตวสะกดกคงออกเสยงหนอยหนง พอใหรวาเปนตวสะกด ฯ

พยญชนะ ๒ ตว คอ ร ห ใชเปนตวสะกดไมได ไดแตออกเสยงผสมกบพยญชนะอน เชน ภทโร พรหมา, ทใชเปนตวสะกดได คอ ย ล ว ส ฬ ในททซอนหนาพยญชนะอน เชน มยห กลยาณ ชวหา ตสมา มฬโห เปนตน ฯ

๒. สนธ กบ สมาส มประโยชนอยางไร และสนธไหน ไมใชสนธกรโยปกรณอะไร ฯ สาวโกหมสม ตดบทอยางไร เปนสนธอะไรบาง ฯ

๒. สนธ มประโยชนเพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนท และท าค าพดใหสละสลวย สวนสมาสมประโยชนส าหรบตด

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑

ทอนวภตตและยอศพทใหนอยลงเพอสะดวกในการประกอบวภตต เพอจะใหเนอความเขากนทางสมพนธ และเพอใชศพทใหนอยลง ฯ

สระสนธ ไมใช สญโญโค, พยญชนะสนธ ไมใช วกาโร ทโฆ รสส , นคคหตสนธ ไมใช วการโร ทโฆ รสส สญโญโค ฯ

สำวโกหมสม ตดเปน สาวโก–อห –อสม ระหวาง สาวโก–อห ตอกบ ลบ อ สระเบองปลาย สนธเขาเปน สาวโกห เปนโลปสระสนธ ระหวาง สาวโกห –อสม ตอกน สระเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม สนธเขากนเปน สาวโกหมสม เปนอาเทสนคคหตสนธ ฯ

๓. สงขยา คออะไร ทานจดเปน นาม ลงค และ วจนะ ไวอยางไร ฯ ภาษาไทยวา “ ๒๕๐๔ ป” ภาษาบาลวาอยางไร ฯ

๓. คอ ศพททเปนเครองหมายก าหนดนบนามนาม ฯ

ทานจดไวอยางน คอ

ปกตสงขยา แบงเปนนาม ดงน

ตงแต เอก ถง จต เปน สพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐารส เปน คณนาม

ตงแต อฏฐนวต ขนไป เปน นามนาม

แบงเปนลงค ดงน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปน ไตรลงค

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน อตถลงค

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปน นปสกลงค

ตงแต โกฏ ขนไป เปน อตถลงค

แบงเปนวจนะ ดงน

ตงแต เอก ขนไป เปน เอกวจนะ

ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปน พหวจนะ

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน เอกวจนะ

ตงแต เอกนสต ขนไป เปน ทวววจนะ

สวนปรณสงขยา ทานจดเปนคณนามอยางเดยว เปนไตรลงค และเปนเอกวจนะอยางเดยว ฯ

ภาษาบาลวา “จตส วจฉรตตรปญจสตาธกาน เทว ส วจฉรสหส-สาน” ฯ

๔. สมาสอะไรบาง นยมแปลงเปนนปสกลงค เอกวจนะอยางเดยว จะทราบไดอยางไรวาเปนสมาสไหน ฯ อปสนตราคาทกกเลโส (ขณาสโว) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาดตามล าดบ ฯ

๔. ไดแก สมหารทค สมาหารทวนทว และ อพยยภาวสมาส ฯ

ทราบไดโดยนยมตางกนแหงสมาสเหลานน ดงน

สมาหารทค ตองมสงขยาบทหนา บทหลงเปนประธาน ฯ สมาหารทวนทว ใชนามลวนตงแต ๒ ศพทขนไป เปนประธานทงสน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓

สวนอพยยภาวสมาสตองมอปสค หรอ นบาต เปนบทหนา และใชเปนประธานของบทหลงดวย ฯ

อปสนตรำคำทกกเลโส ( ขณาสโว ) เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงตอไปน

ฉ. ตล. ว. ราโค อาท เยส เต ราคาทโย (กเลสา)

ว. บพพ. กมม ว. ราคาทโย กเลสา ราคาทกกเลสา1

ฉ. ตล. ว. อปสนตา ราคาทกกเลสา ยสส โส อปสนต-ราคาทกกเลโส (ขณาสโว) ฯ

๕. ปจจยในตทธตทนยมลงกบสงขยา มกตว ๆ ไหนนยมลงกบสงขยาจ านวนเทาไร หรอใชลงไดทวไป ฯ วกล (บกพรอง) ประกอบดวย ณย ปจจย จะส าเรจรปอยางไร จงวเคราะหมาด ฯ

๕. มปจจย ๖ ตว คอ ปรณสงขยา ๕ ตว ไดแก ตย ถ ฐ ม อ, ในสงขยาตทธต ม ๑ ตว คอ ก ฯ

นยมใชลงกบสงขยาดงตอไปน

ตย ใชลงกบสงขยาจ านวน ทว กบ ต

ถ ใชลงกบสงขยาจ านวน จต

ฐ ใชลงกบสงขยาจ านวน ฉ

๑ ว. แบบศพทศาสตรวา ราคาทโย จ เต กเลสา จาต ราคาทกกเลสา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔

ม ใชลงกบสงขยาทเหลอทงหมด

อ ใชลงกบสงขยาจ านวน ตงแต เอกาทส ถง อฏฐารส เฉพาะทเปนวเสสนของอตถลงคเทานน สวนทเปนวเสสนของลงคอน คงลงดวย ม ปจจย

สวน ก ปจจย ใชลงกบปกตสงขยาไดทวไป ฯ

ส าเรจรปเปน “เวกสล ” ว วกลสส ภาโว เวกสล ฯ

๖. อาคมในอาขยาต กบ อาคมในพยญชนะสนธ มอะไรบาง และนยมลงไดในทเชนไร ฯ จงแจก จ ธาต ในกตตวาจก วตตมานาวภตต เฉพาะปรสสบท มาด ฯ

๖. อาคมในอาขยาตม ๕ ตว คอ อ อ ส ห อ ฯ

นยมลงในทดงน

อ อำคม ลงหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตน อชชตตน กาลาตปตต

อ อำคม ลงทายธาตและปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ภวสสนต กาลาตปตต

ส อำคม ลงทายธาตทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ในหมวดธาตทงปวง

ห อำคม ลงทาย ฐา ธาต ใชลงไดไมนยมหมวดวภตต

นคคหต อำคม ใชลงกบธาต หมวด รธ ธาต แลวอาเทสเปนพยญชนะทสดวรรค ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕

อาคมในพยญชนะสนธม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ฯ

นยมลงในฐานะทมสระอยเบองหลง เชน ยถา-อท เปน ยถายท ฉ-อายตน เปน ฉฬายตน เปนตน ฯ

แจกดงน

เอก. พห.

จนาต จนนต

จนาส จนาถ

จนาม จนาม ฯ

๗. ตนาทปจจย คออะไร ในฐานนะเชนไร นยมแปลงเปน ย ในฐานะ เชนไร ตองอาเทส ย เปนอยางอนตอไปอก และในฐานะเชนไร คงรป ย ไว จงตอบพรอมยกตวอยาง ฯ ธมมวาท (เถโร) เปนรปและ สาธนะอะไรไดบาง จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. คอ ปจจยม ตน ปจจยเปนตน หมายถงปจจย ๓ ตว คอ ตน ตวา ตวาน ฯ

ในฐานนะทมอปสคน าหนา นยมแปลงปจจย ๓ ตวน เปน ย ได เชน ป-หา-ตนาท เปน ปหาย เปนตน ฯ

ในฐานะเหลาน ตองอาเทส ย เปน อยางอนตอไปอก คอ

ธาตทม ม เปนทสด นยมแปลง ย กบทสดธาตเปน มม เชน อภ-รม-ย เปน อภรมม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖

ธาตทม ท เปนทสด นยมแปลง ย กบทสดธาต เปน ชช เชน ป – มท - ย เปน ปมชช

ธาตทม ภ เปนทสด นยมแปลง ย กบทสดธาต เปน พภ เชน อา – รภ - ย เปน อารภพ

ธาตทม ห เปนทสด นยมแปลง ย กบทสดธาต เปน ยห เชน อา – รห - ย เปน อารยห ฯ

ในฐานะทธาตม อา เปนทสด คงรปเปน ย ไว เชน อา – ทา – ย เปน อาทาย ฯ

และนยมแปลงกบทสดธาตบางตวแมไมมอปสคน าหนาไดบาง เชน วธ – ย เปน วทธา และ ลภ – ย เปน ลทธา เปนตน ฯ

เปนกตตรป กตตสาธนะ, กตตรป ตสสลสาธนะ, และเปนสมาสรป ตสสลสาธนะ มวเคราะหดงตอไปน

กตต. กตต. ว. ธมม วทตต ธมมวาท (เถโร)

กตต. ตสสล. ว. ธมม วทต สเลนาต ธมมวาท (เถโร)

สมาสรป. ตสสล ว. ธมม วตต สลมสสาตธมมวาท (เถโร) ฯ

พระศรวสทธวงศ วดเบญจมบพตร เรยบเรยง.

องคการศกษา ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๓ มนำคม ๒๕๐๕

---------------------------

๑. ฐานกรณ คออะไร ? พยญชนะไหนบางทเกดทคอ ? ห พยญชนะ ในค าวา ปญโห เกดในฐานไหน เพราะเหตไร ?

๑. ฐาน คอทตงทเกดของอกขระ ฯ กรณ คอทท าอกขระ ฯ

ก ข ค ฆ ง ห เกดในคอ ฯ

ห พยญชนะ ในค าวา “ปญโห” นน เกดแตอก เพราะ ห พยญชนะทประกอบเกดในคอตามฐานเดมของตน

๒. ในสนธ ๓ อยาง ตางกมอาเทสสนธกรโยปกรณดวยกน มขอสงเกต ใหเหนวาตางกนอยางไร ? ค าตอไปนเมอสนธแลว ไดรปเปนอยางไร นตถ – เอต , ปฏ – อาคจฉต, สเมต – อายสมา, ต – เอว ฯ

๒. มขอสงเกตใหเหนวาตางกนดงน

อาเทสในสระสนธ หมายถงการแปลง สระเปนพยญชนะ เชน ตยสส (เต + อสส)

ในพยญชนะสนธ หมายถงการแปลง สระเปนพยญชนะ เชน อจเจว (อต + เอว แปลง ตย ซงเปนอาเทสสระสนธกอนแลวเปน จจ)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘

ในนคคหตสนธ หมายถงการแปลง นคคหตเปนพยญชนะ เชน ธมมญจเร (ธมม + จเร) ฯ

ค าตอไปนเมอเขาสนธแลวไดรปดงตอไปน

นตถ – เอต เปน นตเถต

ปฏ – อาคจฉต เปน ปจจาคจฉต

สเมต – อายสมา เปน สเมตายสมา

ต – เอว เปน ตญเญว, ตเทว, และ ตเมว ฯ

๓. จงประกอบสงขยาแทนตวเลขทแสดงไว ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ๓ อปปลาน อทเก ชาตาน ฯ

ข. ๑๙ นารโย นหานาย นท คตา ฯ

ค. ๒๓ กมาราน อาจรโย คาม ปวฏโฐ ฯ

ฆ. ๓๓ ชนาน ลาโภ อปปนโน ฯ

ง. ตสส ขนาสวาน ๑๐๐,๐๐๐ ปรวาโร ฯ

๓. ประกอบสงขยาไดดงน

ก. ตณ อปปลาน อทเก ชาตาน ฯ

ข. เอกนวสต นารโย นหานาย นท คตา ฯ

ค. เตวสตยำ กมาราน อาจรโย คาม ปวฏโฐ ฯ

ฆ. เตตตสำย ชนาน ลาโภ อปปนโน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙

ง. ตสส ขนาสวาน สตสหสส ปรวาโร ฯ

๔. สมาส ตางจาก สนธ อยางไร ฯ ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควา) อมาตา-ปตส วฑโฒ (กกกโฏ) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาด ฯ

๔. สมาสตางจากสนธอยางน คอ สมาส ไดแก การยอนามศพท ตงแต ๒ ศพท ขนไปเขาเปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน เสฏฐปตโต, เทวานมนโท เปนตน สวนสนธนน ไดแก การตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนท และค าพดใหสละสลวยดขน เชน วตตมป เจต เปนตน ฯ

ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควำ) เปนตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส มอวธารณ-บพพบท กมมธารยสมาส และ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะห ตามล าดบดงน

อว. กมม. ว. ธมโม เอว จกก ธมมจกก

ว. บพพ. กมม. ว. ปวร ธมมจกก ปวรธมมจกก

ตต. ตล. พหห. ว. ปวตตต ปวรธมมจกก ก เยน โส ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควา)

อมำตำปตส วฑโฒ (กกกโฏ) เปนฉฏฐตปปรส มชเฌโลปสมาส มอสมาหารทวนทว และ อภยตปปรสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบ ดงตอไปน

อสมหาร ทวนทว. ว. มาตา จ ปตา จ มาตาปตโร

อภย. ตป. ว. น มาตาปตโร อมาตาปตโร

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐

ฉฏฐ. ตป. มชเฌโลป ว. อมาตาปตน สนตเก ส วฑโฒ อมาตาปตส วฑโฒ (กกกโฏ) ฯ

๕. ในตทสสตถตทธต มปจจยกตว อะไรบาง ใชแทนศพทอะไร ? นยมประกอบในศพทตางกนอยางไร ? สทโธ ลงปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาดวย

๕. ในตทสสตถตทธต มปจจย ๙ ตว คอ ว ส ส อก อ ร วนต มนต ณ, ใชลงแทน “อตถ” ศพท นยมประกอบในศพทตางกนดงน

ว นยมลงลประกอบกบศพททเปน อา การนต อตถลงค เชน เมธาว, มายาว ฯ

ส นยมลงประกอบกบศพทมโนคณะบางศพท เชน ตปส, ยสส ฯ

วนต นยมลงประกอบกบศพททเปน อ อา การรนต เชน สลวา, ปญญวา ฯ

มนต นยมลงประกอบกบศพททเปน อ อ การนต เชน สตมา, จกขมา ฯ

สวนปจจยนอกนไมนยมแนนอนสดแตจะเหมาะ ฯ

สทโธ ลง ณ ปจจย มวเคราะหดงน สทธา อสส อตถต สทโธ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑

๖. จงประกอบธาตในวงเวบเปนกรยาอาขยาต (ปจจบนกาล) ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. มหาปฐว เทวธา (ภท) ฯ

ข. (ทา) ปน เต คหปต กเล ทาน ฯ

ค. กนเต (ลภ) ฯ

ฆ. สลวา ทกขา (มจ) ฯ

ง. สามเณเรน อย สาฏโก (คห) ฯ

๖. ประกอบดงน

ก. มหาปฐว เทวธา ภชชต ฯ

ข. ทยต (ทยยต) ปน เต คหปต กเล ทาน ฯ

ค. กนเต (ลพภต) ฯ

ฆ. สลวา ทกขา (มจจต) ฯ

ง. สามเณเรน อย สาฏโก (คยหต) ฯ

๗. กรยากตก มเครองประกอบตางจากกรยาอาขยาตอยางไร ฯ อนต มาน ปจจย บอกกาลอะไร และเมอกรยาของนามทเปนอตถลงคตองท าอยางไร ฯ นพพานคามน (ปฏปทา) ลง ปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. กรยากตกประกอบดวยวภตต กาล วจนะ ธาต วาจก ปจจย เหมอน อาขยาต ตางแตไมม บท และ บรษ เทานน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒

อนต มาน ปจจย บอกปจจบนกาล เมอเปนกรยาของนามทเปนอตถลงค อนต ตองลง อ ปจจย เครองหมายอตถลงค เชน คจฉมานา แลวแจกแบบ “กญญา” ฯ

นพพานคามน (ปฏปทา ) ลง ณ ปจจย ตงวเคราะหดงน

นพพาน คจฉาเปต สเลนาต นพพานคามน (ปฏปทา) ฯ

พระกตตวงศเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

องคการศกษา ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๒๐ กมภำพนธ ๒๕๐๖

---------------------------

๑. ชวหามชฌ เปนกรณของอกขระอะไร อกขระเหลาน เกดในฐานไหน เรยกวาอะไร ฯ

๑. เปนกรณของอกขระ ๘ ตว คอ อ อ จ ฉ ช ฌ ญ ย อกขระเหลาน เกดทเพดาน เรยกวา ตาลชา ฯ

๒. สนธกรโยปกรณ คออะไร สนธกรโยปกรณอะไรบาง ใชไดครบทกสนธ ฯ ปณฑปลาโสวทานส ตดบทอยางไร เปนสนธอะไรบาง ฯ

๒. คอ วธเปนอปการแกการท าสนธ สนธกรโยปกรณ ๔ อยาง คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกต ๑ ใชไดครบทกสนธ ฯ

ตดบทเปน ปณฑปลาโส-อว-อทาน-อส

ระหวาง ปณฑปลาโส + อว ตอกน ลบ อ สระเบองหนา สนธเขาเปน ปณฑปลาโสว เปนปรโลปสระสนธ

ระหวาง ปณฑปลาโสว + อทาน ตอกน ลบ อ สระเบองหนา สนธเขาเปน ปณฑปลาโสวทาน เปนปรโลปสระสนธ

ระหวาง ปณฑปลาโสวทาน + อส ตอกน ลบ อ สระเบองปลาย สนธเขาเปน ปณฑปลาโสวทานส เปนปรโลปสระสนธ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔

๓. วเสสนสพพนาม แบงออกเปนกอยาง ๆ ไหนมศพทอะไรบาง ฯ อม กบ อท เหมอนกนหรอตางกนอยางไร ฯ

๓. แบงออกเปน ๒ อยาง คอ

(๑) อนยมวเสสนสพพนาม มศพท ๑๓ ศพท ไดแก ย อญญ อญญตร ปร อปร กตร เอก เอกจจ สพพ ก อภย

(๒) นยมวเสสนสพพนาม มค าศพท ไดแก ต เอต อม อม ฯ

ทเหมอนกน คอ ศพทเดมมาจาก อม ศพท และเปนทตยาวภตตเหมอนกน ทตางกน คอ อม เปน ไดครบ ๓ ลงค สวน อท เปนเฉพาะนปงสกลงคอยางเดยว และเปนไดทงปฐมาวภตต และทตยาวภตต ฯ

๔. นบพพบท กมมธารยสมาส กบ นบพพบท พหพพหสมาส ตางกนอยางไร จงตอบพรอมยกอทาหรณ ฯ อปรมาณสลกขนธโคปน , ปญจทสสลกมมการโก (ปคคโล) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาดตามล าดบ ฯ

๔. ตางกนอยางน คอ นบพพบท กมมธารยสมาส ใชปฏเสธนาม ซง แปลวา สงนไมใชสงนน อ. อนสโส สตวนไมใชมา

สวน นบพพบท พหพพหสมาส ใชปฏเสธคณและกรยา ซงแปลวา ม....หามได หรอ ไมม อ. อปตตโก บคคลมบตร หามได หรอ บคคลไมมบตร ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕

อปรมำณสลกขนธโคปน เปนฉฏฐตปปรสสมาส มนบพพบท พหพพหสมาส วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และฉฏฐตปปรสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

นบพพ. พหพ. ว. นตถ ตสส ปรมาณนต อปรมาณ (สล )

ว. บพ. ว. อปรมาณ สล อปรมาณสล

ฉ. ตป. ว. อปรมาณสลาน ขนโธ อปรมาณสลกขนโธ

ฉ. ตป. ว. อปรมาณสลกขนธสส โคปน อปรมาณสลกขนธโคปน ฯ

ปญจทสสลกมมกำรโก (ปคคโล) เปนฉฏฐตปปรสสมาส มอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และ อสมาหารทคสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

อวธารณ. กม. ว. สล เอว กมม สลกมม

ว. บพ. กม. ว. ทฏฐ สลกมม ทสสลกมม

อสมาหารทค ว. ปญจ ทสสลกมมาน ปญจทสสลกมมาน

ฉ. ตป. ว. ปญจทสสลกมมาน การโก ปญจทสสล-กมมการโก (ปคคโล) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖

๕. ตทธตนน วาโดยยอ ทานแบงเปนกอยาง มหลกเกณฑการแบงอยางไร นาคโร กบ นาครโก ลงปจจยในตทธตอะไร วเคราะหมาด ฯ

๕. วาโดยยอ ทานแบงเปน ๓ อยาง มหลกเกณฑการแบงดงน คอ ตทธต ทใชปจจยแทนศพทไดโดยทวไป ทงทเปนนามนาม คณนาม และกรยา เรยกวา สามญญตทธต ๑ ตทธตทใชปจจยแทนเฉพาะ ภาว ศพท อยางเดยว เรยกวา ภาวตทธต ๑ ตทธตทใชปจจยสพพนาม ส าเรจรปเปนอพยยศพท แจกตามวภตตทง ๗ ไมได เรยกวา อพยยตทธต ๑ ฯ

นำคโร ลง ณ ปจจย ใน ราคาทตทธต

ว. นคเร วสตต นาคโร (ชโน)

นคเร วา ชาโต นาคโร (ชโน) ฯ

นำครโก ลง ณก ปจจย ใน ตรตยาทตทธต

ว. นคเร วสตต นาครโก (ชโน)

นคเร วา ชาโต นาคโร (ชโน) ฯ

๖. วภตตนาม กบวภตตอาขยาต เหมอนหรอตางกนอยางไร ฯ จงแจก ญา ธาต ในกตตวาจก วภต ตหมวดกาลาตปตต เฉพาะปรสสบท มาด ฯ

๖. ทเหมอนกน คอ วภตตทงสองนน จดวจนะไว ๒ อยางเหมอนกน ทตางกน คอ วภตตนาม จ าแนกไว ๗ หมวด ท าหนาทแจกนามศพท เพอเปนเครองหมายใหทราบถงลงค วจนะ การนต และอายตนบาต สวนวภตตอาขยาต จ าแนกไว ๘ หมวด ท าหนาท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗

แจกมลศพทฝายกรยาออกเปนหมวด ๆ เพอเปนเครองหมาย ใหทราบถง กาล บท วจนะ และบรษ ฯ

แจกอยางน

เอก. พห.

อชานสสา อชานสส ส

อชานสเส อชานสสถ

อชานสส อชานสสามหา ฯ

๗. ค าวา “กตก” มความหมายวาอยางไร ฯ ภยทสสาร (ภกข) เปนรปและสาธนะอะไร จงวเคราะหมาด ฯ

๗. มความหมายตามพยญชนะวา “ ศพททเรยรายดวยปจจยกตก ” มความหมายตามอรรถวา “ ศพททประกอบดวยปจจยหมหนงซงเปนเครองก าหนดหมายเนอความของนามศพทและกรยาศพททตางกน ” ฯ

เปนกตตรป กตตสาธนะกไ ด กตตรป ตสสลสาธนะก ไ ด สมาสรป ตสสลสาธนะกได มวเคราะหดงน

กตต. กตต. ว. ภย ปสสตต ภยทสสาร (ภกข)

กตต. ตสสล. ว. ภย ปสสต สเลนาต ภยทสสาร (ภกข)

สมาสรป. ตสสล ว. ภย ปสสต สลมสสาต ภยทสสาร (ภกข) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๐ กมภำพนธ ๒๕๐๗

---------------------------

๑. อกขระ พยญชนะ สระ แปลวาอะไร หมายถงอะไร พยญชนะอะไรบาง มเสยงดงกองกวาพยญชนะอนทงหมด ทานจดเขาไวในหมไหน ฯ

๑. อกขระ แปลวา ไมรจกสนอยาง ๑ ไมเปนของแขงอยาง ๑ หมายถง เสยงอยาง ๑ ตวหนงสออยาง ๑ ฯ

พยญชนะ แปลวา ท าเนอความใหปรากฏ หมายถง ๓๓ ตว มตว ก เปนตน ม อ เปนทสด ฯ

สระ แปลวา ออกเสยงไดตามล าพง ตนเอง และท าพยญชนะใหออกเสยงได หมายถงอกขระเบองตน ๘ ตว ม อ เปนตน ม โอ เปนทสด ฯ

ไดแกพยญชนะท ๔ ในวรรคทง ๕ คอ ฆ ฌ ฒ ธ ภ ทานจดเขาไวในหมธนตโฆสะ ฯ

๒. อาคโม เปนสนธกร โยปกรณในอะไรบางและในสนธนน ๆ ม หลกเกณฑการลงอาคมอยางไร จงตอบพรอมยกตวอยาง ฯ ตปนต-มาทจจมวนตลกเขต ตดบทอยางไร ฯ เปนสนธอะไรบาง ฯ

๒. เปนสนธกรโยปกรณไดครบทง ๓ สนธ คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙

ในสระสนธ มหลกเกณฑการลงอาคมอยางน ถาสระ โอ อยหนา พยญชนะอยหลง ลบ โอ เสยแลวลง อ อาคมไดบาง เชน โส-สลวา เปนตน, ถาพยญชนะอยหลง ลบ โอ อาคมไดบาง เชน ปร–สหสส เปน ปโรสหสส เปนตน ฯ

ในพยญชนะสนธ มหลกเกณฑการลงอาคมไวอยางน ถามสระอยเบองหลง ลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ไดบาง เชน

ย อาคม ยถา – อท เปน ยถายท ,

ว อาคม อ – ทกขต เปน วทกขต,

ม อาคม คร – เอสสต เปน ครเมสสต,

ท อาคม อตต – อตโถ เปน อตตทตโถ,

น อาคม อโต – อายต เปน อโตนายต,

ต อาคม ตสมา – อห เปน ตสมาตห,

ร อาคม สพภ – เอว เปน สพภเรว,

ฬ อาคม ฉ – อายตน เปน ฉฬายตน ฯ

ในนคคหตสนธ มหลกเกณฑในการลงอาคมไวอยางน เมอมสระกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหตอาคมไดบาง เชน จกข – อทปาท เปน จกขอทปาท, อว – สโร เปน อว สโร เปนตน ฯ

ตดบทเปน ตปนต – อาทจจ – อว – อนตลกเข – อต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐

ระหวาง ตปนต + อาทจจ + อว ตอกน มสระเบองหลง แปลงนคคหตทงสองเปน ม แลวสนธเปน ตปนตมาทจจมว เปนอาเทสนคคหตสนธ

ระหวาง ตปนตมาทจจมว + อนตลกเข ตอกน ลบสระ อ ทสดศพทหนาแลวสนธเปน ตปนตมาทจจมวนตลกเข เปนปพพโลปสระสนธ

ระหวาง ตปนตมาทจจมวนตลกเข + อต ตอกน ลบ อ สระเบองปลายเสยแลวสนธเขาเปน ตปนตมาทจจมวนตลกเขต เปน ปรโลปสระสนธ ฯ

๓. สงขยา คออะไร ทานจดเปนนาม ลงค และวจนะ ไวอยางไร ฯ ภาษาไทยวา “บดนลวงแลว ๒๕๐๗ ป” ประกอบเปนภาษาบาลวาอยางไร ฯ

๓. คอ ศพททเปนเครองหมายก าหนดนบนามนาม ฯ

ปกตสงขยาทานจดเปนนามไว อยางน

ตงแต เอก ถง จต เปน สพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐารส เปน คณนาม

ตงแต อฏฐนวต ขนไป เปน นามนาม

ทานจดเปนลงคไว อยางน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปน ไตรลงค

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน อตถลงค

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปน นปสกลงค

ตงแต โกฏ ขนไป เปน อตถลงค

ทานจดเปนวจนะไว อยางน

ตงแต เอก ขนไป เปน เอกวจนะ

ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปน พหวจนะ

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน เอกวจนะ

ตงแต เอกนสต ขนไป เปน ทวววจนะ

สวนปรณสงขยา ทานจดเปนคณนามอยางเดยว เปนไตรลงค และเปนเอกวจนะอยางเดยว ฯ

ภาษาบาลวา “สตตส วจฉรตตรปญจสตาธกาน เทว ส วจฉรสหส-สาน อตกกนตาน ” ฯ

๔. ศพทสมาส ไดแก ศพทพวกไหน ทานจดเปนนามไวอยางไร ฯ จตราส-ตโยชนสหสสคมภโร (นลมหาสมทโท ) นพพเสวน ( จตต ) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหตามล าดบ ฯ

๔. ไดแก ศพทพวกทยอนามศพทตงแต ๒ ศพทขนไปใหเขาเปนบทเดยวกน โดยมลงค วจนะ และวภตตเดยวกน ฯ

ทานจดเปนนามไวอยางน

ทวนทวสมาส และ ทคสมาส จดเปน นามลวน

พหพพหสมาส จดเปน คณลวน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒

กมมธารยสมาส ตปปรสมาส และ อพยยภาวสมาส จดเปนไดทงนามและคณ ฯ

จตรำสตโยชนสหสสคมภโร (นลมหำสมทโท) เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มฉฏฐตปปรสมาส และอสมาสหารทคสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตป. ว. โยชนาน สหสส โยชนสหสส

อสมหารทค. ว. จตราสต โยชนสหสสาน จตราสต โยชนสหสสาน

ฉ. ตล ว. จตราสตโยชนสหสสาน คมภราน

ยสส จตราสตโยชนสหสสคมภโร (นลมหาสมทโท) ฯ

นพพเสวน (จตต ) เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเสสนปพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ว. ปพ. กม. ว. วปรตา เสวนา วเสวนา

ฉ. ตล. ว. นคคตา วเสวนา ยสส ต นพพเสวน (จตต ) ฯ

๕. ตทสสตถตทธต มปจจยกตว ๆ ไหนนยมลงกบศพทตางกนอยางไร จงยกอทาหรณมาประกอบดวย ฯ นาครตา เวสารชช เปนตทธตอะไรบาง จงวเคราะหมาด ฯ

๕. มปจจย ๙ ตว คอ ว ส ส อก อ ร วนต มนต ณ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓

เฉพาะ ว ปจจย นยมลงกบศพททเปน อา การนตในอตถลงค เชน เมธาว มายาว เปนตน

ส ปจจย นยมลงกบศพททเปนมโนคณะ เชน ตปส เตชส เปนตน

มนต ปจจย นยมลงกบศพท เปน อ อ การนต เชน สตมา จกขมา เปนตน

สวนปจจยอก ๕ ตว คอ ส อก อ ร ณ ไมนยม ใชลงกบศพทไดทวไป ฯ

นำครตำ เปนสมหตทธต หรอ ภาวตทธต และมราคาทตทธต เปนภายใน วเคราะหดงน

ราคาทตทธต ว. นคเร วสนตต นาครา (ชนา)

สมหตทธต ว. นาคราน สมโห นาครตา หรอเปน

ภาวตทธต ว. นาครสส ภาโว นาครตา ฯ

เวสำรชช เปน ภาวตทธต มวเคราะห ดงน

ภาวตทธต ว. วสารทสส ภาโว เวสารชช ฯ

๖. เอยย สตตมวภตต เปลยนรปเปนอะไรบาง จงตอบพรอมดวยอทาหรณ ฯ ทกเขม กาหส อเนวต ศพทเดมมาจากอะไร ฯ

๖. แปลงเปน อา ไดบาง เชน กยรา, แปลงเปน อยา ไดบาง เชน สยา, แปลงกบ อส ธาต เปน อสส หรอลบ ยย เหลอไวแต เอ เชน กเร เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔

ทกเขม มาจาก ทส ธาต ในความเหน อ ปจจย เอยยาม สตตมวภตต แปลง ทส ธาต เปน ทกข แปลง เอยยาม เปน เอม ส าเรจรปเปน ทกเขม ฯ

กาหส มาจาก กร ธาต ในความท า อ ปจจย สสส ภวสสนตวภตต แปลง กร ธาต เปน กาห ลบ สส แหง สสส วภตต เหลอไวแต ส ส าเรจรปเปน กาหส ฯ

อเนวต มาจาก อน บทหนา อ ธาต ในความไป อ ปจจย ต วตตมานาวภตต เอา อ เปน โอ แลวแปลง โอ เปน อว กบ เอา อ ท อ ธาต เปน เอ ส าเรจรปเปน อเนวต ฯ

๗. กตก แบงปจจยออกเปนกฝาย ๆ ละเทาไร ปจจยตวไหนบางใชเปนกรยาคมพากยได ฯ ในการก าหนดรปของสาธนะนน ตองอาศยอะไรเปนหลก จงอธบาย ฯ อนตโก (มจจ) ลงปจจย อะไร จงวเคราะหมาด ฯ

๗. แบงเปน ๒ ฝาย คอ ฝายนามกกต ๑๔ ตว ฝายกรยากตก ๑๐ ตว ฯ

ปจจยทใชเปนกรยาคมพากยไดม ๔ ตว คอ ณย ในนามกกต และ อนย ตพพ ต ในกรยากตก ฯ

ตองอาศยรปวเคราะหเปนหลง กลาวคอ

รปวเคราะหใด เปนกตตวาจก หรอ เปนเหตกตตวาจก สาธนะนนเปนกตตรป

รปวเคราะหใด เปนกมมวาจก หรอ เปนเหตกมมวาจก สาธนะนนเปนกมมรป

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕

รปวเคราะหใด เปนภาววาจก สาธนะนนเปนภาวรป ฯ

อนตโก (มจจ) ลง กว ปจจย ว. อนต กโรตต อนตโก (มจจ) ฯ

พระศรวสทธวงศ วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๘ กมภำพนธ ๒๕๐๘

---------------------------

๑. อกขระในบาลภาษามเทาไร พวกไหนไดชอวานสสย และพวกไหนไดชอวานสสต เหตไรจงไดชออยางนน ฯ ย ร ว ส ห ฬ ใชเปนตวสะกดไดหรอไม ถาได ใชในทเชนไร ฯ

๑. อกขระในภาษาบาลม ๔๑ ตว สระ ๘ ตว ขางตนไดชอวา “นสสย” เพราะเปนทอาศยของพยญชนะออกเสยงได ฯ

พยญชนะ ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหต เปนทสด ชอวา “นสสต” เพราะตองอาศยสระ ๘ ตว จงจะออกเสยงได ฯ

ร กบ ห ใชเปนตวสะกด ไมไดเลย สวน ย ล ว ส ฬ ใชเปนตวสะกดได คอ ใชซอนหนาตวเอง และซอนหนาพยญชนะอนไดบาง เชน เสยโย, ปคคยห, สลล , กลยาณ , ชวหา, สสโส, รฬโห เปนตน ฯ

๒. สนธคออะไร มเทาไร อะไรบาง ฯ พทธานสาสนนต ตดบทอยางไร เปนสนธอะไรบาง ฯ

๒. สนธ คอ การตอศพทและอกขระใหเนองดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลงเปน อปการะในการแตงฉนท และท าค าพดใหสละสลวย ม ๓ คอ สระสนธ ๑ พยญชนะสนธ ๑ นคคหตสนธ ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๗

ระหวาง พทธาน –สาสน ตอกน เมอพยญชนะอยหลง ลบนคคหตซงอยหนาไดแลวสนธเขาเปน พทธานสาสน เปนโลปนคคหตสนธ

ระหวาง พทธานสาสน -อต ตอกน เมอนคคหตอยหนา ลบสระเบองปลายได สนธเปน พทธานสาสนนต เปนโลปสระสนธ และเมอพยญชนะอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตนน เปนพยญชนะทสดวรรค ในทน ต อยหลงจงแปลงนคคหตเปน น ไดรปเปน พทธานสาสนนต เปนอาเทสนคคหตสนธ ฯ

๓. นามศพททานจดเปนลงคไวอยางไร อะไรบาง ทจดเชนนน อาศยอะไรเปนหลก จงบอกวธเปลยนศพท ปงลงค เปน อตถลงค มาสก ๒ วธ ฯ

๓. นามศพททานจดเปนลงคไว ๓ คอ ปงลงค ๑ อตถลงค ๑ นปงสกลงค ๑ โดยอาศยจดตามสมมตของภาษบาง ตามก าเนดบาง ทจดตามสมมตนน คอ ก าเนดสตร สมมตใหเปน ปงลงค เชน ทาโร และของไมมวญญาณ สมมตใหเปนนปงสกลงค และ อตถลงค เชน ปเทโส ภม เปนตน ทจดตามก าเนดนน เชน ปรโส เปนปงลงค อตถ เปน อตถลงค เปนตน ฯ

วธเปลยนศพทปงลงคใหเปนอตถลงคนน คอ

(๑) เปลยนทายศพท เปน อา อ อน เชน

ปงลงค อตถลงค

ขตตโย ขตตยา

มนสโส มนสส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๘

(๒) เปลยนโดยน าศพทอตถลงคมาตอขางทายศพท ปงลงคนน เชน

ปงลงค อตถลงค

พโก พกสกณ

มโค มคเธน ฯ

๔. จงแกค าผดในประโยคตอไปนใหถกตามหลกไวยากรณ

๔.๑ เอกสฏฐน อตถน อนตรามคเค คจฉนตาน เทโว วสส ฯ

๔.๒ เถโร ปนปปน ปจฉยนโต ตณห อโหส ฯ

๔.๓ ภกขน สหสสาน ธมมสภาย สนนปตส ฯ

๔.๔ เตส คจฉนเตส สญชยสส ปรสา ภนท ฯ

๔.๕ สลวา กมารกา อตตโน นาถ สพภต ฯ

๔. แกค าผดใหถกตองอยางน

๔.๑ เอกสฏฐยำ อตถน อนตรามคเค คจฉนตน เทโว วสส ฯ

๔.๒ เถโร ปนปปน ปจฉยมำโน ตณห อโหส ฯ

๔.๓ ภกขน สหสส ธมมสภาย สนนปต ฯ

๔.๔ เตส คจฉนเตส สญชยสส ปรสา ภชช ฯ

๔.๕ สลวต กมารกา อตตโน นาถ ลภต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๙

๕. ปจจยนามกตกแบงออกเปนกพวก และใชตางกนอยางไร ศพทตอไปนลงปจจยอะไร และมวเคราะหอยางไร กลปโก (ภกข) อาจรยปชโก (เถโร) ภกขาจาโร (กาโล) ฯ

๕. ปจจยนามกตกแบงออกเปน ๓ พวก และใชตางกนอยางน คอ

(๑) กตปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกตตรปอยางเดยว

(๒) กจจปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกมมรปและภาวรป

(๓) กตกจจปจจย ส าหรบประกอบกบศพทแมทง ๓ นน ฯ

ศพทตอไปนลงปจจย และมวเคราะหดงน

กลปโก กว. ว. กล อปคจฉตต กลปโก2 (ภกข)

อำจรยปชโก ณว. ว. อาจรย ปเชตต อาจรยปชโก (เถโร)

ภกขำจำโร ณ. ว. ภกขาย จรต เอตถาต ภกขาจาโร (กาโล) ฯ

๖. สมาสคออะไร ฯ สมปนนสาโข (วนปปต) อจฉราสหสสปรวาโร (เทวปตโต) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. สมาส คอ การยอศพทตงแต ๒ ศพทเขาเปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน เสฏฐปตโต เทวานมนโท เปนตน ฯ

สมปนนสาโข เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเคราะห ดงน

๒. กลปโก – กลปโค แปลง ค เปน ก โดยอาเทสพยญชนะสนธ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๐

ฉฏฐ. ตล. ว. สมปนน สาขา ยสส โส สมปนน- สาโข (วนปปต)

อจฉราสหสสปรวาโร เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มฉฏฐตปปรสมาส เปนภายใน มวเคราะห ดงน

ฉฏฐ. ตป. ว. อจฉราน สหสส อจฉราสหสส

ฉฏฐ. ตล.พหพ. ว. อจฉราสหสส ปรวาโร ยสส โส อจฉราสหสสปรวาโร (เทวปตโต) ฯ

๗. ตทธตโดยยอมเทาไร อะไรบาง เพราะเหตไรจงจดอยางนน ฯ ณ ณก อย ตา อ ปจจย มในตทธตไหนบาง ฯ สหายตา เปนตทธตไหน จงชแจงพรอมตงวเคราะหมาดวย ฯ

๗. ตทธตโดยยอม ๓ คอ สามญญตทธต, ภาวตทธต และอพยยตทธต

ทจดเชนนน เพราะจดตามลกษณะลกษณะของตทธต กลาวคอ สามญญตทธต เปนตทธตสามญ ใชปจจยลงแทนศพทไดทวไป, ภาวตทธต ใชปจจยลงแทนเฉพาะ “ภาว” ศพท, อพยยตทธต ใชปจจยลงแทนศพทแลวส าเรจรปเปนอพยยศพท แจกวภตตไมได ฯ

ณ ปจจย มใน ๕ ตทธต คอ โคตตตทธต ๑ ราคาทตทธต ๑ สมหตทธต ๑ ตทสสตถตทธต ๑ ภาวตทธต ๑

ณก ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ โคตตตทธต ๑ ตรตยาทตทธต ๑

อย ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ ชาตาทตทธต ๑ เสฏฐตทธต ๑

ตา ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ สมหตทธต ๑ ภาวตทธต ๑

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๑

อ ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ ตทสสตถตทธต ๑ ปรณตทธต ๑ ฯ

สหายตา เปนได ๒ ตทธต คอ สมหตทธต และภาวตทธต มวเคราะหดงน

สมหตทธต ว. สหายาน สมโห สหายตา

ภาวตทธต ว. สหายสส ภาโว สหายตา ฯ

พระกตตวงศเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๗ กมภำพนธ ๒๕๐๙

---------------------------

๑. พยญชนะในบาลมเทาไร อะไรบาง ตางจากสระอยางไร พยญชนะไหนประกอบกบสระไดทวไป และพยญชนะไหนประกอบไดไมทวไป ฯ

๑. พยญชนะในบาลม ๓๓ ตว คอ ก ข ค ฆ ง จ ฉ ช ฌ ญ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ต ถ ท ธ น ป ผ พ ภ ม ย ร ล ว ส ห ฬ

ตางจากสระคอ ออกเสยงไมดตามล าพงตนเองเหมอนสระ ตองอาศยสระ พยญชนะจงออกเสยงได, เวนนคคหตเสย พยญชนะอนทเหลอประกอบกบสระไดทวไป, นคคหตประกอบไดเฉพาะสระทเปนรสสเทานน คอตองไปตามหลงสระ อ อ อ เสมอ เชน อห อกาส เสต เปนตน ฯ

๒. สนธคออะไร ในทเชนไรแปลงนคคหตเปน ญ ได, รชช –อทาส, ฉ– อายตน , ปพพชสสาม–เอว–อห เมอสนธกนแลวไดรปเปนอยางไร ฯ

๒. สนธ คอ การตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการในการแตงฉนทอนจ ากด คร ลห และท าค าพดใหสละสลวย เชน จตตาโร – อเม สนธเปน จตตาโรเม เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๓

แปลงนคคหตเปน ญ ได ในทตอไปน

(๑) พยญชนะ จ วนรรค อยหลง เชน ธมม –จเร เปน ธมมญจเร

(๒) เอ และ ห อยหลง เชน ต – เอว เปน ตญเญว, เอว – ห เปน เอวญห

(๓) ย อยหลง แปลงนคคหต กบ ย เปน ญญ เชน ส – โยโค เปน สญโญโค ฯ

เมอสนธกนแลว ไดรปเปนดงน

รชช – อทาส เปน รชชมทาส,

ฉ – อายตน เปน ฉฬายตน ,

ปพพชสสาม – เอว – อห เปน ปพพชสสามวาห ฯ

๓. สรรพพนามคออะไร แบงเปนเทาไร อะไรบาง จงตอบค าทขดเสนใตในประโยคตอไปนวา เปนสรรพนามชนดไหน อย อาจรโย ม นจจเมว โอวทต อนสาสต โส ห มยห วฑฒ อาสสต ฯ

๓. สรรพนาม คอ ค าแทนชอนามนามทออกชอมาแลวขางตน เพอมใหเปนการซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห เหมอนในภาษของเราวา ทาน, เธอ, เขา, มน เปนตน ฯ

แบงเปน ๒ อยาง คอ ปรสสรรพนาม ๑ วเสสนสรรพนาม ๑ ฯ

อย จดเปน วเสสนสรรพนาม

โส จดเปน ปรสสรรพนาม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๔

มยห จดเปน ปรสสรรพนาม ฯ

๔. จงแกค าผดในประโยคตอไปนใหถกตองตามหลกไวยากรณ ถาเหนวาถกใหคงไวตามเดม

ก. อถสส คหตสาขาป อกกนตสาขาป ภชช ฯ

ข. สรรโต เสทา มญจส ฯ

ค. อมมตาตา มยา ภกขสหสสาน นมนตตาน ฯ

ฆ. มย วสตน ภกขน ภกข ทสสาม ฯ

ง. ยวา อนตรามคเค คจฉนโต เอก อตถ ตตถ โจเรห ปหรยนต อททส ฯ

๔. แกค าผดใหถกดงน

ก. อถสส คหตสาขาป อกกนตสาขาป ภชช ฯ

ข. สรรโต เสทา มจจส ฯ

ค. อมมตาตา มยา ภกขสหสส นมนตต ฯ

ฆ. มย วสตยำ ภกขน ภกข ทสสาม ฯ

(หรอแก มย เปน อห กได)

ง. ยวา อนตรามคเค คจฉนโต เอก อตถ ตตถ โจเรห ปหรยมำน อททส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๕

๕. นามกตก กบ กรยากตก ตางกนอยางไร ปราค (ชโน) อนปายน (ฉายา) อาราโม (ธมโม) ลงปจจยอะไร มวเคราะหอยางไร ฯ

๕. นามกตก เปนนามนาม และคณนาม จดเปนสาธนะ มปจจยเปนเครองหมายสาธนะนน ๆ เชน ทาน ทายโก เปนตน

สวนกรยากตก เปนกรยา ประกอบดวยวภตต วจนะ กาล ธาต วาจก และปจจยเหมอนอาขยาต ตางแตไมมบทและบรษ เทานน เชน คจฉนโต คโต กาตพพ เปนตน ฯ

ปราค ร ปจจย ว. ปาร คจฉต สเลนาต ปราค (ชโน)

อนปายน ณ ปจจย ว. อนปยต สเลนาต อนปายน (ฉายา)

อาราโม ณ ปจจย ว. อาคนตวา รมนต เอตถาต อาราโม (ธมโม) ฯ

๖. สมาสวาโดยชอมเทาไร อะไรบาง สข วาโส (ธโณ) ธมมาราโม (ภกข) กปปสตสหสสปรตปารม (อานนทตเถโร) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. มาสวา โดยชอ ม ๖ อยาง คอ กมมธารโย, ทค, ตปปรโส, ทวนทโว, อพยยภาโว พหพพห ฯ

สข วำโส เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. สโข ส วาโส เยน โส สข วาโส (ธโณ)

ธมมำรำโม เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๖

ว. ธมโม ธาราโม ยสส โส ธมมาราโม (ภกข)

กปปสตสหสสปรตปำรม เปน ตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส และตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตป. ว. กปปาน สตสหสส กปปสตสหสส

ต. ตล. พหพ. ว. ปรตา ปารมโย เยน โส ปรตปารม (อานนทตเถโร)

ท. ตป. ว. กปปสตสหสส ปรตปารม กปปสตสหสสปรตปารม (อานนทตเถโร) ฯ

๗. ศพทเชนไร เรยกวาศพทตทธต ตางจากศพทสมาสอยางไร ฯ ปณฑตชาตโย, ชาลน (ตณหา) ปญจโม เปนตทธตไหน ลงปจจยอะไร มวเคราะหอยางไร ฯ

๗. ศพททประกอบดวยปจจยหมหนงส าหรบใชแทนศพทเพอยอค าพดใหสนลง เชน สยาเม ชาโต คงไวแต สยาม ลบ ชาต ทงเสยแลวลง ณก ปจจยแทนท สยาม ไดรปเปน สยามโก แปลไดความอยางเดยวกนเรยกวา “ตทธต” ฯ

ตางจากสมาส เพราะสมาสมไดลบศพททงแลงใชปจจยแทนศพทอยางตทธต สมาสนน ไดแก การยอศพท ตงแต ๒ ศพทเขาเปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน สยาเม ชาโต เปน สยามชาโต เปนตน เรยกวา “สมาส” ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๗

ปณฑตชำตโย เปน ชาตาทตทธต ลง อย ปจจย

ว. ปณฑตชาตยา ชาโต ปณฑตชาตโย

ชำลน เปน ตทสสตถตทธต ลง อ ปจจย

ว. ชาลมสสา อตถต ชาลน (ตณหา)

ปญจโม เปน ปรณตทธต ลง ม ปจจย

ว. ปญจนน ปรโณ ปญจโม ฯ

พระกตตวงศเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๘ มนำคม ๒๕๑๐

---------------------------

๑. ฐานกรณคอออะไร มเทาไร อะไรบาง ง ญ ณ น ม เกดทฐานไหน เรยกชอวาอยางไร ฯ

๑. ฐาน คอ ทตงทเกดของอกขระ ม ๖ คอ กณโฐ คอ ๑, ตาล เพดาน ๑, มทธา ศรษะ หรอ ปมเหงอก ๑ , ทนโต ฟน ๑, โอฏโฐ รมฝปาก

๑, นาสกา จมก ๑ ฯ

กรณ คอ ทท าอกขระ ม ๔ อยางคอ

ชวหามชฌ ทามกลางลน ๑

ชวโหปคค ถดปลายลนเขามา ๑ ชวหคค

ปลายลน ๑ สกฏฐาน

ฐานของตน ๑ ฯ

ง เกดในคอ เรยกวา กณฐชะ

ญ เกดทเพดาน เรยกวา ตาลชะ

ณ เกดในศรษะหรอปมเหงอก เรยกวา มทธชะ

น เกดทฟน เรยกวา ทนตชะ

ม เกดทรมฝปาก เรยกวา โอฏฐชะ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๕๙

พยญชนะทง ๕ น นอกจากเกดตามฐานของตนดงกลาวแลวยงเกดในจมกอกดวย นบวาพยญชนะทง ๕ นเกดได ๒ ฐาน จงเรยกชอวา “สกฏฐานนาสกฏฐานชา” ฯ

๒. สนธกรโยปกรณ คออะไร ในสระสนธ ไดสนธกรโยปกรณเทาไร อะไรบาง ฯ ตตร – อย , อทาน – เอว – เอโก สนธแลวไดรปเปนอยางไร ฯ

๒. สนธกรโยปกรณ คอ วธเปนอปการะแกการท าสนธ ม ๘ อยาง มการลบเปนตน ฯ

ในสระสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๗ อยาง คอ โลโป ลบ ๑ อาเทโส แปลง ๑ อาคโม ลงตวอกษรใหม ๑ วกาโร ท าใหผดจากของเดม ๑ ปกต ปรกต ๑ ทโฆ ท าใหยาว ๑ รสส ท าใหสน ๑ ฯ

สนธแลวไดรปอยางน ตตร–อย เปน ตตราย , อทาน–เอว–เอโก เปน อทานเวโก ฯ

๓. คณนามตางจากนามนามอยางไร แบงเปนกชน เปนลงคอะไร ฯ จงเตมคณศพท กสล, เมธาว ลงในชองวางตอไปน โดยประกอบวภตตใหถกตองและเหมาะสม (ก)..................อตถ. (ข)...................ธตา ฯ

๓. คณนามตางจากนามนามอยางน คอ นามทเปนชอคน สตว ท สงของ จดเปนนามนาม, สวนนามทแสดงลกษณะของนามนามนนเพอใหรวาดหรอชวเปนตน จดเปนคณนาม เชน ปญญวา ปรโส (บรษผมปญญามาก) ค าวา “ปรโส” จดเปนนามนาม เพราะเปนชอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๐

คน “ปญญวา” จดเปนคณนาม เพราะเปนค าแสดงลกษณะนามนาม

คอ ปรโส นนวา เปนผ “มปญญา” ฯ

คณนามนแบงเปน ๓ ชน คอ ปกต ๑ วเสส ๑ อตวเสส ๑ ฯ

เปนไดทง ๓ ลงค คอ ปงลงค, อตถลงค, นปงสกลงค เมอแสดงลกษณะของนามนามทเปนลงคใด กเปลยนรปไปตามลงคของนามนามนน ๆ ฯ

ประกอบวภตตไดรปอยางน (ก) กสลำ อตถ (ข) เมธำวน ธตา ฯ

๔. กรยาอาขยาตประกอบดวยเครองปรงเทาไร อะไรบาง ฯ จะทราบกาล, บท, วจนะ, และบรษ ไดตองอาศยอะไร ฯ จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปนใหถกตองตามหลกไวยากรณ ถาเหนวาถกแลวใหคงไวตามเดม

(ก) ตโย อตถโย มาตาปตน อาคมน โอโลเกนตา นสทส ฯ

(ข) เอกจจา ชนา สตถ ธมม โสต ลพภนต ฯ

(ค) ตา ยกขณ สามเณร มจจ ฯ

(ฆ) ตว วตเต อาปจฉยนเต ตณห โหส ฯ

(ง) อรหตตปปตโตเยว ทกขา มญจต ฯ

๔. กรยาอาขยาตประกอบดวยเครองปรง ๘ อยาง คอ ธาต ปจจย วาจก วภตต กาล บท วจนะ บรษ ฯ

ตองอาศยวภตต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๑

แกค าทผดใหถกตามหลกไวยากรณอยางนคอ

(ก) ตสโส อตถโย มาตาปตน อาคมน โอโลเกนตโย นสทส ฯ

(ข) เอกจเจ ชนา สตถ ธมม โสต ลภนต ฯ

(ค) สำ ยกขณ สามเณร มญจ ฯ

(ฆ) ตว วตเต อำปจฉยมำเน ตณห โหส ฯ

(ง) อรหตตปปตโตเยว ทกขา มจจต ฯ

๕. ปจจยในนามกตก กบ กรยากตก เหมอนกนและตางกนอยางไร ฯ ชาตชรปคา (นรา) มาตโปสโก (โพธสตโต) กมมกาโร (ชโน) ลงปจจยอะไร มวเคราะหอยางไร ฯ

๕. ทเหมอนกน คอ แบงเปน ๓ พวก ไดแก กตปจจย ๑ กจจปจจย ๑ กตกจจปจจย ๑ และใชประกอบกบธาต ฯ

ทตางกน คอ ปจจยในนามกตก ท าธาตทประกอบนนใหเปนนามนามและคณนาม เปนเครองหมายใหทราบวาศพทนเปนสาธนะนน ๆ และใชในปฐมาและจตตถวภตตนามไดบาง เชน กรณ ทายโก กาต เปนตน ฯ

สวน ปจจยในกรยากตกนน ท าธาตทประกอบใหเปนกรยา, และเปนเครองหมายใหรกาลและวาจกไดบาง เชน คนตวา คจฉนโต นหรยมาโน กรณย เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๒

ชำตชรปคำ กว. ว. ชาตชร อปคจฉนตต ชาตชรปคา (นรา)

มำตโปสโก ณว. ว. มาตร โปเสตต มาตโปสโก (โพธสตโต)

กมมกำโร ณ. ว. กมม กโรตต กมมกาโร (ชโน) ฯ

๖. สมาสวาโดยกจมเทาไร อะไรบาง ฯ มาตาปตโร มโนกมม จดเขาในกจ ประเภทไหน ฯ สทธปพพชชปสมปโท (มหาปาโล) มหาปญโญ (อานนโท ) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง คอ สมาสททานลบวภตตเสยแลวเรยกวา ลตตสมาส ๑ สมาสทมไดลบวภตตเรยกวา อลตตสมาส ๑ ฯ

มาตาปตโร จดเปน อลตตสมาส, มโนกมม จดเปน ลตตสมาส ฯ

สทธปพพชชปสมปโท เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส ม ทวนทวสมาหารสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน

ทวนทว. สมหาร. ว. ปพพชชา จ อปสมปทาจ ปพพชชปสมปท

ต. ตล. พหพ. ว. ลทธ ปพพชชปสมปท เยน โส สทธปพพชชปสมปโท (มหาปาโล)

มหำปญโญ เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเคราะหดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๓

ฉ. ตล. พหพ. ว. มหนต ปญญา ยสส โส มหาปญโญ

(อานนโท) ฯ

๗. ตทธต ตางจาก สมาส อยางไร โดยยอมเทาไร อะไรบาง ฯ ปญโญ, สปญโญ ศพทไหนเปนสมาสหรอตทธตแะไร จงชแจงพรอมทงตงวเคราะหมาดวย ฯ

๗. ตทธตตางจากสมาส อยางนคอ

สมาส คอ การยอศพทตงแต ๒ ศพท เขาเปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน เสฏฐปตโต มาตาปตโร เปนตน ฯ

สวน ตทธตนน ใชปจจยแทนศพททลบทงไป เพอยอค าพดลงใหสน เชน ธมเมนยตโต ลบศพทหลงคอ “นยตโต” แลงลง ณก ปจจยแทนททายศพท หนาคอ “ธมเม” ไดรปเปน “ธมมโก” แปลไดความเชนเดยวกน ฯ

ตทธตโดยยอม ๓ คอ สามญญตทธต ๑ ภาวตทธต ๑ อพยยตทธต ๑ ฯ

ปญโญ เปน ตทสสตถตทธต ลง ณ ปจจย

ว. ปญญา อสส อตถต ปญโญ (ชโน)

สปญโญ เปน สหบพพบท พหพพหสมาส

ว. สห ปญญาย โย วตตตต สปญโญ

(นโร) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๕ กมภำพนธ ๒๕๑๑

---------------------------

๑. บาลไวยากรณแบงเปนกภาค อะไรบาง และในภาคนน ๆ วาดวยเรองอะไร ฯ

๑. บาลไวยากรณ แบงเปน ๔ ภาค คอ อกขรวธ ๑ วจวภาค ๑ วากยสมพนธ ๑ ฉนทลกษณะ 1

(๑) อกขรวธ วาดวยอกษร จดเปน ๒ คอ สมญญาภธาน แสดงชออกษรทเปนสระและพยญชนะ พรอมทงฐานกรณ ๑ สนธ ตออกษรทอยในค าอนใหเนองเปนอนเดยวกน ๑

(๒) วจวภาค แบงค าพดออกเปน ๖ สวน คอ นาม ๑ อพยยศพท ๑ สมาส ๑ ตทธต ๑ อาขยาต ๑ กตก

(๓) วากยสมพนธ วาดวย การก และ ประพนธผกค าพดทแบงไวในวจวภาค ใหเขาเปนประโยคอนเดยวกน

(๔) ฉนทลกษณ แสดงวธแตงฉนท คอคาถาทเปนวรรณพฤทธและมาตราพฤทธ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๕

๒. พยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณเทาไร อะไรบาง ฯ เอวงโข, จภย และ อธปปโมทต ตดบทเปนอยางไร จดเขาสนธไหน ฯ

๒. พยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๕ อยาง คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกต ๑ สญโญโค ๑ ฯ

เอวงโข ตดบทเปน เอว – โข จดเขาเปนอาเทสนคคหตสนธ

จภย ตดบทเปน จ – อภย จดเขาในทฆะสระสนธ (ทฆธสระหลง)

อธปปโมทต ตดบทเปน อธ – ปโมทต จดเข าในสญโยคพยญชนะสนธ (ซอนตวอกษรทมรปเหมอนกน) ฯ

๓. ศพทเชนไร เรยกวาอพยยศพท จดเปนกชนด อะไรบาง มวธใชอยางไร จงยกอทาหรณมาประกอบดวย ฯ

๓. ศพทจ าพวกหหนงจะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตาง ๆ เหมอนนามทง ๓ ไมได คงรปอยอยางเดยว ศพทเหลานเรยกวา “อพยยศพท” จดเปน ๓ ชนด คอ อปสคค ๑ นบาต ๑ ปจจย ๑ มวธใชดงน

(๑) อปสคค ใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เชน อธปต อนนายโก เมอน าหนากรยา มอาการคลายกรยาวเสสนะ อทาหรณ เชน อธเสต, วชานาต, ปชานาต เปนตน

(๒) นบาต ใชลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง น าหนาประโยคบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรจเฉท เปนตน อทาหรณ เชน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๖

ลาภา วต เม ฯ สกขสสต น โน อทาห โน (สกขสสต) ฯ หนท เช อม ภณฑ คณหาห ฯ

(๓) ปจจย ส าหรบใชลงทายนามศพท เปนเครองหมายวภตตบาง อทาหรณ เชน สพพโต ปจฉโต สพพตถ อทาน ฯ เมอลงทายธาต เปฌนเครองหมายกรยาบาง อทาหรณ เชน กาเตว กาต กตวา ฯ

๔. วภตตอาขยาต เมอประกอบกบธาตลงอาคมอะไรบาง และนยมลงในทเชนไร ฯ จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปนใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. เม สรร มชเฌ ภนทต ฯ

ข. มททต เปสยนต หตถ ทรโต ว ปฏกกม ฯ

ค. สลวา อตถ สข ปตโต โหต ฯ

๔. วภตตอาขยาตเมอประกอบกบธาต ลงอาคมได ๔ ตว คอ อ อ ส ห และนยมลงไดเฉพาะท และในวภตตบางหมวดดงตอไปน

(๑) อ อาคม ลงหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตน อชชตตน และ กาลาตปตต เชน อวจ , อากาส, อภวสส

(๒) อ อาคม ลงหลงธาตและปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ภวสสนต และ กาลาตปตต เชน วสมหา, กรสสาม, อลภสส

(๓) ส อาคม ลงไดเฉพาะในวภตตหมวด อชชตตน เชน อคมาส, อาโรเจส

(๔) ห อาคม ลงไดเฉพาะในวภตตหมวด อชชตตน และเฉพาะ ฐา ธาต เชน ปตฏฐห ปตฏฐหส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๗

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. มม สรร (สรร เม) มชเฌ ภชชต ฯ

ข. มททต เปสยมำโน หตถ ทรโต ว ปฏกกม ฯ

ค. สลวต อตถ สข ปตตำ โหต ฯ

๕. ปจจยในนามกตกแบงเปนกพวก และใชตางกนอยางไร ฯ ศพทตอไปน ลงปจจยอะไร มวเคราะหอยางไร สลรกขกา (อตถ) จวรปารปน (ฐาน ) นสสโย (อาจรโย) ฯ

๕. ปจจยนามกตกแบงเปน ๓ พวก ใชตางกนอยางนคอ

(๑) กตปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกตตรปอยางเดยว

(๒) กจปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกมมรปและภาวรป

(๓) กตกจจปจจย ส าหรบประกอบกบศพทแมทง ๓ นน คอ กตตรป กมมรป และภาวรป

สลรกขกำ ลง ณว ปจจย

ว. สล รกขตต สลรกขกา (อตถ)

จวรปำรปน ลง ย ปจจย

ว. จวร ปารปนต เอตถาต จวรปารปน (ฐาน )

นสสโย ลง อ ปจจย

ว. นสสาย น วสตต นสสโย (อาจรโย) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๘

๖. ลตตสมาส กบ อลตตสมาส มขอตางกนอยางไร จงใหตวอยาง ฯ สนตวาโจ (ภกข) ตจฉปตตหตโถ (ปจเจกพทโธ) นททรถ เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. ลตตสมาส กบ อลตตสมาส มขอตางกนอยางน คอ ลตตสมาส ลบวภตตของศพทหนาเสยในเมอยอเขาบทเดยวกน เชน สข ปตโต สขปปตโต เปนตน

สวนอลตตสมาส มไดลบวภตตเชนนน คงไวตามเดม เชน มาตาปตโร อรสโลโม เปนตน ฯ

สนตวำโจ เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเคราะหดงน ว. สนตา วาจา ยสส โส สนตวาโจ (ภกข)

ตจฉปตตหตโถ เปน ฉฏฐภนยาธกรณพหพพหสมาส มวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

วเสสน. กมม. ว. ตจโฉ ปตโต ตจฉปตโต

ฉฏฐ. ภนน. พหพ. ว. ตจฉปตโต หตเถส ยสส โส ตจฉปตตหตโถ (ปจเจกพทโธ)

นททรถ เปน อปสคคบพพก อพยยภาวสมาส มวเคราะหดงน

ว. ทรถสส อภาโว นททรถ ฯ

๗. ณก ปจจย มอยในตทธตไหนบาง และใชตางกนอยางไร ฯ อาปายโก (เทวทตโต) โกสลล ปาปมา (มาโร) ลงปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาดฯ

๗. ณก ปจจย มโคตตตทธต และตรตยาธตทธต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๖๙

ณก ปจจย ใน โคตตตทธต ใชลงแทนศพทไดเฉพาะ “อปจจ” ศพทอยางเดยว สวน ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ใชแทนศพทไดทวไป ไมจ ากด

อำปำยโก ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. อปาเย นพพตโต อาปายโก (เทวทตโต)

โกสลล ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. กสลสส ภาโว โกสลล

ปำปมำ ลง อมนต ปจจย ตามนยสททนต

ว. ปาป อสส อตถต ปาปมา (มาโร) ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๓ กมภำพนธ ๒๕๑๒

---------------------------

๑. ลกษณทจะประกอบพยญชนะสงโยคได เฉพาะในพยญชนะวรรค มหลกอยางไร สงโยคในค าตอไปน ถกหรอผด ถาเหนวาผด จงแกใหถก นคขมต สณธาวต สนจรต ขตตยวงโส อตสาโห ฯ

๑. ลกษณทจะประกอบพยญชนะสงโยคได เฉพาะในพยญชนะวรรคนน มหลกดงนคอ

(๑) พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรค ของตนได

(๒) พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรค ของตนได

(๒) พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนได ทง ๕ ตว ยกเสยแตตว ง ซอนหนาตวเองไมได

พยญชนะสงโยคทผดแกใหถกอยางน นกขมต สนธาวต ขตตยว โส อสสาโห ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๑

๒. สนธกรโยปกรณมเทาไร อะไรบาง เอวงโข, จตตารฏฐานาน, ตยสส

ใชสนธ-กรโยปกรณอะไร ใยสนธไหน จงชแจง ฯ

๒. สนธกรโยปกรณ ม ๘ คอ โลโป ลบ ๑ อาเทโส แปลง ๑ อาคโม ลงอกษรตวใหม ๑ วกาโร ท าใหผดจากของเดม ๑ ปกต ปกต ๑ ทโฆ ท าใหยาว ๑ รสส ท าใหสน ๑ สญโญโค ซอนตว ๑ ฯ

เอวงโข ใชอาเทส ในนคคหตสนธ โดยตดเปน เอว –โข เมอมพยญชนะอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรค ในทน ข อยหลง จงแปลงนคคหตเปน ง ตอกนไดรปเปน เอวงโข

จตตำรฏฐำนำน ใชสญโญค ในพยญชนะสนธโดยตดเปน จตตาร – ฐานาน ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกน ตามวธพยญชนะสงโยค ในทนเอาอกขระท ๑ ซอนหนา อกขระท ๒ ตอกนไดรปเปน จตตารฏฐานาน ฯ

ตยสส ใชอาเทส ในสระสนธ โดยตดเปน เต – อสส ถา อ เอ หรอ โอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ เอ หรอ โอ เปน ย ในทนแปลง เอ แหง เต เปน ย ตอกนไดรป เปน ตยสส ฯ

๓. ภควนโต ภควนเต ใชตางกนอยางไร ปญญวนต เปนนามศพทชนดไหน ลงคอะไรบาง อตถลงคมรปอยางไร แจกตามแบบไหน ฯ

๓. ภควนโต ใชเปนพหวจนะ ส าหรบกลาวถงคนมากตงแต ๓ ขนไป สวน ภควนเต นนเปนทววจนะ ส าหรบกลาวถงคน ๒ คน ฯ

ปญญวนต เปนคณนาม เปนไดทง ๓ ลงค อตถลงค มรปเปน ปญญวต แจกอยาง อ การนตในอตถลงค (นาร) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๒

๔. ในอาขยาตจดวาจกไวอยางไร วาจกไหนลงปจจยอะไร ฯ จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตามหลกไวยากรณ

ก. เอกจเจ (อตถโย) สตถ ปรโต นจจต อารภ ฯ

ข. ปตตกาเล หตโถ วา ปาโท วา ภชเชยย ฯ

ค. มา เอว กโรส ฯ

๔. ในอาขาตจดวาจกได ๕ ดงน คอ

(๑) กตตวาจก ลง ปจจย ๑๐ คอ อ เอ ย ณ ณา นา ณหา โอ เณ ณย

(๒) กมมวาจก ลง ย ปจจย กบทง อ อาคม หนา ย

(๓) ภาววาจก ลง ย ปจจย

(๔) เหตกตตวาจก ลงปจจย ๔ ตว คอ เณ ณย ณาเป ณาปย ตวใดตวหนง

(๕) เหตกมมวาจก ลงปจจย ๑๐ ตวนนดวย ลงเหตปจจยคอ ณาเป ดวย ลง ย ปจจยกบทง อ อาคม หนา ย ฯ

แกค าผดใหถกตองตามหลกไวยากรณดงน

ก. เอกจจำ (อตถโย) สตถ ปรโต นจจต อำรภส ฯ

ข. ปตตกาเล หตโถ วา ปาโท วา ภชเชยย ฯ

ค. มา เอว กโรห ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๓

๕. ปจจยทส าหรบประกอบกบนามกตกและกรยากตก แบงเปนกพวก และมปจจยอะไรบาง โคโป สภโร ปคคยห ลทธา ลงปจจยอะไร เฉพาะทเปนนามกตก จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. ปจจยทส าหรบประกอบกบนามกตกและกรยากตก แบงดงน

ก. ปจจยทส าหรบประกอบนามกตก แบงเปน ๓ พวก คอ

(๑) กตปจจย อยางน กว ณ ณว ต ร

(๒) กจจปจจย อยางน ข ณย

(๓) กตกจจปจจย อยางน อ อ ณ เตว ต ต ย

ข. ปจจยทส าหรบประกอบกรยากตก แบงเปน ๓ พวก คอ

(๑) กตปจจย อยางน อนต ตวนต ตาว

(๒) กจจปจจย อยางน อนย ตพพ

(๓) กตกจจปจจย อยางน มาน ต ตน ตวา ตวาน ฯ

โคโป กว ว. คาโว ปาเลตต โคโป ฯ

สภโร ข ว. สเขน ภรยตต สภโร ฯ

ปคคยห ป-คห-ตวา ธาตมอปสคคอยหนา แปลง ตวา เปน ย แลวแปลง ย กบทสดธาต เปน ยห ไดรปเปน ปคคยห ฯ

ลทธำ ลภ-ตวา แปลง ตวา เปน ย แลวแปลง ย กบทสดธาต เปน ทธา ไดรปเปน ลทธา ฯ

อกอยางหนง ลทธา น ส าเรจรป มาจาก ลภ-ต กได ธาตม ภ เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน ทธ แลวลยทสดธาต ไดรปเปน ลทธา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๔

๖. ตปปรสมาส ตางจาก กมมธารยสมาส อยางไร ยาวชว , นรโย(โลโก) นคคตชโน (คาโม) ปญจภกขสตปรวาโร (สตถา) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. ตปปรสมาส ตางจาก กมมธารยสมาส อยางน คอ

กมมธารยะสมาส มวภตตและวจนะเสมอกน บทหนงเปนประธาน บทหนงเปนวเสสนะ หรอ เปนวเสสนะทงสองบท เชน มหนโต ปรโส มหาปรโส บรษใหญ เปนตน

สวนตปปรสสมาส มวภตตและวจนะไมเสมอกน เชน สข ปตโต สขปปตโต(ปรโส)ถงแลวซงความสข เปนตน ฯ

ยำวชว เปน อพยยภาวสมาส

ว. ชวสส ยตตโก ปรจเฉโท ยาวชว ฯ

นรโย เปน ปญจมตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. นคคโต อโย ยสมา โส นรโย (โลโก) ฯ

นคคตชโน เปน ปญจมตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. นคคตา ชนา ยสม โส นคคตชโน (คาโม)ฯ

ปญจภกขสตปรวำโร เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ม ฉฏฐตปปรสสมาส และอสมาหารทคสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบอยางน

ฉฏฐ ตป. ว. ภกขน สต ภกขสต

อสมาหารทค. ว. ปญจ ภกขสตาน ปญจภกขสตาน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๕

ฉฏฐตล. พหพ ว. ปญจภกขสตาน ปรวาโร โส ปญจภกข- สตปรวาโร (สตถา) ฯ

๗. เสฏฐตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ตางจากปจจยในตทธตอนอยางไร สตาล(เทโส) พาลสโก (นายพรานเบด) เปนตทธตอะไร ลงปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาดวย ฯ

๗. เสฏฐตทธต มปจจย ๕ ตว คอ ตร ตม อยสสก อย อฏฐ ฯ

ปจจยทง ๕ น ตางจากปจจยในตทธตอน เพราะมไดลงแทนศพทอยางปจจยในตทธตอน ๆ แตเปนเครองหมายคณศพ ทเปรยบเทยบ คอ

ตร อย และ อยสสก ลงเปนวเศษคณศพท

ตม และ อฏฐ ลงในอตวเศษคณศพท ฯ

สตำล เปน พหลตทธต ลง อาล

ว. สต อสส ปกต สตาล (เทโส)

พำลสโก เปน ตรตยาธตทธต ลง ณก

ว. พลเสน มจฌฉ คณหาตต พาลสโก (ชโน)ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๔ มนำคม ๒๕๑๓

---------------------------

๑. อกขระในบาลภาษามเสยงแตกตางจากอกขระในภาษาของเราอยางไร พยญชนะไหนบาง จดเปนอโฆสะ โฆสะ สถล และธนต ฯ

๑. สระ ๘ ตว คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ยอลงเปน ๒ คอ มเสยงสนอยาง ๑ มเสยงยาวอยาง ๑ มเสยงไมตางจากสระในภาษาของเรา ถงแมพยญชนะกมเสยงไมตางกนนก ทตางคอ พยญชนะท ๓ ในวรรคทง ๕ ไดแก ค ช ฑ ท พ ๕ ตวน ฯ

พยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ คอ กข จฉ ฏฐ ตถ ปผ และ ส ๑๑ ตวนจดเปน อโฆสะ ฯ

พยญชนะท ๓ ท ๔ ท ๕ คอ คฆง, ชฌญ, ทธน, พภม, และ ย ร ล ว ห ฬ ๒๑ ตวน จดเปน โฆสะ ฯ

นคคหตนกปราชญผรศพทศาสตรประสงคใหเปนโฆสะ สวนนกปราชญฝายศาสนาประสงคใหเปนโฆสาโฆสวมตพนจากโฆสะและอโฆสะ ฯ

พยญชนะท ๑ ท ๓ ในวรรคทง ๕ จดเปน สถล ฯ

พยญชนะท ๒ ท ๔ ในวรรคทง ๕ จดเปน ธนต ในคมภรทงหลายอนมไดกลาว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๗

๒. อาคมมสนธไหนบาง ลงอาคมอะไรในสนธนน ๆ ยถรว, เอว ส และ มเนลโย ตดตออยางไร ฯ

๒. มสนธทง ๓ คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ ฯ

ลง อ และ โอ อาคม ในสระสนธ ฯ

ลง พยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ในพยญชนะสนธ ฯ

ลง นคคหต อาคม ในนคคหตสนธ ฯ

ยถรว ตดเปน ยถา – เอว แปลง เอ ตวหนา แหง เอว ศพทอนตงอยปลายเปน ร แลวรสสะสระเบองตนใหสน ตอกนเปน ยถรว ฯ

เอว ส ตดเปน เอว – อสส เมอลบสระเบองปลายทมนคคหตอยหนาแลว ถาพยญชนะซอนเรยงกน ๒ ตว ลบเสยตวหนง ตอกนเปน เอว ส ฯ

มเนลโย ตดเปน มน – อาลโย ลบสระเบองปลาย คอ อา แหงค าวา อาลโย แลวเอาสระเบองหนา คอ อ แหงค าวา มน เปน เอ ตอกนเปน มเนลโย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๘

๓. สงขยาคออะไร แบงเปนเทาไร อะไรบาง ฯ ปฐม ตตย สหสส สฏฐ ฉฏฐ จดเปนสงขยาชนดไหน ฯ

๓. สงขยาคอศพททเปนเครองหมายก าหนดนบนามนาม แบงเปน ๒ คอ ปกตสงขยาอยาง ๑ ปรณสงขยาอยาง ๑ ฯ

สหสส สฏฐ จดเปน ปกตสงขยา

ปฐม ตตย ฉฏฐ จดเปน ปรณสงขยา ฯ

๔. ข ฉ ส อาย อย ปจจยในอาขาต ใชอยางไร เปนไปในความอะไร จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปนใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. มาคนทยา ชวนตาป มตาป มโตเยว นาม ฯ

ข. พหคมนกาเล พราหมโณ วา พราหมณ วา ต ปารปนต ฯ

ค. เทสนาวสเน อปาสโก จ โส จ อตถ โสตาปตตผเล ปตฏฐห ฯ

๔. ข ฉ ส ปจจยใชส าหรบประกอบกบธาต มอ านาจใหเปลยนแปลงธาตโดยวธทเรยกวา “อพภาส” เปนไปในความปรารถนา เมอประกอบ ภช ฆส หร ส ปา เชน พภกขต ปรารถนาจะกน เปนตน หากประกอบกบธาตนอกเหนอจากนคงแปลอยางธรรมดา เชน ตตกขต ยอมอดกลน เปนตน ฯ

อาย อย ปจจย ใชประกอบกบนามศพท ท านามศพทนนใหเปนกรยาเปนไปในความ “ประพฤต” แบงเปน ๒ อยาง ถาประกอบกบนามศพททเปนคณนาม แปลวา “ประพฤต” เชน จรายต – ประพฤตชาอย ถาประกอบกบศพททเปนนามนาม ตองเพมค า

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๗๙

อปมาวา “เพยงดง” เขามาดวย เชน ปตตยต - ยอมประพฤตใหเปนเพยงดงบตร เปนตน ฯ

แกค าทผดใหถกตามหลกไวยากรณอยาง

ก. มาคนทยา ชวนตาป มตาป มโตเยว นาม ฯ

ข. พหคมนกาเล พราหมโณ วา พราหมณ วา ต ปำรปต

ค. เทสนาวสเน อปาสโก จ โส จ อตถ โสตาปตตผเล ปตฏฐห ฯ

๕. อนต และ มาน ปจจยในกรยากตก ใชเหมอนกนหรอตางกนอยางไร ปกกนโต, อารยห, อาคนตโก (ภกข) ทรกข (จตต ) ลงปจจยอะไร เฉพาะทเปนนามกตก จงตงวเคราะหมาดวย ฯ

๕. อนต และ มาน ใชบอกปจจบนกาลเหมอนกน ทตางกนคอ อนต เปนปจจยในพวกกตปจจย เปนได ๒ วาจก คอ กตตวาจก และ เหตกตตวาจก ฯ สวน มาน เปนปจจยในพวกกตกจจปจจย เปนไดทง ๕ วาจก แตภาววาจกไมนยมใช ฯ

ปกกนโต ป–กม–ต ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาต ส าเรจรป เปน ปกกนโต ฯ

อำรยห อา – รห – ตวา อปสรรคอยหนาแปลง ตวา เปน ย ธาตม ห เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาตเปน ยห ส าเรจรปเปน อารยห ฯ

อำคนตโก ตก. ว. อาคจฉตต อาคนตโก (ภกข) ฯ

ทรกข ข. ว. ทกเขน รกขยตต ทรกข (จตต ) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๐

๖. ทคสมาส ตางจาก กมมธารยสมาส อยางไร ปญจมราชา, อาหตตคค (พราหมโณ) ยโสโภคสมปปโต (ชโน) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. นามศพทสองบทมวภตตและวจนะเปนอยางเดยวกน บทหนงเปนประธาน คอนามนาม บทหนงเปนวเสสนะคอคณนาม หรอเปนคณนาม ทงสองบท มบทอนเปนประธาน ทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวากมมธารยสมาส สวนทคสมาสนน กคอกมธารยสมาสนนเอง แปลกแตมบทวเสสนะเปนปกตสงขยา ฯ

ปญจมรำชำ เปน วเสสนบพพบท กมธารยสมาส

ว. ปญจโม จ โส ราชา จาต ปญจมราชาฯ

อำหตตคค เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. อาหโต อคค เยน โส อาหตตคค (พราหมโณ) ฯ

ยโสโภคสมปปโต เปน ตตยาตปปรสสมาส ม อสมาหารทวนทวสมาสเปนภายใน มวเคราะหดงน

อ. ทวน. ยโส ข โภโค จ ยโสโภคา

ต. ตป. ยโสโภเคห สมปปโต ยโสโภคสมปปโต (ชโน) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๑

๗. โคตตตทธต มปจจยเทาไร อะไรบางฯ กายก , ทยาล, สามญญ ลงปจจย

ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. โคตตตทธต มปจจย ๘ คอ ณ ณายน ณาน เณยย ณ ณก ณว เณร

กำยก ณ ในตรตยาทตทธต ว. กาเยน กต กมม กายก ฯ

ทยำล อาล ในพหลตทธต ว. ทยา อสส ปกต ทยาล ฯ

ทยา อสส พหลา ทยาล ฯ

สำมญญ ณย ในภาวตทธต ว. สมณสส ภาโว สามญญ ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๒ กมภำพนธ ๒๕๑๔

---------------------------

๑. อะไรชอวา นสสนและนสสต พยญชนะ ค ช ท พ เกดทฐานไหน เรยกชออยางไร ฯ

๑. สระทเปนทอาศยของพยญชนะ ชอ นสสย พยญชนะอนอาศย ชอ นสสต ฯ

ค เกดในคอ เรยกวา กณฐชะ

ช เกดทเพดาน เรยกวา ตาลชะ

ท เกดทฟน เรยกวา ทนตชะ

พ เกดทรมฝปาก เรยกวา โอฏฐชะ ฯ

๒. สญโญโค สนธกรโยปกรณ มสนธไหนมกอยาง อะไรบาง ยมกปปาฏหารย จดเขาในอยางไหน ปฏฐายาห ตดตออยางไร ฯ

๒. สญโญโค สนธกรโยปกรณ มในพยญชนะสนธอยางเดยว ม ๒ อยาง คอ ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกนอยาง ๑ ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกนอยาง ๑ จดเขาในอยางแรก คอ ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๓

ปฏฐำยำห ตดเปน ปฏฐาย – อห สระทง ๒ คอ สระหนา

และสระหลงเปนรสสะมรปเสมอกน เมอลบแลวตองมทฆฆะสระทไมไดลบ ตอกนเปน ปฏฐายาห ฯ

๓. ศพททเรยกวา มโนคณะ มเทาไร อะไรบาง มวธแจกวภตตแปลกจาก อ การนตอน ๆ อยางไร และเมอเขาสมาสนยมท าอยางไร ฯ

๓. ม ๑๒ ศพท คอ มน อย อร เจต ตป ตม เตช ปย ยส วจ วย สร มวธแจกวภตตแปลกจาก อ การนตอน ๆ อย ๕ วภตต คอ นา กบ สมา เปน อา, ส ทง ๒ เปน โอ, สม เปน อ, แลว ลง ส อาคม เปน สา เปน โส เปน ส เชน มนสา มนโส มนสา มนส และ เอา อ เปน โอ ไดบาง ฯ

เมอเขาสมาสแลวเอาสระทของตนเปน โอ ไดเหมอนค าวา มโนคโณ เปนตน ฯ

๔. ปจจยอาขยาต กบ ปจจยกรยากตก ใชเหมอนกนและตางกนอยางไร ฯ จงแกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน

ก. อท อทก อภโต หรยนต เนว ตฒหาก ปโหสสส ฯ

ข. เม ภาตา ปพพชตา โสตาปตตผล ป ปาปณต นาสกขส ฯ

ค. อโภ ตราน ภนทส ฯ

ง. จนทมสรยาป วมานาน มจจส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๔

๔. ใชปจจยประกอบธาตเหมอนกน ทตางกน คอ ปจจยอาขยาต เปนเครองหมายก าหนดวาจก เพราะวาจกทง ๕ ตางกมปจจยส าหรบวาจกนน ๆ สวนปจจยกรยากตก เปนเครองก าหนดกาลและก าหนดวาจกไดบาง เชน อนต เปนไดเฉพาะ กตตวาจก และเหตกตตวาจก มาน เปนไดทง ๕ วาจก ฯ

แกค าผดใหถกตามหลกไวยากรณอยางน

ก. อท อทก อภโต หรยมำน เนว ตฒหาก ปโหสสต ฯ

ข. ภาตา เม ปพพชโต โสตาปตตผล ป ปาปณต นาสกขส

หรอ ภำตโร เม ปพพชตา โสตาปตตผล ป ปาปณต นาสกขสฯ

ค. อโภ ตราน ภชชส

หรอ (อทกอมโย) อโภ ตราน ภนทส ฯ

ง. จนทมสรยาป วมานาน มญจส ฯ

๕. จะทราบวา เปนกรยากตก หรอ นามกตก จะตองอาศยอะไร ภตโก ทลลโภ สนโต ปคคยห ลงปจจยอะไร เฉพาะทเปนนามกตก จงตงวเคราะหมาดวย ฯ

๕. ตองอาศยปจจยทประกอบ คทอ กรยากตกและนามกตก ตางกมปจจยของตนแผนกหนง ซงเปนเครองก าหนดหมายเนอความของนามศพท และกรยาศพท ฯ

ภตโก กว ว. ภต กโรตต ภตโก (ปคคโล)

ทลลโภ ข ว. ทกเขน ลพภตต ทลลโภ (ปคคโล)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๕

สนโต สม – ต ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาต ไดรปเปน สนโต อกอยางหนง อส – อนต ลบตนธา ต ไดรปเปน สนโต

ปคคยห ป – คห – ตวา ธาตมอปสคคอยหนา แปลง ตวา เปน ย แลวแปลง ย กบทสดธาต เปน ยห ไดรปเปน ปคคยห ฯ

๖. พลวปรโส อปสนตราคาทกกเลโส (ชโน) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. พลวปรโส เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มวเคราะห ดงน

พลวา ปรโส พลวปรโส

หรอ พลวา จ โส ปรโส จาต พลวปรโส ฯ

อปสนตรำคำทกกเลโส เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มฉฏฐตลยาธกรณ-พหพพหสมาส และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน

ฉ. ตล. พห ว. ราโค อาท เยส เต ราคาทโย (กเลสา)

วเส. บพ. กม. ว ราคาทโย กเลสา ราคาทกกเลสา

หรอ ราคาทโย จ เต กเลสา จาต ราคาทกกเลสา (ชโน)

ฉ. ตล. ว. อปสนตา ราคาทกกเลสา ยสส โส อปสนต ราคาทกกเลโส (ชโน) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๖

๗. สมหตทธต มปจจยเทาไหร อะไรบาง จนทนมโย (อปสสโย - พนก) อโปสถโก จนทตต ลงปจจยอะไร ตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. สมหตทธต มปจจย ๓ คอ กณ ณ ตา ฯ

จนทนมโย ลง มย ปจจยในปกตตทธต

ว. จนทเนน ปตโต จนทนมโย (อปสสโย) จนทนสส วการโร วา จนทนมโย (อปสสโย) ฯ

อโปสถโก ลง ณก ปจจยในตรตยาธตทธต

ว. อโปสถ สมาทตต อโปสถโก ฯ

จนทตต ลง ตต ปจจยในภาวตทธต

ว. จนทสส ภาโว จนทตต ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๑ กมภำพนธ ๒๕๑๕

---------------------------

๑. สระในบาลภาษมเทาไร อะไรบาง จดเปนคไวเทาไร อะไรบาง สระไหนเกด ๒ ฐาน ฯ

๑. ม ๘ ตว คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ

จดเปนคไว ๓ ค คอ

อ อา เรยกวา อวณโณ

อ อ เรยกวา อวณโณ

อ อ เรยกวา อวณโณ ฯ

สระ เอ โอ ๒ ตวน เกดใน ๒ ฐาน คอ

เอ เกดทคอและเพดาน เรยกวา กณฐตาลโช

โอ เกดทคอและรมฝปาก เรยกวา กณโฐฏฐโช ฯ

๒. วการ สนธกรโยปกรณ มในสนธไหน แบงเปนกอยาง อะไรบาง มาลเตรต จดเขาในอยางไหน นตถญโญ ตดตออยางไร ฯ

๒. วการ สนธกรโยปกรณ มในสระสนธอยางเดยว แบงเปน ๒ อยาง คอ วการในเบองตน ๑ วการในเบองปลาย ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๘

มาลเตรต จดเขาในอยางหลงคอ วการในเบองปลาย ฯ

นตถญโญ ตดเปน นตถ– อญโญ สระหนาเปนรสสะ สระเบองปลายอยหนา พยญชนะสงโยค ลบสระหนา คอ อ ทสดแหงศพท นตถ ตอกนไดรปเปน นตถญโญ ฯ

๓. นามศพททานจดลงคไวอยางไร เอก ศพท ในประโยคตอไปนเรยกชอวาอยางไร ในไวยากรณ

ก. เอโก เถโร คาม ปณฑาย ปาวส

ข. เอเก กมมน ฉฏฐตป วทนต ฯ

๓. นามศพท ทานจดลงคไวอยาวน นามนาม เปนลงคเดยว คอ จะเปนปลงค อตถลงค หรอ นปสกลงค กอยางเดยวบาง เปน ๒ ลงค คอ มศพทอนเดยว มรปอยางเดยว เปนไดทง ๒ ลงค หรอมมลศพทเปนอนเดยวเปลยนแตสระทสดใหแปลกกน พอเปนเครองหมายใหตางกนบาง คณนาม และ สพพนาม เปนไดทง ๓ ลงค

ก. เอโก เรยกวา ปกตสงขยา

ข. เอเก เรยกวา นยม – วเสสนะสพพนาม ฯ

๔. ในอาขยาต แบงธาตเปนกชนด ชนดไหนเปนไดกวาจก จงแกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณ

ก. สา อนาถา วจรนต มหาทกข ปาปณาต

ข. เภคนปสส กาลกรย สตวา ภกขน ปาเทส ปวตตมาโน โรท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๘๙

ค. เอวรโปป ปรตปารม สตโต มาตาปตห สทธ ภนท ฯ

๔. ในอาขยาต แบงธาตเปน ๒ ชนด คอ สกรรมธาต ๑ อกรรมธาต ๑

สกรรมธาต เปนได ๔ วาจก เวนภาววาจก อกรรมธาต เปนได ๓ วาจก เวนกมมวาจกและเหตกมมวาจก ฯ

แกค าทผดใหถกตามหลกไวยากรณอยางน

ก. สา อนาถา วจรนต มหาทกข ปาปณาต

ข. เภคนปสส กาลกรย สตวา ภกขน ปาเทส ปวตตมำนำ โรท

ค. เอวรโปป ปรตปารม สตโต มาตาปตห สทธ ภชช ฯ

๕. ศพทตอไปนลงปจจย เฉพาะทเปนนามกตก จงตงวเคราะหมาดวย ฯ รฬโห อาคมม ทรกขาน (สกขาปทาน) อปปจโฉ (ปคคโล) กตตา ฯ

๕. รฬโห ลง ต ปจจย

อำคมม ลง ตวา ปจจย (อา – คม – ตวา) อปสรรคอยหนา แปลง ตวา เปน ย ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาต เปน มม

ทรกขำน ข ปจจย ว. ทกเขน รกขยนตต ทรกขาน (สกขาปทาน)

อปปจโฉ อ ปจจย ว . อปป อ จฉตต อปป จ โฉ (ปคคโล)

กตตำ ต ปจจย ว. กโรตต กตตา กโรตต สเลนาต วา กตตา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๐

๖. สมาสวาโดย ชอม เทาไร อะไรบาง อปป จโฉ (ป คคโล) คพภสหสสปฏมณฑโต (ปาสาโท) พหสสโต (ภกข) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๖. สมาสวาโดยชอม ๖ อยาง คอ กมมธารโย, ทค, ตปปรโส, ทวนทโว, อพยยภาโว, พหพพห ฯ

อปปจโฉ เปน ฉฏฐตลยาธกรณพพพหสมาส

ว. อปปา อจฉา ยสส โส อปปจโฉ (ปคคโล)

คพภสหสสปฏมณฑโต เปน ตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรสสสมาส เปนภายใน มวเคราะห ดงน

ฉ. ตป. ว. คพภาน สหสส ตพภสหสส

ต. ตป. ว. คพภสหสเสน ปฏมณฑโต คพภสหสสปฏมณฑโต (ปาสาโท)

พหสสโต เปน ฉฏฐตลยาธกรณพพพหสมาส

ว. พห สต โส พหสสโต (ภกข) ฯ

๗. อพยยตทธต มปจจยเทาไหร อะไรบาง กฏมพโก พาหสจจ ปชนโย ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาดวย ฯ

๗. อพยยตทธต มปจจย ๒ ตว คอ ถา ถ

กฏมพโก อก ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. กฏมพ อสส อตถต กฏมพโก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๑

พำหสจจ ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. พหสสตสส ภาโว พาหสจจ

ปชนโย อย ปจจย ในฐานตทธต

ว. ปชน อรหตต ปชนโย ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑ มนำคม ๒๕๑๖

---------------------------

๑. สระกบพยญชนะในบาลภาษามเทาไร และตางกนอยางไร? ทกขเณยยา นาม เอว ทลลภ จงบอกเฉพาะค าทขดเสนใตวาเปน คร หรอ ลห

๑. ในบาลภาษา สระม ๘ ตว พยญชนะม ๓๓ ตว ตางกน คอ

สระ ออกเสยงไดตามล าพงตนเอง

สวนพยญชนะตองอาศยสระจงจะออกเสยงได ฯ

ม ในค าวา นาม เปน ลห สวนค าทขดเสนใตนอกนนเปน คร สนฯ

๒. สนธคออะไร ? สระสนธจะมไดในลกษณะเชนไร ? ปรเตว สพพตโย ภจโจ ตดตอเปลยนแปลงอยางไร?

๒. สนธ คอ การตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระเพอจะยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนทและใหค าพดสละสลวย ฯ

มไดเมอค าบาลอยคกน ๒ ค า ค าหนาลงทายดวยสระ ค าหลงกขนตนดวยสระ ไมมพยญชนะคนในระหวาง นแลเปนมลเหตใหเกดสระสนธ เชน ตสส-เอว สนธเปน ตสเสว เปนตน เวนแตอาคมสระสนธ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๓

ปรเตว ตดเปน ปรต - เอว สระหนาคอ อ เปนรสสะ สระหลงคอ เอ เปนทฆะ มรปไมเสมอกน ลบสระหนาคอ อ แหงศพท ปรต เสย สนธ เปน ปรเตว หรอตดเปน ปรเต – เอว กได เปนปพพโลปสระสนธ โดยนยกอน

สพพตโย ตดเปน สพพา - อตโย สระหนาเปนทฆะ สระหลงเปน ทฆะ ลบสระหนา คอ อา แหงศพท สพพา เสย สนธ เปน สพพตโย

ภจโจ เดมเปน ภโต แปลง ต เปน จ แลวซอน จ โดยวธ สญโญค พยญชนะสนธ จงไดรปเปน ภจโจ ฯ

๓. ก ศพทจดเปนสพพนามชนดไหน เปนไดกลงค แจกตามแบบไหนม วธใช และแปลวาอยางไรบาง จงชแจง ?

๓. ก ศพท จดเปน อนยม วเสสนสพพนาม เปนได ๓ ลงค ก ศพท คงเปนรป ก อยแตใน นป. ป. ท. เอกวจนะ เทานน นอกนนแปลงเปน ก แลวแจกในไตรลงคเหมอน ย ศพท ฯ

ใชเปนสพพนามและเปนค าถาม แปลวา "ใคร อะไร ?"

อนง ก ศพทน เมอเขา เมอเขาสมาสคงรปเปน ก ตามเดมบาง แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคบาง เชน กการณา กนนโร เปนตน นอกจากนยงมวธใชและแปลเปนอยางอนได ดงน

(๑) เมอม จ อยหลงแปลวา "นอย" บาง "บางคน" หรอ"บางสง" บาง เปนค าใหวาซ าสองหนเชน โกจ ใคร ๆ กาจ อตถ บางคน หรอ หญงไร ๆ กญจ วตถ ของนอยหนง หรอของบางสง ถาเปนพหวจนะแปลวา "บางพวก" หรอ "บางเหลา"

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๔

(๒) ถาม ย น าหนา ม จ อยหลง แปลวา "คนใดคนหนง"หรอ "สงใดสงหนง" อ.โย โกจ เทโว วา มนสโส วา เทวดา หรอ

(๓) ก ศพททเปนค าถาม แปลวา "หรอ" อ. ก ปเนต อาวโสปฏรป

(๔) ก ศพท ทเปนค าถามถงเหตทเปน แปลวา "ท าไม" อ. ก ปาลต ปมชชส ฯ

๔. วภตตอาขยาต ตางจากวภตตนามอยางไร ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. สา คเหตวา อทเก ขปยนตา มรณภยตชชตา มหาวรวมกาส

ข. เทสนาวสาเน อปาสโก จ อปาสกา จ โสตาปนโน อโหส

ค. อโภ อคคปาทา ภนทส

ง. เทวตา ปน โสตาปนโน หตวาป โรทมาโน อฏฐาส ฯ

๔. วภตตอาขยาต ใชส าหรบประกอบกบธาต และใชประกอบกบนาม หรอ คณนามไดบาง เชน สณาต ปตตยต จรายต เปนตน และเปนเครองหมายใหทราบ กาล บท วจนะ และ บรษ

สวนวภตตนาม ใชประกอบกบนามศพท เปนเครองหมายใหทราบวจนะ

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. สา คเหตวา อทเก ขปยมำนำ มรณภยตชชตา มหาวรวมกาส

ข. เทสนาวสาเน อปาสโก จ อปาสกา จ โสตำปนนำ อเหส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๕

ค. อโภ อคคปาทา ภชชส

ง. เทวตา ปน โสตำปนนำ หตวาป โรทมำนำ อฏฐาส ฯ

๕. สาธนะคออะไร ? อะไร ? เปนเครองก าหนดใหรวา ศพทนนเปนรปและสาธนะนน วนจรโก (ปรโส), ลาโภ (ปจจโย), อาจรโย (เถโร) เปนรปและ สาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาดดวย ?

๕. สาธนะ คอ ศพทททานใหเสรจมาแตรปวเคราะห ปจจย เปนเครองก าหนดใหรวา ศพทนนเปนรปและสาธนะนน ๆ เพราะปจจยจดไวเปน ๓ หม คอ กตปจจย กจจปจจย และกตกจจปจจยหมหนงกใชเฉพาะรปและสาธนะหนง ๆ

วนจรโก เปน กตตรป กตตสาธนะ

ว. วเน จรตต วนจรโก (ปรโส)

ลาโภ เปน กมมรป กมมสาธนะ

ว. ลพภตต ลาโภ (ปจจโย)

อาจรโย เปน กมมรป กมมสาธนะ

ว. อาทเรน จรตพโพต อาจรโย (เถโร) ฯ

๖. จงบอกชอสมาส พรอมทงตงวเคราะหมาตามล าดบ สปปนวนตาทน (เภสชชาน), ยถาสข ?

๖. สปปนวนตำทน เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มสมาหาร ทวนทวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๖

ส. ทวน ว. สปป จ นวนตญจ สปปนวนต

ฉ. ตล. พหพ. ว. ต อาท เยส ตาน สปปนวนตาทน (เภสชชาน)

ยถำสข เปน นปาตปพพกะ อพยยภาวสมาส ตงวเคราะหดงน ย ย สข ยถาสข , สขสส วา ปฏปาฏ ยถาสข ฯ

๗. ปจจยในตทธต และปจจยในอาขยาตใชตางกนอยางไร ? ปาสาทโก (ภควา) ลาภ รชช ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาดวย ?

๗. ปจจยในตทธต ใชประกอบทศพทหนา เพอแทนศพทหลงทลบทงไปและแปลไดความเทาเดม เชน สยาเม ชาโต สยามโก ในทน ลง ณกปจจยทศพทหนาคอ สยาม เพอแทน ชาต ศพท ทตองลบทงไป จงไดรปเปน สยามโก

สวนปจจยอาขยาตนน ใชประกอบกบธาต เปนเครองหมายใหทราบวาจก ไดแมนย าขน

ปำสำทโก ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ว. ปสาท ชเนตต ปาสาทโกลำภ อ ปจจย ในตทสสตถตทธต ว. ลาโภ อสส อตถต ลาภรชช ณย ปจจย ในภาวตทธต ว. รญโญ ภาโว รชช ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๙ กมภำพนธ ๒๕๑๗

---------------------------

๑. พยญชนะสงโยคคออะไร ? สญจรต, นคขมต, หงโส, อตสาโห ประกอบสงโยคถกหรอผด ถาผดจงแกใหถก และบอกดวยวาถกหรอผดเพราะอะไร ?

๑. พยญชนะสงโยค คอ พยญชนะทใชซอนกน หรอพยญชนะทใชเปนตวสะกดในอกขรวธบาลภาษา จะทราบวา ประกอบสงโยคถกหรอผดพงอาศยหลกดงน

(๑) พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรค ของตนได

(๒) พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรค ของตนได

(๓) พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของ ตนไดทง ๕ ยกเวนเสยแตตว ง ซอนพยญชนะใน วรรค ของตนได ๔ ตว ซอนหนาตวเองไมได

(๔) พยญชนะอวรรค เฉพาะ ย ล ส ๓ ตวน ซอนหนาตวเองได

สญจรต ถก เพราะ จ อยหลง ซอน ญ พยญชนะสดวรรคไดตามหลก ขอท ๓ นน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๘

นคขมต ผด เพราะพยญชนะท ๓ คอ ค ซอนพยญชนะท ๒ อยางนไมเปนไปตามหลกขอท ๒ แกเปน นกขมต เพราะ ข อยหลง จงซอน ก ได ตามหลกขอท ๑

หงโส ผด เพราะ ส เปนพยญชนะอวรรคอยหลงจะอาเทสนคคหตเปน ง ไมได แกเปน ห โส

อตสำโห ผด เพราะพยญชนะหลงคอ ส ซงเปนตวตามนน เปนพยญชนะอวรรค จะซอน ต ซ งเปนพยญชนะวรรคไมได แกเปน อสสาโห โดยซอน ส ตามหลกขอท ๔ ฯ

๒. สนธตางจากสมาสอยางไร ? ภวตวนตราโย และ สาห ตดตออยางไร ?

๒. สนธ คอวธตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอจะยนอกขระใหนอยลงเปนอปการะในการแตงฉนทและใหค าพดสละสลวย เชน เอตทโวจ เวลาแปลตองตดบทออกแปล

สวนสมาสนน ยอนามศพท ตงแตสองศพทขนไปเขาเปนบทเดยวกนเพอใชวภตตใหนอยลง เมอเขาสมาสแลวกเปนศพทเดยวกน เชน รญโญ ปตโต ราชปตโต ไมตองตดบทออกแปลเหมอนสนธ

ภวตวนตรำโย ตดเปน ภวต - อนตราโย ตอกนดงน สระอยหลงอาเทส อ สระหนาเปน ว เปน ภวตว-อนตราโย ลบ อ สระหนาท ว แลวตอกนเปน ภวตวนตราโย

สำห ตดเปน สา-อห ตอกนดงน สระหนาเปนทฆะและสระหลงเปนรสสะ ลบสระหนาแลวทฆะสระหลงเปน อา ตอกนเปน สาห ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๙๙

๓. สงขยาคออะไร ? มกชนด อะไร ?บาง ตงแตไหนถงไหนเปนนามอะไร ? สงขยานามกบสงขยาคณใชตางกนอยางไร?

๓. สงขยา คอ ศพททเปนเครองก าหนดนบนามนาม ม ๒ ชนด คอ ปกตสงขยา ๑ ปรณสงขยา ๑

ปกตสงขยา จดเปนนามดงน:

ตงแต เอก ถง จต เปนสพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐนวต เปนคณนาม

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนนามนาม

สวน ปรณสงขยา เปนคณนามทงสน

สงขยานาม ใชเชนเดยวกบนามนามแตเมอใชนบจ านวนนามนามบทใด ใหเรยงไวหลงนามนามบทนน เชน กหาปณสต เต ทสสาม

สวนสงขยาคณ กใชเชนเดยวกบคณนาม คอ เรยงไวหนานามนามทตนแสดงจ านวนนน เชน สตตป ชนา สตต ฉททาน ปทหตวา ปกกมส ฯ

๔. ภท และ มจ ธาต เปนสกมมธาตหรออกมมธาต จงแกค าทเหนวาผด ใหถกตามหลกไวยากรณในประโยคตอไปน

ก. เอกสมป วเย ปตโต วา ธตา วา อปปชเชยย

ข. อตรา ทาน อาวชชมาโน นวตตนตา ต ปเทส ปาปณ

ค. เอว ธมเม เทสยนเต มหาชนสส ธมมาภสมโย อโหส?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๐

๔. ภท และ มจ ธาต ๒ ตวน เปนไดทงสกมมธาต และ อกมมธาต ภท ธาตถาลงในหมวด รธ ธาต เปน ภนทต แปลวา "ตอยหรอท าลาย" เปน สกมมธาต ถาลงในหมวด ทว ธาต เปน ภชชต แปลวา "แตก" เปน อกมมธาต

มจ ธาต กเชนเดยวกน เปน มญจต แปลวา "ปลอย" เปนสกมมธาตเปน มจจต แปลวา "หลด หรอ พน" เปน อกมมธาต ฯ

แกค าทผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. เอกสมป วเย ปตโต วา ธตา วา อปปชเชยย

ข. อตรา ทาน อาวชชมานา นวตตนต ต ปเทส ปาปณ

หรอ อตโร ทาน อาวชชมาโน นวตตนโต ต ปเทส ปาปณ

ค. เอว ธมเม เทสยมาเน มหาชนสส ธมมาภสมโย อโหส ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. กรยากตกตอไปนส าเรจมาจากอะไร ? อาคมม, ปฏโฐ, อาทาย

ข. นามกตกตอไปนเปนรปและสาธนะอะไร ? ตงวเคราะห อยางไร ธมมจรยา (เจตนา), สวโจ (เถโร) ?

๕. ตอบค าถามนนดงน:-

ก. อำคมม อา-คม-ตวา ตวา ปจจยมอปสคอยหนาแปลง ตวา เปน ย แลวแปลง ย กบทสดธาตเปน มม ส าเรจเปน อาคมม

ปฏโฐ ปจฉ-ต แปลง ต เปน ฏฐ แลวลบทสดธาต ส ปฐมาวภตต ส าเรจเปน ปฏโฐ (อนเขาถามแลว) อกอยางหนง เปน ปส-ต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๑

ธาตม ส เปนทสด แปลง ต เปน ฏฐ แลวลบทสดธาต ส ปฐมาวภตต ส าเรจเปน ปฏโฐ ไดในค าวา นวาปปฏโฐ (อนเขาเลยงแลวดวยผก)

อำทำย อา-ทา-ตวา ตวา ปจจยมอปสคอยหนา แปลง ตวา เปน ย ส าเรจเปน อาทาย

ข. ธมมจรยำ เปนกตตรป กรณสาธนะ ว. ธมม จรต เอตายาต ธมมจรยา (เจตนา)

สวโจ เปนกมมรป กมมสาธนะ ว. สเขน วตตพโพต สวโจ ฯ

๖. พหพพหสมาสตางจากตปปรสสมาสอยางไร ? ธมมจรยา, ปหตาปายทวาโร (โสตาปนโน), ยถาลาภ เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. พหพพหสมาสตางจากตปปรสสมาสดงน

ตปปรสสมาส ยอบท ๒ บทให เปนบทเดยวกน บทหนาประกอบดวยวภตตใดวภตตหนง ตงแตทตยาถงสตตมวภตต สวนบทหลงประกอบดวยปฐมาวภตตเปนคณนามบางเปนนามบาง เชน สข ปตโต เปน สขปปตโต เปนตน

สวนพหพพหสมาสนน เปนสมาสทมบทอนเปนประธาน ในวเคราะหแหงสมาส บทประธานและบทวเสสนะ มวภตตและลงคเสมอกน แปลกแตบทสพพนามทเปนประธานแหงบทสมาส เรยกวา ตลยาธกรณพหพพหสมาส ถาบททงหลายในวเคราะหมวภตตตางกนเรยกวา ภนนาธกรณพหพพสมาส เมอสมาสแลวเปนคณนามอยางเดยว และ แปลวา "ม" เชน กตปญโญ (บรษ) มบญอนท าแลว

ธมมจรยา เปน ฉฏฐตปปรสสมาส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๒

ว. ธมมสส จรยา ธมมจรยา

ปหตาปายทวาโร เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน:-

ฉ. ตป. ว. อปายาน ทวาราน อปายทวาราน

ต. ตล. พหพ. ว. ปหตาน อปายทวาราน เยน โส ปหตา-ปายทวาโร (โสตาปนโน)

ยถาลาภ เปน อพยยภาวสมาส ว. โย โย ลาโภ ยถาลาภ

หรอ เย เย ลาภา ยถาลาภ ลาภสส วา ปฏปาฏ ยถาลาภ ฯ

๗. ภาวตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ? ภาคน, มานโส, เถยย ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน มวเคราะหอยางไร ?

๗. ภาวตทธต มปจจย ๖ ตว คอ ตต, ณย, ตตน, ตา, ณ, กณ

ภาคน ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. ภาโค อสส อตถต ภาคน (อตถลงค แปลง อ เปน อน)

มานโส ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. มนส ภโว มานโส (มน-ณ-มาน ลง ส อาคม เปน มานส)

หรอ ลง ณ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. มานส อสส อตถต มานโส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๓

หรอ ลง โส ปจจย ในวภาคตทธต

ว. มาเนน วภาเคน มานโส

เถยย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. เถนสส ภาโว เถยย (ลบ น แลวซอน ย จงเปน เถยย ) ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๘ กมภำพนธ ๒๕๑๘

---------------------------

๑. พยญชนะอวรรคมเทาไร อะไรบาง ? ส มส าเนยงเปนอยางไร ? และส ในค าวา “ตสม และสม ” ใชตางกนอยางไร ?

๑. พยญชนะอวรรคม ๘ ตว คอ ย ร ล ว ส ห ฬ อ

ส มส าเนยงเปน “อสมะ” ซงแปลวา “ไอน า” อธบายความวามเสยงแซกกระเซนคลายไอน า หรอมเสยงออกจากไรฟนหนอยหนง ไมม ค าเทยบในภาษาของเรา มแตภาษาองกฤษเหมอนค าวา as is เปนตน

ส ในค าวา ตสม นนใชเปนตวสะกด เพราะ ส เปนอสมะ ดงกลาวแลวแมเปนตวสะกดของสระตวหนาแลวกคงมเสยงปรากฏหนอยหนงประมาณกงมาตราของสระสน พอใหรไดวาตว ส สะกดไมออกเสยงเตมท เหมอนอาศยสระ

สวน ส ในค าวา สม นนใชอาศยสระออกเสยงเหมอนพยญชนะทงปวงซงตองอาศยสระจงออกเสยงได ในทนอาศยสระ อ ออกเสยง จงออกเสยงไดเตมท ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๕

๒. อาเทสสนธกรโยปกรณ มในสนธไหนบาง ? ทรมาคโต, ฉาโตมห ตดตออยางไร ?

๒. อาเทสสนธกรโยปกรณมใน ๓ สนธ คอสระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ

ทรมำคโต ตดเปน ทร -อาคโต นคคหตอยหนา สระอาอยเบองปลาย อาเทสนคคหตเปน ม ตอกนเปน ทรมาคโต

ฉำโตมห ตดเปน ฉาโต - อมห สระ ๒ ตว คอสระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระเบองปลายคอ อ ท อมห เสยแลวตอกนเปน ฉาโตมห ฯ

๓. สพพนามคออะไร ? แบงเปนเทาไร อะไรบาง ? “โส ขโณ ตมเห ม อตกกมต” ค าไหนเปนสพพนาม และเปนสพพนามชนดไหน ?

๓. สพพนาม คอ ค าทใชแทนนามนามทออกชอมาแลว เพอจะไมใหซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห แบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑

โส และ ตมเห เปนสพพนาม โส เปนวเสสนสพพนาม, ตมเห เปนปรสสพพนาม ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๖

๔. อ อาคมหนาธาต และ อ อาคมหลงธาต และปจจยในอาขยาต ลงไดในวภตตหมวดไหนบาง ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ปตา โน มหลลกา อโหส

ข. เม สามเก ชฆจฉาย ปฬยนเต น สกกา มยา ภญชต

ค. ปตตา เม อตถ

ฆ. เทวทตโต สงฆ ภชชสสต

๔. อ อาคม หนาธาตลงไดเฉพาะวภตตหมวด หยตตน อชชตตน กาลาตปตต

สวน อ อาคมหลงธาตและปจจย ลงไดเฉพาะวภตตหมวด อชชตตนภวสสนต และ กาลาตปตต

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. ปตา โน มหลลโก อโหส

ข. มม สามเก ชฆจฉาย ปฬยมำเน น สกกา มยา ภญชต

ค. ปตตา เม อตถ

ฆ. เทวทตโต สงฆ ภนทสสต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๗

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. นามกตกตอไปนเปน รป สาธนะ และปจจยอะไร ? ตงวเคราะหอยางไร ? โพธ (รกโข), ทฏฐ, ทฆทสส (เถโร) ?

ข. กรยากตกตอไปนส าเรจมาจากอะไร ? ปธาย, สนโต ?

๕. ก. โพธ เปนกตตรป อธกรณสาธนะ อ ปจจย ว. พชฌต เอตถาต โพธ (รกโข)

ทฏฐ เปนภาวนารป ภาวสาธะ ต ปจจย ว. ทสสน ทฏฐ

ทฆทสส เปน กตตรป กตตสาธนะ ณ ปจจย หรอ กตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ หรอเปน สมาสรป ตสสลสาธนะ มวเคราะหดงน :-

ทฆ ปสสตต ทฆทสส,

ทฆ ปสสต สเลนาต ทฆทสส,

ทฆ ปสสต สลมสสาต วา ทฆทสส (เถโร)

ข. ปธำย ป-ธา-ตวา อปสคอยหนาแปลง ตวาเปน ย ส าเรจรปเปน ปธาย

สนโต สม – ต ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาต ส ปฐมาวภตต ส าเรจรปเปน สนโต หรอ อส-นต ลบ ตนธาต ส ปฐมาวภตตส าเรจรป เปน สนโต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๘

๖. สมาสวาโดยกจมเทาไร อะไรบาง ? อหรโก, สฏฐวสโส (เถโร)

กฏาคารสต เปนสมาสอะไร ? จงตง วเคราะหมาด ?

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ คอ สมาสททานลบวภตตเสยแลว เรยกวาลตตสมาโส, สมาสททานยงมไดลบวภตต เรยกวา อลตตสมาโส

อหรโก เปน น บพพบท พหพพหสมาส

ว. นตถ ตสส หรต อหรโก

สฏฐวสโส เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. สฏฐ วสสาน ยสส โส สฏฐวสโส (เถโร)

กฎำคำรสต เปน ฉฏฐตปปรสสมาส ม ต ตยาตปปรสสมาส เปนภายใน ตงวเคราะห ดงน

ต. ตป. ว. กเฏห ยตตา อคารา กฎาคารา

ฉ. ตป. ว. กฏาคาราน สต กฎาคารสต ฯ

๗. ตทธตโดยยอแบงเปนเทาไร อะไรบาง ? อสสรย , พลวต (ชฆจฉา), รกขมลกา ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหนมวเคราะหอยางไร ?

๗. ตทธตโดยยอแบงเปน ๓ คอ สามญญตทธต ภาวตทธต อพยยตทธต

อสสรย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. อสสรสส ภาโว อสสรย

พลวต ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. พล อสสา อตถต พลวต (ชฆจฉา)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๐๙

รกขมลกา ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. รกขมเล วสนตต รกขมลกา ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๗ กมภำพนธ ๒๕๑๙

-----------------------------------------------------

๑. พยญชนะแบงเปนพวกไดเทาไร อะไรบาง ? ท ในค าวา พทโธ ภทโร และ อนทรย ใชตางกนอยางไร ?

๑. พยญชนะแบงเปนพวกได ๒ คอ วรรค ๑ อวรรค ๑ ฯ

ท ในค าทง ๓ นน ใชตางกนอยางน คอ พยญชนะทงปวง (ทงพยญชนะวรรคและอวรรค) ตองอาศยสระจงจะออกเสยงไดเชน โส สา เปนตน หากไมอาศยสระแลวออกเสยงไมได คงมแตรปในอกษรไทย ทานหมายดวยจดเบองลาง เชน ก ข ค ฆ ง เปนตน ซงเรยกวา มคพยญชนะไมมมาตราเลย เพราะรวมเขากบพยญชนะวรรคตวใดตวหนงลงในสระเดยวกน ออกเสยงผสมกนไมได เปนไดอยแตตวสะกดอยางเดยวเชน รกขต เปนตน สวนพยญชนะอวรรค ๗ ตว คอ ย ร ล ว ส ห ฬ เปนอฑฒสระ มเสยงกงสระ คอกงมาตรา เพราะพยญชนะเหลาน บางตวกรวมลงในสระเดยวกนดวยพยญชนะอน ออกเสยงพรอมกนไดบางตวแมเปนตวสะกด กคงออกเสยงหนอยหนงพอใหรไดวาตวนนสะกด เมอเปนอยางนน

ท ในค าวา พทโธ น จงใชเปนตวสะกดอยางเดยว ตามหลกพยญชนะสงโยค คอ พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๔ ในวรรคของตนได จะรวมเขากบพยญชนะวรรคตวใดตวหนง ลงในสระเดยวกนออกเสยงผสมกนไมได

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๑

ท ในค าวา ภทโร นน ใชเปนตวสะกดเชนเดยวกน ตางแตตวตามคอ ร เปนพยญชนะอวรรค และเปนอฑฒสระอยหลงเมอพยญชนะ ๔ ตว คอ ย ร ล ว อยหลงพยญชนะอน ออกเสยงผสมกบพยญชนะตวหนาได ดงนน ท แมเปนตวสะกดกออกเสยงหนอยหนงผสมกบ ร ซงเปนอฑฒสระนนดวย

สวน ท ในค าวา อนทรย นนเปนมคพยญชนะเพราะมไดประกอบดวยสระตวใดตวหนง ในสระ ๘ ตว แตม ร พยญชนะอวรรค อฑฒสระอยหลง จงออกเสยงผสมกบพยญชนะตวหนาดงกลาวแลว หรอจะวา ท นนอาศยอฑฒสระออกเสยงกได อนง พงทราบวา ทร ในบาลภาษานนมใชมเสยงเปน ซ อยางเปนภาษาของเรา เชน ทรง, ทราบ เปนตน ฯ

๒. สนธกรโยปกรณมเทาไร อะไณบาง โลปสนธกรโยปกรณมในสนธไหนบาง ? ทมยมตตาน , ตเถวาห ตดตออยางไร ?

๒. ม ๘ อยาง คอ โลโป-ลบ ๑ อาเทโส-แปลง ๑ อาคโม-ลงตวอกษรใหม ๑ วกาโร-ท าใหผดจากของเดม ๑ ปกต-ปรกต ๑ ทโฆ-ท าใหยาว ๑ รสส -ท าใหสน ๑ สญโญโค-ซอนตว ๑ ฯ

โลปสนธกรโยปกรณมใน ๓ สนธ คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ ฯ

ทมยมตตาน ตดเปน ทมย - อตตาน สระอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปน ม ตอกนเปน ทมยมตตาน

ตเถวาห ตดเปน ตถา-เอว-อาห

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๒

ระหวาง ตถา-เอว สระหนาและสระหลงมรปไมเสมอกน คอ สระหนาเปน อา สระหลงเปน เอ ลบสระหนาเสย ตอกนเปน อ แลวลบ อ แหง ตถ ตอกนเปน ตเถว,

ระหวาง ตเถว-อาห สระหนาเปนรสสะสระหลงเปนทฆะลบ อ ท ตเถว ตอกนเปน ตเถวาห ฯ

๓. นามศพทแบงเปนเทาไร อะไรบาง ? ปตา โน มหลลโก อโหส ค าไหนเปนนามศพทชนดไหน ลงค วจนะ วภตต และการนต อะไร ?

๓. แบงเปน ๓ คอ นามนาม ๑ คณนาม ๑ สพพนาม ๑

ปตำ เปนนามนาม ปลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต (ปต)

โน เปนสพพนาม ทวลงค คอ ปลงค และ อตถลงค พหวจนะฉฏฐวภตต อ การนต (อมห)

มหลลโก เปนคณนาม ปลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต (มหลลก) ฯ

๔. จงบอกเครองปรงอาขยาตจากกรยา ลพภต มาด จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ ?

ก. อย กร ตยา สทธ อตถ วจรนต ทสวา วทนต

ข. ตโย ภาตโร อรหตต ปตเถนโต ตทา กลยาณกมม กร

ค. ธนญชาน นาม พราหมณ โสตาปนโน อโหส

ฆ. กปลสส เม สต เทถ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๓

๔. ต วตตมานาวภตตปจจบนนกาล ปรบสสบท เอกวจนะ ปฐมบรษ ลภ ธาตกมมวาจก ย ปจจย กบทง อ อาคม หนา ย

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. อเม กร ตยา สทธ อตถ วจรนต ทสวา วทนต

หรอ อย กร ตยา สทธ อตถ วจรนต ทสวา วทต

ข. ตโย ภาตโร อรหตต ปตเถนตำ ตทา กลยาณกมม กรส

ค. ธนญชาน นาม พราหมณ โสตำปนนำ อโหส

ฆ. กปลำน เม สต เทถ ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด ?

ก. นามกตกตอไปนเปนรป สาธนะ และปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ทลลภ , ปมาโท, วหาโร

ข. กรยากตกตอไปนส าเรจมาจากอะไร ? บอกกาลอะไร ? ปกกนโต, อารยห ?

๕. ตอบค าถามนนดงตอไปน

ก. ทลลภ กมมรป กมมสาธนะ ข ปจจย ว. ทกเขน ลพภตต ทลลภ

ปมำโท ภาวรป ภาวสาธนะ ณ ปจจย ว. ปมชชน ปมาโท

หรอ กตตรป กรณสาธนะ ณ ปจจย ว. ปมชชต เตนาต ปมาโท

วหำโร กตตรป อธกรณสาธนะ ณ ปจจย ว. วหรต เอตถาต วหาโร

หรอ กตตรป กรณสาธนะ ณ ปจจย ว. วหรต เตนาต วหาโร

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๔

ข. ปกกนโต ป-กม-ต ปจจย ธาตม ม เปนทสดแปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาต ส ปฐมาวภตต ส าเรจรปเปน ปกกนโต อดตกาล

อำรยห อา-รห-ตวา ปจจย ธาตมอปสคอยหนา แปลง ตวา เปน ย แลวแปร ย ไวหนา ห ไวหลง ส าเรจรปเปน อารยห อดตกาล ฯ

๖. สมาสคออะไร ? มประโยชนอยางไร ? อญชลกรณโย (สงโฆ), ธนอาทน (อาวธาน), ววฏมกขภาชน , เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. คอนามศพทตงแตสองขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอสมาส ฯ

สมาสนน มประโยชนคอ ใชวภตตนอยลง แตความคงเทากน เปนอปการะในการแตงฉนทในทตองการครและลห และท าค าพดใหสละสลวยดขน ฯ

อญชลกรณโย เปน สตตม ตลยาธกรณพหพพหสมาส ตงวเคราะหดงน

ว. อญชล กรณยา ยสม โส อญชลกรณโย (สงโฆ)

หรอ เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. อญชล กรณยา ยสส โส อญชลกรณโย (สงโฆ)

ธนอำทน เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ตงวเคราะหดงน ว. ธน อาท เยส ตาน ธนอาทน (อาวธาน)

ววฏมขภำชน เปนวเสสนบพพบท มฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหดงน.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๕

ฉ. ตล. พหพ. ว. ววฏ มข ยสส ต ววฏมข (ภาชน )

ว. บพ. กม. ว. ววฏมข ภาชน ววฎมขภาชน

หรอ ว วฎมขญจ ต ภาชนญจาต ววฏมขภาชน ฯ

๗. วภาคตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ? อญชลกรณโย (สงโฆ) อตถโก, โกสลล ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. วภาคตทธตมปจจย ๒ ตว คอ ธา, โส

อญชลกรณโย ลง อย ปจจย ในฐานตทธต ตงวเคราะหดงน

อญชลกรณ อาหตต อญชลกรณโย (สงโฆ)

อตถโก ลง อก ปจจย ในตทสสตถตทธต ตงวเคราะหดงน

อตโถ อสส อตถต อตถโก

โกสลล ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต ตงวเคราะหดงน

กสลสส ภาโว โกสลล ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๕ กมภำพนธ ๒๕๒๐

---------------------------------------

๑. พยญชนะสงโยคคออะไร ? พยญชนะไหนบาง ? ใชสงโยคไมได ? ค าตอไปนถกหรอผด ถาเหนวาผด จงแกเสยใหถก มหพผโล, สงสาโร,ธมมญเยว ?

๑. คอ พยญชนะทใชซอนกน หรอพยญชนะทใชเปนตวสะกด พยญชนะท ๒ และท ๔ ในวรรคทง ๕ และพยญชนะอวรรคเหลาน คอ ร ห และนคคหต ใชเปนตวสะกดไมไดเลย ฯ

ผดทง ๓ ศพท แกใหถกเปน มหปผโล หรอ มหพพโล, ส สาโร, ธมมญเญว ฯ

๒. พยญชนะสนธไดสนธกรโยปกรณเทาไร อะไรบาง ? ศพทตอไปนตดตออยางไร ?นปปสหต, นตถาวโส, สลญเจว ?

๒. พยญชนะสนธไดสนธกรโยปกรณ ๕ คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ปกต ๑ สญโญโค ๑

นปปสหต ตดเปน น-ปสหต ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกนเปน นปปสหต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๗

นตถำวโส ตดเปน นตถ-อาวโส สระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนฑฆะ ลบสระหนาคอ อ ทสดแหงศพท นตถ เสย ตอเปน นตถาวโส

สลญเจว ตดเปน สล -จ-เอว ระหวาง สล -จ เมอมพยญชนะอยเบองหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหต เปนพยญชนะทสดวรรคได ในทน จ อยหลง จงแปลงนคคหต เปน ญ ตอเปน สลญจ ระหวางสลญจ-เอว สระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนทฆะลบสระหนาคอ อ ทสดแหงศพท สลญจ เสย ตอเปน สลญเจว ฯ

๓. เอกสงขยา กบ เอกสพพนาม ตางกนอยางไร ? กสมา ตว ปณเณ มม สาวเก ปรภว เฉพาะค าทขดเสนใตไวในประโยคนเปนนามศพทชนดไหน ลงค วจนะ วภตต และการนต อะไร ?

๓. ตางกนอยางนคอ

เอกสงขยา เปนไดแตเอกวจนะอยางเดยว เมอนบนามนามบทใด กเรยงไวหนานามนามบทนน เชน เอโก ธมมกถโก อาคม

สวน เอกสพพนาม เปนได ๒ วจนะ และใชเหมอน สพพนามคอใชแทนนามนามทออกชอมาแลว เพอจะไมใหซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห เชน เตส เอโก สฏฐวสโส, เอเก ปรมมขาป ผรสวาจา โหตเยวาต

วทนต ฯ

ตว เปนปรสสพพนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต

ปณเณ เปนนามนาม อตถลงค เอกวจนะ อาลปนะวภตต อา การนต

มม เปน ปรสสพพนาม ปลงค เอกวจนะ ฉฏฐวภตต อ การนต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๘

๔. จงบอกเครองปรงอาขยาตจากกรยา วสส มาด ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

(๑) เคหกรณตถาย ภมตเล โสธยนเต สกกสส ภวน อณหาการ ทสเสส

(๒) ตสม ขเณ สตถา เคหาภมข โอภาส มจจ

(๓) ปณณา จ โอโลเกนตา อฏฐาส

(๔) ปตา โน มหลลกา ชาตา ?

๔. วสส ประกอบดวยเครองปรงในอาขยาต ดงน คอ วส ธาตในความอย อ ปจจย อ อชชตตน (แปลงเปน อส) อดตกาล ปรสสบท พหวจนะ ปฐมบรษ กตตวาจก

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

(๑) เคหกรณตถาย ภมตเล โสธยมำเน สกกสส ภวน อณหาการ ทสเสส

(๒) ตสม ขเณ สตถา เคหาภมข โอภาส มญจ

(๓) ปณณา จ โอโลเกนต อฏฐาส

(๔) ปตา โน มหลลโก ชำโต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๑๙

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด ?

ก. นามกตกตอไปนเปน รป, สาธนะ และปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาดดวย สาลกเขตตปาลกา (อตถ) , ทกกรา (ปพพชชา), ธมมสสวโน (กาโล)

ข. กรยากตกตอไปน ส าเรจรปมาจากอเไร สณนต, นกขนโต ?

๕. ตอบค าถามนนดงตอไปน

ก. สำลกเขตตปำลกำ เปน กตตรป กตตสาธนะ ณว ปจจย

ว. สาลกเขตต ปาเลตต สาลกเขตตปาลกา (อตถ)

ทกกรำ เปน กมมรป กมมสาธนะ ข ปจจย

ว. ท กเขน กรยตต ทกกรา (ปพพชชา)

หรอ ทกเขน กาตพพาต ทกกรา (ปพหชชา)

ธมมสสวโน เปน กตตรป อธกรณสาธนะ ย ปจจย

ว. ธมม สณนต เอตถาต ธมมสสวโน (กาโล)

ข. สณนต ส ธาต ณา ปจจยประจ าหมวดธาต อนต ปจจย เปน อตถลงค ลง อ เครองหมาย อตถลงค ส าเรจรปเปน สณนต

นกขนโต น บทหนา ขม ธาต ต ปจจย ะาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาตส าเรจรปเปน นกขนโต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๐

๖. สมาสวาโดยกจมกอยาง คออะไร ? บาง มาตาปตโร, มนสกาโร จดเขาในกจอยางไหน ? อนปพพกถา, ฆรพนธน , ทฏฐธมโม เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง คอ สมาสททานลบวภตตเสยแลว เรยกวา ลตตสมาส ๑ สมาสททานยงมไดลบวภตต เรยกวา อลตตสมาส ๑

มาตาปตโร มนสกาโร ทงสองศพท จดเขาในกจอยางหลงคอ อลตตสมาส

อนปพพกถา เปน ตตยาตปปรสสมาส

ว. อนปพเพน กถา อนปพพกถา

ฆรพนธน เปน อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส

ว. ฆรเมว พนธน ฆรพนธน

ทฏฐธมโม เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส

ว. ทฏโฐ ธมโม ทฏฐธมโม

หรอ ทฏโฐ จโส ธมโม จาต ทฏฐธมโม

อกอยางหนง เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. ทฏโฐ ธมโม เยน โส ทฏฐธมโม (ปคคโล) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๑

๗. ตทธตางจากสมาสอยางไร ? พาหสจจ ลงปจจยอะไร ?ในตทธตไหนจงตงวเคราะหมาด ?

๗. ตทธตตางจากสมาส อยางนคอ

นามศพทตงแตสองขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง เชน สข ปตโต สขปปตโต เปนตน ชอสมาส

สวนตทธตนน ลงปจจยทศพทหนา ส าหรบแทนศพทหลงทลบทงไปเพอยอค าพดลงใหสน เชน ราชคเห ชาโต ราชคหโก เปนตน

พาหสจจ ลง ณย ปจจยในภาวตทธต

ว. พหสตสส ภาโว พาหสจจ ฯ

พระราชเวท วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๖ มนำคม ๒๕๒๑

---------------------------

๑. อะไรชอวา อกขระ อกขระทใชในภาษาบาลมเทาไร อะไรบาง ในค าวา ภาค วธ เสโข น อกขระไหน เรยกวาอะไร ฯ

๑. เสยงกด ตวหนงสอกด ชอวาอกขระ ฯ

อกขระทใชในภาษาบาล ม ๔๑ ตว คอ อ อา อ อ อ อ ๘ ตวน ชอวา สระ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ฬ อ ๓๓ ตวน ชอวาพยญชนะ ฯ

อกขระเหลาน คอ อา อ อ อ เอ และ โอ ในค าวา ภาค วธ เสโข นน เรยกวาสระ, สวนอกขระ เหลาน คอ ภ ค ว ธ ส ข ในค านน เรยกวาพยญชนะ ฯ

๒. ประโยคค าพดในภาษาบาลนน แมจะไมตองสนธกเขาใจความหมายไดอย แลวมใชหรอ เพราะเหตไร ในไวยากรณจงสอนสนธไวอก ฯ ค าตอไปน ตดตออยางไร ตตรย ตมาทาย นตถญโญ ฯ

๒. ใช ทสอนสนธไวอก กเพราะเพอใหค าพดนนสละสลวยดขน หรอเพอจะยนอกขระใหนอยลง อนจะเปนอปการะในการแตงฉนท ในทซงตองการ ครหรอลห ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๓

ตตรท ตดเปน ตตร + อท ลบสระหนา คอ อ ในทสดแหงศพท ตตร เสย ตอเปน ตตรท

ตมำทำย ตดเปน ต + อาทาย นาคคหตอยหนา สระอยเบองปลายแปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ตมาทาย

นตถญโญ ตดเปน นตถ + อญโญ ลบสระหนา คอ อ ในทสดแหงศพท นตถ เสย ตอเปน นตถญโญ ฯ

๓. มโนคณะ ไดแก ศพทอะไรบาง เมอเขาสมาสแลวนยมใหท าอยางไร ฯ อถ น ทหโร ตว ฉนนสลา, มาตาปตโรป เต ฉนนสลาต อกโกส เฉพาะค าทขดเสนใตไวในประโยคน เปนนามศพทชนดไหน ลงค วจนะ วภตต และการนตอะไร ฯ

๓. ไดแก ศพทเหลาน คอ มน ใจ อย เหลก อร อก เจต ใจ ตป ความรอน ตม มด เตช เดช ปย น านม ยส ยศ วจ วาจา วย วย สร หว ฯ

เมอเขาสมาสแลวนยมเอาสระทสดของตนเปน โอ ได เหมอนค าวา มโนกมม เตโชกสน เจโตวมตต เปนตน เวน วจ ไมนยมเชนนน แตนยมเอาสระทของตนเปน อ เชน วจกมม วจทวาร เปนตน ฯ

ตว เปนปรสสพนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต

ฉนนสลำ เปนคณนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อาการนต

ฉนนสลำ เปนคณนาม ปลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๔

๔. สกมมธาตเปนไดกวาจก คยหต เปนวาจกอะไร ฯ จงแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน

(๑) โส ชฆจฉาทกเขน ธมเม เทสยมาเตป ปฏวชฌต น สกขสสตฯ

(๒) มหาปฐว เทวธา ภนท ฯ

(๓) ตโยป สกขา กถตาเยว โหนต ฯ

๔. เปนได ๔ วาจก เวนภาววาจก คยหต เปน กมมวาจก ฯ

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน

(๑) โส ชฆจฉาทกเขน ธมเม เทสยมำเนป ปฏวชฌต น สกขสสต

(๒) มหาปฐว เทวธา ภนท ฯ

(๓) ตโยป สกขา กถตาเยว โหนต ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. นามกตกตอไปน เปนรป สาธนะ และปจจยอะไร จงตงวเคราะห มาดวย โคฆาตโก ส วโร อปฏฐาน (ฐาน )

ข. กรยากตกตอไปน ส าเรจรปมาจากอะไร อภญญาย สนโต ฯ

๕. ก. โคฆำตโก เปนกตตรป กตตสาธนะ ณว ปจจย

ว. คาโว หนตต โคฆาตโก ฯ

ส วโร เปนภาวรป ภาวสาธนะ อ ปจจย

ว. ส วรณ ส วโร ฯ

อปฏฐำน เปนกตตรป อธกรณะสาธนะ ย ปจจย

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๕

ว. อปคนตวา ตฏฐตเอตถาต อปฏฐาน (ฐาน ) ฯ

ข. อภญญำย ส าเรจรปมาจาก อภ + ญา + ตวา ธาตมอปสคอยหนาแปลง ตวา เปน ย ซอน ญ ส าเรจรปเปน อภญญาย ฯ

สนโต ส าเรจรปมาจาก สม + ต ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลวลบทสดธาต ส าเรจรป เปน สนโต

อกอยางหนง อส + อนต ลบตนธาต ส าเรจรปเปน สนโต ฯ

๖. สมาสวาโดยชอมเทาไร อะไรบาง ฯ ศพทตอไปนเปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมา อภโย อปชฌายาทวตตาน อเวร ฯ

๖. สมาสวาโดยชอม ๖ อยาง คอ กมมธารโย, ทค, ตปปรโส, ทวนทโว, อพยยภาโว, พหพพห ฯ

อภโย เปน นบพพบท พหพพหสมาส

ว. นตถ ตสส ภยนต อภโย ฯ

อปชฌำยำทวตตำน เปน สตตมตปปรสสมาส มฉฏฐตลยาธกรณพหพพห เปนภายใน มวเคราะหดงน

ฉ. ตล. พหพ. ว. อปชฌาโย อาท เยส เต อปชฌายาทโย

ส. ตป. ว. อปชฌายาทส สมมาวตตตพพาน วตตาน อปชฌายาทวตตาน

หรอเปน จตตถตปปรสสมาสกได

ว. อปชฌายาทน กาตพพาน วตตาน อปชฌายาทวตตาน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๖

อกนยหนง เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มจตตถตปปรสและฉฏฐตลยาธกรณพหพพห เปนภายใน มวเคราะหดงน

จต. ตป. ว. อปชฌายสส วตต อปชฌายวตต

ฉ. ตล. พหพ. ว. อปชฌายวตต อาท เยส ตาน อปชฌายทน (วตตาน)

ว. บพ. กม. ว. อปชฌายทน จ ตาน วตตาน จาต อปชฌายาทวตตาน ฯ

อเวร เปน อภยตปปรสสมาส หรอ กมมธารยะ ม น เปนบทหนา

ว. น เวร อเวร ฯ

๗. ตทสสตถตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ฯ ศพทตอไปนลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด เวร ปชนย สามญญ ฯ

๗. มปจจย ๙ ตว คอ ว ส ส อก อ ร วนต มนต ณ ฯ

เวร ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. เวร อสส อตถต เวร ฯ

ปชนย ลง อย ปจจย ในฐานตทธต

ว. ปชน อรหตต ปชนย ฯ

สำมญญ ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. สมณสส ภาโว สามญญ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๓ กมภำพนธ ๒๕๒๒

---------------------------

๑. จงเตมถอยค าทถกตองลงในชองวางตอไปน “........ทเหลอจากสระนน......ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด ชอ .......ค าวาพยญชนะนนแปลวา....อกขระเหลาน เปนนสสตตองอาศย......จงออกเสยงได” ?

๑. เตมถอยค าทถกตองลงในชองวางดงน :-

“อกขระ ทเหลอจากสระนน ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด ชอ พยญชนะ ค าวา พยญชนะนน แปลวา ท ำเนอควำมใหปรำกฎ อกขระ เหลานเปนนสสตตองอาศยสระ จงออกเสยงได” ฯ

๒. พยญชนะอาคมมเทาไร อะไรบาง ลงพยญชนะอามคไดในทเชนไร ? ศพทตอไปนตดและตออยางไร ? เตนหาวโส, วรเมต ?

๒. พยญชนะอาคม ม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ถาสระอยเบองหลงลงพยญชนะอาคมไดบาง

เตนหำวโส ตดเปน เตนห + อาวโส ลบสระหนา คอ อ ในทสดศพท เตนห เสย สนธเปน เตนหาวโส

วรเมต ตดเปน วร +เอต นคคหตอยหนา สระอยเบองปลายแปลงนคคหตเปน ม สนธเปน วรเมต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๘

๓. เอกสงขยา กบ เอกสพพนาม ตางกนอยางไร ? เอกสม ห สมเย เวสาล อทธา อโหส ผตา พหชนา อากณณมนสสา เฉพาะค าทขดเสนใตไว เปนนามศพทชนดไหน เปนการนต ลงควภตต และวจนะอะไร ?

๓. เอกสงขยา ใชส าหรบก าหนดนบนามนาม และเปนเอกวจนะอยางเดยว สวน เอกสพพนาม คลาย ๆ กบคณนาม เปนทววจนะ

เอกสม เปนปกตสงขยา สพพนาม อ การนต ปลงคสตตมวภตต เอกวจนะ

สมเย เปนนามนาม อ การนต ปลงค สตตมวภตต เอกวจนะ

พหชนำ เปนคณนาม อา การนต อตถลงค ปฐมาวภตตเอกวจนะ

๔. อกมมธาต เปนไดกวาจก วยหต เปนวาจากอะไร ? จงแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน

(๑) เอว กนฏเฐน ตโย สมปตตโย ปฏฐตา

(๒) สข โหนต สปปวาสา โกฬยธตา อโรคา

(๓) ปาสาทสส จตส กณเณส จตตาโร นธกมภโย อฏฐหนต ?

๔. อกมมธาต เปนได ๓ วาจก (เวนกมมวาจก และเหตกมวาจก) วยหต เปนกมมวาจก

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน

(๑) เอว กนฏเฐน ตสโส สมปตตโย ปฏฐตา

(๒) สขน โหต สปปวาสา โกฬยธตา อโรคา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๒๙

(๓) ปาสาทสส จตส กณเณส จตสโส นธกมภโย อฏฐหนต ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามกตก คอ ตณหารโก (กลปตโต), โพธ (ญาณ ), สกขา เปนรป สาธนะ และปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด

ข. กรยากตก คอ ปวสส, ลทธพพ ส าเรจรปมาจากอะไร ?

๕. ก. นามกตก

ตณหำรโก เปน กตตรป กตตสาธนะ ณว ปจจย

ว. ตณ หรตต ตณหารโก (กลปตโต)

โพธ เปน กตตรป กรณสาธนะ อ ปจจย

ว. พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ )

อกอยางหนง เปน กตตรป กตตสาธนะ อ ปจจย

ว. พชฌต เตนาต โพธ (สตโต)

สกขำ เปน กมมรป กมมสาธนะ

หรอ ภาวรป ภาวสาธนะ อ ปจจย

ว. สกขยตต สกขา สกขน วา สกขา

ข. กรยากตก

ปวสส ป + วส + ตวา อปสคอยหนา แปลง ตวา เปน ย แปลง ย กบทสดธาต เปน สส ส าเรจรปเปน ปวสส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๐

ลทธพพ ลภ + ตพพ ธาตม ภ เปนทสดอยหนา แปลง ต แหง ตพพ เปน ทธ แลวลบทสดธาต ส าเรจรปเปน ลทธพพ ฯ

๖. ทคสมาส ตางจากกมมธารยสมาสอยางไร ? มหาวรโย (กลปตโต) , อาวธหตถา (โยธา), ปตตทารพนธน เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. ทคสมาสตางจากกมมธารยสมาส อยางน

กมมธารยะ นามศพท ๒ บท มวภตตและวจนะเสมอกน บทหนงเปนประธาน บทหนงเปนวเสสนะ หรอเปนวเสสนะทง ๒ บท

สวน ทคสมาส มวภตตและวจนะเสมอกนเหมอนกมมธารยสมาส ตางแตมสงขยาอยหนา เชน ตโย โลกา ตโก เปนตน

มหำวรโย เปน ฉฏฐพหพพหสมาส

ว. มหนต วรย ยสส โส มหาวรโย (กลปตโต)

อำวธหตถำ เปน ฉฏฐภนนาธกรณพหพพหสมาส

ว. อาวธา หตเถส เยส เต อาวธหตถา (โยธา)

ปตตทำรพนธน เปน อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส มสมาหารทวนทวสมาส เปนภายใน

สมาหาร. ทวนทว. ว. ปตตา จ ทารา จ ปตตทาร

อว. กม. ว. ปตตทารเมว พนธน ปตตทารพนธน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๑

๗. ปรณตทธต มปจจยเทาไร อะไรบาง ? ศพทตอไปน ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ชานปทา (ภกข), สลวา (ภกข), ชนตา ?

๗. ปรณตทธต มปจจย ๕ ตว คอ ตย, ถ, ฐ, ม, อ ฯ

ชานปทา ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. ชนปเท วสนตต ชานปทา (ภกข)

สลวา ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. สล อสส อตถต สลวา (ภกข)

ชนตา ลง ตา ปจจย ในสมหตทธต

ว. ชนาน สมโห ชนตา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๓ กมภำพนธ ๒๕๒๓

---------------------------

๑. จงเตมถอยค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. สระมมาตราเบา ๓ ตว คอ อ อ อ ชอ............

ข. พยญชนะทสดวรรค....ตว เกดใน ๒ ฐาน คอ.......

ค. ว เกดใน ๒ ฐาน คอ........เรยก ทนโตฏฐโช

ฆ. กรณทท า......... ม ๔ ?

๑. เตมถอยค าทถกตองลงในชองวาง ดงน

ก. สระมมาตราเบา ๓ ตว คอ อ อ อ ชอ รสสะ

ข. พยญชนะทสดวรรค ๕ ตว เกดใน ๒ ฐาน คอ ตำมฐำนของตน ๆ และจมก

ค. ว เกดใน ๒ ฐาน คอ ฟน และ รมฝปำก เรยก ทนโตฏฐโช

ฆ. กรณทท า อกขระ ม ๔ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๓

๒. จงเตมถอยค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. สระทสดของศพทหนา เรยกวา ...........

ข. ในพยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๕ คอ........

ค. ในนคคหตสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๔ คอ........

ฆ. สญญมทาส ตดตออยางไร ?

๒. เตมถอยค าทถกตองลงในชองวาง ดงน

ก. สระทสดของศพทหนา เรยกวา สระหนำ

ข. ในพยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๕ คอ โลโป ๑ อำเทโส ๑ อำคโม ๑ ปกต ๑ สญโญโค ๑

ค. ในนคคหตสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๔ คอ โลโป ๑ อำเทโส ๑ อำคโม ๑ ปกต ๑

ฆ. สญญมทำส ตดเปน สญญ-อทำส นคคหตอยหนาสระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน สญญมทำส ฯ

๓. นามศพท จดเปนลงคอะไร ? ไดบาง ? ทฆายโก โหต มหาราชา สราชน เฉพาะค าทขดเสนใตไวนนเปน การนต ลงค วภตต และวจนะ อะไร ?

๓. นำมนำม เปนลงคเดยว คอจะเปน ปลงค อตถลงค หรอ นปงสกลงค กอยางเดยวบาง เปน ๒ ลงค คอศพทอนเดยว มรปอยางเดยวเปนไดทง ๒ ลงค หรอมลศพทเปนอนเดยว เปลยนแตสระทสดใหแปลกกน พอเปนเครองหมายใหตางลงคกนบาง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๔

คณนำม และ สพพนำม เปนไดทง ๓ ลงค ฯ

มหำรำชำ เปนนามนาม อ การนต ปลงค ปฐมาวภตต เอกวจนะ

สรำชน เปนคณนาม อ การนต ปลงค ปฐมาวภตต เอกวจนะ ฯ

๔. อาย อย ปจจย เปนไปในความอะไร ? ใชประกอบกบอะไร ?จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. สา อห ทรโต อาคโตต อาห

ข. อนคโฆ สปปโย มย สนเต มา นสสต

ค. มาคนทย อห ปพเพ อมา ตโย มารธตโร อททส ?

๔. อาย อย ปจจย เปนไปในความประพฤต ใหประกอบกบนามศพทใหเปนกรยาศพท

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน

ก. สา อห ทรโต อำคตำต อาห

ข. อนคโฆ สปปโย มย สนเต มา นสสต (หรอ นสส)

ค. มาคนทย อห ปพเพ อมา ตสโส มารธตโร อททส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๕

๕. จงตอบค าถามตอไปน

ก. ภยทสสโน, ทลลโภ (ปรสาชญโญ) เปนรป สาธนะ และ ปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด

ข. ภวตพพ , เทสโต, วทนโต เปนธาต ปจจย และวาจกอะไร ?

๕. ก. ภยทสสโน เปน กตตรป กตตสาธนะ

หรอ เปน กตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ

และ เปน สมาสรปตสสลสาธนะ ณ ปจจย

มวเคราะหตามล าดบ ดงน

ภย ปสสนตต ภยทสสโน

ภย ปสสนต สเลนาต ภยทสสโน

ภย ปสสต สลเมเตสนต ภยทสสโน

ทลลโภ เปน กมมรป กมมสาธนะ ข ปจจย

ว. ทกเขน ลพภตต ทลลโภ (ปรสาชญโญ)

ข. ภวตพพ เปน ภ ธาต ตพพ ปจจย ภาววาจก

เทสโต เปน ทส ธาต ต ปจจย กมมวาจก

วทนโต เปน วท ธาต อนต ปจจย กตตวาจก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๖

๖. สมาสวาโดยกจมเทาไร อะไร ? บาง มาตาปตโร, สโรรโห จดเขาในกจไหน ปทเจตย , เทวคณปรวโต (สกโก) เปนสมาสอะไร ? บาง จงตงวเคราะหมาด ?

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง คอ สมาสททานลบวภตตเสยแลว เรยกวา ลตตสมาโส สมาสททานยงมไดลบวภตต เรยกวา อลตตสมาโส มาตาปตโร จดเขาใน อลตตสมาโส สวน สโรรโห จดเขา ใน ลตตสมาโส ฯ

ปทเจตย เปน วเสสนตตรบท กมมธารยสมาส

หรอ เปน อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส

มวเคราะหดงน

ว. กม. ว. ปท เจตย ปทเจตย

อว.กม. ว. ปทเมว เจตย ปทเจตย

เทวคณปรวโต เปน ตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน

ฉ ตป. ว. เทวาน คโณ เทวคโณ

ต.ตป. ว. เทวคเณน ปรวโต เทวคณปรวโต (สกโก) ฯ

๗. ปจจยตทธตตางจากปจจยอาขยาตอยางไร ? ทณฑตต , คพโภ, อทธโก ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหนบาง ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ปจจยตทธต ส าหรบใชแทนศพทยอค าพดลงใหสน เหมอนค าวา สยาเม ชาโต ลงปจจยแทน ชาต คงไวแต สยาม เปน สยามโก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๗

สวนปจจยอาขยาตนน ใชประกอบกบธาตบาง กบนามศพทใหเปนกรยาศพทบางและเปนเครองหมายวาจก ฯ

ทณฑตต ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

และ ลง ตต ปจจย ในภาวตทธต

มวเคราะหตามล าดบ ดงน

ทณโฑ อสส อตถต ทณฑ

ทณฑโน ภาดว ทณฑตต

คพโก ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. คพเภ นพพตโต คพโภ

อทธโก ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. อทธาน ปฏปชชตต อทธโก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๓ กมภำพนธ ๒๕๒๔

---------------------------

๑. จงเตมถอยค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. อกขรวธวาดวย....................

ข. สมญญาภธาน แสดงชออกษร ทเปน......และ...........พรอมทง ฐานกรณ

ค. เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดาน เรยกวา........

ฆ. พยญชนะทมเสยงกอง เรยกวา....................?

๑. ไดเตมค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. อกขรวธ วาดวย อกษร

ข. สมญญาภธาน แสดงชออกษร ทเปน สระและพยญชนะ พรอมทงฐานกรณ

ค. เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดาน เรยกวา กณฐตำลโช

ฆ. พยญชนะทมเสยงกอง เรยกวา โฆสะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๓๙

๒. ในพยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณเทาไร อะไรบาง ? นาโคว ตดตอ อยางไร ?

๒. ในพยญชนะสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๕ คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกต ๑ สญโญโค ๑ ฯ

นำโคว ตดเปน นาโค-อว ถาสระ ๒ ตว (คอ สระหนา และสระหลง) มรปไมเสมอกน ลบสระเบองปลายบางกได ในทนลบสระ อ ทศพท อว เสย ตอเปน นาโคว ฯ

๓. ค าวา “โน” เปนศพทอะไร ? ในไวยากรณ แปลวาอะไร ? เมอเหนหนงสอททานแตงไว จะทราบไดอยางไรวาเปนศพทชนดไหน จงยกตวอยางมาด ?

๓. ค าวา “โน” เปนนบาตบอกปฏเสธ แปลวา “ไม” อยางหนง อกอยางหนง เปนสพพนาม ซงศพทเดม คอ อมห ศพท แปลวา“เรา”

ทราบไดดงน คอ ศพทวา “โน” นน ถาเรยงไวหนาประโยค พงทราบวา เปนนบาตบอกปฏเสธ อ. วฑฒเยว ภกขเว ภกขเว ภกขน ปาฏกงขา,โน ปรหาน ฯ

แตถามไดเรยงไวหนาประโยค พงทราบวา เปนสพพนาม อ. สตถาร โน ภนเต ทสเสถ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๐

๔. กรยาอาขยาต และกรยากตก ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. อชช ภควา เทวทตโต สงฆ ภชชสสต

ข. มหาชโน อชฌายส

ค. สา ตมเหห ทฏฐธมมสเสว ภาค อสสนต ปตถน อกาส ?

๔. กรยาอาขยาต ประกอบดวยวภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต วาจก ปจจย สวนกรยากตก กประกอบดวยวภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต วาจก ปจจย เหมอนอาขยาต ตางแตไมมบทและบรษเทานน

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน

ก. อชช ภควา เทวทตโต สงฆ ภนทสสต

ข. มหาชโน อชฌำย

หรอ มหาชนา อชฌำยส

ค. สา ตมเหห ทฏฐธมมสเสว ภำคน อสสนต ปตถน อกาส

หรอ โส ตมเหห ทฏฐธมมสเสว ภาค อสสนต ปตถน อกาส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๑

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. นสทน - ในค าวา “นสทนฏฐาน ” และ สวญเญยย ในประโยควา “สวญเญยย กตวา ธมม กเถส” ลงปจจยอะไร ? และเปนรปสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ข. ปสสนต, สนโต, อารยห ลงปจจยอะไร ? บอกกาลอะไร ?

๕. ไดตอบค าถามนน ดงน :-

ก. นสทน ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรสาธนะ

ว. นสทนต หรอ นสทตเอตถาต นสทน (ฐาน )

สวญเญยย ลง ณย ปจจย เปน กมมรป กมมสาธนะ

ว. สเขน วชานตพโพ หรอ วญญาตพโพต สวญเญยโย (ธมโม)

ข. ปสสนต ลง อนต ปจจย เปนอตถลงค

ลง อ เปน ปสสนต

บอก ปจจบนนกาล

สนโต ลง ต ปจจย (สม-ต ธาต ม ม เปนทสดอยหนา แปลง ต เปน นต แลว ลบทสดธาต) เปน สนโต

บอก อดตกาล

อกอยางหนง ลง อนต ปจจย (อส-อนต ลบตนธาต) เปน สนโต

บอก ปจจบนนกาล

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๒

อำรยห ลง ตวา ปจจย (อา-รห-ตวา อปสคอยหนา แปลง ตวา เปน ย แลวแปลง ย กบทสดธาต เปน ยห) เปน อารยห

บอก อดตกาล ฯ

๖. กตปฏสนถาโร (ราชา), ปฏยตตภตตาทน ในประโยควา “อมสม นคเร กปณทธกาทน ปฏยตตภตตาทน อตถ” เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. กตปฏสนถำโร (ราชา) เปน จตตถตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. กโต ปฏสนถาโร ยสส โส กตปฏสนถาโร (ราชา) หรอ เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพห

ว. กโต ปฏสนถาโร เยน โส กตปฏสนถาโร (ราชา) ปฏยตตภตตำทน เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาสมฉฏฐตลยาธกรณพหพพห เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตล.พหพ. ว. ภตต อาท เยส ตาน ภตตาทน

ว. บพพ. กม. ว. ปฏยตตาน ภตตาทน ปฏยตตภตตาทน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๓

๗. ชาตาทตทธต มปจจยเทาไร อะไรบาง ? ราชคหโก, สขน, สามญญ เปนตทธตไหน ลงปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ชาตาทตทธต มปจจย ๓ ตว คอ อม อย กย

ราชคหโก เปน ตรตยาทตทธต ลง ณก ปจจย

ว. ราชคเห ชาโต ราชคหโก

สขน เปน ตทสสตถตทธต ลง อ ปจจย

ว. สข อสสา อตถต สขน

สามญญ เปน ภาวตทธต ลง ณย ปจจย

ว. สมณสส ภาโว สามญญ

หรอ ว. สมานสส ภาโว สามญญ ฯ

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๐ กมภำพนธ ๒๕๒๕

---------------------------

๑. จงเตมถอยค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. อกขระ แปลวา....................

ข. สระ.....................ตวน ชอนสสย

ค. พยญชนะ ๘ ตวน คอ.........เรยกวา อวรรค

ฆ. พยญชนะคอ..........เรยกวานคคหต ตามสาสนโวหาร

ง. อ อ ป ผ พ ภ ม ๗ ตวน เกดท........ เรยกวา โอฏฐชา ?

๑. ไดเตมค าทถกตองลงในชองวางดงตอไปน

ก. อกขระ แปลวา ไมรจกสนอยำง ๑ ไมเปนของอยำง ๑

ข. สระ ๘ ตวน ชอ นสสย

ค. พยญชนะ ๘ ตวน คอ ย ร ล ว ส ห ฬ อ เรยกวา อวรรค

ฆ. พยญชนะ คอ อ เรยกวานคคหต ตามสาสนโวหาร

ง. อ อ ป ผ พ ภ ม ๗ ตวน เกดท รมฝปำก เรยกวา โอฏฐชา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๕

๒. ในสนธ การตอมเทาไร อะไรบาง ? เอหาวโส ตดตออยางไร ?

๒. ในสนธ การตอม ๒ อยาง คอ ตอศพททมวภตต ใหเนองดวยศพททมวภตต เหมอน จตตาโร + อเม ตอเขาเปน จตตาโรเม เปนตนอยาง ๑ ตอบทสมาส ยออกษรใหนอยลง เหมอน กต + อปกาโร ตอเขาเปน กโตปกาโร เปนตนอยาง ๑

เอหำวโส ตดเปน เอห-อาวโส ลบสระหนา คอ อ ในทสด แหงศพท เอห เสย ตอเปน เอหาวโส ฯ

๓. สพพนามแบงเปนเทาไร อะไรบาง ต ศพทในประโยควา“อภญญาย โข โส ภควา ธมม เทเสต โน (เทเสต) อภญญาย” เปนสพพนามชนดไหน?

๓. สพพนามนนแบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑ ฯ

ต ศพท ในประโยคน เปนวเสสนสพพนาม ฯ

๔. ในอาขยาต ลง อ อ อาคม ทไหน ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ชฆจฉาทกเขน ธมเม เทสยนเตป ปฏวชฌต น สกขสสต

ข. โสโก วา ภย วา เปมโต ชายนต

ค. สา กมารกา โสตาปตตผเล ปตฏฐหส ?

๔. อ อาคม ลงหนาธาตทประกอบ หยตตน, อชชตตน, กาลาตปตต

อ อาคม ลงหลงธาต และปจจยทประกอบ อชชตตน ภวสสนต กาลาตปตต ในหมวดธาตทงปวง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๖

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณในประโยคตอไปน ดงน

ก. ชฆจฉาทกเขน ธมเม เทสยมำเนป ปฏวชฌต น สกขสสต

ข. โสโก วา ภย วา เปมโต ชำยต

ค. สา กมารกา โสตาปตตผเล ปตฏฐห

(หรอ ตำ กมารกาโสตาปตตผเล ปตฏฐหส) ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. สวน และ ธมมสสวน ทขดเสนใตไวในประโยคตอไปน “โภต ธมมสสวน โฆสต ก ทว ธมมสสวน คมสสส อทาห รตต” ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ข. อนต ตพพ เปนวาจากอะไร ? ไดบาง ?

๕. ไดตอบค าถามดงตอไปน

ก. สวน ลง ย ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ

ว. สวน สวน , สยยตต วา สวน

ธมมสสวน ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ

ว. ธมม สณาต เอตถาต ธมมสสวน

ข. อนต เปนได ๒ วาจก คอ กตตวาจก และ เหตกตตวาจก

ตพพ เปนได ๓ วาจก คอ กมมวาจก ภาววาจก และ เหตกมมวาจก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๗

๖. วตถวสสา และ กตปฏสนถารา ในประโยคตอไปน “เต วตถวสสา สตถ สนตก คนตวา สตถารา กตปฏสนถารา ฯ เป ฯ ตมตถ อาโรเจส” เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. วตถวสสำ เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. วตถ วสส เยห เต วตถวสสา

กตปฏสนถำรำ เปน จตตถตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. กโต ปฏสนถาโร เยส เต กตปฏสนถารา ฯ

๗. ตทธตโดยสงเขป แบงเปนเทาไร อะไรบาง ? มาคโธ, ทกขเณยโย, ทลททตา ลง ปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ตทธตโดยสงเขป แบงเปน ๓ อยาง คอ สามญญตทธต , ภาวตทธต อพยยตทธต

มำคโธ ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. มคเธ ชาโต มาคโธ,

ตสม วสตต วา มาคโธ

ทกขเณยโย ลง เอยย ปจจย ในฐานตทธต

ว. ทกขณ อรหตต ทกขเณยโย,

ทกขณาย อนจฉวฏก โหตต วา ทกขเณยโย

ทลททตำ ลง ตา ปจจย ในภาวตทธต

ว. ทลททสส ภาโว ทลททตา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๙ กมภำพนธ ๒๕๒๖

---------------------------

๑. จงเลอกค าในวงเลบทเหนวาถกตองเตมลงในชองวางตอไปน:-

ก. เอ โอ ทมพยญชนะสงโยค เชน เสยโย โสตถ เปน..... (ทฆะ รสสะ)

ข. พยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ เปน...................(โฆสะ อโฆสะ)

ค. พยญชนะท ๒ ท ๔ ในวรรคทง ๕ เปน...................(สถล ธนต) ?

๑. ไดเลอค าในวงเลบทเหนวาถกตองเตมลงในชองวางนนดงตอไปน :-

ก. เอ โอ ทมพยญชนะสงโยค เชน เสยโย โสตถ เปน รสสะ

ข. พยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ เปน อโฆสะ

ค. พยญชนะท ๒ ท ๔ ในวรรคทง ๕ เปน ธนต ฯ

๒. สนธคออะไร ? ตางจากสมาสอยางไร ? สาวโกหมสม ตดตออยางไร ?

๒. สนธ คอ การตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอจะยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนท และใหค าพดสละสลวย ฯ

ตางจากสมาสทยนบทมวภตตหลาย ๆ บทใหเปนบทเดยวกน ฯ

สำวโกหมสม ตดเปน สาวโก-อห -อสม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๔๙

ระหวาง สาวโก-อห สระ ๒ ตว คอสระหนา และสระหลง มรปไมเสมอกน ลบ สระเบองปลายบางกได คอลบ อ ท อห เสย สนธเปน สาวโกห

ระหวางสาวโกห -อสม นคคหตอยหนา สระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม แลว สนธเปน สาวโกหมสม ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. สาวตถ เปนนามนามชนดไหน ?

ข. ศพทมโนคณะเมอเขาสมาสแลว นยมท าอยางไร ?

ถาไมท าอยางนนจะท าเปนอยางอนไดบางหรอไม ?

ค. ภกษ ๑,๐๐๐ รป ตอเปนสงขยาวาอยางไร ?

ฆ. สข เพอน ป.เอก. ในปลงค และอตถลงค มรปเปนอยางไร ?

ง. ภนเต ภทนเต ใชส าหรบใครเรยกใคร ?

๓. ไดตอบค าถามนนดงตอไปน ?

ก. สำวตถ เปนนามนามชนด อสำธำรณนำม

ข. นยมเอาสระทสดของตนเปน โอ เหมอนค าวา มโนคโณ เปนตน,

ถาไมท าอยางนนท าเปนอยางอนไดบาง คอ เฉพาะ วจ เมอ เขาสมาสแลว นยมเอาสระทสดของตนเปน อ เหมอน ค าวา วจกมม วจสจรต เปนตน

ค. ภกขสหสส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๐

ฆ. ป.เอก. ในปลงค เปน สขำ ในอตถลงค เปน สข

ง. ภนเต ภทนเต ๒ ค าน เปนค าส าหรบคฤหสถเรยกบรรพชตดวย ความเคารพหรอบรรพชตผออนพรรษากวาเรยกบรรพชตผแก พรรษากวา ฯ

๔. เมอลง เณ ณย ปจจย ในอาขยาต ตองท าอยางไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. อชช ปน ทยนเตป กหาปเณ น อจฉต

ข. สา (สนทร) สาธต สมปฏจฉตวา ปกกนตา ชตวนาภมข คจฉต

ค. มา เอว กโรส ?

๔. ตองพฤทธสระตวหนาธาต และ ลบ ณ เหมอนวธตทธต

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน :-

ก. อชช ปน ทยมำเนป กหาปเณ น อจฉต

ข. สา (สนทร) สาธต สมปฏจฉตวา ปกกนต เชตวนาภมข3 คจฉต

ค. มา เอว กโรห หรอ มา เอว อกำส, มา เอวมกำส ฯ

๓ ณ ปจจยในนามกตกกด อ ปจจยในตทสสตถตทธตกด ถาเปน อตถลงค ตองแปลงเปน อน เพอใหตางจากปลงค เชน ธมมจาร เปน ธมมจารน, สข เปน สขน สวน อ ปจจยเครองหมายอตถลงคไมตองแปลงเชนนน.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๑

๕. จงตอบค าถามตอไปน

ก. ทาน ในประโยควา “อหนเต ทาน ส วทหสสาม” และ “อมสม โข ปน โลเก ธนทาเนน อนภชฌนกสตโต นาม นตถ” ค าไหนเปนรป สาธนะ และปจจยอะไร ? จงตงเคราะหมาดวย ?

ข. สตวา, วนทนโย, อภรมม ลงปจจยอะไร ? ในกรยากตก ?

๕. ก. ทำน ในประโยคแรก เปน กมมรป กมมสาธนะ ย ปจจย

ว. ทาตพพนต ทาน

สวนในประโยคหลง เปน ภาวรป ภาวสาธนะ ย ปจจย

ว. ทาน ทาน

ข. สตวำ ลง ตวนต ปจจย (แปลง นต กบ ส ปฐมาวภตต เปน อา)

วนทนโย ลง อนย ปจจย

อภรมม ลง ตวา ปจจย (อภ + รม + ตวา อปสคอยหนาแปลง ตวา เปน ย ธาตม ม เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาต เปน มม จงส าเรจรปเปน อภรมม) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๒

๖. ตว ปน ธต สรร ทวตตสำกำรกณปปรปร พห จตโต วย อสจฆโฏ ค าทขดเสนใตไวนน เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาดวย ?

๖. ทวตตสนำกำรกณปปรปร เปน ฉฏฐตปปรสสมาส มอสมาหารทคสมาส และอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน:-

อสมาหาร ทค. ว. ทวตตส อาการา ทวตตสาการา

อว. กมม. ว. ทวตตสาการา เอว กณปาน ทวตตสาการกณปาน

ฉ. ตป. ว. ทวตตสาการกณปาน ปรปร ทวตตสาการกณปปรปร (สรร )

อสจฆโฏ เปน ฉฏฐตปปรสสมาส ม น บพพบท พหพพหสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน :-

น บพ. พหพ. ว. นตถ เตส สจต อสจน

ฉ.ตป. ว. อสจน (ปณโณ) ฆโฏ อสจฆโฏ ฯ

๗. ปารม, และ พล, อาลสย ในประโยควา “ยวา พล อาลสย อเปโต” ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาดวย ?

๗. ปำรม ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. ปรม ปาเปตต ปารม,

ปรมาย อตถาย หตาย สขาย ส วตตตต วา ปารม (ปฏปทา) (ปรม+ณ = ปารม ลง อ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๓

เครองหมายอตถลงค จงส าเรจ รปเปน ปารม) จะตงเปนพหวจนะ กได

พล ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. พลมสส อตถต พล

อำลสย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. อลสสส ภาโว อาลสย ฯ

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๘ กมภำพนธ ๒๕๒๗

---------------------------

๑. จงเลอกค าในวงเลบทเหนวาถกตองเตมลงในชองวางตอไปน

ก. อ อ อ ชอ..................(ทฆะ รสสะ)

ข. สระทเปนทฆะลวน และสระทเปนรสสะมพยญชนะสงโยคชอ ..........(คร ลห)

ค. ย ร ล ว ส ห ฬ อ เรยกวา ...........(วรรค อวรรค)

ฆ. อ อ จ ฉ ช ฌ ญ ย เกดท..............(คอ เพดาน)

ง. พยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ เปน............(โฆสะ อโฆสะ) ?

๑. ไดเลอกค าในวงเลบทเหนวาถกตอง เตมลงในชองวางนนดงตอไปน

ก. อ อ อ ชอ รสสะ

ข. สระทเปนทฆะลวน และสระทเปนรสสะมพยญชนะสงโยคชอ วา คร

ค. ย ร ล ว ส ห ฬ อ เรยกวา อวรรค

ฆ. อ อ จ ฉ ช ฌ ญ ย เกดท เพดำน

ง. พยญชนะ ท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ เปน อโฆสะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๕

๒. อฏฐายาสนา, ตจวรมทาส ตดตออยางไร ?

๒. อฏฐำยำสนำ ตดเปน อฏฐาย – อาสนา สระหนาเปนรสสะ สระเบองปลายเปนทฆะ ลบสระหนาคอ อ ทสดแหงศพท อฏฐาย เสย ตอเปน อฏฐายาสนา

ตจวรมทำส ตดเปน ตจวร – อทาส นคคหตอยหนาสระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ตจวรมทาส ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. สตถา มหาชนสส ธมมเทสน (เทเสต) ค าไหนเปนการนต และลงคอะไร ?

ข. ปรณสงขยาตางจากปกตสงขยาอยางไร ?

ค. เอกสงขยา กบเอกสพพนาม ตางกนอยางไร ?

ฆ. ต ศพทในค าวา อตปโส ภควา เปนสพพนามชนดไหน ?

ง. โต ตร ปจจย เปนเครองหมายวภตตอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามนน ดงน:-

ก. สตถา เปน อ การนต ปลงค

มหาชนสส เปน อ การนต ปลงค

ธมมเทสน เปน อา การนต อตถลงค

ข. ปรณสงขยา ส าหรบนบนามนามทเตมในทนน ๆ คอนบเปน ชน ๆ เปนตนวา ทหนง ทสอง ทสาม ทส ทหา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๖

สวน ปกตสงขยา นนนบโดยปกตเปนตนวา หนง สอง สาม ส หา

ค. เอกสงขยา เปนเอกวจนะอยางเดยว

เอกสพพนาม เปนเทววจนะ แจกไดทง ๒ วจนะ

ฆ. เปนวเสสนสพพนาม

ง. โต เปนเครองหมายตตยาวภตต และปญจมวภตต

ตร เปนเครองหมายสตตมวภตต ฯ

๔. ทสสาม, เอห ประกอบดวยเครองปรงอะไร ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. รปนนทา สตถาร โอโลกเกนตา สมเป ฐต อตถ อททส

ข. สญชยสส ปรสา ภนท

ค. เถโร ปนปปน ปจฉยนโตป น กเถส ?

๔. ทสสำม ประกอบดวยเครองปรงยาต คอ ทา-อ-สสาม

เอห ประกอบดวยเครองปรงอาขยาต คอ อา-อ-เอ-ห ฯ

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน:-

ก. รปนนทา สตถาร โอโลเกนต (โอโลกยมำนำ) สมเป ฐต อตถ อททส

ข. สญชยสส ปรสา ภชช

ค. เถโร ปนปปน ปจฉยมำโนป น กเถส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๗

๕. จงตอบค าถามตอไปน

ก. มนาปสสวนา (ตณหา) โพธ ในค าวา โพธรกขมเล และ โพธยาณตถาย เปนรป สาธนะ และปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ข. นกขนโต,ปธาย ลงปจจยอะไร ? ในกรยากตก ?

๕. ไดตอบค าถามนน ดงน.

ก. มนำปสสวนำ (ตณหา) เปน กตตรป กตตสาธนะ ย ปจจย

ว. มนาเปส รปาทส อาสวตต มนาปสสวนา (ตณหา)

โพธ ในค าวา โพธรกขมเล เปน กตตรป อธกรณสาธนะ อ ปจจย ว. พชฌต เอตถาตโพธ (รกโข)

โพธ ในค าวา โพธญาณตถาย เปน กตตรป กรณสาธนะ อ ปจจย ว. พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ )

ข. นกขนโต ลง ต ปจจย

ปธำย ลง ตนาทปจจย คอ ตน ตวา ตวาน ตวใดตวหนง ฯ

๖. อจฉราคณปรปณโณ (ทพพปปาสาโท) และ อโรคา ในประโยควา " สขน โหต สปปวาสา โกฬยธตา อโรคา " เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. อจฉรำคณปรปณโณ (ทพพปปาสาโท) เปน อฏฐตปปรสสามาส มฉฏฐตตยาตปปรสสมาส เปนภายในตงวเคราะหตามล าดบ ดงน:-

ฉ. ตป. อจฉราน คโณ อจฉราคโณ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๘

ฉ. ต. ตป อจแราคณสส ปรปณโณ อจฉราคณปรปณโณ (ทพพปปาสาโท)

อโรคำ เปน น บพพบท พหพพหสมาส

ว. นตถ ตสสา โรโคต อโรคา (สปปวาสา โกฬยธตา) ฯ

๗. ราคาทตทธต มปจจยเทาไร อะไรบาง ? นาคร สขน และ ภาคย ในค าวา "ภาคย สข พล " ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ราคาทตทธต มปจจย ๑ ตว คอ ณ ปจจย

นำครำ ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. นคเร วสนตต นาครา

สขน ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. สขมสสา อตถต สขน (โกฬยธตา)

ภำคย ลง ณ ปจจย ในตทสสตถตทธต

และ ณย ปจจย ในภาวตทธต

ตทส. ว. ภคา อสส อตถต ภาโค

ภาว. ว. ภาคสส ภาโว ภาคย (ความเปนผมโชค)

อกนยหนง ลง ณย ปจจย ในภาวตทธตค

ว. ภคสส ภาโว ภาคย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๕๙

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๖ กมภำพนธ ๒๕๒๘

---------------------------

๑. จงเลอกค าในวงเลบทเหนวาถกตอง เตมลงในชองวางตอไปน

ก. เสยงกด ตวหนงสอกดชอวา...............(สระ,พยญชนะ, อกขระ)

ข. สระ ๘ ตว ชอ..........(นสสต, นสสย)

ค. สระทเปนรสสะ ไมมพยญชนะสงโยคและนคคหตอยเบองหลง ชอ..........(คร, ลห)

ฆ. ห ทประกอบดวยพยญชนะ ญ ณ น ม ย ล ว ฬ เกดท...... (คอ, อก, รมผปาก)

ง. พยญชนะท ๓ ท ๔ ท ๕ ในวรรคทง ๕ เปน......... (อโฆสะ, โฆสะ) ?

๑. ไดเลอกค าในวงเลบทเหนวาถกตอง เตมลงในชองวางนนดงตอไปน

ก. ชอวา อกขระ

ข. ชอ นสสย

ค. ชอ ลห

ฆ. เกดท อก

ง. เปน โฆสะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๑

๒. นคคหตสนธ ไดสนธกรโยปกรณเทาไร อะไรบาง ? อธปปโมทต, เตนปสงกม, เอตทโหส ตดตออยางไร ?

๒. นคคหตสนธ ไดสนธกรโยปกรณ ๔ คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกต ๑

อธปปโมทต ตดเปน อธ+ปโมทต เปนสญโญคพยญชนะสนธคอ ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกน ไดแกซอน ป ตอ เปนอธปปโมทต

เตนปสงกม ตดเปน เตน +อปสงกม ถาสระทง ๒ คอสระหนาและสระหลงเปนรสสะแตมรปไมเสมอกน คอขางหนงเปน อ ขางหนงเปน อ เมอลบสระหนาแลว ไมตองทฆะสระหลงกได ตอเปน เตนปสงกม

เอตทโหส ตดเปน เอต +อโหส นคคหตอยหนา สระอยเบองปลาย แปลงนคหตเปน ท ตอเปน เอตทโหส ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. ตมเหห ทฏฐธมมสส ภาคน (อสส ) ศพทไหนเปนนามศพทชนดไหน เปนลงค วภตต วจนะ อะไร ?

ข. ปรณสงขยาเปนนามศพทชนดไหน ?

ค. ก ศพท ถาม ย น าหนา ม จ อยหลง แปลวาอยางไร ?

ฆ. อปสคนน ใชอยางไร ? จงยกอทาหรณมาด ?

ง. อมโภ เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๒

๓. ไดตอบค าถามนน ดงน:-

ก. ตมเหห เปน สพพนาม (ปรสสพพนาม, มธยมบรษ) เปนทวลงค คอ ปลงค หรอ อตถลงค ตตยาวภตต พหวจนะ

ทฏฐธมมสส เปน นามนาม ปลงค ฉฏฐวภตต เอกวจนะ

ภำคน เปน คณนาม อตถลงค ปฐมาวภตต เอกวจนะ

ข. ปรณสงขยา เปน คณนาม

ค. แปลวา "คนใดคนหนง" หรอ " สงใดสงหนง"

ฆ. อปสคนน ส าหรบใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน

อ. อธสกกาโร สกการะยง อธเสต นอนทบ

ง.อมโภ เปนค าส าหรบเรยกชาย ดวยวาจาออนหวาน ฯ

๔. วภตตอาขยาต เปนเครองหมายใหรอะไรบาง ? ปาวส ในค าวา ภกข คาม ปณฑาย ปาวส น ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ปตา โน มหลลกา อเหส

ข. จกขน เต นสสนต วา ภนทนต วา

ค. ทารกา มยา วารยนตาป วจน น คณหนต ?

๔. วภตตอาขยาต เปนเครองหมายใหร กาล บท วจนะ บรษ ปาวส ประกอบดวยเครองปรง คอ ป บทหนา วส ธาต อ ปจจย อ อชชตตน (รสสะ อ อชชตตน เปน อ ลง อ อาคม หนาธาตทประกอบไดรปเปน ปาวส แปลวา " ไดเขาไปแลว")

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๓

แกค าทผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน:-

ก. ปตา โน มหลลโก อโหส

หรอ ปตโร โน มหลลกา อเหส

ข. จกขน เต นสสนต วา ภชชนต วา

ค. ทารกา มยา วำรยมำนำป วจน น คณหนต ฯ

๕. ก. ค าวา คมน – ในประโยคตอไปน คอ สตถารา เวสาลคมน สมปฏจฉต , สตถ คมนกาล อาโรเจส, นพพานคมน อฏฐงคก มคค โสธาเปยย, เปนรป และสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ข. ชาโต, สมาโน เปนธาต ปจจย และกาลอะไร ?

๕. ก. คมน - ในค าวา เวสาลคมน เปน ภาวรป ภาวสาธนะ

ว. คมน คมน หรอ คจฉยเตต คมน

คมน- ในค าวา คมนกาล เปน กตตรป อธกรณสาธนะ

ว. คจฉต เอตถาต คมโน (กาโล)

คมน- ในค าวา นพพานคมน เปน กตตรป กรณสาธนะ ว. คจฉต เตนาต คมโน (อฏฐงคโก มคโค)

ข. ชำโต เปน ชน ธาต ต ปจจย อตตกาล

สมำโน เปน อส ธาต มาน ปจจย ปจจปบนกาล ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๔

๖. สมาสวาโดยชอ มเทาไร อะไรบาง ? สนตวาโจ, อหรกปคคโล , ยถาสทธ ในค าวา ททาต เว ยถาสทธ น เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖.สมาสวาโดยชอม ๖ อยาง คอ กมมธารโย ทค, ตปปรโส, ทวนทโว, อพยยภาวโว, พหพพห ฯ

สนตวำโจ เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. สนตา วาจา ยสส โส สนตวาโจ (ปรโส)

อหรกปคคโล เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มน บพพบท พหพพหสมาส เปนภายใน

น บพ. พหพ. ว นตถ ตสส หรต อหรโก (ปคคโล)

ว. กมม. ว. อหรโก จ โส ปคคโล จาต อหรกปคคโล

หรอ อหรโก ปคคโล อหรกปคคโล

ยถำสทธ เปน อพยยภาวสมาส (นปาตปพพกะ)

ว. สทธาย ปฏปาฏ ยถาสทธ

หรอ ยา สทยา ยถาสทธ ฯ

๗. ชาตาทตทธต มปจจยเทาไร อะไร ? บาง ? อาโรคย เจตสก , ภาควา ในค าวา " โส ผลสามญญสส ภาควา โหต" น ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗.ม ๓ ตว คอ มม อย กย ฯ

อำโรคย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. อโรคสส ภาโว อาโรคย

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๕

เจตสก ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. เจตสา กต กมม เจตสก ,

ตสม วา วตตตต เจตสก ฯ

ภำคำ ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. ภาโค อสส อตถต ภาควา ฯ

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๗ มนำคม ๒๕๒๙

---------------------------

๑. ในพยญชนะวรร มหลกการสงโยคอยางไร ? และพยญชนะไหนบาง ? ใชสงโยคไมได ?

๑. มหลกการสงโยค ดงน

พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะ ท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาหยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตวยกเสยแตตว ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยว

พยญชนะท ๒ และท ๔ ในวรรคทง ๕ ใชสงโยคไมไดฯ

๒. วธเปนอปการะแกการท าสนธ เรยกวาอะไร ? มเทาไร อะไรบาง ? ยญเจ, นาโคว ในค าวา "อห นาโคว สงคาเม " ตดตออยางไร ?

๒. เรยกวา สนธกรโยปกรณ ม ๘ อยาง คอโลโป ลบ ๑ อาเทโส แปลง ๑ อาคโม ลงตวอกษรใหม ๑ วกาโร ท าใหผดจากของเดม ๑ ปกต ปรกต ๑ ทโฆ ท าใหยาว ๑ รสส ท าใหสน ๑ สญโญโค ซอนตว ๑

ยญเจ ตดเปน ย -เจ เมอมพยญชนะอยหลง นคคหต อยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรค ในทน จ อยหลง จงแปลง นคคหตเปน ญ ตอเปน ยญเจ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๗

นาโคว ตดเปน นาโค-อว ถาสระ ๒ ตวมรปไมเสมอกน (คอ สระหนาเปน โอ สระหลงเปน อ) ลบสระเบองปลายบางกไดในทนลบ อ แหง อว เสยตอเปน นาโคว ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. ปฐมาวภตตแแบงเปนเทาไร อะไรบาง ?

ข. ภควโต เปนวภตตไหนบาง ?

ค. ศพทมโนคณะ เขาสมาสแลว นยมท าอยางไร ?

ฆ. ต ศพท อยางไรเปนปรสสพพนาม อยางไรเปน วเสสนสพพนาม?

ง. สมปต, สมนตา แปลวาอยางไร ? เปนนบาตบอกอะไร ?

๓. ไดตอบค าถาม ดงตอไปน

ก. แบงเปน ๒ เปน ลงคตโถ หรอ กตตา ทเปนตวประธานอยาง ๑ เปน อาลปน ค าส าหรบรองเรยก อยาง๑

ข. เปน จตตถ และ ฉฏฐ เอกวจนะ

ค. นยมเอาสระทสดของตนเปน โอ ได เหมอนค าวา มโนคโณ หมแหงมนะเปนตน เวนแต วจ ศพทเมอเขาสมาสแลว เอาสระทสดของตนเปน อ เชน วจกมม วจเภโท เปนตน

ฆ. ต ศพท ททานมไดเขยนไวกบนามศพท หรอ ตมห อมห ศพท เปน ปรส-สพพนามตรงกบทเราใชในภาษาของเราวา "ทาน เธอ เขา มน" ไมแปลวา "นน " อทาหรณ วา อาจรโย ม นจจเมวโอวทต อนสาสตโส ห มยห วฑฒ อาสสต ต ศพท ททานเขยน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๘

ไวกบนามศพท หรอ ตมห อมห ศพท เปนวเสสน สพพนาม แปลวา "นน" อทาหรณวา อภญญาย โข โส ภควา ธมม เทเสต โน (เทเสต)

ง. สมปต แปลวา บดเดยวน บอกกาล สมนตา แปลวา รอบคอบ บอกปรจเฉท ฯ

๔. ในอาขยาต วภตตไหน ใชปฐมบรษ แทนมธยมบรษเปนพน ? อทปาท ในประโยควา ปรวาร นสสาย ลาโภ อทปาท นประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน

ก. เทสนาวสาเน องกโร จ อนทโก จ โสตาปตตผเล ปตฏฐห

ข. มา เอว กโรส

ค. อโภ ตราน ภชชส ฯ

๔. โอ มธยมบรษ หยตตน และ อชชตตน เอกวจนะ มทใชนอยใชปฐมบรษ เสยเปนพน อทปาท อ +ปท +อ +อ ทฆตนธาตเปน อา รสสะ อ อชชตตน เปน อ แลวลง อ อาคม ตนธาตไดรปเปน อ+ อปาท แลวลง ท อาคมจงไดรปเปนอทปาท แปลวา "ไดเกดขนแลว"

แกค าทเหนวาผดใหถกตามหลกไวยากรณดงน

ก. เทสนาวสาเน องกโร จ อนทโก จ โสตาปตตผเล ปตฏฐหส

ข. มา เอว อกำส หรอ มา เอว กโรห

ค. อโภ ตราน ภชชส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๖๙

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. โพธ ในค าวา โพธสตโต, โพธญาณตถาย, โพธรกขมเล ค าไหนเปนรปและสาธารณะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ข. สนโต, ลทธพโพ เปนธาตและปจจยอะไร ?

๕. ไดตอบค าถามตอไปน

ก. โพธ ในค าวา โพธสตโต เปน กตตรป กตตสาธนะ

ว. พชฌสสตต โพธ พชฌตต วา โพธ (สตโต)

โพธ ในค าวา โพธญาณตถาย เปน กตตรป กรณสาธนะ ว. พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ )

โพธ ในค าวา โพธรกขมเล เปน กตตรป อธกรณสาธนะ

ว. พชฌต เอตถาต โพธ (รกโข)

ข. สนโต สม + ต = สนโต

อกอยางหนง อส + อนต = สนโต

ลทธพโต ลภ +ตพพ = ลทธพโต ฯ

๖. ตปปรสมาสแปลกกนกบกมมธารยสมาสอยางไร ฯ ยถาสข , อากณณมนสสา (เวสาล), เอกภาวสข เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๖. กมมธารยะ ม วภตตและวจนะเสมอกน บทหนงเปน ประธาน บทหนง เปน วเสสนะหรอเปน วเสสนะ ทง ๒ บท, สวน ตปปรสสมาส ม วภตตและวจนะไมเสมอกน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๐

ยถาสข เปน อพยยภาวสมาส นปาตปพพตกะ

ว. ย ย สข ยถาสข

หรอ สขสส ปฏปาฏ ยถาสข

อากณณมนสสา เปน สตตมตลยาธกรณพหพพหสมาส

ว. อากณณา มนสสา ยสส สา อากณณมนสสา (เวสาล)

เอกภาวสข เปน ปญจมตปปรสสมาส ม ฉฏฐตปปรสสมาส เปนภายใน

ฉ. ตป. ว. เอกสส ภาโว เอกภาโว (ศพททเขาสมาสกบ กถ, กร, ภ นยมลง อ เชน พหลกรณ อนปพพกถา)

ปญจ. ตป. ว. เอกภาวโต อปปนน สข เอกภาวสข ฯ

๗. ปจจยในสมหตทธต ลงแทนศพทอะไร ? ส าเรจแลวเปนลงคอะไร ? มฏฐสจจ , อายสมา, ปชานโย ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหนจงตงวเคราะหมาด ?

๗. ลงแทน. สมห ศพท กณ, ณ ปจจย ส าเรจแลวเปน ป. เชน มานสโก, มานโส เปนตน, ตา ปจจย ส าเรจแลวเปน อตถ. เชน คามตา เปนตน

มฏฐสจจ ลง ณย ปจจย ใน ภาวตทธต

ว. มฏฐสสตสส ภาโว มฏฐสจจ (ลบ อ ท ต ทง แลวลบ ณ แลว แปลง ตย เปน จจ)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๑

อำยสมำ ลง มนต ปจจย ใน ตทสสตถตทธต

ว. อาย อสส อตถต อายสมา (เอา อ แหง อาย เปน อส)

ปชนโย ลง อย ปจจย ใน ฐาตตทธต

ว. ปชน อรหตต ปชนโย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๓ เมษำยน ๒๕๓๐

---------------------------

๑. พยญชนะในบาลภาษามเทาไร อาศยอะไร ? จงออกเสยงได ?

๑. ม ๓๓ ตว อาศยสระจงออกเสยงได ฯ

๒. นคคหตสนธ ไดสนธกรโยปรณเทาไร อะไรบาง ? สวาห , เยสนโน, ตตเถว ตดตออยางไร ?

๒. ไดสนธกรโยปกรณ ๔ คอ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกต ๑

สวำห ตดเปน โส+อห สระ โอ อยหนา สระ อ อยหลงเอาโอเปน วสอห สระหนา และ สระหลงมรปเสมอกน คอ เปน อ ลบสระหนา คอ อท ว เสยแลวทฆะสระหลงเปน อา ตอเปน สวาห

เยสนโน ตดเปน เยส + โน พยญชนะอยหลง นคคหตอยหนาแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคของพยญชนะ หลงคอ น ตอเปน เยสนโน

ตตเถว ตดเปน ตตถ+เอว ลบสระหนาคอ อ ท ตตถ เสย ตอเปน ตตเถวฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๓

๓. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. ส วจฉร เปนอะไร ?ในนามศพท และลงคอะไร ?

ข. สพพนามแบงเปนเทาไร คออะไรบาง ?

ค. สงขยาคณ กบ สงขยานาม ใชตางกนอยางไร ? ขออทาหรณ ดวย ?

ฆ. ในอปสค ๒ ๆ ตว อาจารยบางทานกลาววา ค าวา "ปฏ" นน ควรเปน "ปต"และค าวา "น เขาลง, น ไมมออก" นน น ค าหลง ควรเปน "น" ดงน ทานเหนอยางไร ?จงชแจง?

ง. อทาน, อธนา แปลอยางไร ส าเรจรปมาจากอะไร

๓. ไดตอบค าถามนนดงน

ก. เปนนามนามในนามศพทเปนได ๒ ลงค คอ ปลงค และนปสกลงค (ส วจฉโร สวจฉร )

ข. แบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑

ค. สงขยาคณ ใชเหมอนคณนาม คอ เมอใชนบนามนามใด เรยงไวหนานามนามนน อ. สเจป ทส ราชาโน อาคจฉนต

สวนสงขยานาม ใชเหมอนนามนาม คอ เมอนบนามนามใด เรยงไวหลงนามนามนน อ. อเนกาน หตถสหสสาน สนนปตส, ปทมตตรสสวสสสาน สนนปตส, ปทมตตรสส วสสสตสหสส อาย อโหส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๔

ฆ. เหนวา ค าของอาจารยบางทานนน กลาวดแลว เพราะปต4 และ ปฏ นมใชทงสองค า อ.ปตฏฐาต ปตลยต ปฏหญญต แต ต นน อาเทสเปน ฏ ไดตามหลกอาเทสพยญชนะสนธ อ. ทกกต เปน ทกกฏ

สวนค าวา "น" ไมม, ออก ควรเปน น5 ถาหากวาเปน น ทง ๒ ค า ตามแบบ ควรจะรวมเปนค าเดยวกนวา น เขา, ลง, ไมม, ออก อนง บาลภาษาใชทง น และน อ. นขนต นคจฉต นหรต ดงนน เหนวา ควรเปน น ตวหนง น ตวหนง

ง. อทำน แปลวา ในกาลน เดยวน มาจาก อม +ทาน เมอทาน ปจจย อยหลงเอา อมศพท เปน อ ส าเรจรปเปน อทาน

อธนำ แปลวา ในกาลน เมอก มาจาก อม+ธนา เมอธนา ปจจยอยหลงเอา อม ศพทเปน อ ส าเรจ รปเปน อธนา ฯ

๔. ปายาส, อโหส ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดใหถก ถาถกแลวใหคงไว ในประโยคตอไปน

ก. อตถ ชวนตา น โสภต

ข. อตถ วา ปรโส วา พทธ สรณ คตา โหนต

๔ ปต อจเจตสส อปสคคสส สเร วา พยญชเน วา ปเร กวจ ปฏ

อาเทโส โหต. ปพพสรโลโป. ปฏคค ปฏหญญต ฯ ๕ ป ปรา น น อ ท ส ว อว อน ปร อธ อภ ปต ส อา อต

อป อป อต วสต อแสคคา. รปสทธปกรณ ฉบบกรมศาสนา หนา ๑๑๙ สททนต สตตมาลา ฉบบภมพโลภกข หนา ๔๓๓

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๕

ค. กปปโกป อาจรเยน ปนปปน วารยนโต ปกกาม ?

๔. ปำยำส ประกอบดวย ป+ยา + อ+ อ รสสะ อ อชชตตน เปนอ แลวลง ส อาคม, และลง อ อาคมหนาธาต, สระหนาและสระหลงมรปเสมอกน ลบสระหนาท ป เสย แลวทฆะสระหลงเปน อา ส าเรจเปน ปายาส

อโหส ประกอบดวย ห6 +อ + อ + พฤทธ อ เปน โอ รสสะ อเปน อ แลวลง ส อาคม, และลง อ อาคมหนา ธาต ส าเรจ รปเปน อโหส

ไดแกค าทเหนวาผดใหถกตองดงน:-

ก. อตถ ชวนต (ชวมำนำ) น โสภต

ข. อตถ วา ปรโส วา พทธ สรณ คโต โหต

ค. กปปโกป อาจรเยน ปนปปน วำรยมำโน ปกกาม ฯ

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. อปาทานสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไรยกตวอยางวเคราะหมาด ?

ข. กสโต, สลรกขกา (อตถ) เปนปจจย รปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด

๖ ห ภ สตตาย ห ธาต เปนไปในความม ในความเปน รปสทธกรณ ฉบบกรมการศาสนา หนา ๒๗๔ แมบาลไวยากรณ อาขยาต สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงอธบายไวในขอ (๑๒๑) ๑. พฤทธ อ ทสดธาตเปน โอ บาง เอา โอ เปน อว บาง อ. โหต ภวต.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๖

ค. อนต, มาน บอกกาลอะไร ใชตางกนอยางไร ฯ

๕. ไดตอบค าถามนนดงน

ก. แปลวา “เปนแดน-” อ. ปฐม ภวต เอตสมาต ปภโว

ข. กสโต ลง อ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. กจฉต สทตต กสโต กจฉเตนากาเรน สทตต วา กสโต (เดมเปนกสโท อาเทส ท เปน ต จงเปน กสโต เหมอนค าวา สคโท เปน สคโต)

สลรกขกำ (อตถ) ลง ณว ปจจย เปน กตตรป กตตสาธนะ

ว. สล รกขตต สลรกขกา (อตถ) แปลง ณว เปน อก ในอตถลงค ลง อา ปจจยเครองหมายอตถลงค เอา อ ท อก เปน อ

ค. อนต มาน บอกปจจบนนกาล,

อนต ใชไดเฉพาะกตตวาจกและเหตกตตวาจก,

มาน ใชไดทง กตตวาจก เหตกตตวาจก กมมวาจก และเหตกมมวาจก ฯ

๖. สมาสเชนไร ชอทคสมาส ? สตตาห , เทวทตตยธน , ญาตสงคโห, อานนทตเถโร เปน สมาสอะไร ?จงตงวเคราะหมาด ?

๖. กมมธารยสมาส มสงขยาอยหนา ชอ ทคสมาส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๗

สตตำห เปน สมาหารทคสมาส

ว. สตต อหาน สตตาห , สตต วา อหา สตตาห

เทวทตตยธน เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ม ตตยาตปปรสมาสเปนภายใน

ว. ต. ตป. เทเวน ทนน เทวทตตย 7

ว. บพ. กม. เทวทตตยญจ ต ธนจาต เทวทตตยธน

ญำตสงโห เปน ฉฏฐตปปรสสมาส

ว. ญาตน สงคโห ญาตสงคโห

อำนนทตเถโร เปน วเสสนตตรบท กมมธารยสมาส

ว. อานนโท จ โส เถโส จาต อานนทตเถโร ฯ

๗. สมทหตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ? โกสชช คพภน (เทว) มาคธโก ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. มปจจย ๓ ตว คอ กณ ณ ตา

โกสชช ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

๗ ทนน เมอเขาสมาสนอกจากคงรปเดมไวแลว ยงอาเทสเปน ทตต บาง

ทตตย บาง เมอสมาสกบ สกก ศพทเปนตน ทนนสททสส ทตตาเทโส โหต กวจ สมาเส. พท เธนทนโน พทธทตโต ปรทตตปชว . สกกสททาทโต ปรสส ทนนสททสส นจจ ทตตยาเทโส โหต สมาเส สกเกน ทนน สกกทตตย สกกทตตเย อสสเม วสส. สททนต สตตมาลา ฉบบภมพโลภกข ขอ ๗๔๘-๙ หนา ๒๗๔-๕

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๘

ว. กสทสส ภาโว โกสชช

คพภน (เทว) ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. คพโภ อสสา อตถต คพภน (เทว)

มาคธโก ลง ณก ปจจย ใน ตรตยาทตทธต

ว. มคเธส ชาโต มาคธโก มคเธส วสตต วา มาคธโก ฯ

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๗๙

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๔ กมภำพนธ ๒๕๓๑

---------------------------

๑. สระในบาลภาษามเทาไร อะไรบาง ชออะไร ? สระไหนมเสยงเชนไร ?

๑. ม ๘ คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ฯ

ชอ นสสย ฯ

อ อ อ มเสยงสน ชอ รสสะ อา อ อ เอ โอ มเสยงยาว ชอ ทฆะ ฯ

๒. สนธมการตอกอยาง อะไรบาง ? มยหเมเวโส, ต ขณญเญว, อปปสสตาย ในค าวา "อปปสสตาย ปรโส" ตดตออยางไร ?

๒. มการตอ ๒ อยาง คอ ตอศพททมวภตต ใหเนองดวยศพททมวภตต เหมอน จตตาโร อเม ตอเขาเปน จตตาโรเม เปนตนอยาง ๑ ตอบทสมาสยออกษรใหนอยลง เหมอน กต อปกาโร ตอเขาเปน กโตปกาโร เปนตนอยาง ๑ ฯ

มยหเมเวโส ตดเปน มยห -เอว –เอโส

ระหวาง มยห - เอว นคคหตอยหนา ถาสระอยเบองปลายแปลงนคคหตเปน ม ตอเปน มยหเมว

ระหวาง มยหเมว-เอโส สระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอนขนในระหวางลบสระหนา คอ อ ท ว ตอเปน มยหเมเวโส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๐

ต ขณญเญว ตดเปน ต ขณ -เอว นคคหตอยหนา ถา เอ อยเบองหลง แปลงนคคหตเปน ญ ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกน ตอเปน ต ขณญเญว

อปปสสตำย ตดเปน อปปสสโต - อย สระหนา และสระหลงมรปไมเสมอกน ลบสระหนา คอ โอ ท อปปสสโต แลวทฆะสระหลงทมไดลบ ตอเปน อปปสสตาย ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. ทฆายโก โหต มหาราชา ค าไหน เปนอะไร ในบาลไวยากรณ ?

ข. จงบอกศพทซงเปนลงคตรงกนขามกบศพทตอไปนมาด ยกโข, คาว ?

ค. อห , อญญตโร เปนสพพนามชนดไหน ?

ฆ. อตสขมา, เชฏโฐ เปนคณนามชนไหน ?

ง. สทา, อธ แปลวาอยางไร ? ส าเรจมาจากอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามนน ดงตอไปน

ก. ทฆำยโก เปน คณนาม

โหต เปน กรยาอาขยาต

มหำรำชำ เปน นามนาม

ข. ยกขน,โคโณ

ค. อห เปน ปรสพพนาม,

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๑

อญญตโร เปน วเสสสนสพพนาม

ฆ. อตสขมำ เปน คณนามชนวเสส

เชฏโฐ เปน คณนามชนอตวเสส

ง. สทำ แปลวา ในกาลทกเมอ มาจาก สพพ+ทา ลบ พพ ส าเรจ เปน สทา

อธ แปลวา ในน มาจาก อม+ธ ลบ ม ส าเรจเปน อธ ฯ

๔. สโณต, ปจจาคจฉต ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดใหถก ถาถกแลวใหคงไวในประโยคตอไปน

ก. สมปตตปรสายป สาตถกา เทสนา อเหส

ข. ตถภาว วา วตถภาว วา อหเมว ตวญจ ชานาม

ค. อโภ อคคปาทา ภนทส ?

๔. ส+ณ=สโณ + ต = สโณต.

ปต + อา= ปจจา + คม = คจฉ + ต = ปจจาคจฉต.

ไดแกค าทเหนวาผดใหถก ดงน

ก. สมปตตปรสายป สาตถกา เทสนา อโหส

ข. ตถภาว วา วตถภาว วา อหเมว ตวญจ ชานาม8

ค. อโภ อคคปาทา ภชชส ฯ

๘ ประธานของประโยคนคอ มย, อห และ ตว สรป เปน มย

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๒

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด

ก. ปจจยนามกตกหมวดไหนใชส าหรบรปอะไร ?

ข. นพพานคามน (ปฏปทา), ภกขน ลงปจจยอะไร ? เปนรป และสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

ค. สยาโน, ลทธพพ ส าเรจรปมาจากอะไร ?

๕. ไดตอบค าถามนน ดงตอไปน

ก. กตปจจย ส าหรบกตตรปอยางเดยว

กจจปจจย ส าหรบกมมรปและภาวรป

กตกจจปจจย ส าหรบทง ๓ รป

ข. นพพำนคำมน (ปฏปทา) ลง ณ ปจจย เปนกตตรปกรณสาธนะ

ว. นพพาน คจฉนต เอตายาต นพพานามน (ปฏปทา)

ลง อน ปจจยเครองหมายอตถลงค

อกอยางหนง ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. นพพาน คจฉาเปตต วา นพพานคามน (ปฏปทา)

ภกขน ลง ร ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. ภกขตต ภกขน (ผขอ) ลบ ร รสสะ อเปน อ แลวลง อน ปจจย เครองหมายอตถลงค

อกอยางหนง ลง ร ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ เชนเดยวกน

ว. ภย อกขตต ภกขน (ผเหนภย)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๓

ค. สยำโน ส+ มาน ปจจย อาเทส มาน เปน อาน ส าเรจ รปเปน สยาโน9

ลทธพพ ลภ+ ตพพ ปจจย ธาตม ภ เปนทสดอยหนาแปลง ต เปน ทธ แลวลบทสดธาต ส าเรจรป เปน ลทธพพ ฯ

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง กาเมสมจฉาจาโร , มโนกมม จดเขาในอยางไหน ? มาตาปตโร, ตณหกขโย, ปรชโน เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. กาเมสมจฉาจาโร จดเขาใน อลตตสมาโส, มโนกมม จดเขาใน ลตตสมาโส

มาตาปตโร เปน อสมาหาร ทวนทวสมาส

ว. มาตา จ ปตา จ มาตาปตโร

ตณหกขโย เปน ฉฏฐตปปรสสมาส

ว. ตณหาย ขโย ตณหกขโย

ปรชโน เปน วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส

ว. ปรวาโร ชโน ปรชโน,

ปรวาโร จ โส ชโน จาต วา ปรชโน ฯ

9 มานสส อานาเทโส ๓๗๐ รปสทธกรณ ฉบบกรมการศาสนา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๔

๗. วภาตทธตมปจจยเทาไร อะไรบาง ? ทกขเณยโย, ภควา, รชช ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. มปจจย ๒ คอ ธา, โส

ทกขเณยโย ลง เอยย ปจจยในฐานตทธต

ว. ทกขณ อรหตต ทกขเณยโย

ภควา ลง วนต ปจจยในตทสสตถตทธต

ว. ภคา อสส อตถต ภควา (ผมโชค)

รชช ลง ณย ปจจยในภาวตทธต

ว. รญโญ ภาโว รชช

พระราชเวท พรหมว โส วดเบญจมบพตร เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๔ มนำคม ๒๕๓๒

---------------------------

๑. จงเตมค าทถกตองลงในชองวาง ตอไปน

ก. อกขรวธ วาดวย....จดเปน....อยางคอ.............

ข. สระนน จดเปนคได ..........ค คอ..............

ค. พยญชนะวรรคทเปนโฆสะและอโฆสะแบงเปน.....อยางตาม เสยง.....ไดแก..........?

๑. ไดเดมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. วาดวย อกษรจดเปน ๒ อยาง คอ สมญญาภธาน แสดงชออกษรทเปนสระและพยญชนะพรอมทงฐานกรณ ๑, สนธ ตอ อกษรทเปนสระและพยญชนะพรอมทงฐานกรณ ๑, สนธ ตอ อกษรทอยในค าอน ใหเนองเปนค าเดยวกน ๑

ข. จดเปนคได ๓ ค คอ อ, อา เรยกวา อวณโณ ค ๑, อ,อ เรยกวา อวณโณ ค ๑ อ, อ เรยกวา อวณโณ ค ๑

ค. แบงเปน ๒ อยาง ตามเสยงไมกอง เรยกวา อโฆสะ ไดแก พยญชนะท ๑ ท๒ ในวรรคทง ๕ คอ ก ข, จ ฉ, ฏ จ, ต ถ, ป ผ, และ ส ๑๑ ตวน เปนอโฆสะ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๖

พยญชนะท ๓ ท ๔ ท ๕ ในวรรคทง ๕ คอ ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ

ฒ ณ, ท ธ น, พ ภ ม, และ ย ร ล ว ห ฬ ๒๑ น เปน โฆสะ ฯ

๒. สนธ คออะไร ? ม ประโยชนอยางไร ? สาวโกหมสม, ปรตเยวาตเปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธ คอ การตอศพท และอกขระใหเนองกนดวยอกขระมประโยชน ๓ อยาง คอ

๑. เพอจะยนอกขระใหนอยลง

๒. เพอเปนอปการะในการแตงฉนท

๓. เพอใหค าพดสละสลวย

สำวโกหมสม เปน โลปสระสนธและอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน สาวโก-อห อสม

ระหวางสาวโก-อห สระ ๒ ตว คอ สระหนาและสระหลงมรปไมเสมอกน ลบสระหลงคอ ลบ อ ทอห ตอเปน สาวโกห

ระหวาง สาวโกห -อสม ถาสระอยเบองปลาย นคหตอยหนาแปลงนคคหต เปน ม และ ท ตอเปน สาวโกหมสม

ปรตเยวำต เปน อาคมพยญชนะสนธ โลปและทฆะสระสนธตดเปนปรต-เอว-อต

ระหวางปรต-เอว พยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ นถาสระอยเบองหลงลงไดบางในทน ลง ย อาคม ตอเปนปรตเยว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๗

ระหวาง ปรตเยว-อ ต เมอสระหนาและหลง ท ง ๒ น ไมม พยญชนะอนคนในระหวาง ลบไดตวหนง ในทน ลบ สระหลง คอ อ และทฆะ สระหนา คอ อ ตอเปน ปรตเยวาต ฯ

๓. นามศพท อพยยศพท ตางกนอยางไร ? ค าวา "โย โส ภควา อรห สมมาสมสมพทโธ" แตละบทนน จดเปนนามศพทประเภทไหน ?

๓. ตางกนอยางน

นามทเปนชอของ คน สตว ท สงของ เปนนามนาม นามทแสดงลกษณะของนามนามส าหรบหมายใหผวานามนามนนดหรอชวเปนตน เปนคณนาม นามทใชส าหรบแทนนามทออกทออกชอมาแลว เพอจะไมใชซ า ๆ ซาก ๆ ซงเปนการไมเพราะห เปนสพพนาม รวม ทง ๓ นนเรยกวา นามศพท และนามศพทนเมอน าไปใชตองประกอบ ดวย ลงค วจนะ วภตต

สวนอพยยศพท เปนศพทจ าพวกหนงตางหาก จะแจก ดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตาง ๆ เหมอนนามศพทไมได คงรปอยอยางเดยว

ค าวา โย จดเปนนามศพทประเภทสพพนาม อนยม

ค าวา โส จดเปนนามศพทประเภท นยม

ค าวา ภควา จดเปนนามศพทประเภท นามนาม

ค าวา อรห สมมาสมพทโธ จดเปนนามศพทประเภทคณนามฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๘

๔. วภตตอาขยาตทานจ าแนกไวเพอประโยชนอะไร ? มกหมวด ๆ ไหนบอกกาลอะไร ?

๔. วภตตอาขยาตทานจ าแนกไวเพอประโยชนเปนเครองหมาย กาล บท วจนะ และบรษ ม ๘ หมวด คอ

๑. วตตมานา บอกปจจบนนกาล

๒. ปญจม บอกความบงคบ ความหวง ความออนวอน

๓. สตตม บอกความยอมตาม ความก าหนด และความ ร าพง เปนตน

๔. ปโรกขา บอกอดตกาลไมมก าหนด

๕. หยตตน บอกอดตกาลตงแตวนวาน

๖. อชชตตน บอกอดตกาลตงแตวนน

๗. ภวสสนต บอกอนาคตกาลแหงปจจบน

๘. กาลาตปตต บอกอนาคตกาลแหงอดต ฯ

๕. กรยากตก กบกรยาอาขยาต เหมอนกนและตางกนอยางไร ? ปจจยนามกตกตวไหนบาง ? นยมหกฉฏฐวภตตเปนอวตตกรรม?

๕. เหมอนกน คอ เปนศพทกลาวกรยา คอ ความท า เปนตนวา ยน เดน นง นอน กน ดม ท า พด คด ซงประกอบดวยเครองปรง คอ วภตต วจนะกาล ธาต วาจก และปจจยเหมอนกน ทงปจจยในกรยากตกบางตว เชน ต อนย และ ตพพ ใชคมพากยได อ. คโต กรณย และ กตตพพ แตสวนมากใชเปนกรยาในระหวาง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๘๙

ตางกน คอ กรยาอาขยาตนนนอกจากประกอบดวยเครองปรง คอวภตต วจนะ กาล ธาต วาจก ปจจยเหมอนในกรยากตกแลว ยงประกอบดวย บท และบรษดวย และวภตตอาขยาตนนยงเปนเครองหมายใหร กาล บท วจนะ และบรษ อกดวย ฯ

ปจจยนามกตก ๓ ตวน คอ ณว ต ย นยมหกฉฏฐวภตตเปนอวตตกรรม ฯ

๖. น กมมธารยสมาส กบ น บพพบท พหพพหสมาส ตางกนอยางไร ? วสตสหสสภกขปรวาโร (สตถา) แปลวาอะไร ? เปนสมาสอะไร ?บาง จงวเคราะหมาดตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางน คอ

น กมมธารยสมาส ปฏเสธนาม ซงแปลวา สงนไมใชสงนน อ. เชน น อสโส อนสโส สตวนไมใชมา

น บพพบท พหพพหสมาส ใชปฏเสธคณ ซงแปลวาม....หามไดหรอ ไมม อ เชน นตถ ตสส ปตตาต-อปตตโก บคคลมบตรหามไดหรอบคคลไมมบตร

วสตสหสสภกขปรวำโร (สตถา) แปลวา พระศาสดามภกษมพน ๒๐ เปนประมาณเปนบรวาร เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มสมาหาร ทคสมาส ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส และ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหวา

ส. ทค. วสต สหสสาน-วสตสหสส

ฉ. ตล. วสตสหสส ปมาณ เยส เต วสตสหสสปปมาณา (ภกข)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๐

ว. กม. วสตสหสสปปมาณา ภกข-วสตสหสสภกข

ฉ. ตล. วสตสหสสภกข ปรวาโร (ปรวารา) ยสส โส วสตสหสส- ภกขปรวาโร (สตถา) ฯ

๗. ปรณตทธต มปจจยกตว และปจจยตวไหนนยมลงกบศพทอะไรบาง ? นาครตา, วสตต เปนตทธตอะไร ? จงวเคราะหมาดดวย ?

๗. มปจจย ๕ ตว คอ ตย, ถ, ฐ, ม, อ

ตย ปจจย นยม ลงกบ ทว และ ต เทานน คอ ทตโย, ตตโย

ถ ปจจย นยม ลงกบ จต เทานน คอ จตตโถ

ฐ ปจจย นยม ลงกบ ฉ เทานน คอ ฉฏโฐ

อ ปจจย นยม ใชตงแต เอกาทส ถง อฏฐารส และเปนเครองหมายอตถลงคอยางเดยว ถาประสงคจะใหเปนลงคอนตองลง ม ปจจย แลวไปแจกเปน ป.และ นป. ไดเชน อากาทสโม เอกาทสม เปนตน

ม ปจจย นยม ใชไดทวไป นอกจากทกลาวแลวขางตนนน

ทเหลอนอกนน ใหลง ม ปจจยใชไดทง ๓ ลงค

นำครตำ เปนสมหตทธต มราคาทตทธต เปนภายใน หรอ เปนภาวตทธต มราคาทตทธต เปนภายในวเคราะหวา

ราคาทตทธต ว. นคเร วสนตต-นาครา (ชนา)

สมหตทธต ว. นาคราน สมโห-นาครตา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๑

หรอเปน ภาวตทธต ว. นาคราน ภาโว-นาครตา

วสตต เปนภาวตทธต มตทสสตถตทธต เปนภายในวเคราะหวา

ตทสสตถตทธต ว. วโส อสส อตถต-วส

ภาวตทธต ว. วสสส ภาโว-วสตต ฯ

พระราชวราภรณ ชวนปญโญ วดไตรมตรวทยาราม เฉลย.

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๑ กมภำพนธ ๒๕๓๓

---------------------------

๑.จงเตมค าทถกตองลงในชองวางดงตอไปน

ก.สระ..........ตว ชอวา............เปนทอาศยของ...................

ข.อกขระ.........ตว ม........เปนทสด ชอวา ..............แปลวา..........ง

ค. มาตราทวาอกขระนน ดงน...เทากบสวนท ๔ ของวนาท

ฆ. ในพยญชนะวรรคทงหลาย พยญชนะทซอนหนาตวเองไมได ม........ตวคอ..........

ง.พยญชนะวรรค..........ตวน เปน ......มเสยง...........พอใหรไดวา ตวนนเปนตวสะกด ฯ

๑.ไดเตมค าทถกตองลงในชองวางดงตอไปน

ก. สระ ๘ ชอวา นสย เปนทอาศยของ พยญชนะ

ข . อ ก ข ร ะ ท เ ห ล อ จ ำ กส ร ะน น ๓ ๓ ต ว ม ก เ ป น ต น ม นคคหต เปนทสด ชอวา พยญชนะ แปลวา ท ำเนอควำมใหปรำกฏ

ค. มาตราทจะวาอกขระนนดงน สระสนมาตราเดยว สระยาว ๒ มาตรา สระทมพยญชนะสงโยคอยเบองหลง ๓ มาตรา พยญชนะทงปวงกงมาตรา เหมอนหนงวาสระนนกงวนาท ,

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๓

วาสระยาว ตองวนาทหนง ,วาพยญชนะควบกนเหมอน ตย ตงแต ต ถง ย เทากบสวนท ๔ ของวนาท

ฆ. ม ๑๑ ตว คอ พยญชนะท ๒ ท ๔ ในวรรคทง ๕ ไหแก ข, ฆ, ฉ, ฌ, ฐ, ฒ, ถ, ธ, ผ, ภ, และ ง

ง. พยญชนะคอ ย ร ล ว ส ห ฬ ๗ ตวน เปนอฑฒสระมเสยงกงสระคอกงมาตรา เพราะพยญชนะเหลานบางตวกรวมลงในสระเดยวกนดวยพยญชนะอนออกเสยงพรอมกนได บางตวถงแมเปนตวสะกด กคงออกเสยงหนอยหนง พอใหรไดวา ตวนนเปนตวสะกด ฯ

๒.สนธกรโยปกรณคออะไร ? มเทาไร ? อะไรบาง ? สพพวทหมสม, ปฎม เสตมตตนา เปน สนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒.คอ วธเปนอปการะแกการท าสนธ ม ๘ อยางคอ โลโป ลบ อาเทโส แปลง อาคโม ลงอกษรตวใหม วกาโร ท าใหผดจากของเดม ปกต ปรกต ทโฆ ท าใหยาว รสส ท าใหสน สญโญโค ซอนตวอกษร

สพพวทหมสม เปนโลปสระสนธและอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน สพพวท-อห -อสม

ระหวาง สพพวท - อห ถาสระสองตวมรปไมเสมอกน ลบสระเบองปลายกได คอ ลบ อ ท อห ตอเปน สพพวทห

ระหวาง สพพวทห -อสม นคคหตอยหนา ถาสระอยหลง อาเทสนคคหตเปน ม ตอเปน สพพวทหมสม

ปฎม เสตมตตนำ เปนโลปสระสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน ปฎม ส-เอต -อตตนา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๔

ระหวาง ปฎม ส-เอต ว สระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอนคนในระหวาง ลบสระหนา คอ อ ท ปฎม ส ตอเปน ปฎม เสต

ระหวาง ปฏม เสต -อตตนา นคคหตอยหนา ถาสระอยหลง อาเทสนคคหต เปน ม ตอเปน ปฎม เสตมตตนา ฯ

๓.จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามนาม คณนาม และสพพนาม ทานจดเปนลงคไวเทาไร ?

ข. ค าพดททานจดเปนลงคและวจนะนน ผศกษาจะก าหนดเนอหาไดงาย ตองอาศยอะไร ? เปนเครองอปถมภ เพราะเหตไร ?

ค. ค าวา ภควนตา ภควนเต ภควนโต นน มวธใชอยางไร ?

ฆ. ศพทชอมโนคณะ มศพทอะไร ? เปนตน มศพทอะไร ? เปนทสด เมอเขาสมาสกบศพทอน ๆ มวธท าตางจากศพทอนๆอยางไร ?

ง. ปกตสงขยา ทานจดแบงเปนนาม ลงค วจนะ ไวอยางไร ?

๓.ไดตอบค าถามนนดงน

ก. จดแบงไวอยางนคอ นามนาม เปนลงคเดยว คอ จะเปนปงลงค อตถลงค หรอ นปงสกลงค กอยางเดยวกน คอลงคใดลงคหนง เปน ๒ ลงค คอศพท ๆ เดยวมรปอยางเดยว เปนได ๒ ลงค หรอมมลศพทเปนอนเดยว เปลยนแตสระทสดใหแปลกกน พอเปนเครองหมายใหตางลงคกนบาง สวนคณนามและสพพนามเปนไดทง ๓ ลงค

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๕

ข. ตองอาศยวภตตเปนเครองอปถมภ เพราะวาในภาษาบาลนน ไมมค าทจะท าใหนามศพทนและนามศพทนน ใหเนองเปนอนเดยวกน ซงนกปราชญทานบญญตเรยกวา อายตนบาต เหมอนค าวา ซง, ดวย, แก, จาก, ของ, ใน เปนตน

ตองใชวภตตขางหลงศพท บอกใหรเนอความเหลานทงสน อกอยางหนง กเปนอบายทจะก าหนดลงคไดแมนย าขน

ค. มวธใชตางกนอยางน ค าวา ภควนตา ภควนเต ใชเปน ทววจะ ส าหรบกลาวถงคน ๒ คน ภควนโต ใชเปนพหวจนะ ส าหรบกลาวถงคนมาก คอตงแต ๓ คนขนไป

ฆ. ม มน ศพทเปนตน ม สร เปนทสด เมอเขาสมาสกบศพทอนนยมเอาสระทสดของตนเปน โอ ไดเหมอนค าวา มโนคโณ หมแหงคณะ อโยมย ของบคคลท าดวยเหลกเตโชธาต ธาตคอไฟ สโรรโห อวยวะทงอกบนหว (ผม) เปนตน

ง. จดไวอยางน คอ

จดเปนนามดงน

ตงแต เอก ถง จต เปน สพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐนวต เปน คณนาม

ตงแต เอกนสต ขนไป เปน นามนาม

จดเปนลงคดงน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปนไดทง ๓ ลงค

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปนอตถลงค

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๖

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปน นปงสกลงค

เฉพาะ โกฏ โกฏ เปน อตถลงค

จดเปนวจนะดงน

เอกสงขยา เปน เอกวจนะอยางเดยว

เอกสพพนาม เปนทววจนะ

ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปน พหวจนะ

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนได ๒ วจนะ ฯ

๔. อาขยาตคออะไร ? มเครองประกอบทส าคญอะไรบาง ? แจก ช ธาต ในความชนะ ดวย วตตมานาวภตตเฉพาะ ปรสสบท ทงเอกวจนะและพหวจนะ มาด ?

๔. คอ ศพทกลาวกรยาคอความท า เปนตนวา ยน เดน นง นอน กน ดม ท า พด คด มเครองประกอบทส าคญคอ วภตต ธาต และ ปจจย

วภตต เปนเครองหมายใหร กาล บท วจนะ และ บรษ

ธาต เปนมลรากของศพทกรยา

ปจจย เปนเครองหมายใหรวาจก

ช ธาต แจกตามวตตมานาอยางน

ปรสสบท

ปรส. เอก. พห.

ป. ชนาต ชนนต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๗

ม. ชนาส ชนาถ

อต. ชนาม ชนาม ฯ

๕.กตกนน คอ อะไร ? แบงเปนกอยาง อะไรบาง ? ปารคเวสโน (ปคคลา), ทรจจยา (ตณหา) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๕.คอ ศพทททานประกอบดวยปจจยหมหนง ซงเปนเครองก าหนดหมายเนอความของนามศพท และกรยาศพทตางๆ กน แบงเปน ๒ อยางคอ เปนนามศพทอยางหนง เปนกรยาศพทอยางหนง

ปำรคเวสโน (ปคคลำ) ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

หรอ กตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ

หรอ สมาสรป ตสสสาธนะ

มวเคราะหตามล าดบดงน

ปาร คเวสนตต ปารคเวสโน (ปคคลา)

ปาร คเวสนต สเลนาต วา ปารคเวสโน (ปคคลา)

ปาร คเวสต สลเมเตสนต วา ปารคเวสโน (ปคคลา)

ทรจจยำ (ตณหำ) ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ

ว. ทกเขน อจจยยเตต ทรจจยา (ตณหา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๘

๖.ตปปรสสมาส และ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางไร ? วทตสพพจตภมกธมโม (ภควา) แปลวาอะไร ? เปนสมาสอะไร ? จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๖.ตางกนอยางนคอ ตปปรสสมาส มบทหลงเปนประธาน ไมนยมลงคและวจนะ สวน อพยยภาสมาส มบทหนาเปนประธานและเปนอปสคหรอนบาต บทหลงเปนนปงสกลงคเอกวจนะ

วทตสพพจตภมกธมโม (ภควา) แปลวา พระผมพระภาคเจาผมธรรมอนเปนไปในภม ๔ ทงปวง อนทรงทราบแลว เปนตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส มอสมาหารทคสมาส ตรตยาทตทธต วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และวเสสบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงน

อ.ทค. ว. จตสโส ภมโย จตภมโย

ณก. ตรตยาท. ว. จตภมส วตตนตต จตภมกก (ธมมา)

ว.กม. ว จตภมกา จ เต ธมมา จาต จตภมกธมมา

หรอ ว. จตภมกา ธมมา จตภมกธมมา

ว.กม. ว สพเพ จ เต จตภมกธมมา จาต สพพจตภมกธมมา

หรอ ว. สพเพ จตภมกธมมา สพพจตภมกธมมา

ต.ตล. ว. วทตา สพพจตภมกธมมา เยน โส สพพจตภมกธมโม (ภควา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๑๙๙

๗. ณ ป จจย มในตทธตไหนบาง ? จงตอบพรอมทงยกรปวเคราะหมาประกอบดวย ?

๗. มใน โคตตตทธต ราคาทตทธต สมหตทธต ตทสสตถตทธต และภาวตทธต

โคตตตทธต. อ. วสฏฐสส อปจจ วาสฏโฐ (ชโน)

ราคาทตทธต. อ. กสาเวน รตต วตถ กาสาว

สมหตทธต. อ. มนสสาน สมโห มานโส

ตทสสตถตทธต. อ. สทธา อสส อตถต สทโธ (ชโน)

ภาวตทธต. อ. วสมสส ภาโว เวสม ฯ

พระกตตสาเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๑ กมภำพนธ ๒๕๓๔

---------------------------

๑.จงเตมค าถามทถกตองลงในชองวางดงตอไปน:

ก. พยญชนะ ๘ ตว คอ...........เรยกวา ..................เพราะ...............

ข. กรณทท าอกขระม...............คอ..............................................

ค. พยญชนะ.......ตว คอ...........ถาอย...............ออกเสยงผสมกบ พยญชนะตวหนา

๑.ไดเตมค าถามทถกตองลงในชองวางดงตอไปน:

ก. พยญชนะ ๘ ตว คอ ย ร ล ว ส ห ฬ อ เรยกวา อวรรค เพราะ ไมเปนพวกเปนหมกนตำมฐำนกรณทเกด

ข. กรณทท าอกขรม ๔ คอ

ชวหำมชฌ ทำมกลำงลน ๑

ชวโหปคค ถดปลำยลนเขำมำ ๑

ชวหคค ปลำยลน ๑

สกฏฐำน ฐำนของตน ๑

ค. พยญชนะ ๔ ตว คอ ย ร ล ว ล ถาอยหลงพยญชนะตวอน ออกเสยงผสมกบพยญชนะตวหนา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๑

๒.สนธกบสมาสตางกนอยางไร ? และมประโยชนอยางไร? ปสสทานสส, นฏฐมหาวโส, เปนสนธอะไรบาง ตดและตออยางไร ?

๒.ตางกนและมประโยชนอยางนคอ สนธ ไดแกการตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เชน ตตร-อย เปน ตราย , กต-อปกาโร เปน กโตอปกาโร เปนตน

มประโยชนคอ เพอยนอกขรใหนอยลง ๑ เพอเปนอปการในการแตงฉนท ๑ เพอท าค าพดใหสละสลวย ๑ ฯ

สวนสมาส ไดแกการยอนามศพทตงแต๒ศพทขนไป ใหเขาเปนบทเดยวกน แปลไดตามอรรถรตามภาษา โดยลบวภตตหนาบาง ไมลบบาง เชน เสฏฐสส-ปตโต เปน เสฏฐปตโต , อรส-โลโม เปน อรสโลโม เปนตน มประโยชน คอ เพอตดทอนวภตตใหนอยลง ๑ เพอยนนามศพทใหนอยสนลง แตเนอความยงคงเดม ๑ เพอใหเนอความเนองกนทางสมพนธ ๑

ปสสทำนสส เปนโลปพยญชนะสนธ ตดเปน ปสส-อทาน-อสส

ระหวาง ปสส-อทาน ถาสระ ๒ คอสระหนา และสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงบางกได คอ ลบ อ ท อทาน เสย ตอเปน ปสสทาน ระหวาง ปสสทาน-อสส ถาสระทง๒ มรปไมเสมอกน ลบสระหลงคอ อ ท อสส เสย ตอเปน ปสสทานสส

นฏฐมหำวโส เปนโลปสระสนธ ตดเปน นฏฐา-อมห-อาวโส

ระหวาง นฏฐา-อมห ถาสระหนาเปนทฆะ สระเปนรสสะ มพยญชนะสงโยคอยเบองหลง กด เปนทฆะกด ลบสระหนา คอ อา ท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๒

นฏฐา เสย ตอเปน นฏฐมหา ระหวาง นฏฐมห-อาวโส สระหนา เปนรสสะ สระหลงเปนทฆะ ลบสระหนา คอ อ ทสดแหง นฏฐมห เสย ตอเปน นฏฐมหาวโส

๓.จงตอบค าถามตอไปน

ก. สงขยาคออะไร ? ทานแบงไวอยางไร ?และตางกนอยางไร?

ข. วเสสนสพพนาม ทานแบงไวเปนกอยาง ไดแกศพทเหลาไหน?

ค. อพยยศพท ไดแกศพทจ าพวกไหน ทานแบงเปนกอยาง คออะไรบาง ?

๓.ไดตอบค าถามดงตอไปน:

ก. สงขยา คอ ศพทเปนเครองก าหนดนบนามนาม ทานแบงไว ๒ อยาง คอ ปกตสงขยา ๑ ปรณสงขยา๑ ตางกนดงน ปกตสงขยา ใชส าหรบนบนามนามโดยปกต เชน หนง สอง สาม ส หา เปนตน

สวน ปรณสงขยา ใชส าหรบนบนามนามทเตมในทนนๆ คอเปนตนวา นบเปนชนๆ เชน ทหนง ทสอง ทสาม ทส ทหา เปนตน

ข. วเสสนสพพนาม ทานแบงเปน ๒ อยาง ไดแก ศพทเหลานคอ ต,เอต,อม,อม เปนนยม ศพทเหลานคอ ย,อญญ,อญญตร,ปร,อปร,กตร,กตม,เอก,เอกจจ,สพพ,ก เปนอนยม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๓

ค. อพยยศพท ไดแกศพทอกจ าพวกหนง จะแจกดวยวภตตทง ๗ มไดแปลงรปไปตาง ๆเหมอนนามทง ๓ มได คงรปอยเปนอยางเดยว ทานแบงไว ๓ อยางคอ อปสค,นบาต,ปจจย ฯ

๔. วภตตอาขยาตนนมประโยชนอยางไร มญจต กบ มจจต แปลวาอะไร ? ลงปจจยอะไร ?ในหมวดธาตไหน?

๔. มประโยชนคอ เพอเปนเครองหมายใหรจก กาล บท วจนะ และบรษ

มญจต แปลวา ยอมปลอย ลง อ ปจจย ในหมวด รธ ธาต

มจจต แปลวา ยอมพน ลง ย ปจจย ในหมวด ทว ธาต ฯ

๕.สาธนะคออะไร ? มเทาไหร ? อะไรบาง ? อตตสมภว (ปาป), อญญ (อหรหตตผล ) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๕. สาธนะคอ ศพทททานใหส าเรจมาแตรปวเคราะห ม ๗ อยาง คอ กตตสาธนะ ๑ กมมสาธนะ ๑ ภาวสาธนะ ๑ กรณสาธนะ ๑ สมปทานสาธนะ ๑ อปทานสาธนะ ๑ อธกรณสาธนะ ๑

อตตสมภว (ปำป) ลง อ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. อตตน สมภวตต อตตสมภว (ปาป)

แปลวา บาปเกดในตน

อญญ (อรหตตผล ) ลง อ ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ

ว. อาชานตพพนต อญญ (อรหตตผล )

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๔

แปลวา พระอหรหตอนบคคลพงรทว

หรอ ว. อญญาตพพนต วา อญญ (อรหตตผล ) ฯ

๖.พหพหสมาสคอสมาสอะไร ? มกอยาง ? อะไรบาง ? (เจตนาย) โสมนสสสหคตญาณสมปยตตภาโว แปลวาอะไร เปนสมาสอะไรบาง ? จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๖.คอสมาสทมบทอนเปนประธาน ม ๖ อยางคอ ทตยาพหพพหสมาส ๑ ตตยาพหพพหสมาส ๑ จตตถพหพพหสมาส ๑ ปญจมพหพพหสมาส ๑ ฉฏฐพหพพหสมาส ๑ สตตมพหพพหสมาส ๑

(เจตนำย) โสมนสสสหคตญำณสมปยตตภำโว แปลวา ความทแหงเจตนาเปนธรรมชาต ทงสหรคตดวยโสมนสทงสมปยตดวยญาณ เปนฉฏฐพหพพหสมาส มตตยตปปรสสมาส ตตยตปปรสสมาส และวเสสโนภยบท กมมธารยสมาสเปนภายใน มวเคราะหดงน:

ต.ตป. ว. โสมนสเสน สห คตา โสมนสสสหคตา (เจตนา)

ต.ตป. ว. ญาเณน สมปยตตา ญาณสมปยตตา (เจตนา)

วเสสโนภยบท.กม. ว. โสมนสสสหคตา จ ญาณสมปยตตา จ โสมนสสสหคตญาณสมปยตตา (เจตนา)

ฉ.ตป. ว. โสมนสสสหคตญาณสมปยตตาย (เจตนาย) ภาโว (เจตนาย) โสมนสสสหคตญาณสมปยตต ภาโว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๕

๗.ในปรณตทธต มปจจยกตว ? และปจจยตวไหน? นยมลงกบศพทสงขยาอะไรบาง มฏฐสจจ แปลวาอะไร ? ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๗. มปจจย ๕ ตว คอ ตย, ถ, ฐ, ม, อ

ตย ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยา คอ ทว กบ ต

ถ ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยา คอ จต

ฐ ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยา คอ ฉ

ม ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยาทเหลอ

อ ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยา ตงแต เอกาทส(๑๑) ถง อฏฐารส (๑๘) เฉพาะทเปนวเสสนะของนามทเปนอตถลงคเทานน

สวนทเปนวเสสนของลงคอน ลง ม ปจจย ทงสน

มฏฐสจจ แปลวา ความเปนแหงบคคลผมสตหลงลมแลว

ลง ณย ปจจย ใน ภาวตทธต

มฏฐสสตสส ภาโว มฏฐสจจ ฯ

พระกตตสาเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑ มนำคม ๒๕๓๕

---------------------------

๑. จงเตมค าทถกตองลงในชองวางตอไปน

ก. พยญชนะทมเสยงกองเรยกวา..........ไดแกพยญชนะ.......ตว คอ.................

ข. พยญชนะวรรคทธนตโฆสะ ไดแกพยญชนะท..........คอ.......M

๑. ไดเตมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. พยญชนะทมเสยงกอง เรยกวา โฆสะ ไดแกพยญชนะ ๒๑ ตว คอ ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ ฒ ณ, ท ธ น, พ ภ ม, และ ย ร ล ว ห ฬ ฯ

ข. พยญชนะวรรคทธนตโฆสะ ไดแกพยญชนะท ๔ ในวรรค ทง ๕ คอ ฆ, ฌ, ฒ, ธ, ภ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๗

๒. อาเทสสระสนธ กบ อาเทสพยญชนะสนธ ตางกนอยางไร จงตอบพรอมยกตวอยางมาประกอบดวย ? สาวโกหมสม, อปนตวโยวทานส เปน สนธอะไรบาง ตดและตออยางไร ?

๒. ตางกนอยางน อาเทสสระสนธ หมายถง การเชอมบทเขากนโดยแปลงสระใหเปนพยญชนะ ตวอยาง ปฏสนฐารวตต - อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส ฯ

สวนอาเทสพยญชนะสนธ หมายถง การเชอมบทกบเขากน โดยแปลงพยญชนะใหเปนพยญชนะ ตวอยาง อต - เอว เปน อจเจว ฯ

สำวโกหมสม เปนโลปสระสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน สาวโก – อห – อสม

ระหวาง สาวโก - อห ถาสระทง ๒ คอ สระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงคอ อ ท อห ตอเปน สาวโกห

ระหวาง นสาวโกห - อสม ถานคคหตอยขางหนา สระอยขางหลง แปลงนคคหตท สาวโกห เปน ม ตอเปน สาวโกหมสม ฯ

อปนตวโยวทำนส เปนปกตพยญชนะสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน อปนตวโย – ว - อทาน - อส

ระหวาง อปนตวโย – ว อปนตวโยว ตามหลกของปกตพยญชนะสนธ

ระหวาง อปนตวโยว - อทาน ถาสระทง ๒ คอสระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงบางกได คอลบ อ ท อทาน ตอเปน อปนตวโยวทาน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๘

ระหวาง อปนตวโยวทาน - อส ถาสระทง ๒ มรปไมเสมอกน ลบสระหลงคอ อ ท อส ตอเปน อปนตวโยวทานส ฯ

๓. สพพนาม กบ อพยยศพท ไดแก ศพทประเภทไหน แบงออกอยางละเทาไร คออะไรบาง ?

๓. สพพนาม ไดแกศพทส าหรบใชแทนนามนามทออกชอมาแลวเพอไมใหเปนการซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห แบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑

สวนอพยยศพท ไดแก ศพทจ าพวกหนงตางหาก จะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตางๆ เหมอนนามทง ๓ ไมได คงรปอยอยางเดยว แบงออกเปน ๓ คอ อปสค ๑ นบาต ๑ ปจจย ๑ ฯ

๔. วภตตอาขยาต ๘ หมวดนน หมวดไหนบอกใหรความอะไร ? บทวา “นทธเม” ในบาทพระคาถาวา “นทธเม มลมตตโน” น แปลวาอะไร ลงวภตตหมวดไหน ?

๔. บอกใหรความดงตอไปน

วตตมานาวภตต บอกใหรปจจบนกาล ๓ อยาง คอ ปจจบนแท แปลวา อย ๑ ปจจบนใกลอดต แปลวายอม ๑ ปจจบนใกลอนาคต แปลวา จะ ๑

ปญจมวภตต บอกความบงคบ แปลวา จง ๑ บอกความหวง แปลวา เถด ๑ บอกคววามออนวอน แปลวา ขอ – จง ๑

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๐๙

สตตมวภตต บอกความยอมตาม แปลวา ควร ๑ บอกความก าหนด แปลวา พง ๑ บอกความร าพง แปลวา พง ๑

ปโรกขาวภตต บอกใหรอดตกาล ไมมก าหนด แปลวา แลว

หยตตนวภตต บอกใหรอดตกาล ตงแตวานน แปลวา แลว ถาม อ อยหนา แปลวา ไดแลว

อชชตตนวภตต บอกใหรอดตกาล ตงแตวนน แปลวา แลว ถาม อ อยหนา แปลวา ไดแลว

ภวสสนตวภตต บอกใหรอนาคตกาลแหงปจจบน แปลวา จก

กาลาตปตตวภตต บอกใหรอนาคตกาลแหงอดต แปลวา จก – แลว ถาม อ อยหนา แปลวา จกได – แลว ฯ

นทธเม แปลวา พงก าจด หรอ พงขจด ลง เอยย หมวดสตตมวภตต ฯ

๕. กรยาอาขยาต กบ กรยกตก เหมอนกน และตางกนอยางไร ? ปจจยแหงกรยากตกหมวดไหนบอกใหรความอะไร และปจจยตวไหนบางใชเปนกรยาคมพากยได ?

๕. เหมอนกน และ ตางกน อยางน

เหมอนกน คอ ประกอบดวย วภตต วจนะ กาล ธาต วาจก และปจจย

ตางกน คอ กรยากตก ไมมบท ไมมบท และบรษ เหมอนกรยาอาขยาตเทานน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๐

ปจจยแหงกรยากตก แตละหมวดบอกใหรความดงตอไปน

อนต ปจจยในหมวด กตปจจย และมาน ปจจย ในหมวด กตกจจปจจย บอกใหรปจจบนกาล แปลวา อย และ เมอ

อนย, ตพพ ปจจย ในหมวดกจจปจจย บอกใหรความจ าเปน แปลวา พง

ตวนต, ตำว ในหมวด กตปจจย และ ต, ตวา, ตวาน ในหมวด กตกจจปจจย บอกใหรอดตกาล แปลวา แลว ฯ

ปจจย ๓ ตว คอ อนย, ตพพ ต ใชเปนกรยาคมพากยได ฯ

๖. สมภาวนบพพบท กมมธารยสมาส กบ อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางไร จงตอบค าถามพรอม ทงยกตวอยางประกอบดวย ? ปญจอปาสกสต-ปรวารสงขาโต (อาคารยยโส) แปลวาอะไร เปนสมาสแะไรบาง จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๖. ตางกนอยางน คอ สมภาวนบพพบท กมมธารยสมาส มบทหนาอนทานประกอบดวยอต ศพท บทหลงเปนประธาน ตวอยางเชน ขตตโย (อห ) อต มาโน ขตตยมาโน มานะ วา (เราเปน) กษตรย, สตโต อต สญญา สตตสญญา ความส าคญวาสตว ฯ

สวนอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส มบทหนาอนหนาทานประกอบดวย เอว ศพท (เพอจะหามเนอความอนอนเสย) บทหลงเปนประธาน ตวอยางเชน ปญญา เอว ปโชโต ปญญาปโชโต (ประทป) อนโพลงทว คอ ปญญา พทโธ เอว รตน พทธรตน รตนะ คอ พระพทธเจา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๑

ปญจอปำสกสตปรวำรสงขำโต (อำคำรยยโส) แปลวา อาคารยยศอนบณฑตนบพรอมแลว วาผมรอยแหงอบาสกหาเปนบรวาร เปนสมภาวนบพพบท กมมธารยสมาส มฉฏฐตปปรสมาส อสมาหารสมาส และฉฏฐตลยาธกรณพหพหสมาส เปนภายใน มรปวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตป. ว. อปาสกาน สตก อปาสกสต

อ. ทค. ว. ปญจ อปาสกสตาน ปญจอปาสกสตาน

ฉ.ตล ว. ปญจอปาสกสตาน ปรวาโร ยสส โส ปญจอปาสกสตปรวาโร

สม. กม. ว. ปญจอปาสกสตปรวาโร อต สงขาโต ป ญ จ อ ป า สก ส ตป ร ว า ร ส ง ข า โ ต (อาคารยยโส)

๗. ในตทสสตถตทธต มปจจยกตว อะไรบาง ? สมมาทฏฐโก (ปคคโล), ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ), แปลวาอะไร ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๗. มปจจย ๙ ตว คอ ว, ส, ส, อก, อ, ร, วนต, มนต, ณ ฯ

สมมำทฏฐโก (ปคคโล) แปลวา (บคคล) ผมความเหนชอบ ลง อก ปจจย ในตทสสตถตทธต ว. สมมาทฏฐ อสส อตถต สมมาทฏฐโก (ปคคโล)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๒

หรอแปลวา บคคลผประกอบดวยความเหนชอบ ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ว. สมมาทฏฐยา นยตโต สมมาทฏฐโก (ปคคโล) ฯ

ทกขเณยโย (สำวกสงโฆ) แปลวา (หมแหงสาวก) ผควรซงทกษณา หรอ ผควรแกทกษณา ลง เอยย ในฐานตทธต

ว. ทกขณ อรหตต ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ) ทกขณาย อนจฉวโก โหตต วา ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ) ฯ

พระกตตสาเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๓

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๘ กมภำพนธ ๒๕๓๖

---------------------------

๑. จงจดพยญชนะวรรคเปน ๔ หม มสถลอโฆสะเปนตน และพยญชนะ ๔ หมนน มเสยงหนกและเบากวากนอยางไร ฯ

๑. จดพยญชนะวรคคเปน ๔ หม ดงน

๑. สถลอโฆสะ คอ ก จ ฏ ต ป

๒. ธนตอโฆสะ คอ ข ฉ ฐ ถ ผ

๓. สถลโฆสะ คอ ค ง ช ญ ฑ ณ ท น พ ม

๔. ธนตโฆสะ คอ ฆ ฌ ฒ ธ ภ

และพยญชนะ ๔ หมนน มเสยงหนกเบากวากน ดงน

พยญชนะทเปนสถลอโฆสะ มเสยงเบากวาทกพยญชนะ

พยญชนะทเปนธนตอโฆสะ มเสยงหนกกวาสถลอโฆสะ

พยญชนะทเปนสถลโฆสะ มเสยงดงกวาธนตอโฆสะ

พยญชนะทเปนธนตโฆสะ มเสยงดงกองกวาสถลโฆสะเปนชน ๆ ไป ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๔

๒. อาเทส กบ วการ ตางกนอยางไร อยางไหนใหในสนธอะไรบาง จงตอบพรอมยกตวอยางประกอบ ? ปณฑลาโสวทานส เปนสนธอะไรบาง ตดและตออยางไร ?

๒. ตางกนอยางน คอ อาเทส ไดแก การแปลงสระ แปลงพยญชนะ หรอแปลงนคคหตเปนพยญชนะ สวน วการ ไดแก การแปลงสระเปนสระ

อาเทส ใ ชในสนธ ท ง ๓ คอ ในสระสนธ ตวอย าง เ ชน ปฏสณฐารวตต - อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส, อคค - อาคาร เปน อคยาคาร ในพยญชนะสนธ ตวอยาง เชน ปต – อตตรตวา เปน ปจจตตรตวา , อต - เอว เปน อจเจว ในนคคหตสนธ ตวอยาง เชน เอว - โข เปน เอวงโข, ธมม - จเร เปน ธมมญจเร

สวนวการ ใชในสระสนธอยางเดยว ตวอยาง เชน ส - อตถ เปน โสตถ, น - อเปต เปน โนเปต ฯ

ปณฑลำโสวทำนส เปน โลปสระสนธ ตดบทเปน ปณฑปลาโส - อว - อทาน - อส

ระหวาง ปณฑปลาโส - อว ถาสระทง ๒ คอ สระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงบางกได คอ ลบ อ ท อว ตอเปน ปณฑปลาโสว

ระหวาง ปณฑปลาโสว – อทาน ถาสระทง ๒ คอ สระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงบางกได คอ ลบ อ ท อทาน ตอเปน ปณฑปลาโสวทาน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๕

ระหวาง ปณฑปลาโสวทาน - อส ถาสระทง ๒ คอ สระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลงบางกได คอ ลบ อ ท อส ตอเปน ปณฑลาโสวทานส ฯ

๓. นามศพทพวกไหนบาง ประกอบวภตตทเปนพหวจนะไมได เมอเกดความจ าเปนจะใชเปนพหวจนะ จะมวธใชอยางไรไดบางหรอไม เพราะเหตไร ?

๓. นามศพทพวกน คอ อตต ศพท เอกสงขยา ปตสงขยา ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต และปรณะสงขยาทงหมด ประกอบวภตตทเปนพหวจนะไมได

เมอเกดจ าเปนจะใชพหวจนะ มวธใชไดบางกม ใชไมไดบางกม ดงน อตต ศพท ถาประสงคจะใหเปนพหวจนะ ตองใชควบกน ๒ หน เชน อตตา อตตา เปนตน ฯ

เอกสงขยา ไมมทใชเปนพหวจนะ เพราะเปนศพทจ ากดจ านวน เมอมความจ าเปนตองใชและไมใช ระบถงคน ๆ เดยว หรอสงเดยว แตระบถงคนพวกหนง หรอสงของพวกหนง จะตองใชเอกสพพนามแทน เพราะเอกสพพนาม เปนไดทง ๒ วจนะ ฯ

ปรรณสงขยาทงหมด ไมมทใชเปนพหวจนะเลย เพราะจ ากดเฉพาะชนหนง ๆ เทานน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๖

๔. ในปกตสงขยา ทานจดลงค และวจนะ ไวอยางไรบาง ? ค าวา “บดน ลวงแลว ๒๕๓๖ พรรษา” จงประกอบใหเปนภาษามคธมาด ?

๔. ในปกตสงขยา ทานจดลงคไวอยางน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปนไดทง ๓ ลงค

ตงแต เอกกนวสต ถง อฏฐนวต เปนอตถลงคอยางเดยว

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสต เปนนปสกลงคอยางเดยว

เฉพาะ โกฏ เปนอตถลงคอยางเดยว ฯ

และจดวจนะไวอยางน คอ

เอกสงขยา เปนเอกวจนะอยางเดยว

เอกสพพนาม เปนไดทง ๒ วจจนะ

ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปนพหวจนะอยางเดยว

ตงแต เอกกนวสต ถง อฏฐนวต เปนเอกวจนะอยางเดยว

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนไดทง ๒ วจนะ ฯ

ค าวา “บดน ลวงแลว ๒๕๓๖ พรรษา” ประกอบเปนภาษามคธ วา “อทาน ฉตตสส วจฉรตตรปญจสตาธกาน เทว ส วจฉรสหสสาน อตกกนตาน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๗

๕. สกรรมธาต กบ อกรรมธาต ใชในวาจกอะไรบาง ฯ ภท ธาต และ มจ ธาต เปนสกรรมธาต หรอ เปนอกรรมธาต จงอธบาย ฯ

๕. สกรรมธาต ใชไดใน ๔ วาจก คอ กตตวาจก กมมวาจก เหตกตตวาจก และเหตกมมวาจก

อกรรมธาต ใชไดใน ๓ วาจก คอ กตตวาจก ภาววาจก และเหตกตตวาจก ฯ

ภท ธาต และ มจ ธาต ทง ๒ น เปนไดทง สกรรมธาต และ อกรรมธาต ภท ธาต ถาลงในหมวด รธ ธาต เปน สกรรมธาต เชน ภนทต แปลวา ตอย หรอ ท าลาย ถาลงในหมวด ทว ธาต เปน อกรรมธาต เชน ภชชต แปลวา แตก

มจ ธาต กเชนกน ถาลงในหมวด รธ ธาต เปน สกรรมธาต เชน มญจต แปลวา ปลอย ถาลงในหมวด ทว ธาต เปน อกรรมธาต เชน มจจต แปลวา หลด หรอ พน ฯ

๖. จงวจารณศพทคขางทายนวา ศพทไหนประกอบถก หรอ ผด อยางไร คอ อนพนธยมาโน กบ อนพนธยนโต, กโรโต กบ กโรนโต, สตวา กบ สตวา, ภตวา กบ ภตตวา, และ ทวญเญยโย กบ ทวญเญยโย ?

๖. ไดวจารณศพทคขางทายน ดงน

อนพนธยมำโน กบ อนพนธยนโต อนพนธยมาโน ประกอบถก แยกเปน อน บทหนา พนธ ธาต ย ปจจย อ อาคม หนา ย อนเปนเครองหมายกมมวาจก มาน ปจจย ในกรยากตกเปนกมมวาจกได สวนอนพนธยนโต ประกอบผด แยกบทและธาตเหมอนกน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๘

ตางกนเฉพาะ อนต ปจจยในกรยา อนต ปจจย เปนพวกกตปจจย ๒ วาจก คอ กตตวาจกและเหตกตตวาจก จะน าไปประกอบกบธาต ชง ย ปจจย กบ อ อาคม หนา ย อนเปนเครองหมายเฉพาะกมมวาจกไมได ฯ

กโรโต กบ กโรนโต ประกอบถกทงค เปน กร ธาต อนต ปจจยเหมอนกน ตางกนเพยงวภตต กโรโต ประกอบดวย ส จตตถวภตต หรอ ฉฏฐวภต กโรนโต ประกอบดวย ส ปฐมาวภตต ฯ

สตวำ กบ สตวำ ประกอบถกทงค เปน ส ธาต เหมอนกน ตางกนเพยงปจจย สตวา เปน ตวนต ปจจย ประกอบดวย ส ปฐมาวภตต เปนเหมอนบทวเสสนะ สวนสตวา เปน ตวา ปจจย เปนกรยากตก ฯ

ภตวำ กบ ภตตวำ ประกอบถกทงค เปน ภช ธาต เหมอนกน ตางกนเพยงปจจย ภตวา เปน ตวา ปจจย เปนกรยากตก สวน ภตตวา เปน ตวนต ปจจย ประกอบดวย ส ปฐมาวภตต เปนเหมอนบทวเสสนะ ฯ

ทวญเญยโย กบ ทวญเญยโย ทง ๒ ศพทน ทวญเญยโย ไมถกตามหลกไวยากรณ เพราะ ท อปสค เมอน าหนาบทอน มความนยมดงน คอ ถาพยญชนะวรรคอยหลง นยมลงพยญชนะสงโยค เชน ทคคโต ถามพยญชนะอวรรคอยหลง นยมทฆะ อ. เปน อ เชน ทวญเญยโย ถามสระอยหลง นยมลง ร อาคม เชน ทราวาสา ทรตกกม เพราะฉะนน ทวญเญยโย จงไมถกตามหลกไวยากรณ สวน ทวญเญยโย ประกอบถกตองตามหลกไวยากรณแลว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๑๙

๗. ศพทสมาส กบ ศพทตทธต มลกษณะตางกนอยางไร ? ปญจสตภกขปรวาโร (สตถา) แปลวาอะไร เปนสมาสอะไรบาง จงเขยนรปวเคราะหมาด ฯ

๗. ลกษณะตางกนอยางน คอ

ศพทสมาส ไดแก การยอนามศพท ตงแต ๒ ศพท ขนไป เปนบทเดยวกน โดยลบวภตตศพทหนาบาง ไมลบบาง ประกอบใหมลงค วจนะ และวภตตเดยวกน แตยงคงมรปศพท เดมปรากฎอย เชน สยาเม - ชาโต เปน สยามชาโต

สวนศพทตทธต คงเหลอรปอยศพทเดยว และใชปจจยแทนศพทหลงทลบไปนน เชน สยาเม – ชาโต ลบ ชาโต เสย ลง ณก ปจจยแทน เปน สยามโก แปลไดความเชนเดยวกน ฯ

ปญจสตภกขปรวำโร (สตถำ) แปลวา (พระบรมศาสดา) มภกษมรอยหาเปนประมาณเปนบรวาร เปนฉฎฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มอสมาหารทคสมาส ฉฎฐตลยาธกรณพหพพหสมาส และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาสเปนภายใน มวเคราะหตามล าดบ ดงน

อ. ทค. ว. ปญจ สตาน ปญจสตาน

ฉ. ตล. ว. ปญจสตาน มตตาน เยส เต ปญจสตมตตา (ภกข)

ว. บพ. กม. ว. ปญจสตมตตา จ เต ภกข จาต ปญจสตภกข

หรอ ปญจสตมตตา ภกข ปญจสตภกข

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๐

ฉ. ตล. ว. ปญจสตภกข ปรวาโร ยสส โส ปญจ สตภกขปรวาโร (สตถา) ฯ

พระกตตสาเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๙ มนำคม ๒๕๓๗

---------------------------

๑. บรรดาพยญชนะอวรรคทงสน พยญชนะตวไหน เกดในฐานอะไรบาง และ บรรดา พยญชนะเหลานน พยญชนะตวไหน มเสยงอยางไร จงชแจงมาด ?

๑. พยญชนะอวรรคทงสน เกดในฐานเหมอนกนบาง ตางกนบาง ดงน

ย เกดทเพดาน เรยกวา ตาลโช

ร ฬ สองตวน เกดทศรษะกวา ทปมเหงอกกวา เรยกวา มทธชา

ล ส สองตวน เกดทฟน เรยกวา ทนตชา

ว เกดใน ๒ ฐาน คอฟนและรมฝปาก เรยกวา ทนโตฏฐโช

ห เกดในคอ เรยกวา กฏฐโช ห ทประกอบดวย พยญชนะ ๘ ตว คอ ญ ณ น ม ย ล ว ฬ ทานกลาววาเกดแตอก ทไมไดประกอบเกดในคอ ตามฐานเดมของตน

นคคหต เกดในจมก เรยกวา นาสกฏฐานโช ฯ

และพยญชนะเหลานน มเสยงดงน

ย ร ล ว ห ฬ พยญชนะ ๖ ตวน เปนโฆสะ มเสยงกอง

ส เปนอโฆสะ มเสยงไมกอง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๒

นคคหต นกปราชญผรศพทศาสตร ประสงคเปนโฆสะ สวนนกปราชญ ฝายศาสนาประสงคเปน โฆสาโฆสวมตต คอพนจากโฆสะ และอโฆสะ และเสยงของนคคหตนอานตามวธบาลภาษา มส าเนยง เหมอนตว ง สะกด อานตามวธสนสกฤตมส าเนยงเหมอนตว ม สะกด ฯ

๒. สนธมอปการะแกบาลไวยากรณอยางไร ? ค าวา สาลมโวตถต , อรยญจฏฐงคก เปนสนธอะไรบาง ตดและตออยางไร ?

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวยากรณ อยางน คอ ตอศพทและอกขระ ใหเนองกนดวยอกขระ เพอจะยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการ แตงฉนท และท าค าพดใหสละสลวย ฯ

สำลมโวตถต เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดบทเปน สาล - อว - โอตถต

ระหวาง สาล - อว เปนอาเทสนคคหตสนธ ถาสระอยหลง นคคหต อยหนา แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน สาลมว

ระหวาง สาลมว - โอตถต เปนโลปสระสนธ สระหนาเปนรสสะ สระหลงอยหนาพยญชนะสงโยคบาง เปนทฆะบาง ใหลบสระหนา คอ ลบ อ ในทสดแหง สาลมว เสย ตอเปน สาลมโวตถต ฯ

อรยญจฏฐงคก เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดบทเปน อรย - จ - อฏฐงคก

ระหวาง อรย - จ เปนอาเทสนคคหตสนธ เมอมพยญชนะอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหต เปนพยญชนะทสดวรรค ในทน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๓

พยญชนะทตามมาคอ จ จงแปลงนคคหตเปน ญ ซงเปนพยญชนะ ทสดวรรค ของ จ ตอเปน อรยญจ

ระหวาง อรยญจ - อฏฐงคก เปนโลปสระสนธ สระหนาเปนรสสะ สระหลงอยหนาพยญชนะสงโยคบาง เปนทฆะบาง ใหลบสระหนา คอลบ อ ในทสดแหง อรยญจ เสย ตอเปน อรยญจฏฐงคก ฯ

๓. อปสค กบ นบาต ตางกนอยางไร และเพราะเหตไร จงเรยกวา อพยยศพท ? ศพทตอไปน คอ ย, อญญ, ต, เอก, อภย เปนนามประเภทไหน ?

๓. ตางกนดงน คอ อปสค ใชน าหนานามและกรยา ใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยา มอาการคลาย กรยาวเสสนะ

สวนนบาตนน ส าหรบใชลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรจเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน ฯ

เพราะเปนศพททจะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตางๆ เหมอนนาม ทง ๓ ไมได

คงรปอยเปน อยางเดยว จงเรยกวา อพยยศพท ฯ

ไดจดศพทตอไปน เปนนามดงน คอ

ย อญญ ๒ ศพทน เปน อนยมวเสสนสพพนาม

ต ศพท เปน ปรสสพพนาม และนยมวเสสสพพนาม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๔

เอก ศพท เปน ปกตสงขยา และอนยมวเสสนสพพนาม

อภย ศพท เปน อนยมวเสสนสพพนาม ฯ

๔. การแยกวภตตอาขยาตออกเปน ปรสสบท และอตตโนบท เพอประสงคอะไร ฯ จงแจก ภ ธาต ดวยวภตตหมวดกาลาตปตต เฉพาะปรสสบท มาด ?

๔. เพอประสงคจะไดก าหนดรวาจก เพราะปรสสบท เปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกตตวาจก และเหตกตตวาจก สวนอตตโนบทเปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกมมวาจก ภาววาจก และเหตกมมวาจก แตจะนยมลงเปนแนทเดยวกไมได บางคราวปรสสบทเปนกมมวาจก และภาววาจกกมเหมอนค าบาลวา “สทโส เม น วชชต” คนเชนกบดวยเรา (อนใครๆ) ยอมหาไมได เปนตน บางคราวอตตโนบท เปนกตตวาจกกม เหมอนค าบาลวา “ปยโต ชายเต โสโก” ความโศก ยอมเกดแตของทรก เปนตน

ค าทกลาวขางตนนน ประสงคเอาแตบททเปนไปโดยมาก ถาจะก าหนดใหละเอยด แลว ตองอาศยปจจยดวย ฯ

ไดแจก ภ ธาต ดวยวภตตหมวดกาลาตปตต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส เอก. พห.

ป. อภวสส อภวสส ส

ม. อภวสเส อภวสสถ

อ. อภวสส อภวสสามหา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๕

๕. การก าหนดรปของสาธนะนน ๆ ตองอาศยอะไรเปนหลก จงอธบายค าวา อาราโม, สมมาวาจา, สาวตถวาส เปนรป และ สาธนะอะไร จงตอบพรอมทงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๕. ตองอาศยรปวเคราะหเปนหลก คอ

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกตตวาจกกด เหตกตตวาจกกด สาธนะนนเปนกตตรป

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกมมวาจกกด เหตกมมวาจกกด สาธนะนนเปนกมมรป

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนภาววาจก สาธนะนนเปนภาวร

อำรำโม เปนกตตรป อธกรณสาธนะ วเคราะหวา อาคนตวา รมนต เอตถาต อาราโม

สมมำวำจำ เปนกตตรป กรณสาธนะ วเคราะหวา สมมา วทนต เอตายาต สมมาวาจา ฯ

สำวตถวำส เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ วเคราะหวา สาวตถย วสต สเลนาต สาวตถวาส หรอเปนสมาสรป ตสสลสาธนะ วเคราะหวา สาวตถย วสต สลมสสาต สาวตถวาส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๖

๖. บรรดาสมาสทง ๖ มกมมธารยสมาสเปนตน สมาสไหนบาง เปนนามลวน สมาสไหนบาง เปนคณลวน และสมาสไหนบาง เปนไดทงนามทงคณ ค าวาปกขหตเอกจกขปฐสปปกณภาวกฏฐโรคาทเภโท (ครกาพาโธ) แปลวาอะไร เปนสมาสอะไร จงเขยนรปวเคราะหมาด ?

๖. เปนไดดงน คอ

ทคสมาส และทวนทวสมาส เปนนามลวน

พหพพหสมาส เปนคณลวน กมมธารยสมาส ตปปรสสมาส และ อพยยภาวสมาส เปนไดทงนามทงคณ ฯ

ค าวา ปกขหตเอกจกขปฐสปปกณภำวกฏฐโรคำทเภโท (ครกำพำโธ) แปลวา (อาพาธอนหนก) ตางดวยอาพาธมความเปนแหงบคคลผมขาง ขางหนงอนลมขจดแลว ความเปนแหงบคคลผมนยนตาขางเดยว ความเปนแหงบคคลผเสอกไสไปดวยตง (คนเปลย) ความเปนคนงอย และ โรคเรอน เปนตน เปนตตยาตปปรสสมาส มอสมาหารทคสมาส ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส ตตยาตปปรสสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส อสมาหารทวนทวสมาส และ ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน มรปวเคราะหตามล าดบ ดงน

อ. ทค. ว. เอโก ปกโข เอกปกโข

ฉ. ตล. ว. เอกปกโข หโต ยสส โส ปกขหโต (ปคคโล)

ฉ. ตป. ว. ปกขหตสส ภาโว ปกขหตภาโว

ฉ. ตล. ว. เอก จกข ยสส โส เอกจกข (ปคคโล)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๗

ฉ. ตป. ว. เอกจกขสส ภาโว เอกจกขภาโว

ต. ตป. ว. ป เฐน สปป ป ฐสปป (ปคคโล)

ฉ. ตป. ว. ป ฐสปปสส ภาโว ป ฐสปปภาโว

ฉ. ตป. ว. กณสส ภาโว กณภาโว

ว. บพ. กม. ว. กฏฐ โรโค กฏฐโรโค

อ. ทวน. ว. ปกขหตภาโว จ เอกจกขภาโว จ ป ฐสปป ภาโว จ กณภาโว จ กฏฐโรโค จ ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณภาวกฏฐโรคา

ฉ. ตล. ว. ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณภาวกฏฐโรคา อาทโย เยส เต ปกขหต-เอกจกป ฐสปป กณภาวกฏฐโรคาทโย (อาพาธา)

ต. ตป. ว. ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณภาวกฏฐโรคา- ทห เภโท ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณ ภาวกฏฐโรคาทเภโท (ครกาพาโธ) ฯ

หรอแปลวา (อาพาธอนหนก) มความเปนแหงบคคลผมขางขางหนง อ นลมขจดแลว ความเปนแหงบคคล ผมนยนตาขางเดยว ความเปนแหง บคคลผเสอกไสไปดวยตง (คนเปลย) ความเปนคนงอย และโรคเรอนเปนตน เปนประเภท กได เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๘

วเคราะหวา ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณภาวกฏฐโรคาทโย เภทา ยสส โส ปกขหตเอกจกขป ฐสปปกณภาวกฏฐโรคาทเภโท (ครกาพาโธ) มสมาสทเปนภายในและรปวเคราะหเหมอนกน ฯ

๗. ปจจยในตทธตไหนบาง ใชประกอบกบศพททเปนสงขยาได และศพททประกอบดวย ปจจยเหลานนแลว ใชเปนนามอะไรบาง จงตอบพรอมทงยกตวอยางมาประกอบดวย ?

๗. ปจจยในตทธตทใชประกอบกบศพททเปนสงขยาได คอ

ปจจยในปรณตทธต ๕ ตว คอ ตย ถ ฐ ม อ

ก ปจจย ในสงขยาตทธต

ธา ปจจย ในวภาคตทธต

และศพททประกอบดวยปจจยในปรณตทธตทง ๕ ตว เปนปรณสงขยา ใชเปนคณนาม ตวอยาง เชน ทวนน ปรโณ ทตโย (ชน) เปนทเตมแหงชน ท. ๒ ชอวาท ๒ เปนตน

ศพททประกอบดวย ก ปจจยในสงขยาตทธต ใชเปนคณนาม ตวอยางเชน เทว ปรมาณาน อสสาต ทวก ปรมาณ ท. (เครองก าหนดนบ) ของวตถนน ๒ เหตนน (วตถนน) ชอวามปรมาณ ๒ เปนตน

ศพททประกอบดวย ธา ปจจยในวภาคตทธต เปนนามทเปนตตยาวภตต เปนพน จงสงเคราะหเขาในพวกอพยยศพท เพราะน าไปแจกดวยวภตต เปลยนแปลงรปไปตางๆ ไมได ตวอยางเชน เอเกน วภาเคน เอกธา โดยสวนเดยวชอวา เอกธา เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๒๙

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๖ กมภำพนธ ๒๕๓๘

------------------------------------

๑. พยญชนะสงโยคคออะไร ? สญจรต, นคขมต, หงโส, อตสาโห ประกอบสงโยคผดหรอถก ? ถาผดจงแกใหถก และบอกดวยวา ถกหรอผดเพราะอะไร ?

๑. คอ พยญชนะทใชซอนกนได หรอพยญชนะทเปนตวสะกดตามลกษณะ ทจะประกอบพยญชนะซอนกน ดงน

๑. พยญชนะวรรคทงหลาย พยญชนะท ๑ ซอนหนา พยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได

๒. พยญชนะท ๓ ซอนหนา พยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได

๓. พยญชนะท ๕ สดวรรคซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนได ทง ๕ ยกเสยแตตว ง ซงเปนสะกดอยางเดยว มไดมส าเนยงในภาษาบาล ซอนหนาตวเองไมได

๔. พยญชนะอวรรค ๓ ตว คอ ย ล ส ซอนหนาตวเองได

จะทราบวาประกอบสงโยคผด หรอถก พงอาศยลกษณะประกอบ พยญชนะขางตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๐

สญจรต ถก เพราะ จ อยหลง ซอน ญ พยญชนะสดวรรค ไดตามหลกขอท ๓

นคขมต ผด เพราะพยญชนะท ๓ คอ ค ซอนพยญชนะท ๒ อยางนไมเปนไปตามหลกขอท ๒ แกเปน นกขมต เพราะ ข อยหลงจงซอน ก ไดตามหลกขอท ๑

หงโส ผด เพราะ ส เปนพยญชนะอวรรคอยหลง จะอาเทสนคคหต เปน ง ไมได แกเปน ห โส

อตสำโห ผด เพราะพยญชนะหลง คอ ส ซงเปนตวตามนน เปนพยญชนะอวรรค จะซอน ต ซ งเปนพยญชนะวรรคไมได แกเปน อสสาโห โดยซอน ส ตามหลกขอท ๔ ฯ

๒. อาคโม เปนสนธกรโยปกรณ ในสนธอะไรไดบาง และในสนธนน ๆ มหลกเกณฑการลงอาคมไวอยางไร ? จงตอบพรอมดวยตวอยาง ? ตปนตมาทจจมวนตลกเข เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. เปนสนธกรโยปกรณไดครบทง ๓ สนธ คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ และม หลกเกณฑการลงอาคม ไวดงน

ในสระสนธ ถาสระ โอ อยหนา พยญชนะอยหลง ลบ โอ เสยแลว ลง อ อาคม ไดบาง ตวอยาง โส - สลวา เปน สสลวา เปนตน ถาพยญชนะอยเบองปลาย ลบ อ ทสดศพทหนาเสยแลวลง โอ อาคมไดบาง ตวอยาง ปร - สหสส เปน ปโรสหสส เปนตน

ในพยญชนะสนธ ถามสระอยเบองหลง ลงพยญชนะอาคม 8 ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ไดบาง ตวอยาง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๑

ย อาคม ยถา - อท เปน ยถายท

ว อาคม อ - ทกขต เปน วทกขต

ม อาคม คร - เอสสต เปน ครเมสสต

ท อาคม อตต - อตโถ เปน อตตทตโถ

น อาคม อโต - อายต เปน อโตนายต

ต อาคม ตสมา - อห เปน ตสมาตห

ร อาคม สพภ - เอว เปน สพภเรว

ฬ อาคม ฉ - อายตน เปน ฉฬายตน

ในสททนตวาลง ห อาคมกได ตวอยาง ส - อช เปน สหช

ในนคคหตสนธ เมอสระกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหตอาคมไดบาง ตวอยาง อว - สโร เปน อว สโร เปนตน

ตปนตมำทจจมวนตลกเข เปน อาเทสนคคหตสนธ และ โลปสระสนธ ตดเปน ตปนต -อาทจจ -อว-อนตลกเข

ระหวาง ตปนต -อาทจจ ถานคคหตอยขางหนา สระอยขางหลง แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ตปนตมาทจจ

ระหวาง ตปนตมาทจจ - อว ถานคคหตอยขางหนา สระอยขางหลง แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ตปนตมาทจจมว

ระหวาง ตปนตมาทจจมว - อนตลกเข ถาสระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนรสสะมพยญชนะ สงโยคอยเบองหลงกด เปนทฆะกด ลบสระหนาคอลบ อ ทสดแหง ตปนตมาทจจมว เสย ตอเปน ตปนตมาทจจมวนตลกเข ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๒

๓. มโนคณะไดแกศพทอะไรบาง ? เมอเขาสมาสแลวนยมใหท าอยางไร ? อถ น ทหโร ตว ฉนนสสา มาตาปตโรป เต ฉนนสสาต อกโกส เฉพาะค าทขดเสนใหไวในประโยคน เปนนามศพทชนดไหน ? เปนลงค วจนะ วภตต และการนตอะไร ?

๓. ไดแกศพทเหลาน คอ (ม ๑๒ ศพท)

มน ใจ เตช เดช

อย เหลก ปย น านม

อร อก ยส ยศ

เจต ใจ วจ วาจา

ตป ความรอน วย วย

ตม มด สร หว

เมอเขาสมาสแลวนยมเอาสระทสดศพทของตนเปน โอ ไดเหมอนค าวา มโนคโณ หมแหงมนะ อโยมย ของบคคลท าดวยเหลก เปนตน เวน วจ ศพท ไมนยมเชนนน แตนยมเอาสระทสดของตนเปน อ เหมอนค าวา วจกมม วจทวาร ฉะนน

ตว เปน ปรสสพพนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต

ฉนนสสา เปนคณนาม อตถลงค เอกวจนะ ปฐมาวภตต อา การนต

ฉนนสสา เปนคณนาม ปงลงค พหวจนะ ปฐมาวภตต อ การนต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๓

๔. วภตตนาม กบ วภตตอาขยาต เหมอนกนและตางกนอยางไร ? จงแจก ญา ธาต ในกตตวาจก วภตตหมวดกาลาตปตต เฉพาะปรสสบทมาด ?

๔. เหมอนกนและตางกน ดงน

เหมอนกน คอ จดเปน ๒ วจนะ คอเอกวจนะและพหวจนะ เหมอนกนฯ

ตางกน คอ วภตตนาม จดไวเปน ๗ หมวด ส าหรบแจกนามศพท เพอเปนเครองหมาย ใหทราบถงลงค วจนะ การนตและอายตนบาต

สวนวภตตอาขยาต จดไดเปน ๘ หมวด ส าหรบแจกมลศพท ฝายกรยาออกเปนหมวด ๆ เพอเปนเครองหมายใหทราบถง กาล บท ว จนะ บรษ และจดเปน ๒ บท คอ ปรสสบท และอตตโนบท เปน ๓ บรษ คอ ปฐมบรษ มธยมบรษ และอตตมบรษ เพอเปนเครองบงถงนามทเปน ประธานแหงกรยา

ไดแจก ญา ธาต ดวยวภตตหมวดกาลาตปตต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส เอก. พห.

ป. อชานสส อชานสส ส

ม. อชานสเส อชานสสถ

อ. อชานสส อชานสสามหา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๔

๕. ปจจยนามกตกแบงเปนกพวก ? และใชตางกนอยางไร ? ปารค (ชโน), โพธ (ญาณ ), อาราโม (ธมโม), ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะ อะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๕. แบงเปน ๓ พวก และใชตางกนอยางน คอ

๑. กตปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกตตรปอยางเดยว

๒. กจจปจจย ส าหรบประกอบกบศพททเปนกมมรป และภาวรป

๓. กตกจจปจจย ส าหรบประกอบกบศพททง 3 เหลา ฯ

ปำรค ลง ร ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถ แหงตสสละ

ว. ปาร คจฉต สเลนาต ปารค (ชโน) ฯ

โพธ ลง อ ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ

ว. พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ ) ฯ

อำรำโม (ธมโม) ลง ณ ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ

ว. อาคนตวา รมนต เอตถาต อาราโม (ธมโม) ฯ

๖. สมาสอะไรบาง ? นยมบทปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว จะทราบไดอยางไรวา เปนสมาสไหน ? อปสนตราคาทกกเลโส (ขณาสโว) เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ไดแก สมาหารทคสมาส สมาหารทวนทวสมาส และอพยยภาวสมาสฯ

ทราบไดโดยความนยมตางกนแหงสมาสเหลานน ดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๕

สมาหารทคสมาส ตองมสงขยาเปนบทหนา บทหลงเปนประธาน อ. ตโย โลกา ตโลก ฯ

สมาหารทวนทวสมาส ตองเปนนามนาม ตงแต 2 บทขนไปทาน ยอเขาเปนบทเดยวกน และเปนบทประธานทงสน อ . สมโถ จ วปสสนา จ สมถวปสสน ฯ

สวนอพยยภาวสมาส ตองม อปสค หรอนบาต เปนบทหนา และใชเปนประธานของบทหลงดวย อ. ทรถสส อภาโว นททรถ ฯ

อปสนตรำคำทกกเลโส (ขณำสโว) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ม วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน มวเคราะห ดงตอไปน

ฉ. ตล. ว. ราโค อาท เยส เต ราคาทโย (กเลสา)

ว. บพ. กม. ว. ราคาทโย กเลสา ราคาทกกเลสา หรอ

ราคาทโย จ เต กเลสา จาต ราคาทกกเลสา

ฉ. ตล. ว. อปสนตา ราคาทกกเลสา ยสส โส อปสนต- ราคาทกกเลโส (ขณาสโว) ฯ

๗. ณก ปจจย มในตทธตไหนบาง ? และใชตางกนอยางไร ? อาปายโก (เทวทตโต), เถยย , คพภน (เทว) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. มใน โคตตตทธต และตรตยาทตทธต ฯ

ในโคตตตทธต ใชแทนศพทไดเฉพาะ อปจจ ศพท อยางเดยว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๖

สวนในตรตยาทตทธต ใชแทนศพทไดทวไป ไมจ ากด ฯ

อำปำยโก ลง ณก ปจจย ใน ตรตยาทตทธต

ว. อปาเย นพพตโต อาปายโก (เทวทต โต) ฯ

เถยย ลง ณย ปจจย ใน ภาวตทธต

ว. เถนสส ภาโว เถยย

หรอ ลง เณยย ปจจยตามนยแหงรปสทธปกรณ และสททนตปกรณ

คพภน ลง อ ปจจย ใน ตทสสตถตทธต

ว. คพโภ อสสา อตถต คพภน (เทว) ฯ

พระกตตสารเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๕ กมภำพนธ ๒๕๓๙

------------------------

๑. ฐาน กบ กรณ ตางกนอยางไร ? อะไรเปนฐานและกรณ ของพยญชนะอวรรค ?

๑. ตางกนอยางน คอ ฐาน ไดแกทตงทเกดของอกขระ สวนกรณ ไดแกทท าอกขระ

เพดาน เปนฐานของ ย

ศรษะหรอปมเหงอก เปนฐานของ ร

ฟน เปนฐานของ ล

ฟนและรมฝปาก เปนฐานของ ว

ฟน เปนฐานของ ส

คอ เปนฐานของ ห

ศรษะ หรอปมเหงอก เปนฐานของ ฬ

จมก เปนฐานของ นคคหต

ทามกลางลน เปนกรณของ ย

ถดปลายลนเขามา เปนกรณของ ร

ปลายลน เปนกรณของ ล

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๘

ปลายลนและรมฝปาก เปนกรณของ ว

ปลายลน เปนกรณของ ส

คอ เปนกรณของ ห

ถดปลายลนเขามา เปนกรณของ ฬ

จมก เปนกรณของ นคคหต. ฯ

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวยากรณอยางไร ? ในทเชนไร ? แปลงนคคหตเปน ญ ได ยถญญมนสาสต, กนเตส เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร.

๒. มอปการะแกบาลไวยากรณอยางน คอ ตอศพทและอกขระใหเนองถงกนดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนท และท าค าพดใหสละสลวย.

แปลงนคคหตเปน ญ ไดในทเชนน คอ

๑. พยญชนะ จ วรรค อยหลง

๒. เอ และ ห อยหลง

๓. ย อยหลง แปลงนคคหตกบ ย เปน ญญ

ยถญญมนสำสต เปนโลปสรสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดบทเปน ยถา-อญญ - อนสาสต

ระหวาง ยถา - อญญ ถาสระหนาเปนทฆะ สระหลงเปนรสสะ มพยญชนะสงโยคอยเบองหลงกด เปนทฆะกด ลบสระหนา คอ ทสด ยถา ตอเปน ยถญญ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๓๙

ระหวาง ยถญญ - อนสาสต ถานคคหตอยขางหนา สระอยขางหลง แปลงนคคหต เปน ม ตอเปน ยถญญมนสาสต.

กนเตส เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดบทเปน ก - เต - อาส

ระหวาง ก - เต ถาพยญชนะวรรคอยขางหลง มนคคหตอยขางหนา ใหแปลงนคคหต เปนพยญชนะทสดวรรคได คอแปลงนคคหตท ก เปน น ตอเปน กนเต

ระหวาง กนเต - อาส ถาสระทง ๒ คอสระหนาและสระหลงมรป ไมเสมอกน ลบสระหลง บางกได คอลบ อา ท อาส ตอเปน กนเตส. ฯ

๓. สงขยาคออะไร ? มกชนด ? อะไรบาง ? ตงแตไหนถงไหนเปนนามอะไร ? สงขยานามกบสงขยาคณ ใชตางกนอยางไร ?

๓. สงขยา คอ ศพททเปนเครองหมายก าหนดนบนามนาม ม ๒ ชนด คอ ปกตสงขยาอยาง ๑ ปรณสงขยาอยาง ๑ ฯ

ปกตสงขยา ตงแต เอก ถง จต เปนสพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐนวต เปนคณนาม

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนนามนาม

สวนปรณสงขยา เปนคณนามแท ฯ

ใชตางกนอยางน คอ สงขยานาม ใชเชนเดยวกบนามนาม เมอใชนบจ านวนนามนามบทใด ใหเรยงไวหลงนามนามบทนน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๐

สงขยาคณ ใชเชนเดยวกนคณนาม คอเรยงไวหนานามนามทตนแสดงจ านวนนน.

๔. การแยกวภตตอาขยาตออกเปน ปรสสบท และ อตตโนบท นนเพอประสงคอะไร ? สมชฌต, ปหณส, ประกอบดวยเครองปรง อะไรบาง ?

๔. เพอประสงคจะก าหนดรวาจก เพราะปรสสบทเปนเครองหมายใหร กรยาทเปนกตตวาจก และเหตกตตวาจก สวนอตตโนบทเปนเครองหมาย ใหรกรยาทเปนกมมวาจก ภาววาจกและเหตกมมวาจก แตจะนยมลงเปนแนทเดยวกไมได บางคราวปรสสบทเปนกมมวาจกและภาววาจกกม เหมอนค าบาลวา “สทโส เม น วชชต” คนเชนกบดวยเรา (อนใครๆ) ยอมหาไมได บางคราวอตตโนบทเปนกตตวาจกกม เหมอนค าบาลวา “ปยโต ชายเต โสโก” ความโศกยอมเกดแตของทรก ค าทกลาวขางตนนน ประสงคเอาแตบททเปนไปโดยมาก ถาจะก าหนดใหละเอยดแลว ตองอาศยปจจยดวย ฯ

สมชฌต ประกอบดวย ส บทหนา แปลงนคคหตเปน ม อธ ธาตในความส าเรจ ปจจย แปลง ธ ทสดธาตกบ ย เปน ชฌ ต ปญจมวภตต

ปหณส ประกอบดวย ป บทหนา ห ธาต ในความไป ณา ปจจย อ อชชตตนวภตต แปลง อ เปน อส.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๑

๕. นามกตก กบกรยากตก ตางกนอยางไร ? อทธค, ทททส (วชช ), และ วนจฉโย ลงปจจยอะไร เปนรป และสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ตางกนอยางน คอ นามกตก ไดแกกตกทเปนนามนามและคณนาม สวนกรยากตก ไดแก กตกทเปนกรยา ฯ

อทธค ลง ร ปจจย

ว. อทธาน คจฉต สเลนาต อทธค เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในตสสละ

หรอ ว. อทธาน คมต สลมสสาต อทธค เปนสมาสรป ตสสลสาธนะ ฯ

ทททส (วชช ) ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ

ว. ทกเขน ทสสยตต ทททส (วชช )

หรอ ว. ทกเขน ทสสตพพนต ทททส (วชช ) ฯ

วนจฉโย ลง อ ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ

ว. วนจฉยน วนจฉโย

หรอ ว. วนจฉยเตต วนจฉโย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๒

๖. อะไรชอวา กมมธารยสมาส เฉพาะวเสสโนภยบท กมมธารยสมาส กบ ทวนทวสมาส ตางกนอยางไร ? อปรมาณสลกขนธโคปน เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. นามศพท ๒ บท มวภตตและวจนะเปนอยางเดยวกน บทหนงเปนประธาน คอเปนนามนาม บทหนงเปนวเสสนะ คอเปนคณนาม หรอเปน คณนามทง ๒ บท มบทอนเปนประธาน ททานยอเขาเปน บทเดยวกน ชอวา กมมธารยสมาส ฯ

ตางกนดงน คอ วเสสโนภยบท กมมธารยสมาส มบททง ๒ เปนวเสสนะ มบทอนเปนประธาน

สวน ทวนทวสมาส มบทตงแต ๒ บทขนไปเปนนามนาม ททานยอเขาเปนบทเดยวกน ฯ

อปรมำณสลกขนธโคปน เปน ฉฏฐตปปรสสมาส ม น บพพบท พหพพหสมาส วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และฉฏฐตปปรสสมาส เปนภายใน มรปวเคราะหตามล าดบ ดงน

น. พหพ. ว. นตถ ตสส ปรมาณนต อปรมาณ (สล )

ว. บพ. กม. ว. อปรมาณ สล อปรมาณสล

หรอ ว. อปรมาณญจ ต สลญจาต อปรมาณสล

ฉ. ตป. ว. อปรมาณสลาน ขนโธ อปรมาณสลกขนโธ

ฉ. ตป ว. อปรมาณสลกขนธสส โคปน อปรมาณ- สลกขนธโคปน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๓

๗. เสฏฐตทธตมปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ตางจากปจจยในตทธตอน อยางไร ? เตปฏโก (เถโร), เวกลล ลงปจจยอะไร ? ในตทธต ไหน ? จงตงวเคราะหมาดดวย ?

๗. มปจจย ๕ ตว ฯ คอ ตร ตม อยสสก อย อฏฐ ฯ

ตางจากปจจยในตทธตอน เพราะมไดลงแทนศพทอยางปจจยในตทธตอน ๆ แตใชเปนเครองหมาย คณศพทเปรยบเทยบ คอ

ตร อย และ อยสสก ลงในวเสสคณศพท

ตม และ อฏฐ ลงในอตวเสสคณศพท ฯ

เตปฏโก (เถโร) ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. เตปฏก ธาเรตต เตปฏโก (เถโร) ฯ

เวกลล ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. วกลสส ภาโว เวกลล ฯ

พระกตตสารเมธ เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๕ มนำคม ๒๕๔๐

-------------------------

๑. อะไร ชอวา อกขระ ? อกขระทใชในบาลภาษามเทาไร ? อะไรบาง ?

ในค าวา “เตนาห กมาร น อกกม” น เฉพาะค าทขดเสนใต เปนคร หรอ ลห.

๑. เสยงกด ตวหนงสอกด ชอวาอกขระ ฯ

อกขระทใชในภาษาบาล ม ๔๑ ตว ฯ

คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ๘ ตวน ชอ สระ

ก ข ค ฆ ง

จ ฉ ช ฌ ญ

ฏ ฐ ฑ ฒ ณ

ต ถ ท ธ น

ป ผ พ ภ ม

ย ร ล ว ส ห ฬ อ 33 ตวน ชอ พยญชนะ ฯ

ค าวา เตนาห เปน ครลวน

ค าวา ก เปน ลห

ค าวา น เปน ลห

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๕

ค าวา อก และ ม เปน คร ฯ

๒. อาคโม กบ สญโญโค ในพยญชนะสนธ มลกษณะตางกนอยางไร ? อหมปเนต , กโรมจจาห เปนสนธอะไร ? ตดและ ตออยางไร ?

๒. มลกษณะตางกนอยางน คอ

อาคโม ไดแก การลงพยญชนะ ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ในเมอมสระอยเบองหลง เชน ยถา - อท เปน ยถายท เปนตน

สวน สญโญโค นน ไดแก การซอนพยญชนะม ๒ ลกษณะ คอ ซอนพยญชนะทรปเหมอนกน อยางหนง อทาหรณ เชน อธ - ปโมทต เปน อธปปโมทต เปนตน

ซอนหนาพยญชนะทมรป ไมเหมอนกนอยางหนง ตามหลกแหงการสงโยค คอบรรดาพยญชนะวรรคทงปวง พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนา พยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๕ ซอนหนาพยญชนะทกตวในวรรคของตนได เวนพยญชนะ คอ ง ซอนพยญชนะทง ๔ ในวรรคของตนไดแตซอนหนาตวเองไมได อทาหรณ เชน จตตาร - ฐานาน เปน จตตารฏฐานาน เปนตน ฯ

อหมปเนต เปน อาเทสนคคหตสนธ และโลปสรสนธ ตดเปน อห - ปน - เอต

ระหวาง อห - ปน ถาพยญชนะวรรคอยขางหลง มนคคหตอยขางหนา ใหแปลงนคคหต เปนพยญชนะทสดวรรคได คอแปลงนคคหตท อห เปน ม ตอเปน อหมปน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๖

ระหวาง อหมปน - เอต ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอน คนในระหวาง ลบสระหนา คอ อ ท อหมปน ตอเปน อหมปเนต ฯ

กโรมจจำห เปนโลปสรสนธ (หรอ ทฆะสระสนธ) และ อาเทส พยญชนะสนธ ตดเปน กโรม-อต-อาห

ระหวาง กโรม - อต ถาสระทง ๒ เปนรสสะ มรปเสมอกน เมอลบแลวตองทฆะสระทยงไมไดลบ ตอเปน กโรมต

ระหวาง กโรมต-อาห ถาสระอยหลง แปลง ต ททานท าเปน ตย แลวใหเปน จจ ตอเปน กโรมจจาห.

๓. จงตอบค าถามตอไปน.

ก. นามนาม กบ คณนาม ตางกนอยางไร ?

ข. นามศพท จดเปนลงคอะไรไดบาง ?

ค. ก ศพท จดเปนสพพนามชนดไหน เปนไดกลงค ?

ฆ. อปสค นน ใชอยางไร. จงยกอทาหรณมาด ?

ง. ภเณ เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

๓. ไดค าตอบค าถามดงตอไปน คอ

ก. ตางกนอยางน คอ นามทเปนชอของคน สตว ท สงของ เปนนามนาม สวนนามทแสดงลกษณะของนามนาม ส าหรบหมายใหรวา นามนามนนดหรอชว เปนตน เปนคณนาม ฯ

ข. นามนาม จดเปนลงคเดยว คอจะเปนปงลงค อตถลงค หรอนปงสกลงค กอยางเดยวบางเปน ๒ ลงค คอศพทอนเดยว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๗

มรปอยางเดยวเปนไดทง ๒ ลงค หรอมลศพทเปนอนเดยว เปลยนแต สระทสดใหแปลกกน พอเปนเครองหมายใหตางลงคกนบาง สวนคณนาม และสพพนาม เปนไดทง ๓ ลงค ฯ

ค. ก ศพท เปนอนยมวเสสนสพพนาม เปนได ๓ ลงค

ฆ. อปสค นน ส าหรบใชน าหนานามและ กรยาใหว เศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยา มอาการคลาย กรยาวเสสนะ อทาหรณ เชน อต ยง เกน ลวง อตสนทโร ดยง, อธ ยง ใหญ ทบ อธสกกาโร สกการะยง อธเสต นอนทบ เปนตน ฯ

ง. ภเณ เปนค าส าหรบคนสงกวา พดกบคนผดทอยในบงคบของตน เชน พระเจาแผนดนรบสงแกขาราชการ ฯ

๔. อาคมในอาขยาต มเทาไร ? อะไรบาง ? นยมลงในทเชนไร ? อททส, อปปชชเร ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๕. ม ๕ ตว คอ อ อ ส ห อ นยมลงไดในทเชนน คอ

อ อาคม นยมลงหนาธาตทประกอบดวย วภตตหมวด หยตตน อชชตตน และ กาลาตปตต

อ อาคมนยมลงทายธาต และปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ภวสสนต และ กาลาตปตต

ส อาคม นยมลงทายธาตทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ในหมวดธาตทงปวง

ห อาคม นยมลงทาย ฐา ธาต โดยไมนยมหมวดวภตต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๘

นคคหต อาคม นยมลงกบธาตหมวด รธ ธาต แลวอาเทสเปน พยญชนะทสดวรรค.

อททส ประกอบดวย ทส ธาต ในความเหน อ ปจจย อา หยตตนวภตต ลบ อ ทตนธาต ลง อ อาคมหนาธาต ซอน ท หนาธาต รสสะ อา วภตต เปน อ ฯ

อปปชชเร ประกอบดวย อป บทหนา ปท ธาต ในความถง ย ปจจย อนต วตตมานาวภตต แปลง ย กบ ท ทสดธาตเปน ชช แปลง อนต เปน เร.

๕. จงตอบค าถามตอไปนมาด ?

ก.กรณสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไร. ยกตวอยางรปวเคราะห มาด ?

ข. ปาณาตปาต (ปคคโล), อฏฐาน (วรย ) ลงปจจยอะไร เปนรป

และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

ค. นทธนโต, อพภชช ส าเรจรปมาจากอะไร ?

๕. ไดตอบค าถามดงน คอ

ก. ทเปนกตตรป ทานบญญตใหแปลวา“เปนเครอง-” กได “เปนเหต” กได ตวอยางเชน กโรต เตนาต กรณ (วตถ).

ทเปนกมมรป ทานบญญตใหแปลวา “เปนเครองอนเขา-” กได “เปนเหตอนเขา-” กได ตวอยาง เชน ส วณณยต เอตายาต ส วณณนา (วาจา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๔๙

ข. ปำณำตปำต (ปคคโล) ลง ณ ปจจยเปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ตงวเคราะหวา ปาณ อตปาเตต สเลนาต ปาณาตปาต (ปคคโล)

หรอเปนสมาสรป ตสสลสาธนะ ตงวเคราะหวา ปาณ อตปาเตต สลมสสาต ปาณาตปาต (ปคคโล).

อฏฐำน (วรย ) ลง ย ปจจย เปน กตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา อฏฐาต เตนาต อฏฐาน (วรย ) ฯ

ค. นทธนโต ส าเรจรปมาจาก น บทหนา ธม ธาต ในความจ ากด ต ปจจย ธาตทม ม เปนทสด แปลง ม ทสดธาตกบ ต เปน นต ลง ส ปฐมาวภตต เอกวจนะ แปลง ส เปน โอ

อพภชช ส าเรจรปมาจาก อ บทหนา ภท ธาต ในความแตก, ท าลาย ตนาทปจจย ธาตทมอปสคอยหนา แปลงตนาทปจจย เปน ย แปลง ย กบ ท ทสดธาตเปน ชช ฯ

๖. อะไรชอวา ตปปรสสมาส ? ตปปรสสมาส กบ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางไร ? อปนตวโย (ชโน), กรณาเวคสมสสาหตมานโส (สตถา) แปลวาอะไร เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. นามศพทม อ วภตตเปนตน ในทสด ทานยอเขาดวยบทเบองปลาย ชอวา ตปปรสสมาส

ตางกนอยางน คอ ตปปรสสมาส มบทหนาเปนประธาน ไมนยมลงค และวจนะ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๐

สวน อพยยภาวสมาส บทหนาเปนประธาน และเปนอปสคหรอ นบาตเทานน บทส าเรจเปน นปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว บางสมาสกมอาการคลายกมมธารยะ เหมอนวเคราะหว า “เย เย วฑฒา ยถาวฑฒ ชนเจรญแลวทงหลาย ใด ใด ชอเจรญแลวอยางไร” ถงกระนน กเปนทสงเกตไดบาง ดวยวากมมธารยะ ไมมนยมบทหลง จะเปนลงคใด กได แตสมาสนคงเปน นปงสกลงค เอกวจนะ อยางเดยว เหมอนบทวา “อนตเถโร พระเถระนอย” คงเปนกมมธารยะแท ฯ

อปนตวโย (ชโน) แปลวา (ชน) มวยอนชราน าเขาไปแลว เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ตงวเคราะหวา อปนโต วโย ยสส โส อปนตวโย (ชโน) ฯ

กรณำเวคสมสสำหตมำนโส (สตถำ) แปลวา (พระศาสดา) มพระทยอน ก าลงแหงพระกรณา ใหอาจหาญขนพรอมแลว เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส และ ตตยาตปปรส สมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตป. ว. กรณาย เวโค กรณาเวโค

ต. ตป. ว. กรณาเวเคน สมสสาหต กรณาเวคสมสสาหต (มานส )

ฉ. ตล. ว. กรณาเวคสมสสาหต มานส ยสส โส กรณา เวคสมสสาหตมานโส (สตถา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๑

๗. อ ปจจย ในตทสสตถตทธต กบ ปรณตทธต มวธใชตางกนอยางไร ? อาธปจจ , ปสกลโก (เถโร), เวรโน (ชนา) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด.

๗. มวธใชตางกนอยางน คอ

อ ปจจย ใน ตทสสตถตทธต ใชลงทายศพท นามนาม ท าศพทนามนามใหเปนคณนาม

สวน อ ปจจย ใน ปรณตทธต ใชลงทายปกตสงขยาตงแต เอกาทส เปนตน ถง อฏฐารส เฉพาะทเปน อตถลงค ท าปกตสงขยาใหเปนปรณสงขยา ฯ

อำธปจจ ลง ณย ปจจย ใน ภาวตทธต

ว. อธปตสส ภาโว อาธปจจ ฯ

ปสกลโก (เถโร) ลง ณก ปจจย ใน ตรตยาทตทธต

ว. ปสกล ธาเรตต ปสกลโก (เถโร)

หรอลง อก ปจจย ใน ตทสสตถตทธต

ว. ปสกลธารณ อสส อตถต ปสกลโก (เถโร) ฯ

เวรโน (ชนำ) ลง อ ปจจย ใน ตทสสตถตทธต

ว. เวร เตส อตถต เวรโน (ชนา) ฯ

พระราชปรยตเวท เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๓ กมภำพนธ ๒๕๔๑

----------------------

๑. จงแสดงลกษณะตางกน ระหวางอกขรวธ และวจวภาค ? ในอกขระทง ๔๑ ตว จ าพวกไหนชอนสสย จ าพวกไหน ชอนสสต และท าหนาทตางกนอยางไร ?

๑. ลกษณะตางกน ระหวางอกขรวธและวจวภาค ดงน

อกขรวธ วาดวยอกษร จดเปน ๑ คอ สมญญาภธาน แสดงชอ อกษรทเปนสระ และพยญชนะ พรอมทงฐานกรณ ๑ สนธ ตออกษร ทอยในค าอน ใหเนองเปนอนเดยวกน ๑

สวน วจวภาค แบงค าพดออกเปน ๖ สวน คอ นาม ๑ อพยยศพท ๑ สมาส ๑ ตทธต ๑ อาขยาต ๑ กตก ๑ ฯ

ในอกขระทง ๔๑ ตว อกขระเบองตน 8 ตว ตงแต อ จนถง โอ ชอสระ ออกเสยงไดตามล าพงตนเอง และท าพยญชนะใหออกเสยงได สระ ๘ ตวเหลาน ชอ นสสย และท าหนาทเปนทอาศยของพยญชนะ

สวนอกขระทเหลอจากสระนน ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด ชอพยญชนะ พยญชนะ ๓๓ ตวเหลาน ชอ นสสต และท าเนอความ ใหปรากฏชด จนถงเขาใจความได ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๓

๒. ในอาเทสพยญชนะสนธ อยางไหนนยมสระ อยางไหนนยมพยญชนะ และอยางไหนไมนยมทง ๒ อยาง ?

๒. ในอาเทสพยญชนะสนธ ทนยมสระ (มสระอยหลง) ดงน

ถาสระอยหลง แปลง ต ททานท าเปน ตย แลวใหเปน จจ อ. วา อต - เอว เปน อจเจว , ปต - อตตรตวา เปน ปจจตตรตวา เปนตน

ทนยมพยญชนะ (มพยญชนะอยหลง) ดงน แปลง อว เปน โอ อ. วา อว-นทธา เปน โอนทธา, อว-กาโส เปน โอกาโส, อว - ขตตจกข เปน โอกขตตจกข เปนตน

ทไมนยมทง ๒ อยาง (ไมนยมทงสระทงพยญชนะ) ดงน

แปลง ธ เปน ห อ. วา สาธ - ทสสน เปน สาหทสสน

แปลง ท เปน ต อ. วา สคโท เปน สคโต

แปลง ต เปน ฏ อ. วา ทกกต เปน ทกกฏ เปนตน ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. สงขยาคออะไร แบงเปนเทาไร อะไรบาง จดเปนลงค วจนะ และวภตตไวอยางไร ฯ

ข. เอกสงขยา กบ เอกสพพนาม ตางกนอยางไร เฉพาะเอกสพพนาม แจกไดกวจนะ เหมอนอะไร ฯ

๓. ไดตอบค าถามดงตอไปน คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๔

ก. สงขยา คอ ศพททเปนเครองก าหนดนบนามนาม แบงเปน 2 คอ ปกตสงขยา อยาง ๑ ปรณสงขยา อยาง ๑

จดเปนเปนลงคอยางน คอ ปกตสงขยา ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปน ไตรลงค ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน อตถลงคอยางเดยว ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปน นปงสกลงคอยางเดยว เฉพาะ โกฏ เปนอตถลงคอยางเดยว

สวน ปรณสงขยา เปนไดทง 3 ลงค ฯ

จดเปนวจนะอยางน คอ เอกสงขยา เปน เอกวจนะอยางเดยว เอกสพพนามเปนได ๒ วจนะ ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปน พหวจนะอยางเดยว ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปน

เอกวจนะอยางเดยว ถงจะเขากบศพททเปนพหวจนะลงคอน กคงอยอยางนน ไมเปลยนไปตาม ตงแต เอกนสต ขนไป เปนได ๒ วจนะ.

สวน ปรณสงขยา เปนเอกวจนะอยางเดยว ฯ

จดเปนวภตตอยางน คอ ปกตสงขยาเหลาน คอ เอก และ เอกนวสต ถง อฏฐนวต แจกดวยวภตตฝายเอกวจนะอยางเดยว ตงแต ทว ถงอฏฐารส แจกดวยวภตตฝายพหวจนะอยางเดยว ตงแต เอกนสต ขนไปแจกดวยวภตตไดทงฝายเอกวจนะและพหวจนะ

สวน ปรณสงขยา แจกดวยวภตตฝายเอกวจนะอยางเดยว ฯ

ข. ตางกนอยางน คอ เอกสงขยา เปน เอกวจนะอยางเดยว เอกสพพนาม เปน ทววจนะ เฉพาะเอกสพพนาม แจกไดทง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๕

2 วจนะ เหมอน ย ศพท แปลกจาก ย ศพทบางเลกนอย เฉพาะในอตถลงคเอกวจนะ จตตถวภตต และฉฏฐวภตต เปน เอกสสา สตตมวภตต เปน เอกสส เทานน ฯ

๔. ศพทเชนไร เรยกวา อพยยศพท ? จดเปนกชนด อะไรบาง ? มวธใชอยางไร ?

๔. ศพทจ าพวกหนง จะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตางๆ เหมอนนาม ทง ๓ ไมได คงรปอยอยางเดยว ศพทเหลานเรยกวา “อพยยศพท” ฯ

อพยยศพทนน จดเปน ๓ ชนด คอ อปสค ๑ นบาต ๑ ปจจย ๑

มวธใชดงน

(๑) อปสค ใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยา มอาการคลายกรยาวเสสนะ

(๒) นบำต นน ส าหรบลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรจเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน

(๓) ปจจย ส าหรบใชลงทายนามศพท เปนเครองหมายวภตตบาง ลงทายธาตเปนเครองหมาย กรยาบาง ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๖

๕. สาธนะคออะไร ? และมอะไรบาง ? จงเขยนรปวเคราะหศพทตอไปน อาจรยปชโก (เถโร), ภกขาจาโร (กาโล), นสสโย(อาจรโย) พรอมทงบอกรป สาธนะ และปจจย มาด ?

๕. สาธนะ คอศพทททานใหส าเรจมาแตรปวเคราะห ฯ

ม ๗ คอ กตตสาธนะ, กมมสาธนะ, ภาวสาธนะ, กรณสาธนะ, สมปทานสาธนะ, อปาทานสาธนะ, อธกรณสาธนะ ฯ

อำจรยปชโก วเคราะหวา อาจรย ปเชตต อาจรยปชโก (เถโร)

เปนกตตรป กตตสาธนะ ลง ณว ปจจย ฯ

ภกขำจำโร วเคราะหวา ภกขาย จรต เอตถาต ภกขาจาโร (กาโล)

เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ลง ณ ปจจย ฯ

นสสโย วเคราะหวา นสสาย น วสตต นสสโย (อาจรโย)

เปนกตตรป กมมสาธนะ ลง อ ปจจย ฯ

๖. จงอธบายความแตกตางระหวาง น บพพบท พหพพห กบ อภยตปปรสสมาส มาดพอไดใจความ ? อตเรกลาภคคยสคคปปตโต (ชโน) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาดดวย.

๖. ความตางระหวาง น บพพบท พหพพหสมาส กบ อภยตปปรสสมาส ดงน คอ

น บพพบท พหพพหสมาส ใชปฏเสธคณนาม แปลวา “ม...หามได” หรอ “ไมม...” ตวอยางเชน นตถ ตสส สโมต อสโม มผเสมอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๗

หามได หรอ ไมมผเสมอ นตถ ตสส ปตตาต อปตตโก มบตรหามได หรอไมมบตร

สวน อภยตปปรสสมาส หรอ น กมมธารยสมาส ปฏเสธนาม แปลวา มใช.... ไมใช.... หรอเปน....หามได ตวอยางเชน น พราหมโณ อพราหมโณ (อย ชโน ชนน) มใชพราหมณ, ไมใชพราหมณ หรอเปนพราหมณหามได น อสโส อนสโส (อย สตโต สตวน) มใชมา ไมใชมา หรอเปนมาหามได ฯ

อตเรกลำภคคยสคคปปตโต (ชโน) (ชนผมลาภอนเลศและยศอนเลศ ยงกวาหนง อนถงแลว) เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเสสนตตรบท กมมธารยสมาส, วเสสนตตรบท กมมธารยสมาส, สมาหารทวนทวสมาส, อปสคคปพพกะ อพยยภาวสมาส, และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะห ตามล าดบดงตอไปน

ว.นต. กม. ว. ลาโภ จ โส อคโค จาต ลาภคโค หรอ ลาโภ อคโค ลาภคโค.

ว.นต. กม. ว. ยโส จ โส อคโค จาต ยสคโค

หรอ ยโส อคโค ยสคโค.

สมา.ทวนทว. ว. ลาภคโค จ ยสคโค จ ลาภคคยสคค . หรอ อสมา. ทวนทว. ว. ลาภคโค จ ยสคโค จ ลาภคคยสคคา.

อปสคค. อพ. ว. เอกสมา อตตร อตเรก .

ว.บพ.กม. ว. อตเรก จ ต ลาภคคยสคค จาต อตเรกลาภคคยสคค .

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๘

หรอ ว. อตเรก ลาภคคยสคค อตเรกลาภ- คคยสคค .

ต.ตล.พหพ. ว. อตเรกลาภคคยสคค ปตต เยน โส อตเรกลาภคคยสคคปปตโต (ชโน). หรอแปลวา ชนผถงแลวซงลาภอนเลศและยศอนเลศอนยงกวาหนงเปน ทตยาตปปรสสมาส มวเสสนตตรบท กมมธารยสมาส, วเสสนตตรบท กมมธารยสมาส, สมาหารทวนทวสมาส, อปสคคปพพกะ อพยยภาวสมาส, และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบเชนเดยวกน เวนแต ทตยาตปปรสสมาส

ว. อตเรกลาภคคยสคค ปตโต อตเรกลาภคคยสคคปปตโต (ชโน).

๗. ปรณตทธต มปจจยกตว ? และปจจยตวไหน ? นยมลงกบศพทอะไร นาครตา, มฏฐสจจ ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะห มาดดวย ?

๗. ในปรณตทธต มปจจย ๕ ตว ฯ

ไดแก ตย, ถ, ฐ, ม, อ ฯ

และปจจยเหลานน นยมลงกบศพทดงนคอ

ตย ปจจย นยมลงกบปกตสงขยา คอ ทว กบ ต

ถ ปจจย นยมลงกบปกตสงขยา คอ จต

ฐ ปจจย นยมลงกบปกตสงขยา คอ ฉ

ม ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยาทเหลอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๕๙

อ ปจจย นยมลงกบศพทปกตสงขยา ตงแต เอกาทส ถง อฏฐารส เฉพาะทเปน อตถลงคเทานน สวนทเปนวเสสนะของนามทเปนลงคอน ลง ม ปจจย.

นำครตำ เปน สมหตทธต ม ราคาทตทธต เปนภายใน หรอเปน ภาวตทธต ม ราคาทตทธต เปนภายใน

ณ ปจจย ในราคาทตทธต ว. นคเร วสนตต นาครา.

ตา ปจจย ในสมหตทธต ว. นาคราน สมโห นาครตา.

ตา ปจจย ในภาวตทธต ว. นาคราน ภาโว นาครตา ฯ

มฏฐสจจ เปนภาวตทธต ม ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนภายใน

ต.ตล.พหพ. ว. มฏฐา สต เยน โส มฏฐสต (ปคคโล)

ณย ปจจย ในภาวตทธต ว. มฏฐสตสส ภาโว มฏฐสจจ .

พระราชปรยตเวท เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๒ กมภำพนธ ๒๕๔๒

-------------------------

๑. พยญชนะไหน จดเปนอฑฒสระ ? เพราะเหตไร จงเรยกชออยางนน ? ใชเปนตวสะกดไดหรอไม ถาได ใชในทเชนไร จงตอบพรอมทงยกตวอยางมาประกอบดวย ?

๑. พยญชนะคอ ย ร ล ว ส ห ฬ ๗ ตวนจดเปนอฑฒสระ มเสยงกงสระ คอกงมาตรา ฯ

เพราะพยญชนะเหลาน บางตวกรวมลง ในสระเดยวกนดวยพยญชนะอน ออกเสยงพรอมกนได บางตว แมเปนตวสะกดกคงออกเสยงหนอยหนง พอใหรไดวาตวนนสะกด คลายเปนตวกล า ฉะนน ฯ

ใชเปนตวสะกด ไดกม ไมไดกม

พยญชนะคอ ย ล ว ส ฬ,๕ ตวน เปนตวสะกดได ใชในททซอนหนาพยญชนะอนตวอยางเชน มยห , กลยาณ, ชวหา, ตสมา, มฬโห เปนตน

สวนพยญชนะคอ ร, ห ๒ ตวน ใชเปนตวสะกดไมได เพยงแตออกเสยงผสมกบพยญชนะอน ตวอยางเชน ภทโร พรหมา เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๑

๒ .วธเปนอปการะแกการท าสนธ เรยกวาอะไร ? มเทาไร ? อะไรบาง ? ปาตย เยเวต , เอสจฉนทต ตดและตออยางไร ?

๒. เรยกวา สนธกรโยปกรณ ฯ

ม ๘ อยาง คอ

โลโป ลบ อาเทโส แปลง

อาคโม ลงตวอกษรใหม วกาโร ท าใหผดจากของเดม

ปกต ปรกต ทโฆ ท าใหยาว

รสส ท าใหสน สญโญโค ซอนตว ฯ

ปำตย เยเวต ตดเปน ปาตย -เอว-เอต ระหวาง ปาตย - เอว ถาสระอยเบองหลง ลง ย พยญชนะอาคมไดบาง ตอเปน ปาตย เยว

ระหวาง ปาตย เยว - เอต ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอน คนในระหวางลบสระหนาคอ อ ท ปาตย เยว ตอเปน ปาตย เยเวต ฯ

เอสจฉนทต ตดเปน เอโส - ฉนทต ระหวาง เอโส - ฉนทต ถาสระ โอ อยหนาพยญชนะอยหลง ลบ โอ ท เอโส เสยแลวลง อ อาคม เปน เอส และซอน จ พยญชนะทมรปไมเหมอนกนหนา ฉนทต ตามหลกสญโญคพยญชนะสนธ ตอเปน เอสจฉนทต ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. สารปตโต เปนนามนามชนดไหน ?

ข. รญโญ เปนวภตตไหนบาง ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๒

ค. “ปต อตถาย ทาน (ทสสาม)” ค าไหน เปนการนตและลงคอะไร ?

ง. ค าวา “โน” เปนศพทอะไร ในบาลไวยากรณ และแปลวาอยางไร ?

จ. กห, อธนา ส าเรจมาจากอะไร และแปลวาอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถามดงน คอ

ก. เปน อสาธารณนาม ฯ

ข. เปน จตตถวภตต และฉฏฐวภตต ฯ

ค. ปต เปน อ การนต ปงลงค, อตถาย เปน อ การนต ปงลงค

ทาน เปน อ การนต นปงสกลงค ฯ

ง. ค าวา “ โน” ในบาลไวยากรณเปนไดทงนบาต เปนไดทงสพพนาม โน เปนนบาตบอกปฏเสธ แปลวา ไม เปนปรสสพพนาม อตตมบรษ ศพทเดมเปน อมห แปลงกบ โย ปฐมาวภตตและทตยาวภตต ห ตตยาวภตต น จตตถวภตต และฉฏฐวภตต พหวจนะ เปน โน แปลตามส าเนยงอายตนบาต แหงวภตตนนๆ ตวอยางเชน โน ปฐมาว ภตต แปลวา อ.เรา ท. ดงน ฯ

จ. กห ส าเรจมาจาก ก+ห ปจจย แปลง ก เปน ก แปลวา ใน- ไหน,

อธนา ส าเรจมาจาก อม+ธนา ปจจย แปลง อม เปน อ แปลวา ในกาลไมนาน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๓

๔. วาจกคออะไร ? วธทจะจ าวาจกไดแมนย านนตองอาศยอะไร ? ชญญา, อเปหส, อปจจคา ประกอบดวยเครองปรงอะไร ?

๔. วาจก คอ กรยาศพททประกอบดวยวภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต ดงน จดเปนวาจก คอ กลาวบททเปนประธานของกรยา 5 อยาง คอ กตตวาจก, กมมวาจก, ภาววาจก, เหตกตตวาจก, เหตกมมวาจก, วธทจะก าหนดไดแมนย า ตองอาศยปจจยทประกอบ ฯ

ชญญำ พงร ประกอบดวย ญา ธาต ในความร นา ปจจย เอยย สตตมวภตต แปลง ญา เปน ช ลบ นา ปจจย แปลง เอยย เปน ญา แปลง นคคหต เปน ญ ฯ

อเปหส จกเขาถงประกอบดวย อป บทหน อ ธาตในความเขาถง, ความไป อ ปจจย สสส วภตต เพราะภวสสนตวภตต จงแปลง อ ธาตเปน เอห ลง อ อาคมหลงธาต และปจจย ลบ สส เสย คงไวแต ส ฯ

อปจจคำ เขาไปลวงแลว ประกอบดวย อป และ อต บทหนา คม ธาต ในความไป, ความถง อ ปจจย อา หยตตน แปลง ต เปน ตย แลวเอาเปน จจ ลบ ม ทสดธาต ฯ

หรอ ไดเขาไปลวงแลว ประกอบดวย อป และ อต บทหนา คม ธาต ในความไป, ความถง อ ปจจย อ อาคม อา หยตตน (อ. ขโณ โว มา อปจจคา - ขณะอยา ไดเขาไปลวงแลว ซงทานทงหลาย) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๔

๕. ปจจยในนามกตก เมอลงแลว แจกดวยวภตตนามไดทงหมดหรอไม ? หรอมยกเวนตวใดบาง ? และทยกเวนนน จะน ามาใชในขอความเชนไร ? สราปาน (ฐาน ), เชฏฐาปจาย (ปคคโล), ลงปจจยอะไร เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ปจจยนามกตก แจกดวยวภตตนามได ๑๒ ตวคอ กว, ณ, ณว, ต, ร, ข, ณย, อ, อ, ณ, ต, ย. ฯ

มยกเวน 2 ปจจย คอ ตเว ปจจย กบ ต ปจจย และน ามาใชในขอความอยางน คอ

ตเว ปจจย ใชในจตตถวภตตนาม ตวอยางเชน กาตเว เพอจะท า, คนตเว เพอจะไป เปนตน

ต ปจจย ใชในปฐมาวภตต และจตตถวภตตนาม ตวอยางเชน กาต อ. อนท า, เพออนท า, คนต อ. อนไป, เพออนไป เปนตน ฯ

สรำปำน (ฐำน ) ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ

ว. สร ปวต เอตถาต สราปาน (ฐาน ) ฯ

เชฏฐำปจำย (ปคคโล) ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ หรอกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ หรอสมาสรป ตสสลสาธนะ มวเคราะหตามล าดบดงน

เชฏฐสส อปจายตต เชฏฐาปจาย (ปคคโล)

เชฏฐสส อปจายต สเลนาต เชฏฐาปจาย (ปคคโล)

เชฏฐสส อปจายต สลมสสาต เชฏฐาปจาย (ปคคโล).

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๕

๖. อะไรชอวาพหพพหสมาส ? ทเรยกวา “ตลยาธกรณพหพพห” กบ “ภนนาธกรณพหพพห” นน มขอสงเกตตางกนอยางไร อสชฌายมลา (มนตา), มหาโมหตโมนทโธ (โลโก) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะห มาด ?

๖. สมาสอยางหนง มบทอนเปนประธาน ชอวา พหพพหสมาส ฯ

มขอสงเกต ตางกนอยางนคอ ตลยาธกรณพหพพห ในวเคราะหแหงสมาส ทงหลาย บทประธานและบทวเสสนะ มวภตตและ ลงคเสมอกน แปลกแตบท สพพนามทเปนประธานแหงบทสมาส ตวอยางเชน อาคตา สมณา ย โส อาคตสมโณ (อาราโม) เปนตน

สวน ภนนาธกรณพหพพห ในวเคราะหแหงสมาส บททงหลายมวภตตตางกน ตวอยางเชน อส หตเถ ยสส โส อสหตโถ (โยโธ) เปนตน ฯ

อสชฌำยมลำ (มนตำ) แปลวา (มนตทงหลาย) มการไมสาธยาย เปนมลทน เปน ฉฏฐตลยาธกรณ พหพพหสมาส ม น บพพบทกมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงตอไปน

น.บพ.กม. ว. น สชฌาโย อสชฌาโย

ฉ.ตล. ว. อสชฌาโย มล เยส เต อสชฌายมลา (มนตา)

มหำโมหตโมนทโธ (โลโก) แปลวา (โลก) อนความมดคอโมหะใหญ หอหมแลว เปน ตตยาตปปรสสมาส ม วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส และอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงตอไปน

ว.บพ.กม. ว. มหนโต โมโห มหาโมโห

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๖

หรอ ว. มหนโต จ โส โมโห จาต มหาโมโห

อว.บพ.กม. ว. มหาโมโห เอว ตโม มหาโมหตโม

ตตยา.ตป. ว. มหาโมหตเมน โอนทโธ มหาโมหตโมนทโธ (โลโก) ฯ

๗. ตทธตคออะไร ? ณ อย ตา อ ปจจย มในตทธตไหนบาง ? เปตตก (ธน ), การญญ ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. คอ ปจจยหมหนง เปนประโยชนเกอกลแกเนอความยอ ส าหรบใชแทนศพท ยอค าพดลงใหสน เรยกงายๆ เหมอนค าวา สยาเม ชาโต เกดในสยาม ลงปจจยแทน ชาต คงไวแต สยาม เปน สยาม โก แปลวา เกดในสยาม ฉะนน ฯ

ณ ปจจย มใน โคตตตทธต , ราคาทตทธต, สมหตทธต, ตทสสตถตทธต, และภาวตทธต

อย ปจจย มใน ชาตาทตทธต, และเสฏฐตทธต

ตา ปจจย มใน สมหตทธต และภาวตทธต

อ ปจจย มใน ตทสสตถตทธต และปรณตทธต ฯ

เปตตก (ธน ) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. ปตโน สนตก เปตตก (ธน ).

กำรญญ ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. กรณาย ภาโว การญญ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒ มนำคม ๒๕๔๓

------------------

๑. จงตอบค าถามตอไปน

ก. สระ ๘ ตว เกดในฐานเดยวกนหรอตางกนอยางไร ? เรยกชอวาอยางไร ?

ข. ห พยญชนะ ในค าวา สณหา เกดในฐานไหน ? เพราะเหตไร ?

๑. ไดตอบค าถามดงตอไปน คอ

ก. สระ 8 ตว เกดในฐานเดยวกนหรอตางกนอยางน และมชอเรยกอยางน คอ

อ อา เกดในคอ เรยกชอวา กณฐชา

อ อ เกดทเพดาน เรยกชอวา ตาลชา

อ อ เกดทรมฝปาก เรยกชอวา โอฏฐชา

เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดาน เรยกวา กณฐตาลโช

โอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและรมฝปาก เรยกวา กณโฐฏฐโช ฯ

ข. ห พยญชนะในค าวา สณหา เกดในฐานอก เพราะ ห ทประกอบดวยพยญชนะ ๘ ตว คอ ญ ณ น ม ย ล ว ฬ ทานกลาววา

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๘

เกดแตอก ทไมไดประกอบดวยพยญชนะเหลาน เกดในคอ ตามฐานเดมของตน ฯ

๒. ในนคคหตสนธ จะลบนคคหตไดในทเชนไร ? และจะแปลงนคคหตเปน น ไดในทเชนไร ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ? ปมตยตถ, หตถเมวานกนตต เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในทเชนน คอ เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหตซงอยขางหนาบางกได ตวอยางเชน ตาส - อห เปน ตาสาห , วทน - อคค เปน วทนคค , พทธาน - สาสน เปน พทธานสาสน ฯ

และจะแปลงนคคหตเปน น ไดในทเชนนคอ เมอมพยญชนะ ต วรรคอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคคอ น ตวอยางเชน ต -นพพต เปน ตนนพพต , ย -ทนนมตต เปน ยนทนนมตต ฯ

ปมตยตถ เปน อาเทสสรสนธ ตดเปน ปมตต-อตถ ถา อ เอ หรอ โอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ ตวหนา เปน ย ถาพยญชนะซอนกน ๓ ตว ลบพยญชนะมรปเสมอกนเสยตวหนง ตอเปน ปมตยตถ ฯ

หตถเมวำนกนตต เปน อาเทสนคคหตสนธ และโลปสรสนธ ตดเปน หตถ -เอว-อนกนตต ระหวาง หตถ -เอว ถาสระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน หตถเมว

ระหวาง หตถเมว-อนกนตต ถาสระทง ๒ เปนรสสะมรปเสมอกน คอ เปน อ หรอ อ หรอ อ ทง ๒ ตว เมอลบแลว ตองท าสระทไมไดลบดวยทฆสรสนธ ตอเปน หตถเม-วานกนตต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๖๙

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามศพท เมอน าไปใชในขอความทงปวง จะตองท าอยางไร ?

ข. ศพทวา สทธาย, อตถาย เปนวภตตอะไรไดบาง ? ศพทไหนเปนลงคอะไร ?

ค. “จตสโส สกณา - นก ๔ ตว” “ตณ ขนธา - ขนธ 3” ประกอบศพทอยางนถกหรอไม ? ถาไมถก จงแกไขใหถกตอง.

ง. เพราะเหตไร ปรสสพพนาม จงแบงบรษเปน ๓ ?

จ. ภนเต กบ อาวโส มวธใชตางกนอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถามดงตอไปน

ก. นามศพท เมอน าไปใชในขอความทงปวง จะตองประกอบดวยลงค วจนะ วภตต ฯ

ข. สทธาย ถาเปนศพทนาม เปนได ๕ วภตต คอ ตตยาวภตต จตตถวภตต ปญจมวภตต ฉฏฐวภตต และ สตตมวภตต เปนอตถลงค ถาเปนศพทคณนาม เปนได ๓ ลงค ทเปนปงลงคและนปงสกลงค เปนจตตถวภตต สวนทเปนอตถลงค เปนได ๕ วภตต คอ ตตยาวภตต จตตถวภตต ปญจมวภตต ฉฏฐวภตต และสตตมวภตต

อตถาย เปน จตตถวภตต เปนปงลงค ฯ

ค. “จตสโส สกณา - นก ๔ ตว” ไมถก แกเปน จตตำโร สกณำ

“ตณ ขนธา - ขนธ ๓” ไมถก แกเปน ตโย ขนธำ. ฯ

ง. เพราะอนโลมตามวภตตในอาขยาตทแบงเปน ๓ เหมอนกน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๐

จ. มวธใชตางกนดงน

ภนเต เปนค าส าหรบคฤหสถเรยกบรรพชตดวยเคารพ หรอบรรพชตผออนพรรษากวาเรยกบรรพชตผแกกวา

อาวโส เปนค าส าหรบบรรพชตทมพรรษามากกวาเรยกบรรพชตทมพรรษานอยกวา และส าหรบบรรพชตเรยกคฤหสถ ฯ

๔. เมอเหนกรยาศพทททานประกอบ ม วภตต เชน คจฉาม สงเกตอยางไรจงจะรวาเปนวตตมานาหรอปญจม ? ปรวชชเย, ลชชเร, ปาปณส ประกอบดวยเครองปรงอะไร ?

๔. จะตองสงเกตเนอความค าแปลในประโยคนน ๆ เชน ถาแปลวา อย, ยอม, จะ เปน วตตมานา ถาแปลวา จง, เถด, ขอ-จง เปน ปญจม ฯ

ปรวชชเย ประกอบดวย ปร บทหนา วชช ธาต ในความเวน, ละ, งด ลง ณย ปจจย เอยย สตตมวภตต ลบ ยย คงไวแต เอ ฯ

ลชชเร ประกอบดวย ลชช ธาต ในความละอาย ลง อ ปจจย อนต วตตมานาวภตต แปลง อนต เปน เร.

ปำปณส ประกอบดวย ป บทหนา อป ธาต ในความถง, บรรล, ได, ประสบ ลง อณา ปจจย อ อชชตตนวภตต แปลง อ เปน อส.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๑

๕. ปจจยกตกตวไหนบาง ใชเปนนามกตกกได เปนกรยากตกกได จงยกตวอยางประกอบดวย ? อนตรธาโน (มนโต) , กจวรจฉฑฑกา (ทาส), ปสาโท ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด.

๕. ปจจยกตก ๓ ตว คอ ณย อนย ต

ณย ปจจยแหงนามกตก ถาใชเปนศพทกลาวกรยาของศพท เปนกรยากตก ตวอยางเชน เต จ ภกข คารยหา.

อนย ต ปจจยแหงกรยากตก ถาใชเปนชอหรอวเสสนะของศพทอน เปนนามกตก

อนย ปจจย ตวอยางเชน ปณเตน ขาทนเยน โภชนเยน ปรวส.

ต ปจจย ตวอยางเชน พทโธ โลเก อปปนโน ฯ

อนตรธำโน (มนโต) ลง ย ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ หรอ เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. อนตรธายต เตนาต อนตรธาโน (มนโต)

ว. อนตรธายตต อนตรธาโน (มนโต)

กจวรจฉฑฑกำ (ทำส) ลง ณว ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ว. กจวร ฉฑเฑตต กจวรจฉฑฑกา (ทาส)

ปสำโท ลง ณ ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ

ว. ปสาทน ปสาโท.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๒

๖. ทคสมาส กบ ทวนทวสมาส ตางกนอยางไร ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบดวย สธาปรกมมกตา (โปกขรณโย), ปญจวณณปทมสญฉนน (อทก ) เปนสมาสอะไรบาง ? จงตงวเคราะหมาตามล าดบ.

๖. ตางกนอยางน กมมธารยสมาส มสงขยาอยหนา ชอทคสมาส ๆ นนม ๒ อยาง คอ สมาหารทค และ อสมาหารทคสมาส ทคสมาส ททานรวบรวมนามศพทมเนอความเปนพหวจนะ ท าใหเปนเอกวจนะ นปงสกลงค ชอ สมาหารทค ตวอยางเชน ตโย โลกา ตโลก เปนตน ทคสมาสททานไมไดท าอยางน ชอ อสมาหารทค ตวอยางเชน จตสโส ทสา จตททสา เปนตน

นามนามตงแต ๒ ศพทขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอ ทวนทวสมาสๆ นม ๒ อยาง คอ สมาหารทวนทสมาส และอสมาหารทวนทวสมาส เหมอนทค ตวอยางเชน สมโณ จ พราหมโณ จ สมณพราหมณา เปนตน ฯ

สธำปรกมมกตำ (โปกขรณโย) เปนตตยาตปปรสสมาส มตตยาตปปรสสมาสเปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ตตยา.ตป. ว. สธาย ปรกมม สธาปรกมม

ตตยา.ตป. ว. สธาปรกมเมน กตา สธาปรกมมกตา (โปกขรณโย)

หรอเปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ม ตตยาตปปรสสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ตตยา.ตป. ว. สธาย ปรกมม สธาปรกมม

ฉ.ตล. ว. สธาปรกมม กต ยาส ตา สธาปรกมมกตา (โปกขรณโย)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๓

ปญจวณณปทมสญฉนน (อทก ) เปน ตตยาตปปรสสมาส ม ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ.ตล. ว. ปญจวณณา เยส ตาน ปญจวณณาน (ปทมาน)

ว.บพ.กม. ว. ปญจวณณาน ปทมาน ปญจวณณปทมาน

หรอ ว. ปญจวณณาน จ ตาน ปทมาน จาต ปญจวณณปทมาน

ตตยา.ตป. ว. ปญจวณณปทเมห สญฉนน ปญจวณณ ปทมสญฉนน (อทก ) ฯ

๗. สมหตทธต เปนนามหรอเปนคณ ? ตางจากตรตยาทตทธตอยางไรบาง กายโก (อาพาโธ), พลวต (ตณหา), อทธมย (รป) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด.

๗. สมหตทธต เปนนาม ฯ

สมหตทธต ตางจากตรตยาทตทธต ดงน สมหตทธต ส าเรจรปแลว ใชเปนนามอยางเดยว ลงปจจย 3 ตวคอ กณ ณ ตา แทน สมห ศพท ในเวลาตงวเคราะห ศพทหนาตองประกอบดวย น ฉฏฐวภตตเสมอ ตวอยางเชน

กณ ปจจย มนสสาน สมโห มานสโก

ณ ปจจย มนสสาน สมโห มานโส

ตา ปจจย ชนาน สมโห ชนตา.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๔

สวนตรตยาทตทธต ส าเรจรปแลวเปนคณนามลวน ตองใชอญญบทเสมอ ลง ณก ปจจย แทนศพทไดทวไป ตวอยางเชน

แทนกรยาอาขยาต สกเฏน จรตต สากฏโก (ชโน)

แทนกรยากตก ราชคเห ชาโต ราชคหโก (ชโน)

แทนนามนาม สงฆสส สนตก สงฆก (วตถ)

แทนคณนาม นครสส อสสโร นาครโก (ชโน)

กำยโก (อำพำโธ) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ว. กาเยน วตตตต กายโก (อาพาโธ)

พลวต (ตณหำ) ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. พล อสสา อตถต พลวต (ตณหา)

อทธมย (รป) ลง มย ปจจย ในปกตตทธต

ว. อทธยา ปกต อทธมย (รป) ฯ

พระราชปรยตเวท เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๐ กมภำพนธ ๒๕๔๔

-----------------------

๑. พยญชนะในภาษาบาล มเทาไร อะไรบาง ? ตางจากสระอยางไร ?

๑. ม ๓๓ ตว คอ ก ข ค ฆ ง จ ฉ ช ฌ ญ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ต ถ ท ธ น ป ผ พ ภ ม ย ร ล ว ส ห ฬ อ ฯ

ตางจากสระอยางน คอ พยญชนะ ๓๓ ตวน ออกเสยงไมไดตามล าพงตวเองเหมอนสระ ตองอาศยสระจงออกเสยงได ฯ

๒. ในสนธกรโยปกรณ อาเทส กบ วการ มลกษณะตางกนอยางไร ? จงอธบายพรอมทงยกตวอยางประกอบ ? ยเถวาย , กาโลยนเต เปนสนธอะไรบาง ? ตดและตออยางไร ?

๒. มลกษณะตางกนอยางน คอ อาเทส ไดแก การแปลงสระใหเปนพยญชนะ คอ แปลง อ-เอ เปน ย ตวอยางเชน ปฏสณฐารวตต-อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส เปนตน ฯ

แปลงพยญชนะ เปนพยญชนะ คอ แปลง ต เปน ตย แลวใหเปน จจ ตวอยางเชน ปต-อตตรตวา เปน ปจจตตรตวา, อต-เอว เปน อจเจว เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๖

แปลงนคคหต เปน พยญชนะ คอ เมอพยญชนะวรรคอยหลง นคคหต อยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรค เชน เอว -โข เปน เอวงโข เปนตน ฯ

เมอ เอ และ ห อยหลง แปลงนคคหตเปน ญ ตวอยาง เชน ต -เอว เปน ตญเญว, ต -ห เปน ตญห เปนตน.

สวน วการ ไดแกการแปลงสระเปนสระเทานน คอ การท าสระตวหนงใหเปนสระอกตวหนง เชน ท า อ ใหเปน เอ ท า อ ใหเปน โอ ตวอยางเชน มน-อาลโย เปน มเนลโย, ส-อตถ เปน โสตถ เปนตน ฯ

ยเถวำย เปน โลปสรสนธ และทฆะสรสนธ ตดเปน ยถา-เอว-อย .

ระหวาง ยถา-เอว ถาสระหนาเปนทฆะ สระหลงเปนรสสะ มพยญชนะสงโยคอยเบองหลงกด เปนทฆะกด ลบสระหนาคอ อา ทสดแหงศพท ยถา ตอเปน ยเถว.

ระหวาง ยเถว-อย ถาสระทง 2 เปนรสสะ มรปเสมอกน คอ เปน อ หรอ อ หรอ อ ทง ๒ เมอลบแลวตองทฆะสระทไมไดลบ คอ อ ท อย เปน อา ตอเปน ยเถวาย ฯ

กำโลยนเต เปนโลปสรสนธ และ อาเทสนคคหตสนธ ตดเปน กาโล-อย -เต

ระหวาง กาโล-อย ถาสระทง ๒ คอ สระหนา และสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหลง คอ อ ท อย ตอเปน กาโลย

ระหวาง กาโลย -เต เมอมพยญชนะวรรคอยหลง มนคคหตอยหนา อาเทสนคคหตท กาโลย เปนพยญชนะสดวรรค ตอเปน กาโลยนเต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๗

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. อะไรเรยกวาการนต ? มเทาไร ? อะไรบาง ?

ข. ปกตสงขยา กบ ปรณสงขยา ตางกนอยางไร ?

ค. อปสค กบ นบาต ตางกนอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถามดงน

ก. สระทสดแหงศพท เรยกวา การนต ม ๖ คอ อ อา อ อ อ อฯ

ข. ตางกนอยางน คอ ปกตสงขยา ส าหรบนบโดยปกต เปนตนวา หนง สอง สาม ส หา

สวน ปรณสงขยา ส าหรบนบนามนามทเตมในทนน ๆ คอ นบเปนชนๆ เปนตนวา ทหนง ทสอง ทสาม ทส ทหา.

ค. ตางกนอยางนคอ อปสค ส าหรบใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยามอาการคลายกรยาวเสสนะ

สวน นบาต ส าหรบลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรจเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกบ ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๘

๔. วภตตอาขยาตนน มกหมวด ? หมวดไหนบอกกาลอะไร ?

๔. ม 8 หมวด ฯ

หมวดวตตมานา บอกปจจบน

หมวด ปญจม บอกความบงคบ ความหวง ความออนวอน

หมวด สตตม บอกความยอมตาม ความก าหนด และความ ร าพง เปนตน

หมวด ปโรกขา บอกอดตกาลไมมก าหนด

หมวด หยตตน บอกอดตกาลตงแตวานน

หมวด อชชตตน บอกอดตกาลตงแตวนน

หมวด ภวสสนต บอกอนาคตกาลแหงปจจบน

หมวด กาลาตปตต บอกอนาคตกาลแหงอดต ฯ

๕. รปวเคราะหแหงสาธนะ มเทาไร ? อยางไหนเปนสาธนะอะไรไดบาง ? ธมมชว (ปคคโล), คพภปาตน (เภสชช ) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและ สาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด.

๕. ม ๓ อยาง คอ

๑. กตตรป เปนไดทกสาธนะ เวนภาวสาธนะ

๒. กมมรป เปนได ๔ สาธนะ คอ กมมสาธนะ กรณสาธนะ สมปทานสาธนะ และอธกรณสาธนะ

๓. ภาวรป เปนภาวสาธนะไดอยางเดยว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๗๙

ธมมชว (ปคคโล) ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ตงวเคราะหวา ธมเมน ชวต

ธมมชว (ปคคโล) เปนกตตรป ลงในอรรถแหงตสสละ

ตงวเคราะวา ธมเมน ชวต สเลนาต

ธมมชว (ปคคโล ) เปนสมาสรป ตสสลสาธนะ

ตงวเคราะหวา ธมเมน ชวต สลมสสาต ธมมชว (ปคคโล)ฯ

คพภปำตน (เภสชช ) ลง ย ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ

ตงวเคราะหวา คพภ ปาเต เตนาต คพภปาตน (เภสชช ).

๖. สมาสอะไรบาง ทนยมบทแปลงเปนนปงสกลงค ? จะทราบไดอยางไร วาเปนสมาสไหน ? ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควา) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะมาตามล าดบ ?

๖. สมาสทนยมบทปลงเปนนปงสกลงค ม ๓ คอ สมาหารทคสมาส ๑ อสมาหาร ทวนทวสมาส ๑ อพยยภาวสมาส ๑ ฯ

จะทราบไดวาเปนสมาสใด โดยความนยมดงน

สมำหำรทคสมำส นยมสงขยาเปนบทหนา บทหลงเปนประธาน. สมำหำรทวนทวสมำส นยมนามนามตงแต ๒ ศพทขนไป ทานยอเขาบทเดยวกนและเปนบทประธานทงสน.

สวนอพยยภำวสมำส นยมอปสคและนบาต เปนบทหนา และใชเปนประธานแหงบทหลง ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๐

ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควำ) เปน ตตยาตลยาธกรณพหพพหสมาส มอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส และวเสสนบพพบท กมมธารยสมาสเปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

(อว. กม. ว.) ธมโม เอว จกก ธมมจกก

(ว. บพพ. กม. ว.) ปวร ธมมจกก ปวรธมมจกก

(ตต. ตล. พหพ. ว.) ปวตตต ปวรธมมจกก เยน โส ปวตตตปวรธมมจกโก (ภควา) ฯ

๗. ตทสสตถตทธต มปจจยเทาไร ?อะไรบาง ? ปจจยตวไหน ใชแทนศพทอะไร ? พาลย , ปาหเนยโย ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะมาดดวย

๗. ตทสสตถตทธต มปจจย ๙ ตว คอ ว ส ส อก อ ร วนต มนต ณ ฯ

ทงหมดใชลงแทน อตถ ศพทเทานน ฯ

พำลย ลง ณย ปจจยในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา พาลสส ภาโว พาลย

ปำหเนยโย ลง เอยย ปจจย ในฐานตทธต

ตงวเคราะหวา ปาหน อรหตต ปาหเนยโย

ปำหนำย อนจฉวโก โหต วำ ปำหเนยโย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๙ กมภำพนธ ๒๕๔๕

--------------------

๑. อะไรเปนฐานและกรณของพยญชนะวรรค ? ในพยญชนะวรรคเหลาน ตวไหน เปนโฆสะ ? ตวไหนเปนอโฆสะ ?

๑. ฐานกรณของพยญชนะวรรคมดงน คอ

กณโฐ คอ เปนฐาน และ สกฏฐาน ฐานของตน เปนกรณของ พยญชนะ ก วรรค

ตาล เพดาน เปนฐาน และ ชวหามชฌ ทามกลางลน เปนกรณของพยญชนะ จ วรรค

มทธา ศรษหรอปมเหงอก เปนฐาน และ ชวโหปคค ถดปลายลนเขามา เปนกรณของพยญชนะ ฏ วรรค

ทนโต ฟน เปนฐาน และ ชวหคค ปลายลน เปนกรณของพยญชนะ ต วรรค

โอฏโฐ รมฝปาก เปนฐาน และ สกฏฐาน ฐานของตน เปนกรณ ของพยญชนะ ป วรรค

พยญชนะท ๓ ท ๔ ท๕ ในวรรคทง ๕ คอ ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ ฒ ณ, ท ธ น, และ พ ภ ม เปน โฆสะ.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๒

สวนพยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ คอ ก ข, จ ฉ, ฏ ฐ,

ต ถ, และ ป ผ เปน อโฆสะ ฯ

๒. ในพยญชนะสนธ อาคโม กบ สญโญโค มลกษณะตางกนอยางไร ? จงตอบพรอม ทงยกตวอยางประกอบ ? ยโถทเก, อาจณณเมเวต เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร.

๒. มลกษณะตางกนอยางน คอ อาคโม ไดแก การลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ในเมอมสระอยเบองหลง ตวอยางเชน ยถา-อท เปน ยถายท เปนตน

สวน สญโญโค นน ไดแก การซอนพยญชนะ ม ๒ ลกษณะ คอ

ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกนอยางหนง ตวอยางเชน อธ -ปโมทต เปน อธปปโมทต เปนตน ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกน อยางหนง ตามหลกการสงโยค คอ บรรดาพยญชนะวรรคทงปวง พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะ ท ๑ และ ท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และ ท ๔ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๕ ซอนหนาพยญชนะทกตวในวรรคของตนได เวนพยญชนะ คอ ง ซอนหนาพยญชนะทง ๕ ในวรรคของตนได แตซอนหนาตวเองไมได ตวอยางเชน จตตาร-ฐานาน เปน จตตารฏฐานาน

เปนตน ฯ

ยโถทเก เปนวการสรสนธ ตดเปน ยถา-อทเก เมอลบสระหนาแลว วการสระหลง คอลบ อา ท ยถา วการ อ ท อทเก เปน โอ ตอเปน ยโถทเก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๓

อำจณณเมเวต เปนอาเทสนคคหตสนธ และ โลปสรสนธ ตดเปน อาจณณ - เอว-เอต

ระหวาง อาจณณ -เอว ถาสระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน อาจณณเมว

ระหวาง อาจณณเมว-เอต ถาสระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนรสสะ มพยญชนะสงโยคอยเบองหลงกด เปนทฆะกด ลบสระหนา คอ ลบ อ ทสดแหง อาจณณเมว เสย ตอเปน อาจณณเมเวต ฯ

๓. มโนคณะ ไดแกศพทอะไรบาง ? มวธแจกวภตตแปลกจาก อ การนตอนๆ อยางไร ? เมอเขาสมาสแลวนยมใหท าอยางไร ?

๓. ไดแกศพทเหลาน คอ

มน ใจ เตช เดช

อย เหลก ปย น านม

อร อก ยส ยศ

เจต ใจ วจ วาจา

ตป ความรอน วย วย

ตม มด สร หว ฯ

มวธแจกวภตตแปลกจาก อ การนตอนๆ อย ๕ วภตต คอ นา กบ สมา เปน อา, ส ท ง ๒ เปน โอ, สม เปน อ, แลวลง ส อาคม เปน สา เปน โส เปน ส เอา อ เปน โอ ไดบาง เหมอนค าวา ยโส ลทธา น มชเชยย ชนไดแลว ซงยศ ไมพงมวเมา เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๔

เมอเขาสมาสแลวนยมเอาสระทสดศพทของตนเปน โอ ได เหมอน ค าวา มโนคโณ หมแหงมนะ อโยมย ของบคคลท าดวยเหลก เปนตน เวน วจ ศพท ไมนยมเชนนน แตนยมเอาสระทสดของตนเปน อ เหมอนค าวา วจกมม วจทวาร ฉะนน ฯ

๔. กรยาอาขยาตประกอบดวยเครองปรงเทาไร ? อะไรบาง ? จะทราบ กาล บท วจนะ และบรษได ตองอาศยอะไร ? ปมชชส, นเวสเย ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ประกอบดวยเครองปรง ๘ อยางคอ วภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต วาจก และปจจย ฯ ตองอาศยวภตต ฯ

ปมชชส ประกอบดวย ป บทหนา มท ธาต ในความเมา ความประมาท ลง ย ปจจย แปลง ย กบทสดธาตคอ ท เปน ชช ลง อ อชชตตนวภตต แปลง อ เปน อส ฯ

นเวสเย ประกอบดวย น บทหนา วส ธาต ในความเขาไป ลง ณย ปจจย ปจจยทเนองดวย ณ พฤทธ อ ท ว ส ธาต เปน เอ ลง เอยย สตตมวภตต ลบ ยย คงไวแต เอ.

๕. ตนาทปจจย คอปจจยอะไร ? ในทเชนไร นยมแปลงเปน ย ? ในทเชนไรตองแปลง ย เปนอยางอนตอไปอก ? จงตอบพรอม ทงยกตวอยางประกอบ ? อตถกถา, โกโธ ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. คอปจจยม ตน เปนตน หมายถง ปจจย ๓ ตว คอ ตน ตวา ตวาน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๕

ในทเชนน คอ ธาตมอปสคอยหนา นยมแปลง ตนาทปจจยเปน ย ตวอยางเชน อาทาย ปหาย เปนตน.

ในทตองแปลง ย เปนอยางอนอก คอ ธาตทม ม เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาตเปน มม ตวอยางเชน อาคมม, นกขมม เปนตน.

ธาตทม ท เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาตเปน ชช ตวอยางเชน อปปชช, ปมชช เปนตน.

ธาตทม ธ กบ ภ เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาตเปน ทธา พภ ตวอยางเชน วทธา, อารพภ เปนตน.

ธาตทม ห เปนทสดอยหนา แปลง ย กบทสดธาตเปน ยห ตวอยางเชน ปคคยห อารยห เปนตน ฯ

อตถกถำ ลง อ ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ ตงวเคราะหวา อตโถ กถยต เอตายาต อตถกถา (วาจา)

หรอเปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา อตถ กเถนต เอตายาต อตถกถา (วาจา)

หรอเปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา อตถกถน อตถกถา ฯ

โกโธ ลง ณ ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา กชฌน โกโธ

หรอเปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา กชฌตต โกโธ (ชโน)

หรอเปนกตตรป สมปทานสาธนะ ตงวเคราะหวา กชฌต ตสสาต โกโธ (ชโน) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๖

๖. วเสสนบพพบท กบ วเสสโนภยบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางไร ? จงตอบพรอมทง ยกตวอยางประกอบ ? ยถาเวค , อปปนนพลวโกธา (เทวตา) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางน คอ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มบทวเสสนะอยตน บทประธานอยขางหลง ตวอยางเชน มหนโต ปรโส มหาปรโส บรษใหญ ขตตยา กญญา ขตตยกญญา นางกษตรย เปนตน.

สวน วเสสโนภยบท กมมธารยสมาส มบททง ๒ เปนวเสสนะ มบทอนเปนประธานตวอยางเชน สตญจ สมฏฐญจ สตสมฏฐ (ฐาน ท) ทงเยนทงเกลยง, อนโธ จ วธโร จ อนธวธโร (ปรโส บรษ) ทงบอดทงหนวก เปนตน ฯ

ยถำเวค เปนนปาตปพพกะ อพยยภาวสมาส

ตงวเคราะหวา เวคสส ปฏปาฏ ยถาเวค

หรอตงวเคราะหวา โย โย เวโค ยถาเวค .

อปปนนพลวโกธำ (เทวตำ) เปนจตตถพหพพหสมาส มวเสสนบพพบท กมมธารยสมาสเปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ว. บพ. กม. ว. พลวา โกโธ พลวโกโธ

หรอ ว. พลวา จ โส โกโธ จาต พลวโกโธ

จ.พหพ. ว. อปปนโน พลวโกโธ ยสสา สา อปปนนพลว โกธา (เทวตา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๗

๗. ตทธตโดยยอมเทาไร ? อะไรบาง ? เพราะเหตไรจงจดอยางนน ? โกสมพกา (ภกข), ปาปมา (มาโร) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ม ๓ อยาง. คอ สามญญตทธต ภาวตทธต และอพยยตทธต.

เพราะจดตามลกษณแหงตทธตนนๆ กลาวคอ

สามญญตทธต เปนตทธตสามญใชลงแทนศพทไดทวไป ทงทเปน นามนาม คณนาม และกรยา.

ภาวตทธต ใชปจจยลงแทนไดเฉพาะ ภาว ศพทอยางเดยว.

อพยยตทธต ใชปจจยลงแทน ปการ ศพท หลงสพพนาม แลวส าเรจรป เปนอพยยตทธต แจกดวยวภตตทง ๗ ไมได ฯ

โกสมพกำ ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา โกสมพย วสนตต โกสมพกา (ภกข) ฯ

ปำปมำ ลง อมนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ตามนยแหงสททนต ตงวเคราะหวา ปาป อสส อตถต ปาปมา (มาโร) ฯ

พระราชปรยตเวท เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๘ กมภำพนธ ๒๕๔๖

---------------------

๑. อะไรเรยกวา อกขระ และนคคหต ? ในค าทง ๓ นน ค าไหนแปลวา อยางไร ?

๑. เสยงกด ตวหนงสอกด เรยกวา อกขระ ฯ

อกขระทเหลอจากสระ ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด เรยกวา พยญชนะ ฯ พยญชนะ คอ อ เรยกวา นคคหต ฯ

๒. การลงอาคมอาคมในพยญชนะสนธและนคคหตสนธ มลกษณะตางกนอยางไร ? จงอธบายพรอมทงยกตวอยางประกอบ ? ยตรฏฐโต, อหนทาน เปนสนธอะไร ? ตดตออยางไร ?

๒. มลกษณะตางกนอยางน คอ การลงอาคมในพยญชนะสนธ ถามสระอยเบองหลง ลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ไดบาง ตวอยาง

ย อาคม ยถา - อท เปน ยถายท

ว อาคม อ - ทกขต เปน วทกขต

ม อาคม คร - เอสสต เปน ครเมสสต

ท อาคม อตต - อตโถ เปน อตถทตโถ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๘๙

น อาคม อโต - อานต เปน อโตนายต

ต อาคม ตสมา - อห เปน ตสมาตห

ร อาคม สพภ - เอว เปน สพภเรว

ฬ อาคม ฉ - อายตน เปน ฉฬายตน

ในสททนตวา ลง ห อาคมกได ตวอยางเชน ส-อช เปน สหช

สวนการลงอาคมในนคคหตสนธ เมอสระะกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหตอาคมไดบาง ตวอยางเชน อว-สโร เปน อว สโร เปนตน ฯ

ยตรฏฐโต เปนสญโญโคพยญชนะสนธ ตดเปน ยตร-ฐโต ซอนหนา พยญชนะทมรปไมเหมอนกน ตามหลกแหงการสงโยค คอ บรรดา พยญชนะทงปวง พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๕ ซอนหนาพยญชนะทกตว ในวรรคของตนได เวนพยญชนะ คอ ง ซอนหนาพยญชนะทง ๔ ในวรรคของตนได แตซอนหนาตวเองไมได ในค าวา ยตรฏฐโต น พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๒ ตอเปน ยตรฏฐโต ฯ

อหนทำน เปนโลปสรสนธและอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน อห -อทาน เมอนคคหตอยหนา ลบสระเบองปลาย คอ อ ท อทาน แลวอาเทสนคคหต เปน น ตอเปน อหนทาน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๐

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. จกข เปนอะไรในนามศพทและลงคอะไร ?

ข. อปาสกา เมอแจกในอาลปนวภตต มรปเปนอยางไรบาง ?

ค. อายสมนโต เปนวภตตอะไรไดบาง ?

ฆ. สฏฐ, ปณณรส เปนสงขยาชนดไหน ?

ง. ตทา, กห แปลวาอยางไร ส าเรจมาจากอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. จกข เปนนามนาม และ เปนนปงสกลงค ฯ

ข. อปาสกา เมอแจกในอาลปนวภตต มรปเปนอยางน คอ เอกวจนะ เปน อปาสเก พหวจนะ เปน อปาสกาโย อปาสกา ฯ

ค. อายสมนโต เปนได 2 วภตต คอ ส จตตถวภตตและฉฏฐวภตต เอกวจนะ ฯ

ฆ. สฏฐ เปนปกตสงขยา ปณณรส เปนปรณสงขยา ฯ

ง. ตทา แปลวา ในกาลนน ส าเรจมาจาก ต ศพท + ทา ปจจย กห แปลวา ใน-ไหน ส าเรจมาจาก ก ศพท + ห ปจจย แปลง ก เปน ก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๑

๔. ในอาขยาตจดวาจกไวเทาไร ? อะไรบาง ? วาจกไหนลงปจจยอะไร ? จงแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณในประโยคตอไปน

ก. โสโก วา ภย วา เปมโต ชายนต.

ข. สา กมารกา โสตาปตตผเล ปตฏฐหส.

๔. ในอาขยาตจดวาจกได ๕ คอ กตตวาจก ๑ กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑.

แตละวาจกลงปจจยดงน คอ

กตตวาจก ลงปจจย 10 ตว คอ อ เอ ย ณ นา ณา ณหา โอ เณ ณย,

กมมวาจก ลง ย ปจจยกบทง อ อาคมหนา ย ดวย,

ภาววาจก ลง ย ปจจย,

เหตกตตวาจก ลงปจจย 4 ตว คอ เณ ณย ณาเป ณาปย ตวใด ตวหนง,

เหตกมมวาจก ลงปจจย 10 ตวนนดวย ลงเหตปจจย คอ ณาเป ดวย ลง ย ปจจย ทง อ อาคมหนา ย ดวย ฯ

ไดแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณดงน

ก. โสโก วา ภย วา เปมโต ชายต. หรอ

โสโก จ ภย จ เปมโต ชายนต.

ข. สา กมารกา โสตาปตตผเล ปตฏฐห. หรอ

ตา กมารกา โสตาปตตผเล ปตฏฐหส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๒

๕. ต ปจจยในกรยากตกในทเชนไร ใชบอกกตตวาจก ? ในทเชนไร ใชบอกกมมวาจก ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ? สขานภวน (ฐาน ), สภานปสส ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด.

๕. ในทลงหลงอกมมธาต บอกกตตวาจก ตวอยาง มโต ฐโต นสนโน เปนตน

ในทลงหลงสกมมธาต บอกกมมวาจก ตวอยาง กโต หโต ทฏโฐ เปนตน

สขำนภำวน (ฐำน ) ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ตงวเคราะหวา สข อน ภวต เอตถาต สขานภวน (ฐาน ).

สภำนปสส ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ตงวเคราะหวา สภ อนปสสต สเลนาต สภานปสส

หรอเปนสมาสรป ตสสลสาธนะ ตงวเคราะหวา สภ อนปสสต สลมสสาต สภานปสส ฯ

๖. กมมธารยสมาสกบตปปรสสมาส ตางกนอยางไร ? จงตอบพรอม ทงยกตวอยางประกอบ ? อญญาณาภภโต (ปรโส), สวญญาณก (ธน )

เปนสมาสอะไรบาง ? จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางน คอ กมมธารยสมาส มวภตตและวจนะเสมอกน บทหนงเปนประธาน คอ เปนนามนาม บทหนงเปนวเสสนะ คอเปน คณนาม หรอเปนคณนามทง ๒ บท มบทอนเปนประธานททาน ยอเปน บท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๓

เดยวกน ตวอยาง มหนโต ปรโส - มหาปรโส, ขตตยา กญญา - ขตตยกญญา, นล อปปล - นลปปล เปนตน ฯ

สวน ตปปรสสมาส มวภตตและวจนะ ไมเสมอกน ตวอยาง สข ปตโต - สขปปตโต, สลเลน วทโธ - สลลวทโธ, รญโญ ปตโต - ราชปตโต เปนตน ฯ

อญญำณำภภโต (ปรโส) เปนตตยาตปปรสสมาส ม น บพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

น. บพ. กม. ว. น ญาณ อญญาณ

ต. ตป. ว. อญญาเณน อภภโต อญญาณาภภโต (ปรโส)ฯ

สวญญำณก (ธน ) เปนสหบพพบท พหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา สห วญญาเณน ย วตตตต สวญญาณก (ธน ) ฯ

๗. วภาคตทธตมปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ปจจยเหลานน นยมใชประกอบกบศพทชนดไหน ? อฏฐานวา, โสสานกา (ภกข) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ม ๒ ตว ฯ คอ ธา โส ฯ

นยมใชประกอบกบศพทดงตอไปนคอ

ธำ ปจจย นยมใชประกอบกบศพททเปนปกตสงขยา เชน เอกธา ทวธา ตธา เปนตน

โส ปจจย นยมใชประกอบกบศพททเปนนามนาม เชน สตตโส พยญชนโส ปทโส เปนตน.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๔

อฏฐำนวำ ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ตงวเคราะหวา อฏฐาน อสส อตถต อฏฐานวา.

โสสำนกำ (ภกข) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา สสาเน วสนตต โสสานกา (ภกข).

พระราชปรยตเวท เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๓ กมภำพนธ ๒๕๔๗

---------------------------------

๑. อกขระพวกไหนชอวา นสย ? พวกไหนชอวา นสสต ? เพราะเหตไร จงเรยกอยางนน ?

๑. อกขระ ๘ ตว ตงแต อ จนถง โอ ชอวา สระ ออกเสยงไดตามล าพงตวเองและท าพยญชนะใหออกเสยงได ชอวา นสสย เพราะเปนทอาศยของพยญชนะ

อกขระทเหลอจากสระ ๓๓ ตว นน ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด ชอวา พยญชนะๆ แปลวาท าเนอความใหปรากฏ ชอวา นสสต เพราะตองอาศยสระจงออกเสยงได ฯ

๒. ในวการสระสนธ วการแบงเปนกอยาง ? อะไรบาง ? ยโถทเก จดเขาในอยางไหน ? เกวลญจสสาห เปน สนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในสระสนธ วการ แบงเปน ๒ อยาง คอ วการในเบองตน ๑ วการในเบองปลาย ๑ ฯ

ยโถทเก จดเขาในวการเบองปลาย ฯ

เกวลญจสสำห เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน เกวล -จ-อสส-อห

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๖

ระหวาง เกวล -จ เมอพยญชนะอยหลงนคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคไดทง ๕ ตามสมควร ในทนแปลงนคคหต เปน ญ ตอเปน เกวลญจ

ระหวาง เกวลญจ-อสส ถาสระทง ๒ มพยญชนะคนในระหวาง ลบสระเบองตน คอ อ ท เกวลญจ เสย ตอเปน เกวลญจสส

ระหวาง เกวลญจสส-อห ถาสระทง ๒ คอ สระหนาและสระหลง มรปเสมอกน คอ เปน อ หรอ อ หรอ อ

ทง ๒ ตว เมอลบแลวตองทฆะสระทไมไดลบ คอ ทฆะ อ ท อห เปน อา ตอเปน เกวลญจสสาห ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. เพราะเหตไร ? คณนามจงเปนไดทง ๓ ลงค ?

ข. ในอตถลงค มการนตเทาไร ? อะไรบาง ?

ค. ภวนโต เปนวภตตอะไรไดบาง ?

จ. เอต ศพทเปนสพพนามชนดไหน ?

ง. อปสคมวธใชอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. เพราะคณนามเปนนามทแสดงลกษณะของนามนาม ส าหรบหมายใหรวานามนามนน ดหรอวาชว เปนตน เมอนามนามสามารถเปนได ๓ ลงค คณนามทแสดงลกษณะของนามนามกยอมเปนได ๓ ลงคตามนามนามเหมอนกน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๗

ข. ในอตถลงคมการนต ๕ คอ อา อ อ อ อ ฯ

ค. ภควนโต เปนได ๓ วภตตคอปฐมาวภตต ๑ ทตยาวภตต ๑ อาลปนะวภตต๑ ฝายพหวจนะ ฯ

จ. เอต ศพทเปนนยมวเสสนสพพนาม ฯ

ง. อปสคส าหรบใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานามมอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยามอาการคลายกรยาวเสสนะ ฯ

๔. ในอาขยาต อ อาคม และ อ อาคม ใชประกอบกบกรยาไดทวไปหรอมขอจ ากดอยางไร ? อวมญเญถ ในค าวา “มาวมญเญถ ปาปสส” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ใชประกอบกบกรยาไดไมทวไป มจ ากดดงน

อ อำคม ใชประกอบกบกรยาหมวด หยตตนวภตต อชชตตนวภตต และกาลาตปตตวภตต

อ อำคม ใชประกอบกบกรยาหมวด อชชตตนวภตต ภวสสนตวภตต และกาลาตปตตวภตต ในหมวดธาตทงปวง

อวมญเญถ ประกอบดวย อว บทหนา มน ธาต ลง ย ปจจย แปลง ย กบทสดธาต คอ น เปน ญญ ลง เอถ วภตตหมวดสตตมส าเรจเปน อวมญเญถ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๘

๕. ในสาธนะทง ๗ นน สาธนะไหนเปนไดกรป อะไรบาง ? รโชหรณ (วตถ ) ,ธมมชว ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสานะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ในสาธนะทง ๗ นน กตตสาธนะและอปทานสาธนะ เปนกตตรปอยางเดยว ฯ

กมมสาธนะ กรณสาธนะ สมปทานสาธนะ อธกรณสาธสะ เปนไดทง กตตรปและกมมรป ฯสวนภาวสาธนะ เปนภาวรปอยางเดยว ฯ

รโชหรณ (วตถ ) ลง ย ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา รช หรตต รโชหรณ (วตถ )

หรอ ตงวเคราะหวา รช หรต เตนาต รโชหรณ (วตถ ) ฯ

ธมมชว ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ตงวเคระหวา ธมเมน ชวต สเลนาต ธมมชว

หรอเปน สมาสรปตสสละสาธนะ วเคราะหวา ธมเมน ชวต สลมสสาต ธมมชว ฯ

๖. สมาสวาโดยกจมเทาไร ? อะไรบาง ? แตละอยางตางกนอยางไร ? มรณภยภโต (ปรโส) ,อเปตวญญาโณ (กาโย) เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหตามล าดบมาด ฯ

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง

คอ ลตตสมาส ๑ อลตตสมาส ๑

ตางกนอยางน คอ ลตตสมาส ไดแก สมาสททานลบวภตตของศพทหนาเสยแลวยอเขาเปนบทเดยวกน เชน กฐนสส ทสส เปน กฐน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๒๙๙

ทสส ผาเพอกฐน เปนตน อลตตสมาส ไดแก สมาสททานไมไดลบวภตตของศพทหนา คงไวตามเดม เชน ทเร นทาน เปน ทเรนทาน วตถมนทานในทไกล เปนตน ฯ

มรณภยภโต (ปรโส) เปนปญจมตปปรสสมาส มอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

อว.บพพ.กมม. ว มรณ เอว ภย มรณภย

ปญจ.ตป. ว. มรณภยสมา ภโต มรณภยภโต (ปรโส) ฯ

อเปตวญญำโณ (กำโย) เปนปญจมตปปรสสมาส ว. อเปต วญญาณ ยสมา โส อเปตวญญาโณ (กาโย) ฯ

๗. ปรณตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ปณณรส ,พาลย , โสกณ (ปชา) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด

๗. ในปรณตทธต มปจจย ๕ ตว ฯ คอ ตย ถ ฐ ม อ ฯ

ปณณรส ลง อ ปจจย ในปรณตทธต

ว. ปณณรสนน ปรณ ปณณรส

พำลย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ว. พาลสส ภาโว พาลย

โสกน (ปชำ) ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. โสโก อสส อตถต โสกน (ปชา) (ทเปน โสกน ลง อน เครองหมายอตถลงค) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๗ มนำคม ๒๕๔๘

----------------

๑. ลกษณะทจะประกอบสงโยคได เฉพาะในพยญชนะวรรคมหลกอยางไร ? อหงสา ,อพปาเทส, วฏโฒ, เอกกคตา, ปนยาญ ประกอบสงโยคผดหรอถก ? ถาผดจงแกใหถก ฯ

๑. ลกษณะทจะประกอบสงโยคได เฉพาะในพยญชนะวรรคมหลกดงน คอ

พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคของตนได ,

พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ ท ๔ ในวรรคของตนได,

พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตว ยกเสยแต ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยวมไดมส าเนยงในภาษาบาล ซอนหนาตวเองไมได ฯ

อหงสำ ประกอบสงโยคผด แกใหถกเปน อหสา

อพปำเทส ประกอบสงโยคผด แกใหถกเปน อปปาเทส

วฏโฒ ประกอบสงโยคผด แกใหถกเปน วฑโฒ

เอกกคตำ ประกอบสงโยคผด แกใหถกเปน เอกคคตา

ปนยำญ ประกอบสงโยคผด แกใหถกเปน ปญญาย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๑

๒. โลปนคคหตสนธ ในทเชนไร ? จงลบนคคหตได ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางมาประกอบดวย ? สมปทเมเวต เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในทเชนนคอ เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหตซงอยหนาบางกได ฯ

ตวอยางทมสระอยเบองหลง เชน ตาส -อห เปน ตาสาห ,วทน -อคค เปน วทนคค ตวอยางทมพยญชนะอยเบองหลงเชน อรยสจจาน -ทสสน เปน อรสจจานทสสน , พทธาน -สาสน เปน พทธานสาสน ฯ

สมปทำนเมเวต เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน สมปท -เอว

ระหวาง สมปท -เอว นคคหตอยหนา สระอยหลง แปลงนคคหต เปน ม ตอเปน สมปทเมว

ระหวาง สมปทเมว-เอต ถาสระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนทฆะ ลบสระหนา คอลบ อ ท สมปทานเมว เสย ตอเปน สมปทานเมเวต ฯ

๓.จงตอบค าถามดงตอไปน

ก. ราชคห เปนนามนามชนดไหน ?

ข. ศพทมโนคณะเมอเขาสมาสแลวนยมท าอยางไร ?

ค. อาสมโต เปนวภตตอะไรไดบาง ?

จ. อมห ศพทเปนสพพนามชนดไหน ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๒

ง. โต ตถ ปจจย เปนเครองหมายวภตตอะไร ?

๓.ไดตอบค าถามดงตอไปน

ก. ราชคห เปนนามนามชนดอสาธารณนาม ฯ

ข. ศพทมโนคณะ เมอเขาสมาสแลวนยมเอาสระทสดของตนเปน โอ ไดเหมอนค าวา มโนคโณ หมแหงคณะ อโยมย ของบคคลท าดวยเหลก เปนตน เวน วจ ศพท ไมนยมท าเชนนน แตนยมเอาสระทสดของตนเปน อ เหมอนค าวา วจกมม วจทวาร เปนตน ฯ

ค. อายสโต เปนได ๒ วภตตคอ จตตถวภตตและฉฏฐวภตต ฯ

จ. อมห ศพท เปนสพพนามชนดปรสสพพนาม ฯ

ง. โต ปจจย เปนเครองหมายตตยาวภตตและปญจมวภตต

สวน ตถ ปจจย เปนเครองหมายสตตมวภตต ฯ

๔. ในอาขยาต แบงธาตออกเปนกชนด ? ชนดไหนเปนไดกวาจก ? อทปาท และ วโสธเย ในค าวา “ตสมา สล วโสธเย” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ในอาขยาตทานแบงธาตออกเปน ๒ ชนดคอ สกมมธาต และ อกมมธาต ฯ

สกมมธาต เปนได ๔ วาจก คอ กตตวาจก กมมวาจก เหตกตตวาจก และเหตกมมวาจก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๓

อกมมธาต เปนได ๓ วาจก คอ กตตวาจก ภาววาจก และเหตกตตวาจก ฯ

อทปำท ประกอบดวยเครองปรงคอ อ บทหนา ปท ธาต ลง อ ปจจย แปลง อ อชชตตน เปน อ แลว ลง อ อาคม หนาธาต ไดรปเปน อ-อปาท แลวลง ท อาคม ส าเรจรปเปน อทปาท ฯ

วโสธเย ประกอบดวยเครองปรงคอ ว บทหนา สธ ธาต ลง ณย ปจจย ปจจยทเนองดวย ณ พฤธ อ ทสด สธ เปน โอ ลง เอยย สตตมวภตต ลบ เอยย คงไวแต เอ ส าเรจรปเปน วโสธเย ฯ

๕. ปจจยนามกตก แบงเปนกพวก ? และใชตางกนอยางไร ? จวรปารปน (ฐาน ), โคโป, ทลลโภ ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ปจจยแหงนามกตกแบงเปน ๓ พวก คอ

กตปจจย ใชประกอบกบศพทเปนกตตรปอยางเดยว

กจจปจจย ใชประกอบกบศพททเปนกมมรปและภาวรป

กตกจจปจจย ใชประกอบกบศพทแมทง ๓ เหลาคอ กตตรป กมมรป ภาวรป ฯ

จวรปำรปน (ฐำน ) เปน กตตรป อธกรณสาธนะ ตงวเคราะหวา จวร ปารปต เอตถาต จวรปารป (ฐาน ) ฯ

โคโป ลง กว ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา คาโว ปาเลตต โคโป ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๔

ทลลโภ ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ ตงวเคราะหวา ทกเขน ลพภตต ทลลโภ ฯ

๖. สมาสเชนไร ชอวา กมมธารยสมาส ? มเทาไร ? อะไรบาง ? เทวมนสสปชโต (สตถา) , อนโตเคห เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. นามศพท ๒ บท มวภตตและวจนะเปนอยางเดยวกน บทหนงเปนประธานคอเปนนามนาม บทหนงเปนวเสสนะ คอเปนคณนาม หรอเปนเปนคณนามทง ๒ บท มบทอนเปนประธาน ททานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวา กมมธารยสมาส ฯ

ม ๖ อยางคอ วเสสนบพพบท วเสสนตตรบท วเสสโนภยบท วเสสโนปมบท สมภาวนบพพบท อวธารณบพพบท ฯ

เทวมนสสปชโต (สตถำ) เปนตตยาตปปรสสมาส ม อสมาหารทวนทวสมาส เปนทอง ตงวเคราะหตามล าดลดงน

อสมาหาร.ทวน. ว. เทวา จ มนสสา จ เทวมนสสา

หรอ เทโว จ มนสโส จ เทวมนสสา

ตตยาตป. ว.เทวมนสเสห ปชโต เทวมนสสปชโต (สตถา) ฯ

อนโตเคห เปน นบาตพปพพก อพยยภาวสมาส

ตงวเคราะหวา เคหสส อนโต อนโต เคห ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๕

๗. เสฏฐตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? อรหตต , เหรญญโก, อฏฐโม ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. เสฏฐตทธต มปจจย ๕ ตว คอ ตร,ตม,อยสสก,อย,อฏฐ ฯ

อรหตต ลง ตต ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา อรหโต ภาโว อหรตต ฯ

เหรญญโก ลง ณก ปจจย ในตรยาทตทธต

ตงวเคราะหวา หรญเญส นยตโต เหรญญ โก ฯ

อฏฐโม ลง ม ปจจย ในปรณตทธต

ตงวเคราะหวา อฏฐนน ปรโณ อฏฐโม ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๕ พฤษภำคม ๒๕๔๘

--------------------------------

๑. ชวหคค – ปลายลน เปนกรณของอกขระอะไรบาง ? อกขระเหลานน เกดในฐานไหน ? เรยกวาอะไร ?

๑. ชวหคค – ปลายลน เปนกรณของอกขระ ๗ ตว คอ ต, ถ, ท, ธ, น, ล, ส ฯ อกขระเหลานนเกดทฟน ฯ เรยกวา ทนตชา ฯ

๒. ในสนธ การตอมเทาไร ? อะไรบาง ? จงตอบพรอมยกตวอยางประกอบ ? มยหเมเวโส เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในสนธมตอ ๒ อยาง คอ

ตอศพททมวภตตใหเนองดวยศพททมวภตต ตวอยางเชน จตตาโร – อเม ตอเปน จตตาโรเม เปนตน ๑ ฯ

ตอบทสมาส ยออกษรใหนอยลง ตวอยางเชน กต – อปกาโร ตอเขาเปน กโตปการโร เปนตน ๑ ฯ

มยหเมเวโส เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน มยห – เอว – เอโส

ระหวาง มยห นคคหตอยหนา ถาพยญชนะอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน มยหเมว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๗

ระหวาง มยหเมว – เอโส ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวางลบสระหนา คอ อ ท มยหเมว ตอเปน มยหเมเวโส ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. เสยโย เปนคณนามชนไหน ?

ข. ในปงลงค มการนตอะไรบาง ?

ค. ปสโว เปนวภตตอะไรไดบาง ?

ฆ. เอต ศพท เปนสพพนามชนดไหน ?

ง. ภเณ, เหฏฐา เปนนบาตบอกอะไร ?

๓. ไดตอบค าถาม ตอไปน คอ

ก. เสยโย เปนคณนามชนวเสส ฯ

ข. ในปงลงคมการนต ๕ คอ อ อ อ อ อ ฯ

ค. ปสโว เปนได ๓ วภตต คอ ปฐมาวภตต ทตยาวภตต และอาลปนะ ฯ

ฆ. เอต ศพท เปนสพพนามชนดนยมสพพนาม ฯ

ง. ภเณ เปนนบาตบอกอาลปนะ สวน เหฏฐา เปนนบาตบอกท ฯ

๔. อาย, อย ปจจย เปนไปในความอะไร ? ใชประกอบกบอะไร ? ทสสาม, และ ปจจสโสส ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. อาย, อย ปจจย เปนไปในความประพฤต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๘

ใชประกอบกบนามศพททงทเปน นามนาม ทงทเปนคณนาม ใหเปนกรยาศพท ฯ

ทสสำม ประกอบดวยเครองปรง คอ ทา ธาต อ ปจจย สสาม วภตต หมวดภวสสนตวภตต ส าเรจรปเปน ทสสาม ฯ

ปจจสโสส ประกอบดวยเครองปรง คอ ปฏ บทหนา อ บทหนา ส ธาต ลง อ ปจจย ลง อ วภตต หมวดอชชตตนวภตต ลง ส อาคม ส าเรจรปเปน ปจจสโสส ฯ

๕. กรยากตก มเครองประกอบตางจากกรยาอาขยาตอยางไร ? หตถมารโก, โพธ (ญาณ ), ปมาโท ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กรยากตก มเครองประกอบตางจากกรยาอาขยาต คอ ไมมบทหนาและบรษเทานน ฯ

หตถมำรโก ลง ณว ปจจย เปนกตตรป กตสาธนะ ตงวเคราะหวา หตถ มาเรตต หตถมารโก ฯ

โพธ (ญำณ ) ลง อ ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ ) ฯ

ปมำโท ลง ณ ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา ปมชชน ปมาโท

หรอ เปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา ปมชชต เตนาต ปมาโท ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๐๙

๖. ตปปรสมาส กบ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางไร ? ปาปรทโต (ภกข), สสาวกสงโฆ (ตถาคโต) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางน คอ นามศพทม อ วภตตเปนตนในทสด ทานยอเขาดวยบทเบองปลาย ชอตปปรสสมาส สมาสทมอปสคหรอนบาตอยหนา ชออพยยภาวสมาส ฯ

ปำปรหโต (ภกข) เปนปญจมตปปรสสมาส

ตงวเคราะหวา รหโต ปาปรหโต (ภกข)

สสำวกสงโฆ (ตถำคโต) เปนสหบพพบทพหพพหสมาส มฉฏฐตปปรสสมาสเปนภายใน มวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ. ตป. ว. สาวกานฎ สงโฆ สาวกสงโฆ

ส. พหพ. ว. สห สาวกสงเฆน โย วตตตต สสาวกสงโฆ (ตถาคโต) ฯ

๗. ณก ปจจย มในตทธตไหนบาง และใชตางกนอยางไร ? มณมย (รถจกก ), เวร, โกสลล , ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ณก ปจจย มในโคตตตทธต และตรตยาทตทธต ฯ

ใชตางกนอยางน คอ ณก ปจจย ในโคตตตตทธตใชแทนศพทไดเฉพาะ “อปจจ” ศพทอยางเดยว

สวน ณก ปจจยในตรยาทตทธต ใชแทนศพทไดทวไปไมจ ากด ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๐

มณมย (รถจกก ) ลง มย ปจจย ในปกตตทธต

ตงวเคราะหวา มณนา ปกต มณมย (รถจกก ) ฯ

หรอ มณสส วกาโร มณมย (รถจกก ) ฯ

เวร ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ตงวเคราะหวา เวร อสส อตถต เวร ฯ

โกสลล ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา กสลสส ภาโว โกสลล ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๒๕ กมภำพนธ ๒๕๔๙

--------------------------

๑. อะไรชอวา อกขระ ? และอกขระนนแปลวาอะไร ? อกขระทใชในภาษาบาลมเทาไร ? อะไรบาง ?

๑. เสยงกด ตวหนงสอกด ชอวา อกขระ ฯ

อกขระแปลวา ไมรจกสนอยางหนง ไมเปนของแขงอยางหนง ฯ

อกขระทใชในภาษาบาล ม ๔๑ ตว คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ๘ ตวน ชอวา สระ ฯ

ก ข ค ฆ ง,

จ ฉ ช ฌ ญ,

ฏ ฐ ฑ ฒ ณ,

ต ถ ท ธ น,

ป ผ พ ภ ม,

ย ร ล ว ส ห ฬ อ ๓๓ ตวน ชอวา พยญชนะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๒

๒. สนธกรโยปกรณ มเทาไร ? อะไรบาง ? ชวตญจท เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธกรโยปกรณม ๘ อยาง คอ

โลโป อาเทโส อาคโม วกาโร ปกต ทโฆ รสส สญโญโค ฯ

ชวตญจท เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน ชวต -จ-อท

ระหวาง ชวต -จ ถาพยญชนะวรรคอยขางหลง มนคคหตอยหนา ใหแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคได คอในทนแปลงนคคหตท ชวต เปน ญ ตอเปน ชวตญจ

ระหวาง ชวตญจ-อท ถาสระหนาและสระหลงเปนรสสะมรปเสมอกน ลบสระหนาคอ อ ท ชวตญจ ตอเปน ชวตญจท ฯ

๓.จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามศพททง ๓ เมอน าไปใช ตองประกอบดวยอะไรบาง ?

ข. สขาย,เทวตาย เปนวภตตอะไรไดบาง ?

ค. เอกนวสต กบ เอกนวสตโม ตางกนอยางไร ?

จ. อญญ, ตมห ศพท เปนสพพนามชนดไหน ?

ง. นบาตนน ส าหรบใชอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถามนนตอไปน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๓

ก. นามทง ๓ นน เมอน าไปใช ตองประกอบดวยลงค วจนะ วภตต ฯ

ข. สขาย เปน จตตถวภตต สวน เทวตาย เปนได ๕ วภตต คอ ตตยาวภตต จตตถวภตต ปญจมวภตต ฉฏฐวภตต และสตตมวภตต

ค. ตางกนอยางนคอ เอกนวสต เปน ปกตสงขยา สวน เอกนวสตโม เปน ปรณสงขยา ฯ

จ. อญญ ศพท เปนสพพนามชนดอนยมวเสสนสพพนาม

สวน ตมห ศพทเปนสพพนามชนดปรสสพพนาม ฯ

ง. นบาตนน ส าหรบลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอก อาลปนะ กาล ท ปรเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน ฯ

๔. วภตตอาขยาต เปนเครองหมายใหรอะไรบาง ? จดเปนกหมวด ? ภนทต กบ ภชชต แปลวาอะไร ? ลงปจจยอะไรบาง ? ในธาตหมวดไหน ?

๔.วภตตอาขยาต เปนเครองหมายใหร กาล บท วจนะ บรษ ฯ

จดเปน ๘ หมวด ฯ

ภนทต แปลวา ยอมตอย, ยอมท าลาย ลง อ ปจจย ในหมวด รธ ธาต ฯ

ภชชต แปลวา ยอมแตก ลง ย ปจจย ใน หมวด ทว ธาต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๔

๕. กตกนนเปนชอของอะไร ? แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ? มนาปาทาย และ สมปทา ในค าวา “สเลน โภคสมปทา” ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. กตกนนเปนชอของศพทททานประกอบปจจยหมหนง ซงเปนเครอก าหนดหมายเนอความของนามศพท และกรยาศพททตางๆ กน

กตกนนแบงเปน ๒ อยางคอ เปนนามศพทอยาหนง เปนกรยาศพทอยางหนง ฯ

มนำปทำย ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา มนาป เทตต มนาปทาย หรอเปน กตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ว. มนาป เทต สเลนาต มนาปทาย หรอ สมาสรปตสสลสาธนะ ว. มนาป ทาต สลมสสาต มนาปทาย ฯ

สมปทำ ในค าวา “สเลน โภคสมปทา” ลง อ ปจจย เปน ภาวรป ภาวสาธนะ ว. สมปชชน สมปทา ฯ

๖. น บพพบท กมมธารยสมาส กบ น บพพบท พหพพหสมาส ตางกนอยางไร ? สพพโรควมตโต (ปรโส), นพภยา (ชนา) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางนคอ น บพพบท กมมธารยสมาส ใชปฏเสธนามศพท ซงแปลวา สงนไมใชสงนน เชน อนสโส สตวนไมใชมา สวน น บพพบท พหพพหสมาส ใชปฏเสธคณศพทและกรยาศพท ซงแปลวา ม-หามได หรอวา ไมม เชน อปตตโก บคคลมบตรหามไดหรอ บคคลไมมบตร ฯ

สพพโรควมตโต (ปรโส) เปนปญจมตปปรสสมาส มวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๕

ว.บพ. ว.สพเพ โรคา สพพโรคา

ปญจ.ตป. ว.สพพโรเคห วนมตโต สพพโรควมตโต (ปรโส) ฯ

นพภยำ (ชนำ) เปนปญจมตลยาธกรณพหพพหสมาส ตงวเคราะหวา นคคต ภย เยห เต นพภยา (ชนา) ฯ

๗. ปจจย ในสมหตทธต ลงแทนศพทอะไรบาง ส าเรจแลวเปนลงคอะไร ? พาหสจจ , พลวา, ปณณรส, ลงปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. ปจจยในสมหตทธต ลงแทน สมห ศพท เมอเปนรปส าเรจแลว ทลง กณ และ ณ ปจจย เปนปงลงค สวนทลง ตา ปจจย ในภาวตทธต ฯ

พำหสจจ ลง ณย ปจจย ในภาวตทธตมฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส เปนทอง ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ.ตล.พหพ. ว. พห สต ยสส โส พหสสโต

ณย ปจจย ในภาวตทธต ว.พหสสตตสส ภาโว พาหสจจ

พลวำ ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ตงวเคราะหวา พล อสส อตถต พลวา ฯ

ปณณรส ลง อ ปจจย ในปรณตทธต

ตงวเคราะหวา ปณณรสนน ปรณ ปณณรส ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๒๕ เมษำยน ๒๕๔๙

--------------------

๑. เอ และ โอ สระ ๒ ตวน วาโดยฐานตางจากสระอนอยางไร ? และเพราะเหตไร จงจดเปนสงยตตสระดวย ?

๑. เอ และ โอ สระทง ๒ ตวน วาโดยฐานตางจากสระอน ดงน

เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดาน เรยกวา กณฐตาลโช

โอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและรมฝปาก เรยกวา กณโฐฏฐโช ฯ

เพราะประกอบเสยงสระ ๒ ตวเปนเสยงเดยวกน คอ อ กบ อ ผสมกน เอ, อ กบ อ ผสมกน เปน โอ ฉะนน จงจดเปนสงยตตสระดวย ฯ

๒. ในพยญชนะสนธ สญโญโค มวธซอนกอยาง ? อะไรบาง ? นกขมต จดเขาอยางไหน ฯ อเธวเมโส เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในพยญชนะสนธ สญโญโค มวธซอน ๒ อยาง ฯ

ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกน อยาง ๑

ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกน อยาง ๑ ฯ

นกขมต จดเขาในวธซอนพยญชนะทมรปเสมอกน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๗

อเธวเมโส เปนโลปสระสนธและนคคหตสนธ ตดเปน อธ – เอว – เอโส

ระหวาง อธ – เอว ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวาง ลบสระหนาคอ อ ท อธ ตอเปน อเธว

ระหวาง อเธว – เอโส นคคหตอยหนา สระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน อเธวเมโส ฯ

๓. สพพนามคออะไร ? แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ? จงบอกค าทขดเสนใตในประโยคตอไปนวาเปนสพพนามชนดไหน “อท มยา เวชชกมม กตวา ลทธ , ตมเห อญญตถ เอวรป โภชน น ลภสสถ, ต ภญชถ” ?

๓. สพพนาม คอ ศพทส าหรบใชแทนนามนาม ทออกชอมาแลวขางตน เพอจะไมใหซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห ฯ

แบงเปน ๒ อยาง ฯ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑ ฯ

ไดตอบค าทขดเสนใตในประโยคตอไปนคอ “อท มยา เวชชกมม กตวา ลทธ , ตมเห อญญตถ อวรป โภชน น ลภสสถ, ต ภญชถ” ดงน

อท เปน วเสสนสพพนาม

มยา เปน ปรสสพพนาม

ตมเห เปน ปรสสพพนาม

ต เปน วเสสนสพพนาม หรอ ปรสสพพนาม ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๘

๔. ในอาขยาต วภตตไหน มธยมบรษมทใชนอย แตใชปฐมบรษแทนเปน

สวนมาก ?

๔. ในอาขยาต ม โอ วภตต มธยมบรษ ในหมวดหยตตน และอชชตตน

เอกวจนะมทใชนอยใชปฐมบรษแทนเปนสวนมาก ฯ

๕. ปจจยในนามกตก กบกรยากตก เหมอนกนและตางกนอยางไร ฯ

๕. ปจจยในนามกตก กบกรยากตก เหมอนกนและตางกน ดงน

เหมอนกน คอ แบงเปน ๓ พวก ไดแกกตปจจย ๑ กจจปจจย ๑

กตกจจปจจย ๑ และใชประกอบกบธาต เปนทตงทงสน ฯ

ตางกน คอ ปจจยในนามกตกท าธาตทประกอบนนใหเปนสาธนะ

นน ๆ และใชในปฐมาวภตตและจตตถวภตตไดบาง เชน กรณ ทายโก

กาต เปนตน สวนปจจยในกรยากตกนน ท าธาตทประกอบใหเปน

กรยา และเปนเครองหมายใหรกาลและวาจกได เชน คนตวา คจฉนโต

นหรยมาโน กรณย คนตพพ เปน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๑๙

๖. สมาส วาโดยกจและวาโดยชอ มเทาไร ? อะไรบาง ?

สมาส วาโดยกจม ๒ อยาง คอสมาสททานลบวภตตเสยแลว

เรยกวา ลตตสมาโส, สมาสททานยงมไดลบวภตต เรยกวา อลตต

สมาโส ฯ

สมาส วาโดยชอ ม ๖ อยาง คอ กมมธารโย, ทค, ตปปรโส,

ทวนทโว, อพยยภาโว, พหพพห ฯ

๗. อะไรเรยกวาตทธต ? โดยสงเขปแบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ?

๗. ปจจยหมหนงเปนประโยชนเกอกลแกเนอความยอ ส าหรบใชแทน

ศพทยอค าพดใหสน เรยกงาย ๆ เหมอนค าวา สยาเม ชาโต เกดใน

สยาม ลงปจจยแทน ชาต เอาไวแต สยามเปน สยามโก เรยกวา

ตทธต ฯ คอ สามญญตทธต , ภาวตทธต , อพยยตทธต ฯ

โดยสงเขป แบงเปน ๓ อยาง ฯ คอ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๔ กมภำพนธ ๒๕๕๐

-----------------------

๑. ค าตอไปนคอ ปพผ , วงโส, สทโต, นคขมต, วฒโฒ ประกอบสงโยคผด จงแกใหถกตองตามหลกของสงโยค ? ฯ

๑. ไดแกค าทประกอบสงโยคผดใหถกตองดงนคอ

ปพผ แกถกเปน ปปผ

วงโส แกถกเปน ว โส

สทโต แกถกเปน สตโต

นคขมต แกถกเปน นกขมต

วฒโฒ แกถกเปน วฑโฒ

๒. สนธคออะไร ? มเทาไร ? อะไรบาง ตตราภรตมจเฉยย เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธคอการตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอจะยนอกษรใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนทและท าค าพดใหสละสลวย ฯ

ม ๓ อยาง ตามความทเปนประธานกอน คอ สระสนธ ตอสระ๑ พยญชนะสนธ ตอพยญชนะ๑ นคคหตสนธ ตอนคคหต ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๑

ตตรำภรตมจเฉยย เปนโลปสระสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน ตตร-อภรต – อจเฉยย

ระหวาง ตตร-อภรต ถาสระทง ๒ เปนรสสะมรปเสมอกน คอเปน อ หรอเปน อ หรอ เปน อ ทง ๒ ตว เมอลบตวใดตวหนงแลวตองทฆะสระทไมไดลบ ตอเปน ตตราภรต

ระหวาง ตตราภรต – อจเฉยย ถานคคหตอยหนา สระอยหลง แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ตตราภรตมจเฉยย ฯ

๓.จงตอบค าถามตอไปน

ก. อะไรเรยกวา การนต ?

ข. ภกขโว, โจเร เปนวภตตอะไรบาง ?

ค. ตงแต เอกนสต จนถง อฏฐนวต เปนวจนะและลงคอะไร ?

จ. เอกจเจ,เอต ศพท เปนวเสสนสพพนามชนดไหน ?

ง. ปจจยในอพยยศพทนนลงทไหน เปนเครองหมายของอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปนคอ

ก. สระทสดแหงศพทเรยกวา การนต ฯ

ข. ภกขโว เปนได ๓ วภตต คอ ปฐมาวภตต ทตยาวภตต และ อาลปนวภตต

โจเร เปนได ๒ วภตตคอ ทตยาวภตต และสตตมวภตต ฯ

ค. ตงแต เอกนสต จนถง อฏฐนวต เปน เอกวจนะและอตถลงค

อยางเดยว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๒

จ.เอกจจ ศพท เปนอนยมวเสสนสพพนาม

เอต ศพท เปน นยมวเสสนสพพนาม ฯ

ง.ปจจยในอพยยศพทนน ลงทายนามศพทเปนเครองหมายวภตตบาง ลงทายธาต เปนเครองหมายกรยาบาง ฯ

๔. การแยกวภตตอาขยาตออกเปน ปรสสบท และอตตโนบท เพอประสงคอะไร ? อานยส และ วจจเร ในค าวา “ เทวธมมาต วจจเร” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. เพอประสงคจะไดก าหนดรวาจก เพราะปรสสบท เปนเครองหมายใหรกรยาทเปน กตตวาจก สวนอตตโนบทเปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกมมวาจกและภาววาจก แตจะนยมลงเปนแนเลยทเดยวกกไมได บางคราวปรสสบท เปนกมมวาจกและภาววาจกกม เหมอนค าบาลวา สทโส เม น วชชต คนเชนกบดวยเรา (อนใครๆยอมหามได) บางคราวอตตโนบทเปนกตตวาจกกม เหมอนค าบาลวา ปยโต ชายเต โสโก ความโสกยอมเกดแตของอนเปนทรก เปนตน ฯ

อำนยส ประกอบดวยเครองปรง คอ อา บทหนา น ธาต ในความน าไป ลง อ ปจจย อ อชชตตนวภตต แปลง อ ท น ธาต เปน อย แปลง อ เปน อส ส าเรจเปน อานยส ฯ

วจจเร ประกอบดวยเครองปรง คอ วจ ธาต ในความกลาว ลง ย ปจจย ลง อนต วภตตหมวดวตตมานา แปลง ว เปน ว หรอ เอา อ ท ว เปน อ แปลง ย กบ จ ทสดธาตเปน จจ แปลง อนต เปน เร ส าเรจเปน วจจเร ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๓

๕. สาธนะคออะไร ? อฏฐาน ในค าวา “อฏฐานกาเล” และ “อฏฐาน

วรยวนตสส” ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. สาธนะ คอ ศพทททานใหส าเรจมาจากรปวเคราะห ฯ

อฏฐำน ในค าวา อฏฐานกาเล ลง ย ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา อฏฐาต เอตถาต อฏฐาโน (กาโล) ฯ

อฏฐำน ในค าวา อฏฐานวรยนตสส ลง ย ปจจย เปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา อฏฐาต เตนาต อฏฐาน (วรย ) ฯ

๖. สมาสเชนไร ชอวา ตปปรสสมาส ? และตปปรสสมาสนน มเทาไร ? อะไรบาง ? ตโยชนาวตถ, ปรตปารม (สตโต ) เปนสมาสอะไรบาง ? จงตงวเคราะหมาตามล าดบด ฯ

๖. นามศพทม อ วภตตเปนตน ในทสดทานยอเขาดวยบทเบองปลาย ชอวา ตปปรสสมาส ฯ

ม ๖ อยางคอ ทตยาตปปรสสมาส ตตยาตปปรสสมาส จตตถตปปรสสมาส ปญจมตปปรสสมาส ฉฏฐตปปรสสมาส สตตมตปปรสสมาส ฯ

ตโยชโนวตถ เปนฉฏฐตปปรสสมาส มอสมาหารทคสมาส เปนทอง ตงวเคราะหตามล าดบดงน

อ.ทค. ว. ตโย ชนา ตโยชนา

ฉ.ตป. ว.ตโยชนาน วตถ ตโยชนวตถ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๔

ปรตปำรม (สตโต) เปนตตยาพหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา ปรตา ปารม เยน โส ปรตปารม (สตโต)ฯ

๗. ปรณตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? เตปฏกา (ภกข) จตทธา, ยสวา ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ?

๗. ปรณตทธตมปจจย ๕ ตว คอ ฯ ตย ถ ฐ ม อ ฯ

เตปฏกำ (ภกข) ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต ฯ

จตทธำ ลง ธา ปจจย ในวภาคตทธต ฯ

ยสวำ ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๑๔ เมษำยน ๒๕๕๐

---------------------

๑. พยญชนะในบาลภาษา มเทาไร อะไรบาง อาศยอะไรจงออกเสยงได ?

๑. พยญชนะในบาลภาษา ม ๓๓ ตว ฯ คอ

ก ข ค ฆ ง

จ ฉ ช ฌ ญ

ฏ ฐ ฑ ฒ ณ

ป ผ พ ภ ม

ย ร ล ว ส ห ฬ อ ฯ

อาศยสระ จงออกเสยงได ฯ

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวากรณอยางไร สาลมโวตถต เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวยากรณอยางน คอ ตอศพทและอกขระใหเนองถงกนดวยอกขระ เพอยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนทและใหค าพดสระสรวย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๖

สำลมโวตถต เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธตดเปน สาล - อว – โอตถต

ระหวาง สาล – อว ถาสระอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน สาลมว

ระหวาง สาลมว - โอตถต สระหนาเปนรสสะ สระหลงอยหนาพยญชนะสงโยคบาง เปนทฆะบาง ใหลบสระหนา คอ ลบ อ ในทสดแหง สาลมว ตอเปน สาลมโวตถต ฯ

๓. สงขยาคออะไร มกชนด อะไรบาง ตงแตไหนถงไหน เปนนามอะไร ? สงขยานาม กบ สงขยาคณ ใชตางกนอยางไร ?

๓. สงขยา คอ ศพททเปนเครองก าหนดนบนามนาม ฯ

ม ๒ ชนด ฯ คอ ปกตสงขยาอยาง ๑ ปรณสงขยาอยาง ๑ ฯ

ปกตสงขยา ตงแต เอก ถง จต เปนสพพนาม

ตงแต ปญจ ถง อฏฐนวต เปนคณนาม

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนนามนาม

สวนปรณสงขยา เปนคณนามแท ฯ

ใชตางกนอยางน คอ สงขยานาม ใชเชนเดยวกบนามนาม เมอใชนบจ านวนนามนามบทใด ใหเรยงไวหลงนามนามบทนน

สวนสงขยาคณนนใชเชนเดยวกบคณนาม คอ เมอใชนบนามนาม บทใด ใหเรยงไวหนานามนามบทนน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๗

๔. วาจกคออะไร ? ทานจดไวเทาไร ? อะไรบาง ? วธจะจ าวาจกไดแมนย านนตองอาศยอะไร ?

๔. วาจกคอกรยาศพททกลาวบททเปนประธานของกรยา ฯ

ทานจดไว ๕ อยาง คอ กตตวาจก ๑ กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑ ฯ

วธทจะก าหนดไดแมนย า ตองอาศยปจจยทประกอบ ฯ

๕. ปจจยทส าหรบประกอบกรยากตก แบงเปนกหมวด ? แตละหมวดมปจจยอะไรบาง ? ปจจยไหนบอกกาลอะไร ฯ

๕. ปจจยทก าหนดส าหรบประกอบกบกรยากตก แบงออกเปน ๓ หมวด ฯ แตละหมวด มปจจยดงน

กตปจจย มปจจย ๓ ตว คอ อนต ตวนต ตาว

กจจปจจย มปจจย ๒ ตว คอ อนย ตพพ

กตกจจปจจย มปจจย ๕ ตว คอ มาน ต ตน ตวา ตวาน ฯ

ปจจยทง ๓ หมวดนนบอกกาล ดงน

อนต มาน ปจจย บอกปจจบนกาล

ตวนต ตาว ต ตน ตวา ตวาน บอกอดตกาล

อนย ตพพ ปจจย บอกความจ าเปน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๘

๖. สมาสเชนไร ชอวาทวนทวสมาส ? มเทาไร ? อะไรบาง ? วชชาจรณสมปนโน (ภควา) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. สมาสทมนามนามตงแต ๒ ศพทขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวาทวนทวสมาส ฯ

ม ๒ อยาง ฯ คอ สมาหารทวนทวสมาส ๑ อสมาหารทวนทวสมาส ๑ ฯ

วชชำจรณสมปนโน (ภควำ) เปนตตยาตปปรสสมาส มสมาหารทวนทวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

ส.ทวน. ว. วชชา จ จรณ จ วชชาจรณ

ต.ตป. ว. วชชาจรณน สมปนโน วชชาจรณสมปนโน (ภควา) ฯ

๗. ภาวตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? มททว , ปญจก ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. ภาวตทธต มปจจย ๖ ตว ฯ คอ ตต ณย ตตน ตา ณ กณ ฯ

มททว ลง ณ ปจจย ในภาวตทธต

วเคราะหวา มทโน ภาโว มททว ฯ

ปญจก ลง ก ปจจย ในสงขยาตทธต

วเคราะหวา ปญจ ปรมาณาน อสสาต ปญจก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๒๙

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๔ มนำคม ๒๕๕๑

---------------------

๑. ชวหามชฌ - ทามกลางลน เปนกรณของอกขระอะไรบาง ? และอกขระเหลานน เกดในฐานไหน ? เรยกวาอะไร ?

๑. ชวหามชฌ - ทามกลางลน เปนกรณของอกขระ ๘ ตว คอ อ อ, จ ฉ ช ฌ ญ ย ฯ และอกขระเหลานนเกดทเพดาน ฯ เรยกวา ตาลชา ฯ

๒. อาเทสสระสนธ ในทเชนไร จงแปลงสระเบองหนาได ? จงตอบพรอมยกตวอยางประกอบ ? เอตมมงคลมตตม เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาเทสสระสนธ แปลงสระเบองหนาไดในทเชนน คอ ถา อ เอ หรอ โอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ ตวหนาเปน ย ถาพยญชนะซอนกน ๓ ตว ลบพยญชนะ ทม รปเสมอกน เ สย ตวหน ง อ . ปฏสณฐารวตต - อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส, อคค – อาคาร เปน อคยาคาร , เอา เอ เปน ย อ. วา เต - อสส เปน ตยสส, เม – อย เปน มยาย , เต - อห เปน ตยาห , เอา โอ เปน ว อ. วา อถโข - อสส เปน อถขวสส เอา อ เปน ว อ. วา พห – อาพาโธ เปน พหวาพาโธ, จกข - อาปาถ เปน จกขวาปาถ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๐

เอตมมงคลมตตม เปนอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน เอต - มงคล – อตตม

ระหวาง เอต - มงคล ถาพยญชนะอยหลง นคคหตอยหนา ใหแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคได คอ แปลง นคคหตท เอต เปน ม ตอเปน เอตมมงคล

ระหวาง เอตมมงคล - อตตม นคคหตอยหนา ถาสระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม และ ท ในทนแปลงนคคหตท เอตตมมงคล เปน ม ตอเปน เอตมมงคลมตตม ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. คณนามเชนไร จดเปนอตวเสส ?

ข. ภควโต มวธท าตวอยางไร ?

ค. ปรณสงขยา มวธใชอยางไร ?

ฆ. ต ศพท เปนสพพนามชนดไหน ?

ง. ทาน ปจจย ในอพยยศพท เปนเครองหมายอะไร ?

๓. ไดตอบคถามตอไปน คอ

ก. คณนามทแสดงความดหรอชวมากทสดหรอนอยทสด เหมอนค าวา ปณฑตตโม เปนบณฑตทสด ปาปตโม เปนบาปทสด จดเปน อตวเสส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๑

ข. ภควโต ท าตวอยางน คอศพทเดมเปน ภควนต เอา นต แหง วนต ปจจย กบ ส จตตถและฉฏฐวภตตเปน โต ส าเรจรปเปน ภควโต ฯ

ค. ปรณสงขยา มวธใชดงน คอ ส าหรบนบนามนามทเตมในทนน ๆ คอ นบเปนชน ๆ เปนตนวา ทหนง ทสอง ทสาม ทส ทหา เหมอนค าพดในภาษาของเราวา บตรชายท ๑ ของผมชอไปเรยนหนงสอทส านกครท ๒ พอถงปท ๓ กสอบไลไดประโยคท ๔ ยงไมถงชนท ๕ เปนตน ฯ

ฆ. ต ศพท เปนปรสสพพนาม ประถมบรษ และเปนนยมวเสสนสพพนาม ฯ

ง. ทาน ปจจยในอพยยศพท เปนเครองหมายสตตมวภตตลงในกาล ฯ

๔. สกมมธาต กบ อกมมธาต ใชในวาจกอะไรไดบาง ฯ ภท ธาต และ มจ ธาต เปนสกมมธาต หรอ เปนอกมมธาต จงอธบาย ฯ

๔. สกมมธาต ใชไดใน ๔ วาจก คอ กตตวาจก กมมวาจก เหตกตตวาจก และเหตกมมวาจก อกมมธาต ใชไดใน ๓ วาจก คอ กตตวาจก ภาววาจก และเหตกตตวาจก ฯ

ภท ธาต และ มจ ธาต เปนไดทงสกมมธาต ทงอกมมธาต

ภท ธาต ถาลงในหมวด รธ ธาต เปนสกมมธาต เรยกหากรรม แปลวา ตอย หรอท าลาย อ. สโท ภาชน ภนทต ถาลงในหมวด ทว ธาต เปนอกมมธาต ไมเรยกหากรรม แปลวา แตก อ. ภาชน ภชชต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๒

มจ ธาต ถาลงในหมวด รธ ธาต เปนสกมมธาต เรยกหากรรม แปลวา ปลอย หรอวาง อ. โคปาโล โคณ มญจต ถาลงในหมวด ทว ธาต เปนอกมมธาต ไมเรยกหากรรม แปลวา หลด หรอพน อ. โคโณ มจจต ฯ

๕. กตตสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไร ฯ จงตอบพรอมยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ ? ทททโม (อตตา), มรณ ลงปจจยอะไร ฯ เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กตตสาธนะ ทานบญญตใหแปลวา “ผ” อ. กมภ กโรตต กมโภกาโร ผท าซงหมอ, เทตต ทายโก ผให, ถาลงในอรรถคอตสสละ แปลวา “ผ - โดยปกต” อ. ธมม วทต สเลนาต ธมมวาท ผกลาวซงธรรมโดยปกต ปาป กโรต สเลนาต ปาปการ ผท าซงบาปโดยปกต, ถาเปนสมาสรปตสสลสาธนะ แปลวา “ผมอน – เปนปกต” อ. ธมม จรต สลมสสาต ธมมจาร ผมอนประพฤต ซงธรรมเปนปกต ปาป กาต สลมสสาต ปาปการ ผมอนท าซงบาปเปนปกต ฯ

ทททโม (อตตำ) ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ ตงวเคราะหวา ทกเขน ทมยเตต ทททโม (อตตา) ฯ

มรณ ลง ย ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา มรณ มรณ หรอ มรยเต มรณ ฯ

๖. อะไรชอวาทคสมาส ? ทคสมาส กบ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางไร ? อนโตเคหปปเวสน เปนสมาสอะไรบาง จง ตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. กมมธารยสมาสมสงขยาอยขางหนาชอวา ทคสมาส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๓

ตางกนอยางน คอ

ทคสมาส เปนสมาสทมสงขยาอยขางหนา บทประธานอยหลง อ. ตโย โลกา = ตโลก ปญจ อนทรยาน = ปญจนทรย เปนตน

สวนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนสมาสทมบทวเสสนอยตน บทประธานอยขางหลง อ. มหนโต ปรโส = มหาปรโส นล อปปล = นลปปล เปนตน ฯ

อนโตเคหปปเวสน เปนฉฏฐตปปรสสมาส มนปาตปพพกะ อพยยภาวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

นปาต. อพยย. ว. เคหสส อนโต อนโตเคห

ฉ.ตป ว. อนโตเคหสส ปเสสน อนโตเคหปปเวสน ฯ

๗. ตา ปจจย มในตทธตไหนบาง ? และใชตางกนอยางไร ? ทกข (ชโน), ปาสาทก (รป), ทวาทสโม (วคโค) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ตา ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ สมหตทธต และภาวตทธต ฯ

และใชตางกนอยางน คอ

ในสมหตทธต ใชแทน สมห ศพท แปลวา ประชม อ. สหายาน สมโห สหายตา ประชมแหงสหาย ท. ชอวา สหายตา ประชมแหงสหาย

สวนในภาวตทธต ใชแทน ภาว ศพท แปลวา ความเปน อ. สหายสส ภาโว สหายตา ความเปนแหงสหาย ชอวา สหายตา ความเปนแหงสหาย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๔

ทกข (ชโน) ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต ตงวเคราะหวา ทกข อสส อตถต ทกข (ชโน)

ปำสำทก (รป) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา ปสาท อาหรตต ปาสาทก (รป)

ทวำทสโม (วคโค) ลง ม ปจจย ในปรณตทธต ตงวเคราะหวา ทวาทสนน ปรโณ ทวาทสโม (วคโค) ฯ

ใหเวลา ๓ ชวโมง

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๒ พฤษภำคม ๒๕๕๑

---------------------

๑. ในพยญชนะวรรคทงหลาย มวธการทจะประกอบพยญชนะสงโยคไดอยางไรบาง ?

๑. ในพยญชนะวรรคทงหลาย มวธการประกอบพยญชนะสงโยคไดอยางน คอ

พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และ ท ๒ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และ ท ๔ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๕ ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตว ยกเสยแตตว ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยว มไดมส าเนยงในภาษาบาล ซอนหนาตวเองไมได ฯ

๒. วการสระสนธ ในทเชนไร จงวการในเบองตนได ? จงตอบพรอมยกตวอยางประกอบ ?

๒. วการสระสนธ ในทเชนนจงวการในเบองตนได คอ เมอลบสระเบองปลายแลว เอาสระเบองหนา คอ อ เปน เอ เอา อ เปน โอ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๖

ยกตวอยางประกอบ เชน มน – อาลโย เปน มเนลโย, ส – อตถ เปน โสตถ ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามเชนไร จดเปนสาธารณนาม ?

ข. สขาย มวธท าตวอยางไร ?

ค. ปกตสงขยา มวธใชอยางไร ?

ฆ. ตมห ศพท ในสพพนาม ส าหรบใชอยางไร ?

ง. อธ อชช ลงในปจจยอะไรในอพยยศพท ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. นามทวไปไดแกคน สตว ท อนได เหมอนค าวา มนสโส มนษย, ตรจฉาโน สตวดรจฉาน, นคร เมอง เปนตน จดเปนสาธารณนาม ฯ

ข. สขาย ท าตวอยางน เอา อ กบ ส จตตถวภตต เปน อาย ส าเรจรปเปน สขาย ฯ

ค. ปกตสงขยา มวธใชอยางน คอ ส าหรบนบนามนามโดยปกต เปนตน วา หนง สอง สาม ส หา เพอใหรวามประมาณเทาใด เหมอนค าพดในภาษาของเราวา คนผหนง ถอสมด ๒ เลม ดนสอขาว ๓ แทง ดนสอฝรง ๔ แทง กระดาษ ๕ แผนเดนไป เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๗

ฆ. ตมห ศพท ในสพพนาม ส าหรบใชออกชอคนทผพด พดกบคนใด ส าหรบออกชอคนนน เชน ค าในภาษาของเราวา เจา, ทาน, ส, เอง, มง ตามค าสงและต า แตในภาษาบาลไมมค าสงค าต าอยางน ใช ตมห ศพทอยางเดยว ฯ

ง. อธ ลง ธ ปจจย ในอพยยศพท สวน อชช ลง ชช ปจจย ในอพยยศพท ฯ

๔. อาคมในอาขยาตมเทาไร ? อะไรบาง ? นยมลงในทเชนไร ?

๔. อาคมในอาขยาต ม ๕ ตว ฯ

คอ อ อ ส ห อ ฯ

นยมลงไดในทเชนน คอ

อ อาคม นยมลงหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตน อชชตตน และกาลาตปตต

อ อาคม นยมลงทายธาตและปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ภวสสนต และกาลาตปตต

ส อาคม นยมลงทายธาตทประกอบดวยวภตตหมวดอชชตตน ในหมวดธาตทงปวง

ห อาคม นยมลงทาย ฐา ธาต โดยไมนยมหมวดวภตต

นคคหต อาคม นยมลงกบธาตหมวด รธ ธาต แลวอาเทสเปนพยญชนะทสดวรรค ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๘

๕. อธกรณสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไร ? จงตอบพรอมยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ ?

๕. อธกรณสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางน คอ

ทเปนกตตรป แปลวา “เปนท....” ยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ เชน จวร ปารปนต เอตถาต จวรปารปน (ฐาน ) ฯ

ทเปนกมมรป แปลวา “เปนทอนเขา...” ยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ เชน จวร ปารปยต เอตถาต จวรปารปน (ฐาน ) ฯ

๖. อะไรชอวาทวนทวสมาส ในทวนทวสมาสน สมาหาโร กบ อสมาหาโร มลกษณะตางกนอยางไร ?

๖. นามนามตงแต ๒ ศพทขนไป ทานยอมเขาเปนบทเดยวกน ชอวาทวนทวสมาส ฯ

ในทวนทวสมาสน สมาหารโร กบ อสมาหาโร มลกษณะตางกนอยางน คอ ทวนทวสมาสทรวมนามศพทมเนอความเปนพหจนะ ท าให เปนเอกวจนะ นปงสกลงค ชอวาสมาหารโร ตวอยางเชน สมโถ จ วปสสนา จ สมถวปสสน เปนตน สวนทวนทวสมาสททานไมไ ดท าอยางน ชอวา อสมาหาโร ตวอยางเชน สมโณ จ พรหมโณ สมณพราหมณา เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๓๙

๗. อ ปจจย มในตทธตไหนบาง ? และใชตางกนอยางไร ?

๗. อ ปจจย มใน ๒ ตทธต คอ ตทสสตถตทธต และปรณตทธต ฯ ใชตางกน อยางน คอ อ ปจจย ในตทสสตถตทธต ใชลงทายศพทนามนาม ท าศพทนามนาม ใหเปนคณนาม

สวน อ ปจจย ในปรณตทธต ใชลงทายปกตสงขยา ตงแต เอกาทส เปนตน ถง อฏฐารส เฉพาะทเปนอตถลงค ท าปกตสงขยา

ใหเปนปรณสงขยา ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๒๑ กมภำพนธ ๒๕๕๒

---------------------

๑. สระในบาลภาษานนมเทาไร ? อะไรบาง ? สระเชนไร จดเปนคร ?

๑. สระในบาลภาษาม ๘ ตว ฯ คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ฯ

สระทเปนทฆะลวนเชนน คอ อา อ อ เอ โอ และทเปนรสสะ คอ อ อ อ มพยญชนะสงโยค และนคคหตอยเบองหลง จดเปนคร มเสยงหนก เหมอนค าวา ภปาโล มนสสนโท โกเสยย เปนตน ฯ

๒. ทฆะสระสระสนธ มเทาไร ? อะไรบาง ? ในทเชนไร จงจะทฆะสระหนาได ? อทาเนวาห เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ทฆะสระสระสนธ ม ๒ ฯ คอ ทฆะสระหนาอยาง ๑ ทฆะสระหลงอยาง ๑ ฯ

ทฆะสระหนาในทเชนน คอ เมอสระหลงลบแลวทฆะไ ด ตวอยาง กส – อธ ลบ อ ท อธ แลวทฆะสระหนาได คอ ทฆะ อ ท กส เปน อ เปน กสธ หรอ สาธ – อต เปน สาธต เปนตน หรอมพยญชนะอยหลง ทฆะสระหนาได ตวอยาง มน – จเร เปน มนจเร ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๑

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามเชนไร จดเปนสาธารณนาม ?

ข. สตถาโร มวธท าตวอยางไร ?

ค. ปณณรส เปนสงขยาชนดไหน ?

ฆ. วเสสนสพพนามมลกษณะอยางไร ?

ง. ภนเต, สาย ในอพยยศพท เปนนบาตอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. นามทวไปไดแกคน สตว ท อนได เหมอนค าวา มนสโส มนษย, ตรจฉาโน สตวดรจฉาน, นคร เมอง เปนตน จดเปนสาธารณนาม ฯ

ข. สตถาโร มวธท าตวอยางน คอ สตถาโร ศพทเดมเปน สตถ ลง โย ปฐมาวภตต ทตยาวภตต และอาลปนวภตต พหวจนะ เอา อ การนต ท สตถ เปน อาร มรปศพทเปน สตถาร แลว เอา โย ปฐมาวภตต ทตยาวภตต และอาลปนวภตต พหวจนะ เปน โอ ส าเรจรปเปน สตถาโร ฯ

ค. ปณณรส เปนสงขยาชนดปรณสงขยา ฯ

ฆ. วเสสนสพพนาม มลกษณะอยางน คอ คลาย ๆ กบคณนาม แตมวธแจกไมเหมอนคณนาม ฯ

ง. ภนเต เปนนบาตบอกอาลปนะ สาย เปนนบาตบอกกาล ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๒

๔. ในอาขยาต จดวาจกไวเทาไร ? อะไรบาง และก าหนดรอยางไร ?

๔. ในอาขยาต จดวาจกไว ๕ ฯ คอ กตตวาจก ๑ กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑ ฯ

กตตวาจก ลงปจจย ๑๐ ตว คอ อ, เอ, ย, ณ, ณา, นา, ณหา, โอ, เณ, ณย

กมมวาจก ลง ย ปจจย กบทง อ อาคม หนา ย ดวย

ภาววาจก ลง ย ปจจย

เหตกตตวาจก ลงปจจย ๔ ตว คอ เณ, ณย, ณาเป, ณาปย

เหตกมมวาจก ลงปจจย ๑๐ ตวนนดวย ลงเหตปจจย คอ ณาเป ดวย ลง ย ปจจยกบทง อ อาคมหนา ย ดวย ฯ

๕. รปวเคราะหแหงสาธนะ จดเปนเทาไร ? อะไรบาง ? และจะก าหนดรไดอยางไรวาสาธนะนน ๆ เปนรปอะไร ? อปายคามโน (สตตา) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. รปวเคราะหแหงสาธนะจดเปน ๓ ฯ คอ กตตรป ๑ กมมรป ๑ ภาวรป ๑ ฯ

และจะก าหนดรไดวาสาธนะนน ๆ เปนรปอยางน คอ

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกตตวาจกกด เปนเหตกตตวาจกกด สาธนะนนเปนกตตรป

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกมมวาจกกด เปนเหตกมมวาจกกด สาธนะนนเปนกมมรป

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๓

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนภาววาจกกด สาธนะนนเปนภาวรป ฯ

อปำยคำมโน (สตตำ) ลง ณ ปจจย เปน กตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา อปาย คจฉนตต อปายคามโน (สตตา) หรอเปน กตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ตงวเคราะหวา อปาย คจฉนต สเลนาต อปายคามโน (สตตา) หรอเปนสมาสรปตสสลสาธนะ ตงวเคราะหวา อปาย คนต สลเมเตสนต อปายคามโน (สตตา) ฯ

๖. อะไรชอวาตปปรสมาส ? ตปปรสมาส กบ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางไร ? อจฉราสหสสปรวโต (เทวปตโต) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. นามศพทม อ วภตตเปนตน ในทสด ทานยอเขาดวยบทเบองปลาย ชอวาตปปรสมาส ฯ

ตปปรสมาสกบอพยยภาวสมาสตางกนอยางน คอ

ตปปรสมาสมบทหลงเปนประธาน ไมไดนยมลงคและวจนะ ตวอยางเชน สข ปตโต สขปปตโต (ปรโส บรษ) ถงแลวซงสข, รเป สญญา รปสญญา ความส าคญในรป, วเน ปปผ วนปปผ ดอกไมในปา

สวนอพยยสมาส มบทหนาเปนประธาน และเปนอปสคและนบาต บทหลงเปนนปสกลงค เอกวจนะ ตวอยางเชน นครสส สมป อปนคร ทใกลแหงเมอง ชอวาทใกลแหงเมอง ฯ

อจฉรำสหสสปรวโต (เทวปตโต) เปนตตยาตปปรสมาส มฉฏฐตปปรสสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๔

ฉ.ตป. ว. อจฉราน สหสส อจฉราสหสส

ต.ตป. ว. อจฉราสหสเสน ปรวโต อจฉราสหสสปรวโต

(เทวปตโต) ฯ

๗. ภาวตทธต เปนนามหรอคณ ? ตางจากตทสสตถตทธตอยางไรบาง ? เทสนากสลตา ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ภาวตทธต เปนนาม ฯ

ตางกนอยางน คอ ภาวตทธต เปนตทธตนาม ลงปจจย ๖ ตว คอ ตต, ณย, ตตน, ตา, ณ, กณ แทน ภาว ศพท แปลวา ความเปนแหง...... ตวอยาง สหาย ความเปนแหงสหาย เปนตน สวนตทสสตถตทธต เปนตทธตคณ ลงปจจย ๙ ตว คอ ว, ส, ส, อก, อ, ร, วนต, มนต, ณ แทน อตถ ศพท แปลวา ม ตวอยาง ปญญา อสส อตถต ปญญวา ปญญา ของชนนน มอย เหตนน

(ชนนน) ชอวามปญญา ฯ

เทสนำกสลตำ ลง ตา ปจจย ในสมหตทธต ฯ

ตงวเคราะหวา เทสนากสลาน สมโห เทสนากสลตา แปลวา ประชมแหง (บคคลทงหลาย) ผฉลาดในการแสดง ชอวา เทสนากสลตา (ประชมแหงบคคลทงหลาย ผฉลาดในการแสดง )

ตงวเคราะหวา เทสนากสลสส ภาโว เทสนากสลตา แปลวา ประชมแหง (บคคลทงหลาย) ผฉลาดในการแสดง ชอวา เทสนากสลตา (ประชมแหงบคคลทงหลาย ผฉลาดในการแสดง ) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๒๑ เมษำยน ๒๕๕๒

---------------------

๑. ชวหาหคค - ปลายลน เปนกรณของอกขระอะไรบาง ? และอกขระเหลานน เกดในฐานไหน ? เรยกวาอะไร ?

๑. ชวหาหคค - ปลายลน เปนกรณของอกขระ ๗ ตว คอ ต ถ ธ น ล ส ฯ และอกขระเหลานนเกดทฐานฟน ฯ เรยกวา ทนตชา ฯ

๒. ในนคคหตสนธ จะลบนคคหตไดในทเชนไร จงตอบค าถามพรอมยกตวอยางประกอบ สตตญเจว เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในนคคหตสนธ จะลบนคคหตไดในทเชนน คอ เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหตซงอยเบองหนากได ฯ

ยกตวอยางประกอบดงน เมอสระอยเบองหลง ลบนคคหตไดบาง เชน ตาส – อห เปน ตาสาห , วทน – อคค เปน วทนคค เปนตน

เมอมพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหตไดบาง เชน อรยสจจาน - ทสสน เปน อรยสจจานทสสน , พทธาน – สาสน เปน พทธานสาสน เปนตน ฯ

สตตญเจว เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปน สตต - จ - เอว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๖

ระหวาง สตต - จ ถาพยญชนะอยหลง มนคคหตอยขางหนา ใหแปลงนคคหต ท สตต เปนพยญชนะสดวรรคได คอ แปลงนคคหต เปน ญ ตอเปน สตตญจ

ระหวาง สตตญจ – เอว ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวาง ลบสระหนา คอ อ ท สตตญจ ตอเปน สตตญเจว ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. คณนามเชนไร ชอวเสส ?

ข. เทวเต มวธท าตวอยางไร ?

ค. อสต เปนไดกลงค ?

ฆ. ตมห เปนสพพนามชนดไหน เปนไดกลงค ?

ง. ยคเฆ เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. คณนามทแสดงความดหรอ ชว มากหรอนอยกวาปกต เหมอนค าวา ปณฑตตโร เปนปณฑตกวา ปาปตโร เปนบาปกวา ชอวเสส ฯ

ข. เทวเต เปนอาลปนะ ท าตวอยางน คอ เทวเต ศพทเดมเปน เทวตา ลง ส ปฐมา วภตต เอกวจนะ เอา ส เปน เอ ส าเรจรปเปน เทวเต ฯ

ค. อสต เปนไดลงคเดยว คอ อตถลงค ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๗

ฆ. ตมห เปนสพพนามชนดปร สพพนาม มธยมบรษ เปนได ๒ ลงค คอ ปงลงคและอตถลงค ฯ

ง. ยคเฆ เปนค าส าหรบรองเรยกใหคนทสงกวาตนตงใจฟงค าทผพดประสงคจะวาไมมค าแปลในภาษาของเราใหตรงกนได และค าเชนน กไมใครมใชนก ในภาษาของเราเหนมอยแตค าทลพระเจาแผนดนวา “ สรวมชพ” หรอ “ขอเดชะ” ซงเปนค าพดเพอจะใหพระเจาแผนดนตงพระราชหฤทยฟงค าทจะพดตอไป หรอเปนค าพดทผนอยพดกบผใหญ หรอบาวพดกบนาย กได ฯ

๔. ในอาขยาต อ อาคม และ อ อาคม นยมลงในทเชนไร ? วปสมส, ปจจาสสนต ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ในอาขยาต อ อาคม และ อ อาคม นยมลงในทเชนน คอ อ อาคม นยมลงหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตตน อชชตน และ กาลาตปตต สวน อ อาคม นยมลงทายธาตและปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตน ภวสสนต และ กาลาตปตต ฯ

วปสมส ประกอบดวยเครองปรง คอ ว บทหนา อป บทหนา สม ธาต ในความสงบ อ ปจจย อ วภตตหมวดอชชตตน ลบ อ ท ว ทฆะ อ ท อป เปน อ แปลง อ เปน อส ส าเรจรปเปน วปสมส ฯ

ปจจำสสนต ประกอบดวยเครองปรง คอ ปต บทหนา อา บทหนา สส ธาต ในความปรารถนา ความหวง ความอยากได อ ปจจย อนต วภตต หมวดวตตมานา แปลง ต เปน ตย แปลง แปลง ตย เปน จจ ส าเรจรปเปน ปจจาสสนต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๘

๕. ตนาทปจจย คอ ปจจยอะไร ? บอกกาลอะไร ? ในทเชนไร นยมแปลงเปน ย ? ธมมเทสนา ลงปจจยอะไร ? เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ตนาทปจจย คอ ปจจยท ม ตน เปนตน หมายถง ปจจย ๓ ตว คอ ตน ตวา ตวาน ฯ

ตนาท ปจจย บอกอดตกาล ฯ

ในทเชนน คอ เมอธาตมอปสคอยหนา เชน อา อปสคบทหนา ทา ธาต ในความให แปลง ตนาท ปจจย เปน ย ส าเรจรปเปน อาทาย

ธมมเทสนา ลง ย ปจจยฯ เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา ธมมเทสน ธมมเทสนา ฯ

๖. อะไรชอวา พหพพหสมาส ? ทเรยกวา ตลยากรณพหพพห กบ ภนนาธกรณพหพห นน มขอแตกตางกนอยางไร ? ปรปณณวสตวสโส (ปรโส) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. สมาสอยางหนงมบทอนเปนประธาน ชอวา พหพพหสมาส ฯ

ทเรยกวา ตลยากรณพหพพห กบ ภนนาธกรณพหพห นน มขอแตกตางกนอยางน คอ

ตลยากรณพหพพห ในวเคราะหแหงสมาสทงหลาย บทประธาน และบทวเสสนมวภตตและลงคเสมอกน แปลกแตบทสพพนามทเปนประธาน แหงบทสมาส ตวอยางเชน อาคตา สมณา ย โส อาคตสมโณ (อาราโม) เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๔๙

สวนภนนาธกรณพหพห ในวเคราะหแหงบทสมาส บททงหลายมวภตตตางกน ตวอยางเชน อส หตเถ ยสส โส อสหตโถ (โยโธ) เปนตน ฯ

ปรปณณวสตวสโส (ปรโส) เปนฉฏฐพหพหสมาส มอสมาหารทคสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

อ. ทค ว. วสต วสสาน วสตวสสาน

ฉ. พหพ. ว. ปรปณณาน วสตวสสาน ยสส โส ปรปณณวสตวสโส (ปรโส) ฯ

๗. ณ ปจจย มในตทธตไหนบาง ? และใชตางกนอยางไร ? วณณวนต (ปปผ ) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงตงวเคราะหมาด ?

๗. ณ ปจจย มในโคตตตทธต ราคาทตทธต สมหตทธต ตทสสตถตทธต และภาวตทธต ฯ

และใชตางกนอยางน

ในโคตตตทธต ใชแทน อปจจ ศพท แปลวา เหลากอ

ในราคาทตทธต ใชแทน รตต ศพท แปลวา ยอมแลว เปนตน

ในสมหตทธต ใชแทน สมห ศพท แปลวา ประชม

ในตทสสตถตทธต ใชแทน อตถ ศพท แปลวา ม

ในภาวตทธต ใชแทน ภาว ศพท แปลวา ความเปน ฯ

วณณวนต (ปพผ ) ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ตงวเคราะหวา วณโณ อสส อตถต วณณวนต (ปพผ ) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๐

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบวนท ๑๑ กมภำพนธ ๒๕๕๓

---------------------

๑. พยญชนะในบาลภาษามเทาไร ? พยญชนะไหน จดเปนโฆสะและอโฆสะ ?

๑. พยญชนะในบาลภาษาม ๓๓ ตว ฯ

พยญชนะท ๓ ท ๔ ท ๕ ในวรรคทง ๕ คอ ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ ฒ ณ, ท ธ น , พ ภ ม และ ย ร ล ว ห ฬ ๒๑ ตวน เปน โฆสะ

พยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคทง ๕ คอ ก ข, จ ฉ, ฏ ฐ, ต ถ,

ป ผ และ ส ๑๑ ตวน เปน อโฆสะ

อ นกปราชญผรศพทศาสตรประสงคเปนโฆสะ สวนนกปราชญฝายศาสนา ประสงคเปน โฆสาโฆสวมตต พนจากโฆสะและอโฆสะ ฯ

๒. อาเทสสนธกรโยปรรณ แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ? ภวตวนตราโย เปนสนธอะไร ตดและตออยางไร ?

๒. อาเทสสนธกรโยปรรณ แบงเปน ๒ อยาง ฯ

คอ แปลงสระเบองหนา ๑ แปลงสระเบองหลง ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๑

ภวตวนตรำโย เปนอาเทสสระสนธ ฯ

ตดเปน ภวต - อนตราโย ถามสระ อ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ ท ภวต เปน ว เปน ภวตว ตอเปน ภวตวนตราโย ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. คณนามแบงออกเปนกชน ? อะไรบาง ?

ข. ภควตา มวธท าตวอยางไร ?

ค. ปลงค มการนตเทาไร ? อะไรบาง ?

ฆ. ตงแต ทว จนถง อฏฐารส เปนวจนะและลงคอะไร ?

ง. อทธ , วย ในอพยยศพท เปนนบาตบอกอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. คณนามแบงออกเปน ๓ ชน คอ ปกต ๑ วเสส ๑ อตวเสส ๑

ข. ภควตา เปนได ๒ วภตต คอ นา ตตยาวภตต เอกวจนะ และ สมา ปญจมวภตต เอกวจนะ ท าตวอยางน คอ ศพทเดมเปน ภควนต ลง นา ตตยาวภตต เอกวจนะ เอา นต กบ นา เปน ตา ส าเรจรปเปน ภควตา ฯ แม สมา ปญจมวภตต กมคตเหมอน นา วภตต ฯ

ค. ปลงค มการนต ๕ ฯ คอ อ อ อ อ อ ฯ

ฆ. ตงแต ทว จนถง อฏฐารส เปนพหวจนะอยางเดยว และเปนได ๓ ลงค ฯ

ง. อทธ เปนนบาตบอกท วย เปนนบาตบอกอปมาอปไมย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๒

๔. วภตตอาขยาต ๘ หมวดนน หมวดไหนบอกใหรความอะไร ? บทวา “ นทธเม ” ในบาท พระคาถาวา “นทธเม มลมตตโน” น แปลวาอะไร ลงวภตตหมวดไหน ?

๔. วภตตอาขยาต ๘ หมวดนน บอกใหรความดงน

วตตมำนำวภตต บอกใหรปจจบนกาล ๓ อยาง ปจจบนแท แปลวา อย ๑ ปจจบนใกลอดต แปลวา ยอม ๑ ปจจบนใกลอนาคต แปลวา จะ ๑

ปญจมวภตต บอกความบงคบ แปลวา จง ๑ บอกความหวง แปลวา เถด ๑ บอกความออนวอน แปลวา ขอ-จง ๑

สตตมวภตต บอกความยอมตาม แปลวา ควร ๑ บอกความก าหนด แปลวา พง ๑ บอกความร าพง แปลวา พง ๑

ปโรกขำวภตต บอกใหรอดตกาล ไมมก าหนด แปลวา แลว

หยตตนวภตต บอกใหรอดตกาล ตงแตวานน แปลวา แลว ถาม อ อยหนา แปลวา ได – แลว

อชชตตนวภตต บอกใหรอดตกาล ตงแตวนน แปลวา แลว ถาม อ อยหนา แปลวา ได – แลว

ภวสสนตวภตต บอกใหรอนาคตกาลแหงปจจบน แปลวา จก

กำลำตปตตวภตต บอกใหรอนาคตกาลแหงอดต แปลวา จก – แลว ถาม อ อยหนา แปลวา จกได - แลว

บทวา “ นทธเม ” ในบาทพระคาถาวา “ นทธเม มลมตตโน ” น แปลวา พงก าจด หรอ พงขจด ลง เอยย หมวดสตตมวภตต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๓

๕. สาธนะ คออะไร ? มเทาไร ? อะไรบาง ? นพพารคามน (ปฏปทา) ลงปจจยอะไร ? เปนรปสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. สาธนะ คอ ศพทททานใหส าเรจมาแตรปวเคราะห ฯ ม ๗ อยาง ฯ

คอ กตตสาธนะ, กมมสาธนะ, ภาวสาธนะ, กรณสาธนะ, สมปทานสาธนะ, อปทานสาธนะ, อธกรณสาธนะ ฯ

นพพำรคำมน (ปฏปทำ) ลง ณ ปจจย เปน กตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา นพพาน คจฉนต เอตายาต นพพารคามน (ปฏปทา)

( ลง อน ปจจย เครองหมายอตถลงค) หรอ ลง ณ ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา นพพาน คจฉาเปตต นพพารคามน (ปฏปทา) ฯ

๖. วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส กบ วเสสนนตตรบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางไร ? อสชฌายมลา (มนตา) เปนสมาสอะไร จง ตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตางกนอยางน คอ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มบทวเสสนะอยตน บทประธานอยหลง อทาหรณ มหนโต ปรโส = มหาปรโส บรษใหญ

สวนวเสสนนตตรบท กมมธารยสมาส มบทวเสสนะอยหลง บทประธานอยหนา อทาหรณ สตโต วเสโส = สตตวเสโส สตววเศษ ฯ

อสชฌำยมลำ (มนตำ ) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส ม นบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน มวเคราะหดงตอไปน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๔

น.บพ.กม. ว. น สชฌาโย อสชฌาโย

ฉ.ตล. ว. อสชฌาโย มล เยว เต อสชฌายมลา ( มนตา ) ฯ

๗. ตา ปจจย มในตทธตไหนบาง ? จงตอบพรอมทงรปวเคราะหมาประกอบดวย ?

๗. ตา ปจจย มใน สมหตทธต และภาวตทธต ฯ

ยกรปวเคราะหมาประกอบดงน

ตา ปจจย ในสมหตทธต เชน สหายาน สม โห สหายตา ประชมแหงสหาย ท. ชอสหายตา (ประชมแหงสหาย)

ตา ปจจย ในภาวตทธต เชน สหายสส ภาโว สหายตา ความเปนแหงแหงสหาย ชอสหายตา ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๑๑ มนำคม ๒๕๕๓

---------------------

๑. อกขรวธและวจวภาค มลกษณะตางกนอยางไร ? ในค าวา “จตต ทนต สขาวห ” น เฉพาะค าทขดเสนใตเปนครหรอลห ?

๑. อกขรวธและวจวภาค มลกษณะตางกนอยางน คอ

อกขรวธ วาดวยอกษร จดเปน สมญญาภธาน แสดงชออกษรทเปนสระและพยญชนะ พรอมทงฐานกรณ ๑ สนธ ตออกษรทอยในค าอนใหเนองเปนอนเดยวกน ๑

สวนวจวภาค แบงค าพดออกเปน ๖ สวน คอ นาม ๑ อพยยศพท สมาส ๑ ตทธต ๑ อาขาต ๑ กตก ๑ ?

ในค าวา “จตต ทนต สขาวห ” น เฉพาะค าทขดเสนใต เปนครหรอลห ดงน

จต เปน คร ต เปน คร

ส เปน ลห ขา เปน คร

ว เปน ลห ห เปน คร ?

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวยากรณอยางไร ? พทธสสาหสม ในค าวา “พทธสสาหสม ทาโส ว” เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๖

๒. สนธ มอปการะแกบาลไวยากรณอยางน คอ ตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ เพอจะยนอกขระใหนอยลง เปนอปการะในการแตงฉนทและใหค าพดสละสลวย ฯ

พทธสสำหสม ในค าวา “พทธสสาหสม ทาโส ว” เปนทฆะสระสนธ และโลปนคคหตสนธ ฯ ตดเปน พทธสส - อห – อสม

ระหวาง พทธสส - อห ถาสระทง ๒ เปนรสสะมรปเสมอกน คอ อ และ อ หรอ อ ทง ๒ ตว เมอลบแลวตองท าสระทไมไดลบ ดวยทฆะสระสนธ ตอเปน พทธสสาห

ระหวาง พทธสสาห – อสม เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหตซงอยขางหนาบางกได ตอเปน พทธสสาหสม ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. เชฏฐ เปนอะไรในนามศพท ? และเปนลงคอะไร ?

ข. อปาสเก มวธท าตวอยางไร ?

ค. ตว , กตโร เปนสพพนามชนดไหน ?

ฆ. นบาตนน ส าหรบใชอยางไร ?

ง. อทาน, ตห แปลวาอยางไร ? ส าเรจรปมาจากอะไร ฯ

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. เชฏฐ เปนคณนาม ฯ และเปนได ๓ ลงค ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๗

ข. อปาสเก ท าตวอยางน คอ ศพทเดมเปน อปาสกา อา การนต ในอตถลงค ลง ส อาลปนะวภตต เอกวจนะ ลบ ส เสย เอา อา เปน เอ ส าเรจรปเปน อปาสเก ฯ

ค. ตว เปนปรสสพนาม กตโร เปนวเสสนสพนาม ฯ

ฆ. นบาตนน ใชอยางน คอ ส าหรบลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง ฯ

ง. อทาน แปลวา ในกาลน เดยวน ส าเรจรปมาจาก อม ศพท ลง ทาน ปจจย, ตห แปลวา ใน - นน ส าเรจรปมาจาก ต ศพท ลง ห ปจจย ฯ

๔. ในอาขาต อ อาคม และ อ อาคม ใชประกอบกรยาทวไป หรอมจ ากดอยางไร ฯ จงแจก คห ธาต (ในความถอเอา) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปสสบทมาด ?

๔. ในอาขาต อ อาคม และ อ อาคม ใชประกอบกรยาไมทวไป มจ ากด ดงน คอ

อ อาคม นยมลงหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตน อชชตตน และกาลาตปตต

อ อาคม นยมลงหลงธาตและปจจยทประกอบดวยวภตตหมวด อชชตตน ภวสสนต และกาลาตปตต ในหมวดธาตทงปวง ฯ

จงแจก คห ธาต (ในความถอเอา) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปสสบท ดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๘

ปรสสบท

เอกวจนะ พหวจนะ

ป. คณหาต คณหนต

ม. คณห คณหาห คณหถ คณหาถ

อ. คณหาม คณหาม

๕. การก าหนดรปของสาธนะนน ๆ ตองอาศยอะไรเปนหลก จงอธบาย ? ปชา ในค าวา “ปชา จ ปชนยาน ” ลงปจจยอะไร ? เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. การก าหนดรปของสาธนะนน ๆ ตองอาศยรปวเคราะหเปนหลก คอ รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกตตวาจกกด เปนเหตกตตวาจกกด สาธนะนนเปนกตตรป รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกมมวาจกกด เปนเหตกมมวาจกกด สาธนะนนเปนกมมรป รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนภาววาจก สาธนะนนเปนภาวรป ฯ

ปชำ ในค าวา “ปชา จ ปชนยาน ” ลง อ ปจจย เปน ภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา ปชน ปชา ฯ

๖. สมาสอะไรบาง นยมแปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว ? และจะทราบไดอยางไรวาเปนสมาสไหน ? มนวรวจน เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. สมาหารทคสมาส สมาหารทวนทวสมาส และอพยยภาวสมาส นยมแปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๕๙

สมาหารทคสมาส นยมมสงขยาเปนบทหนา บทหลงเปนประธาน อทาหรณ ตโย โลกา ตโลก

สมาหารทวนทวสมาส นยมบทนามนาม ตงแต ๒ บทขนไปและใชเปนตวประธาน ทานยอเขาเปนบทเดยวกน อทาหรณ สมโถ จ วปสสนา จ สมถวปสสน

สวนอพยยภาวสมาส นยมมอปสค หรอนบาตเปนบทหนา และใชเปนประธานของบทหลง อทาหรณ ทรถสส อภาโว นททรถ ฯ

มนวรวจน เปนฉฏฐตปปรสสมาส มวเสสนนตรบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

ว.นต.กม. ว. มน วโร มนวโร

ฉ.ตป. ว. มนวรสส วจน มนวรวจน ฯ

๗. เสฏฐตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ตางจากปจจยในตทธตอนอยางไร ? ทฆายตา ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. เสฏฐตทธต มปจจย ๕ ตว ฯ คอ ตร, ตม, อยสสก, อย, อฏฐ ฯ

ตางจากปจจยในตทธตอน คอ มไดลงแทนศพทอยางปจจยในตทธตทวไป แตใชเปนเครองหมายคณศพทเปรยบเทยบ คอ ตร อย และอยสสก ลงในวเสสคณศพท ตม และ อฏฐ ลงในอตวเสสคณศพท ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๐

ทฆำยตำ ลง ตา ปจจย ในสมหตมธต วเคราะหวา ทฆายน สมโห ทฆายตา และในภาวตทธต วเคราะหวา ทฆายสส ภาโว ทฆายตา ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๒ มนำคม ๒๕๕๔

---------------------

๑. ลกษณะทจะประกอบสงโยคได ในพยญชนะวรรคทงหลายนน พยญชนะเหลาน คอ ท, ม, ฏ, ค, จ ตวไหนใชซอนพยญชนะอะไรไดบาง ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ?

๑. ลกษณะทจะประกอบสงโยคได ในพยญชนะวรรคทงหลายนน พยญชนะเหลาน คอ ท, ม, ฏ, ค, จ ใชซอนพยญชนะได ดงน

ท เปนพยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ (คอซอนตวเอง) และท ๔ ในวรรคของตน ได ตวอยาง เชน สทท พทธ ฯ

ม เปนพยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะ ในวรรคของตน ไดทง ๕ ตว ตวอยาง เชน อนกมป สมผสส อมพ กมภ จมม ฯ

ฏ เปนพยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ (คอซอนตวเอง) และท ๒ ในวรรคของตน ได ตวอยาง เชน วฏฏ กฏฐ ฯ

ค เปนพยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ (คอซอนตวเอง) และท ๔ ในวรรคของตน ได ตวอยาง เชน มคค อคฆ ฯ

จ เปนพยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ (คอซอนตวเอง) และท ๔ ในวรรคของตน ได ตวอยาง เชน สจจ ปจฉา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๒

๒. โลปสนธกรโยปกรณ ในนคคหตสนธ ใชลบไดในทเชนไรบาง ? ยถายมปทโป เปนสนธอะไน ? ตดและตออยางไร ?

๒. โลปสนธกรโยปกรณ ในนคคหตสนธ ใชลบไดในทเชนน คอ เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหต ซงอย เบองหนากได เชน วทน - อคค เปน วทนคค , อรยสจจาน - ทสสน เปน อรยสจจานทสสน เปนตน ฯ

ยถำยมปทโป เปนโลปสระสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน ยถา–อย -ปทโป ฯ

ระหวาง ยถา – อย ลบสระ อ ท อย ตอเปน ยถาย ตามหลกทวา ถาสระ ๒ ตวมรปไมเสมอกน ลบสระเบองหนาบางกได

ระหวาง ยถาย – ปทโป แปลงนคคหต ท ยถาย เปน ม ตอเปน ยถายมปทโป ตามหลกทวา ถาพยญชนะวรรคอยขางหลก มนคคหตอยหนา ใหแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคได ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. ปฐมาวภตต แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ?

ข. รญเญ มวธท าตวอยางไร ?

ค. ศพทมโนคณะ เขาสมาสแลว นยมท าอยางไร ?

ฆ. ก ศพท เมอแปลงเปน ก แลว มวธแจกอยางไร ?

ง. อมโภ เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

๓. ไดตอบค าถาม ตอไปน คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๓

ก. ปฐมาวภตต แบงเปน ๒ คอ เปน ลงคตโถ หรอกตตา ทเปนประธานอยาง ๑ เปน อาลปน ค าส าหรบรองเรยกอยาง ๑ (หรอแบงเปน ๒ คอ เอกวจนะอยาง ๑ พหวจนะอยาง ๑)

ข. รญเญ มวธท าตวอยางน คอ รญเญ ศพทเดมเปน ราช ลง สม สตตมวภตต เอกวจนะ เอา ราช กบ สม เปน รญเญ ส าเรจรปเปน รญเญ ฯ

ค. ศพทมโนคณะเขาสมาสแลว นยมท าอยางน คอ เอาสระทสดของตนเปน โอ ได เชน มโนคโณ หมแหงมนะ อโยมย ของบคคลท าดวยเหลก เวนแต วจ ศพท เมอเขาสมาสแลว เอาสระทสดตนเปน อ เชน วจกมม กรรมทางวาจา วจเภโท การเปลงวาจา ฯ

ฆ. ก ศพท เมอแปลงเปน ก แลว มวธแจกอยาง ย ศพท ใน ไตรลงค ฯ

ง. อมโภ เปนค าส าหรบเรยกชายดวยวาจาอนออนหวาน ในภาษาของเราทานบญญตใหแปลวา แนะทานผเจรญ ฯ

๔. วาจกคออะไร วธจะจ าวาจกไดแมนย านนตองอาศยอะไร ? วตนาเมต, นรชฌส ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. กรยาศพททประกอบดวยวภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต คอวาจก ส าหรบกลาวบททเปนประธานของกรยา ๕ อยาง คอ กตตวาจก ๑ กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๔

วธจะจ าวาจกไดแมนย านน กเพราะอาศยปจจยทประกอบ เชน กตตวาจก มปจจย ๑๐ คอ อ, เอ, ย, ณ, ณา, นา, ณหา, โอ, เณ, ณย, กมมวาจก ม ย ปจจย กบทง อ อาคม หนา ย แมภาววาจก เหตกตตวาจก และเหตกมมวาจก กมปจจยเปนเครองประกอบเชนเดยวกน ฯ

วตนำเมต ประกอบดวยเครองปรงดงน คอ ว - อต บทหนา นม ธาต เณ ปจจย ต วตตมานาวภตต ฯ

นรชฌส ประกอบดวยเครองปรงดงน คอ น บทหนา รธ ธาต ย ปจจย อ อชชตตนวภตต แปลง อ เปน อส ฯ

๕. กตตสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไรบาง ? ยกตวอยางรปวเคราะหมาด ? ทลลภา (ภกขา) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กตตสาธนะ ทานบญญตใหแปลเปน ๓ อยาง คอ

แปลวา “ผ” ตวอยางรปวเคราะห กมภ กโรตต กมภกาโร, เทตต ทายโก

ถาลงในอรรถ คอ ตสสละ แปลวา “ผ –โดยปกต” ยกตวอยางรปวเคราะห ปาป กโรต สเลนาต ปาปการ, ธมม จรต สเลนาต ธมมจาร

ถาลงในสมาสรปตสสลสาธนะ แปลวา “ผ – เปนปกต” ยกตวอยางรปวเคราะห ธมม วตต สลมสสาต ธมมวาท, ปาป กาต สลมสสาต ปาปการ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๕

ทลลภำ (ภกขำ) ลง ข ปจจย ฯ เปนกมมรป และกมมสาธนะ ตงวเคราะหวา

ทกเขน ลภยตต ทลลภา (ภกขา)

หรอ ทกเขน ลพภตต ทลลภา (ภกขา)

หรอ ทกเขน ลภตพพาต ทลลภา (ภกขา) ฯ

๖. ทคสมาส กบ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางไร ? ทณฑหตถโคปาลโก เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ

๖. ทคสมาส กบ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ตางกนอยางน คอ

ทคสมาส มสงขยาอยขางหนา มนามอยหลง เชน ตโย โลกา = ตโลก จตสโส ทสา = จตททส

สวนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มบทวเสสนอยตน บทประธานอยหลง เชน มหนโต ปรโส = มหาปรโส, ขตตยา กญญา = ขตตยกญญา ฯ

ทณฑหตถโคปำลโก เปนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มฉฏฐภนนาธกรณพหพพหสมาสเปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

ฉ.ภนนา.พหพ ว. ทณโฑ หตเถยสส โส ทณฑหตโถ (โคปาลโก)

ว.บพ.กม. ว. ทณฑหตโถ จ โส โคปาลโก จาต ทณฑหตถ- โคปาลโก

หรอ ทณฑหตโถ โคปาลโก ทณฑหตถโคปาลโก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๖

๗. ณ ปจจย ในโคตตตทธต กบ ราคาทตทธต มวธใชตางกนอยางไร ? การณโก (พทโธ) ลงปจจยอะไร ในตทธตอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ณ ปจจย ในโคตตตทธต กบ ราคาทตทธต มวธใชตางกนอยางน คอ

ณ ปจจย ในโคตตตทธต ใชแทน โคตต หรอ อปจจ ศพทเทานน เชน โคตมสส อปจจ โคตม เหลากอ แหงโคตมะ ชอโคตมะ

สวน ณ ในราคาทตทธต ใชแทนศพทไดทวไป ม ราค ศพท เปนตน เชน กสาเวน รตต วตถ = กาสาว ผาอน (บคคล) ยอมแลวดวยรสฝาด ชอกาสาวะ (ผาอนบคคลยอมแลวดวยรสฝาด) มคเธ ชาโต มาคโธ (ชน) เกดแลว ในแวนแควนมคธ ชอมาคธะ (ผเกดแลวในแวนแควน) ฯ

การณโก (พทโธ) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา กรณาย นยตโต การณโก (พทโธ) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๓๐ เมษำยน ๒๕๕๔

---------------------

๑. อกขระในภาษาบาลทง ๔๑ ตวนน อกขระจ าพวกไหน ชอนสสย ? จ าพวกไหน ชอนสสต ? และท าหนาทตางกนอยางไร ?

๑. อกขระในภาษาบาลทง ๔๑ ตวนน อกขระเบองตน ๘ ตว ตงแต อ จนถง โอ ชอ นสสย อกขระทเหลอจากสระนน ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหต เปนทสด ชอนสสต ฯ

และท าหนาทตางกนดงน คอ สระเปนทอาศยของพยญชนะ ออกเสยงไดตามล าพงตนเอง และท าพยญชนะใหออกเสยงได สวนพยญชนะตองอาศยสระจงออกเสยงได ฯ

๒. ในอาเทสสระสนธ จะแปลงสระเปน ย หรอ ว ไดในทเชนไร ? จงตอบพรอมยกตวอยางประกอบ ?

๒. ในอาเทสสระสนธ จะแปลงสระเปน ย หรอ ว ไดในทเชนน คอ ถา อ เอ โอ อ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ ตวหนาเปน ย ยกตวอยาง ปฏสณฐารวตต – อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส, แปลง เอ เปน ย ยกตวอยาง เต – อสส เปน ตยสส, แปลง โอ เปน ว ยกตวอยาง อถโข – อสส เปน อถขวสส, แปลง อ เปน ว ยกตวอยาง พห – อาพาโธ เปน พหวาพาโธ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๘

๓. ศพทเชนไร เรยกวา อพยยศพท ? ในอพยยศพทนน อปสคกบนบาต มวธใชตางกนอยางไร ?

๓. ศพทจ าพวกหนง จะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตาง ๆ เหมอนนามทง ๓ ไมได คงรปอยเปนอยางเดยว ศพทเชนน เรยกวา อพยยศพท ฯ อปสคกบนบาต มวธใชตางกนอยางน คอ อปสคนนส าหรบน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยา มอาการคลายกรยาวเสสนะ สวนนบาตนน ส าหรบลงในระหวาง นามศพทบาง กรยาศพทบาง บอก อาลปนะ กาล ท ปรเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ครามรบ ความเตอน เปนตน ฯ

๔. การแยกวภตตอาขยาต ออกเปนปรสสบทและอตโนบท เพอประสงคอะไร ? จงแจก ภช ธาต (ในความกนมาด) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปรสสบทมาด ?

๔. การแยกวภตตอาขยาต ออกเปน ปรสสบท และอตโนบท เพอประสงค ดงน คอ

จะไดก าหนดรวาจก เพราะปรสสบทเปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกตตวาจกและเหตกตตววาจก สวนอตตโนบท เปนเครองหมายใหรกรยาทเปนกมมวาจก ภาววาจก และเหตกมมวาจก แตจะนยมลงเปนแนทเดยวกไมได บางคราวปรสสบทเปนกมมวาจกและภาววาจกกม เหมอนค าบาลวา “สทโส เม น วชชต” คนเชนกบดวยเรา (อนใคร ๆ) ยอมหาไมได เปนตน บางคราวอตตโนบทเปนกตตวาจกกม เหมอนค าบาลวา “ปยโต ชายเต โสโก” ความโศกยอมเกดแต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๖๙

ของทรก เปนตน ค าทกลาวขางตนนน ประสงคเอา แตบททเปนไปโดยมาก ถาจะก าหนดใหละเอยดแลว ตองอาศยปจจยดวย ฯ

จงแจก ภช ธาต (ในความกนมาด) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส เอกวจนะ พหวจนะ

ป. ภญชต ภญชนต

ม. ภญช ภญชาห ภญชถ

อ. ภญชาม ภญชาม

๕. กตกนน คออะไร ? แบงเปนกอยาง ? อะไรบาง ? พนธน (ฐาน ) ลงปจจย อะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กตกนน คอ ศพทททานประกอบปจจยหมหนง ซงเปนเครองก าหนดหมายเนอความของนามศพทหรอกรยาศพททตาง ๆ กน ฯ แบงออกเปน ๒ อยาง คอ เปนนามศพทอยาง ๑ เปนกรยาศพทอยางหนง ฯ

พนธน (ฐำน ) ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ตงวเคราะหวา พนธต เอตถาต พนธน (ฐาน ) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๐

๖. ตปปรสสมาสกบกมมธารยสมาส มลกษณะตางกนอยางไร ? ปรปณณปตตจวโร (สามเณโร) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ตปปรสสมาสกบกมมธารยสมาส มลกษณะตางกนอยางน คอ ตปปรสสมาส คอ นามศพทม อ วภตตเปนตน ในทสด ทานยอเขาดวยบทเบองตน มวภตตและวจนะไมเสมอกน สวนกมมธารยสมาส คอ มวภตตและวจนะเสมอกน บทหนงเปนประธาน บทหนงเปนวเสสนะ หรอเปนวเสสนะทง ๒ บท ฯ

ปรปณณปตตจวโร (สำมเณโร) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มสมาหาร ทวนทวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

ส.ทวน. ว. ปตโต จ จวรญจ ปตตจวร

ฉ.ตล.พหพ. ว. ปรปณณ ปตตจวร ยสส โส ปรปณณปตต- จวโร (สามเณโร) ฯ

๗. ปจจยในฐานตทธต ลงแทนศพทอะไร ? มณมยา (นาวา) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ปจจยในฐานตทธต ลงแทนศพท ๔ ศพท คอ ฐาน อรหต หต ภว ฯ

มณมยำ (นำวำ) ลง มย ปจจย ในปกตตทธต ตงวเคราะหวา มณนา ปกตา มณมยา (นาวา) หรอ มณสส วกาโร มณมยา (นาวา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๑๙ กมภำพนธ ๒๕๕๕

------------------

๑. เอ กบ โอ สระ ๒ ตวน วาโดยฐานตางจากสระอนอยางไร ? และ เพราะเหตไร จงจดเปนสงยตตสระดวย ?

๑. เอ กบ โอ สระ ๒ ตวน วาโดยฐานตางจากสระอน ดงน เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดาน เรยกวา กณ ตาลโช โอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและรมฝปาก เรยกวา กณโ ฏ โช ฯ และเพราะประกอบเสยงสระ ๒ ตว เปนเสยงเดยวกน คอ อ กบ อ ผสมกนเปน เอ,

อ กบ อ ผสมกนเปนโอ ฉะนน จงจดเปนสงยตตสระดวย ฯ

๒. ในสนธกรโยปกรณ วการ กบ ทฆะ มลกษณะตางกนอยางไร ? ธมมมธญ าย เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. ในสนธกรโยปกรณ วการ กบ ทฆะ มลกษณะตางกนอยางน คอ

วการ ไดแกการท าสระตวหนงใหเปนสระอกตวหนง เชนท า อ ใหเปน เอ ท า อ ใหเปน โอ ตวอยางเชน มน - อาลโย เปนมเนลโย ส - อตถ เปน โสตถ เปนตน

สวนทฆะ ไดแกการท าสระทมเสยงสนใหมเสยงยาว เชนท า อ ใหเปน อา ท า อ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๒

ใหเปน อ ท า อ ใหเปน อ ตวอยางเชน ตตร - อย เปน ตตราย สทธา - อธ เปน สทธธ

จ - อภย เปน จภย เปนตน

ธมมมธญ ำย เปนอาเทศนคคหตสนธ และ โลปสระสนธ ตดเปน ธมม - อธ - อญ าย

ระหวาง ธมม - อธ นคคหตอยหนา สระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ธมมมธ ระหวาง ธมมมธ - อญ าย สระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวาง ลบสระหนาคอ อ ท ธ ตอเปน ธมมมธญ าย ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามเชนไร จดเปนนามนาม ?

ข. ภกขเว มวธท าตวอยางไร ?

ค. อสต เปนวจนะ และลงคอะไร ?

ฆ. ต ศพท ในอตถลงค เฉพาะจตตถวภตต มรปแจกอยางไร ?

ง. รโห แปลวาอยางไร ? เปนนบาตบอกอะไร ?

๓. ไดตอบค าถาม ตอไปน คอ

ก. นามทเปนชอของคน, สตว, ท, สงของ, จดเปนนามนาม ฯ

ข. ภกขเว มวธท าตวอยางน คอ ภกขเว ศพทเดมเปน ภกข ลง โย อาลปนวภตต พหวจนะ เอา โย เปน เว แลว เอา อ เปน อ ส าเรจรปเปน ภกขเว ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๓

ค. อสต เปน เอกวจนะ และอตถลงคอยางเดยวแมเขากบศพททเปนพหวจนะลงคอน กคงอยอยางนน ไมเปลยนไปตาม ฯ

ฆ. ต ศพท ในอตถลงค เฉพาะจตตถวภตต มรปแจกอยางน

เอกวจนะ พหวจนะ

จตตถ ตสสา อสสา ตสสา ตสสาย ตาส ตาสาน

ง. รโห แปลวา ทลบ เปนนบาตบอกท ฯ

๔. ธาตคออะไร ทานรวบรวมจดไวเปนกหมวด ? อะไรบาง ? สงกลสสต, ปมชชส ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ธาต คอ กรยาศพททเปนมลราก ฯ

ทานรวบรวมจดไวเปน ๘ หมวด คอ

๑. หมวด ภ ธาต ๒. หมวด รธ ธาต

๓. หมวด ทว ธาต ๔. หมวด ส ธาต

๕. หมวด ก ธาต ๖. หมวด คห ธาต

๗. หมวด ตน ธาต ๘. หมวด จร ธาต

สงกลสสต ประกอบดวยเครองปรง คอ ส บทหนา กลส ธาต (ในความเศราหมอง เบยดเบยน แผดเผา ) ย ปจจย ต วตตมานาวภตต เอกวจนะ ฯ

ปมชชส ประกอบดวยเครองปรง คอ ป บทหนา มท ธาต (ในความเมา) ย ปจจย อ อชชตตนวภตต พหวจนะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๔

๕. ปจจยแหงกรยากตกทง ๓ หมวดนน ตวไหนบอกใหรความอะไร ? และ ตวไหนบางใช เปนกรยาคมพากยได ? สทธ ลงปจจยอะไร ? เปนรป และ สาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ปจจยแหงกรยากตกทง ๓ หมวดนน แตละตวบอกใหรความดงตอไปน คอ อนต ปจจย ในหมวดกตปจจย และมาน ปจจย ในหมวด กตกจจปจจย บอกใหรปจจบนกาล แปลวา อย เมอ อนย, ตพพ ปจจย ในหมวดกจจปจจย บอกใหรความจ าเปน แปลวา พง ตวนต, ตาว ปจจย ในหมวดกตกจจปจจย และ ต, ตน, ตวา, ตวาน, ปจจย ในหมวดกตกจจปจจยบอกใหรอดตกาล แปลวา แลว ฯ

และปจจย ๓ ตว คอ อนย, ตพพ, ต ปจจย ใชเปนกรยาคมพากยได ฯสทธ ลง ต ปจจยฯ เปนกตตรป กรณสาธนะ ตงวเคราะหวา สชฌนต เอตายาต สทธ หรอเปน ภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา สชฌน สทธ ฯ

๖. สมาสเปนไร ชอวาพหพพหสมาส มเทาไร ? อะไรบาง ? กลฏ นวาสน- ปารปโน (สามเณโร) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖ . สมาสอยางหนง มบทอนเปนประธาน ชอวา พหพพหสมาส ฯ ม ๖ อยาง คอ ทตยาพหพพห, ตตยาพหพพห, จตตถพหพพห, ปญจมพหพพห, ฉฏฐพหพพห, สตตมพหพพห ฯ

กลฏ นวำสนปำรปโน (สำมเณโร) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มอสมาหาร-ทวนทวสมาส (หรอสมาหารทวนทวสมาส) เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

อ.ทวน. ว. นวาสนญจ ปารปนญจ นวาสนปารปนาน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๕

หรอ (ส.ทวน. ว. นวาสนญจ ปารปนญจ นวาสนปารปน )

ฉ.ตล.พหพ. ว. กลฏ าน นวาสนปารปนาน ยสส โส กลฏ -นวาสนปารปโน (สามเณโร) ฯ

๗. อ ปจจย ในตทสสตถตทธต กบ ปรณตทธต มวธใชตางกนอยางไร ? ทสสลย ลงปจจย อะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. อ ปจจย ใน ตทสสตถตทธต กบ ปรณตทธต มวธใชตางกนอยางน คอ

อ ปจจย ใน ตทสสตถตทธต ใชลงแทน อตถ ศพท แปลวา ม และใชลงทายศพทนามนาม ท าศพทนามนามใหเปนคณนาม ตวอยาง ทณฑ คนมไมเทา โภค คนมโภคะ

สวน อ ปจจย ใน ปรณตทธต ใชลงแทน ปรณ ศพท แปลวา ทเตม และใชลงทายปกตสงขยาตงแต เอกาทส เปนตน จนถง อฏ ารส เฉพาะทเปนอตถลงค ท าปกตสงขยาใหเปนปรณสงขยา ตวอยาง เอกาทส ท ๑๑ ทวาทส ท ๑๒ เปนตน ฯ

ทสสลย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต ฯ

ตงวเคราะหวา ทสสลสส ภาโว ทสสลย ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๑๘ เมษำยน ๒๕๕๕

-------------------

๑. กรณทท าอกขระ มเทาไร ? อะไรบาง ? ในจ านวนนน ปลายลนเปนกรณของอกขระ ตวไหนบาง ?

๑. กรณทท าอกขระม ๔ ฯ

คอ ชวหามชฌ ทามกลางลน ๑ ชวโหปคค ถดปลายลนเขามา ๑ สกฏฐาน ฐานของตน ๑ ฯ

ปลายลน เปนกรณของอกขระทเปนทนตชะ ไดแก อกขระ ๗ ตวน คอ ต ถ ท ธ น ล ส ฯ

๒. อามคมสนธกรโยปรกรณ ในนคคหตสนธ ใชลงไดในทเชนไรบาง ? ผลมจฉ ว ในค าวา “ ผลมจฉ ว วนสม วานโร” เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาคมสนธกรโยปกรณ ในนคคหตสนธ ใชลงในทเชนน คอ เมอสระกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหตสนธไดบาง เชน จกข-อทปาท เปน จกขอทปาท, อว – สโร เปน อว สโร เปนตน ฯ

ผลมจฉ ว ในค าวา “ ผลมจฉ ว วนสม วานโร” เปนอาเทสนคคตสนธและโลปสระสนธ ตดเปน ผล - อจฉ - อว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๗

ระหวาง ผล - อจฉ นคคหตอยหนา สระอยหลง แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน ผลมจฉ

ระหวาง ผลมจฉ - อว นคคหตอยหนา ลบสระเบองปลายไดบาง คอ อ ท อว ตอเปน ผลมจฉ ว ฯ

๓. นามศพท ในบาลภาษานน ทานแบงลงคไวเทาไร ? อะไรบาง ? ทจดเชนนน อาศยอะไรเปนหลก ? จงตอบพรอมยกตวอยางมาประกอบ ?

๓. นามศพท ในบาลภาษานน ทานแบงเปนลงค ๓ คอ ปงลงค เพศชาย ๑ อตถลงค เพศหญง ๑ นปงสกลงค มใชเพศหญงมใชเพศชาย ๑ ฯ

ทจดเชนนนน เพราะอาศยหลก คอ จดตามสมมตของภาษษบาง ตามก าเนดบาง ฯ

ทจดตามสมมตนน ยกตวอยาง ทาโร เมย เปนอตถลงค สมมตใหเปนปงลงค ปเทโส ประเทศ เปนนปงสกลงค สมมตใหเปนปงลงค ภม แผนดน เปนนปงสกลงค สมมตใหเปนอตถลงค เปนตน

สวนทจดตามก าเนดนน ตวอยาง ปรโส ชาย เปนปงลงค อตถ หญง เปนอตถลงค เปนตน ฯ

๔. อาย อย ปจจย เปนไปในความอะไร ? ใชประกอบกบอะไร ? จงแจก คห ธาต(ในความถอเอา) ดวยวภตตหมวดภวสสนตเฉพาะปรสสบทมาด ?

๔. อาย อย ปจจย เปนไปในความประพฤต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๘

ถาประกอบกบนามศพท ทเปนคณนาม แปลวา ประพฤต เชน จรายต ประพฤตชาอย เปนตน

ถาประกอบกบนามศพททเปนนามนาม แปลวา ประพฤตเพยงดง เชน ปตตยต ยอมประพฤตใหเปนเพยงดงบตร ธมายต ยอมประพฤตเพยงดงควน ฯ

แจก คห ธาต (ในความถอเอา) ลง ณหา ปจจย ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. คณหสสต คณหสสนต

ม. คณหสสส คณหสสถ

อ. คณหสสาม, คณหสส

คณหสสาม

แจก คห ธาต (ในความถอเอา) ลง อ ปจจย ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. คหสสต คหสสนต

ม. คหสสส คหสสถ

อ. คหสสาม, คหสส คหสสาม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๗๙

แจก คห ธาต (ในความถอเอา) ลง เอ ปจจย ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. คเหสสต คเหสสนต

ม. คเหสสส คเหสสถ

อ. คเหสสาม, คเหสส คเหสสาม

๕. ปจจยนามกตก แบงเปนกพวก ? และใชตางกนอยางไร ? คมภรจาร (อทโท) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ปจจยนามกตกแบงเปน ๓ พวก ฯ และใชตางกนอยางน คอ

กตปจจย ใชส าหรบประกอบกบศพททเปนกตตรปอยางเดยว ๑

กจจปจจย ใชส าหรบประกอบกบศพททเปนกมมรป และภาวรป

กตกจจปจจย ใชส าหรบประกอบกบศพทแมทง ๓ เหลา ๑ ฯ

คมภรจำร (อทโท) ลง ณ ปจจย ฯ

เปนกตตรป กตตสาธนะ ว. คมภเร จรตต คมภรจาร (อทโท) หรอเปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ว. คมภเร จรต สเลนาต คมภรจาร (อทโท) หรอเปน สมาสรป ตสสลสาธนะ ว. คมภเร จรต สลมสสาต คมภรจาร (อทโท) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๐

๖. ลตตสมาส กบ อลตตสมาส มลกษณะตางกนอยางไร ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ? สลาทสมปนนา (ภกข) เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ลตตสมาส กบ อลตตสมาส มลกษณะตางกนอยางน คอ

ลตตสมาส เปนสมาสทลบวภตตของศพทหนาเสย ในเมอยอศพทเขาเปนบทเดยวกน ยกตวอยาง เชน กฐนสส ทสส เปน กฐนทสส ผาเพอกฐน รญโญ ธน เปน ราชธน ทรพยของพระราชา เปนตน

สวนอลตตสมาส เปนสามาสทมไดลบวภตตเชนนน คงวภตตไวตามเดม ยกตวอยาง เชน ทเร นทาน เปน ทเรนทาน วตถมนทานในทไกล อรส โลโม เปน อรสโลโม พราหมโณ พราหมณมขนทอก เปนตน ฯ

สลำทสมปนนำ (ภกข) เปน ตตยาตปปรสสมาส มฉฏฐตลยาธกรณพหพหสมาส

เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบ ดงน

ฉ. ตล. พหพ. ว. สล อาท เยส เต สลาทโย (คณา)

ต. ตป. ว. สลาทห สมปนนา สลาทสมปนนา (ภกข) ฯ

๗. ปรณตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? อทธมา (ภกข) แปลวา อะไร ? ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ปรณตทธต มปจจย ๕ ตว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๑

คอ ตย ถ ฐ ม อ ฯ

อทธมา (ภกข) แปลวา (ภกษ) มฤทธ ฯ

ลง มนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ฯ

วเคราะหวา อทธ อสส อตถต อทธมา (ภกข) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและ บำลไวยำกรณ สอบ วนท ๙ มนำคม ๒๕๕๖

---------------------------

๑. ค าตอไปน คอ อภทถเรถ, ปญณ , ส คโห, จรพปวาส, อทโฒ ประกอบสงโยคถกหรอผด ถาผดจงแกไขใหถก และบอกดวยวาถกหรอผดเพราะอะไร ?

๑. ค าตอไปน คอ

อภทถเรถ ประกอบสงโยคผด เพราะพยญชนะท ๓ใน ต วรรค คอ ท จะซอนหนาพยญชนะท ๒ ไมได เพราะไมเปนไปตามหลกการซอนพยญชนะสงโยคทวา พยญชนะวรรคทงหลาย พยญชนะท ๑ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได ประกอบสงโยคถกแกเปน อภตถเรถ เพราะพยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ในวรรคของตนได ฯ

ปญณ ประกอบสงโยคผด เพราะพยญชนะท ๕ ใน จ วรรค คอ จะซอนหนาพยญชนะท ๕ ใน ฏ วรรคไมได เพราะตางวรรคกน ไม

เปนไปตามหลกการซอนพยญชนะสงโยคทวา พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตว ยกเวนเสยแต ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยว มไดมส าเนยงภาษาบาล ซอนหนาตวเองไมได ประกอบสงโยคถกแกเปน ปณณ เพราะ ณ อยหลง จงตองซอน ณ ได หรอแกเปน ปญญ เพราะ เปนตวสงโยคตวตามจงตองเปน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๓

ส คโห ประกอบสงโยคผด เพราะไมแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคในเมอมพยญชนะวรรคอยหลง ประกอบสงโยคถกแกเปน สงคโห เพราะค อยหลง จงตองอาเทสนคคหตเปน ง ฯ

จรพปวำส ประกอบสงโยคผด เพราะถาพยญชนะวรรคอยหลง ใหอาเทสนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรค ประกอบสงโยคถกแกเปน จรมปวาส เพราะ ป อยหลง จงตองอาเทสนคคหตเปน ม หรอแกเปน จรปปวาส เพราะ ป เปนพยญชนะท ๑ ตวสงโยคตองเปนพยญชนะท ๑ คอ ป เทานน ฯ

อทโฒ ประกอบสงโยคผด เพราะพยญชนะตางวรรคซอนหนากนไมได ประกอบสงโยคถกแกเปน อฑโฒ เพราะพยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได ฯ

๒. อาเทสสนธกรโยปกรณ ในสนธทง ๓ อยาง มลกษณะตางกนอยางไร ? ค าวา สเจ - อย , อยตต - เต, ปรต - เอว เมอประกอบสนธแลว ไดรปเปนอยางไร ?

๒. อาเทสสนธกรโยปกรณ ในสนธทง ๓ อยาง มลกษณะตางกนอยางน คอ อาเทสสระสนธ หมายถงการแปลงสระเปนพยญชนะ ตวอยาง เชนปฏสณฐารวตต-อสส เปน ปฏสณฐารวตยสส

อาเทสพยญชนะสนธ หมายถงการแปลงพยญชนะเปนพยญชนะ ตวอยางเชน อต - เอว เปน อจเจว

สวนอาเทสนคคหตสนธ หมายถงการแปลงนคคหตเปนพยญชนะ ตวอยางเชน ธมม - จเร เปน ธมมญจเร ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๔

สเจ - อย เมอประกอบสนธแลวไดรปเปนอยางน คอ สจาย , สเจย , สเจอย

อยตต - เต เมอประกอบสนธแลวไดรปเปนอยางน คอ อยตตนเต, อยตต เต

ปรต - เอว เมอประกอบสนธแลวไดรปเปนอยางน คอ ปรตเยว , ปรเตว, ปรตเอว, ปรจเจว, ปรตเรว ฯ

๓. อปสค กบ นบาต มลกษณะตางกนอยางไร ? เพราะเหตไร จงเรยกวา อพยยศพท ?

๓. อปสค กบ นบาต มลกษณะตางกนอยางน คอ อปสค ส าหรบใชน าหนานามและกรยาใหวเศษขน เมอน าหนานามมอาการคลายคณศพท เมอน าหนากรยา มอาการคลายกรยาวเสสนะ

สวนนบาตนน ส าหรบใชลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล เปนตน

เพราะเปนศพททจะแจกดวยวภตตทง ๗ แปลงรปไปตาง ๆ เหมอนนามทง ๓ ไมได คงรปอยอยางเดยว จงเรยกวา อพยยศพท ฯ

๔. กรยาอาขยาต และกรยากตก ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแจก พธ ธาต (ในความตรสร) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปรสสบท มาด ?

๔. กรยาอาขยาต และกรยากตก ประกอบดวยเครองปรง คอ กรยาอาขยาต ประกอบดวยเครองปรง ๘ อยาง คอ วภตต กาล บท วจนะ บรษ ธาต วาจก ปจจย

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๕

สวนกรยากตก ประกอบดวยเครองปรง คอ วภตต วจนะ กาล ธาต วาจก ปจจย เหมอนอาขยาต ตางแตไมมบทและบรษเทานน ฯ

แจก พธ ธาต (ในความตรสร) ดวยวภตตหมวดปญจม เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. พชฌต พชฌนต

ม. พชฌ, พชฌาห พชฌถ

อ. พชฌาม พชฌาม

๕. ศพทตอไปน คอ นสสาย, อารทโธ, สาลกเขตตปาลกา (อตถ), ปมาโท, ภกขาจาร (ฐาน ) ลงปจจยอะไร ? เฉพาะทเปนนามกตก จงตงวเคราะหมาดวย ?

๕. ศพทตอไปน คอ

นสสำย ลงตนาทปจจย

อำรทโธ ลง ต ปจจย

สำลกเขตตปำลกำ (อตถ) ลง ณว ปจจย ว. สาลกเขตต ปาเลตต สาลกเขตตปาลกา (อตถ)

ปมำโท ลง ณ ปจจย ว. ปมชชน ปมาโท หรอ ว. ปมชชต เตนาต ปมาโท

ภกขำจำร (ฐำน ) ลง ณ ปจจย ว. ภกขาย จรนต เอตถาต ภกขา-จาร (ฐาน ) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๖

๖. สมาสอะไรบาง นยมบทปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว ? จะทราบไดอยางไร วาเปนสมาสไหน ? อกสลกมมกรณ เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. สมาสทนยมบทปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว ม ๓ คอ สมาหารทคสมาส ๑ สมาหารทวนทวสมาส ๑ อพยยภาวสมาส ๑ จะทราบไดอยางน คอ

สมาหารทคสมาส นยมสงขยาเปนบทหนา บทหลงเปนประธาน ตวอยางเชน ปญจ อนทรยาน ปญจนทรย อนทรย ๕

สมาหารทวนทวสมาส นยมนามนามตงแต ๒ บทขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกนและเปนบทประธานทงสน ตวอยางเชน สมโถ จ วปสสนา จ สมถวปสสน สมถะดวย วปสสนาดวย ชอสมถะและวปสสนา

สวนอพยยภาวสมาส นยมอปสคหรอนบาตเปนบทหนา และใชเปนบทประธานแหงบทหลง ตวอยางเชน นครสส สมป อปนคร ทใกลเคยงแหงเมอง ชอใกลเมอง ฯ

อกสลกมมกรณ เปนฉฏฐตปปรสสมาส ม นบพพบท กมมธารยสมาส วเสสนบพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

น.บพ.กม. ว. น กสล อกสล

ว.บพ.กม. ว. อกสล กมม อกสลกมม หรอ ว. อกสลญจ ต กมมญจาต อกสลกมม

ฉ.ตป. ว. อกสลกมมสส กรณ อกสลกมมกรณ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๗

๗. ตทสสตถตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ชานปทา (ภกข), พลวา (ปรโส), เวสารชช ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ตทสสตถตทธ มปจจย ๙ ตว ฯ คอ ว, ส, ส, อก, อ, ร, วนต, มนต, ณฯ

ชำนปทำ (ภกข) ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต ฯ

วเคราะหวา ชนปเท วสนตต ชานปทา (ภกข) ฯ

พลวำ (ปรโส) ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต ฯ

วเคราะหวา พล อสส อตถต พลวา (ปรโส) ฯ

เวสำรชช ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต ฯ

วเคราะหวา วสารทสส ภาโว เวสารชช ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๘

ปญหำ ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๗ พฤษภำคม ๒๕๕๖

-------------------------------

๑. พยญชนะในภาษาบาล ตางจากสระอยางไรบาง ? พยญชนะไหนประกอบกบสระไดทวไป ? และพยญชนะไหนประกอบไดไมทวไป ?

๑. พยญชนะในภาษาบาล ตางจากสระอยางน คอ พยญชนะออกเสยงไมไดตามล าพง เหมอนสระ ตองอาศยสระ จงจะออกเสยงได ฯ

พยญชนะทประกอบกบสระไดทวไป คอ ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ฌ ช , ฏ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ ฯ

พยญชนะทประกอบกบสระไดไมทวไป คอ อ ประกอบไดเฉพาะสระทเปนรสสะเทานน คอ ตองไปตามหลงสระ อ อ อ เสมอ เชน อห เสต อกาส ฯ

๒. สญโญโค ในพยญชนะสนธ มวธซอนอยางไรบาง ? จงตอบพรอมทงยกตวอยางมาประกอบดวย ? อภยมเปตสส เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สญโญโค ในพยญชนะสนธ มวธซอนอยางน คอ ซอนพยญชนะทมรปเหมอนกน อยางหนง ตวอยาง เชน อธ-ปโมทต เปน อธปปโมทต เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๘๙

ซอนพยญชนะทมรปไมเหมอนกนอยางหนง คอ พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะ ท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๕ ซอนหนาพยญชนะทกตวในวรรคของตนไดเวนพยญชนะ คอ ง ซงเปนตวสะกด ซอนพยญชนะทง ๔ ในวรรคของตนได แตซอนหนาตวเองไมได ตวอยาง เชน จตตาร-ฐานาน เปน จตตารฏฐานาน เปนตน ฯ

อภยมเปตสส เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปสระสนธ ตดเปนอภย – ป – เอตสส

ระหวาง อภย – ป พยญชนะวรรคอยขางหลง มนคคหตอยขางหนาใหแปลงนคคหต เปนพยญชนะทสดวรรคได แปลงนคคหตท อภย เปน ม ตอเปน อภยมป

ระหวาง อภยมป – เอตสส สระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอนคนในระหวาง ลบสระหนา คอ อ ท อภยมป ตอเปน อภยมเปตสส

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก.คณนามชนวเสส มลกษณะอยางไร ?

ข.ภควต มวธท าตวอยางไร ?

ค.ราชคห เปนนามนามชนดไหน ?

ฆ.เอกสงขยา กบ เอกสพพนาม ตางกนอยางไร ?

ง.ทา, ธ ปจจย เปนเครองหมายวภตตอะไร ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๐

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. คณนามชนวเสส มลกษณะอยางน คอ เปนคณนามทแสดงความด หรอความชวมากหรอนอยกวาปกต เหมอนค าวา ปณฑตตโร เปนบณฑตกวา ปาปตโร เปนบาปกวา ใช ตร อย อยสสก ปจจยในตทธตตอทายคณนามชนปกตบาง ใชอปสค อต (ยง) น าหนาบาง ฯ

ข. ภควต มวธท าตวอยางน คอ ภควต ศพทเดมเปน ภควนต ลง สม สตตมวภตต เอกวจนะ เอา นต กบ สม เปน ต ส าเรจรปเปน ภควต ฯ

ค. ราชคห เปนนามนามชนดทเปนอสาธารณนาม ฯ

ฆ. เอกสงขยา กบ เอกสพพนาม ตางกนอยางน คอ เอกสงขยา เปนได แตเอกวจนะ อยางเดยว สวนเอกสพพนาม เปนทววจนะ ฯ

ง. ทา ปจจย เปนเครองหมายสตตมวภตตลงในกาล ธ ปจจย เปนเครองหมายสตตมวภตต ฯ

๔. จงแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ภกขโน สหสส ธมมสภาย สนนปตส ?

ข. เถโร ปนปปน ปจฉยนโต ตณห อเหส ?

ค. สลวา กมารกา อตตโน นาถ ลพภต ?

ฆ. มย วสตน ภกขน ภกข ทสสาม ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๑

ง. เทวทตโต สงฆ ภชชสสต ?

๔. ไดแกค าทเหนวาผดในประโยคตอไปน ใหถกตองตามหลกไวยากรณดงน

ก. ภกขน สหสส ธมมสภาย สนนปต ฯ

ข. เถโร ปนปปน ปจฉยมาโน ตณห อโหส ฯ

ค. สลวต กมารกา อตตโน นาถ ลภต ฯ

ฆ. มย วสตยา ภกขน ภกข ทสสาม หรอ อห วสตยา ภกขน ภกข ทสสาม ฯ

ง. เทวทตโต สงฆ ภนทสสต ฯ

๕. โพธ ในค าวา โพธสตโต, โพธญาณตถาย, โพธรกขมเล ค าไหนเปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. โพธ ในค ำวำ โพธสตโต เปนกตตรป กตตสาธนะ วเคราะหวา พชฌสสตต โพธ (สตโต) หรอ พชฌตต โพธ (สตโต)

โพธ ในค าวา โพธญำณตถำย เปนกตตรป กรณสาธนะ วเคราะหวา พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ )

โพธ ในค าวา โพธรกขมเล เปนกตตรป อธกรณสาธนะ วเคราะหวา พชฌต เอตถาต โพธ (รกโข) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๒

๖. ในกมมธารยสมาสนน วเสสนบพพบท กบ วเสสนตตรบท ตางกนอยางไร ? จตราสตโยชนสหสส เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ?

๖. ในกมมธารยสมาสนน วเสสนบพพบ กบ วเสสนตตรบท ตางกนอยางน คอ วเสสนบพพบท มบทวเสสนะอยตน บทประธานอยหลง อทาหรณมหนโต ปรโส = มหาปรโส บรษใหญ สวน วเสสนตตรบท มบทวเสสนะอยหลง บทประธานอยหนา อทาหรณ สตโต วเสโส = สตตวเสโส สตววเศษ ฯ

จตรำสตโยชนสหสส เปนสมาหารทคสมาส มฉฏฐตปปรสสมาสเปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ฉ.ตป. ว. โยชนาน สหสสาน โยชนสหสสาน

ส.ทค. ว. จตราสต โยชนสหสสาน จตราสตโยชนสหสส ฯ

๗. ณก ปจจย มในตทธตไหนบาง ? และใชตางกนอยางไร ? อาโรคย , อาพาธโก (ปรโส),ปณณรสม (ทน ) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ณก ปจจย มในโคตตตทธ และตรตยาทตทธต ฯ

ใชตางกนอยางน คอ ณก ปจจยในโคตตตทธตใชแทนศพทไดเฉพาะ “อปจจ” ศพทอยางเดยว สวน ณก ปจจยในตรตยาทตทธตใชแทนศพทไดทวไปไมจ ากด ฯ

อำโรคย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

วเคราะหวา อโรคสส ภาโว อาโรคย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๓

อำพำธโก (ปรโส) ลง อก ปจจย ในตทสสตถตทธต

วเคราะหวา อาพาโธ อสส อตถต อาพาธโก (ปรโส)

หรอ ลงณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

วเคราะหวา อาพาเธน นยตโต อาพาธโก (ปรโส) ฯ

ปณณรสม (ทน ) ลง ม ปจจย ในปรณตทธต

วเคราะหวา ปณณรสนน ปรณ ปณณรสม (ทน ) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๔

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและ บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๒๖ กมภำพนธ ๒๕๕๗

----------------------

๑. อกขระเชนไร ชอวา พยญชนะ ? และค าวา“พยญชนะ” นน แปลวา อยางไร ?เฉพาะพยญชนะอวรรคทง ๘ ตว แตละตวเกดในฐานใดบาง ?

๑. อกขระทเหลอจากสระ ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด ชอวาพยญชนะ ฯ และค าวา“พยญชนะ” นน แปลวา ท าเนอความใหปรากฏ ฯ

เฉพาะพยญชนะอวรรคทง ๘ ตว แตละตวเกดในฐานดงน คอ

ย เกดทเพดาน เรยกวา ตาลโช

ร ฬ สองตวน เกดทศรษะกวา ทปมเหงอกกวา เรยกวา มทธชา

ล ส สองตวน เกดทฟน เรยกวา ทนตชา

ว เกดใน ๒ ฐาน คอฟนและรมฝปาก เรยกวา ทนโตฏฐโช

ห เกดในคอ เรยกวา กณฐโช

ห ทประกอบดวยพยญชนะ ๘ ตว คอ ฐ ณ น ม ย ล ว ฬ ทานกลาววาเกดแตอก ทไมไดประกอบ เกดในคอตามฐานเดม ของตน

นคคหต เกดในจมก เรยกวา นาสกฏฐานโช ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๕

๒. สนธกรโยปกรณ คออะไร ? มเทาไร ? อะไรบาง ?นทานาห เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธกรโยปกรณ คอ วธเปนอปการะแกการท าสนธ ฯ ม ๘ อยาง คอ

โลโป ลบ ๑ อาเทโส แปลง ๑

อาคโม ลงตวอกษรใหม ๑ วกาโร ท าใหผดจากของเดม ๑

ปกต ปรกต ๑ ทโฆ ท าใหยาว ๑

รสส ท าใหสน ๑ สญโญโค ซอนตว ๑ ฯ

นทำนำห เปนโลปสระสนธ และทฆสระสนธ ตดเปน น-อทาน- อห

ระหวาง น - อทาน สระ ๒ ตว คอ สระหนาและสระหลง มรปไมเสมอกนลบ

สระหลง คอ ลบ อ ท อทาน ตอเปน นทาน ระหวาง นทาน – อห สระทงสอง คอ

สระหนา และสระหลง มรปไมเสมอกน ลบสระหนา คอ ลบ อ ท นทาน แลวทฆะ สระหลง คอ อ ท อห ตอเปน นทานาห ฯ

๓. จงประกอบสงขยาแทนตวเลขทแสดงไว ใหถกตองตามหลกไวยากรณ

ก. ๓ อปปลาน อทเก ชาตาน ?

ข. ๑๙ นารโย นหานาย นท คตา ?

ค. ๒๓ กมาราน อาจรโย คาม ปวฏโฐ ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๖

ฆ. ๓๓ ชนาน ลาโภ อปปนโน ?

ง. ตสส (พทธสส) ขณาสวาน ๑๐๐,๐๐๐ ปรวาโร ?

๓. ไดประกอบสงขยาแทนตวเลขทแสดงไว ใหถกตองตามหลกไวยากรณ ดงน

ก. ตณ อปปลาน อทเก ชาตาน ฯ

ข. เอกนวสต หรอ เอกนวส หรอ อนวสต หรอ อนวส นารโย นหานาย นท คตา ฯ

ค. เตวสตยา หรอ เตวสาย กมาราน อาจรโย คาม ปวฏโฐ ฯ

ฆ. เตตตสตยา หรอ เตตตสาย ชนาน ลาโภ อปปนโน ฯ

ง. ตสส (พทธสส) ขณาสวาน สตสหสส ปรวาโร ฯ

๔. ในอาขยาต จดวาจกไวเทาไร ? วาจกไหนลงปจจยอะไร ? อวมญเญถ ในค าวา “มาวมญเญถ ปญญสส” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ในอาขยาตจดวาจกไว ๕ วาจก คอ กตตวาจก กมมวาจก ภาววาจก เหตกตตวาจก เหตกมมวาจก ฯ

แตละวาจกลงปจจยดงน คอ

กตตวาจก ลงปจจย ๑๐ ตว คอ อ เอ ย ณ นา ณา ณหา โอ เณ ณย

กมมวาจก ลง ย ปจจย กบทง อ อาคมหนา ย ดวย

ภาววาจก ลง ย ปจจย

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๗

เหตกตตวาจก ลงปจจย ๔ ตว คอ เณ ณย ณาเป ณาปย ตวใด ตวหนง

เหตกมมวาจก ลงปจจย ๑๐ ตวนนดวย ลงเหตปจจย คอ ณาเป ดวย ลง ยปจจย กบทง อ อาคม หนา ย ดวย ฯ

อวมญเญถ ประกอบดวยเครองปรงดงน คอ อว บทหนา มน

ธาต ลง ย ปจจย เอถ วภตตหมวดสตตม ปฐมบรษ เอกวจนะ แปลง ย กบทสดธาต คอ น เปน ญญ ส าเรจเปน อวมญเญถ ฯ

๕. อนต และ มาน ปจจย ในกรยากตก ใชเหมอนกนและตางกนอยางไร ? โลกานกมปกา (พทธา) , อปปาโท เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. อนต และ มาน ปจจยในกรยากตก ใชเหมอนกนและตางกนอยางน คอ อนต และ มานะ ปจจยทงสองตวน บอกปจจบนนกาลเหมอนกน

สวนทตางกน คอ อน ต เปนปจจยหมวดกตปจจย เปนได ๒ วาจก คอ กตตวาจก และเหตกตตวาจก สวน มาน เปนปจจยหมวดกตกจจปจจย เปนไดทง ๕ วาจก แตภาววาจกไมนยมใช ฯ

โลกำนกมปกำ (พทธำ) เปนกตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา โลก อนกมปนตต โลกานกมปกา (พทธา)

อปปำโท เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา อปปชชเตต อปปาโท หรอ อปปชชน อปปาโท ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๘

๖. สมาสวาโดยชอ มเทาไร ? อะไรบาง ? อนมตโต (กาโล), อนตรามคค เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๖. สมาสวาโดยชอม ๖ อยาง คอกมมธารโย ๑ ทค ๑ ตปปรโส ๑ ทวนทโว ๑ อพยยภาโว ๑ พหพพห ๑ ฯ

อนมตโต (กำโล) เปน นบพพบท พหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา นตถ ตสส นมตตนต อนมตโต (กาโล)ฯ

อนตรำมคค เปน นปาตปพพกะ อพยยภาวสมาส

ตงวเคราะหวา มคคสส อนตรา อนตรามคค ฯ

๗. โคตตตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ปาสาณมย (วชร ), วสตม (ทน ), มชฌมา(ปฏปทา) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. โคตตตทธต มปจจย ๘ ตว คอ ณ ณายน ณาน เณยย ณ ณก ณว เณร

ปำสำณมย (วชร ) ลง มย ปจจย ในปกตตทธต

ตงวเคราะหวา ปาสาเณน ปกต ปาสาณมย (วชร ) หรอ ปาสาณสส วกาโร ปาสาณมย (วชร )

วสตม (ทน ) ลง ม ปจจย ในปรณตทธต

ตงวเคราะหวา วสตยา ปรณ (ทน )

หรอ วสาย ปรณ (ทน ) ฯ

มชฌมำ (ปฏปทำ) ลง อม ปจจย ในชาตาทตทธต

ตงวเคราะหวา มชเฌ ภวาต มชฌมา (ปฏปทา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๓๙๙

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๒๖ เมษำยน ๒๕๕๗

---------------------

๑. ในพยญชนะวรรคทงหลาย มวธการทจะประกอบพยญชนะสงโยคได อยางไรบาง ? และพยญชนะไหนบาง ใชสงโยคไมได ?

๑. ในพยญชนะวรรคทงหลาย มวธการทจะประกอบพยญชนะสงโยคไดอยางน คอ

พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ ท ๔ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตว ยกเสยแต ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยวมไดมส าเนยงในภาษาบาล ซอนหนาตวเองไมได ฯ

และพยญชนะท ๒ และท ๔ ในวรรคทง ๕ ใชสงโยคไมได ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๐

๒. อาคมสนธกรโยปกรณ มในสนธไหนบาง ? และลงอาคมอะไรในสนธนน ๆ ? เตสปสมมต ในค าวา “เวร เตสปสมมต” เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาคมสนธกรโยปกรณ มในสนธทง ๓ คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ ฯ และลงอาคมในสนธนน ๆ ดงน คอ

ในสระสนธ ลง อ และ โอ อาคม

ในพยญชนะสนธ ลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ

ในนคคหตสนธ ลง นคคหต อาคม ฯ

เตสปสมมต ในค าวา “เวร เตสปสมมต” เปนโลปนคคหตสนธและทฆสระสนธ ตดเปน เตส – อปสมมต

ระหวาง เตส – อปสมมต เมอมสระหรอพยญชนะอยเบองหลง ลบนคคหต ซงอยหนาได คอ ลบ นคคหต ท เตส เปน เตส เมอลบนคคหตขางหนาแลวทฆะสระหลง คอ อ ท อปสมมต ตอเปน เตสปสมมต ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. เอกวจนะ กบ พหวจนะ มวธใชตางกนอยางไร ?

ข. สตตปญญาส แปลวาอยางไร ฯ เปนสงขยาชนดไหน ?

ค. อรหต มวธท าตวอยางไร ?

ฆ. อม ศพท ในอตถลงค เฉพาะฉฏฐวภตต มรปแจกอยางไร ?

ง. อาวโส เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๑

๓. ไดตอบค าถามตอไปน

ก. เอกวจนะ กบ พหวจนะ มวธใชตางกนอยางน คอ เอกวจนะ ใชเปนค าพดส าหรบออกชอของสงเดยว สวนพหวจนะ ใชเปนค าพดส าหรบออกชอของมากกวาสงเดยว คอ ตงแต ๒ สงขนไป ฯ

ข. สตตปญญาส แปลวา ๕๗ ฯ เปนปกตสงขยา ฯ

ค. อรหต มวธท าตวอยางน อรหต ศพทเดมเปน อรหนต ลง น จตตถวภตต และ น ฉฏฐวภตต ฝายพหวจนะ เอา นต กบ น เปน ต ส าเรจรปเปน อรหต ฯ

ฆ. อม ศพท ในอตถลงค เฉพาะฉฏฐวภตต มรปแจกอยางน คอ

เอกวจนะ พหวจนะ

ฉ. อมสสา อมสสาย อสสา อมาส อมาสาน ฯ

ง. อาวโส เปนค าส าหรบบรรพชตทมพรรษามากกว า เรยกบรรพชตทมพรรษานอย กวาและส าหรบบรรพชตเร ยกคฤหสถ ฯ

๔. ในอาขยาต วภตตไหน เมอลงแลวตองทฆะ อ ทสดปจจย เปน อา มอทาหรณวาอยางไร ? จงแจก ญา ธาต (ในความร) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท มาด ?

๔. ในอาขยาต วภตตทลงแลวตองทฆะ อ ทสดปจจย เปน อา คอ ม ม วตตมานาวภตต และ ห ม ม ปญจมวภตต มอทาหรณอยางน คอ คจฉาห คจฉาม คจฉาม เปนตน ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๒

แจก ญา ธาต (ในความร) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. ชานสสต ชานสสนต

ม. ชานสสส ชานสสถ

อ. ชานสสาม ชานสส ชานสสาม

๕. กรยากตก มเครองประกอบตางจากกรยาอาขยาตอยางไร ? หาโส, ภกขาจารา (เวลา) ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กรยากตกมเครองประกอบตางจากกรยาอาขยาต คอ ไมมบทและบรษเทานน ฯ

หำโส ลง ณ ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา หสน หาโส หรอ หสตพพนต หาโส ฯ

ภกขำจำรำ (เวลำ) ลง ณ ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธะ ตงวเคราะหวา ภกขาย จรนต เอตถาต ภกขาจารา (เวลา) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๓

๖. สมาสวาโดยกจ มเทาไร ? อะไรบาง ? มาตาปตโร, มโนกมม จดเขาในกจอยางไหน ? พหภณฑโก (ภกข) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๖. สมาสวาโดยกจม ๒ อยาง คอ สมาสททานลบวภตตเสยแลว เรยกวาลตตสมาโส ๑ สมาสททานยงมไดลบวภตต เรยกวา อลตตสมาโส ๑ฯ

มำตำปตโร จดเขาในอลตตสมาโส

มโนกมม จดเขาในลตตสมาโส ฯ

พหภณฑโก (ภกข) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา พห ภณฑก ยสส โส พหภณฑโก (ภกข) ฯ

๗. อพยยตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? และปจจยตวไหนนยมลงกบศพทอะไร ? ฉพพคคยา (ภกข) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ในอพยยตทธต มปจจย ๒ ตว คอ ถา, ถ ฯ

นยมลงกบศพทดงน คอ

ถำ ปจจย ลงในประการ นยมลงหลงสพพนามทวไป อยางน ยถา ประการใด, ตถา ประการนน, สพพถา ประการทงปวง เปนตน

ถ ปจจย ลงในประการ นยมลงหลง ก ศพท และ อม ศพท อยางน กถ ประการไร, อยางไร, อตถ ประการน, อยางน ฯ

ฉพพคคยำ (ภกข) ลง อย ปจจย ในชาตาทตทธต

ตงวเคราะหวา ฉพพคเค ภวา ฉพพคคยา (ภกข)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๔

หรอ ฉพพคคา เตสมตถต ฉพพคคยา (ภกข)

หรอ ฉพพคเคส ปฏพทธา ฉพพคคยา (ภกข) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๑๕ กมภำพนธ ๒๕๕๘

------------------------

๑. สระในภาษาบาลมเทาไร ? อะไรบาง ? มชอเรยกอกอยางหนงวาอยางไร ? สระไหนมเสยงเชนไร ?

๑. สระในภาษาบาลม ๘ คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ ฯ

มชอเรยกอกอยางหนงวานสสย ฯ

สระ ๓ ตว คอ อ อ อ มเสยงสน ชอรสสะ เหมอนค าวา อต คร สระ ๕ ตว คอ อา อ อ เอ โอ มเสยงยาว ชอทฆะ เหมอนค าวา ภาค วธ เปนตน ฯ

๒. สนธคออะไร ? มประโยชนอยางไร ? ยตรฏฐโต ในค าวา "ยตรฏฐโต มจเจยย ปาปกมมา" และ สจาห เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. สนธ คอ การตอศพทและอกขระใหเนองกนดวยอกขระ ฯ

มประโยชนอยางน คอ เพอยนอกขระใหนอยลง ๑ เพอเปนอปการะในการแตงฉนท ๑ เพอท าค าพดใหสละสลวย ๑ ฯ

ยตรฏฐโต ในค าวา “ยตรฏฐโต มจเจยย ปาปกมมา” เปน

สญโญคพยญชนะสนธ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๖

ตดเปน ยตร – ฐโต ซอนหนาพยญชนะทมรปไมเหมอนกน ตาม

หลกแหงการสงโยค คอ พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได ในทน จงซอน ฏ พยญชนะท ๑ หนา ฐ พยญชนะท ๒ ตอเปน ยตรฏฐโต ฯ

สจำห เปนโลปสระสนธ ตดเปน สเจ – อห

ระหวาง สเจ – อห ถาสระหนา เปนทฆะ สระหลงเปนรสสะ ลบสระหนา คอ ลบสระ เอท สเจ แลวทฆะสระหลง คอ อ ท อห เปน อา ตอเปน สจาห ฯ

๓. ปจจยในอพยยศพท เฉพาะทลงทายนามมเทาไร ? อะไรบาง ? แตละตวเปนเครองหมายวภตตอะไร ?

๓. ปจจยในอพยยศพท เฉพาะทลงทายนาม ม ๑๗ ตว คอ โต ตร ตถ ห ธ ธ ห ห หญจน ว ทา ทาน รห ธนาทาจน ชช ชช ฯ

ปจจยแตละตวเปนเครองหมายวภตต ดงน คอ

โต ปจจย เปนเครองหมายตตยาวภตต แปลวา ขาง เชน ปรโต ขางหนา ปจฉโต ขางหลง เปนตน เปนเครองหมายปญจมวภตต แปลวา แต เชน ตโต แต-นน อโต แต-น เปนตน

ปจจยทงหลาย คอ ตร ตถ ห ธ ธ ห ห หญจน ว เปนเครองหมายสตตมวภตต แปลตามสตตม เชน ตตร ใน-นน อธ ใน-น เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๗

ปจจยทงหลาย คอ ทา ทาน รห ธนา ทาจน ชช ชช เปนเครองหมายสตตมวภตต ลงในกาล เชน ตทา ในกาลนน อทาน ในกาลน เปนตน ฯ

๔. ในอาขยาต แบงกาลทเปนประธานไวเทาไร ? อะไรบาง ? จะรจกกาลไดตองอาศย อะไร ? จงแจก ภช ธาต (ในความกน) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบทมาด ?

๔. ในอาขยาตแบงกาลทเปนประธานไว ๓ คอ กาลทเกดขนจ าเพาะหนา

เรยกวาปจจบนกาล ๑ กาลลวงแลว

เรยกวาอดตกาล ๑ กาลยงไมมาถง

เรยกวาอนาคตกาล ๑ ฯ

จะรจกกาลไดตองอาศยวภตต ฯ

แจก ภช ธาต (ในความกน) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. ภญชสสต ภญชสสนต

ม. ภญชสสส ภญชสสถ

อ. ภญชสสาม ภญชสสาม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๘

๕. กตญญ, ปารปปน (วตถ ) และ วาโส ในค าวา "ปฏรปเทสวาโส" ค า

ไหนเปนรป สาธนะ และปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กตญญ เปนกตตรป กตตสาธนะ หรอเปนกตตรป ลงในอรรถตสสละหรอเปนสมาสรป ตสสลสาธนะ ลง ร ปจจย ตงวเคราะหตามล าดบดงน

กตตรป กตตสาธนะ ตงวเคราะหวา กต ชานาตต กตญญ

กตตรป ลงในอรรถตสสละ ตงวเคราะหวา กต ชานาต สเลนาต กตญญ

สมาสรป ตสสลสาธนะ ตงวเคราะหวา กต ชานต สลมสสาต กตญญ ฯ

ปำรปน (วตถ ) เปนกตตรป กรณสาธนะ ย ปจจย

ตงวเคราะหวา ปารปต เตนาต ปารปน (วตถ ) ฯ

วำโส ในค าวา “ปฏรปเทสวาโส” เปนภาวรป ภาวสาธนะ ลง ณ ปจจย ตงวเคราะห วา วสน วาโส หรอตงวเคราะหวา วสตพพนต วาโส หรอ วสยเตต วาโส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๐๙

๖. อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส มลกษณะอยางไร ? จงตอบพรอมทงยกตวอยาง ประกอบดวย ? ตโยชนวตถ เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาด ?

๖. อวธารณบพพบท กมมธารยสมาส มลกษณะอยางน คอ มบทหนาอนทานประกอบดวย เอว ศพท เพอจะหามเนอความอนอนเสย บทหลงเปนประธา ตวอยางเชน ปญญา เอว ปชโชโต ปญญาปชโชโต (ประทป) อนโพลงทว คอ ปญญา พทโธ เอว รตน พทธรตน รตนะคอพระพทธเจา ฯ

ตโยชนวตถ เปนฉฏฐตปปรสสมาส มอสมาหารทคสมาส เปนภายในตงวเคราะหตามล าดบดงน

อ.ทค. ว. ตโย ชนา ตโยชนา

ฉ.ตป. ว. ตโยชนาน วตถ ตโยชนวตถ ฯ

๗. ตทสสตถตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? ปาสาทโก (ภควา), ทสสลย , อตถโก ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ตทสสตถตทธต มปจจย ๙ ตว คอ ว ส ส อก อ ร วนต มนต ณ ฯ

ปำสำทโก (ภควำ) ลง ณก ป จจย ในตรตยาทตทธต

ตงวเคราะหวา ปสาท ชเนตต ปาสาทโก (ภควา) ฯ

ทสสลย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา ทสสลสส ภาโว ทสสลย ฯ

อตถโก ลง อกปจจย ในตทสสตถตทธต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๐

ตงวเคราะหวา อตโถ อสส อตถต อตถโก ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำ บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๑๕ เมษำยน ๒๕๕๘

------------------------------

๑. พยญชนะไหน จดเปนอฑฒสระ ? เพราะเหตไร จงเรยกชออยางนน ?

๑. พยญชนะ ๗ ตวน คอ ย ร ล ว ส ห ฬ จดเปนอฑฒสระ ฯ

เพราะพยญชนะเหลานบางตวกรวมลงในสระเดยวกนกบพยญชนะอนออกเสยงพรอมกนได บางตวแมเปนตวสะกดกคงออกเสยงหนอยหนง พอใหรไดวาตวนนเปนตวสะกด คลายเปนตวกล าฉะนน ฯ

๒. อาคโม กบ สญโญโค ในพยญชนะสนธ มลกษณะตางกนอยางไร ? เตเนวมาห เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาคโม กบ สญโญโค ในพยญชนะสนธ มลกษณะตางกนอยางน คอ

อาคโม ไดแก การลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ในเมอมสระอยหลง ตวอยางเชน ยถา-อท เปน ยถายท เปนตน

สวน สญโญโค นน ไดแก การซอนพยญชนะ ม ๒ ลกษณะ คอ ซอนพยญชนะทมรปเสมอกนอยางหนง เชน อธ - ปโมทต เปน อธปปโมทต เปนตน ซอนหนา พยญชนะทมรปไมเหมอนกนอยางหนง ตามหลกการสงโยค คอ บรรดาพยญชนะวรรคทงปวง พยญชนะท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๒

๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ ท ๒ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ ท ๔ ในวรรคของตนได พยญชนะท ๕ ซอนหนา พยญชนะทกตวในวรรคของตน เวนพยญชนะคอ ง ซอนหนาพยญชนะทง ๔ ในวรรค ของตนได แตซอนหนาตวเองไมได ตวอยางเชน จตตาร-ฐานาน เปน จตตารฏฐานาน เปนตน ฯ

เตเนวมำห เปนโลปสระสนธ และอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน เตน - เอว - อาห

ระหวาง เตน - เอว ถาสระหนาเปนรสสะ สระหลงเปนทฆะ ลบสระ หนา คอ ลบ อ ท เตน เสย ตอเปน เตเนว

ระหวาง เตเนว - อาห ถานคคหตอยหนา สระอยหลง แปลงนคคหต เปน ม ตอ เปน เตเนวมาห ฯ

๓. ในปกตสงขยา ทานจดลงค และวจนะ ไวอยางไรบาง ?

๓. ในปกตสงขยา ทานจดลงคและวจนะไวอยางน คอ

จดเปนลงคดงน

ตงแต เอก ถง อฏฐารส เปนไดทง ๓ ลงค

ตงแต เอกนวสต ถง อฏฐนวต เปนอตถลงค

ตงแต เอกนสต ถง ทสสตสหสส เปนนปงสกลงค

เฉพาะ โกฏ โกฏ เปนอตถลงค

จดเปนวจนะดงน

เอกสงขยา เปนเอกวจนะอยางเดยว

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๓

เอกสพพนาม เปนทววจนะ

ตงแต ทว ถง อฏฐารส เปนพหวจนะ

ตงแต เอกนสต ขนไป เปนได ๒ วจนะ ฯ

๔. อาคมในอาขยาต มเทาไร ? อะไรบาง? นยมลงในทเชนไร ? หาสยสส ในค าวา “หาสยสส มหาชน ” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. อาคมในอาขยาต ม ๕ คอ อ อ ส ห อ ฯ

นยมลงในทเชนน คอ

อ อำคม นยมลงทหนาธาตทประกอบดวยวภตตหมวด หยตตนวภตต อชชตตนวภตต และกาลาตปตตวภตต

อ อำคม นยมลงททายธาตปจจยทประกอบดวยหมวด อชชตตนวภตต ภวสสนตวภตต และกาลาตปตตวภตต

ส อำคม นยมลงทายธาตทประกอบดวยวภตตหมวดอชชตตนในหมวดธาตทงปวง

ห อำคม นยมลงททาย ฐา ธาต โดยไมนยมหมวดวภตต

อ นคคหตอำคม นยมลงกบธาตหมวด รธ แลวอาเทสเปนพยญชนะทสดวรรค ฯ

หำสยสส ในค าวา “หาสยสส มหาชน ” ประกอบดวยเครองปรงดงน คอ หส ธาต ลง ณย ปจจย สส วภตตหมวดปญจม ปจจยทเนองดวย ณ เมอลงแลวลบ ณ เสย คงเหลอแต ย แลวทฆะตนธาต ส าเรจรปเปน หาสยสส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๔

๕. อธกรณสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางไร ? ยกตวอยางรปวเคราะหมาด ? สนธจเฉทกา (โจรา), ทปปมญจ (พนธน ) เปนรป สาธนะและปจจยอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๕. อธกรณสาธนะ ทานบญญตใหแปลวาอยางน คอ ทเปนกตตรป แปลวา “เปนท-” ยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ เชน อาวสนต เอตถาต อาวาโส ฯ

ทเปนกมมรป แปลว “เปนทอนเขา-” ยกตวอยางรปวเคราะหประกอบ เชน (อตโถ) ส วณณยต เอตถาต ส วณณน (ฐาน ) ฯ

สนธจเฉทกำ (โจรำ) เปนกตตรป กตตสาธนะ ลง ณว ปจจย ตงวเคราะหวา สนธ ฉนทนตต สนธจเฉทกา (โจรา) ฯ

ทปปมญจ (พนธน ) เปนกมมรป กมมสาธนะ ลง ข ปจจย ตงวเคราะหวา ทกเขน ปมญจยเตต ทปปมญจ (พนธน ) ฯ

๖. ทเรยกวา อพยยภาวสมาสนน มอะไรเปนเครองก าหนดร ? ฉนนส โยชนา (ภกข) ธมมครโก (จกขปาโล) เปนสมาสอะไร ? จงตงวเคราะหมาด ?

๖. ทเรยกวา อพยยภาวสมาส นน มอปสคหรอนบาตอยขางหนาและเปนประธานแหง บทหลง มบทส าเรจมรปเปนนปงสกลงคและเอกวจนะอยางเดยวเปนเครองก าหนดร ฯ

ฉนนส โยชนำ (ภกข) เปนตตยาพหพพหสมาส ตงวเคราะหวา ฉนนาน ส โยชนาน เยห เต ฉนนส โยชนา (ภกข) ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๕

ธมมครโก (จกขปำโล) เปนสตตมตปปรสสมาส ตงวเคราะหวา ธมเม ครโก ธมม ครโก (จกขปาโล) ฯ

๗. ปจจยในฐานตทธต ลงแทนศพทอะไรบาง ? กเลสมย (พนธน ), ฉทวารกา (ตณหา) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ปจจยในฐานตทธต ลงแทนศพทไดดงน คอ ฐาน อรหต หต ภว ฯ

กเลสมย (พนธน ) ลง มย ปจจย ในปกตตทธต

ตงวเคราะหวา กเลเสห ปกต กเลสมย (พนธน ) ฯ

ฉทวำรกำ (ตณหำ ) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ตงวเคราะหวา ฉทวาเร วตตตต ฉทวารกา (ตณหา) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๕ มนำคม ๒๕๕๙

----------------------

๑. ในพยญชนะวรรค มหลกการสงโยคอยางไร ? และพยญชนะวรรคตวไหนบาง ใชสงโยคไมได ?

๑. ในพยญชนวรรค มหลกการสงโยค ดงน

พยญชนะท ๑ ซอนหนาพยญชนะท ๑ และท ๒ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๓ ซอนหนาพยญชนะท ๓ และท ๔ ในวรรคของตนได

พยญชนะท ๕ สดวรรค ซอนหนาพยญชนะในวรรคของตนไดทง ๕ ตวยกเสยแตตว ง ซงเปนตวสะกดอยางเดยว

พยญชนะท ๒ คอ ข ฉ ฐ ถ ผ และพยญชนะท ๔ คอ ฆ ฌ ฒ ธ ภ ใชสงโยคไมได ฯ

๒. อาเทโส กบ วกาโร ตางกนอยางไร ? อยางไหนใชในสนธอะไรบาง ? อลาพเนว ในค าวา “อลาพเนว สารเท” เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาเทโส กบ วกาโร ตางกนอยางน คอ อาเทโส ไดแก การแปลงสระ แปลงพยญชนะ หรอแปลงนคคหต เปนพยญชนะ สวนวกาโร ไดแก การแปลงสระเปนสระเทานน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๗

อำเทโส ใชในสนธทง ๓ คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคคหตสนธ สวนวกาโร ใชในสระสนธอยางเดยว ฯ

อลำพเนว ในค าวา “อลาพเนว สารเท” เปนวการสระสนธ ตดเปน อลาพน - อว เมอ ลบสระหนา คอ อ ท อลาพน แลววการ คอ แปลง อ ท อว เปน เอ ตอเปน อลาพเนว ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. คณนามชนวเสส มอะไรเปนเครองสงเกต ?

ข. ปณณรส แปลวาอะไร ? เปนสงขยาชนดไหน ?

ค. สตมนต ในปฐมาวภตต และทตยาวภตต มรปแจกอยางไร ?

ฆ. อมห ศพท เฉพาะฉฏฐวภตต มรปแจกอยางไร ?

ง. ก ศพท มวธแจกอยางไร ?

๓. ไดตอบค าถาม ตอไปน คอ

ก. คณนามชนวเสส ม ตร อย และ อยสสก ปจจยในเสฏฐตทธต

หรอมอปสค เชน อต เปนบทหนา เปนเครองสงเกต ฯ

ข. ปณณรส แปลวา ท ๑๕ ฯ เปนสงขยาชนดปรณสงขยา ฯ

ค. สตมนต ในปฐมาวภตต และทตยาวภตต มรปแจกอยางน

เอก. พห.

ป. สตมา สตมนตา สตมนโต

ท. สตมนต สตมนเต สตมนโต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๘

ฆ. อมห ศพท เฉพาะฉฏฐวภตต มรปแจกอยางน

เอก. พห.

ฉ. มยห อมห มม มม เม อมหาก อสมาก โน

ง. ก ศพท (ใคร, อะไร) คงเปนรป ก อยแตในนปงสกลงค ปฐมาวภตตและทตยาวภตต เอกวจนะเทานน นอกนนแปลงเปน ก แลวแจกในไตรลงค เหมอน ย ศพท ฯ

๔. อปปาทยส เปนวาจกอะไร ? ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ? จงแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน

ก. โสโก วา ภย วา ชายนต ?

ข. เอว กนฏเฐน ตโย สมปตตโย ปฏฐตา ?

ค. เอว ธมเม เทสยนเต มหาชนสส ธมมาภสมโย อโหส ?

๔. อปปาทยส เปนเหตกตตวาจก ประกอบดวยเครองปรง คอ อ บทหนา ปท ธาต ในความถง ลง ณย ปจจย ปจจยท เนองดวย ณ ลบ ณ เสย เหลอไวแต ย ลง อ อชชตตน วภตต แปลง อ เปน อส ฯ

ไดแกค าทเหนวาผดใหถกตองตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน คอ

ก. แกเปน โสโก จ ภย จ ชายนต

หรอแกเปน โสโก วา ภย วา ชายต ฯ

ข. แกเปน เอว กนฏเฐน ตสโส สมปตตโย ปฏฐตา ฯ

ค. แกเปน เอว ธมเม เทสยมาเน มหาชนสส ธมมาภสมโย อโหสฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๑๙

๕. ปรสฆาตโก (ปคคโล), นหาน (อทก ) และ อานนโท ในค าวา “โก น หาโส กมานนโท” ค าไหน เปนรป สาธนะ และปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. ปรสฆาตโก (ปคคโล) เปนกตตรป กตตสาธนะ ณว ปจจย ตงวเคราะหวา ปรส ฆาเตตต ปรสฆาตโก (ปคคโล) ฯ

นหำน (อทก ) เปนกตตรป กรณสาธนะ ย ปจจย

ตงวเคราะหวา นหายต เตนาต นหาน (อทก ) ฯ

อำนนโท ในค าวา “โก น หาโส กมานนโท” เปนภาวรป ภาวสาธนะ ลง อ ปจจย หรอลง ณ ปจจย ตงวเคราะหวา อานนทน อานนโท ฯ

๖. บรรดาสมาสทง ๖ มกมมธารยสมาสเปนตน สมาสไหนบาง เปนนามลวน ? สมาสไหนบาง เปนคณลวน ? และสมาสไหนบาง เปนไดทงนามทงคณ ? รชสสโร (ราชา), โสกาภภโต (ปรโส) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๖. บรรดาสมาสทง ๖ มกมมธารยสมาสเปนตนนน

ทคสมาส และทวนทวสมาส เปนนามลวน

พหพพหสมาส เปนคณลวน

กมมธารยสมาส ตปปรสสมาส และอพยยภาวสมาส เปนไดทงนามทงคณ ฯ

รชสสโร (รำชำ) เปนฉฏฐภนนาธกรณพหพพหสมาส

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๐

ตงวเคราะหวา รโช สรส (สรสม) ยสส โส รชสสโร (ราชา) ฯ

โสกำภภโต (ปรโส) เปนตตยาตปปรสสมาส

ตงวเคราะหวา โสเกน อภภโต โสกาภภโต (ปรโส) ฯ

๗. ปจจยในตทธตไหนบาง ใชประกอบกบศพททเปนสงขยาได ? จตกก , ทฏฐธมมโก (อตโถ) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ปจจยในตทธตทใชประกอบกบศพททเปนสงขยา ม ๓ ตทธต คอ

๑. ปจจยในปรณตทธต ๕ ตว คอ ตย ถ ฐ ม อ

๒. ก ปจจย ในสงขยาตทธต

๓. ธา ปจจย ในวภาคตทธต

จตกก ลง ก ปจจย ในสงขยาตทธต

ตงวเคราะหวา จตตาร ปรมาณาน อสสาต จตกก ฯ

ทฏฐธมมโก (อตโถ) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต

ตงวเคราะหวา ทฏฐธมเม ปวตตตต ทฏฐธมมโก (อตโถ) ฯ

พระเทพปรยตมน เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๑

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและ บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๓ พฤษภำคม ๒๕๕๙

----------------------------------

๑. สระในบาลภาษามเทาไร ? อะไรบาง ? จดเปนคไวเทาไร ? อะไรบาง ? สระไหนเกดใน ๒ ฐาน ?

๑. สระในภาษาบาลม ๘ ตว คอ อ อา อ อ อ อ เอ โอ จดเปนคไว ๓ ค คอ

อ อา เรยกวา อวณโณ

อ อ เรยกวา อวณโณ

อ อ เรยกวา อวณโณ สระ เอ

และ โอ ๒ ตวน เกดใน ๒ ฐาน (คอ เอ เกดทคอและเพดาน เรยกวา กณฐตาลโช โอ เกดทคอและรมฝปาก เรยกวา กณโฐฏฐโช) ฯ

๒. สนธกรโยปกรณ มเทาไร ? อะไรบาง ? เสวทาน, กเมวท ตดและตออยางไร ?

๒. สนธกรโยปกรณ ม ๘ คอ โลโป ลบ ๑ อาเทโส แปลง ๑ อาคโม ลงตวอกษรใหม ๑ วกาโร ท าใหผดจากของเดม ๑ ปกต ปรกต ๑ ทโฆ ท าใหยาว ๑ รสส ท าใหสน ๑ สญโญโค ซอนตว ๑ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๒

เสวทำน ตดเปน เสว - อทาน ถาสระ ๒ ตวมรปไมเสมอกน ลบสระเบองปลายบางกได คอ ลบสระ อ ทศพท อทาน เสย ตอเปน เสวทาน ฯ

กเมวท ตดเปน ก - เอว - อท ระหวาง ก - เอว สระอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน กเมว ระหวาง กเมว - อท ถาสระ ๒ ตวมรปไมเสมอกน ลบสระหนา คอ อ ในทสดแหงศพท กเมว ตอเปน กเมวท ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. ค าวา “ภควนตา ภควนโต” นน มวธใชตางกนอยางไร ?

ข. ปาปโย, สขโม เปนคณนามชนไหน ?

ค. ค าวา “๕๙” และ “๙๕” ตรงกบศพทสงขยาวาอยางไร ?

ฆ. อย , เอกจโจ เปนสพพนามชนดไหน ?

ง. อพยยศพท แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน

ก. ภควนตา ใชเปนทววจนะ ส าหรบกลาวถงคน ๒ คนสวน ภควนโต ใชเปนพหวจนะ ส าหรบกลาวถงคนมากตงแต ๓ ขนไป ฯ

ข. ปาปโย เปนคณนามชนวเสส สขโม เปนคณนามชนปกต ฯ

ค. ค าวา ๕๙ ตรงกบศพทสงขยาวา เอกนสฏฐ

ค าวา ๙๕ ตรงกบ ศพทสงขยาวา ปญจนวต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๓

ฆ. อย เปนนยมวเสสนสพพนาม เอกจโจ เปนอนยมวเสสนสพพนาม

ง. อพยยศพท แบงเปน ๓ คอ อปสค ๑ นบาต ๑ ปจจย ๑ ฯ

๔. ภท ธาต และ มจ ธาต เปนสกมมธาต หรอ เปนอกมมธาต ? จงแจก พธ ธาต (ในความตรสร ) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบทมาด ?

๔. ภท และ มจ ธาต เปนไดทงสกมมธาต และ อกมมธาต (ภท ธาต และ มจ ธาต ถาลง อ ปจจยในหมวด รธ ธาต เปนสกมมธาต ตวอยาง ภนทต แปลวา ยอมตอย หรอยอมท าลาย มญจต แปลวา ยอมปลอย ถาลง ย ปจจย ในหมวด ทว ธาต เปนอกมมธาต ตวอยาง ภชชต แปลวา ยอมแตก มจจต แปลวา ยอมหลด ยอมพน) ฯ

แจก พธ (ในความตรสร) ดวยวภตตหมวดภวสสนต เฉพาะปรสสบท ดงน

ปรส. เอก. พห.

ป. พชฌสสต พชฌสสนต

ม. พชฌสสส พชฌสสถ

อ. พชฌสสาม พชฌสสาม

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๔

๕. ปจจยทส าหรบประกอบกบกรยากตก แบงเปนกพวก ? แตละพวกมปจจยอะไรบาง ? วรลาภ (ปคคโล), ธมมสสวน (ฐาน ) เปนรป สาธนะและปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. ปจจยทส าหรบประกอบกบกรยากตก แบงเปน ๓ พวก คอ

กตปจจย อยางน อนต ตวนต ตาว

กจจปจจย อยางน อนย ตพพ

กตกจจปจจย อยางน มาน ต ตน ตวา ตวาน ฯ

วรลาภ (ปคคโล) เปนกตตรป กตตสาธนะ ลงในอรรถแหงตสสละ ณ ปจจย ตงวเคราะหวา วร ลภต สเลนาต วรลาภ (ปคคโล)

หรอเปน สมาสรป ตสสลสาธนะ ตงวเคราะหวา วร ลภต (ลทธ) สลมสสาต วรลาภ (ปคคโล) ฯ

ธมมสสวน (ฐำน ) เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ย ปจจย ตงวเคราะหวา ธมม สณนต เอตถาต ธมมสสวน (ฐาน ) ฯ

๖. น บพพบท กมมธารยสมาส กบ น บพพบทพหพพหสมาส ตางกนอยางไร ? อนจฉรโย (ปาสาโท), อตตทตโถ เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๖. ตางกนอยางน คอ น บพพบท ก มมธารยสมาส สมาสทม น อยหนา ปฏเสธนามนาม แปลวา มใช หรอ หามได เชน น พราหมโณ = อพราหมโณ (อย ชโน อ. ชนน) มใชพราหมณ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๕

สวน น บพพบท พหพพหสมาส สมาส ทม น อยหนา ปฏเสธคณนาม แปลวา ม…หามได หรอไมม เชน นตถ ตสส สโมต อสโม (ภควา พระผมพระภาคเจา) ไมมผเสมอ หรอ หาผเสมอไมม ฯ

อนจฉรโย (ปำสำโท) เปน น บพพบท พหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา นตถ ตสส อจฉรยนต อนจฉรโย (ปาสาโท) ฯ

อตตทตโถ เปน ฉฏฐตปปรสสมาส

ตงวเคราะหวา อตตโน อตโถ อตตทตโถ ฯ

๗. ตทธตโดยยอ แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ? การญญ , ยสวา (ชโน), โสฬสโม (โกฏฐาโส) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด?

๗. ตทธตโดยยอแบงเปน ๓ คอ สามญญตทธต ๑ ภาวตทธต ๑ อพยยตทธต ๑ ฯ

การญญ ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา กรณาย ภาโว การญญ ฯ

ยสวา (ชโน) ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ตงวเคราะหวา ยโส อสส อตถต ยสวา (ชโน) ฯ

โสฬสโม (โกฏฐาโส) ลง ม ปจจย ในปรณตทธต

ตงวเคราะหวา โสฬสนน ปรโณ โสฬสโม (โกฏฐาโส)ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๖

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๒๓ กมภำพนธ ๒๕๖๐

----------------------------------------

๑. อะไร เรยกวา อกขระ พยญชนะ และนคคหต ? ในค าทง ๓ นน ค าไหน แปลวาอยางไร ?

๑. เสยงกด ตวหนงสอกด เรยกวา อกขระ อกขระทเหลอจากสระนน ๓๓ ตว ม ก เปนตน มนคคหตเปนทสด เรยกวา พยญชนะ พยญชนะ คอ อ เรยกวา นคคหต ฯ

ในค าทง ๓ นน ค าวา อกขระ แปลวา ไมรจกสนอยาง ๑ ไมเปนของแขงอยาง ๑

พยญชนะ แปลวา ท าเนอความใหปรากฏ นคคหต แปลวา กดสระ หรอกรณ คออวยวะ ทท าเสยง เวลาเมอจะวาไมตองอาปากเกนกวาปกต เหมอนทฆสระ ฯ

๒. การลงอาคมในพยญชนะสนธและนคคหตสนธ มลกษณะตางกนอยางไร ? อภพโพ-ทานาห เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. มลกษณะตางกนอยางน คอ การลงอาคมในพยญชนะสนธ ถามสระอย เบองหลง ลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ไดบาง ตวอยาง เชน ย อาคม ยถา - อท เปน ยถายท ว อาคม อ - ทกขต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๗

เปน วทกขต เปนตน ในสททนตวาลง ห อาคมกได ตวอยางเชน ส - อช เปน สหช

สวนการลงอาคมนคคหตสนธ เมอสระกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหต อาคมไดบาง ตวอยางเชน อว-สโร เปน อว สโร เปนตน ฯ

อภพโพทำนำห เปนสระสนธ ตดเปน อภพโพ - อทาน – อห

ระหวาง อภพโพ - อทาน ถาสระ ๒ ตวมรปไมเสมอกน ลบสระเบองปลาย บางกไดคอ ลบสระ อ ทศพท อทาน เสย ตอเปน อภพโพทาน ฯ

ระหวาง อภพโพทาน – อห สระทงสอง คอ สระหนาและสระหลงมรปไมเสมอกน ลบสระหนา คอ ลบ อ ท อภพโพทาน แลวทฆะสระหลง คอ อ ท อห ตอเปน อภพโพทานาห ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. คณนามเชนไร ชออตวเสส ?

ข. อปาสเก มวธท าตวอยางไร ?

ค. สฏฐ แปลวาอะไร ? เปนวจนะและลงคอะไร ?

ฆ. อมห เปนสพพนามชนดไหน เปนไดกลงค ?

ง. อาวโส เปนค าส าหรบเรยกใคร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๘

ก. คณนามทแสดงลกษณะของนามนามวาดทสด หรอชวทสด เหมอนค าวา ปณฑตตโม เปนบณฑตทสด ปาปตโม เปนบาปทสด ชออตวเสส ฯ

ข. อปาสเก มวธท าตวอยางน คอ อปาสเก ศพทเดมเปน อปาสกา ลง ส อาลปนวภตต แปลง อา กบ ส เปน เอ ส าเรจรปเปน อปาสเก ฯ

ค. สฏฐ แปลวา หกสบ เปนเอกวจนะและอตถลงคอยางเดยว ฯ

ฆ. อมห ศพท เปนสพพนามชนดปรสสพพนาม ฯ เปนได ๒ ลงค คอ ปงลงคและอตถลงค ฯ

ง. อาวโส เปนค าส าหรบบรรพชตทมพรรษามากกวา เรยกบรรพชต ทมพรรษานอยกวาและส าหรบบรรพชตเรยกคฤหสถ ฯ

๔. ธาตคออะไร ? ทานรวบรวมจดไวเปนกหมวด ? อะไรบาง ? สมชฌต, ปจจสโสส ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ?

๔. ธาต คอ กรยาศพททเปนมลราก ใหเครองปรงเหลาอน คอ วภตต กาล บท วจนะ บรษ วาจก และปจจย เขาประกอบ แปลวา ความทรงไว คอ ทรงไวซงเนอความของตนไมเปลยนแปลง

ทานรวบรวมจดไวเปน ๘ หมวด คอ

๑. หมวด ภ ธาต ๒. หมวด รธ ธาต

๓. หมวด ทว ธาต ๔. หมวด ส ธาต

๕. หมวด ก ธาต ๖. หมวด คห ธาต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๒๙

๗. หมวด ตน ธาต ๘. หมวด จร ธาต

สมชฌต ประกอบดวยเครองปรง คอ ส บทหนา อธ ธาต ในความส าเรจ ย ปจจย ต ปญจมวภตต ฯ

ปจจสโสส ประกอบดวยเครองปรง คอ ปฏ บทหนา อ บทหนา ส ธาต ในความฟง ลง อ ปจจย ส อาคม และ อ อชชตตนวภตต ฯ

๕. กตกนน เปนชอของอะไร ? แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ? อปปาโท, ภกขาจาร (ฐาน ) ลงปจจยอะไร ? เปนรปสาธนะ และปจจยอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. กตกนนเปนชอของศพทททานประกอบดวยปจจยหมหนง ซงเปนเครองก าหนดหมายเนอความของนามศพท และกรยาศพทตาง ๆ กนแบงเปน ๒ อยาง คอ เปนนามศพทอยางหนง เปนกรยาศพทอยางหนง หรอเปนนามศพท คอนามกตกอยางหนง เปนกรยาศพท คอ กรยากตกอยางหนง ฯ

อปปำโท เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา อปปชชเตต อปปาโท หรอ อปปชชน อปปาโท หรอ อปปชชตพพนต อปปาโท ฯ

ภกขำจำร (ฐำน ) เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ตงวเคราะหวา ภกขาย จรนต เอตถาต ภกขาจาร (ฐาน )

๖. อะไรชอวาทคสมาส ? ทคสมาส กบ วเสสนบพพบท กมมธารยสมาสตางกนอยางไร ? อกสลเจตนา เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตาม ล าดบ ?

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๐

๖. กมมธารยสมาส มสงขยาอยขางหนา ชอวาทคสมาส ฯ

ตางกนอยางน คอ ทคสมาส คอ กมมธารยสมาส ชนดทมปกตสงขยา ทเปนคณนาม อย ขางหนา ตวประธานอยขางหลง อยางน ตโย โลกา = ตโลก โลก ๓ จตสโส ทสา = จตททสา ทศ ๔ เปนตน ฯ

สวนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มบทวเสสนะอยขางหนา บทประธานอยขาง หลงอยางน มหนโต ปรโส = มหาปรโส บรษใหญ นล อปปล = นลปปล ดอกอบลเขยว เปนตน แมมปรณสงขยาอยขางหนา อยางน ปฐโม ปรโส = ปฐมปรโส บรษ ท ๑ กจดเปน วเสสนบพพบทกมมธารยสมาส ฯ

อกสลเจตนำ เปนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส ม น บพพบท กมมธารยสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

น.บพ.กม.ว. น กสลา อกสลา (เจตนา)

ว.บพ.กม.ว. อกสลา เจตนา อกสลเจตนา

หรอ ว. อกสลา จ สา เจตนา จาต อกสลเจตนา ฯ

๗. ปรณตทธต มปจจยเทาไร ? อะไรบาง ? เตปฏโก (เถโร), ปญจธา, ภาคน (อตถ) ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ในปรณตทธต มปจจย ๕ ตว คอ ตย ถ ฐ ม อ ฯ

เตปฏโก (เถโร) ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ตงวเคราะหวา ตปฏก ธาเรตต เตปฏโก (เถโร) ฯ

ปญจธำ ลง ธา ปจจย ในวภาคตทธต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๑

ตงวเคราะหวา ปญจห วภาเคหปญจธา ฯ

ภำคน (อตถ) ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ตงวเคราะหวา ภาโค อสสา อตถต ภาคน (อตถ) ฯ

พระธรรมเจดย เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๒๓ เมษำยน ๒๕๖๐

------------------------------------

๑. พยญชนะในบาลภาษา มเทาไร อะไรบาง อาศยอะไร จงออกเสยงได ?

๑. พยญชนะในบาลภาษา ม ๓๓ ตว ฯ คอ

ก ข ค ฆ ง

จ ฉ ช ฌ ญ

ฏ ฐ ฑ ฒ ณ

ต ถ ท ธ น

ป ผ พ ภ ม

ย ร ล ว ส ห ฬ อ ฯ

อาศยสระ จงออกเสยงได ฯ

๒. อาเทสสระสนธ ในทเชนไร จงแปลงสระเบองหนาได ? จงตอบพรอมทง ยกตวอยางประกอบ ? สวาห , เยสนโน เปนสนธอะไร ? ตดและตออยางไร ?

๒. อาเทสสระสนธ ในทเชนน จงแปลงสระเบองหนาได คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๓

ถา อ เอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ หรอ เอ ตวหนาเปน ย เชน อคค - อาคาร เปน อคยาคาร , เต - อสส เปน ตยสส

ถา อ โอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ หรอ โอ เปน ว เชน อถโข – อสส เปน อถขวสส, พห - อาพาโธ เปน พหวาพาโธ ฯ

สวำห เปนอาเทสสระสนธ ตดเปน โส – อห สระ โอ อยหนา สระ อ อยหลง เอา โอ เปน ว เปน สว ระหวาง สว กบ อห สระหนาและสระหลงมรปเสมอกน ลบสระหนา คอ อ ท ว เสยแลวทฆะสระหลงเปน อา ตอเปน สวาห ฯ

เยสนโน เปนอาเทสนคคหตสนธ ตดเปน เยส - โน ถาพยญชนะอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคของพยญชนะหลง คอ น ตอเปนเยสนโน ฯ

๓. จงตอบค าถามตอไปน

ก. อตสขมา, เชฏโฐ เปนคณนามชนไหน ?

ข. ภควโต เปนวภตตไหนบาง ?

ค. ปกตสงขยา ใชนบอยางไร ?

ฆ. สพพนาม แบงเปนเทาไร ? อะไรบาง ?

ง. กทา แปลวาอยางไร ? ส าเรจรปมาจากอะไร ?

๓. ไดตอบค าถามตอไปน คอ

ก. อตสมา เปนคณนามชนวเสส เชฏโฐ เปนคณนามชนอตวเสสฯ

ข. ภควโต เปนจตตถวภตต และฉฏฐวภตต เอกวจนะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๔

ค. ปกตสงขยา ใชนบโดยปกตเปนตนวา หนง สอง สาม ส หา ฯ

ฆ. สพพนาม แบงเปน ๒ คอ ปรสสพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑ฯ

ง. กทา แปลวา ในกาลไร เมอไร ส าเรจรปมาจาก ก ศพท ลง ทา ปจจย ฯ

๔. วภตตอาขยาต ทานจ าแนกไวเพอประโยชนอะไร ? จดเปนกหมวด ? หมวดไหนบอกกาลอะไร ?

๔. วภตตอาขยาตทานจ าแนกไวเพอประโยชนเปนเครองหมาย กาล บท วจนะ และบรษ ฯ

จดเปน ๘ หมวด ฯ แตละหมวดบอกกาลดงน คอ

๑. วตตมานา บอกปจจบนกาล

๒. ปญจม บอกความบงคบ ความหวง ความออนวอน

๓. สตตม บอกความยอมตาม ความก าหนด และความ ร าพง

๔. ปโรกขา บอกอดตกาลไมมก าหนด

๕. หยตตน บอกอดตกาลตงแตวนวาน

๖. อชชตตน บอกอดตกาลตงแตวนน

๗. ภวสสนต บอกอนาคตกาลแหงปจจบน

๘. กาลาตปตต บอกอนาคตกาลแหงอดต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๕

๕. รปวเคราะหแหงสาธนะ จดเปนเทาไร ? อะไรบาง ? และจะก าหนดรไดอยางไรวาสาธนะนน ๆ เปนรปอะไร ? สลรกขกา (อตถ) ลงปจจยอะไร ? ลงปจจยอะไร ? เปนรปและสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ?

๕. รปวเคราะหแหงสาธนะจดเปน ๓ คอ กตตรป ๑ กมมรป ๑ ภาวรป ๑

และจะก าหนดรไดวาสาธนะนน ๆ เปนรปอยางน คอ รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกตตวาจกกด เปนเหตกตตวาจกกด สาธนะนนเปนกตตรป รปวเคราะหแหงสาธนะแหงใดเปนกมมวาจก สาธนะนนเปนกมมรป รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนภาววาจก สาธนะนนเปนภาวรป ฯ

สลรกขกำ (อตถ) ลง ณวปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

ตงวเคราะหวา สล รกขตต สลรกขกา (อตถ) ฯ

๖. อะไร ชอวากมมธารยสมาส ? มเทาไร ? อะไรบาง? ปตตทารพนธน เปนสมาส อะไรบาง จงตงวเคราะหมาด ?

๖. นามศพท ๒ บท มวภตตและวจนะเปนอยางเดยวกน บทหนงเปนประธาน คอเปนนามนาม บทหนงเปนวเสสนะคอเปนคณนาม หรอเปนคณนามทง ๒ บท มบทอนเปนประธาน ททานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวา กมมธารยสมาส ฯ ม ๖ อยาง คอวเสสนบพพบท วเสสนตตรบท วเสสโนภยบท วเสสโนปมบท สมภาวนบพพบท อวธารณบพพบท ฯ

ปตตทำรพนธน เปนอวธารณบพพบท กมมธารยสมาส มสมาหารทวนทวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๖

ส.ทวนทว. ว. ปตโต จ ทาโร จ ปตตทาร

อว.กม. ว. ปตตทาร เอว พนธน ปตตทารพนธน ฯ

๗. ภาวตทธต มปจจยเทาไร ?อะไรบาง ? สมมทฏฐโก (ปคคโล), ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ), รชช ลงปจจยอะไร ? ในตทธตไหน ? จงตงวเคราะหมาด ?

๗. ภาวตทธต มปจจย ๖ ตว คอ ตต, ณย, ตตน, ตา, ณ, กณ ฯ

สมมำทฏฐโก(ปคคโล) ลง อก ปจจย ในตทสสตถตทธต

ตงวเคราะหวา สมมาทฏฐ อสส อตถต สมมาทฏฐโก (ปคคโล)

หรอลง ณก ปจจย ในตทสสตถ ตทธต

ตงวเคราะหวา สมมาทฏฐโก นยตโต สมมาทฏฐโก (ปคคโล) ฯ

ทกขเณยโย (สำวกสงโฆ) ลง เอยย ปจจย ในฐานตทธต

ตงวเคราะหวา ทกขณ อรหตต ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ) ฯ

หรอ ตงวเคราะหวา ทกขณาย อนจฉวโก โหตต ทกขเณยโย (สาวกสงโฆ) ฯ

รชช ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา รญโญ ภาโว รชช ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๗

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท ๑๒ กมภำพนธ ๒๕๖๑

--------------------------------------------

๑. สระในบาลภาษมเทาไร ฯ อะไรบาง สระเชนไร จดเปนคร ฯ

๑. สระในบาลภาษาม ๘ ตว ฯ

อ อา อ อ อ อ เอ โอ ฯ

สระทเปนทฆะลวนและสระทเปนรสสะมพยญชนะสงโยคและนคคหตอยเบองหลง จดเปน คร ฯ

๒. อาเทสสระสนธ ในทเชนไร จงแปลงสระเบองหนาได ฯ จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ฯ ชวตญจท เปนสนธอะไร ฯ ตดและตออยางไร ฯ

๒. อาเทสสระสนธ ในทเชนไร จงแปลงสระเบองหนาได คอ

ถา อ เอ อยหนา มสระอยเบองแปลง แปลง อ หรอ เอ เปน ย เชน อคค + อคาร เปน อคยาคาร , เต + อสส เปน ตยสส

ถา อ โอ อยหนา มสระอยเบองหลง แปลง อ หรอ โอ เปน ว เชน อถโข + อสส เปน อถขวสส, พห + อาพาโธ เปน พหวาพาโธ ฯ

ชวตญจท เปนอาเทสนคคหตสนธ และโลปะสระสนธ ตดเปน ชวต + จ + อท

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๘

ระหวาง ชวต + จ ถาพยญชนะอยขางหลง มนคคหตอยหนา ใหแปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรคได คอ แปลงนคคหตท ชวต เปน ญ ตอเปน ชวตญจ

ระหวาง ชวตญจ + อท ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะอนคนในระหวาง ลบสระหนา คอ อ ท ชวตญจ ตอเปน ชวตญจท ฯ

๓. ศพทเชนไร เรยกวาอพยยศพท ฯ ในอพยยศพทนน อปสค กบ นบาต มวธใชตางกนอยางไร ฯ

๓. ศพทจ าพวกหนงจะแจกตววภตตทง ๗ แปลงรปไปตาง ๆ เหมอนนามทง ๓ ไมได คงรปอยอยางเดยว เรยกวา อพยยศพท ฯ

ในอพยยศพทนน อปสค กบ นบาต มวธใชตางกนอนางน คอ

อปสค ส าหรบใชน าหนานามนามและกรยา ใหวเศษขน เมอน าหนานาม มอาการคลายคณนาม เมอน าหนากรยา มอาการคลายกรยาวเสสนะ

สวนนบาต ส าหรบลงในระหวางแหงนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน ฯ

๔. สกมมธาต กบ อกมมธาต ใชในวาจกอะไรไดบาง ฯ ภท ธาต และ มจ ธาต เปนสกมมธาต หรอ เปนอกมมธาต จงอธบาย ฯ

๔. สกมมธาต กบ อกมมธาต ใชในวาจกไดตางกนดงน คอ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๓๙

สกมมธาต ใชไดใน ๔ วาจก คอ กตตวาจก กมมวาจก เหตกตตวาจก และเหตกมมวาจก

สวนอกมมธาต ใชไดใน ๓ วาจก คอ กตตวาจก ภาววาจก และเหตกตตวาจก10 ฯ

ภท ธาต และ มจ ธาต ปนไดทงสกมมธาต และอกมมธาต มอธบายประกอบดงน คอ

ภท ธาต ถาลงในหมวด รธ ธาต เปนสกมมธาต มรปเปน ภนทต แปลวา ตอย หรอ ท าลาย ถาลงในหมวด ทว ธาต เปนอกมมธาต มรปเปน ภชชต แปลวา แตก ฯ

มจ ธาต ถาลงในหมวด รธ ธาต เปนสกมมธาต มรปเปน มญจต แปลวา ปลอย ถาลงในหมวด ทว ธาต เปนอกมมธาต มรปเปน มจจต แปลวา แตก ฯ

๕. ตนาทปจจย คอ ปจจยอะไร ฯ บอกกาลอะไร ฯ ในทเชนไร นยมแปลง เป ย ฯ “ปาน” ในค าวา “มชชปานา จ สญญโม” ลงปจจยอะไร ฯ เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. ตนาทปจจย คอ ปจจย ม ตน เปนตน หมายถงปจจย ๓ ตว คอ ตน ตวา ตวาน บอกอดตกาล ฯ

ในทเชนนนนยมแปลงเปน ย คอ เมอธาตมอปสคอยหนา เชน อา อปสคบทหนา ทาธาต ในความให แปลง ตนาทปจจย เปน ย ส าเรจรปเปน อาทย ฯ

10 อกมธาต เปนเหตกมมวาจกไดบาง

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๐

“ปำน” ในค าวา “มชชปานา จ สญญโม” ลง ย ปจจย เปน

ภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะหวา ปาน ปาน หรอ ปวน ปาน ฯ

๖. สมาสเชนไร ชอวาทวนทวสมาส ฯ มเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ มาตาปต-อปฏฐาน เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

๖. สมาสทมนามนามตงแต ๒ ศพทขนไป ทานยอเขาเปนบทเดยวกน ชอวา ทวนทวสมาส ม ๒ อยาง คอ สมาหาร ๑ อสมาหาร ๑ ฯ

มำตำปตอปฏฐำน เปนฉฏฐตปปรสสมาส มอสมาหารทวนทวสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

อ.ทวน. ว. มาตา จ ปตา จ มาตาปตโร

ฉ. ตป. ว. มาตาปตน อปฏฐาน มาตาปตอปฏฐาน ฯ

๗. สมหตทธต มปจจยเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ ชนตา, สตตก , ลชช (ภกข) ลงปจจยอะไร ฯ ในตทธตไหน ฯ จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. สมหตทธต มปจจย ๓ ตว คอ กณ ณ ต ฯ

ชนตำ ลง ตา ปจจย ในสมหตทธต

ตงวเคราะหวา ชนาน สมโห ชนตา

หรอ ลง ตา ปจจย ในภาวตทธต

ตงวเคราะหวา ชนสส ภาโว ชนตา ฯ

สตตก ลง ก ปจจย ในสงขยาตทธต

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๑

ตงวเคราะหวา สตต ปรมาณาน อสสาต สตตก ฯ

ลชช (ภกข) ลง อ ปจจย ในตทส สตถ ตทธต ตงวเคราะหวา ลชชา อสส อตถต ลชช (ภกข) ฯ

พระธรรมเจดย เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๒

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท ๑๒ เมษำยน ๒๕๖๑

--------------------------------------------

๑. จงเตมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. อกขระ แปลวา......................................................................ฯ

ข. พยญชนะ ๘ ตวน คอ............................เรยกวา อวรรค ฯ

ค. เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ .....................เรยกวา...........................ฯ

ฆ. กรณ ทท าอกขระ ม ๔ คอ..................................................ฯ

ง. พยญชนะทมกอง เรยกวา....................................................ฯ

๑. ไดเตมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. อกขระ แปลวาไมรจกสนอยำง ๑ ไมเปนของแขง อยำง ๑ ฯ

ข. พยญชนะ ๘ ตวน คอ ย ร ล ว ส ห ฬ อ เรยกวา อวรรค ฯ

ค. เอ เกดใน ๒ ฐาน คอ คอและเพดำน เรยกวา กณฐตำลโช ฯ

ฆ. กรณ ทท าอกขระ ม ๔ คอ ชวหำมชฌ ทำมกลำงลน ๑ ชวโหปคค ถดปลำยลนเขำมำ ๑ ชวหคค ปลำยลน ๑ สกฏฐำน ฐำนของตน ๑ ฯ

ง. พยญชนะทมกอง เรยกวา โฆสะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๓

๒. อาคโม มอยในสนธไหนบาง ฯ และในสนธนน ๆ ลงอาคมอะไร ฯ สจาย เปนสนธอะไร ฯ ตดและตออยางไร ฯ

๒. อาคโม มอยในสนธ ครบทง ๓ สนธ คอ

ในสระสนธ มหลกเกณฑการลงอาคมอยางน ถาสระ โอ อยหนา พยญชนะอยหลง ลบ โอ เสยแลวลง อ อาคมไดบาง เชน โส - สลวา เปนตน, ถาพยญชนะอยหลง ลบ โอ อาคมไดบาง เชน ปร – สหสส เปน ปโรสหสส เปนตน ฯ

ในพยญชนะสนธ มหลกเกณฑการลงอาคมไวอยางน ถามสระอยเบองหลง ลงพยญชนะอาคม ๘ ตว คอ ย ว ม ท น ต ร ฬ ไดบาง เชน ย อาคม ยถา – อท เปน ยถายท , ว อาคม อ – ทกขต เปน วทกขต, ม อาคม คร – เอสสต เปน ครเมสสต, ท อาคม อตต – อตโถ เปน อตตทตโถ, น อาคม อโต – อายต เปน อโตนายต, ต อาคม ตสมา – อห เปน ตสมาตห, ร อาคม สพภ – เอว เปน สพภเรว, ฬ อาคม ฉ – อายตน เปน ฉฬายตน ฯ

ในนคคหตสนธ มหลกเกณฑในการลงอาคมไวอยางน เมอมสระกด พยญชนะกด อยเบองหลง ลงนคคหตอาคมไดบาง เชน จกข – อทปาท เปน จกขอทปาท, อว – สโร เปน อว สโร เปนตน ฯ

สจำย เปนทฆะสนธ ตดเปน สเจ + อย เมอลบสระหนาแลว ตองทฆะสระหลง ในทน ลบ เอ ท สเจ แลวจงทฆะ อ ท อย เปน อา ตอเปน สจาย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๔

๓. สพพนามคออะไร ฯ แบงเปนเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ “โส ขโณ ตมเห มา อตกกมต” ค าไหนเปนสพพนาม ฯ และเปนสพพนามชนดไหน ฯ

๓. สพพนาม คอ ค าทใชแทนนามนามทออกชอมาแลว เพอจะไมใหซ า ๆ ซาก ๆ ซงไมเพราะห แบงเปน ๒ คอ ปรสสพพนาม ๑ วเสสนสพพนาม ๑

โส และ ตมเห เปนสพพนาม

โส เปนวเสสนสพพนาม,

ตมเห เปนปรสสพพนาม ฯ

๔. ในอาขยาต จดวาจกไวอยางไร ฯ วาจกไหนลงปจจยอะไร ฯ นวารเย ในค าวา “ปาปา จตต นวารเย” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ฯ

๔. ในอาขยาต จดวาจกไว ๕ ฯ คอ กตตวาจก ๑ กมมวาจก ๑ ภาววาจก ๑ เหตกตตวาจก ๑ เหตกมมวาจก ๑ ฯ

กตตวาจก ลงปจจย ๑๐ ตว คอ อ, เอ, ย, ณ, ณา, นา, ณหา, โอ, เณ, ณย

กมมวาจก ลง ย ปจจย กบทง อ อาคม หนา ย ดวย

ภาววาจก ลง ย ปจจย

เหตกตตวาจก ลงปจจย ๔ ตว คอ เณ, ณย, ณาเป, ณาปย

เหตกมมวาจก ลงปจจย ๑๐ ตวนนดวย ลงเหตปจจย คอ ณาเป ดวย ลง ย ปจจยกบทง อ อาคมหนา ย ดวย ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๕

นวำรเย ประกอบดวยเครองปรงในอาขยาต ดงน คอ

น บทหนา, วร ธาตธาตในความ หาม กน กน ปด, เณ ณย ปจจย, เอยย สตตม (ลบ ยย คงไวแต เอ ), ปจจบนกาลกาล, ปรสสบท, เอกวจนะ, ปฐมบรษ, กตตวาจก ฯ

๕. อนต และ มาน ปจจยในกรยากตก ใชเหมอนกน หรอตางกนอยางไร ฯ อาจรยปชโก (เถโร) ลงปจจยอะไร เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๕. อนต และ มาน ใชบอกปจจบนกาลเหมอนกน ทตางกนคอ อนต เปนปจจยในพวกกตปจจย เปนได ๒ วาจก คอ กตตวาจก และ เหตกตตวาจก ฯ

สวน มาน เปนปจจยในพวกกตกจจปจจย เปนไดทง ๕ วาจก แตภาววาจกไมนยมใช ฯ

อำจรยปชโก ลง ณว ปจจย เปนกตตรป กตตสาธนะ

วเคราะหวา อาจรย ปเชตต อาจรยปชโก (เถโร) ฯ

๖. สมาสอะไรบาง นยมบทปลงเปนนปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยว ฯ จะทราบไดอยางไรวา เปนสมาสไหน ฯ สนตวาโจ (ภกข) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

๖. ไดแก สมาหารทคสมาส สมาหารทวนทวสมาส และอพยยภาวสมาสฯ

ทราบไดโดยความนยมตางกนแหงสมาสเหลานน ดงน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๖

สมาหารทคสมาส ตองมสงขยาเปนบทหนา บทหลงเปนประธาน อ. ตโย โลกา ตโลก ฯ

สมาหารทวนทวสมาส ตองเปนนามนาม ตงแต 2 บทขนไปทาน ยอเขาเปนบทเดยวกน และเปนบทประธานทงสน อ . สมโถ จ วปสสนา จ สมถวปสสน ฯ

สวนอพยยภาวสมาส ตองม อปสค หรอนบาต เปนบทหนา และใชเปนประธานของบทหลงดวย อ. ทรถสส อภาโว นททรถ ฯ

สนตวำโจ เปน ฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส มวเคราะหดงน ว. สนตา วาจา ยสส โส สนตวาโจ (ภกข)

๗. เสฏฐตทธต มปจจยเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ ตางจากปจจยในตทธตอนอยางไร ฯ พลวต (ชฆจฉา), สามญญ ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. เสฏฐตทธต มปจจย ๕ ตว คอ ตร ตม อยสสก อย อฏฐ ฯ

ปจจยทง ๕ น ตางจากปจจยในตทธตอน เพราะมไดลงแทนศพทอยางปจจยในตทธตอน ๆ แตเปนเครองหมายคณศพ ทเปรยบเทยบ คอ

ตร อย และ อยสสก ลงเปนวเศษคณศพท

ตม และ อฏฐ ลงในอตวเศษคณศพท ฯ

พลวต ลง วนต ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. พล อสสา อตถต พลวต (ชฆจฉา)

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๗

สำมญญ ณย ในภาวตทธต

ว. สมณสส ภาโว สามญญ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๘

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบ วนท 3 มนำคม ๒๕๖2

--------------------------------------------

1. จงเตมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. สระทเปน................................................. ชอลห มเสยงเบา ฯ

ข. พยญชนะ 8 ตวน เรยกวา อวรรค เพราะ............................ ฯ

ค. ว เกนใน 2 ฐาน คอ....................... เรยกวา......................... ฯ

ฆ. พยญชนะท 1 ท 2 ในวรรคทง 5 คอ.......และ....เปนอโฆสะ ฯ

ง. วฒโฑ สงโยคผด เพราะ........................... ค าทถก คอ........ ฯ

1. ไดเตมค าทถกตองลงในชองวาง ดงตอไปน

ก. สระทเปนรสสะลวน ไมมพยญชนะสงโยค และนคคหตอยเบองหลง ชอลห มเสยงเบา ฯ

ข. พยญชนะ 8 ตวน เรยกวา อวรรค เพราะไมเปนพวกเปนหมกนตามฐานกรณทเกด ฯ

ค. ว เกนใน 2 ฐาน คอ ฟนและรมฝปาก เรยกวา ทนโตฏฐโช ฯ

ฆ. พยญชนะท 1 ท 2 ในวรรคทง 5 คอ ก ข, จ ฉ, ฏ ฐ, ต ถ, ป

ผ และ ส เปนอโฆสะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๔๙

ง. วฒโฑ สงโยคผด เพราะหลกเกณฑแหงการสงโยค พยญชนะท 3 ซอนหนาพยญชนะท 3 และท 4 ในวรรคของตนได พยญชนะ คอ ฒ เปน พยญชนะท 4 ซอนหนาพยญชนะท 3 ไมได ค าทถก คอ วฑโฒ ฯ

2. วธเปนอปการะแกการท าสนธ เรยกวาอะไร ฯ มเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ อปปล ว และ ยโถทเก ในค าวา “อปปล ว ยโถทเก” เปนสนธอะไร ฯ ตดและตออยางไร ฯ

2. วธเปนอปการะแกการสนธ เรยกวา สนธกรโยปกรณ ฯ ม 8 อยาง ฯ

คอ โลโป ลบ 1 อาเทโส แปลง 1 อาคม ลงอกษรตวใหม 1 วการ ท าใหผดจากของเดม 1 ปกต ปรกต 1 ทโฆ ท าใหยาว 1 รสส ท าใหสน 1 สญโญโค ซอนตว 1 ฯ

อปปล ว ในค าวา “อปปล ว ยโถทเก” เปนปกตนคคตสนธ ตดเปน อปปล + ว ตอเปน อปปล ว ฯ

ยโถทเก เปนวการสระสนธ ตดเปน ยถา + อทเก เมอลบสระหนา คอ อา ท ยถา แลววการสระหลง คอ อ ท อทเก เปน โอ ตอเปน ยโถทเก ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๐

3. นามศพท จดเปนลงคอะไรไดบาง ฯ “กสมา ตว ปณเณ มม สาวเก ปรภว” เฉพาะค าทขดเสนใตไวนน เปนนามศพทชนดไหน ฯ เปนการนต ลงค และวจนะอะไร ฯ

3. นามศพท จดเปนลงคไดดงน คอ นามนาม จดเปนลงคเดยว คอเปนปงลงค อตถลงค หรอนปงสกลงค อยางใดอยางหนง เชน อมโร เทวดา อจฉรา นางอปสร องค องค เปนตน

นามนามเปน 2 ลงค คอ ศพท ๆ เดยวกน มรปอยางเดยวกนเปนไดทง 2 ลงค หรอรากศพทเปนอนเดยวกน เปลยนแตสระทสดใหหแปลกกน พอเปนเครองหมายใหตางลงคกนบาง เชน อกขโร อกขร อกษร ทวโส ทวส วน เปนตน

สวนคณนามและสพพนาม เปนไดทง 3 ลงค ฯ

ในประโยค “กสมำ ตว ปณเณ มม สำวเก ปรภว” เฉพาะค าทขดเสนใตไวนน เปนนามศพท เปนการนต ลงค วภตต และวจนะตามล าดบดงน

ค าวา ตว เปนนามศพทชนดปรสสพพนาม เปน อ การนต อตถลงค ส ปฐมาวภตต และเอกวจนะ ฯ

ค าวา ปณเณ เปนนามศพทชนดอสาธารณนาม เปน อา การนต อตถลงค ส อาลปนวภตต และเอกวจนะ ฯ

ค าวา มม เปนนามศพทชนดปรสสพพนาม เปน อ การนต ปงลงค ส ฉฏฐวภตต และเอกวจนะ ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๑

๔. ในอาขยาต อ อาคมหนาธาต และ อ อาคมหลงธาตและปจจย ลงไดในวภตตหมวดไหนบาง ฯ ปพพาเชส และ ชเน ในค าวา “อกโกเธน ชเน โกธ ” ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ฯ

4. ในอาขยาต อ อาคมหนาธาต ลงประกอบไดในวภตตหมวดหยตตน หมวดอชชตตน และหมวดกาลาตปตต สวน อ อาคม หลงธาตและปจจย ลงประกอบไดในวภตตหมวดอชชตตน หมวดภวสสนต และหมวดกาลาตปตต ฯ

ปพพำเชส ประกอบดวยเครอง คอ

วภตต – อ อชชตตนวภตต

กาล – อดตกาล

บท – ปรสสบท

วจนะ – เอกวจนะ

บรษ – ปฐมบรษ

ธาต – วช ธาต ในความเวน

วาจก – เหตกตตวาจก

ปจจย – เณ ปจจย

มวธท าตว คอ ปพพาเชส เปน ป บทนหา วช ธาต ในความเวน ลง เณ ปจจย อ อชชตตนวภตต ลง ส อาคม ปจจยทเนองดวย ณ ลบ ณ เสย เหลอไวแต เอ ทฆะตนธาตเปน อา แปลง ว ท พ ซอน พ หนาธาต ลง เณ ปจจยหลงธาต รสสะ อ เปน อ แลงลง ส อาคม ส าเรจรปเปน ปพพาเชส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๒

ชเน ในค าวา “อกโกเธน ชเน โกธ ” ประกอบดวยเครองปรง คอ

วภตต – เอยย สตตมวภตต

กาล – ปจจบนกาล (บอกความยอมตาม)

บท – ปรสสบท

วจนะ – เอกวจนะ

บรษ – ปฐมบรษ

ธาต – ช ธาต ในความชนะ

วาจก – กตตวาจก

ปจจย – นา ปจจย

มวธท าตว คอ ชเน เปน ช ธาต ในความชนะ ลง นา ปจจย ลง เอยย สตตมวภตต ลบ ยย ทสดแหง เอยย เหลอไวแต เอ ส าเรจรปเปน ชเน ฯ

5. ต ปจจยในกรยากตก ในทเชนไร ใชบอกกตตวาจก ฯ ในทเชนไร ใชบอกกมมวาจก ฯ จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบ ฯ “อาคมน” ในค าวา “อาคมนทวโส” และค าวา “อากาเสน อาคมน กร” ลงปจจยอะไร ฯ เปนรปและสาธานะอะไ จงตงวเคราะหมาด ฯ

5. ต ปจจยในกรยากตก ประกอบกบอกมมธาต บอกกตตวาจก ตวอยางเชน มโต ฐโต นสนโน เปนตน

ประกอบกบสกมมธาต บอกกมมวาจก ตวอยางเชน กโต หโต ทฏโฐ เปนตน

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๓

“อำคมน” ในค าวา “อำคมนทวโส” ลง ย ปจจย เปนกตตรป อธกรณสาธนะ ตงวเคราะหวา อาคจฉนต เอตถาต อาคมโน (ทวโส)

“อำคมน” ในค าวา “อำกำเสน อำคมน กร” ลง ย ปจจย เปนภาวรป ภาวสาธนะ ตงวเคราะวา อาคมน อาคมน ฯ หรอตงวเคราะหวา อาคจฉยเตต อาคมน ฯ หรอ อาคจฉยเตต อาคมน ฯ หรอ อาคนตพพนต อาคมน ฯ

6. อะไรชอตปปรสสมาส ฯ ตปปรสสมาส กบ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางไร ฯ ทกขปฬตสตตา เปนสมาสอะไรบาง จงตงวเคราะหมาตามล าดบ ฯ

6. นามศพทม อ วภตตเปนตนในทสดทานยอดวยเบองปลาย ชอวา ตปปรสสมาส ฯ

ตปปรสสมาส กบ อพยยภาวสมาส ตางกนอยางน คอ ตปปรส-สมาส มบทหลงเปนประธาน ไมนยมลงลงคและวจนะ สวนอพยย-ภาวสมาส เปนสมาสทมอปสคหหหรอนบาตอยหนาและเปนประธาน บทส าเรจเปน นปงสกลงค เอกวจนะอยางเดยวเทานน ฯ

ทกขปฬตสตตำ เปนวเสสนบพพบท กมมธารยสมาส มตตยา-ตปปรสสมาส เปนภายใน ตงวเคราะหตามล าดบดงน

ต.ตป. ว. ทกเขน ปฬตา ทกขปฬตา (สตตา)

ว. บพ. กม. ว. ทกขปฬตา สตตา ทกขปฬตสตตา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๔

7. ภาวตทธต มปจจยเทาไร ฯ อะไรบาง ฯ ปาสาทโก (ภควา) , เถยย , ปญจโฒ ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

7. ภาวตทธต มปจจย 6 ตว ฯ คอ ตต ณย ตตน ตา ณ กณ ฯ

ปำสำทโก (ภควา) ลง ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ตงวเคราะหวา ปสาท ชเนตต ปาสาทโก (ภควา) หรอ ปสาท อาหรตต ปาสาทโก (ภควา) ฯ

เถยย ลง ณย ปจจย ในภาวตทธต ตงวเคราะห เถนสส ภาโว เถยย ฯ หรอ ลง เณยย ปจจย ตามนยแหหงรปสทธปกรณ และสทท-นตปกรณ

ปญจโม ลง ม ปจจย ใน ปรณตทธต ตงวเคราะห ปญจนน ปรโณ ปญจโม ฯ

พระธรรมเจดย เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๕

ประโยค ป.ธ. ๓

ปญหำและเฉลย บำลไวยำกรณ

สอบครงท ๒ วนท 1 พฤษภำคม ๒๕๖2

--------------------------------------------

1. พยญชนะในบาลภาษามเทาไร ฯ ตางจากสระอยางไร ฯ ในค าวา “อภตถเรภ กลยาเณ” น เฉพาะค าทขดเสนใต เปนคร หรอ ลห ฯ

1. ในบาลภาษา พยญชนะม ๓๓ ตว ม ก ข ค ฆ ง เปนตน ออกเสยงไมไดตามล าพงเหมอนสระ ตองอาศยสระจงจะออกเสยงได ฯ

ในค าวา “อภตถเรภ กลยำเณ” น เฉพาะค าทขดเสนใต เปนคร หรอ ลห ตามล าดบดงน

อ เปน ลห

ภต เปน คร

ถ เปน ลห

เร เปน คร

ถ เปน ลห

กล เปน คร

ยา เปน คร

เณ เปน คร ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๖

2. ในสนธกรโยปกรณ อาเทส กบ วการ มลกษณะตางกนอยางไร ฯ อเธวเมโส ตดตออยางไร ฯ

2. ในสนธกรโยปกรณ อาเทส กบ วการ มลกษณะตางกนอยางน คอ อาเทส ไดแก การแปลงสระใหเปนพยญชนะ ไดแก

- แปลง อ – เอ เปน ย เชน ปฏสนฐารวตต – อสส เปน ปฏสนฐารวตยสส เปนตน

- แปลงพยญชนะเปนพยญชนะ คอ แปลง ต เปน ตย แลวเปน จจ เชน ปต–อตรตวา เปน ปจจตรตวา อต–เอว เปน อจเจว เปนตน

- แปลงนคคหต เปนพยญชนะ เมอมพยญนะวรรคอยหลง นคคหตอยหนา แปลงนคคหตเปนพยญชนะทสดวรรค เชน เอว -โข เปน เอวงโข เปนตน เมอ เอ และ ห อยหลง แปลงนคคหต เปน ญ

เชน ต -เอว เปน ตญเญว ต -ห เปน ตญห เปนตน

สวนวการไดแกการแปลงสระเทานน คอ การท าสระตวหนงใหเปนสระอกตวหนง เชน ท า อ ใหเปน เอ ท า อ ใหเปน โอ เชน มน-อาลโย เปน มเนลโย ส-อตถ เปน โสตถ เปนตน

อเธวเมโส เปน โลปสระสนธ และอาคมพยญชนะสนธ ตดเปน อธ – เอว – เอโส

ระหวาง อธ – เอว ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวางลบสระหนา คอ อ ท อธ ตอเปน อเธว

ระหวาง อเธว – เอโส ถาพยญชนะอยเบองหลงลง ม พยญชนะอาคมไดบาง ตอเปน อเธวเมโส ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๗

อกนยหนง อเธวเมโส เปนโลปสระสนธ และนคคหตสนธ ตดเปน อธ – เอว – เอโส

ระหวาง อธ – เอว ถาสระหนาและสระหลงไมมพยญชนะคนในระหวาง ลบสระหนาคอ อ ท อธ ตอเปน อเธว

ระหวาง อเธว – เอโส นคคหตอยหนา สระอยเบองปลาย แปลงนคคหตเปน ม ตอเปน อเธวเมโส ฯ

3. จงตอบค าถามตอไปน

ก. นามศพททง 3 นน เมอน าไปใช ตองประกอบดวยอะไรบาง ฯ

ข. เทวเต และ ปพพเต เปนวภตตและวจนะอะไรไดบาง ฯ

ค. ปณณาส กบ ปณณรส แปลวาอะไร ฯ ตางกนอยางไร ฯ

ฆ. กตม, อมห ศพท เปนสพพนามชนดไหน ฯ

ง. นบาตนน ส าหรบใชลงทไหน ฯ

3. ไดตอบค าถามตอไปน

ก. นามศพททง 3 นน เมอน าไปใช ตองประกอบดวยลงค วจนะ วภตต ฯ

ข. เทวเต เปน อาลปนวภตต เอกวจนะ สวน ปพพเต เปนได 2 วภตต คอ เปนทตยาวภตต พหวจนะ และเปนสตตมวภต เอกวจนะ ฯ

ค. ตางกนอยางน คอ ปณณำส แปลวา 50 เปน ปกตสงขยา สวน ปณณรส แปลวา ท 15 เปน ปรณสงขยา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๘

ฆ. กตม ศพท เปนสพพนามชนดอนยมวเสสนสพพนาม สวน อมห ศพท เปนสพพนามชนดปรสสพพนาม ฯ

ง. นบาตนน ส าหรบใชลงในระหวางนามศพทบาง กรยาศพทบาง บอกอาลปนะ กาล ท ปรจเฉท อปไมย ปฏเสธ ความไดยนเลาลอ ความปรกป ความถาม ความรบ ความเตอน เปนตน ฯ

๔. กรยาอาขยาต และกรยากตก ประกอบดวยเครองปรงอะไรบาง ฯ จงแกค าทเหนวาผด ใหถกตองตามหลกไวยากรณ ในประโยคตอไปน ฯ

ก. อชช เทวทตโต สงฆ ภชชสสต ฯ

ข. สธโร จ ถาวโร จ สงฆ อปสมปท ยาจต ฯ

ค. ตโยป สกขา กถตาเยว โหนต ฯ

4. กรยาอาขยาต ประกอบดวยเครองปรง 8 อยาง คอ วภต กาล บท วจนะ บรษ ธาต วาจก ปจจย สวนกรยากตกประกอบดวยเครองปรง 6 อยาง คอ วภต กาล วจนะ ธาต วาจก ปจจย เหมอนอาขยาต ตางแตไมมบทและบรษเทานน ฯ

ไดแกค ำผดใหถกตองตำมหลกไวยำกรณ ในประโยคตอไปน

ก. อชช เทวทตโต สงฆ ภนทสสต ฯ

ข. สธโร จ ถาวโร จ สงฆ อปสมปท ยาจนต ฯ

ค. ตสโสป สกขา กถตาเยว โหนต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๕๙

5. การก าหนดรปของสาธนะนน ๆ ตองอาศยอะไรเปนหลก จงอธบาย ฯ ทททส (วชช ), โพธ (ญาณ ), ทาตา ลงปจจยอะไร เปนรป และสาธนะอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

5. การก าหนดรปของสาธนะนน ๆ ตองอาศยรปวเคราะหเปนหลก คอ

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกตตวาจกกด เปนเหตกตตวาจกกด สาธนะนน เปนกตตรป

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนกมมวาจกกด เปนเหตกมมวาจกกด สาธนะนน เปนกมมรป

รปวเคราะหแหงสาธนะใด เปนภาววาจก สาธนะนนเปนภาวรป ฯ

ทททส (วชช ) ลง ข ปจจย เปนกมมรป กมมสาธนะ

ว. ทกเขน ปสสยตต ทททส (วชช )

หรอ ว. ทกเขน ปสสตพพนต ทททส (วชช )

หรอ ว. ทกเขน ทฏฐพพนต ทททส (วชช ) ฯ

โพธ ลง อ ปจจย เปน กตตรป กรณสาธนะ

ว. พชฌต เตนาต โพธ (ญาณ ) ฯ

ทำตำ ลง ต ปจจย เปน กตตรป ตสสลสาธนะ

ว. เทต สเลนาต ทาตา ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๖๐

6. วเสสโนปมบท กมมธารยสมาส มลกษณะอยางไร ฯ จงตอบพรอมทงยกตวอยางประกอบดวย ฯ ทฆายโก (ปรโส), อโรคา (อตถ) เปนสมาสอะไร จงตงวเคราะหมาด ฯ

6. วเสสโนปมบท กมมธารยสมาส มลกษณะอยางน คอ เปนสมาสทมบทวเสสนเปนอปมา จดเปน 2 ตามวเสสนะอยหนาและหลง

สมาสทมอปมาอยหนา เรยก อปมาปพพปโท มอทาหรณอยางน สงข อว ปณฑร (ขร น านม) ขาวเพยงดงสงข กาโก อว สโร กากสโร คนกลาเพยงดงกา ทพพ อว จกข ทพพจกข จกษเพยงดงทพย

สมาสทมอปมาอยหลง เรยกวา อปมานตตรปโท มอทาหรณอยางน นโร สโห อว นรสโห นระเพยงดงสหะ ญาณ จกข อว ญาณจกข ญาณเพยงดงจกษ ปญญา ปาสาโท อว ปญญาปาสาโท ปญญาเพยงดงปราสาท ฯ

ทฆำยโก (ปรโส) เปนฉฏฐตลยาธกรณพหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา ทฆ อาย ยสส โส ทฆายโก (ปรโส) ฯ

อโรคำ (อตถ) เปน นบพพบท พหพพหสมาส

ตงวเคราะหวา นตถ ตสสา โรโคต อโรคา (อตถ) ฯ

7. ณก ปจจย มตทธตไหนบาง และใชตางกนอยางไร ฯ นาครา, โสกน (ปชา), สมโมทนยา (กถา) ลงปจจยอะไร ในตทธตไหน จงตงวเคราะหมาด ฯ

๗. ณก ปจจย มในโคตตตทธต และตรตยาธตทธต ฯ

ป ญ ห ำ - เ ฉ ล ย ว ช ำ บ ำ ล ไ ว ย ำ ก ร ณ ป . ธ . ๓ | ๔๖๑

ใชตางกนอยางน คอ ณก ปจจย ในโคตตตทธต ใชลงแทนศพทไดเฉพาะ “อปจจ” ศพทอยางเดยว สวน ณก ปจจย ในตรตยาทตทธต ใชแทนศพทไดทวไป ไมจ ากด ฯ

นำครำ ลง ณ ปจจย ในราคาทตทธต

ว. นคเร วสนตต นาครา ฯ

โสกน (ปชำ) ลง อ ปจจย ในตทสสตถตทธต

ว. โสโก อสส อตถต โสกน (ปชา) ฯ

สมโมทนยำ (กถำ) ลง อย ปจจย ในฐานตทธต

ว. สมโมทนสส ฐาน สมโมทนยา (กถา)

หรอ ว. สมโมทน อรหตต สมโมทนยา (กถา) ฯ

พระธรรมเจดย เขมจาร วดทองนพคณ เฉลย

สนามหลวงแผนกบาล ตรวจแก.