Salburuabiodibertsoa da

Irakaslearentzako gida didaktikoa Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 1go eta 2. mailak

DBH

1go eta 2. mailak

guía del profesor Salburua biodibertsoa da

AURKIBIDEA

1. AURKEZPENA

2. HARTZAILEAK

3. HELBURUAK 2

4. PROGRAMAREN DESKRIBAPENA 3 4.1. Bisita aurretik. 4.2. Bisitaren nondik norakoak. 4.3. Bisita ondoren.

5. EDUKIAK 7

6. PROGRAMAREN EGOKITZAPENA HLOra

7. EKINTZAK ETA CURRICULUMAREKIN LOTURA 11

8. EBALUAKETA 13 8.1. Ikaslearen ebaluaketa. 8.2. Irakaslearen aldetiko ebaluaketa. 8.3. Barne ebaluaketa.

9. INFORMAZIO GEHIGARRIA 14 9.1. Salburua eta Atariari buruz. 9.2. Erlazionatutako gaiei buruz.

10. ERANSKINAK 14 10.1. I. Eranskina: Ikaslearentzako fitxa. 10.2. II. Eranskina: Irakasleentzako fitxa. 10.3. III. Eranskina: Irakasleen ebaluaketa.

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

2

2

8

1

3

1. AURKEZPENA

Zergatik izango ote da horren preziatua Salburuako hezegunea? Zein da duen garrantzia? Zein ideia dugu hezegunearen inguruan? Dagokion bezala baloratzen al dugu? Honako galdera hauei erantzuna ematen saiatzen da 12-14 urte bitarteko ikasleei zuzenduriko “Salburua biodibertsoa da” izeneko programa. Ardatz nagusia Salburuako biodibertsitatea eta honek inguruaren hobekuntza ekologikoan zein gure ongizatean duen ekarpena da. Bisitan zehar ikasleek Salburuako biodibertsitatearen ezaugarri eta aspektu ezberdinak ezagutuko dituzte eta honek, hain garrantzitsua den hezegune hau babestu eta zaintzeko beharrari buruz kontzientziatzen lagunduko die.

2. HARTZAILEAKHezkuntza programa honen hartzaileak Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 1. eta 2. mailako ikasleak dira. Programaren helburuak, edukiak zein ekintzak curriculumera egokituta daudelarik.

Gainera, bere hezkuntza osatzeko programa honetan ageri diren ekintza eta ariketak egiteko interesa duen beste edozein taldek (ludotekak, udalekuak…) egiteko egokia da ere.

3. HELBURUAK

Honakoak dira helburu nagusiak:

- Gure ingurua baloratu eta babesteko ekarpenak egitea: Salburua nazioarte mailako garrantzia duen hezegunea da.

- Salburua neguan ezagutzea. Natura urtaro ezberdinetara nola egokitzen den antzematea: erritmo naturalak.

- Salburuak bere barnean duen biodibertsitatea ezagutzea, hau baita garrantzitsua eta interesgarria izatearen arrazoi nagusia.

- Giza ekintzak Salburuan duen eraginaz jabetzea.

- Izaki bizidun orok duen garrantzia eta baloreez jabetzea.

- Naturarekin eta Salburuarekin lotura emozionalak indartzea.

2

3

Salburua biodibertsoa da

I. eranskinean ikasleen aurretik lantzeko ariketen fitxak kontsulta daitezke (inprimatu eta fotokopiatzeko prest, txuri-beltzean). Power Pointa, formatu ezberdina daukanez, beste dokumento batean eransten da. II. eranskinean, irakasleari zuzendutako materiala (erantzunekin) dago.

Modu osagarrian, ondorengoa ere egin daiteke:

SALBURUA BIODIBERTSOA DASALBURUA BIODIBERTSOA DA

EKINTZA MOTAEKINTZA MOTA EKINTZAEKINTZA EDUKIAK EDUKIAK IRAUPENAIRAUPENA

20’- galdeketa

4. PROGRAMAREN DESKRIBAPENA

Programaren planteamendu orokorra ondorengoa da:

4.1. BISITA AURRETIK

Ikastetxean bisita aurretik ikasleekin hainbat ekintza egiteko aukera eskaintzen da. Hautazkoak dira, baina gomendagarriak dira ikasleek bisita modu erakargarriago batean har dezaten eta probetxugarriagoa izan dakieken. Ekintza hauetan gaia aurkezten da, aurretikako ezaguerak baloratzen dira, bisitarako motibazioa lantzen da eta ikasleek bisitatuko dutenaren oinarrizko kontzeptu batzuk bereganatzen laguntzen da.

powerpointa

1h - bisoiaren murala

15’-

- Ondorengoari buruzko album, kartel edo power-pointa: neguan Salburuan. biodibertsitatea Salburuan

- Eta talde edo ikasgela ezberdinek sortutako materiala elkar trukatu edo aurkezteko data zehaztu. - Erakusketa bat egin, kartelak pasilo edo geletan jarriz.

Sentsibilizazioa eta motibazioa

Salburua hezegunea.

Zer da Salburua Salburuako

biodibertsitateaSalburua neguan

Datak, ordutegia, eraman beharreko

materiala.

Gure gertuko inguru-nea ezagutzeak eta baloratzeak duen

garrantzia. “Gonbidatuta

zaude”

Zer ezagutzen duzu Salburuatik?

Irteeren antolaketa eta informazioa

Aurretikako ezagueren balorazioa

Bisoi europarra, Salburuan bizi den espezie mehatxuta.

guía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

3

3

- Zumetako behatokiraino ibilbidea. Ibilbidean parkeko ekosistema interesgarrienetakoak behatuko dira: “El Montecico” irla-hariztia, Arkauteko urmaela, lizardi eta sahasti galeria-basoak eta lezka zelaiak. Zona hezeak eta basoak txandakatzen dituen ingurune hau bisoi europarra edo baso-igel jauzkaria bezalako mehatxatutako espezieen habitata da. Urmaelek hegazti urtar espezie ezberdin asko jasotzen dituzte, baita neguan ere. Eguraldi txarra izatekotan, ekintzak Atariako hainbat gelatan egiteko aukera dago.

- Tailer-gela, lupa binokularrak, mikroskopioak, poteak, sareak, matxardak,… eta makro-ornogabe urtarren laginak jaso, prestatu eta behatzeko behar den material guztiarekin hornituta.

- Erakusketa iraunkorra, kasu honetan hurrengo baliabide didaktikoak erabiltzen direlarik: “Salburuaren eboluzioa”, “Sare trofikoa” eta “Kuriositate galeria”, azken bi atal hauetan bisoi europarra behatzen delarik.

Azpitaldeen errotazio diagrama

4.2. BISITAREN NONDIK NORAKOAK

4.2.1. Sekuentziazioa

2,5 orduko iraupena duen programa hau urtarrila eta otsaila bitartean garatuko da, eskola ordutegian. Hamaiketakoa egiteko 20´ hartuko dira.

Ikasle taldea 3 azpitaldetan banatuko da, eta bakoitzak ekintza berdinak landuko ditu, baina ordena ezberdinean, 3 zonaldeetatik errotatuz:

TAILERRA

TAILER

TAILER

1. Azpitalde 2. Azpitalde 3. Azpitalde

TAILERRA

TAILERRAERAKUSKETA

ERAKUSKETA

ERAKUSKETA

4

4.2.2. Garatzeko ekintzak eta lantzeko edukiak

3

AAREAS AACTIVIDADES CCONTENIDOS MMETODOLOGÍAÍA

RECEPCIÓN Presentación

· Preguntas-respuestas.

ITINERARIO

Cada planta en su sitio

Conocer la biodiversidad vegetal en Salburua.

Identificar las especies vegetales más representativas.

Conocer las relaciones existentes entre la vegetación y el agua.

Ecosistemas y especies de interés de Salburua.

· en el entorno de las mismas.Utilización de ilustraciones, gráficos y perfiles. ·

vegetales acuáticas y terrestres. Observación de las principales características para la identificación.

Las aves de Salburua

Diferenciar aves invernantes y sedentarias. Distinguir y clasificar las principales especies de aves. Ecosistemas y especies de interés en Salburua.

·

.

AULA-TALLER

Detectives naturales

· ·

.

La pulga de agua

Conocer más a fondo la pulga de agua: anatomía, reproducción. Las pulgas de agua como indicadores de la calidad del agua. Aprender a valorar a los invertebrados.

·

EXPOSICIÓN

Erase una vez Salburua

Los humedales, ecosistemas muy biodiversos. Importancia de las zonas húmedas. Restauración del humedal de Salburua.

.

Amenazas en Salburua

Ser conscientes de las principales amenazas que pueden afectar al humedal de Salburua y a la flora y fauna que allí vive. Implicar a los escolares en el disfrute, conservación y cuidado de Salburua.

·

Salburua biodibertsoa da

EREMUAK EKINTZAK EDUKIAK METODOLOGIA

HARRERA

IBILBIDEA

TAILER-GELA

TAILER-GELAIBILBIDEAERAKUSKETA

Aurkezpena

Landare

bakoitza bere

lekuan

Ongietorria eman, azpitaldeak antolatu, aurretiko ezagutza maila baloratzea.

Landare biodibertsitatea ezagutu Salburuan.Landare espezie esanguratsuenak identifikatzea.Landaretzaren eta uraren arteko harremanak ezagutzea.Salburuako ekosistema eta espezie interesgarriak.

Hegaztiak

Salburuan

Detektibe

naturalak

Ur arkakusoa

Bazen behin

Salburua

Mehatxuak

Salburuan

Hegazti negutar eta sedentarioak ezberdintzea. Hegazti espezie nagusienak ezberdin-du eta sailkatu.Ekosistema eta espezie interesgarriak Salburuan.Salburuako hezegunearen neguko organismo urtar bereizgarrienak ezagutu eta sailkatzea.Ornogabeak baloratzen ikasi.

Ur arkakusoa hobeto ezagutu: anatomia, ugalketa.Ur arkakusoak uraren kalitatearen adierazle bezala.Ornogabeak baloratzen ikasi.

Hezeguneak ekosistema oso biodi-bertsoak. Eremu hezeen garrantzia.Salburuako hezegunearen berriztapena.

Salburuako hezegunean eta bertan bizi den flora eta faunari eragin diezaiokeen mehatxuez jabetzea.Salburuaren gozamenean, kontserbazio-an eta babesean ikasleak inplikatu.

Galderak - erantzunak.

Urmaelen eta landaretzak hauen ingurunean daukaten antolamen-duaren in situ behaketa. Irudi, grafiko eta perfilen erabilera.

Landare espezie urtar eta lurtarren identifikazioa. Identifika-ziorako ezaugarri nagusien behaketa.

Hegaztiak urrutitik behatzeko tresnen erabilera: prismatikoak, teleskopioak,...

Hegazti behaketa teknikak.

Lupa binokularrak eta mikrosko-pioa erabiltzen ikasi. Laginak jaso eta prestatzeko teknikak ezagutzea.

Ur arkakusoa behatu eta aztertu, irudi eta benetako laginen laguntzarekin.

Hezeguneko urtaro ezberdinetako ilustrazio eta irudien erabilera.

Ondorioztapen teknikak.

guía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

5

3

Ekintzen iraupenaren diagrama

AREA ACTIVIDAD Min. IRAUPENAIRAUPENA

RECEPCIÓN

TOTAL:

2H Y 30MIN

ITINERARIO 25’

40 min 15’

AULA TALLER

Detectives naturales

40 min Recogida de muestras 10’

Identificación de muestras 15’

15’

EXPOSICIÓN 25’

40 min 15’

DESCANSOS Almuerzo 20

4.3. BISITA ONDOREN

Bisita ondorengo aukerazko ekintzetan, ebaluazioa hurrengo modu hauetan egin daiteke:

- Ikasle bakoitzak bisita egin aurretik bete zuen galdetegia zuzendu dezake edo bere gelakide anonimo batena, Salburuan ikasitakoaz jabetzeko helburuarekin.

- Atariara bidali daitekeen idazlan txiki baten bitartez hurrengo galdera hauei erantzuna emanez: Zergatik esaten dugu Salburua biodibertsoa dela? eta Zergatik da hain garrantzitsua horrelakoa izatea?. Bidalitako idazlanak tailer-gelako panel-mural baten jartzen dira eta Atariako web orrian zintzilikatzen dira.

- Bisoi europarraren eta Salburuaren kontserbatzeko konpromisoa hartuz, Atariara bidaltzen den konpromiso zerrenda baten bitartez, eta (www.ataria.es) web gunean argitaratzen dira, dinamizatzeko balio duelarik eta era berean tailer-gelako muralean jartzen dira.

Cada planta en su sitio

Las aves en Salburua

La pulga de agua

Erase una vez Salburua

Amenazas en Salburua

10’

Detectives naturales:-Recogida de muestras-Identificación de muestras

40´

40´

40´

20´ 20´

2h.30´

EREMUA EKINTZAHARRERA

IBILBIDEA

ERAKUSKETA

ATSEDENALDIAK

Salburuako hegaztiak

Ur arkakusoa

Bazen behin Salburua

Mehatxuak Salburuan

Hamaiketakoa

Detektibe naturalak- Lagin bilketa- Laginen identifikazioa

Landare bakoitza bere lekuan

Ongietorria eta aurkezpena

- TAILER-GELA

I. eranskinean, aurretiko materialak dauzkana, bisita ondorengo ekintzen fitxa erantsita doa.

6

3

5. EDUKIAK

5.1. EDUKI KONTZEPTUALAK

Biodibertsitatearen balioa eta garrantzia. Salburuako biodibertsitatea: ekosistemak, flora eta fauna espezieak, indibiduoak,… Espezie interesgarriak kantitateagatik, mehatxu mailagatik, banaketa eremuagatik,…

Hezegunetako eta Vitoria-Gasteizko ingurunearen ekosistemekin erlazionatutako flora eta fauna:

• Salburuako hegazti urtarrak: espezie negutarrak eta sedentarioak. • Salburuako landaretza: flora urtarra eta lurtarra. • Salburuako fauna ornogabea: makro-ornogabe urtarrak.

Salburua neguan: neguko klimatologiari aurre egiteko faunaren estrategiak. Salburuako hezegunearen historia eta eboluzioa. Hezegunearen berriztapena. Mehatxuak, bai biodibertsitateari, bai flora eta fauna espezieei eta bai Salburuari. Bisoi europarra, espezie mehatxatu bat Salburuan.

5.2. PROZEDURA EDUKIAK

Hegazti-faunaren eta beste fauna espezieen behaketa zuzena. Oinarrizko ezaugarriak: identifikazioa, ezaugarriak, ugalketa eta jokabideak.

Salburuako Hezegunearen ekosistemarekin erlazionatuta dauden landare, zuhaixka eta zuhaitzen eta beren hedaduraren identifikazioa eta ezagutza.

Faunaren behaketa teknikak eta prismatiko eta teleskopioen erabilera ezagutu eta maneiatu.

5.3. JOKABIDE EDUKIAK

Naturaz urte osoan zehar gozatu.

Gure jokabide ohiturek eta bizimoduak biodibertsitatearengan, gure bizi kalitate eta ongizatearengan eragina dutela jabetzea.

Salburuako hezeguneen eta oro har naturaren errespetua eta babesa sustatzea.

Orokorki biodibertsitatearen eta bereziki Salburuaren balioaz eta garrantziaz kontzientziatu.

Salburua biodibertsoa daguía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

7

3

6. PROGRAMAREN EGOKITZAPENA HLOra

“Salburua biodibertsoa da” proiektu independente bat da, baina era berean, gaur egungo hezkuntza arautuarekin bat etorriz, hau da, Hezkuntzarako Lege Organikoarekin bat (Maiatzaren 3ko 2/2006 Hezkuntzarako LEGE ORGANIKOA), eta Eusko Autonomia Erkidegoaren irakurketarekin bat etorriz.Curriculumak zehazten dituen edukiekin bat dator, hezkuntza maila bakoitzari dagokiona eta oinarrizko gaitasunak betetzeko helburuarekin. a) Arlo nagusia: Natur zientziak.b) Gaia: “Salburua biodibertsoa da”c) Kurtsoa: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 1. eta 2. kurtsoakd) Proposamenaren testuingurua

Salburuako hezegunea berriztatu egin da, bere distira guztia berreskuratuz, ipar penintsulako gune heze garrantzitsuena bihurtuz, Nazioarteko Garrantzizko Hezegune bezala katalogatua izanik eta Ramsar zerrenda barnean sartuz.Hezeguneak ekosistema oso emankorrak eta bereziak dira, balio ekologiko handikoak eta biodibertsitate altukoak eta Salburua ez da salbuespena. Irla-hariztiak, lizardiak, sahastiak, larreak eta lezkadiak interes handiko ekosistemak dira, kontserbatu behar direnak, horregatik Salburua Natura 2000 sarearen barne sartu da. Animali eta landare espezie kopuru handia dauka, batzuk mehatxatuak, arraroak, urriak ingurunean edo nabarmenak hartzen duten hedaduragatik edo eremuan aurkitu daitezken indibiduo kopuru handiagatik.Salburua naturarekin gozatzeko, sentitzeko, ezagutzeko, bizitzeko eta hunkitzeko leku aparta da, zaintzen, kontserbatzen eta babesten ikasiz. Azken finean, lehenbiziko mailako hezkuntza baliabide bat hiri ondoan kokatua.

e) Oinarrizko gaitasunak

1) Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna 2) Ikasten ikasteko gaitasuna3) Matematikarako gaitasuna4) Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna5) Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna6) Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna7) Giza eta arte kulturarako gaitasuna8) Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

8

3

AAREA AACTIVIDAD IID 1 2 3 4 5 6 7 8

PRE--

Invitación A1

¿Qué conoces de Salburua? A2

Visones en Salburua A3

VISI

TA

ITINERARIO Cada planta en su sitio I1

Las aves en Salburua I2

AULA TALLER Detectives naturales TG1

La pulga de agua TG2

EXPPOSICIÓN Erase una vez Salburua E1

Amenazas de Salburua E2

POST--

¿Por qué es importante conservar Salburua?

O4

Protegiendo al visón, protegemos Salburua

O5

Gaitasunen araberakoa:

1.- Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna A1, A2, A3, I1, I2, TG1, TG2, E1, E2, O4, O5Bizitzaren eta giza jardueren euskarri den espazio fisikoa behar bezala hautematea, bai eskala handitan, bai gertuko ingurunean.Zer-nolako eragina duen ingurunean pertsonen presentziak, asentamenduak eta jarduerak, pert-sonek zer aldaketa egiten dituzten ingurunean, eta aldaketa horien ondorioz zer paisaia sortzen diren. Garrantzi handikoa dela garapenaren onurak gizaki guztiengana helaraztea, natura-baliabideen kontserbazioa bermatzea, eta mundu mailako elkartasunari eta belaunaldien arteko elkartasunari eustea.

2.- Ikasten ikasteko gaitasuna A1, A2, A3, I1, I2, TG1, TG2, E1, E2, O4, O5Ikasteari ekiteko eta gero eta eraginkortasun eta autonomia handiagoz ikasten jarraitzeko, betie-re, ikaste-jarduera hori norberaren helburuei eta premiei egokitzen bada. Informazioa banaka edo elkarlanean lortzeko trebetasuna izan behar du ikasleak, eta, bereziki, informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzea.

3.- Matematikarako gaitasuna I2, TG1, TG2Zenbakiak, horien oinarrizko eragiketak, matematika-sinboloak eta matematikako adierazpen eta arrazoitze moduak erabiltzeko eta lotzea.Eguneroko bizitzako eta laneko arazoak konpontzea.

Landare bakoitza bere lekuanBisoiak Salburuan

GonbidapenaSalburua ezagutzen duzu?

Hegaztiak SalburuanDetektibe naturalakUr arkakusoa

Bazen behin SalburuaMehatxuak SalburuanZergatik da garrantzitsua Salburua kontserbatzea?Bisoia babestuz Salburua babesten dugu

Jardueren araberakoa

Salburua biodibertsoa da

ARLOA JARDUERA

AURRETIK

IBILALDIA

TAILER-GELA

ERAKUSKETA

ONDOREN

guía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

9

3

7.- Giza eta arte kulturarako gaitasuna I1, E1, E2Adierazteko eta komunikatzeko bide emango du, eta artearen eta kulturaren errealitateak eta ekoizpenak hautemateko, ulertzeko eta horiekin aberasteko bidea. Ekimena, irudimena eta sormenaz baliatu arte-kodeen bidez adierazteko.

8.- Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna A1, A2, A3, I1, I2, TG1, TG2, E1, E2, O4, O5Elkarrekin lotutako zenbait balio eta jarrera pertsonalen kontzientzia izatea eta horiek aplikatzea. Norberaren autonomiak eta ekimenak, sarri, beste pertsona batzuen parte-hartzea eskatzen duenez, harremanetarako, lankidetzarako eta talde-lanerako gizarte trebetasunak izatea.

4.- Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna A1, A2, A3, I1, I2, TG1, TG2, E1, E2, O4, O5Hizkuntzaren erabilera, bai ahozkoa zein idatzizkoa, bai errealitatea adierazi, interpretatu eta hura ulertzeko egindakoa, bai jakintza eraikitzeko eta komunikatzeko egindakoa, bai eta pentsamol-dea, emozioak eta jarrerak antolatu eta norberak erregulatzeko egindakoa. Informazioa bilatzeko, biltzeko eta prozesatzea; hala, jarduera horiek lagundu egiten dute askota-riko asmo komunikatibo edo sorkuntzakoak dituzten testuak behar bezala ulertzen, sortzen eta erabiltzen.

5.- Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna A3, TG1, E1, E2, P4, P5Teknologia digitala erabiltzea; eskura dauden baliabide teknologikoak ohikotasunez erabiltzea, eguneroko bizitzako arazoak modu eraginkorrean konpontzea. Informazioa bilatzea, hautatzea, erregistratzea, tratatzea eta aztertzea, eta, horren barruan, teknika eta estrategia egokiak erabiltzea informazio hori eskuratzeko, betiere, informazio-iturriari eta erabilitako informazio-euskarriari erreparatuta (ahozkoa, inprimatua, ikus-entzunezkoa, digita-la edo multimedia). Informazioa eskura izateak ez dakar, berez, jakintza. Informazioa jakintza bihurtzeko, arrazoitze-lan bat egin behar da.

6.- Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna A1, A3, I1, I2, TG1, TG2, E1, E2, P4, P5Inguruneko balioez jabetu, horiek ebaluatu eta modu eraginkorrean eta arrazionalean berreraiki. Lan horren bidez, balio-sistema propio bat sortu behar da, eta horiekiko koherentziaz jokatu, era-baki bat hartzeko edo gatazka bati aurre egiteko. Askotariko jakintzak eta trebetasun konplexuak biltzen dira, beharrezkoak gizartean parte har dezan, erabakiak har ditzan, egoera jakinetan nola jokatu hauta dezan eta egindako hautuen ardura har dezan. Herritartasunaren jarduera-esparrua irizpide propioz erabiltzea, hala, bakea eta demokrazia erai-kitzen laguntzeko, eta herritarren eskubide eta betebeharrak jarrera eraikitzailez, elkartasunez eta arduraz erabiltzeko eta betetzeko.

10

3

7. EKINTZAK ETA CURRICULUMAREKIN LOTURA

Salburua biodibertsoa daCC

IEN

CIA

S D

E LA

NAT

URA

LEZA

AAC

TIVI

DAD

ES

EDU

CAC

IÓN

SEC

UN

DAR

IA O

BLIG

ATO

RIA

1° B

LOQ

UE.

C

ON

TEN

IDO

S C

OM

UN

ES

Crit

erio

s de

obs

erva

ción

de

fenó

men

os n

atur

ales

y s

ituac

ione

s re

ales

. I1

, I2,

TG

1, T

G2

Cur

iosid

ad e

inte

rés

por

cono

cer

los

fenó

men

os n

atur

ales

. A1

, A2,

A3,

I1, I

2, T

G1,

TG

2, E

1, E

2, O

Nor

mas

y té

cnic

as p

ara

la r

ealiz

ació

n de

exp

erie

ncia

s de

labo

rato

rio y

sal

idas

de

cam

po li

gada

s a

los

tem

as d

e es

tudi

o.

I1, I

2, T

G1,

TG

2

Inte

rés

en e

l tra

bajo

exp

erim

enta

l y e

n la

s sa

lidas

de

cam

po y

res

peto

de

las

norm

as d

e se

gurid

ad e

hig

iene

en

el la

bora

torio

. I1

, I2,

TG

1, T

G2

Crit

erio

s pa

ra u

tiliz

ar d

istin

tas

fuen

tes

de in

form

ació

n en

la b

úsqu

eda

de d

atos

e id

eas,

en

dist

into

s so

porte

s.

E1, O

1, O

2

Dis

posi

ción

fa

vora

ble

haci

a el

tra

bajo

en

gr

upo,

m

ostra

ndo

actit

udes

de

co

oper

ació

n y

parti

cipa

ción

re

spon

sabl

e en

las

tare

as, y

ace

ptan

do la

s di

fere

ncia

s co

n re

spet

o ha

cia

las

pers

onas

. A1

, A2,

A3,

I1,

I2, T

G1,

TG

2, E

1, E

2, O

Crit

erio

s de

util

izac

ión

resp

onsa

ble

de lo

s re

curs

os y

par

a la

mej

ora

ambi

enta

l en

la v

ida

cotid

iana

. A1

, A2,

A3,

I1,

I2, T

G1,

TG

2, E

1, E

2, O

PRIM

ER C

URS

O

ACTI

VID

ADES

C

ON

TEN

IDO

S: L

a di

vers

idad

de

la m

ater

ia.

4° B

LOQ

UE.

LO

S M

ATER

IALE

S TE

RRES

TRES

La im

porta

ncia

del

agu

a en

el c

lima,

en

la c

onfig

urac

ión

del p

aisa

je y

en

los

sere

s vi

vos.

I1

, I2

El a

gua

dulc

e co

mo

recu

rso

limita

do:

rese

rvas

de

agua

dul

ce e

n la

Tie

rra

e im

porta

ncia

de

su c

onse

rvac

ión

y us

o m

oder

ado.

E1

, E2

5° B

LOQ

UE.

LO

S SE

RES

VIVO

S Y

SU

DIV

ERSI

DAD

La d

iver

sida

d de

los

sere

s vi

vos:

am

bien

tes,

tam

años

, fo

rmas

, al

imen

taci

ón.

Cla

sific

ació

n de

los

sere

s vi

vos:

los

cinc

o re

inos

. Los

gra

ndes

mod

elos

de

orga

niza

ción

: pl

anta

s y

anim

ales

. A1

, A2,

A3,

I1,

I2, T

G1,

TG

2, E

1, E

2, O

Intro

ducc

ión

a la

bio

dive

rsid

ad. E

spec

ies

sing

ular

es d

el P

aís

Vasc

o. L

a pé

rdid

a de

bio

dive

rsid

ad.

O1,

O2

Paut

as p

ara

la u

tiliz

ació

n de

cla

ves

senc

illas

de

iden

tific

ació

n de

ser

es v

ivos

. I1

, I2

Nor

mas

de

utili

zaci

ón d

e la

lupa

y e

l mic

rosc

opio

ópt

ico.

TG

1, T

G2

Crit

erio

s de

obs

erva

ción

y d

escr

ipci

ón d

e or

gani

smos

uni

celu

lare

s, p

lant

as y

ani

mal

es.

I1, I

2, T

G1,

TG

2

Impo

rtanc

ia d

e m

ante

ner

la d

iver

sida

d de

los

sere

s vi

vos.

Aná

lisis

de

los

prob

lem

as a

soci

ados

a s

u pé

rdid

a.

O1,

O2

SEG

UN

DO

CU

RSO

AC

TIVI

DAD

ES

CO

NTE

NID

OS:

Los

cam

bios

en

la m

ater

ia y

la e

nerg

ía

4° B

LOQ

UE.

C

AMBI

OS

TERR

ESTR

ES

El p

aisa

je:

resu

ltado

de

la a

cció

n co

njun

ta d

e lo

s fe

nóm

enos

nat

ural

es y

de

la a

ctiv

idad

hum

ana.

E1

, E2

5° B

LOQ

UE.

LO

S C

AMBI

OS

EN L

OS

Car

acte

rístic

as y

func

ione

s co

mun

es d

e lo

s se

res

vivo

s: n

utric

ión,

rep

rodu

cció

n y

rela

ción

. I1

, I2,

TG

1, T

G2

Crit

erio

s de

obs

erva

ción

y d

escr

ipci

ón d

e ci

clos

vita

les

en a

nim

ales

y p

lant

as.

I1, I

2, T

G1,

TG

2

Bios

fera

, ec

osfe

ra y

eco

sist

ema.

Com

pone

ntes

de

un e

cosi

stem

a. In

fluen

cia

de lo

s fa

ctor

es a

biót

icos

y b

iótic

os

en lo

s ec

osis

tem

as y

sus

inte

racc

ione

s.

I1, I

2, E

1, E

2, T

G1,

TG

2

Ecos

iste

mas

acu

átic

os d

e ag

ua d

ulce

y m

arin

os.

Ecos

iste

mas

ter

rest

res:

los

bio

mas

. Ec

osis

tem

as s

igni

ficat

ivos

de

l Paí

s Va

sco.

Am

enaz

as a

los

ecos

iste

mas

y p

érdi

da d

e bi

odiv

ersi

dad.

Esp

acio

s pr

oteg

idos

del

Paí

s Va

sco.

I1

, I2,

TG

1, T

G2,

E1,

E2,

O1,

O2

Los

cam

bios

nat

ural

es e

n lo

s ec

osis

tem

as:

las

mig

raci

ones

. A1

, A2,

A3,

I1, I

2

Nor

mas

y t

écni

cas

para

la

real

izac

ión

de s

alid

as d

e ca

mpo

lig

adas

a i

ndag

acio

nes

senc

illas

sob

re a

lgún

ec

osis

tem

a de

l ent

orno

. O

1, O

2

DER

RIG

ORR

EZKO

BIG

ARR

EN H

EZKU

NTZ

AG

erta

kari

natu

rala

k et

a eg

oera

erre

alak

beh

atze

ko ir

izpi

deak

.

Ger

taka

ri na

tura

lak

ezag

utze

ko ja

kin-

nahi

a et

a in

tere

sa.

Hai

nbat

eus

karri

tan

datu

ak e

ta id

eiak

bila

tzek

o in

form

azio

-iturri

ak e

rabi

ltzek

o iri

zpid

eak.

Egun

erok

o bi

zitz

an b

alia

bide

ak a

rdur

az e

rabi

ltzek

o et

a in

guru

men

a za

intz

eko

irizp

idea

k.

Azt

ertu

tako

gai

ekin

lotu

ra d

uten

labo

rate

giko

esp

erim

entu

ak e

ta la

nda-

azte

rket

ak e

gite

ko a

raua

k et

a te

knik

ak.

Lan

espe

rimen

tala

eta

land

a-az

terk

etak

egi

teko

inte

resa

eta

labo

rate

giko

seg

urta

sun-

eta

hig

iene

-ar

auen

erre

spet

ua.

Tald

ean

lan

egite

aren

ald

eko

jarre

ra, l

anak

egi

teko

lank

idet

za b

ultz

atze

a et

a ar

dura

z pa

rte h

artz

ea,

eta

desb

erdi

ntas

unak

ona

rtzea

, per

tsona

k er

resp

etat

uz.

LEH

ENEN

GO

KU

RTSO

A

EDU

KIA

K: M

ater

iare

n an

izta

suna

.

Ura

ren

garra

ntzi

a kli

man

, pai

saia

ren

konf

igur

azio

an e

ta iz

aki b

izid

unen

gan.

Bioa

nizt

asun

aren

sar

rera

. Eus

kal H

errik

o es

pezi

e be

rezi

ak. B

ioan

izta

suna

ren

gale

ra.

Izak

i biz

idun

ak e

zagu

tzek

o ga

ko e

rraza

k er

abilt

zeko

jarra

ibid

eak.

Lupa

eta

mik

rosk

opio

opt

ikoa

era

biltz

eko

arau

ak.

Org

anism

o ze

lula

baka

rrak,

land

area

k et

a an

imal

iak

beha

tzek

o et

a de

skrib

atze

ko ir

izpi

deak

.

Izak

i biz

idun

en a

nizt

asun

ari e

uste

aren

gar

rant

zia.

Ani

ztas

una

galtz

eare

kin

lotu

ra d

uten

ara

zoen

azt

erke

ta.

Ur g

eza,

bal

iabi

de m

ugat

ua: L

urre

ko u

r gez

aren

erre

serb

ak e

ta u

r hor

i zai

ntze

aren

eta

neu

rriz

erab

iltze

aren

gar

rant

zia.

Izak

i biz

idun

en a

nizt

asun

a: in

guru

neak

, tam

aina

k, fo

rmak

, elik

adur

a. Iz

aki b

izid

unen

sai

lkape

na: b

ost

erre

inua

k. A

ntol

aket

a-er

edu

nagu

siak:

land

area

k et

a an

imal

iak.

BIG

ARR

EN K

URT

SOA

EDU

KIA

K: M

ater

iare

n et

a en

ergi

aren

ald

aket

ak

Paisa

ia: g

erta

kari

natu

rale

n et

a gi

zaki

en ja

rdue

rare

n in

tera

kzio

aren

em

aitz

a.

Bios

fera

, eko

sfera

eta

eko

siste

ma.

Eko

siste

ma

bate

n os

agai

ak. F

akto

re a

biot

ikoe

k et

a bi

otik

oek

ekos

istem

etan

dut

en e

ragi

na e

ta fa

ktore

hor

ien

inte

rakz

ioak

.U

r gez

ako

eta

itsas

oko

ekos

istem

a ur

tarra

k. L

urre

ko e

kosis

tem

ak: b

iom

ak. E

uska

l Her

riko

ekos

istem

a ga

rrant

zitsu

ak. E

kosis

tem

en m

ehat

xuak

eta

bio

aniz

tasu

nare

n ga

lera

. Eus

kal H

errik

o er

emu

babe

stuak

.

Ingu

ruko

eko

siste

mar

en b

ati b

uruz

ko la

nda-

azte

rket

a er

raza

k eg

iteko

ara

uak

eta

tekn

ikak

.

Izak

i biz

idun

en e

zaug

arria

k et

a fu

ntzi

o ko

mun

ak: e

likad

ura,

uga

lketa

eta

har

rem

ana.

.

Ekos

istem

etak

o al

dake

ta n

atur

alak

: mig

razi

oak.

Ani

mal

ien

eta

land

aree

n bi

zi-z

iklo

ak b

ehat

zeko

eta

des

krib

atze

ko ir

izpi

deak

.

1. E

DU

KI M

ULT

ZOA

. ED

UKI

KO

MU

NA

K

5. E

DU

KI M

ULT

ZOA

. IZ

AKI

BIZ

IDU

NA

K ET

A

HA

IEN

AN

IZTA

SUN

A

5. E

DU

KI M

ULT

ZOA

. IZ

AKI

BIZ

IDU

NEN

ETA

IN

GU

RUN

EARE

NA

LDA

KETA

K

4. E

DU

KI M

ULT

ZOA

. LU

RREK

O M

ATE

RIA

LAK

4. E

DU

KI M

ULT

ZOA

. LU

RRA

REN

ALD

AKE

TAK

JAR

DU

ERA

K

JAR

DU

ERA

K

JAR

DU

ERA

K

guía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

11

3

CIE

NC

IAS

SOC

IALE

S, GG

EOG

RAFÍ

A EE

HIS

TORI

A A

CTI

VID

AD

ES

EDU

CA

CIÓ

N S

ECU

ND

ARI

A O

BLIG

ATO

RIA

1° B

LOQ

UE.

C

ON

TEN

IDO

S C

OM

UN

ES

Apl

icac

ión

de la

s de

strez

as li

ngüí

stica

s pa

ra e

l apr

endi

zaje

del

áre

a: c

ompr

ensió

n de

text

os e

scrit

os y

ora

les,

in

terp

reta

ción

y u

so d

el v

ocab

ular

io e

spec

ífico

, exp

resió

n ad

ecua

da d

e fo

rma

oral

y e

scrit

a, e

tc.

A1, A

2, A

3, I

1, I2

, TG

1, T

G2,

E1,

E2,

O1,

Técn

icas

par

a la

ela

bora

ción

de

cuad

ros

cron

ológ

icos

, lín

eas

de ti

empo

y fr

isos

histó

ricos

E1

Paut

as p

ara

el a

nális

is de

las

inte

racc

ione

s en

tre e

l med

io y

la a

cció

n hu

man

a qu

e se

dan

en

la c

onfig

urac

ión

de lo

s pa

isaje

s, la

loca

lizac

ión

y di

strib

ució

n de

det

erm

inad

os h

echo

s ge

ográ

ficos

, la

deg

rada

ción

del

med

io

ambi

ente

, etc

. E1

, E2

Cur

iosid

ad p

or d

escu

brir

y co

noce

r te

rrito

rios

y pa

isaje

s di

vers

os y

val

orac

ión

de e

sa d

iver

sidad

com

o un

a riq

ueza

a p

rese

rvar

. A1

, A2,

A3,

I1,

I2, T

G1,

TG

2, E

1, E

2, O

1,

Valo

raci

ón,

resp

eto

y di

sfrut

e de

la ri

quez

a y

dive

rsid

ad d

e nu

estro

pat

rimon

io h

istór

ico‑

artís

tico

y na

tura

l com

o he

renc

ia c

ultu

ral

de l

os g

rupo

s hu

man

os,

y di

spos

ició

n fa

vora

ble

a ac

tuar

en

su c

onse

rvac

ión

defe

nsa

y di

fusió

n.

A1, A

2, A

3, I

1, I2

, TG

1, T

G2,

E1,

E2,

O1,

Ace

ptac

ión

natu

ral d

e lo

s pr

opio

s er

rore

s y

equi

voca

cion

es y

disp

osic

ión

a co

rregi

rlos.

O

1, O

2

PRIM

ER C

URS

O

AC

TIVI

DA

DES

C

ON

TEN

IDO

S:

2° B

LOQ

UE.

LA

TIE

RRA

Y L

OS

MED

IOS

NA

TURA

LES

Las

inte

racc

ione

s en

tre lo

s gr

upos

hum

anos

y e

l med

io a

lo la

rgo

de la

hist

oria

, ca

ract

eriz

ando

las

dife

rent

es

rela

cion

es e

ntre

las

soci

edad

es y

sus

ent

orno

s. D

istin

ción

ent

re ri

esgo

s na

tura

les

y lo

s ca

usad

os p

or e

l hom

bre.

Es

tudi

o de

alg

ún c

aso

de im

pact

o m

edio

ambi

enta

l der

ivad

o de

la a

cció

n hu

man

a co

mo,

por

eje

mpl

o, s

obre

la

vege

taci

ón, e

l pro

blem

a de

l agu

a o

el c

ambi

o cl

imát

ico,

ana

lizan

do s

us c

ausa

s y

cons

ecue

ncia

s.

Prob

lem

as m

edio

ambi

enta

les

en E

uska

l H

erria

. A

prox

imac

ión

a po

lític

as d

e pr

otec

ción

med

ioam

bien

tal

en

ámbi

tos

dive

rsos

(mun

icip

al, a

uton

ómic

o, e

stata

l, eu

rope

a, e

ntid

ades

no

gube

rnam

enta

les,

etc

.).

E1, E

2, O

1, O

2

SEG

UN

DO

CU

RSO

A

CTI

VID

AD

ES

CO

NTE

NID

OS

--

-

---

--

-

1. E

DU

KI M

ULT

ZOA.

ED

UKI

KO

MU

NAK

2. E

DU

KI M

ULT

ZOA.

LU

RRA

ETA

ING

URU

NE

NAT

URA

LAK

GIZ

AR

TE Z

IEN

TZIA

K, G

EOG

RA

FIA

ETA

HIS

TOR

IA

DER

RIG

ORR

EZKO

BIG

ARRE

N H

EZKU

NTZ

A

EDU

KIAK

:

LEH

ENEN

GO

KU

RTS

OA

BIG

AR

REN

KU

RTS

OA

Arlo

aren

ikas

kunt

zara

ko h

izku

ntza

-treb

etas

unak

apl

ikat

zea:

test

u id

atzi

en e

ta a

hozk

o te

stue

n ul

erm

ena,

be

raria

zko

hizt

egia

ren

inte

rpre

tazi

oa e

ta e

rabi

lera

, aho

z et

a id

atzi

z be

har

beza

la a

dier

azte

a, e

tab.

Ingu

rune

aren

eta

giz

a ek

intz

aren

arte

ko h

arre

man

ak a

zter

tzek

o ja

rrai

bide

ak, p

aisa

ia e

ratz

ean,

ger

taer

a ge

ogra

fiko

jaki

neta

n et

a in

guru

men

a de

grad

atze

an, b

este

ak b

este

, isl

atze

n di

rena

k.

Lurr

alde

ak e

ta p

aisa

iak

ikus

teko

eta

eza

gutz

eko

jaki

n-m

ina,

ani

ztas

un h

ori z

aind

u be

harr

eko

aber

asta

sunt

zat j

ota.

Nor

k be

re h

utse

gite

ak e

ta o

kerr

ak n

atur

alta

sune

z on

artz

ea, e

ta h

orie

k zu

zent

zear

en a

ldek

o ja

rrer

a iz

atea

.

Giz

a ta

ldee

n ku

ltura

ond

area

den

ald

etik

, gur

e on

dare

his

torik

o et

a ar

tistik

oa e

ta n

atur

ala

balio

etsi

, err

espe

tatu

et

a ha

ieki

n go

zatz

ea, e

ta h

ura

zain

tzea

ren,

def

enda

tzea

ren

eta

jaki

nara

ztea

ren

alde

ko ja

rrer

a iz

atea

.

Kron

olog

ia-k

oadr

oak,

den

bora

-lerr

oak

eta

friso

his

torik

oak

osat

zeko

tekn

ikak

.

His

toria

n iz

an d

iren

giza

tald

een

eta

ingu

rune

aren

arte

ko h

arre

man

ak, g

izar

teen

eta

hai

en e

goer

en a

rteko

ha

rrem

anen

eza

ugar

riak

azte

rtuta

. Arr

isku

nat

ural

en e

ta g

izak

iak

erag

inda

koen

arte

ko b

erei

zket

a. In

guru

men

ar

azor

en b

at a

zter

tzea

; esa

tera

ko, g

iza

erag

ina

land

ared

ian,

ura

ren

araz

oa e

do k

lima-

alda

keta

. Ing

urum

en

araz

oak

Eusk

al H

erria

n. Z

enba

it er

emut

an in

guru

men

a ba

best

eko

abia

n ja

rrita

ko p

oliti

kak

ezag

utze

n ha

stea

(u

dale

tako

ak, a

uton

omie

tako

ak, e

stat

ueta

koak

, Eur

opak

oak,

gob

ernu

z ka

npok

o er

akun

deet

akoa

k...)

.

JAR

DU

ERA

K

JAR

DU

ERA

K

JAR

DU

ERA

K

12

3

8. EBALUAKETA

8.1. IKASLEAREN EBALUAKETA

Edukien eta gaitasunen barneratzearen ebaluaketa ondorengo ardatzak kontutan izanik egingo da:

Bisitako jardueren aurretik, ikasgelan burutuko diren ariketetan eta Ataria-ko harrera gunean egingo den aurkezpenean baloratuko dira ikasleriaren aurre-ezagutzak, espero dituzten jakintzak eta euren esperientziak.

Bisitaldia amaitu ondoren, galdera-erantzun metodoa erabiliz, landutako edukiak berrikusiko dira; era berean, laginak jaso eta prestatu, prismatiko, lupa binokular eta mikroskopioaren erabilera gaitasunak ere baloratuko dira.

Ondorengo ikasgelako jardueretan, ingurumenaren inguruko sentsibilizazioa eta kontzientziazioa, ohitura aldaketa eta konpromiso eta erantzukizunak hartzea ere landuko da.

Ikasleriaren jarrera aldaketa ebaluatzea zail ikusten da programak duen denbora motzagatik eta, azken finean, helburua epe luzerako jarrera hobekuntza delako. Jarduera hau hezkuntza prozesu globalerako ekarpen bat gehiago da beste bizipen eta jakintza esperientzien artean.

8.2. IRAKASLEAREN ALDETIKO EBALUAKETA

Irakasleek fitxa baten bidez programan zehar landutako edukiak, bisitaren antolaketa eta erabilitako pedagogia ebaluatzen dituzte. Hautazkoa da, baina ildo honetan irakasleriaren laguntza asko eskertzen da proiektuaren hobekuntzan jarraitzeko.

Irakaslearen ebaluaketa fitxa III. eranskinean atxiki da

8.3. BARNE EBALUAKETA

Programa burutzen duen hezitzaile taldeak eguneroko auto-ebaluaketa egiten du jardueren amaieran, betiere topa ditzaketen hobekuntzarako proposamenak aurkeztuz.

Salburua biodibertsoa daguía del profesor

DBH-ko 1go eta 2. mailak

irakasleen gida

13

3

9. INFORMAZIO OSAGARRIA

9.1. SALBURUA ETA ATARIARI BURUZ

www.ataria.esblogs.vitoria-gasteiz.org/ataria/www.vitoria-gasteiz.org/anilloWeb

9.2. LOTUTAKO GAIEI BURUZ

www.ramsar.orgwww.vitoria-gasteiz.orgwww.vitoria-gasteiz.org/ceawww.birdingeuskadi.netwww.euskalnatura.netwww.biodiversidadvirtual.org

10. ERANSKINAK

10.1. I. ERANSKINA: Ikaslearentzako fitxa.

Salburuako bisita aurretik eta ondoren egiteko ekintzak dauzkan ikasleentzako fitxak.

10.2. II. ERANSKINA: Irakaslearentzako fitxa.

Salburuako bisita aurretik eta ondoren egiteko ekintzak beteta dauzkan irakasleentzako fitxak.

10.3. III. ERANSKINA: Irakasleen ebaluaketa.

Egindako ekintzei buruzko irakasleentzako ebaluaketa fitxa.

14

Salburuao

Biodibertsoa da

DBH

DBH-ko 1go eta 2. mailak

3

DATA/FECHA:........................................................................................................IKASTETXEA/CENTRO ESCOLAR:.............................................................................ARDURADUNA/RESPONSABLE:..............................................................................MAILA/NIVEL:.......................................................................................................

EVALUACIÓN DEL PROFESORADO

IRAKASLEEN EBALUAKETA

irakaslea-profesor/a

Asebetetze maila

Nivel de satisfacción

TXIKIA HANDIA

BAJA ALTA

Nola baloratzen duzu... ¿Cómo valoras….

1 1 2 3 4 5

2 1 2 3 4 5

3 1 2 3 4 5

4 1 2 3 4 5

5 …ekintzaren edukiak?

… los contenidos de la actividad? 1 2 3 4 5

6 1 2 3 4 5

7 1 2 3 4 5

8 1 2 3 4 5

9 1 2 3 4 5

10 1 2 3 4 5

... lekuaren egokitasuna programaren beharretarako? … el lugar? ¿Se ajusta a las necesidades del programa?

... hezitzaileen lana? … la labor de los/as educadores/as?

... curriculumarekiko egokitasuna? … la adecuación de la actividad a los curriculos?

... jardueraren antolaketa? … la organización de la actividad?

... aktibitatearen denboralizazioa? Egokia da? … la temporalización de la actividad? ¿Es adecuada?

Eragina izan du ekintzak hurrengo helburuak lortzeko?

¿La actividad ha contribuido a que los escolares…..

Ingurumen-arazoak ezagutzea … reconozcan los problemas ambientales de su entorno?

Talde-lana baloratzea, jarrera solidarioak hartzea… ... valoren el trabajo en equipo, adopten actitudes solidarias, etc.?

Ingurumena zaintzeko jarrera eta ohitura egokiak hartzea. … adopten hábitos y conductas favorables a la conservación del medio ambiente?

Hurrengo urtean parte hartzeko prest izango zinateke? BAI EZ ¿Estarías dispuesto a participar el próximo año? SI NO

... ikasleen aldez aurreko ezagutzak? Aintzat hartzen dira?

... los conocimientos previos del alumnado? ¿Se han tenido en cuenta?

DBH 1. eta 2. maila1º y 2º cursos ESO

1

3

ALDERDI AHULAK/ DEBILIDADES DE ESTA ACTIVIDAD:

ALDERDI SENDOAK/ FORTALEZAS DE ESTA ACTIVIDAD:

IRADOKIZUNAK /SUGERENCIAS:

2