Núm. 97 Martes, 29 de octubre de 1991

As investigacións'da última década no Estado trucción humana e queda suxeta a certos condi.;, Español e noutros países (Kelly, 1986; cionamentos de tipo económico, culturl e ideoló­Garreta, 1985; Spear, 1984; Subirats, 1987), xico. A análise dos libros de texto e recentes poñen de manifesto que a consideración das investigacións realizadas en Galicia (Alvarez, ciencias experimentais e as matemáticas como Jiménez, pizarro e Soneira) co.ncordan con áreas e disciplinas do ccñecemento "neutrais", resultados obtidos noutros países e así, sina­é unha consecuencia máis dunha concepción da lamos tres que nos parecen de especial rele­ciencia que desconsidera o seu carácter de cons- vancia.

oensino das ciencias e as matemáticas desde a per$pectiva da coeducación o Os libros de texto trasmiten unha imaxe da muller que está por detlás da realidade

Os libros de texto. Nunha progresista, pero que non parece mostra de 18 dos máis utilizados presidir unha parte, cando me­na actualidade no BUP, FP e ciclo nos, das actuacións dirixidas ao superior da EXB en Galicia, os colectivo de estudiantes mulle­contidos e as ilustracións trasmi­ res. Vexamos algunha exemplifi­ten unha imaxen da muller que cación no caso das Ciencias Ex­está por detrás da realidade so­ perimentais e das Matemáticas: e cial. Non aparecen mulleres de­ objeto dunha sana preocupación sempeñando máis profes.ión·s cas que as nenas no saiban colocar de ama de casa ou enfermeira. A un enchufe, pero non e obxeto linguaxe empregada é discrimi­ das preocupcións da escola que natoria, mesmo nos poucos os varóns non saiban Iimpir as exemplos nos que a parecen al­ mesas do laboratorio ou lavoir o gunha myller (muller demente, material ou, como se afirmaba señoras encopetadas). A propor­ nun diálogo cinematográfico, ción mulleres homes é de 1/5; "que ten que ver a Física Nuclear non aparecen científicas, salvo con fretir un par de ovos". E preo­Marie Curie en dous deles e dúas cupante que as adolescentes mulleres máis Meitner e Stevens non accedan a carreiras e profe­que aparecen citadas como "o sións "masculinas", pero non hai químico" e "o biólogo". Os con­ neg.una investigación sobre por ceptos, forza, velocidade, resis­ qué os varóns'non acceden a tencia, etc... , preséntanse liga­ carreiras e profesións con etique­dos únicamente a área de expe­ ta femenina. Hai que actuar sobre riencia e aos intereses dos alum­ a inseguridade das rapazas á ho­nos varóns (nenos xogando a fút­ ra de manipular aparatos, pero tal bol, automóviles, etc... ), nunca un parece que o desorde, precipita­electrodoméstico ou unha olla a ción e acaparamento do material presión. po parte dos varóns é "natural".

As expectativas do profeso­ Fálase da inferioridade das rado. Estas son diferentes pra os de cambiar a Ciencia para que as lescentes cheguen a alcanzar o adolescentes respecto aos va­varóns e para as mulleres, como nenas accedan a ela ou parafra­ mesmo nivel que os seus compa­ róns, en capacidades viso-espa­o demostran as diversas probas seando a Rossanna Rossanda ñeiros varóns, ignorando ou des­ ciais, que correlacionan con de­pasadas ao profesorado, que (1978) non se trata de preguntar­ valorizando as habilidades e co­ terminados aspectos da Ciencia, chegan predecir futuros diferen­ se qué lIe ocorre ás mulleres que ñecementos que, froito dunha ex­ pero aínda que a literatura espe­tes para exercicios iguais, de­ non acceden á Ciencia, senón periencia e socialización diferen­ cializada recoñece que as habili­pendedo de que asignen con no­ ¿qué lIe ocorre á Ciencia que as cial, constituen a bagaxe das no­ dades verbais que incluen flui­me femenino o masculino: inxe­ mulleres non acceden a ela? sas alumnas, e que teñen que ver dez, vocabulario, lectura, razona­ñeiros, executivos.... para ós va­ Nesa medida, estamos en de­ coa artificial división do mundo mento, etc.... , son maiores nas róns e asistenta social, profesora sacordo con unha liña de inter­ en duas esferas: pública -varón­ chicas que nos chicos, nunca se de EXB para as nenas. vención, con intención coeducati­ e privada e doméstica -muller-. ten visto unha investigación que

Diversas probas, que non re­ va, que parte do acceso das mu­ Esta liña de intervención des­ trate de correlacionar éstas últi­producimos por falta de espacio, lleres á Ciencia desde o paradig­ considera algo tan elemental co­ mas coa capacidade de razona­corroboran a persistencia de es­ ma da debilidade, que no caso mo calquer colectivo marxinado, mento en Ciencias Experimentais tereotipos e diversos perxuicios que nos ocupa se concreta en para sair desa situación ten que e Matemáticas. ¿Suponse que só de carácter bioloxicista e deter­ expresar as reais ou supostas ca­ facelo desde a valoración da súa serven para redactar e dedicarse minista na cabeza e, consecuen­ rencias das rapaces en actitu­ propia cultura, fomentando así a ás "letras"? temente, na actuación do profe­ des, habilidades e destrezas e en súa autoestima e non o seu auto MARI A. L1RES, INMA . sorado. Pensamos que non se establecer accións compensato­ . desprecio. Isto e algo que nin­ PIZARRa, GLORIA SONEIRA trata de culpabilizar a éste, tamén rias para que as nenas, as ado- g~én discute desde unha óptica (STEG) do sexismo, xa que os textos que se estudian nas Escolas Normais hai menos de 20 anos, ían mes­mo máis alá e nas Facultades e Escolas Técnicas nunca se im­ Evitar a discriminación partíu a máis mínima formación o que pretendemos é: • Sacar as mulleres da invisibilidade da His­ao profesorado, pero sí creemos

• Por de manifesto que a discriminación exis­ toria da Ciencia. que a situación .e preocupante, te, tamén nas clases de Ciencias Experimen­ • Por de manifesto a interacción da vida coti­porque se non se fai unha inter­tais. diana-ciencia e como o traballo doméstico ten vención clara e decidida desde • Que o profesor adquira instrumentos para contribuido á producción científico-técnica. as institucións, a igualdade dian­detectar o sexismo e o androcentrismo na • Incorporar a vida cotidiana ao laboratorio ete da lei nunca será igualdade práctica escolar, posibilitando un cambio de á aula: para conectar coas inquietudes, intere­real para as nosas alumnas. actitudes. ses e habilidades adquiridas polas nenas e O dominio do espacio físico • Propor e experimentar estratexias para fo­ espertar o interese dos alumnos varóns pola' e oral por parte dos alumnos mentar cambios de actitudes no alumnado. importancia destas destrezas. varóns. Xa temos sinalado en Proporcionar seguridade ás chicas e correxir a • Introducir a educación afectivo-sexual, des­outros lugares (Congreso Interna­precipitación, o desorde e o dominio do espa­ mitificando los prexuicios existentes, que son cional de Enseñanza de las Cien­cio oral e físico por parte dos alumnos varóns. consecuencia dunha cocepción androcéntrica. cias e das Matemáticas), que non • Incorporar a crítica e as posibles alternati­ • Orientar segundo as opcións nos estereoti­se trata de cambiar as nenas pa­vas aos contidos androcéntricos que se tras- padas, facendo conscientes ás nosas alumnas ra que accedan áSie.r:tci~J.>Sp qn"" m,iten...... Jo.:: ~ ,'.) -i ......... "- Ji" J.... 1' ... das dificultades reais que se van -a-encontrar.

Estratexias para o cambio

Estamos aínda moi lonxe de poder ofrecer solucións acaba­das, de feito a experiencia, a lec­tura, a reflexión e o debate, obri­gáronos a cambiar algúns dos nosos prantexameñtos iniciais e pensamos que aínda queda moi­to camiño por recorrer é moitas estratexias por experimentar e eléiborar.

E necesario actuar sobre múlti­ples campos. Sen afán de ex­haustividades, podemos agrupar as actuacións en: dirixidas ao profesorado, ao alumnado, sobre textos e materiais didácticos e sobre contidos.

Para o profesorado e necesario que na formación inicial e nos plans de formación permanente se aborde non só unha formación específica nas áreas de Ciencias Experimentais e Matemáticas desde una perspectiva coeduca­tiva.

Nos libros de texto e material didáctico o Ministerio de Educa­ción e as CCAA con competencia poderían facer uso do trámite de aprobación dos textos, recomen­dando incluir as orientacións non sexistas no referente á Iinguaxe, contidos e ilustracións.

En relacións os contidos e pre­ciso reescribir a historia da cien­cia, non só rastreando as mulle­res científicas e as súas biogra­fías, senón tamén reseñando as aportacións das mulleres á cien­cia e á técnica.

Alumnado

Finalmente en relación co alumnado, en primer lugar con­ven consensuar co grupo obxeti­vos que se pretendan alcanzar. Tamén realizar actividades sen carga competitiva nen sexista e fomentar. actividades e talleres que incluan a vida cotidiana e doméstica, abordar temas como a química do tratamento de ali­mentos, cociña, etc... e utilizar no laboratorio utensilios de cociña e artículos domésticos.

Tamén se poden incluir nas ac­tividades conferencias e colo­quios de mulleres enxeñeiras, ar­quitectas, xefas de taller, etc... e de homes, auxiliares de v60, en­fermeiros, etc... , así como plante­xar debates, previa información, sobre prexuicios bioloxicistas e deterministas. I

Hai que evitar que se reproduz­ca a división sexista do traballo e fomentar a formación de grupos de forma espontánea con obser­vación.

Nunha segunda fase, dirixida variable con observación e nunha terceira de novo espontánea con observación.

Tamén se plantexa a posibili­dade dalgunhas estratexias se­gregadas, mantendo os grupos de clase mixtos, para aquelas áreas de experiencia nas que eles e elas demostren carencias.

Estas son algunhas das posi­bles extratexias e liñas de investi­gación que, desde a perspectiva da coeducación, poden axudar a muller a avanzar cara a unha si­tuación na que o binomio muller­ciencia deixe de ser una ecua­ción irresoluble.

28 / La Región . Martes, 29 de octubre de 1991

Máquinas que permiten Cómo chegar á purificaciónaumentar a velocidade da auga por filtros e fervura o Cunha bicicleta e un batidor de ovos

o Oeste xeito farase potable En primeiro lugar con dous ca­

rretes de diferentes tamaños. Con cravos, que servirán de ei­xos, suxeitar sobre un bloque de madeira dous carretes, un gran­de e outro pequeno. Axustar so­bre os dous carretes un elástico formando correa.

Facer dar unha volta ó carrete grande e ver se o pequeno deu máis sou menos unha volta com­pleta. Citar aparatos que funcion­nan con correas (correas de transmisión).

MAQUINAS QUE PERMITEN AUMENTAR A VELOCIDADE

Carrete pequeño

\

Cómo construir un filtro. Para obter un filtro que poda servir para numerosos usos, bastará tomar unha maceta, colocar no fondo unha pelotiña de algodón hidrófilo e recobrir cunha tapa de area duns 10 centímetros de espesor, como xa se indicou.

Nun prato con auga botar un pouco de terra para enturbia­la. Verquer esta auga no filtro; recoller nun vaso transparente

~~~;j.. Agua barrosa·

k5~íSiii'" Plovo de carbón Arena fina Arena gruesa

Grava

.......-----------~

FILTRO

Esterilización de auga por fervura. A presencia de pe­quenísimos organismos vexe­tais e animais que só poden

pasta que se extenderá a nive­lará sobre a area. Tomar un pouco de auga moi barrenta e verque-Io polo filtro. Tomar un pouco de auga moi barrenta e verque-Ia polo filtro. Recoller o filtrado nun vaso limpo, coloca­do baixo o filtro.

Cunha bicicleta. Invertir unha biciclp.ta de maneira que se apoie sobre o asento e o manubrio. Fa­cer dar ó pedal unha volta exacta e completa, contando entón o nú­mero de voltas que cumpre du­rante esta operación a roda tra­seira.

Elástico #---1

Cómo construir un filtro

a que sae. Tratar de perfeccio­nar este filtro colocando alter­nativamente varias capas de area e de pó de carbón vexetal. Un filtro así convén para clarifi­car a auga; despois de face-Ia ferver, será potable. Filtro para purlflca-Ia auga.

grava limpa. Lavar con coidado

verse ó microscopio é o que fai a auga impropia para a alimen­tación. Veremos, en xeito sinxe­lo, cómo a fervura actúa sobre os seres vivos. A crara de ovo e as sustancias que constitúen o organismos das bacterias, te­ñen unha composición química moi semellante. Encher con au­

Cun batidor de ovos. Obser­var qué sucede can'do se empre­ga un batidor metálico de ovos, un taladro ou calquera outro apa­rato no que a velocidade está multiplicada por medio de engra­

Garrete grande

práctico. No extremo máis es­treito dun tubo de lámpada axustar un tapón atavesado, por un pequeno tuvo de vidrio. Pór no fondo un pouco de algo­dón, despois unha capa de

un pouco de area grosa e reco­brir a grava. Facer o mesmo con area fina e dispor unha ca­pa más espesa. Pulverizar un· pouco de carbón vexetal, hu­medece-lo para facer unha

ga ata a metade un tuvo de ensaio ou un balón e quentar ata a fervura. Cun contapingas, deixar caer algunhas pingas de crara de ovo na auga fervendo. A crara cambia totalmente.

naxes. Exemplo con dous carretes.

olavado e o secado·Algúns instrumentos especiais de todo tipo de roupade grande utilidade práctica o o xabón favorece a acción da auga o Trípode, filtro, calorímetros e "Baño María"

Cómo favorece o xabón a ac~ r ....... ~ .~ ..; :. ~. ",.1'Pequeno "Baño de va­ ..... clón da aug, no lavado. Frotar

por". Pódese construir un re­ dou~ trapos con grasa au vaseli­cipiente de evaporaciáón ou na. L.:avar o outro en auga quente "baño de vapor" mediante un con bastante xabón, para formar prato de trinchar e unha lata de unha espuma espesa. Por a se­conserva. Recortaranse orifi­ car os dous trapos e ver cal é o cios na parte superior da lata que quedou máis limpo. para permitir a saída do vapor. Acción da auga sobre os cor­

pos grasos. Botar auga quente Pequeno trípode. Pódese ata metade de un recipiente

fabricar un trípode simple e útil grande' de vidrio. Agregar un recortando tres arcadas na pa­ pouco de aceite (por exemplo rede dunha lata de conserva. aceite de oliva) ata obter unha Construiranse dous ou tres capa máis ou menos de 1 cm. destes obxectos adaptados a Axitar con forza o recipiente. Ob­diversos quentadores: á vez servar que o aceite se fracciona poderán servir como soportes en diminutas pinguillas ou glo­ou trípodes. bos. Deixar descansar e observar

·'''.'' ••• 0'''' que as.pinguillas acaban por vol-' Filtro. Tapar o orificio dunha tarse a unir na superficie. Conser­

maceta cun pouco de al.dgo­ var o recipiente e o seu contido dón hidrófilo e cubrir o fondo para comparalo co que se obterá cunha capa de area dalgúns no experimento seguinte. centímetros de espesor. Cons­ Acción do xabóh sobre os tituirá un filtro útil en moitas cir­ ·corpos grasos. Noutro recipien­cunstancias. te botar a mesma cantidade de

auga quente e aceite que no ex­Obtención de auga destila­ perimento anterior. Agregar me­

da. Para obter auga destilada, dia cunca de xabón líquido, ou Exemplo da secadora centrífuga. pódese empregar unha caldei­ unha solución concentrada en ró, un tuvo que se unirá o pico xabón, obtida disolvendo esca­ Cómo funciona unha secado­da mesma por unha xunta, un mas de xabón na auga. Axitar ra centrífuga. Tomar unha lata pote de doce cun tapón de cor­

( con forza a mistura, deixar des­ e, cun cravo, facer buratos na

tiza con días perforacións e un­ cansar e comparar o contido des­ totalidade da parede. Preto do ha tarteira. Como xunta empre­ te recipiente co do recipiente do borde superior, perforar tamén garase un cacho de cano de experimento anterior. Notarase tres buratos equidistantes. Pasar caucho, tela adhesiva ou arxila. que o xabón quebrou os. glóbulos tres cordeles que se insertarán

dos corpos grasos que, agora, no gancho do taladro, para sus­Calorímetro slnxelo. To­ úntimamente misturados ca au­ pender a lata. Con cartón ou ho­

mar unha caixiña metálica (un­ ga, lIe comunican a ésta un as­ xalata, facer un cilindro un pouco ha' lata de conservas, por Calorímetro slnxelo. pecto leitoso. máis alto que a lata e dun diáme­exemplo) que entre nun tarro Lavado con auga dura e con tro muito maior. Colocar este ci­de mermelada de 500 g. Re­ caucho roso; tamén é posible "Baño de María". Cunha auga blanda. Tomar dousJ'len: lindro sobre un xornal ou unha cortando coidadosamente a facer cortes verticais e desviar aceiteira usada, pódese reali­ zos suxos. Lavar un deles con pileta. Por un xénero mollado na parte alta da caixa cun abrela­ levemente cara fóra as lengüe­ zar un chamado "Baño de Ma­ xabón, en auga branda, ata que laja suspendida do taladro. Bai­tas de chave xiratoria, pódese tas así separadas. Gracias a ría" para tubos de ensaio, por esté limpo. Lavar o outro en auga xar a lata dentro do cilindro e obter un calorímetro excelente. este xeito de suspensión e a exemplo. Enrolarase un aramio dura, durante o mesmo tempo e face-Ia xirar rápidamente sobre si Para impedir que a caixa se febre conductividade do vid ro, arredor do rubo e retorcerase coa mesma cantidade de xabón. mesma mediante o taladro. A au­afunda no tarro de doce, póde­ este aparato da resultados ex­ para fabricar unha empuña­ Facer secar os dos lienzos e ob­ ga é expulsada do xénero e da se rodear o borde dela con celentes. dura. servar a diferencia. lata pola forza centrífuga.

Martes, 29 de octubre de 1991 La Región / 29

Algúns experimentos Materiales e artigos de usosinxelos de facer doméstico para

o Cómo recoñecer un ovo duro ou experimentar conxelar auga con xelo e sal O manual da Unesco para o

ensino das ciencias fai unha Cómo fabricar un decóloran­ para conxelar a mesma cantida­ relación de materiales e arti­

te con electróllse. Disolver a de de auga cblocando somentes gas varios de uso doméstico meirande cantidade posible de xelo no recipiente grande. cos que se poden realizar ex­sal de cociña en medio vaso de Cómo recoñecer un ovo du­ perimentos e confeccionar auga, a fin de obter unha solución ro. Tomar un ovo fresco e un equipos. Algúns destes mate­moi salgada. Insertar un separa­ ovo duro. Facer xirar cada un de­ riales e artigos son os se­dor de cartón entre as variñas de les sobre sí mesmo, como un guintes: carbono dun voltámetro, de xeito trompo, nun prato. Observar que • Tarteiras vellas (de diver­que fique dividido en dous com­ o ovo r:iuro é o que se deten de sos tamaños). partimentos iguais. último. Nefeuto, a inercia do con­ • Palanganas.

Verquer a solución salgada e tido líquido do ovo fresco, dismi­ • Culleres sopeiras. colocar un cacho de papel de núe rápidamente o movimento de • Culleres de café. tornasol en cada un dos compar­ rotación. • Cuncas e pratos. timentos. Unir as variñas ós bor­ Pombas de xabón con hldró­ • Pratos chatos. nes dunha batería de polariza­ xeno. Preparar unha solución .de • Pratos sopeiros. ción de 7,q voltios. Desprende­ xabón moi concentrada para ob­ • Botellas de varios tamaños ranse inmediatamente barbullas ter boas pompas de xabón. Axus.... e formas. de hidróxeno no cátodo (polo ne­ tar un pequeno tubo-funil ou unha Cando o coche frea, esforzámonos para no deslizamos no asento. • Latas de conserva valeiras gativo); non se verá embargantes pipa de lama, no extremo dun (diversos tamaños, con o sin aparecer cloro no ánodo (polo tubo de desprendimento. Para in­ cender as pompas pretas ó teito 'auto e éste frea bruscamente. Vé­ tapa). positivo), pala razón antes sina­ suflar as pompas aproveitar un cunha candeia acesa fixada no monos na abriga de esforzarnos • Frascos de vidrio (diversas lada. momento en que a reacción extremo dun prato. para non deslizarnos do asiento. formas e tamaños).

.Pero, ó cabo de vinte minutos, de ácido sobre o cinc sexa in­ O carpo está en movimento ó • Ferramentas de xardiñeiro. o papel de tornasol do lado de tensa. Automóvil mesmo tempo que o automóvil, e • Frascos de tinta. ánodo estará descolorido, men­ Cada vez que unha pompa se tende a consercar o seu movi- • Vasos de vidrio. tras que o lado de cátodo facrase formou, hai que desprendela cun Experimento realizado en au- mento despois de que éste se • Peites. . azul como consecuencia da for­ pequeno golpe secO,.dado no ex­ tomóvll. Pódese observar o me- detivo. • Xabón. mación de sosa. tremo do tubo. Un xogo' moi en­ mas fenómeno que no experi- Cando se está sentado nun au- • Lámparas eléctricas quei­

Cando aparezcan barbullas de tretido consiste en tratar de as- mento anterior cando se viaxa en - to que arranca, pódese observar madas. cloro, cotar a corrente, retirar o que o carpo é arroxado cara • Tintas. separador e axitar o líquido. Ob­ .A N A LIS E atrás por efecto da inercia. O car­ • Tapas "Coroa": terase así hipoclorito de sodio, po en repouso.tende a conserva­ • Macetas. composto contido nos decoloran­ Facer ferrer auga, enfriándoa lo, aínda cando o auto se poña en • Frascos de mermelada. tes comerciais, estudiar a súa ac­ marcha. • Perchas metálicas para ción verqtjendo algunhas pingas Conseguir un frasco cunha cortiza que peche hermética­ Cómo cortar unha mazá en traxes. del nunha probeta con auga que mente. dúas partes, utilizando a súa • Pinzas para roupa. teña sido coloreaada cunha pin­ Sacar a cortiza e encher o frasco con auga quente ata un Inercia. Tomar un coitelo langa, • Coiros brandos (de zapa­ga de tinta. pouco máis enriba da metade do citado frasco. Levar a auga ben afiado, por exemplo un coit~­ tos vellos).

Cómo conxelar a auga con ó punto de fervura, sosténdose sobre unha chama. Tapar o lo de trinchar. • Botellas de leite. xelo e sal. Extender unha capa frasco herméticamente e investi-Io sobre unha cacerola ao Introducir o coitelo na mazá Pq­ • Carretes de madeira. de xelo picado no fondo dun reci­ unha pileta. ra facer un todo solidario, coidan­ • Reloxos vellos. piente grande. Cubri-Ia con sal Botar auga fría sobre o frasco ata que a auga volte a ferver. do de que á lámina sobresaia o • AsentGs de cortiza. de cociña e agregarlle capas al­ Entón, por sobre o frasco un cacho de xelo: haberá unha bastante como para poder gol­ • FolI~s de afeitar. ternadas de xelo e sal. Por auga nova fervura. pea-la. Nunha man soster forte­ • Artefactos eléctricos en de­nunha pequena lata e coloca-la O enfriamento condensa o vapor da auga que está dentro do mente o coitelo que leva a mazá e suso. dentro do recipiente grande. frasco e reduce a presión sobre a propia auga. Como a coa aoutra dar un golpe seco so­ • Instrumentos de música. Apoiar outras capas de xelo e de presión disminúe, a auga ferve a unha temperatura máis bre o extremo da lámina valéndo­ • Telas de varias clases. Sal no recipiente grande ata que baixa. Isto exprica por qué o cocimento dos alimentos é tan se dun pau. O coitelo cortará a • Peles. estea cheo. difícil, e ás veces imposible, en recipientes abertos e a mazá en dúas a causa da inercia - ~ Xornais vellos.

Comparar o tempo necesario grandes alturas. desta última. • Bolsas de papel. • Cepillos de dentes usados. • Tubos de alumnio ou mate­rial plástico utilizado paraAlambre de

cromoniquel gaíolas.Cómo construir un

• Teteiras. • Fermento.torrador eléctrico • Servilletas de papel. • Alfileres. • Vinagre.o Debe utilizarse aramio de cromoníquel • Sal. • Sucre.de 0'05 milímetros de espesor • Aceite. • Fío de seda.

O problema consiste en atopar saída da corrente. Agota hay que • Fío de algodón. o xeito de acomodar 5 metros armar o filamento. Nunha plancha • Coitelos. (polo menos) de aramio de cro­ de amianto de 30 por 30 cm. (en • Agullas de coser. moníquel de 0'05 mm. riun espa­ venda en ferreterías) recortar un • Agullas de ganchillo. cio apenas maior que a superficie rectángulo de 15 por 20 cm. que • Batidor para ovos. dunha rebanada de pan. (O ara­ servirá de base, e 4 tiras de 205 • Tapóns.... mio' de cromoníquel ~ o que se por 15 cm. para os lados. Para emprega para todos os aparatos armálo podense empregar pe­eléctricos caseiros de calefac­ quenas tornillos que servirán de ción: está a venda en negocios bornes ou un cemento refractario de electricidade). para fornelos. Aserrar unha táboa

Tomar 5 metros de aramio do d dimensións axeitadas para co­ breo Fixar tamén nos dous ángu­ ténse cortando un cadrada de te­grosor indicado (0'05 mm.) e en­ locar a base de amianto e fixar o los da base que se atopan en la metálica de malla de 1 centí­rola-lo unifome sobre unha variña marco intercalando dúas bandas frente do aparato, dous tornillos metro de lado ou empregando duns 5 mm. de diámetro; apretar estreitas de amianto para permitir que servirán de bornes. Colocar unha pequeña parriña de cociña; ben as espiras unha contra outra a circulación do aire. o filamento en zig-zag no interior como conexións podense empre­a medida que se enrolan, para do marco, sostendo cos tornillos, gar cables eléctricos dos empre­asegurar a regularldade da espi­ Instalar o filamento coidar de que todos os cachos gados para as planchas. ral; deixar uns 10 ou 12 cm. de . do filamento teñan o mesmo nú­ Limpar os extremos e fixá-Ios aramio libre en cada extremo. Sa­ Queda por instalar o filamento. mero de espiras. Asegurar cada nos bornes da base. Pódense co­car a variña e estirar suave e uni­ Na banda anterior facer catro pe­ segmento nun tornillo, de manei­ nectar os outros extremos a un formemente a espiral ata que quenas orificios equidistantes e ra que todos estean colocados portalámparas ou a unha ficha acade unha lonxitude de 75 cm. na aposta tres pequenos orificios uns 5 cm. por riba da base. Pasar que se adpatará a un enchufe

Atar solidamente 10 cm. de fío tamén equidistantes; introducir os fías conductores de cobre nas colocado na parede. de cobre a cada extremo do fila­ parcialmente tornillos pequenos aberturas preparadas para iso e O torrador estáñ en condicións mento así construído, preto do duns 2'5 por 15 cm. para os la­ fixálos nos bornes. de usarse para tarar pan ou para punto ande comenza a espiral, dos. Perforar dous orificios na O torrador está rematado. SÓ quentar toda clase de comidas. eses fías de cobre servirán de parte de adiante do cadro ande falta a parriña ande se coloca a O torrador eléctrico constrúese conductores para a entrada e pasarán os conductores _de co- rebanada de pan. A parriña ob- en duas fases.

30 I La Región Martes, 29 de octubre de 1991

D LIBROS D NOVAS

Formación"Juntos pero no revueltos" e do. profesorado· No Diario Oficial de Galicia

número 195 de 9 de cotubre de 1991 publícase a Orde de

"La creación del patriarcado" 23 de septembro pola que se convoca curso para a selec­

"Juntos pero no revueltos" dos consellos dos seus voceiros, .~S" ción e subvención, con carác­Ensayos entorno a la reforma sexan quen sexan e representen EcJiWrtu{ ~ Crill<'a ter experimental, de proxectos de la educación. a quen representen. de formación de profesorado

:'"..,,~-~:Mariano Fernández Engulta. As personas educadora~, con­ en centros docentes.

---_._---------~.~:~~- -------- Poderán participar os cen­de contribuir a formar mebros ac­

Visor Distribuciones S.A. tinúa, teñen o dereito e o deber tros docentes nos que se im­Gerda ~rner parte Preescol~r, Enseñanza

loxía da educación, abórdanse dunha imaxen da mesma, non Dende a perspectiva da socio­ tivos da sociedade en función

Xeral Básica, Educación Es­aspectos como o papel da esco­ como é senón como debe ser. pecial, Educación Permanen­LA CREACIÓN DELla, para que traballo educamos, Unha sociedade máis xusta, máis te de Adultos, Bacherelato, qué significa a calidade do en~i­ solidaria, máis libre, máis demo­ Formación Profesional, Idio­no para diferentes sectores, o de­ crática, menos desigual e con mas, Artes Aplicadasy Oifcios semprego xuvenil: as prácticas oportul)idades para todo o Artísticos, públicos e privados PATRIARCADO concertados. gral, relación entre escola e eco­ O prazo de solicitude dos nomía, muller e curriculum. "La creación del patrlar- •

en alternancia, a formación inte­ mundo.

proxectos de formación do Párecenos especialmente inte­ cado". 'profesorado será de trinta

resante a desmitificación dos Gerdar Lerner. días naturais, contados a par­grandes tópicos que presiden o Editorial Crítica. Barcelona tir do día seguinte ó da publi­discurso (;~icial sobre a reforma e 1990 cación desta orden no Diario

I Oficial de Galicia. "Hai que adaptar o ensino aos O patriarcado, a institucionali­

cambios no mercado de traba­ zación do dominio masculino SOr

educación:

Viaxes110". "Os analfabetos do futuro se­ bre as mulleres dentro da familia rán is que non entendan a infor­ e a extensión desta. superiorida­ pedagóxicosmática ou as novas tecnoloxías de ao resto da sociedade, non é en xeral". "E preciso desenvolver un feito natural ou biolóxico, se­

No Diario Oficial de Galiciaos recursos humanos de acordo nón o resultado dun proceso his­ Portada de "La creación del patriarcado". número 202 de 18 de octubrecoas novas necesidades". "A es­ tórico que tardou uns 2500 anos de 1991 publícase a Orde decola debe educar para a inicitiva en completarse. Gerda Lerner, tiga Mesopotamia, e baseándose cemento e do aborto) ao tempo 4 de octubre de. 1991 polaempresarial". "Conseguir a exce­ desde unha interpretación, que en testemuñas literarias e ar- que era desprazada da esfera re-que se anuncian axudas para lencia da educación". devolve ao xénero o papel central queolóxicas, explica cómo se de- lixiosa, arrecunchando ás deusas a realización de viaxes peda­A escola, dí o autor, prepara e que ten e tivo na historia, rexeita senvolveu a subordicación da e deixando sa sacerdocio para góxicas de alumnos e alum­debe preparar a os nenos e as as visións simplistas que presen­ muller, manifestada non 'só no os varóns. Demostra que este nas de centros docentes denenas, á adolescencia para a súa ta á muller <¡omo un ser pasivo, seu sometemento ás regras da proceso está estreitamente liga-Galicia por territorio español e incorporación a sociedade, pero víctima da violencia do varón, ou familia patriarcal, senón no esta- do á aparición da escravitude, á por países europeos. isto non ten por qué traducirse na os mitos como o do matriarcado blecemento dun control sexual división da sociedade en c1aes e

aceptación acrítica da sociedade primitivo. por parte do Estado (obrigatorie- á consolidación do poder do Es-tal como existe, nen moito menos Centrando o seu estudio na an- dade do velo, regulamento do na- tado.

Actividades na natureza - .

O Foron organizadas polo Servicio Municipal de Educación

Dende a creación do Servicio Municipal de Edu­ A segunda modalidade do programa foi a das cación no ano 1989 éste trata de ofertar á poboa­ "Aula da natureza". Nela alcanzouse a meta de ción infantil e xuvenil no seu tempo de vacacións, a propicia-las relacións do grupo entre sí e deste coa posibilidade do disfrute de actividades de verán natureza, favorece-lo descanso despois do curso dende a per!>pectiva pedagóxica, considerando o escolar nun ambienmte eminentemente lúdico, dis­tempo libre coma un espacio privilexiado de inter­ tendido e solidario; potencia-las actitudes coopera­vención educativa. tivas e participativas, ofertar e facilitar alternativas

Dú3.s son as modalidades que se incluiron no motivadoras para un axeitado emprego do tempo programa desenrolado neste ano. A primeira moda­ vacacional, sensibilización diante da complexidade lidade son as "Colonias de verán'", Esta actividad dos ecosistemas naturais e sociais, desenvolvedo baséase na valoración das actividades de colonia actitudes positivas e críticas diante dos· problemas como elemento facilitador de enormes posibilidades medioambientais. de convivencia, socialización, relación e autonomía dos participantes. ' Actividades

Entre os obxetivos acadados figuran como máis importantes: Desenroláronse actividades como: recoñecemen­• Establecer vínculos grupais que identifiquen a to do medio, proxección de vídeos, visitas a puntos convivencia. de interese, obradoiros .de orientación e introduc­• Propiciar un ritmo activo e agradable que permita ción a topografía e actividades de animación, xogos potencia-la libre elección do neno. cooperativos, etc... • Potencia-las actividades cooperativas e a resolu­ As actividades desenroláronse nas instalacións ción democrática dos conflictos que xurdan. da Xunta ubicadas no Monte do Invernadeiro debi­

,.. "Colonias" tlveron lugar en Portonovo. , • Ofertar alternativas motivadoras. do á súa riqueza de flora e fauna.

••• CDfW\O t.{ lI'''-IA LObo ... 'BASTAAA eof'\• .~. fULANO Of:CL.AAOO l'IA, OE l(f.(Ac,~ QUE SAieAMOS 6AL.E60RoOA DE c)Rft'SA ~ UE ¡: IlqUEer-T~ AS

f~fciSo POTEÑelA({ NAC\ór-lf OE E. iÑ'LÉS'... Na· EscoJa O iNiLÉS... f.ulofA.' iDEA /1

Coordenan este número do suplemento:

-David Cortón Lamelas.

-Eduardo X. Fuentes ~ .. Abeledo.

-Mercedes González~". Sanmamed.ti

A dixitalización destes documentos foi posible grazas á axuda

da Secretaría Xeral de Modernización e Innovación

Tecnolóxica (Consellería de Industria - Xunta de Galicia), do Ministerio de

Industria, Turismo e Comercio, así como do Plan Avanza e do Fondo Europeo

de Desenvolvemento Rexional (FEDER), ao abeiro da Orde do 31 de

decembro de 2008 pola que se establecen as bases reguladoras para a

concesión, en réxime de concorrencia competitiva, das subvencións

destinadas a entidades de dereito público e privado, sen ánimo de lucro, para

impulsar a realización de actuacións de difusión e formación relacionadas

especificamente co desenvolvemento e implantación da sociedade da

información na Comunidade Autónoma de Galicia, no marco do Plan

Estratéxico Galego da Sociedade da Información e o Plan Avanza, e se

procede á súa convocatoria para 2009 (código procedemento IN521C)

As publicacións están dispoñibles baixo unha licenza Recoñecemento-Non

comercial-Compartir baixo a mesma licenza 3.0 España de Creative Commons

que reza:

Vostede é libre de:

- Copiar, distribuír, exhibir e executar a obra.

- Facer obras derivadas.

Baixo as seguintes condicións:

-Vostede debe atribuír a obra na forma especificada polo autor ou o licenciante.

Isto quere dicir que tanto os textos como as imaxes da Web poden ser

utilizados por calquera, sempre que se cite a súa orixe, sempre que non se

obteña un beneficio económico directo ou indirecto dese uso, e sempre que se

inclúa no produto resultante a mesma licenza CC-NEG.

concedida a

Nova escola Galega