30 urte aberrigintzan - Eusko Alkartasuna · 2017. 11. 14. · listei hauspoa emanez jarraitu zuen....

HARITZAREN UZTA3 0 u r t e a b e r r i g i n t z a n

EuropeanFreeAlliance

Haritzaren uzta30 urte aberrigintzan

eusko alkartasuna

800 ale2017ko Iraila81 posta kutxa, DonostiaD.L./L.G. SS 714/88

Zuzendaritza: Iria Epalza.

Erredakzio taldea: Iria Epalza, Harri X. Fernández, Leire López de Aberasturi.

Eskuartean duzuna ez da Eusko Alkartasunaren historia osoa, ez eta osatua. Eskuartean duzuna ez da orain dela 30 urtetik gaurdainoko Euskal Herriaren historia. Argitalpen hau EAk bere 30 urtetako ibilbidean izan duen koherentziaren testigantza

duzu. Lau arlo handitan erein, hazi eta jaso duena: burujabetzaren aldeko indar metake-tan, bakegintzan, erakunde politikagintzan eta nazioarteko lan “paradiplomatikoetan”.

Lau arlo zabalotan ageri dira Eusko Alkartasuna osatu duten eta osatzen duten emaku-me eta gizonek Herriari egin dizkion ekarpen emankorrenak.

Lo que tienes entre manos no es la historia completa de Eusko Alkartasuna. Lo que tienes en tus manos no es la historia de Euskal Herria durante los últimos 30 años. Este anuario es una constatación de la coherencia que EA ha tenido durante las últimas tres décadas. Coherencia en cuatro aspectos: unión de fuerzas soberanistas, pacificación,

política institucional y acción internacional. Son estos cuatro apartados en los que se divide esta publicación, cuatro apartados en los que se narran las aportaciones más

importantes de las mujeres y hombres que han sido y son parte de Eusko Alkartasuna al país.

SARRERA - INTRODUCCIÓN ............................................................................3

PELLO URIZAR: Hitzaurrea/Prólogo ................................................................5

EAren SORRERA ...............................................................................................6• LTHycuestiónnavarra ..................................................................................8• Garaizailak ......................................................................................................9• SerompelabarajaynaceEuskoAlkartasuna .............................................10• ElpuntodevistadeManoloIbarrondo .........................................................12

KOHERENTZIA INSTITUZIONALA ..................................................................14• Entradaconfuerza ........................................................................................16• Oposición ......................................................................................................17• ElpuntodevistadeFerminCiaurriz .............................................................18• Ekintza-batasunerakoeskaintza ....................................................................19• Seinsisteenlaunidaddeacción .................................................................20• Ilusioaetaitxaropena ....................................................................................24• ElpuntodevistadeEntrevistaaBegoñaLasagabaster ..............................26• EAkEAJsubirautzarenbideradarama .........................................................33• LeydepartidosyplanIbarretxe ..................................................................34• UrteilunakEuskalHerrian .............................................................................36• ElpuntodevistadeBegoñaErrazti ..............................................................38• Findeunciclo ...............................................................................................40• Aldaketa ........................................................................................................41• BEGIBISTAN ..................................................................................................44

BAKEGINTZA ...................................................................................................46• PactodeAjuriaenea ......................................................................................48• Berunurteak ..................................................................................................49• EldulceespejismodeLizarra-Garazi ..........................................................50• ElpuntodevistadeRafaLarreina ................................................................52• Akordioarenaldekokanpainak ......................................................................54• Protagonismorikgabe ...................................................................................56• ElpuntodevistadeJosebaAzkarraga ........................................................60• BEGISBISTAN ...............................................................................................63

POLO SOBERANISTA .....................................................................................64• Lehenekimenbatasuna ................................................................................65• LlegaelacuerdoconEUE ............................................................................65• 1998.“Nazionalismo,AutodeterminazioaetaIndependentzia”eta“LiburuGorria” ..67• 1998-2001.PrimergobiernoconelPNV ......................................................68• 1999.UDALBILTZA,leenErakundenazionala .............................................69• 2001-2005.EuskalHerriahacialasoberanía ..............................................70• 2004.NafarroaBai,euskalsentimenduanabarmentzea ..............................72• 2005-2009.Leydeconsulta ..........................................................................73• 2008.Galderafobiaedogaldetzekobeldurra ...............................................74• ReunionesdiscretasconlaMesadeBatasuna ............................................75• ElpuntodevistadeUnaiZiarreta ..................................................................76• Noviembrede2009.PropuestadelPoloSoberanista ..................................80• Lortuarte! ......................................................................................................82• EuskalBidea ..................................................................................................83 NAZIOARTEKO KONPROMEZUA ...................................................................84• EAetaALE ....................................................................................................86• AfianzarseenlaALE .....................................................................................89• ManifiestodeGernika ..................................................................................90• Aldaketa-garaiaEuropan ..............................................................................95• ElpuntodevistadeMikelIrujo .....................................................................96• LargacamaraderíaconQuebec .................................................................100• 2014Uruguaienharremanaklantzen ..........................................................101

BITXIKERIAK ..................................................................................................104

ESKERRAK ....................................................................................................105

AURKIBIDEAÍNDICE

EUSKO ALKARTASUNAETORKIZUNEAN ZER?Pello Urizar

Hogeita hamargarren urteurrenak balio izan digu iraganari begirada bat bota eta ibilbidean egindakoariburuzhausnartzeko.

Garai desberdinak bizi izan ditugu hogeita hamar urte horietan, batzuetan gozoak eta beste batzuetangaziak,bainadenborakdenaleuntzekogaitasunaduenez,gozoakgailentzendirazorionez.

ApustugarrantzitsuakegindituEAkurteguztihauetan.ApustuarriskutsuakerebatzuetanbainagureDNAkbehartuta,aberriajarridugubetialderdiarenaurretik.

Hori horrela, azken urteetan hartutako erabakiek helburu hori izan dute jomugan: Euskal Herri baketsu,burujabeetasozialkijustuagobateraikitzekotresnaegokienakeraikitzea,GizaEskubideetanoinarrituta,berezikiEuskoAlkartasunarenpaperarigarrantziaemanez.

AzkenBiltzarNagusiakerabakibezala,EHBildudaEuskoAlkartasunarenhelburunagusiaklortzekotresnapolitikoa,etaberausendotzekokonpromisoahartudugu.

Behinpuntuhauargiizanik,logikoenalitzatekegaldetzeazeinizanbehardenEArenpaperaetorkizunean,etanireustezargidago; iraganeanaskotaneginbezala,proposamenpolitikoausartakmahaigainean jartzea,horrelaeuskaleskenatokipolitikoaneraginez.

Geroetaargiagoikustenda-askotanmodupertsonaleaneragitendigu-arobatenbukaerangaudela.AldebatetikEAEnduelahogeitahemezortziurte,GernikakoAutonomiaEstatutoarekin,etabestetikNafarroan

hiruurtegeroagoAmejoramenduarekin,arobatirekizenHegoEuskalHerrian.Berrogeiurteluzeegitakodiktadurabatenondorenesperantzazbizitakoa.

Halaere,bizkorregi ikusiahal izangenuen trantsizioadeiturikogaraihaietanespainiarEstatuarenaldetikhartutakokonpromisoakhutsalakzirelaetabetetzekoasmorikezzegoela.EAjaiozenuneberetikargiutzigenuenautonomismoagainditubeharrazegoela,burujabetzaosoahelburu,etadenborakarrazoiaemandigu.

Unehauetanereduautonomistarenporrotarenlekukoizatenarigara,ezdituelakoinongoezinorenaspiraziorikbete.Trantsizioarenhasierakourteetanadostutakoaezbetetzekoborondateaargiikusizenbezala,azkenurteotanargiikustendaereMadriletikzentralizaziorakoneurriakbesterikezdatozela.Zentzuhorretan,ereduautonomistarenkudeaketasoilaketorkizunikezduelagarbigeratuzaiguetahorrenondorioakgeroetazorrotzagopairatzenaridaeuskalgizartea.GeroetazailagoadapolitikapropioaegiteaMadriletikdatozenhelegiteetaoinarrizkolegediarekin,geroetazailagoaizatenarida,etaizangoda,gizarteeredupropioaeraikiahalizatea.GeroetaespainiarragoakizangogaraEspainiakomarkoarenbarruanmantentzengarenheinean.

Horihorrela,burujabetzaosorakoapustuaegindaizanik,gurebideaegitekoetagizarteereduaeraikitzekoproposamenak lantzen jarraitu behar dugu. Proposamen ausartak, ongi landutakoak eta euskal gizartearengehiengoarenongizateahobetzeahelburudutenak.

Erakundeekizatendituztenabiaduretatikateginbeharditugulanketak.Noski,gaibatzukjadaerakundeetanlantzenizangodira,etahorEHBildurenbaitanjarrikogarajoetakelanean,EHBildukolantaldedesberdinenbarneaneregurealeaerantsiz,dagokigunbezala,bainaargiizandezagunereEHBildukhartubeharrekoerabakienarteanbatzukEArenbultzadari esker egikaritukodirela, eta horretan indarra,gogoaeta kemena jartzeaguri tokatukozaigu.

Gizartearen egoeraren analisia, arazoen sailkapena, konponbideenbilaketa, proposamenen aurkezpena,erakundeetarabideraketa…askodagoegitekoarestianaipatuditudanhelburupolitikonagusiaklortunahibaditugu.

Jasoduguaskoiraganetik,horrihauetanageridenbezala.Jarrigaitezenbadaetorkizunaske,iraunkor,justuetasolidarioaribegira,beraueraikitzenjarribeharkobaitditugugureindaretailusioguztiak,oraindela30urtetikegitendaramagunmoduan.

6 HARITZARENUZTA|30urteaberrigintzan

Hala, Gernikako Estatututik sortutako erakun-deak abian jarri eta berehala argi geratu zen EAJren barruan bi joera biltzen zirela, bakoitza bere herrial-deeta gizarte-eredu propioarekin. Herrialde-eredu horien arteko desberdintasuna agerian geratu zen Lurralde Historikoen Legeari buruzko polemika sa-minean. Gizarte-ereduari dagokionez, 30 urte gero-ago eta euskal sozialdemokraziaren ordezkari den proiektuaren ikuspegitik, deigarria da EBBk behin eta berriz “sozialdemokrata” adjektiboa hartzen zuela ahotan, azkenean EAko bultzatzaile izan zi-renak deskalifikatzen ahalegintzeko. Gainera, hor-rek garbi utzi zuen, Lurralde Historikoen Legearen gaineko desadostasunak Gobernu-krisiaren eragi-le nagusia izan baziren ere, zatiketa gertatu zela, batez ere, EAJren barruan aspalditik bi ikusmolde bizi zirelako elkarrekin, Euskal Herria, gizartea eta

Eusko Alkartasuna 1986an sortu zen, Eus-kal Herriko gizartean subiranismo demokratikoa, bakezalea eta sozialdemokrata aldarrikatzen zute-nen espazio politikoa betetzeko. Alderdia sortu zen modu bereziak bere ibilbide osoa baldintzatuko du, koherentzia politikoa haren nortasun-ikur nagusia bihurtuz.

EAJren krisia, azkenean EAren sorrera be-hartu zuena, sorreraren data ofiziala den 1986 baino askoz ere lehenago hasi zen. Izan ere, 1979an Ber-meoko erakunde indartsua egitura jeltzaletik kan-po geratu zen Xabier Arzalluzen ingurukoek Antón Ormazaren kontra sortutako krisiaren ondorioz, eta orduan argi geratu zen alderdia frankismotik fronte abertzale handi baten antzera aterako zela, ohiko alderdi baten modura baino gehiago.

EAren sorrera

gertatu zen, eta gai horretan alderdiaren zuzenda-ritzak amore eman behar izan zuen eta boto-aska-tasuna eskaini, alderdikide gehienak erreferendu-mean ezezko botoa ematearen alde baitzeuden.

Barne-kohesiorik ezean, eta bereziki Lurral-de Historikoen Legearen gaineko liskarraren ondo-rioz, 1983aren amaieran EAJ kinka larrian zegoen, hausteko arriskua argia izanik berehala zetozen hauteskunde autonomikoetarako lehendakarigaia hautatu behar zuenean. 83ko abenduan eta 84ko urtarrilean, alderdiak bere etorkizuna baldintzatu-ko zuten bi batzar nazional izan zituen. Lehenengo-an, Gabon zaharraren bezperetan, EBBren tesiak nagusitu ziren, eta Garaikoetxeak berrautaketara ez zela aurkeztuko adierazi zuen ofizialki. Gabon haiek bizi-biziak izan ziren, eta Errege-egunaren biharamunean, Batzar Nagusiak lehendakariak es-katutako baldintzak onartu zituen: “eskumenak eta eskumenei atxikitako baliabideak mugatzea”, eta hala, hautagai izendatu zuten.

Garaikoetxea lehendakariak eta Eusko Jau-rlaritzak Lurralde Historikoen Legeari zegokionez zeuzkaten tesiek EAJren Batzar Nazionalaren ba-besa jaso zuten arren, EAJren zuzendaritzak fora-listei hauspoa emanez jarraitu zuen. Horren ondo-rioz, hurrengo urtea nahasia izan zen EAJren eta Gobernuaren barne-politikan, eta Gobernuak indar-ra galdu zuen alderdian irekitako krisiaren ondo-rioz. Urte-amaieran EBB argi eta garbi azaldu zen aldundien tesien alde. Garaikoetxea lehendakariak dimisioa eman zuen, eta hura ordezteko José Anto-nio Ardanza izendatu zuten.

alderdia ulertzeko bi modu desberdin alegia. Bi ka-suetan –nazioa eta gizartea–, Eusko Jaurlaritzaren –zentralista eta sozialdemokrata– eta alderdiaren arteko desadostasunak berehala geratu ziren age-rian.

Azken krisiaren eragile nagusia 1981eko maiatzean sortu zen. Garaikoetxea lehendakari-aren Eusko Jaurlaritzak Legebiltzarrari Lurralde Historikoen Legearen proiektua igorri zion, eta ger-ra bat piztu zen gobernuaren eta, hasiera batean, Emilio Guevara Arabako diputatu nagusiaren ar-tean. Haren tesiak minoritarioak ziren une hartan, baina denborarekin EAJk ofizialki onartu zituen. Lege-proiektu horrekin erakunde bakoitzaren es-kumenak ezarri nahi ziren, bakoitzari behar zuen finantziazioa emanez. Guevara, ordea, ez zegoen ados horrekin, Arabaren eskubideak urratu egi-ten zituela adierazten zuen, Estatutua eta foralta-sun-printzipioak urratzeaz gainera, eta lege-proiek-tuaren aurkezpenari halaxe erantzun zion, aurka.

Lurralde Historikoen Legeak Gobernu-krisia ekarri zuen berekin, baita sustrai sakonagoak zeuz-kan beste krisi bat ere, eta horrek bere ondorioak izan zituen nazioan zein gizartean, NATOn sartze-an, energia nuklearraren aldeko apustuan eta beste zenbait gai zehatzetan, non argi geratu ziren alder-di zaharraren zuzendaritzaren eta ondoren EA sor-tuko zuten militanteen arteko desadostasunak. Al-derdiaren aparatuak energia nuklearraren alde egin zuen eta Lemoizko zentralaren eraikuntza onetsi zuen; lehendakariak, aldiz, proiektu horrekin ados ez zegoela adierazi zuen. NATOrekin gauza bera

7HARITZARENUZTA|30urteaberrigintzan


La falta de cohesión interna y sobre todo labatalla por la LTH pasa factura al PNV que llega afinalesde1983conun riesgoclarode fractura y lanecesidaddeelegiruncandidatoalehendakariparalasinminenteseleccionesautonómicas.Endiciembredel83yenerode1984elpartidovivedosasambleasnacionalesquemarcaronsufuturo.Enlaprimera,envísperasdenochevieja,prevalecenlastesisdelEBByGaraikoetxeahaceoficialsunegativaapresentarsealareelección.TrasunasNavidadesintensas,aldíasiguientedeReyes,laAsambleaNacionalaceptalascondicionesexigidasporellehendakaride“delimita-ciónde lascompetenciasy recursosadscritasa lasmismas”yesproclamadocandidato.

ApesardequelaAsambleaNacionaldelPNVavalalastesisdellehendakariGaraikoetxeayelGo-biernovascorespectoalaLTH,ladireccióndelPNVcontinúadandoalasa los foralistas.El resultadofueunañoconvulsoenlapolíticainternadelPNVytam-biéndelGobierno,quesevedesautorizadoacausadelacrisisabiertaenelpartido.Cuandoafinalesde

año,elEBBtomapartidoabiertamenteporlastesisdelasdiputaciones, el lehendakariGaraikoetxeadimiteycuatrodíasdespuéssedesignaparasupuestoaJoséAntonioArdanza.

Mientrastanto,traslaseleccionesmunicipalesdemayode1984elEBBcreaunacrisisenNafarroaqueseunealaqueseviveenlaCAV.

ElPNVobtieneunaajustadavictoriaenAraba,GasteizyBilboenlascitadaselecciones.EldeseodeasegurarseelGobiernodeladiputaciónalavesaylosayuntamientosdeGasteizyBilbo,llevaaladirecciónjeltzaleapactarconladerechaespañoladejargober-naraUPNenNafarroaacambiodenosermolestadosendichastresinstituciones.

Elpactoesclaramenteinnecesarioporquequi-tarelpoderalPNVenesas institucionesde laCAVpasaporque lospartidosestatales tenganelapoyodeEuskadikoEzkerra,queyahaaseguradoquenoseprestaaello.Perosobretodo,elacuerdodeladi-

rección jeltzale con MiguelHerrerodeMiñónes“contra-natura”comoadviertelama-yoríadelpartidoenNafarroa.

El desacuerdo se sal-da con la expulsión de lamayoría de la militancia na-varra del PNV y la eleccióndeunNBBdócilanteelEBB,garante de su autoridad. Acambio de la tranquilidaden laDiputacióndeArabaylosayuntamientosdeBilboyGasteiz, el PNVdesapareceprácticamente en Nafarroay,sobretodo,abrelaspuer-tasdelGobiernonavarroaladerecha,conlasconsecuen-ciasqueellohatenidoenlasúltimasdécadas.

LTH Y CUESTIÓN NAVARRA

|EArenSORRERA


EAJrenbarne-bizitzazapuztutazegoenHegoal-deosoan.Gauzakhorrela,Garaikoetxealehendakari-akGobernuanemanzuenazkenurteazailaizanzelaesateamotzgeratzeada.LehenEuskoJaurlaritzakosailburubatzuendimisioari-kontuanizanikbesteezeingobernukezduelahalakomailaprofesionalekotalde-rik izan- erakundeetako desadostasun etengabeakgehitubeharzaizkie.Larrienaetadesgastehandienasuposatu zuenaHerri-dirubideen Euskal Kontseiluangertatuzen,Gobernuarenetaaldundienartean.Bestebehinere,LurraldeHistorikoenLegearenharira.

Garaikoetxealehendakariakdimisioaemanzu-enetik 1986ko irailaren 4an EA sortu arte igaro zen

urteetaerdiadenborapolitikoitxaropentsuaizanzen,proiektupolitikoberriakudeatzenarizenheinean,bai-naaldibereanasaldatuaerebai,EAJkozuzendaritzaketaEuskoJaurlaritzak,BarneArazoetakoSailakbere-ziki,“kritikoak”behinetaberrizastinduzituztelako.

Etajakina,garaihorigogoraekartzeanindarke-riarengaitzaaipatubeharduguezinbestean, euskalgizartea bortizki kolpatzen zuena. Zehazki, 1984aneta1985eanSantiBrouardetaMikelZabalzaerailzi-tuzten,etabierailketahoriekegundokozirraraeraginzutenEuskalHerrian.ETArenatentatuakahaztugabenoski,1985.urteanbakarrik38hildakoeraginbaitzi-tuzten.

GARAI ZAILAK

En1986 conviven entre los “críticos” del PNVdossensibilidades:quienesinsistenenrealizarelúl-timoesfuerzoparademocratizarelpartidoyquienesloven imposibleyurgenacrearunnuevoproyectopolítico.

Continúaunaetapadefrenéticaactividadpolí-ticaenlaquesesucedenactosdehomenajealdimi-tidolehendakariGaraikoetxea,reunionespolíticasenlasquesefueconcretandoelgermendeEAyactosquelosylasmilitantesmásveteranosaúnrecuerdan,comoelquellenóelviejopolideportivogasteiztarradeMendizorroza.

Mientrastanto,ladireccióndelPNV,ysusten-táculosenelGobiernovasco,continúaconsuspocosutiles intentos de frenar el nacimiento de EA y, depaso,descalificarasusimpulsores.

Así, el pinchazo telefónico aCarlosGaraikoe-txea,posteriormenteprobadoensedejudicialsinde-jardudas,constituyeunodelosepisodiosmáscono-cidosdeestaépocaperotambiéndelosmásnegrosnosolodeestosañossinodelademocraciaenEuskal

Herria,enelqueesimputadoelpropioconsejerodeInterior,LuisMaríaRetolaza,yporelquefinalmentesoncondenadosvarioscargosasusórdenes.

La llama que prende definitivamente la crea-cióndeunnuevoproyectopartedeGasteiz,dondelasaguasbajanmuyrevueltas.ElEBB,quecontinúaquitándosedeenmediomediantelaexpulsiónatodapersonaincómoda,expulsaalpresidentedela localdeGasteiz,Manuel Ibarrondo,desmantela lapropiaorganizaciónamitaddelaño1986,trasunatormen-tosaAsambleaNacionalenlaqueinclusoseniegalapalabraalGaraikoetxea.

Enesascircunstancias,el4deseptiembrede1986cientosdeafiliadosgasteiztarras,descontentosconladireccióndelPNVybajolavalienteydecididadireccióndeIbarrondo,sereúneenelHotelGasteizde lacapitalalavesaydanelpaso inevitabledesdehace mucho tiempo: dejan de esperar y ponen enmarchaunpartidoquesehubieradenominado“Eus-koAbertzaleak-NacionalistasVascos”,denoserporlaintervención,unavezmás,delPNV.El13deoctu-bresereúneporprimeravezlaEjecutivaProvisional

SE ROMPE LA BARAJA Y NACE EUSKO ALKARTASUNA


|EArenSORRERA

deEA,presididaporManuelIbarrondoyconMarkelIzagirre,JuanjoPujanayJulioOteizacomorepresen-tantes de Gipuzkoa, Bizkaia y Nafarroa respectiva-mente.EAyaesunarealidad.

Elproyectogeneraunagranexpectaciónyre-cibelaadhesióndecientosdemilitantesabertzales,desdedestacadoslíderesyrepresentantesdel“viejopartido”hastaafiliadosdebaseynopocaspersonasqueseacercanalapolíticaporprimeravezilusiona-dosporunproyectocoherenteenlonacionalyenlosocial,independentistaysocialdemócrata;sinolvidar,eldeseodeconstruirunpartidopolíticodemocráticoytransparente.

Lamilitancianavarrasevuelcadesdeelprimerminuto en el nuevoproyecto nacido enGasteiz, asícomo las y losbermeanos, participandodemaneraactiva.Apenasdocedíasdespués, laAsambleadelPNVdeGipuzkoasedeclaraautónomayunosdíasmástardeacuerdaparticiparenelproyectocreadoen

Gasteiz.Elgoteodeorganizacionesymilitantesquevan haciendo público su compromiso con el nuevoproyectoesimparable.TambiénloscargospúblicosvanadhiriéndoseaEA,pasandoalosgruposmixtosdesusrespectivasinstituciones.Enelladomásnega-tivo,comienzaunadesagradablebatallapor lasse-desqueenalgunoscasosseprolongaduranteaños.


l gasteiztarraManuel IbarrondoAgirregabiriafueelprimerpresidentedeEuskoAlkartasunayhajugadounpapelimportanteenlaforma-

cióndurantemásdedosdécadas.30añosdespuésdeunaépocaintensaenlopolíticoy lopersonalre-cuerdalasexperienciasvividasysemuestrasegurodelacoherenciadelcaminorealizado.

Eusko Alkartasuna nació el 4 de septiembre de 1986. ¿Recuerda una fecha concreta y definitiva para decidir la escisión y la creación del nuevo proyecto?

Lafechadefinitivafueesa,el4deseptiem-bre.EsedíalaAsambleadeGasteizcelebradaenelHotelGasteizseconvirtióenlaAsambleaconstituyen-tedeEuskoAlkartasuna,buenodeEuskoAbertzaleakenrealidad.AntesdeesaAsambleanohubootraan-terior,nienGasteiznienningúnotrolugar,enlaquepropiamentesehubieradecididoromperconelPNV,fueenaquellaenlaquesetomaronlasdecisiones.

Síesciertoquehabíaunasituaciónque lopropició,porquelosnavarrosllevabanfueradelPNVtiempo,losdeBermeotambiénynosotros,enGasteiz,estábamos como estábamos. Seguramente creíanqueenGasteizibaapasarlomismoqueenNafarroaoBermeo,quenosibanaecharyseibaaquedareneso,otrosmásfueradelpartidoy listo,sinmáspro-fundidad.Creíanqueeraunmeroenfrentamientoconunsector,peroeldesacuerdonoeranipersonal niestabalimitadoaldesacuerdosobrelaLTH,teníaunamayorcargadeprofundidad.

Lo que sí estaría asumido para aquel día era que no era posible cambiar el PNV desde dentro, ¿verdad?

Estabaasumido.ElPNVsehabíaconverti-doenunpartidoregionalista,enelquesusdirigentesdecíanquelaindependencianosllevaríaacomerber-zasysercomoAlbania(enreferenciaasusituacióndeautarquía):habíanperdidoelnorte.

Yaesohayqueañadirle la faltadedemo-craciainterna,porquenoshicierontodaslastrampasposibles.

Se ha hablado mucho del desacuerdo entorno a la LTH. ¿Hasta qué punto fue definitivo este tema en el nacimiento de EA?

Esetemafueelquegenerólasalidadelle-hendakari Garaikoetxea del Gobierno. Nosotros noentendíamos cómo construir un país estando cadaunoenun reinodeTaifas,haciendo loquequerían,comovirreyes.Nohaymaneradehacerpaísasí.No-sotrosasumíamosqueunpaísasínopodíafuncionar,porqueenesascircunstancias,elGobiernonoteníainstrumentos para gobernar. Había cosas ridículas,comotenerdosinstitutosdelamarina,unoenBizkaiayotroenGipuzkoa,oelequilibrioquesehizoponien-doETBenDurango,enlamitadgeográficadelaCAVenlugardeenunacapital.Ytodoelloenunmomentodemuypocosrecursosymuchacrisiseconómica.

EldesacuerdosobrelaLTHesloqueoriginalacrisisycaídadelGobierno,peroesedesacuerdonoerasuficienteparacrearunpartidonuevo,lacrisisqueterminóenlacreacióndeEAfuemásprofunda.

¿Pesaron más el radicalismo independentista y la socialdemocracia para el nacimiento de EA, enton-ces?

El PNV siempre ha sido un partido inter-clasistaperohatiradoclaramentea laderecha.Lospactosmásimportantessiempreloshahechoconladerecha.Dehecho,lacrisisdelPNVsaltóporlosairesclaramenteporunpactoconladerechaenNafarroa,porhacerunpactocon laderechayquererlesobli-gara losparlamentariosnavarrosa votara ladere-cha,queesladerechamásespantosaquehayenelEstado. Además, el PNV se había convertido en unpartido, como decía Fraga, de “sano regionalismo”,asíquesí,esosfactoresinfluyeronmuchomás.

“Creyeron que la crisis de Gasteiz pasaría pero fue algo de mayor profundidad”

Elpuntodevistade...Manuel Ibarrondo Agirregabiria

E


EA fue independentista y socialdemócratadesdeelprincipioytambiénhayquetenerencuen-taquedesdeelprincipiofuemuyimportantetambiénelrespetodelosderechoshumanos.Esosfueronlostrespilaresfundacionales.

EA irrumpió con muchísima fuerza en la sociedad. La explicación de la adhesión lograda por el parti-do en el primer momento tiene que ver con el ca-risma del lehendakari Garaikoetxea, pero iba más allá. ¿En qué se basaba? ¿Qué ofrecía EA en ese momento?

Ellehendakariteníamuchísimocarisma.Na-dieentendíacómoelPNVpudoexcluirle.LafiguradeGaraikoetxeateníauncarácterdepolíticoanivelesta-taleinclusodeestadista.Nadieloentendió.

El carisma influyó pero fue mucho más,comose vio en lasprimeraselecciones.De laspri-meras elecciones puede haber una pequeña dudasobresiacertamosonoenladecisióncuandohubolaoportunidaddehacerunGobiernoconelPSE.PeronosquedóclaroqueaunqueelPSEaceptabaqueseasumiera lagestiónde laSeguridadSocialelPSOEibaadecirqueno.

Creo que se acertó en la decisión porquesihubiéramosentradoenelGobierno,EAsehubieraconvertidoenunajauladegrillosa laquesehabríaacercado gente por diferentes motivos e intereses,ademásestarenelGobiernoparanohacernadanomerecelapena.

Pinchazo telefónico, acusaciones personales,… ir en contra del PNV era más que ser coherente per-sonal y políticamente, también requería una dosis de valentía y rebeldía.

Valentíaysoportarloinsoportable.Hubounaépocaenlaquetellamabanporteléfonoparallamartetraidor…Norespetabanquepodíamostenerunaidea

diferenteenpolíticaperoenlopersonalunarelaciónnormal.Desligarsedelerapecadomortalparaalgu-nos.

Esta situación era especialmente grave enBizkaia,dondelarealidaddeaquellaépocaeradifí-cil.SiunapersonaenunpueblodeBizkaiaquetenía,por ejemplo, unapanadería, seafiliabaaEA, ya sepodíaolvidardevenderunpanentodatuvida.Habíaunamentalidadquerallabaelmesianismo,enelqueidentificabanelpartidoyelpaís,ylosdemáseranelenemigo.

¿La expulsión del PNV fue traumática en lo perso-nal?

Apesardequelasituaciónestabayamuydeteriorada,sívivímiexpulsióncontristeza.Después,además,vinotodalapolémicadelosBatzokis,aquí,enGasteiz,eldelaAvenidadeEstibaliz.

TambiénesciertoqueenaquellaépocaenelPNVdeGasteizquedarontresyeldeltambor,to-dos los nacionalistas históricos estaban en EA. Y anivel del país, fue una época de trabajo con gentetan carismática como Jesús Esnal, el “comandanteenjefe”Elosegi,KoldoAmezketa,etc.ydereunionesqueacabansiemprealastantasdelamadrugada.

30 años después, ¿cómo valora la aportación de EA al país?

EAhasidosiemprecoherente,esoeslomásdestacable.Losmismosprincipiosdeentoncesloste-nemosahora.Yesosprincipiosdebenseguirdefen-diéndoseconfuerzaeidentidadpropia.


La figura de Garikoetxea tenía carácter de estadista

Koherentziainstituzionala


Coherencia es la palabra que resume la ac-tuación política de Eusko Alkartasuna en las ins-tituciones. Siendo un partido eminentemente ins-titucional, EA siempre ha desarrollado su gestión, en gobiernos u oposición, guiada por sus princi-pios fundacionales, independentismo, pacifismo y justicia social.

EA dio sus primeros pasos en política institu-cional antes incluso de nacer y, desde luego, antes de presentarse a unas elecciones. De hecho, antes del 86 los “críticos navarros” ya trabajaban en el Parlamento navarro desde el Grupo Mixto después de ser expulsados del PNV, y una vez creada EA, los cargos públicos identificados con el nuevo pro-yecto continúan desarrollando su labor desde fue-ra de los grupos institucionales jeltzales.

Desde un trabajo serio y eficaz, además de impecablemente ético, EA ha participado de mane-ra activa en todos los grandes hitos de la política vasca en los últimos 30 años. Además, hay que subrayar que ha conseguido influir en la política vasca muy por encima de su peso cuantitativo. Como ejemplos más destacados cabría citar que la influencia de EA en las etapas de gobiernos de coalición o coaliciones electorales han consegui-do llevar al PNV a transitar por la senda soberanis-ta, así como a adoptar medidas sociales progresis-tas, así como su participación para que la Izquierda Abertzale tradicional realizase el cambio político que hizo posible la unidad de acción y finalmente el proyecto conjunto de EH Bildu.


Koherentzia da Eusko Alkartasunak erakun-deetan aurrera eraman duen jardun politikoa ondo-en laburbiltzen duen hitza. Alderdi guztiz instituzi-onala izaki, EAk bere sortze-printzipioak bete ditu beti bere kudeaketa garatzeko, gobernuetan zein oposizioan: independentismoa, bakezaletasuna eta justizia soziala.

Sortu baino lehenago ere egin zituen EAk lehen urratsak erakunde-politikan, baita, jakina, hauteskundeetara aurkeztu baino lehenago ere. Izan ere, 86a baino lehen jada EAJko kide “kritiko nafarrek” Talde Mistoaren eskutik ziharduten Lege-biltzarrean, EAJtik kanporatu ondoren, eta, EA sor-tu eta gero, proiektu berriarekin bat egiten zuten kargu publikoek erakunde-talde jeltzaleetatik kan-po jarraitu zuten lanean.

Lan serio eta eraginkorra eginez, eta eraba-teko etikaz jokatuz, EAk euskal politikaren mugarri handi guztietan parte hartu du azken 30 urteetan. Gainera, azpimarratzekoa da euskal politikan era-gin handia izatea lortu duela, bere pisu kuantita-tiboaren gainetik nabarmen. Ildo horretan, EAk eragin handia izan du koalizio-gobernuetan edo hauteskunde-koalizioetan, eta, horri esker, EAJ subiranismoaren bidera eraman du eta neurri sozial aurrerakoiak hartzera behartu du; hori gutxi balitz, Ezker Abertzale tradizionalak egin duen aldaketa politikoan ere parte hartu du EAk, ekintza-batasuna ahalbidetzeko eta azkenean EH Bilduren baterako proiektua osatzeko bidean.

TraslaescisióndelPNV,11delos32parlamen-tariosdelgrupojeltzalepasaronalGrupoMixto,mos-trandosuapoyoalanuevaformación.Laselecciones,tras unacampañacaracterizadapor labeligeranciadelosmediosdecomunicacióncontraEAylaviolen-ciadeETA,quevuelveahacersedolorosamentepre-sente,mejoranesteresultado,yaqueseconsiguen13escaños,solo4menosquelosjeltzales.

Los resultados electorales obligaban a formarun Gobierno de coalición, y el de “progreso” entrePSE,EuskadikoEzkerraylapropiaEAfuelaprimeraopción.EAexigióqueelposiblepactosehicieraenfuncióndeunprogramadedesarrollodeautogobier-no.LahistoriaesconocidayesmuyrepresentativadelatrayectoriadeEA–basadaenlacoherencia-yladePNV,queeslahistoriaderenunciasencadenadasenelámbitosoberanistaconelúnicoobjetivodemante-nerAjuriaEnea.

CuandoquedóclaralanegativadelPSE,omásbiendelPSOE,atraspasarlacompetenciadeSegu-ridadSocial,elPNVofrecióaofrecernoobtieneper-misodelPSOEparaelacuerdoespecialmenteen lotocantealaSeguridadSocial.ElPNV,quetemeque-darsefueradeAjuriaEnea,aprovechaladebilidaddelPSEyofrecealossocialistasunpactomuyalabajaenmateriadeautogobierno.

ElacuerdoPNV-PSEmarcóelcomienzode laépocadelEspíritudeArriaga,caracterizadaporelre-gionalismoy ladefensade la transversalidadde losjeltzales.

Espíritu deArriaga, cosoberanía, seducción aEspañaoEuskadiforalhansidolasfórmulasdelPNVpara renunciar a la soberanía desde 1987. QuiénsabecómohubieracambiadolahistoriadelaCAVydeEuskalHerriasienlasprimeraseleccionestraslaescisiónelPNVhubieraquedadofueradeAjuriaEneayEAsehubieraconsagradocomolaherederainstitu-cionaldelviejopartido.

EA tuvosuprimeracitacon lasurnasapenasdosmeses después de constituirse en partido polí-tico, en unas elecciones autonómicas adelantadasparatratardeimpedirqueelnuevopartidotengatiem-poparaorganizarse.Apesardeello,EAconCarlosGaraikoetxeacomocandidatoalehendakariconsiguemásde181.000votosenAraba,BizkaiayGipuzkoatrasunacampañaelectoralquecomienzademaneraanticipadayoficiosaconelmíticoactopolíticodelaplazadetorosdeLizarra,conelapoyodelafamiliadelfusiladoalcaldedelalocalidad,FortunatoAgirre,asícomodefamiliaresdellehendakariAgirre.

ENTRADA CON FUERZA


|KOHERENTZIAINSTITUZIONALA


saccionado entre los ori-ginales presentados porEuskoAlkartasunaporunladoyPNV-EEporotroyel punto fundamental, elquedefineelderechodeautodeterminación, estácontenido en la primera.El textoesaprobadopor38 votos a favor, 23 encontra y un nulo, sin laparticipacióndeHByre-conoce expresamente elderecho de autodetermi-nación, estableciendo elEstatutodeGernikacomoel instrumentodelque laciudadaníade laCAVsedotaenunmomentohis-tórico determinado paraacceder al autogobiernoy afirmando que la legi-timidad para impulsar la

autodeterminacióncorrespondealapropiaciudada-níavascayalpropioParlamento.

Además de reclamar la soberanía, en esosaños,EApresentatambiénsupropuestaparaorgani-zarEuskalHerriainternamente,laLeysobrelaOrgani-zacióninstitucionalinternadelaCAV,unaalternativaalapolémicaLTHqueestáenelADNdelaformación.El objetivo esdotar a laCAVdeunaestructurapo-líticamodernaqueno supongauna rémorapara laconstrucciónnacional,conunaLeyIntegraldelSectorPúblicoqueestablezcaclaramentelascompetenciasdecadainstituciónylesdotedelafinanciaciónnece-saria.

Tras la renunciaaocuparLehendakaritzaconunprogramadegobiernovacíodecontenidosobera-nista,PNVyPSEconstituyensuprimergobiernocon-junto,quecomolamayoríadelosqueposteriormen-tehansuscritose limitaaserunpactode interesessubordinadoaambicionespartidistas.Mientrastanto,EAseconstituyeenlareferenciadelaoposición,nosoloporelnúmerodevotos,sinoporlasituaciónpolí-tica,enlaqueladerechaespañolaapenastienepesoen laCAV,HBaunnoacudealParlamentoVascoyEEcomienzaunacercamientoalPSEquelellevaanoquerermolestaralGobierno.

Inclusoeneseclimacomplicado,seconsiguenimpulsariniciativasinteresantesenlasqueEAesac-toractivo,comolaaprobacióndeunaproposiciónnodeLeyqueapoyaelderechodeautodeterminacióndeEuskalHerriaenelParlamentoVascoen1990.

Estehecho,queseconvierteenunodeloshitosde la cámara deGasteiz, es fruto de un texto tran-

OPOSICIÓN

EA se constituye en estos años en referencia de la oposición

uskoAlkartasuna,Nafarroarenaldaketanprot-agonismohandiaizatenaridenalderdia,nafarpolitikarenbestebiraketahandiarenbultzatzai-

leaizanzen,hauda,1995ekoCDN,PSNetaEAhiru-koaren bultzatzailea. Fermín Ciaurrizek, lehen alda-ketahorrenaktorenagusietakobatek, ezdu inolakozalantzarik,eta;harenustez,hirukoharkkaltehandiaeginzienNafarroakoboterefaktikoei,etaaldaketarenegungolaukoarenaurrekariaereizanzen.

Ciaurrizek,Nafarroan EAren eta euskal na-zionalismoarenerreferentziahandietakobatdenaketa1995ean foru-parlamentaria izan zenak, 1983ra eginnahi izan du atzera, EAJ zatitu aurreko unera, uste-lkeriasozialistekzapuztutakohirukohauslehorinolagorpuztu zen azaltzeko. 1983ko foru-hauteskundeenosteanetaPSNrengaraipenamahaigaineanzegoela,EAJkoEBBahaleginduzenalderdikoparlamentariakUPNrenaldekobotoaemanzezaten,Espainiakoes-kuinarenindarrekinbatera.“Jakina,gukezezkobiribilbatekinerantzungenuen,ezbaikenueninondikinoraikusinahihemenduguneskuinultramontanoakgurebotoeieskergobernatzea.Nafarroakoeskuinafrankis-tazenbete-betean,etaeuskalnazionalismoarenetaeuskalzaletasunarenerabatekoetsaia;Frankismoarenondorenere,Trantsizioanzehar,Hobetzeariburuzkonegoziazioetatik kanpo utzi gintuzten, eta denetikkanpoereutzinahigintuzten”,gogoradakarCiaurri-zek.

Nafarroako ordezkariek ezezko horri eutsizioten EBBren errepresaliak gorabehera, eta horrenondoriozEAJrennafarBatzarrekokideguztiokalder-ditikkanporatugintuzten:“denokkanporatugintuzten,lurraldeanEAJdesegin zen etabatzorde kudeatzai-le bat izendatu zuten. Hortaz, hasitako prozesuarenarabera,Parlamentuan lanean jarraitzengenuen,etaoinarrisozialguztiagurealdebazegoenere,alderdia-renbabesaezgenuen”.EtaorduanEAsortuzen,etaberenideologiarekinkoherenteakzirennafarabertza-leekalderdiberrihorrekinbateginzuten.

Urte haietan, PSNrekin elkarlaneanhasi gi-nen, eta “harreman horretara ia behartuta geundelaesandezakegu,eskuina´bezaingaiztoakezzirelako’,etaegiarizor,UPNrenerabatekooposizioazutengaijakin batzuk atera zituzten aurrera, hala nola UPNAunibertsitate publikoa sortzea, ETB hartzeko aukera,euskara edo ikastolen finantziazio publikoa, EAreninplikaziorikgabegauzatuezinizangoziratekeenak”.Etaurratshoriekhandiagoaketasakonagoak izangoziratekeenbaldinetaezkerabertzalearen,garaihartanHBren,babesaizanbalute.Zoritxarrez,erakundeeta-raezjoatekoestrategiarenetaaldarrikapenmaxima-listenharitik,ezzutenaldaketarakobideaerraztuetabatzuetanoztopatuereeginzuten.

Gauzak horrela, 1995eko hauteskundeenostean emaitzek aukera eman zutenean, sozialistek,CDNk–JuanCruzAllirenalderdiberriak–etaEAkhi-rukoaosatuzuten,JavierOtanopresidenteaburuan.Zalantzarikgabe,EAErekikoOrganoKomunIraunko-rra izanzenGobernuhorrenmugarrinagusia,bainaCiaurrizekhoribainogehiagoereizanzelanabarmen-dunahidu:“trantsizioarenostekolehenGobernumaio-ritarioaere izanzen,etagizarte-etaekonomia-gaie-tanerepolitikainteresgarriakgaratzealortugenuen”.Bainabatezere,Gobernuhorrekaukeraemanzuenabertzaleakbotere-organoetatikkanpoedukitzekoes-kuinakhartutakoerabakiaurratzeko.

PSNrekinetaCDNrekinGobernuaosatzekoaukerakEAribarne-arazoakekarriotezizkiongalde-tuta,Ciaurrizekirmokierantzundu:“departamentuga-rrantzitsuenazein izanzitekeeneztabaidatugenuen;IñakiCabasésekberegainhartuzuenIndustria,Mer-kataritza eta Turismo Departamentuaren ordez, bat-zuekHizkuntzaPolitikaedoHezkuntzaDepartamentuanahiagozuten,bainaGobernuansartzekoadostasunaerabatekoaizanzen”.

Izanere,EArenhautuahorixeizandabetida-nik,etaberezikiNafarroan,non“betidanikdefendatuduguneremuguztietanegonbehargenuela,etaahal

Aldaketaren lehen Gobernua

Elpuntodevistade...Fermín Ciaurriz

E


izanezgeroGobernuanerenoski”.Ildohorretatik,ai-tortzenduEzkerAbertzalekokideekinbehinetaberrizeztabaidaegitenzutelahorreninguruan:“esatenge-nien,bainaezalduzueikustenhorixenahidutela,gukezpartehartzeaalegia,gukgureburuabaztertzea?”.

Ciaurrizek berriz ere azpimarratzen dueuskalzaletasunaren eta euskal nazionalismoarenaurkako blokeoa apurtzeak min handia egin zielaabertzaleak kanporatzeko politikaren sustatzaileei,etaironiazmintzatzenda“NafarroakoGobernukode-partamentuburubatekberebulegokomahaianikurrinbatedukitzeak”izanzuengarrantziareninguruan.Ildohorretan, Hegoaldeko bi parlamentuetan, GasteizkoLegebiltzarreanetaIruñekoParlamentuanalegia,Or-ganoKomunIraunkorraonartuizana“ikaragarriaizanzen eskuinarentzat”, Nafarroa EAEri eta herrialdekogainerakolurraldeeibizkaremanezbizitzeabestehel-bururikezbaitzuten.

Hasierabatean,Nafarroakoboterefaktikoekuste zuten hiru indar desberdinez osatuta zegoeneta EBren kanpo-babesa baino ez zuen Gobernuhorieroriegingozela,bainaaurreraegitealortuzuenhelburuetako asko erdietsiz. “Azkenean, ordea, Go-bernua amaitzea erabaki zuten Otano Suitzan zuenkontuaargitaraemanez,horrenberri,jakina,aspaldi-tikbazutenere”.Etaeginzuten“hirukoharkerakutsizuelakogobernualternatiboaegiteabazegoelaeskuinultramontanoaaldebaterautzita”.

Zorigaiztokoustekabeaetadesengainuhan-dia izan zen; izan ere, “espetxean egona zenUrral-bururenaurrekariaikusirik,itunaeginbainolehenOta-nori zuzenean galdetu genion ea garbi zegoen edoez”,azpimarratzenduCiaurrizek.

Gobernuhorrekindarhandiaizanzezakeen,etahorregatikNafarroakoboterefaktikoekosogogorjardunzutenhuraerorarazteko.Ciaurrizekusteosoadu“Gobernuaklauurtekoindarraldiaamaitubalu,Or-ganoKomunIraunkorraneurribateanfinkatzekoauke-

raereizangozatekeela,etaurteaketaurteakirabazikogenituzkeela,1995eaneginzirenurratsbatzukorainberrizereplanteatzenaridirelako”.

Nolanahi ere, esperientzia haren ondoriorikokerrenaPSNrengaineanzuzeneanizanzueneraginaizanzen,aregehiagofrankismoarenaurkakogaraitikhaiekinharremanakbazirelaaintzathartuta:“Irujokbe-rakbesteerabateraikustenzituensozialistak;ulertze-koada,erbesteanelkarrekinegonzirelakoazkenba-tean,bainaharrezgeroztikbilakaeralazgarriaizandabenetan”.SozialistakondoohartuzirenboterefaktikomediatikoetaekonomikoekUPN-PSNitunarendefen-datzailesutsuakzirela,eta“eskuinarenaurreanamoreemanzuten,baldintzarikgabe,harrezkeroeskuinareneranskin soila izan direlarik ”. EAko militanteak hitzgogorrak dauzka PSNrentzat: “Trantsizioaz geroztik,PSNrenhistoriaalderdiarentraizioenhistoriaizanda”.

22 urte aurrera eginez, Ciaurrizek EArenibilbidepolitikoaaldarrikatzendu:“funtsezkopresent-zia izatenarigaraegungertatzenaridenaldaketan,etagaineraaldaketahoriguresorrerazgeroztik izandugunjardunbideanoinarritzenda”.Argidagoenada,batetik,EAJkhutsegitehistorikoaeginzuelaNafarroarihainbestekalteegondioneskuinaribabesaemanzio-nean,eta,bestetik,EzkerAbertzaleakerakundeetatikkanpoegotekohautatutakopolitikarekinereezindelaezerlortu:“Gobernuanegoteakaukerahandiakema-tendituelageratudaagerian”.

Organo Komun Iraunkorrak egun daukanahalmenaridagokionez,Ciaurrizekustedu“izenbe-rarekinezbadaere,garaihistorikobatiestulotutage-ratudelako,Gobernuafinkatuahala”aurrerapausoakegingodirelafilosofiahorrijarraikiz,hauda,NafarroaberrizereEuskalHerrikogainerakoherrialdeekinha-rremanetan jar dadin. Planteamendua orokorragoaizangoda,eta “bestesistemadinamikoagoaeta ire-kiagoaezarrikodu,jendearenganakohurbilagoa,eta,jakina, EAErekiko harremanak instituzionalizatzekogauza”.


Bere Biltzar eratzailean, EAk alderdi abertza-leenartekoekintza-batasunarenestrategiaezarrizuenberesortze-helburuaklortzeko,etaildohorretatikleialegin zuen aurrera hasiera-hasieratik. Litekeena dabidehorrenzailtasunabeharbezalabaloratuezizana.Izan ere, batetik, indarkeriaren zailtasun objektiboakgalaraziegitenzuenHBrekin,ezkerabertzalearenga-raihartakomarkarekin,elkarlaneanaritzea,eta,bes-tetik,zatiketabenetantraumatikoakezzuenEAJrekinelkarlaneanaritzeko tokiaskorikuzten.Nolanahiere,etaherriaalderdikeriazko interesengainetikdagoelaargidugunezgero,behinetaberrizahaleginduginen.

Ildohorretan,1990ekohauteskundeautonomi-koen atarian, Carlos Garaikoetxea lehendakarigaiakgutxienekoenprogramabateskainizienherritarguz-tiei, euskal nazionalista guztiek onartzekomodukoa,“herri honek bere askatasunari ez diola uko egitenmunduariesangodiongehiengosendobatbilatzeko”helburuarekin. Bigarren aldiz aurkeztu zen EA hau-teskundehorietara, eta harenproiektupolitikoa sen-dotutaaterazen.Halaber,etorkizunaribegira,“ideo-

logiaabertzalekoalderdiezosatutakogobernubatenaldekoapustuaeginzuen,nagusikinazionalistadenherrihonenerrealitatesoziologikorahobetomoldatukodena”.

Zuzendaritza jeltzaleak hoztasunez jaso zueneskaintza,etaEuskoJaurlaritzarenosaketaPSErekinnegoziatzearenaldeazalduzenjendaurrean.EAJrenazpijokoagorabehera,etaharritzekoabadaere,eus-kal eremu nazionaleko hiru alderdik, jeltzaleek, EEketaEAk,Gobernuaosatzekoakordioa lortuzuten le-henaldiz.

Hirukoa 1991ko otsailaren 7an hasi zen la-nean,JoséAntonioArdanzalehendakariaburuan.JonAzua lehendakariorde izendatu zuten, eta EAko hiruordezkarik, Inazio Oliverik, Carmen Gallastegik etaJavierCañok,Hezkuntzaren,EkonomiarenetaIndus-triarenfuntsezkoalorrenardurahartuzuten,etaEEkoMartin Auzmendik, berriz, Lan eta Gizarte Seguran-tzaren ardura.Gainerako guztiak EAJko ordezkariakziren.

EKINTZA-BATASUNERAKO ESKAINTZA



Maiatzaren26an foru-etaudal-hauteskundeakeginziren,etaGobernukohirukideenarteanEAklortuzituenemaitzarikonenak.SabinEtxeankezkazabalduzenberehala,etahirukokideetatikapartekoakordioakegitekoarazorikezzuteneduki, eztahaienkontrakoakordioakegitekoere.

DonostianEAizanzenzerrendarikbozkatuena,4.000bototikgoraOdónElorzaburuanzuensozialis-taren aurretik, baina alkatetza azken horrentzat izanzen,EAJrenbotoarietaHBrenabstentzioariesker.Gi-puzkoakoAldundikoGobernuanjokaldiaareilunagoaizan zen, Leitzarango autobidearen harira trikimailuitsusibatsartuzelakojokoan.

Irailaren hasieran, Europan garatzen ari zirenautodeterminazio-prozesuen esparruan, non Eslove-niaketaKroaziakindependentziaberreskuratuberriazuten,hainbatudaletanmozioakaurkeztuzireneus-kalherriarentzatEstatupropioaeraikitzekoautodeter-minazio-eskubideaaldarrikatzeko.EAkberemozioakaurkeztuzituenzenbaitherritan,etabestezenbaite-tanHBkaurkeztutakoakbabestuzituen;EAJantzekobestebatzukaurkeztuzituen,Bizkaianbatezere,eta

EErekinbestebatadostuzuenbesteudalerribatzue-tan.

Mozioek Ardanza lehendakariaren ezustekoerreakzioaekarri zutenberekin,EArimozioakbertanbeherauztekoetaHBrenakezbabestekoeskatubait-zion,Gobernu-itunarenhausturazekartelaargudiatu-ta,eta,dirudienez,akordiohorialderdiargietagarbiindependentistabatekinsinatuazuelaahaztuta.

EAJrenzuzendaritzakezzueninoizezkutatuna-hiagozuelaPSErekikoaliantzarieutsietaEAzokoratu,etamozioakaitzakiezinhobeazirenhirukoGobernuabertan behera utzi eta sozialistekin zuten harremanerosoraitzultzeko.Inolakobegirunerikgabeeginzuengainera,ItunarenJarraipenBatzordeaereezbaitzuendeitu.

Oliveri,CañoetaGallastegiGobernutikkanpo-ratu zituzten, eta Auzmendik dimisioa eman zuen,bere alderdia zatitzen ari zen krisiaren adierazgarri.Auzmendik, Auñamendi korronteko kidea zenak, ko-herentziazjardunzuen,bainaEEkobestehainbatki-dekPSErekinbategitekobideahartuazutenordurako.




ElCongresoqueEAcelebraen1992establecelasbasesparaunaunidaddeacciónabertzalepro-gresistaquedefiendeelderechodeautodetermina-ciónyqueseaescrupulosamenterespetuosaconlosderechoshumanos.Esunaunidaddeacciónseaca-bamaterializandoenunacuerdoconEuskalEzkerra(EUE) –único partido político vasco invitado al Con-greso-,escisióndeEuskadikoEzkerra.EA,expulsadadelGobiernovascoporelPNVporsucoherenciain-dependentistapactaasíconlacorrientedeEErepre-sentadaporAuzmendi,quedimitiódelejecutivo.

Elpactosematerializaenunaestrategiadeac-tuacióncomúnentrelosgruposjunterosenGipuzkoaanteelGobiernoforaldelPNVyelPSEy,sobretodo,enelacuerdoestratégicoparaconfluirelectoralmen-te a los comicios del Estado español de 1993, pre-sentadoenunactomultitudinarioenelvelódromodeAnoetadeDonostia, bajo el lema “Etorkizuna iraba-ztekobat”.Lamentablemente,elpactono tienemásrecorrido.

Lapolítica institucionalenHegoEuskalHerriacontinúasucursosinmayoressobresaltosycon lasdinámicasyaestablecidasdePSNyUPNenNafarroayelpactodeinteresesPNV-PSEenlaCAV,apesardelasincesantespropuestasdeunidadabertzaledeEuskoAlkartasuna,hasta1995.Enesteaño,EA,PNVy PSE integran el único Gobierno tripartito con esacomposiciónquehahabido;yenNafarroaotrotripar-titointegradoporEA,conelCDNdeJuanCruzAlliyelPSN,dapasoshistóricosenlahistoriarecientedeEuskalHerria.

Breveperofundamentalensusaportaciones,eltripartito navarropusoenmarchaelÓrganoComúnPermanenteentre laCAVyNafarroa,dandoelpasomás importante hacia la reunificación de los cuatroherrialdes peninsulares de la edadmoderna. Ciertoesque fue laendémicacorrupción insertadaen lospartidosdeobedienciaespañoladeNafarroalaqueacabóconelproyectoilusionanteyquefueelantece-dentemásdirectodelactualcuatripartito.Sinembar-go,esimposiblenopreguntarsequéhubierapasadosielproyectohubieratenidoelapoyodelPNVenNa-farroa –desaparecido y nada dispuesto a darle unabazaaEA-ydeHB–quecontinuabaconsuestrategiamaximalistadeindependenciaonada-enlosdosám-bitosyhubieraaprovechadodelaúnicaoportunidadenqueelPSNsehacomportadoconvalentíaylapo-tencialidaddeunnavarrismodeCDN,quefrentealdeUPNnoodiabatodolovasco.

El recorrido del tripartito navarro duró menosdeañoymedio.EldelaCAVtampocollegóafindelegislaturaperopormotivosmásesperanzadores.Alfilodelfindelalegislatura,enveranode1998,elPSEpresentaenelParlamentoVascounapropuestaparaquelosy lasparlamentariasvascasesténobligadasajurarlaConstituciónespañola.LamayoríaabertzaledeEA,PNVyHBrechazadichapropuestayelPSE,quecomparteGobierno tripartitocon losdosprime-ros,abandonaelejecutivoeldía3dejulioenungestodecaraa lagaleríaya lacampañaelectoralcon lalegislatura terminadaen lapráctica.Apesardequela legislatura tiene losdíascontados, espreciso re-modelarelGobiernoySabinIntxaurragaseincorporaalmismo.

SE INSISTE EN LA UNIDAD DE ACCIÓN

Hegoaldeko erakunde nagusiaren aldaketakLizarra-Garaziko Akordioaren aurreko giroaren ha-ritiketorri ziren,etapixkabatgeroago,1998.urteanbertan,akordioagauzatuzen, irailaren12an.Hortaz,akordioaketaETArenondorengosu-etenak,eta,orohar, udaberriaz geroztik Euskal Herrian nabaria zenaldaketa politikoko giroak baldintzatu zituzten, ezin-bestean,hilabeteetaerdigeroagoeginzirenhautes-kundeautonomikoak,nonEAk6 legebiltzarkide lortuzituenCarlosGaraikoetxea,PatxiOrmazabaletaSa-binIntxaurragaGipuzkoako,ArabakoetaBizkaikoze-rrendaburuizanik,hurrenezhurren.

Euskal gizartean egundokoilusioaeta itxaropenapiztuzen,urtebatzukgeroagoBildurensorreraketaETArenbehinbetikosu-etenakeraginzutenarenantzera.

EuskoAlkartasunakohikohau-teskunde-mezuari jarraikiz garatuzuen kanpaina, gobernu abertzaleeta aurrerakoia ahalbidetuko zuelabermatuz.Konpromisohoriberreste-ko,hiru indarabertzalek,EAJk,HBketaEAk,legegintzaldi-akordiobatsi-natuzuten1999an,Lizarra-Garazirenbabesean. 1998an, sortu zenez ge-

roztik12urtebetetzean,EAkberehelburuabetezuen:indarabertzaleguztiakbatukozituenEuskoJaurlaritzabatosatzea.

Bestebehinere,2010eraartebetigertatudenbezala,ETAren indarkeriakaldaketarako itxaropenakzapuztuzituen,ekintza-batasunsubiranistariamaieraemanzion,eta,batezere,oinaze-etasufrimendu-era-gileizanzenberrizere.

PPk eta PSOEk, ETA atentatuetara itzuli izanaaitzaki hartuta, “Askatasunenaldeko eta terrorismoaren aur-kako akordioa” sinatu zuten, in-darkeria salatu baino gehiagoalderdiabertzaledemokratikoenaurkako eraso gogorra suposa-tu zuena. Berriro ere espainiarunionismoak agerian utzi zuen,dramatikoa bada ere, politikakETAren armek baino kalte han-diagoaegitendiola.

EAk gogor kritikatu zuenJosé Luis Rodríguez Zapatero-renproposamenarijarraikizsina-tutako akordioa, eta Espainiakobialderdinagusiekbakarrikba-bestu zuten akordio hori. Eus-ko Alkartasunak salatu zuenez,maniobra politiko baldar horre-kin euskal nazionalismoa eta

indarkeria nahastu nahi ziren, Lizarrako Akordioarengaraian indarkeriarenamaitzeko irekizenaukeraza-puztu izanagatik gizartean nagusi zen haserre-giroaaprobetxatuz alderdi abertzaleei eskatzeko berenideallegitimoakbertanbeherautzzitzatelabaldineta“demokratikotzat”hartzeanahibazuten.

EAkbestebehinadierazizuenarazopolitikobatezindaitekeelaerrezetaerreakzionarioetapolizialsoi-lekinkonpondu,ezta legeaketaespetxe-politikago-gortuzere.

ILUSIOA ETA ITXAROPENA



Betidanik gertatu ohi denez, Euskal HerriariegurraemateakbotoakemanzizkioneskuinariEbrotikbeherakolurraldeetan,eta,2000komartxoaren12an,JoséMaría Aznarrek gehiengo absolutua lortu zuenPPrentzat, hauteskunde horietan berriz ere BegoñaLasagabasterGipuzkoakodiputatuhautatuzutelarik.

Irungo politikari karismatikoak hasieratik adie-razi zuenez, Madrilen bereziki Euskal Herriarentzatbakeaetanormalizazioalortzeazarduratukozen,gizaeskubideen errespetuaren, indarkeriarik ezaren etaelkarrizketarenoinarriarengainean.ERCrekinelkarla-nean jardunzuenLasagabasterrek,bialderdiekMa-drilenlauurteanelkarlaneanaritzekosinatutakoakor-dioaoinarritzathartuta.

LizarrakoDeklarazioarensinadurarenetaETA-rensu-etenaren inguruansortutakogiroahautsieginzen, eta, jarraian, espainiar nazionalismoaren erasogogorra etorri zen. Horrenbestez, 2001eko maiatza-ren13kohauteskundeautonomikoak kolektiboaber-

tzalearen aurkakobenetakogurutzadabihurtu ziren.Hortaz,Arabako,BizkaikoetaGipuzkoakoherritarrekplebiszitumodukobati eginbehar izanziotenaurre,euskal nazionalismoaren eta unionismoaren arteanhautatzeko.

Hauteskundeen aurreko hilabeteetan krispaziopolitikoamailagorenerahelduzen,ETArendogmatis-moarenetaEspainiakoGobernuarenjarreraintrantsi-gentearen eta kalkulu politikoaren eraginez. Su-etenjarraituak elkarrizketarako ireki zuen aukera alferrikgalduz,Estatuespainolakagerianutzizuenharentzatkezkagarriagoak zirela ETAren indarkeria armaturikgabesorzitezkeengehiengoabertzaleak,abertzaleakbanandutaedukikozituen indarkeriaendemikoabai-no.Horregatik,nazionalismo instituzionala jarri zutenkanpainahorren jomugan,etaeuskalgizarteak inoizezbezalakokanpainabatjasanbeharizanzuen,nonEspainiako politikariek eta soldatapeko tertulianoeknorkbere tesiarieustenzion, irainak,mehatxuaketaguzti.


ui diputada, representando a Eusko Alkarta-suna entre los años 1996 y 2008, durante 3legislaturas.Paramífueunhonorrepresentar

atodoslosvotantes,perosingularmentealossimpati-zantesyafiliadosdeEuskoAlkartasuna.CuandohablodeEAmerefieroalaépocaenlaquetuveesarepre-sentaciónenelCongresodelosDiputados.Porrazo-nespersonalesyprofesionalesenestemomentonopuedohablardeEuskoAlkartasunamásalláde2008,porqueobviamentedadomitrabajoenNacionesUni-dasnopuedohacerlo;nitomarningunaopiniónpolíti-canipúblicarespectoaningúnpartidopolítico.Porlotanto,enmi introducciónquisieradecirsimplementequecuandomerefieroaEAlohagodesdeloquefuemicondicióndeDiputadaensumomento.

Comodecía,paramí fueunhonor trabajar12añosrepresentadoatodosesosvotantesyalpar-tidopolítico.No fueronaños fáciles;era laúnica re-presentantedeEAenelCongresodelosDiputados,yduranteaquellostiempostuvimosytuveunintensotrabajo,ledediquémuchotiempo,esfuerzoyenergía.Esperoqueelejerciciooelmandatodeesecargopú-blico,elúnicoquehetenido,fuerasatisfactorioparaaquellosquemevotaron;almenoselesfuerzo,lade-dicaciónylaenergíaestuvieronpormiparte.

Creorecordarqueduranteesos12añostuveunas1000intervencionesentrelasdiferentescomisio-nesyelPlenodelCongreso.Intervinedeunamanerauotraenalrededordeunas150 iniciativas legislati-vas;atravésdeenmiendas,atravésdedebates,etc.Endefinitiva,unlargorecorridodesdeelpuntodevis-tadelatarealegislativa.Tambiénintervineenmuchosdebates, grandes debates políticos; 3 investiduras,losdebatesdeEstadodelaNación,yporsupuesto,la tramitaciónparlamentariade (yocreoque fueron)unos10presupuestosgeneralesdelEstado.

Noquierodejar pasar toda la partede re-presentaciónmáspolíticadesdeelpuntodevistade

losmedios,odesdelafuncióndecontrolalGobierno,queesunade las funcionesnaturalesde losparla-mentariosyparlamentarias.Por lotanto,hededecirque la tarea, tanto cualitativa como cuantitativa fuemuyextensaduranteesos12años.

Tambiénquieroseñalarqueno fue fácilenmuchasocasionespormuchosydiversosmotivos.Elfinalde laúltimacampañafuemuydura,por loquefueeldoloroso y tremendoatentadodel 11-M.Perotambiénpor acudir en solitario comoEuskoAlkarta-sunacuandoenelrestodelascontiendaselectoraleselpartidocomotalibaencoaliciónconelPNV.Porlotanto,eratambiéncomplejoserlaúnicarepresentantequerepresentabaoenfocaba,laposibilidaddelograralgúnescaño.

Desde su experiencia, ¿por qué es importante que un partido de ámbito nacional vasco tenga presen-cia en el Congreso español?

Yo creo que hay una cuestión clara: Ahídondesetomendecisionesquenosafectan,tenemosqueestar.Aquíinclusive,enmitrabajoenlasNacio-nes Unidas, cuando hablamos por ejemplo, de lospueblosindígenas,esnada“sobrenosotrossinnoso-tros”.Yocreoqueeseeselmismomensajeyelmis-momotivo.AhídondesedecidencosasqueafectanalosciudadanosyalasciudadanasdelPaísVasco,hayqueestar.EvidentementeenelCongresoyenelSenado,perotambiénenInstitucionesEuropeas.PoresocreoquelarepresentacióndeEuskoAlkartasunaenelCongreso,enelSenadoyencualquierotrains-tituciónfueradeloqueesnuestroámbitonaturalpo-lítico,esmuy importante.Muchasde lascuestiones,delasleyes,delasnormativas…teníanunaafeccióndirectaenlapartelegislativa,yobviamente,enloqueeselcontrolalGobierno,ycómono,loqueeslare-clamacióndelascompetenciasqueadíadehoy,to-davíamuchasdeellasnoestántransferidas.Oloqueeslaadjudicaciónpresupuestariaparadeterminadas

Introducción en primera persona

Elpuntodevistade...Begoña Lasabagaster

F


competenciasqueelEstadodebe invertiryqueeraderigorexigiresasinversiones.

Porlotanto,larespuestaessí.Allídondesedecidencuestionesqueafectaneldíaadíaenelor-dendelavidadenuestrasociedad,hayqueestar.

¿Qué le reporta a Euskal Herria la representación abertzale en el Congreso y el Senado?

Obviamente hay muchos temas que le re-porta: Primero, ser protagonistas, en la medida denuestrarepresentación, deaquellasdecisionesquenosvanaafectar.Yocreoqueesoesclave.Segun-do,trasladarunaposiciónsobreloquelaciudadaníadeEuskadiconsideraenaquelloslugares.Yunavoz,queesmuy importante.Ydealguna forma también,tenerlaposibilidaddedeterminarmuchostemas,enconjunto conotra seriede sociedades, personas yrepresentaciones.Cadavezelmundoestámásafec-tadoporlasdecisionesdeunosyotros,¿no?

Yocreoquesonmuyimportanteslosgran-des debates en temas internacionales, los grandes

debates enmateria de política europea, y el hechode poder tener una voz en ellas. Fue muy singulartambiéneliniciodeloqueeslapolíticadeCoopera-ciónInternacionalyDesarrollo,másalládeloqueesla intervenciónen los temasdeldíaadíao tambiénde ladeterminaciónestructuralde lasdecisionesenelPaísVasco.Tambiéntenerunavozenlosdebatesdondequeramostenerla;seaatravésdelCongreso,enelSenado…peroasuveztambiénesavoz,tratarde llevarlaaotraseriedeespaciosdepolítica inter-nacional: lasdelegacionesdeObservaciónElectoralenmuchospaíses,odeparticipar,comohiceyo,enlaConferenciadeParlamentosenrelaciónalaUniónEuropea,etc.Yocreoquedeunaformaesloqueesnuestraperspectivanacional,estatal,europeaeinter-nacional.Dealgunaforma,todoesoreporta.EsavozdequienesvotaronaEuskoAlkartasuna.Yasuvez,podertenerotraseriedevisionesyconocimientodeotrasvocesdelmundo.

Durante los mandatos en los que usted representó a EA, ¿cuáles fueron las principales líneas de ac-tuación?

En relacióna loscriteriosdeactuación, yocreoquea lo largodemividaengeneral,perosin-gularmentecomorepresentantedeEuskoAlkartasunaenaquellaépocaenelCongreso,loquesiempremi-rabaencadainiciativaquesepresentabaoposicio-namientoquese tomaba,erael respetoa losDere-chosHumanos.Paramíeselprimercriterioquerigecualquier posicionamiento. Éstos son individuales, ytambiéncolectivos.HablamosdeDerechosHumanosenrelaciónalosderechosdeLibertad;libertadesindi-vidualescomoeldeexpresión,demovimiento…PerotambiénlosDerechosHumanosindividualessociales,económicosydeotroorden.Ytambiénestánlosde-rechoscolectivos,quealfinalsonlasumadelosdere-chos individuales, reconocidos internacionalmente yquehayquerespetar.Porlotanto,cualquierelementodeposicionamientoteníaqueestarbasadoenelres-


petoa losDerechosHumanos,quenoesotracosaquelasnormativasmásbásicasyfundamentalesquetodosnoshemosdado,atodoslosniveles,singular-menteanivelinternacional.Yocreoquenosepuedendividirlosderechosindividualesversusloscolectivos,comohacenalgunos.Nopuedoentenderquenoserespetenlosderechosindividualesysíencambioloscolectivos.Yviceversa;nosepuedenrespetarlosde-rechosindividualessintenerencuentaloscolectivos.Sondoscarasdelamismamoneda,yesaeramipri-meralíneadeactuación.

A partir de ahí, determinaba el posiciona-mientoendistintastareaslegislativas.Cuandohabla-mos,porejemplo,delaleydeenjuiciamientocriminal;alahoradehablarsobrelaincomunicacióndelosde-tenidos.Ohablandodelosderechosdelaspersonasmigrantes.Cuandohablamosde las respuestasquetienenquedarlospoderespúblicosencualquierám-bito,lasrespuestasalacapacidaddedecidirdeunPueblo,losderechosparadecidircolectivamentetan-toaniveldeEstadocomofueradelEstado.Cuandohablamosdetemasrelativosalaparteeconómica;enquéestamosinvirtiendoycómoafectaalosderechosdelaspersonas.Endefinitivaéseera,ysiguesiendoenmividaelprimer punto de referencia: ¿estamos respetando los derechos de las personas? Cuando entendíamos que podía haber actuacionesdelGo-biernoquenorespetabandesdenuestraperspectivaesosderechos,enmicasoejercíaesarepresentaciónpidiendolacomparecenciadelosministros, laspre-guntasenelPleno,lassolicitudesenlascomisiones,lasinterpelaciones…Demasiadostemas,peroende-finitivaesteeraungrancriterio.

Tambiénhabíaotrograncriterio,queeselque nos llevaba a pensar que lo que habían sidoacuerdosensumomentodelaTransicióndelstatusquodeloqueeraunEstatutodeAutonomía,unaes-tructurajurídicapolítica,…Cómoatravésdediversasmanerasyformasseibanmermando.Yafuereporla

más evidente; la no transferencia de competenciasclave,comolagestióndelrégimeneconómicodelaseguridad social. Y había otras grandes competen-cias,comoinvestigación,comocarreteras,quenosehabíantransferido.Yestonoerasimplementeporuncuestiónretórica,sinoporquetienegranimpactoenlavidadelosciudadanosyciudadanas.

Oporlarestricciónatravésdelainterpre-tacióndelTribunalConstitucional.Yclaro,ladecisiónsobrequiénestabaenelTribunalConstitucional,queobviamentenoeraneutral.

YdentrodelaTransición,todoeltemadelaMemoriaHistórica.Recuerdoqueenunmomentode-terminadofueunademisproposiciones,juntoadosmás,lasquesevotaronparaqueporfinsecondena-raelGolpeMilitar,algoqueera increíblequetantosañosdespuéstodavíanollegáramosahacerlo.Traba-jémuchocongenteestupendaqueestabahaciendountrabajomaravillosoenloqueeslarecuperacióndelaMemoriaHistórica.Tratamosdeconseguirunaleyquesequedómuycortadesdenuestraperspectivaenaquelmomento.



Conlocual,yocreoqueelsegundocriterioes:¿realmente estábamos cumpliendo lo que fue ese ejercicio de Transición, concretamente en eso temas?

Ydesde luego toda la parte de lo interna-cionalyeuropeo,dondeintervinemuchasveces,porrazonesalgunasobvias,porqueeranunostemasdon-de yo había trabajadomás enmi vida pasada pro-fesional,habíatenidounagranexperienciaeuropea.Enesesentidoentendía la importanciadepresentarnuestras posiciones en esos temas. En temas de política internacional nada es ajeno, nada nos esajeno;lonacional,loestatal,lointernacional…¡Todovaunido!Porlotantotambiéneraeseotrocriteriodeactuación.

Y también teníamos cada elemento sec-torial,ya fuerede la judicatura,odeeducación,demedioambiente,delasinfraestructuras(yocreoquela “Yvasca”eraun temaclave),etc…Todosestostemasobviamentetambiénestabanenmiámbitodeintervención.

Singularmente,yocreoquehayuntemaqueenglobaalrestoyquesepuedeincluirenelprimero,queeseltema de cómo conseguir que el Conflicto que teníamos fuera solo un conflicto político; que la violencia desapareciera.Querealmentepudiéra-mos conseguir que hubiera un acercamiento en unprocesodepazenelqueETAyelGobierno,singular-mentelaparte“técnicamilitar”,pornoentrarenotrasdefiniciones,pudieradarlugar,ynospudiéramossen-tarparahablardelconflictopolítico.Conflictosexistenen todo el mundo, tenemos conflictos incluso entrenosotrosmismosindividualmente,pero losconflictosno tienen que preocuparnos. Lo que nos tiene quepreocuparescómoresolvemosesosconflictos.Paramíeraunaobsesiónquetérminosdedichoconflictopudieran desarrollarse fueran simplemente a travésdelasvíaspolíticas.Esafuedurante12años,porac-

tiva,porpasivayporperifrástica,hablandocontodoelmundo,atravésdemilyunamanerasmuydifícilesdeexplicar,unadelasgrandes,grandes,grandeslí-neasdeactuación.Yevidentementeparamíera losmomentosclaves.Cuandoseproducían las treguasdeETA,erangrandesmomentosdesatisfacciónydepreocupaciónporsabercómoestoibaallegarabuentérmino.

Conoció usted de primera mano a los expresiden-tes Aznar y Rodríguez Zapatero. ¿Cómo eran las relaciones personales y políticas con ellos?

Si,conocíytratédemaneramuycercanaadospresidentes;elpresidenteAznaryelpresidenteZapatero.Paramí,másalláde lasdiferenciaspolíti-cas,hadehaberunrespetopersonal,yloqueyotratéesserlomásfrancayhonestaquepudeenmideba-tepolítico,yavecesfueronmuyduros.Pero lomásrespetuosaenlapartepersonal.Sepuedehacerlasdoscosas,ysedebe,porquesiperdemoselrespetopersonal,esmuydifícilpoderavanzarenlaresolucióndelosproblemasyllegaraacuerdos.Porlotanto,mirespetopersonalmásalládenuestrasdiferenciaspo-líticaseideológicas.

Esevidentequeteníamuchamáscercaníacon el presidente Zapatero, en la parte ideológica,e inclusounaempatíapersonal, ycreoquedurantela legislaturadeZapateroseconsiguieronunaseriedeavanceslegislativos,quequizásnosetuvieronencuentaenelmomento,perocreoquepocoapocosevaviendoqueeranmuyimportantes;todoloquefuela leydeeliminacióndelaviolenciacontra lasmuje-res,laleydeigualdad,elreconocimientodelmatrimo-nioentrepersonasdelmismosexo,…Ahísíhubounafuertecercaníamás ideológica,yde lagunamaneramáspersonal.Graciasaesofueronmásfácileslosin-tentosdeavanzarenlaresolucióndelconflicto,ymu-chasconversacionesquemantuveconelpresidenteZapatero,yquesigomanteniendoenotroorden.


Esevidentequeenotrosaspectosnollegá-bamosaacuerdo,yciertamenteporesofuioposiciónduranteesos4años.

Tanto en la parte personal, un respeto aquienescompartenmisideasyaquienesnolohacen,y en la parte política e ideológica, pues un debateduroperohonesto.Yciertamentemuchamáscerca-níaideológicaconelpresidenteZapateroqueconelpresidenteAznar,perosiempreenesostérminos.

¿Cómo es la convivencia en el Grupo Mixto, donde están grupos ideológicamente tan diferentes? ¿Se puede diferenciar lo personal y lo político?

Enelgrupomixto,durantelas3legislaturastengounrecuerdoespectacular.Yocreoquenoéra-mosungrupomixto,¡lamayorparteéramosungrangrupopolítico!Yenlasegundaetapa,quefuelama-yoríaabsolutadelPresidenteAznar,éramoslaoposi-ciónduraalPartidoPopular.

Estaba el Bloque Nacionalista Galego, Es-querra, Iniciativa perCatalunya…despuésNafarroaBaiconUxue(Barkos),LaChuntaAragonesistaconLabordeta….YluegohabíaalgúnpartidocomoelPar-tidoAndalucistaoUniónValencianaquequizásnoentodo,perosíhabíamuchascosasquecompartíamose incluso votábamos conjuntamente. En resumen,el grueso de los gruposmixtos en los que yo estu-vedurante los3periodos legislativoseracoherente.Casimáscoherenteyodiríaqueotrospartidosdelaoposición.Hicimosunabuenatarea,yteníamosunarelaciónpersonalmaravillosa:grandesamistadesper-sonales, y el libro que escribió Labordeta lo refleja.Recuerdoquecuandonosfuimos,almismotiempoyenlamismalegislatura,2008PacoRodríguez(BNG),JoseAntonioLabordetayyomisma,hicimosunacenade despedida con los diputados y diputadas, y fuetremenda ¡porque vinieronmuchísimos! ¡Unnúmeroimpresionantedediputadasydiputadosdetodoslos

partidospolíticos!Ycreoqueeraelreflejo,másalládenuestrafirmezaynuestrascondicionesa lahoraderepresentarymantener loqueeran lasvocesdequienesnoshabíavotado,supimossiempretener lacapacidaddepoderarticularuna relaciónpersonal,unasaperturasycaucesdediálogoconlosqueeranmáscercanosyconlosqueeranmáslejanos.

Paramí,elgrupomixtoeraunpocolafami-lia.Yyo tengounenormerespetoporquienesestu-vieronenelGrupoMixto,ensugrandísimamayoría.Y unos recuerdos francamente buenísimos. Todavíarecuerdo,nosé,esque¡tantagente!Peroquizássin-gularmenteaJoseAntonioLabordeta,quesesentabaami lado,oPacoRodríguez…Meacuerdodeellosmuchas veces, y cuando veo losdebates, ypiensoquéhubiéramoshechonosotros….Ylodejoaquí!

Si hiciera un balance de lo mejor y lo peor vivido como diputada, ¿qué hitos citaría?

Lospeoresmomentosparamí, sin lugar aduda, fueroncuandohabía violacionesde losdere-chosdelaspersonas.Losatentados,el11-M,…conelcorazónencogidofrenteaunasituacióndehorror,quépoderhacerparaacompañaralasvíctimasqueestabansufriendo tanto.LosatentadosdeETAeranunmazazoacualquieratisbodepoderderivarelcon-flictoaunconflictopolítico.¿Habíaalgomásquepo-derhacerquenoestabahaciendo?¿Paraacompañaralasvíctimas?¿Paraeliminarlaviolenciadelareso-lucióndelconflicto?Eraunaespeciedeangustia,unrepensarconstantedequémássepuedehacerparaqueestonovuelvaasuceder.

Lo mismo cuando sucedían violacionesdeDerechosHumanos,como loscasosde torturas;cómo establecer sistemas y mecanismos para queno volvieran a producirse tales violaciones. Todo elcasode lavulneraciónde losderechosde losy lasinmigrantes,quequizásseoyeranmenos,¡peroque



eranmuchísimos!Recuerdoenlaprimeralegislatura,cuandorepatriaronatantosinmigrantesylessedaron,lesdrogaron…esoseranlospeoresmomentos,aca-so.Queunatengaunavictoria,quelesalgabienundebate,puessí,tieneunasatisfacciónpersonal,peroalfinal,lomásduroparamíeranlasviolacionesdelosderechoshumanos.

Y lo quemás satisfacción traía, era preci-samente cuando había atisbos de poder eliminar laviolencia; poder encauzar esas situaciones que hecitado.

Yenel97sinorecuerdomal,presentéunainterpelación para el acercamiento de los presos alPaísVasco,deconformidadconla ley,yenel tiem-poquetranscurrióentrelapresentacióndelamocióny su debate, que fueron 2 semanas, se declaró latregua. A través de esamoción, pudimos poner deacuerdo a todos los grupos parlamentarios, que noeranadafácil.Llegamosaunconsensomedianteunatransaccional que habíamos negociado entre todos

los partidos políticos y grupos parlamentarios. Y enelque tratábamosde; uno,daruna víaparaqueelgobierno y ETA pudieran hablar sobre “cuestionestécnicas”;dos,acompañaralasvíctimas;tres,laim-plementacióndelanormativaenrelaciónalascues-tionespenitenciarias.

Era modesta, pero era la primera mocióndeeseordenquesepresentabayseaprobaba.Enel año 1997, esa fue una demis mayores satisfac-ciones.Apartirdeahí,otraseriedetemas,comolasseleccionesoficialesdeEuskadi,CataluñaoGaliciaenmateriadeportiva,olapresenciadegobiernosdelas comunidades autónomas en los Consejos de laUniónEuropea, o desde el punto de vista sectorial,leyesqueavanzabanenlosderechossocialesdelapoblación…Cuandounadiputadasolaconsiguequelosdemáslaapoyenyesalgocasiimposiblequeelrestodelos349votosseanatufavor,pueshombre,esunorgullopersonal,peroalfinalloqueimportaeralosmomentosen losque losgrandeselementosdeavancepolíticoysocial.


Bi alderdiek adostutako eta EAren BatzordeEragileak onartutako “2001-2005 legegintzaldianEAJ-PNVketaEAkelkarlaneanaritzekooinarripolitikoetaprogramatikoenakordioak”erakunde-koalizioarenjardun-eremuazehaztuzuen,etajeltzaleeksubirano-tasunarenbideanjorratubeharrekobideaezarrizuen,Ibarretxe Planarekin goreneko maila –eta amaiera–izanzuena.

Akordioakbakea,normalizaziopolitikoaetagizaeskubideak zituen oinarritzat, eta “indarkeriaren au-rreanamoreezematea”lehentasunnagusitzat.Hala,EuskalHerriakbizizuenegoerariburuzkoalizioakeginzuendiagnostikoarenarabera,bizitzekoeskubidearenerrespetualortzeazenprintzipioetahelburunagusia;elkarrizketa, berriz, hori lortzekobidea; eta, azkenik,konponbidea, euskal gizartearen erabakien erres-petua, etorkizuna modu baketsu eta demokratikoanezartzekodagokioneskubideaaskatasunezbaliatzeabarne.

Bakegintzaren eta normalizazioaren alorrean,akordioaEArenLiburuGorrianoinarrituzen,etaEAkeraginhandiaizanzueneremusozialazehazterakoan,programak Gizarte Eskubideen Gutunaren aldekokonpromisoa ezartzen zuelako, alderdi sozialde-mokrataksinatuzuenabainajeltzaleenbabesikgabe.

Euskalnazionalismoarenegundokogaraipenakporrot umiliagarria suposatu zuen unionismoaren-tzat, Estatukomakineria guztia alde izatea Arabako,Bizkaiko eta Gipuzkoako hauteskundeak irabaztekonahikoa zela uste zutelako. Errealitate gordinak jaiazapuztu zuen, ordea, EAJ-EA erakunde-hauteskun-deak604.000botobainogehiagoeta33aulkilortuzi-tuelako,hauteskundeautonomikobatzuetaninoizlortudenemaitzarikonena.

Koalizioekbotoakbaliatzekogauza izangootedirenzalantzaargitubehardutebeti,etaEAJketaEAk2001ean osatutako koalizioak lortutako emaitza bi-kainakberehalauxatuzituenzalantzahoriekguztiak.

Emaitzahoriekgogoetarakoarrazoigehiagoutzizituz-ten,ordea,estatukoerasoaldiarenpunturikgoreneanhauteskunde-erroldaren ia%80botoaematera joanzelako, eta% 59 erabakitzeko eskubidearen aldekojarreraargiahartuazutenalderdieibabesaematera.Gainera,horrekagerianutzizuensektoreabertzaleanabstentziohandiazegoela,eta2011.urteraarteitxa-ronbeharizangenuenhauteskundeetanabertzaleenparte-hartze hain masibo hori ikusteko, beste behinerebatasunsubiranistabateneskutiketaEAprotago-nistaizanik.

EuskoAlkartasunakzazpiaulkilortuzituen,etaNekaneAlzelaik, Karmele Antxustegik,Martin Aram-buruk,GorkaKnörrek,PabloLarraurik,RafaLarreinaketaOnintzaLasakbetezituzten.Halaber,hirusailburuizanzituenEAk,EAJketaEBkosatutakokoalizio-go-bernuan, Juan José Ibarretxe lehendakariaren etaIdoia Zenarruzabeitia lehendakariordearen agindu-pean:JosebaAzkarraga,SabinIntxaurragaetaAnje-lesIztueta,Justizia,EnpleguetaGizarteSegurantzakosailburua, Ingurumen eta Lurraldearen Antolamen-duko sailburua eta Hezkuntzako sailburua, hurrenezhurren. Hiru sailburuek osatutako erakunde-taldeakgaratuzituenEAkEuskoJaurlaritzariegindakoekar-pengarrantzitsuenetakobatzuk.

EAK EAJ SUBIRANISMOAREN BIDERA ERAMAN ZUEN


EnesteescenarioenelquesemezclalaeuforiaporlavictoriaabertzaleylapresióndesdeMadrid,elGobiernodelPPimpulsaen2002laLeydePartidosqueEuskoAlkartasunacriticadesdesuorigen,enelPactoAntiterrorista,denunciandocondurezasuapro-baciónypuestaenmarcha.LaLey,queterminaráconlailegalizacióndelaIzquierdaAbertzaleypenasdecárcelparasusdirigentes,seapruebaenunaépocadeofensivacontratodoloabertzaleenlaqueprolife-rancolectivoscomoBastaYaolaFundaciónparalaLibertaddeAznar.Enestoscolectivossedalapara-dojadequecriticanmásalospartidosabertzalesquesiemprehancombatidoalaviolenciaquealapropiaETA.

EsamismaideaestáenelfondodelaLeydePartidos,segúndenunciaEA,que insisteenquedi-cha iniciativanocombateel terrorismosinoelplura-lismopolítico, ademásdemarginar y condenar a laclandestinidadaunapartedelasociedadvasca.

EA combate la nueva ley con fuerza tambiéndesdelasinstituciones:tantoenelCongresocomoenelSenadovotaencontrayarremeteduramentecontraella,yenelGobiernovasco,elconsejerodeJusticia,JosebaAzkarraga,encarga informes jurídicossobre

laLeyy lacalificadedislate jurídico y polí-tico.

Enestecontex-to, poco halagüeño,comienza su anda-dura el Plan para unNuevo Marco Políticopara Euskadi, másconocido como “PlanIbarretxe” comienzasu andadura con lapresentación que ellehendakari hace delproyecto introducidoenelAcuerdodeCoa-lición a instancias deEA.Aunquedichoproyectoeselresultadodelacuer-doentretresfuerzas–EAconPNVeIU-ynocolmalasaspiracionespolíticasdeEuskoAlkartasuna–quenorenunciaasuobjetivofundacionaldecrearunEs-tadovasco-,sísuponeavancesdetrascendenciaenelautogobiernoyestablecerelderechodeautodeter-minación.

EslafirmezacoherentedeEuskoAlkartasunalaquehaceposiblelainclusiónenelcompromisoparaunGobiernodecoalicióndelareivindicaciónconcre-tasobreelejerciciodederechoadecidir,confechapara la celebración de un referéndum incluida. Dehecho, este punto fue condición sine qua non parafirmarelacuerdo.

Fue igualmente la determinación de EuskoAlkartasuna la que hizo posible mantener el pulsoen losdurosmesesquesiguierona lapresentacióndelPlanyde laLeydePartidos.ElPNVencambio,despuésde losúltimosañosdemandatodeXabierArzalluz, con sushabitualesproclamasaltisonantes,volvíaadiluirsunacionalismoenelautonomismoynoahorrabacríticas ydudas sobre la viabilidadycon-venienciadelplan,alavezquetratabaderebajarelalcancesoberanistadelapropuesta.

LEY DE PARTIDOS Y PLAN IBARRETXE



LaactituddelPNVaumentabalatensiónenunasituaciónenqueelEstadoysustentáculosdesatabasufuriareaccionariaycentralistacontraelnacionalis-movascodemocráticoylaizquierdaabertzaleconti-nuabainstaladaensusempiternodiscursodel“todoonada”.

FirmedefensoradelPlan Ibarretxeperocons-cientedequenoessuobjetivopolíticofinalista,EuskoAlkartasunasupropuesta“SoberaníaVasca”,undo-cumento de trabajo y aportaciones al debate parla-mentario.Aunsiendountextoquepartedelaslimita-cionespropiasderesponderaundebateenmarcadoenunapartedelpaís,ahondamásenlosconceptosque,paraEA,sonclaveenlaconstrucciónnacional,comolapropiaexistenciaylosderechosdelanaciónvascaylaterritorialidad,abarcandotodoslosterrito-rios,yposibilitandopasos futuros.Además,estable-ce,alolargodelos94artículos,cuatrodisposicionesadicionales,cincotransitorias,unaderogatoriayotrafinal, laorganizacióndelospoderesejecutivo, legis-lativoyjudicial,losderechosdelaciudadaníavasca.Seestableceigualmente,quelaaplicacióndelaLeyabarcaríaaAraba,BizkaiayGipuzkoa,yensucasoalaComunidadForaldeNafarroasisuciudadaníaloavalara,estableciendovínculospermanentesdecoo-peraciónconBehenafarroa,LapurdiyZuberoa.

Aunque el acuerdo de Gobierno con el PNVavanza a trompicones, la alianza electoral continúarecibiendoelfavordelaciudadanía,conunosbuenosresultadoselectoralesenlasmunicipalesyforalesde

2003,lasprimerasbajolaleydeexcepciónqueeslaLeydePartidos.EuskoAlkartasuna aumentasu re-presentaciónlocalenuncentenardecargospúblicosmunicipales,asícomoelnúmerodevotosylosresul-tadossonbuenostambiénenlosmunicipiosdondesepresentalacoalición.

El avance es evidente en Bizkaia, con logrosdestacablescomo laalcaldíadeBermeo,y tambiénenNafarroa,dondeEAseconsolidacomofuerzado-minanteentodoelnortedelherrialde,inclusoconma-yoríasabsolutas,porejemploenelBaztan.

En Nafarroa, donde se opta por primera vezpor la fórmula de coalición electoral Eusko Alkarta-suna-PNVde laCAV,elvotonulopermiteque lare-presentacióndeUPNaumenteporencimadelaspre-visionesyleotorga,medianteelpactoconCDN,unamayoríaabsolutaquedeotra formanohubierasidoposible.BegoñaErrazti,presidentadeEuskoAlkarta-sunaenestemomento,explicalacoaliciónafirmandoque es necesario un “ejercicio de responsabilidad”antelasituacióndelacomunidadforal.

Igualmentedestacableesquelasde2003sonlas primeras elecciones en las que los votos nulosson un factor político de primera magnitud, ya querecogenpartedelosdelamilitanciadela izquierdaabertzaleilegalizada.Poreso,nosepuedencerrarlosojosalarealidaddelos120.000votosnulosquesecontaron,aunsabiendoquenotodosrespondenalailegalización.


Ezbairik gabe, Euskaldunon Egunkaria itxi etaharenzuzendariakespetxeratuizanaizanzen2003aneuskalgizarteabaldintzatuzutenmugarrietakobat.Urteilunakizanzirenbenetan,ETArenjarduerakberekinze-karrengizaeskubideenurraketariezkerabertzalearenilegalizazioa gaineratu zitzaiolako, zuzendarientzakoprozesu judizial eta espetxe-zigorrak eta hedabideenitxieraetaguzti.EgunkariaitxibainolehenEginitxizu-ten,1998.urtean,etahorrenharira,Aznarrekhonakohaubotazuen,bereharrokeriaguztiarekin:“zeustezu-ten,ezginelaausartuko?”.

Etapa beltz horretan José María Aznarren ge-hiengo absolutuko Gobernua zegoen agintean, etaeskubideakzentzuguztietanurratuzirengaraihartan,AzoreetakoargazkiaketaIrakekogerrakondoerakus-tendutenez.Horigutxibalitz,BaltasarGarzónek“denaETAda”esapideagorpuztuzuen,etahorrenondorioekindarreanjarraitzenduteoraindikere.Espainiakobote-rejudiziala,EstatukoGobernuarenabertzaletasunarenaurkakoideienzerbitzuan.

Euskarazkoegunkaribakarrarierasoeginzioten,etaEuskalHerriangizarte-ospeeztabaidaezinazutenhainbatpertsonaerejazarrizituzten,halanolaPelloZu-biria,MartxeloOtamendi,JoanMariTorrealdai,Xabier

OleagaedoTxemaAuzmendi.Irainhorrekeragindakohaserrealdiarenondoriozezinkontaahalamobilizazioizanziren,Donostiakinoizhartuduenmanifestaziojen-detsuenetakobatbarne.

Eusko Alkartasunari dagokionez, operazioakMartin Ugalderen aurkako eraso gogorra suposa-tu zuen, EAko kide ezagunenetako bat eta ordurakogaixorikzegoena.Harenizenazikintzekokanpainaan-tolatuzutenMadrilen,bainaEuskalHerriarenerantzunamaitasun-olatuerraldoiaizanzen.

Amorru-girohorretan,2004komartxokohautes-kunde orokorrak iritsi ziren, gizartearen oroimeneanbetikoMadrilgomartxoaren11koatentatubasatiarekinuztartutaegongodirenak.Ia200erailetaehunkazauri-tuizanziren,eta,sarraskihorrekingutxibalitz,AznarrenGobernuakzentzurikgabekokudeaketapolitikoaeginzuenerasoarenostean.

Lehen nahasmendu-uneen ostean argi geratubazenereETAezzelaatentatuareneragilea,Aznarreketa harenministroek ez zuten amore eman nahi, etabasakeriaETArileporatunahiziotenkostaahalakosta,lotsarikgabegezurrakesanezetahauteskunde-eteki-nak lortzekohelburuarekin.AngelAcebesBarneAra-

zoetako ministroaren edo Javier Arenas le-hendakariordearenadierazpenakoroimeneangordedira,politikaegitekoduintasunikezarenerakusgarri.

Atentatuaren egunean gizartea kaleraatera zen Estatu osoan sarraskiaren aurkakomanifestazioetanpartehartzeko,etaazkeneanmobilizazioakPPrenaurka jarriziren.Lotsarikgabekoadierazpenakgezurrari eustekogau-zaezzirenean,telefonotestu-mezuenbitartezmobilizazio bat antolatu zen lehen aldiz, etajendeakpopularrenegoitzainguratuzuenGé-novakalean,hauteskundeakbainolehenegiajakinnahizutelaaldarrikatzeko.

Egiaesan,martxoaren11khauteskundeorokorrekerabatekoiraultzeaekarrizutenbe-



URTE ILUNAK EUSKAL HERRIAN

rekin,bainaagianatentatuagatikbainogehiagoAzna-rrenGobernuakatentatuazeginzuenkudeaketagatik.

Ustekabean, Rodríguez Zapaterok hauteskun-deak irabazi zituen, eta EAk, beste behin,GorteNa-gusietarako ordezkaritza lortu zuen. Begoña Lasaga-basterrek aulki bat lortu zuenGipuzkoan, eta horrelaalderdiakpresentziaetaahotspropioa lortuzuenEA-Jren gorabeherak eta Ezker Abertzalearen absentziaezagunakdirenerakundehorretan.

PresidenteberriareninbestidurakoOsokoBilku-ran Lasagabasterrek onartu zuen aldaketa itxaropen-tsuazelasektoreaskorentzat,bainagirohoriAznarrenzikloaamaitu izanagatikopozarenondoriozelabene-takoitxaropenenondoriobainogehiago.

2004anEuropakohauteskundeakereeginziren,etaMikelIrujohautatuzutenBernatJoanERCkokideaburuzuenHerrienEuropakoaliziokoordezkari.Hautes-kunde horiek garrantzitsuak ziren Europar Batasuna-rentzat,KonstituzioTratatuaprestatzenarizelako.

EArentzat eta koalizioa eta Europako AliantzaLibreaosatzenzutenherrialdeentzat,EuropakoKons-tituzioak zalantza zekarren ziurtasuna baino gehiago,Estaturikgabekoherrientratamenduarietagizarte-es-kubideenbermeeidagokienezbatikbat.

2004.urteariamaieraemanzitzaion,EuskoLe-gebiltzarrarenhistorianizandenmugarrigarrantzitsue-netakobatekin:IbarretxePlanaonartuzenEAJ-EA-EBhirukoarenbotoekinetaSozialistaAbertzaleaktaldekohiru legebiltzarkiderenbotoekin.Hala,EuskoLegebil-tzarrakEuskadikobizikidetzarakoedoEuskadikoEsta-tutuPolitikoBerrirakoegindakoproposamenagizartea-renbabes sendobatekin onartu zen.Handikgutxira,ordea,EAJrenEBBkogarai hartakopresidenteakbe-rehalazapuztuzuen ilusiohori,KonstituzioAuzitegiakerreferendumaren inguruanemangozizkionaginduakbeteegingozituelaziurtatubaitzuen.

Hala, Ibarretxe lehendakariak ziurtatu bazuenere proposamenaren inguruan kontsulta bat egiteko

prest zegoela, “indarkeriarik gabeko eszenatoki ba-tean”etaEspainiakoKongresuarenbotazioarenemai-tza iazalantzarikgabeaedozein izanikere,azkeneanEAJkbakar-bakarrikutzizuenlehendakaria,EArenba-besbakarrarekin.

Bere izaera totalitarioaren adierazgarri, PPk Zi-gorKodeaaldatuzuen,Gobernuarenonarpenikgabeerreferendumakantolatukozituztenentzakoespetxe-zi-gorrakbildukozituenartikulubatsortzeko.BegoñaLa-sagabasterrekGobernuari ohartarazi zionez, “errefor-marenaurkaeginezarazoakonpondutadagoelaustebaduzue,okerzabiltzate,proiektuarenzutabeekinda-rreanjarraitzendutelako”.

Espainiako Kongresuak ezezko biribila emanzionEuskadirentzakoEstatuBerriari,etahandikurtebe-teraerantzunberaemanzionKataluniakoEstatutuari.KataluniakoParlamentuanKataluniakogizartearenge-hiengozabalbatekonartuzuentestuartikulatua“zepi-llatu”eginzutenMadrilen,AlfonsoGuerrakondoaskoirudikatuzuenez.

Alabaina, Kataluniako gizarteak eta alderdiekezzutenezetzaonartu,KonstituzioAuzitegiak Ibarre-txePlanarengainekoebazpenaemanbainolehenereEAJkeginzuenbezala.

Eusko Alkartasunak Kataluniako Estatutua ba-bestuzuen,baierakundeetan,baihorrenhariraantola-tuzirenmobilizazioetan.UnaiZiarretakpartehartuzuenERCktestuadefendatzekoantolatutakomitinnagusian.

Eusko Alkartasunaren Aldizkaria · Uztaila 2005 · 37 zk.

FRA

NQ

UEO

CO

NC

ERTA

DO

37/7

2

“VIII. LEGEALDIA MARTXAN:Sailburu berriak lanean dira jadanik”


nadelasventajasdeltiempoesquepermitereflexionarycontemplarelpasadoconelfiltrodesapasionadoquenosregalaelpasodelos

años.Poreso,aprecioestaoportunidaddemirarha-ciaatrásyponerenvaloraquellosañosdedecisionescomplicadasenmuchoscasosperosiemprebasadasen los trespilaresde ladefinición ideológicadeEAdeentonces.Derechoshumanos,derechossocialesyderechosnacionales (frutodedistintas reflexionesinternasyexplicitadasfundamentalmenteenloscon-gresosde1999y2003)eranelretoylosejesconlosquetrabajarparacumplirconcompromisosideológi-cosypolíticos.

Aquelmesdenoviembrede1999me tocóasumirlamáximaresponsabilidadenEA,encalidadde presidenta. Apenas había pasado una semanadesdemieleccióncuandoETArompiólatreguaresul-tantedelAcuerdodeLizarra-Garazi(1998),echándo-lelaculpaaEAyalPNVyconelfalazargumentodeincumplimientodeunacuerdoquenuncaexistió.

Entonces esa organización comenzó unafase durísima ,y muy distinta cualitativamente a suhistoriaanterior, tantoenelnúmerocomoenlosob-jetivosdesusatentados.Eranlostiemposdelcuantopeormejor y,dinamitando las relacionessocialesypolíticas,pretendíanconseguirunareaccióngeneralasufavorparaprovocarlarupturatotaldelsistema.Eltiempodemostróelgraveerrordeesosplanteamien-tosqueconsiguieron,enmuchoscasos,locontrario.

Unasemana,ylasiguientetambién,secon-movíanloscimientosdenuestrasociedadporelsufri-mientoquenosimpregnóperotambiénporsuenormecostepolítico,yaquelasfuerzaspolíticasespañolasfueronconsiguiendounosréditosimpensableshastaelmomentoalutilizarlaestrategiadeculpabilizardeello al pueblo vasco, a la vezque aprovechabanelviaje contaminando nuestra reivindicación nacionalconelterrorismo.Tambiénlosufrimospersonalmente.

Dadonuestrocompromisoconlosderechoshumanos,mantuvimossiempreunaposiciónindiscu-tiblecontralaviolencia-incluidalatorturapolicial-,sinequidistancias, con una denuncia constante en lasinstitucionesyenlacalleyacompañandoatodaslasvíctimasfuerandelladoquefueran.Ejemplosdeellofueronelposicionamientocontrario y firmecontra ladispersióndelaspersonaspresasolacampañaSal-buespenikez.

Sinembargo,sequedaríacortoeste relatodeesosañosdeEAsilocentraramosúnicamenteenlaviolenciaynoloenmarcaramosenlapersistenciadel conflicto político vasco, causante del gran des-contentosocialporelnulo respetoanuestrosdere-chosdepueblo.Yhoytodavíanoresueltomientrasnosereconozcaanuestranaciónelejerciciodeplenasoberníayparaloquesontotalmentenecesarioselacuerdoylaspolíticascomunesdelasfuerzasnacio-nalesvascas.

Noscomprometimosprofundamentecon lapaz, generamos foros de encuentro (Konponbidea,interlocucióncontinuayorganizadaconotrasfuerzaspolíticas- incluidaBatasuna ilegalizadaenelEstadoespañolenel año2003-, sindicales, conETAyconquienhizofalta…)hastallegaralanuevatreguadel2005.Pero ese compromiso y lucha por conseguir-la los concebíamosnocomoaisladosen símismossino totalmente relacionadosconelconflictopolíticovasco, que, difícilmentepodía solucionarse sin aca-barconsus raíces,anterioresaETA,ycomocausadenuestra insatisfacciónhistóricapor lavulneracióndenuestrosderechosnacionalesporpartedeloses-tados francés y español. Paz si pero devolucióndesoberaníatambién.

Seríaprolijoenumeraraquí la larga listadeacciones y políticas concretas potenciadas por EAparaconseguirotrodelospilaresdelpartido.Indu-dablementemerefieroalosderechossociales,que

1997-2007

Elpuntodevistade...Begoña Errazti Esnal

U


defendíamosintimamenteligadosalosderechoshu-manosyalosnacionales.Afindecuentas,sonlacon-secuencia inequívocadelcompromisocon losdere-chosdelaspersonas,yporlotanto,conelderechoavivirdignamente,perotambiéninherentesalareivin-dicaciónnacional,porquelaindependencianoesunaideaabstracta sino laprácticadeesederechoa ladignidadeigualdadenelejerciciodelaciudadanía.

Por lo tanto, derechos humanos y socialesiban irrenunciablemente unidos a los derechos na-cionalesdelpueblovasco.Sudefensalaentendimosintentando aplicar la inteligencia política y tomandolasdecisionesenlacoyunturadecadamomentosinolvidarelobjetivofinaldelaindependenciadenuestropaísy,porlotanto,delapresenciaenpiédeigualdadconelrestodelosestados,enEuropayenelmundo.

Enesemarcodebenentenderse,porlotan-to,losdistintosacuerdoselectoralesydeotrotipoconfuerzasnacionalesvascas,comotambiénlosgobier-nos de coalición con el PNV en 2001 y 2005. Frutodeéstosfueron,entreotros,elnuevostatusjurídicoaprobadoenelParlamentodeGasteizendiciembrede2004ydefendidoenMadridenfebrerode2005.

Conviene recordar aquí la posición de be-ligeranciadelPPydelPSOE,envalentonadospor laestrategiadeltodoesETAyquefueronfortaleciendounaalianzaque,finalmente,enelaño2009lesllevóaAjuriaEnea,con laconsiguientepérdidadelgobier-notraslanorenovacióndelacuerdodecoaliciónEA/EAJ-PNV.

Aquella coalición tuvo sus consecuenciastantoparaEA,comopara laCAV,Nafarroa yEuskalHerriaengeneral.Enprimer lugar,nospermitióunainterlocución política de primer nivel, una presenciaimportanteen losmediosdecomunicaciónyante lasociedad,lamejoradelascondicionesdevidadelaciudadanía vía nuestrasConsejerías en elGobierno

deGasteiz,laposibilidaddeinfluirydecidirdesdeelgobierno y, además,el saneamiento de la economíadelpartido.

Teníamosgrupospropiosy,porlotanto,vozpropia en cada unade las Juntas de los Territorioshistóricosyen losParlamentosdeGasteize Iruñea.Enelprimerocon7parlamentariosyparlamentariasyenNafarroa,dondeEAeralamayoritariadelosdospartidos, se volvieron a conseguir los resultadosdesumáximohistóricoenlaseleccionesasuparlamen-to.Entremuchosotros,sepriorizaronlacolaboracióneconómicayculturalentrelosdistintosterritoriosvas-cosolosapoyosaleuskeraenIparraldeyNafarroa,para irconstruyendopaísdesde lasdistintasveloci-dadesexistenteseneldesarrollodelaconcienciana-cionalvasca.

Resumiendo, esos años permitieron impor-tantes avances en la paz y hacia la soberanía delpueblo vasco , así como la demostración de quepodemosencararlaindependenciaconlaseguridadquedalagestiónbienhechaenlasinstituciones.Ter-mino reafirmándomeenesamaneradehacerpolíti-ca,conmétodospacíficosyexclusivamenteporvíaspolítico-institucionales,construyendoeneldifícil(yavecesnocomprendido)díaadía, luchandoenserioporlaindependenciadenuestropaísynoamododebanderaúnicamentepara losmítines. Independeciaparavivirmejor,unretoaúnpendiente.

Endiciembrede2007 tomé ladecisiónderetirarmedelapolítica,dandocuentaenesecongre-sodediciembrede todasmisactuacionesygestio-nes, talcomodebeconstaren losarchivosdeEA.Apartirdeahísonotraslaspersonasalasquelesco-rrespondeelrelatoposterior.


Eusko Alkartasuna se comprometió profundamente por la paz

En2007seproduceelfindeuncicloenlapo-líticainstitucionaldeEuskoAlkartasuna,cuandoenelCongresoextraordinariocelebradoenenero,laforma-cióndecide,conlaseleccionesforalesymunicipalesalavueltadelaesquina,continuarlapolíticadeco-laboraciónconotras fuerzaspolíticaspero sin esta-blecerparaellocoaliciones.Losresultadosendichoscomiciossonirregulares,congrandesdiferenciasen-treherrialdes,yaquemientrasenArabayGipuzkoasecumplenlospronósticos,enBizkaiaseregistraunimportantebajónaunqueconexcepciones.

Lamala racha electoral prosigue en las elec-cionesgeneralesde2008,cuandotraslaretiradadeBegoñaLasagabaster,conunas listasencabezadasporSantiMerino,MartinAranburuyNekaneAlzelai, EuskoAlkarta-sunanoconsiguerepresentaciónenMadrid.

Enestaépocaseresuelveuno de los sempiternos temaspendientes de la política institu-cional vasca: los incentivos fis-calesdelasdiputacionesforales.Lostribunaleseuropeosresolvie-ron diciendo que los territorioshistóricos tienen el derecho yla capacidad para elaborar suspropiasnormasfiscales,distintasde las del Estado, y dotarse delsistemafiscalquemejorseajusteasusnecesidades.PelloGonzá-lez,diputadodeHaciendadeGi-puzkoa,afirmóqueelpronunciamiento“eselmayorreconocimiento jurídicodelConciertoEconómicoensusveinticincoañosdevigenciayrepresentaunpasodefinitivoen laconsolidacióndenuestrosistemafis-cal”.

Las elecciones autonómicasde 2009 suponen la mayor deba-cle electoral de la historia de EuskoAlkartasuna, que solo consigue unparlamentarioen laCámaradeGas-teiz:JesúsMariLarrazabal,posterior-mentesustituidoporJuanjoAgirreza-bala.Estaselecciones,enlasqueporvíadelailegalizacióndelaIzquierdaAbertzaleydeunpactoconelPPmilveces negado durante la campañaelectoral,elPSEsehace,porfin,conlaLehendakaritza.

TantoLarrazabalcomoAgirre-zabaladestacaroncon su solitario e incansable tra-bajo en el Parlamento Vasco, tratando de sacar alGobiernodePatxiLópezdelinmovilismo,unesfuerzolamentablementeinútil.

FIN DE UN CICLO



Alderdiaskotatikbegiratuta,2009tik2013rabi-tartekolegegintzaldiaalferrikgalduzelaesandezake-gu,bestebehinereeuskalgizartearenzatibatLege-biltzarradenerakundenagusitikkanpogeratuzelako,eta,horigutxibalitz,gizarte-eskubideenalorreanereatzerapausohandianabarizelako,PatxiLópezengo-bernuak egin zituenmurrizketa ugarien eskutik. Go-bernuaren kudeaketa eskasari EAJren eta PPren ar-teko ekintza-batasuna gaineratu zitzaion, gobernutikkanpo egon arren politika kontserbadoreak bultzatuzituztelakoekonomiarenetagizartearenalorretan.

Legegintzaldiaren erdialderako aldaketak au-rreikus zitezkeen, nola EAEn hala Nafarroan, EuskalHerriko erakunde-politikaren aldaketan zeresan han-diena izan duen mugimenduaren eraginez, hau da,ekintza-batasunindependentistarensorrerareneragi-nez.

2011nBildusortuzen,inoizezbezalakomeha-txuenetasorgin-ehizareneraginpean.EuskoAlkarta-sunak bi urte lehenago egindako apustua azkeneangauzatuzen,etaEstatuespainolakberetxarrenaera-bilizuenEuskalHerriarenkontra;aldiberean,ordea,euskalgizarteaninoizezbezalakoilusioasortuzuen.

2011ko foru eta udal-kanpainaren hasieranbertan ikus zitekeen ilusio hori, Bilboko Areatzakoekitaldian, non milaka pertsona bildu ziren Konsti-tuzioAuzitegiakzerrenden legezkotasunarenedo le-gezkontrakotasunareninguruanhartubeharrekoeba-zpenarenzain.

EAk, Ezker Abertzaleak eta Alternatibak era-bateko konpromisoa adierazi zuten, eta horrek bereondorioakekarri zituenberekin, ezbakarrikBildurenaurkakoinkisizio-kanpainanazkagarriaekarrizuelako,


ALDAKETA

baita,kanpainarenhasieran,alderdiaNaBAitikkanpo-ratuzutelakoere.

Ekintza-batasunhorrekamorrubiziaeraginzuenEspainiakoalderdienartean;euskaleremunazionale-koalderdienartean,berriz,aulkiakgaltzekoegundokobeldurra nagusitu zen. Ildo horretan, Aralarrek, hila-bete batzuk geroago batasun independentistarekinelkarlaneanhasizenak,harenkontrakoerabatekoja-rreratamalgarriaerakutsizuenlehenhilabeteetan.

Jeltzaleekin batera, Aralarrek EA behartu nahizuen Bildurekin hartu berriak zituen konpromisoakpuskatzera,etaazkenean,kidefundatzaileaizanarrenkoaliziotik kanporatu zuten,modu txarrean eta azpi-jokoaerabiliz,esaterako,NaBaimarkahaienjabetza-peanerregistratuz.

Kanpainaren aurreko egunetan eta kanpainanzehar,EArengizarte-oinarrikobotoakizanzirenlehia-tuenak,EAJkbehinetaberrizdeieginzielakokoali-zioberrianustezerososentitzenezzirenei.Afiliatuekmaisukierantzunzuten,zuzendarieibabesaemanezeta ekintza-batasun estrategikoaren aldeko apustuaberretsiz. Horri esker, beste edozein alderdik bainozinegotzi gehiago lortu zituen Euskal Herrian. EAkoordezkariak behin eta berriz errepikatu dute ETArenindarkeriaren trabarik gabe independentismoa geldi

ezinezkoadela,etaazkeneanhoriegiazkoazelage-ratuzenagerian.

Hala,2011nbatasunindependentistaustebai-noindarhandiagoarekinsartuzenerakundeetan,hila-betebatzukgeroagoegindakohauteskundeorokorrekereemaitzabikainakekarrizituztelakoAmaiurrentzat,hainzuzenere,behinbeldurrakaldebaterautziondo-ren, jadaAralarrek indartu zuenkoalizioarentzat.Seidiputatu,EAJkbainobatgehiago,etaRafaLarreinahaienartean.AlbertoUnamunzagakereberesenata-ri-aktajasozuen.

Emaitzak ezin hobeak izanagatik, KongresuaktaldepropiorikgabeutzizuenAmaiur,etaTaldeMis-totiklanegiteabesteerremediorikezzuenizan,tradi-zioaapurtutaetahautestontziekemanziotenKongre-suanhitzegitekodenborareneskubideaurratuta.

Erakunde-kudeaketa ez zen erraza izan, Gi-puzkoan batez ere, non hauteskundeen biharamu-neanbertanBildurenaurkakofronteaeratuzen,zabo-rrenkudeaketarengaiaikurbihurtuzetaBildukokideeibehinetaberriz“antisistema”zirelaetaGobernu-pro-gramarikezzutelaleporatuz.

Oztopo guztiak gorabehera, azken balantzeapositiboa izan zen ezbairik gabe, inoiz ez bezalako



ezkerrekopolitikaaurrerakoiakjarrizirelakoabian,gi-zarte-etazerga-gaietanbereziki.

Gainera, Bilduk udal-hauteskundeetan eraku-tsitako indarrari esker, Udalbiltza berriz batzeko etaabian jartzeko aukera izan zen, EAko kide nabariakbarne,halanolaJoséMariAgirrezabalaga,JoséMariGorroño,NereaBengoetxea,AitorEtxarri,JokinMéli-da,UnaiZiarretaedoIratxeLopezdeAberasturi.

NafarroanereBildukemaitzaonaklortuzituen,eta, poliki-poliki, aldaketa politikoa eta erregimena-ren gainbehera ekarriko zuen bidea mamitzen joanzen. Ustelkeria eta murrizketen inguruko polemikakaldian-aldian agertzen ziren, eta 2013an, koalizioakzentsura-mozio bat planteatu zuen, aldaketaren ge-hiengoaosatzekolagungarri.

Ekimenakezzuenlegebiltzar-aritmetikagaindi-tu,UPN-PPren botoek eta PSNren abstentzioak ber-tanbeherautzizutelako,bainajasotakobabesakziklobatenamaierairagarrizuen,2015eangauzatukozenalaukoareneskutik.

2014an, bere historia laburrean falta zitzaiz-kion azkenhauteskundeetan aurkeztu zenEHBildu,eta eurodiputatu-akta lortu zuen Josu Juaristirentzat,LorenaLopezdeLacalle lagun izanzuelarikHerrienEuropakozerrendetan.

Ondorengo udal-, foru- eta autonomia-hau-teskundeetan, koalizioak EAJren alternatiba bakarra

zelaberretsizuen.Egiaesan,udal-hauteskundeetanatzerakadanabaria izanzenhautetsienaurkakopre-sio itzelaren ondorioz, eta baita alderdiaren hutse-giteenondoriozere,bainanolanahiereosoemaitzaitxaropentsuakmantenduzirenorohar,baita2015ekoautonomikoetanere,EHBildukaurreikusitakoparame-troeieustealortubaitzuenPodemosindarhandizsartubazenere.

Besteak beste, EH Bilduk hezkuntza-eredupropiobatgaratzeaproposatuzuen,etaUdalLegeaonartzea lortu zuen, EAren aspaldiko asmoa betez.Buru-belarri jardun du koalizioak Eusko Legebiltza-rrean,hainbatproposamenetaekimenaurkeztuzetaGobernuarenlanakontrolatuz.

Baina ezbairik gabe, azken urteetako euskalpolitikarenbimugarrinagusiakEAEtikkanpogertatudira.Batetik,Nafarroanerregimenaaldatuda,etahorifuntsezkoa izandaezbakarriknazio-eraikuntzarako,baitaEuskalHerrikoeraikuntzasozialerakoere.Koali-zioarenparte-hartzeriketaeskuzabaltasunikgabeal-daketaezzenposibleizango.

Bestetik, 2016anEuskalHerriaren erronka na-gusietakobatgauzatuzen,hiruherrialdekontinenta-letarakoerakundepropiobateratubaitzen.Elkargoaetorkizunhandikoerrealitateada, etaEuskalHerrikohistoriamodernoan lehenaldizahalbidetzenduEus-kalHerriabanatzendutenhiruerrealitateenartekoha-rremanakofizialtzea.


Leitzarango autobia

EAJk 1991n egin zuen ku-deaketa politikoa desleialtasunariegindako gorazarrea dela esandezakegu.ItxaropenaribideemanzionGobernu-itunberriahausteazgainera, behin betiko krisia sor-tu zuen Ajuria Eneko Itunean, etagehiengo batek Leitzarango auto-biarengaipolemikoariburuzhartu-takoerabakiaurratuzuen.

Ajuria Eneko Itunak eta ha-ren Iruñeko bizkiak HB isolatzekoeskaeraeginzietenalderdiguztiei,koalizioko ordezkarien presentziazuten eztabaidetara ez bertara-tzeraino,bainaEuskoAlkartasunakez zuen inoiz hori onartu. ETAkkanpainagogorra jarri zuenabianIrurtzun-Andoain autobiako bideofizialaren aurka, eta testuinguruhorretan jarri zirengorago aipatu-takoexijentziak.Horrekguztiakkal-te handiaegin zion ImanolMuruaGipuzkoako diputatu nagusiari,EAkizanduenburuzagikarismati-koetamaitatuenetakobati.

Foru- eta udal-hauteskun-deen aurretik, HBk EAri jakinarazizion Muruak Aldundiaren buruanjarraitzeko bidea errazteko prestzeudela, baldin eta autobiarenibilbidea aldatzea onartzen ba-zuen. “Gipuzkoako alkateak”, or-dea, bere zintzotasunari leial eut-siz, ezin zuen horrelakorik onartu,ondo baitzekien horrela jokatzea

prebarikatzea zela ETAri arrazoiaemateko.

Jeltzaleek,ordea,HBgogorkritikatzen bazuten ere, ez zuteninolako arazorik ikusi koalizioare-kinadostasunbaterairisteko:EAJkbide-aldaketaespresbatonartukozuen, eta HB koalizioak, trukean,jeltzaleek baino boto gehiago zi-tuen EAri ez zion babesik eman-go,etahartaraEAJ-PSEGobernuaahalbidetuko zuen. Hala, EAJkberetraizioagauzatuzuenHBrekinadosjarriz.

Desadostasunak EAJrekin Gutun Sozialaren inguruan

Diru-sarrerak BermatzekoErrentaabian jarri izanadaEuskoAlkartasunaren lorpen instituzionalnagusietako bat. Joseba Azkarra-gasailburuarenausardiarietaMa-noloVigosailburuordearenekime-nari esker, proposamena aurreraaterazenjeltzaleenerrezeloakgo-rabehera.

EuskoJaurlaritzanizanzirendesadostasunakGiza EskubideenGutunaren aldeko LegegintzakoHerriEkimenarenharirasortuziren,alderdisozialdemokratakproposa-menhoribabestuzuelako.EAkosobaliagarritzat hartu zuenekimena,

ongi planteatuta zegoela irudituzitzaiolako, gizarte-bazterkeriariaurre egiteko lehen proposamenaenplegu-politika aktiboen susta-peneanoinarritzenzelako,lanarenbanaketan oinarritutako formulenbitartez, Oinarrizko Errenta plan-teatuz formula hori baliagarri ezzenkasuetarako.EAkplanteamen-du horixe egina zuen ordurako,barne-dokumentuetan jasota, etaberazekimenababestuzuenbaz-kidejeltzaleenukoariaurreeginez.

Planteamenduak zehaztenzuenez, premia-egoeran zeudenpertsonek Oinarrizko Errenta ja-soko zuten, bakoitzaren bizikide-tza-unitatearenerrentaketaonda-reakontuanhartuz.

EuskoLegebiltzarreanlehenurratsaeginzenLegegintzakoHe-rri Ekimena onartuz, eta ondoren,Vigoren eskutik, Oinarrizko Erren-tarenetaDiru-sarrerakBermatzekoErrentaren planteamendu orokorzehatzaonartzealortuzen.

Protocolo antitorturas

El protocolo antitorturas envigorenlaCAV,yqueestábasadoenlasrecomendacionesdelrelatordederechoshumanosdelaONU,se desarrolla como condiciónimpuesta por EA para firmar unacuerdodeGobiernoconelPNV.

Begibistan


EA defiende su propuesta paralaerradicaciónde la torturaenelParlamento Vasco, subrayandoquetodaviolacióndelosderechoshumanosdebesercondenadaconrotundidad,conindependenciadequiénhasidoelcausanteyquiénlahapadecido.

Diktadurari buruzko adierazpen ofiziala

2002.urtean,1975etiklehenaldiz,etaazaroaren20bateangai-nera, egun ezin adierazgarriagobateanberaz,DiputatuenKongre-suakadierazpenofizialbatonartuzuen, Eusko Alkartasunak bultza-tua, Francoren diktadura gaitzes-teko.EuskoAlkartasunak,BegoñaLasagabaster Beheko Ganberanzuen bozeramailearen bitartez,GobernuarieskatuzionFrancorendiktadura gaitzetsi zezala “milakabiktima desagertu izanaren erru-dun”izanzelako,senideetaelkar-teak haien gorpuzkien bila zebil-tzalarik, behar bezala identifikatueta merezi duten duintasunarekinehortziahalizateko.

Frankismoaren biktimak

ElDepartamentodeJusticiadelGobiernovascodaaconoceren2008quedisponedeuncensode8.650personasmuertasofusi-ladasentre losaños1936y1942como resultado de la guerra y la

posteriorrepresión.Segúnlainfor-macióndadaporeláreadeDere-chosHumanos,2.352deesasper-sonas fueron fusiladas y las otras6.298murieronenelfrente.Deto-dasellassehaconseguidohaceruna pequeña ficha identificativaconsunombreylugarderesiden-cia,asícomolosdatosmínimosdesu óbito: fecha, lugar y forma demuerte.

El consejero Joseba Azka-rraga reivindica la necesidad deque“sehagavisibleuna realidadquealgunosquierenmanteneren-terrada”. Las políticas desarrolla-das por el consejero y su equipoenesteámbitofueronvanguardis-tasenelEstadoespañol,e inclu-yenunacuerdodelGobiernovas-coconAranzadiparaavanzar enlarecuperacióndetantoscuerposabandonadosdurantemásdeme-diosigloenlascunetas.

Dos años más tarde es elparlamentarioJesúsMariLarraza-balquienrecogeeltestigodeestetema y reivindica en la CámaraVascalaconstitucióndeunaComi-siónde laVerdadquecontribuyaaesclarecerloscrímenesdelfran-quismoyadefenderelderechodelasvíctimasydesusfamiliaresalaverdad, la justicia y la reparacióncomo continuación necesaria deloscompromisosasumidosporelGobiernoVascodurantelalegisla-tura anterior en su Plan de Paz y

Convivencia,enlamismalíneadetrabajodediferentescolectivosdevíctimas y familiares de víctimasdelrégimenfranquista.

Kode etikoa

1990eanEuskoAlkartasunakbere Kode Etikoa onartu zuen.Politikan joko garbiaren errebin-dikazioaren aitzindari bihurtu zenhorrela, eta,garatuahala, 30urtegeroago ere jardunbide etikoarenerakusgarriizatenjarraitzendu.

Testua dekalogo bat da.Besteakbeste,alderdikoordezka-ri guztiek, nahitaez, herritarrekikoleialtasunez, funts publikoen ad-ministrazioan zintzotasunez, neu-traltasunez, gardentasunez etaausteritatez jardun behar dutelaezartzendu.

EAn kanpo- edo bar-ne-erantzukizunakhartzendituztenpertsonaguztiektestuaonartube-hardute,etahuraezbetetzeakkar-gu-uztea edo kanporatzea dakarberekin.TestuakEAkoordezkariakbehartuegitendituerakundeguz-tietan ikerketa-batzordeak sortzenlaguntzera influentzia-trafikoarenondoriozko ustelkeriarengatik sorlitezkeenerantzukizunakargitzeko,baita horrek alderdiko kideei era-gitenbadie ere.Halaber, edozeinopari edo mesedemota onartzeadebekatzendu.


Bakegintza


gizartearen hainbat eremutan ekimenak itxaropena piztu zuelarik. Izan ere, oso bestelako sektore eta pertsona opetsuen babesa jaso zuen: Herria 2000 Eliza, Pérez Esquibel Nobel sariduna, Ruiz Gimé-nez Espainiako herriaren defendatzailea, eta abar.

Garaikoetxea lehendakariak historiako pa-sarte hori ekarri nahi izan zuen gogora bere li-buruan, eta, horren harira dioenez, gobernari batek huts egin dezake, baina ezin daiteke ahalegindu gabe geratu. Eta bere hogeita hamar urteko histo-rian horixe izan da Eusko Alkartasuna gidatu duen ildoa, behin betiko bakea lortzeko helburuarekin sortu diren mugimendu, mahai, foro eta prozesu guztien eta bakoitzaren parte aktiboa izatera bul- tzatu duena.

Giza eskubideen defentsa Eusko Alkartasuna-ren ideologiaren zutabeetako bat da, eta horregatik alderdiko ordezkariek parte hartu dute azken ho-geita hamar urteetan Euskal Herrian bakearen alde aurrera egiteko abian jarri diren ekimen guztietan. Halaber, EAk ezin konta ahala erakunde-ekimen eta kanpaina garatu eta aurrera eraman ditu, Euskal He-rrian erabateko eta behin betiko bakea lortzeko.

Eusko Alkartasuna sortu baino lau urte lehe-nago, Garaikoetxea lehendakariak bakea lortzeko ahalegin serio bat egin zuen Bakearen aldeko Ma-haia izeneko ekimena abian jarriz indar politiko guz-tiak eseriko liratekeen foro bat eratzeko asmoarekin –2011. urteko behin betiko prozesuan foro haren printzipio guztiak onartu ziren–, baina zoritxarrez, eta bileraren aurreko egunetan ETAk egindako aten-tatuak zirela medio, azkenean solaskide bat ere ez zen eseri foro horretan.

1982an, PSOE boterera iristearekin batera, Eusko Jaurlaritzak Euskal Herriko normalizazioa-ren eta bakearen aldeko elkarrizketa- eta negozia-zio-prozesu bat jarri nahi izan zuen abian, ondoren-go hamarkadetan indarrean jarraituko zuten oinarri batzuk ezarriz: indarkeriarik gabeko negoziazioa, aukera independentistak legezkoak direla onartzea, autonomia-erkidegoaren garapena, Nafarroako au-ziari konponbide bat ematea nafar herritarren ba-besarekin, eta ETAko kideak gizarteratzeko konpon-bidea.

Garaikoetxeak uste zuen une hartan proze-sua martxan jartzeko baldintzak betetzen zirela, PSEk oraindik ausardi-zantzu batzuk –gero eta gu-txiago– erakusten zituelako batetik, auzi politikoari konponbide demokratiko bat emateko itxaropena zabaltzen zuena, eta ETAren buruan Txomin Iturbe zegoelako bestetik, betiere konponbide negoziatua-ren aldekoagoa zena beste buruzagi batzuk baino.

Alabaina, 1983ko otsailean ETAk zenbait hi-lketa egin zituen, eta indarkeria horrek leherrarazi egin zuen sakonki prestatua zegoen ekimena, bi-nakako bilerak egin baitziren EAJ, PSOE eta HB or-dezkatuta egongo ziren alderdi-mahai bat osatzeko,

año 2011-, lamentablemente y debido a los atenta-dos de ETA en los días previos la reunión, no llegó a sentarse interlocutor alguno.

La llegada al poder del PSOE en 1982 anima al Gobierno vasco a intentar poner en marcha un proceso de diálogo y negociación para la norma-lización y pacificación de Euskal Herria estable-ciendo unas bases que continuarán siendo válidas durante las siguientes décadas: negociación sin violencia, aceptación de las opciones indepen-dentistas como legítimas, desarrollo autonómico, solución a la cuestión navarra, con el aval de la ciudadanía del herrialde, y una solución para la re-inserción de los miembros de ETA.

Garaikoetxea considera en ese momento que se dan las circunstancias necesarias para poner en marcha el proceso, con un PSE en el que aún se pueden advertir señales de valentía –cada vez me-nos- para abordar de manera democrática el con-tencioso político y el liderazgo de Txomin Iturbe en ETA, siempre más proclive a la salida negociada que otros dirigentes.

Sin embargo, la violencia de ETA con diver-sos asesinatos durante el mes de febrero de 1983, dinamita la iniciativa que se había preparado ex-haustivamente con reuniones a dos bandas para propiciar una mesa de partidos en la que estuvie-ran representados PNV, PSOE y HB, y que genera esperanzas en diferentes ámbitos de la sociedad. De hecho, recibe apoyo de sectores y personali-dades muy diferentes: Herria 2000 Eliza, el premio Nobel Pérez Esquibel, el defensor del pueblo espa-ñol Ruiz Giménez…

EL lehendakiari Garaikoetxea revive este pasaje de la historia en su libro afirmando que un gobernante puede equivocarse; lo que no puede hacer es no intentarlo. Y esa ha sido la línea que ha guiado a Eusko Alkartasuna durante sus treinta años de existencia y le ha llevado a ser parte activa de todos y cada uno de los movimientos, mesas, foros y procesos que se han dado con el objetivo de conseguir la paz definitiva.

La defensa de los derechos humanos es uno de los pilares de la ideología de Eusko Alkartasuna, razón por la cual los representantes del partido han participado en todas las iniciativas que ha habido en el país a lo largo de los últimos treinta años para avanzar en la pacificación. Igualmente, han sido in-numerables las iniciativas institucionales y campa-ñas que EA ha desarrollado y llevado adelante para conseguir la pacificación total y definitiva del país.

Cuatro años antes del nacimiento de Eusko Alkartasuna, el lehendakari Garaikoetxea desarrolla un serio intento para lograr la paz en la iniciativa denominada Mesa por la Paz, un foro en el que iban a sentarse todas las fuerzas políticas –cuyos prin-cipios fueron asumidos en el proceso definitivo del

Bakegintza


EA es el único partido vasco con presenciacontinuada en elCongreso español que no firma elPactoAntiterroristade1987.Unañodespués,mues-trasudisposiciónafirmarelDocumentoparalanor-malizacióndemocráticaypacificacióndeEuskadi,elllamadoPactodeAjuriaEnea,siempreycuandosehaga desde la coherencia abertzale, introduciendocondicionesquehacendeldocumentountextoavan-zadoencuantoalosderechosdelpueblovasco.Dehecho,comosehadichoeninnumerablesocasiones,lospartidosestatalesnopodríanfirmarhoyendíadi-chotexto,quereconocequecualquierreivindicaciónpolíticalegítimadebetenercaucelegalparallevarseacabo,incluida,obviamente,laindependencia.

EldocumentoquedaorigenalPactocondena

sinpaliativos laviolenciadeETA,a lavezquepideladerogacióndelasleyesespecialescontraelterro-rismoyexigeelrespetoescrupulosoa losderechoshumanos. Además, igualmente a instancias de EA,reivindicaalaErtzaintzacomopolicíaintegral,tambiénparalaluchacontraelterrorismo.

Corresponde a InazioOliveri, secretario general deEAyrepresentantedelpartidopara este asunto, la dura ne-gociación con el resto de lospartidos,durantelacualllegaalevantarsede lamesa,por lasreticenciasmostradasalpuntoconcerniente a la Ertzaintza.OliveriexplicaqueEAapoyaelPactocomounreconocimientodelconflictopolíticovasco, te-niendomuyclaroquenosirvedenadaquedarseenlaconde-

naodescalificacióndelaviolenciasinreivindicarlosderechosdeEuskalHerria.Dichodeotra forma,EApretendequeelPactodeAjuriaEneaseaeliniciodelapacificaciónynormalizaciónpolíticadelpaís.

Sinembargo,losinteresesdelrestodelospar-tidosvanporotroslaresyelpactotieneundesarrolloquedesdeEAsellegaacalificardelánguido.Segu-ramente,lahistoriahubierasidodiferentesinlasapor-taciones de calado político que Eusko Alkartasunaconsigueintroducireneltextopero,afindecuentas,el Pacto de Ajuria Enea no tienemayor impacto enlapolíticavascaquelafirmaensí.Además,aunqueelPactodeAjuriaEnease suelecitar comounhitoquehizoquelasociedadvascaseposicionecontralaactividaddeETA, lacondenade lamayoríade laciudadaníacontralaviolenciaesunhechoconstata-bledesdehace tiempo, lasmedidaspolíticasnoseponenenmarchaynosirveparafrenarlalegislaciónespecíficacontraelterrorismo.

PACTO DE AJURIA ENEA


|BAKEGINTZA

80ko eta 90eko hamarkadak “berunezko ur-teak”izanziren,ETArenjardueraodoltsuarigerraziki-naerantsizitzaiolako,harenunerikgorenaGALsortuizanarenharitikiritsizelarik,nahizetaEstatukoapara-tueksustatutakojardueraaskozereharatagoiritsizen,bereizigabekoatxiloketak,torturak,hedabideakixteaetaguzti.

Urte horietan hainbat negoziazio-ahalegin etasu-eten izanziren,batezerePSOE,FelipeGonzálezburuan, Espainiako Gobernura iritsi zenez geroztik,bainaguztiakereustelakgertatuziren.Alabaina,eus-kalgizartearengehiengoarentzatGonzálezGALenXaizanzelakoigarokodahistoriara.

1988anETAk60egunekosu-etenaeskainizuen“Argelekoelkarrizketak”deitutakoakbultzatzeko,nonJulenElgorriagak,EspainiakoGobernuakEAEnzuenordezkariak,EugenioEtxebesterekinnegoziatuzuen.Etaurtebetegeroago,89kourtarrilean,oraindikelkarri-zketahorienesparruan,15egunekosu-etenairagarrizen.

ArgelekoGobernuabitartekariizanzuenproze-suakindarkeriaamaitzekoitxaropenakeresortuzitueneuskal gizartean, Espainiako Gobernuak positibokibaloratuzituelakoETArekinizandako“elkarrizketapo-litikoak”,etahaiekinjarraitzekoasmoazuelaereemanzuelakoaditzera.Alabaina,apirilaren4anETAkadie-razizuenfronteguztiak irekitazeudela,etaPSOErenGobernuak elkarrizketak apurtuta zeudela jakinarazizuen.

Hurrengo su-etena 91. eta 92. urteetan gerta-tu zen. Lehenik ETAk bi hilabeteko su-etena eskainizuenEstatuaren“bermeen”truke,bainaazkeneanezzengauzatu, eta jarraian, 1992an,ETAren zuzenda-ritza espetxera eraman zituenBidartekopolizia-ope-razioaren ondoren, erakundeak eskaintza bera eginzuen,bainabigarrenhonetanereezzuenarrakastarikeduki.

1996an planteatutako su-etena ere partziala–astebetekoa–izanzen;JoséAntonioOrtegabahitu-

tazuenETAkunehartan,etaAznarrenGobernuakezzioneskaintzarierantzun.

Gauzak horrela, indarkeria-espiral lazgarri ho-rretanmurgildutageunden,etaAjuriaEnekoMahaiakezzuenezertarakobalio,ekintzakgaitzetsibainoezzuelako egiten. Eta 1998ra iritsi ginen. Paradoxikoki–edoez,testuarenedukiaikusirik–unionistakizanzi-ren Itunari azkenheriotz-ezpatakadaemanziotenak.LeitzarangoAutobidearenkrisiarenostean izanzirenmugimenduek kalte larria eragin ziotenAjuriaEnekoMahaiari,eta1998an,berrizeredeituzenean,argige-ratuzenezertarakobalioezzuenelementubatzela,gehienezereArdantzariestalduramediatikoaemate-kobaliozezakeena,etaMadrilgoGobernuari,berriz,abertzaletasunaren aurkako politiketarako aitzakiaematenziona.

Hala eta guztiz ere, eta Ardanzaren eskaera-ri jarraikiz, Eusko Alkartasunak beste foro-eredu batmahaigaineratu zuen beste behin, Euskal Herriarenbakeaetanormalizaziopolitikoalortzekoindarhandiazuelanabarmenduz.Alderdiekharendeialdiarieman-dakoerantzunaklaburbiltzekoArdanzalehendakariakidatzizuendokumentuaezzenEArengustukoaizan,subiranismoa alde batera utzi zuelako erabat, bainadokumentuabateregustatuezzitzaienakPPetaPSEizanziren.Popularrekezzutentestuasinatunahiizan,ezta sozialistek ere, batzuk eta besteak jada guztizmurgilduta baitzeuden antiabertzaleagoa zein zenazaltzekolehiaamaigabean.

Ajuria Eneko azken prozesuan Eusko Alkarta-sunaktinkoeutsizionberejarrerari,etajarrerahorixeizan zen, urte berean, abertzaleen batasuna Liza-rra-Garazikoituneanjasotzeaahalbidetuzuena.


BERUN URTEAK

Indarkeria-espiral lazgarri batean murgilduta geunden

El12deseptiembrede1998partidosysindica-tossoberanistasfirmanelAcuerdodeLizarra-Garazi,sindudaelhitohistóricoquemáscondicionóelfindesigloenEuskalHerria.Evidentemente,laDeclaraciónesunplatoquesecuecelentamentedurantedecenasdereunionesentrepartidos,consindicatosytambiénconETA, en lasqueEAparticipamuyactivamente,intensificandolosacuerdosconagentessociales,sin-dicales y políticosdel país,muy especialmente contodoslosqueestánenlaórbitadelaIzquierdaAbert-zale tradicional. En ellos, los representantes de EAconstatanunatotalsintoníaconELA,quejuegaunre-levantepapelenlaconstruccióndelnuevoescenariopolítico,mediantesuacciónconjuntaconLAB.

Todoslosmovimientosconducenalafirmadelpactoquepretendedarsoluciónpolíticaaloqueesunconflictopolítico,mediantelasustitucióndelavio-lenciapor la voluntadde lamayoríade la sociedada través de sus representantes. El acuerdo abre lapuertaaunaetapadeesperanzaenlaquesevivenmovimientos tan ilusionantes como laprimera etapadeUdalbiltza, la creación del ENA o el acuerdodelegislaturaEA-PNV-EH.

ETAdeclaraunatreguaunosdíasdespuésdela firmade laDeclaracióndeLizarra-Garazi, lo cualacentúa el clima de esperanza e ilusión sin prece-

dentesen lasúltimasdécadasquevive lasociedadvasca.Latreguavieneprecedidadeundiálogoenelque,unavezmás,EAparticipadeformaactiva.

LosrepresentantesdeEAsereúnenconETAenveranodeeseañoypocodespuésllegaunacuerdoatresbandasconelPNVque,pordiversosmotivos,hacecorrerríosdetinta.Superadoslosrocamboles-cosmediosobligatoriosparacontactarconunaorga-nizaciónclandestinacomoETA,ytrasquedarplasma-das unas condiciones de garantía democrática queEAconsideranecesarias,seconsigueelacuerdo.

EldocumentoencuestiónhasidoesgrimidoennumerosasocasionescontraEAdebidoaquelostresfirmantesestamparonsussellosenlaparteredactadaporETA–elanversodeunfolio-perolaorganizaciónarmadanohizolomismoenlascondicionesestable-cidasporlapartepolítica–elreversodelmismo-,quedeestaformaquedaronuntantoenelaire.Undetalleaparentementetrivial,probablementeporlascompli-caciones de una negociación con una organizaciónclandestina,damuchojuegoposteriormentealosde-tractoresdelatreguayalapropiaETA.

Además,unavez,máselPNVvuelveahacersujuegotambiénenesaocasióncuandoconelpretextodehacerdetransmisoraentrelasdosformacionesy

ETA, comunica a la organizaciónarmada que las condiciones queles hacían llegar eran exclusiva-mente de EA. ¿No tiene el PNVnada que aportar al acuerdo po-líticootienemiedodelareacciónde ETA? De cualquier forma, losemisarios jeltzales consiguen po-neraETAcontraEAy le remitenunadurísimacartaacusandoalaformacióndetodoslosmalesquesufre el país, y haciendo respon-sabledirectodeelloallehendaka-ri Garaikoetxea. Por supuesto, lamisivaesrespondidaentérminosfirmesyclaros,dejandoclaroala

EL DULCE ESPEJISMO DE LIZARRA-GARAZI


|BAKEGINTZA

organizaciónarmadaqueEAnuncaseráunapéndicedesuestrategiayqueencualquiermovimientoapor-tarásuacervoeimpronta.

A pesar de la actitud de ETA, el proceso ini-ciadoconelAcuerdodeLizarra-Garazi comienzaadesarrollarseentrelailusióndelasociedadvasca.

La tregua,es tachadade “trampa”porelGo-biernoespañol y especialmente suministrode Inte-rior, Jaime Mayor Oreja, en un primer momento, sibienesciertoqueposteriormenteelEjecutivoAznarsemuestradispuestoadialogarconETA,llegandoacelebrarseunencuentrocelebradoenSuizaenmayode1999.

ElPactodeLizarraysusconsecuenciasabrie-ronun tiemponuevocuyomayorexponenteson losacuerdosinstitucionalesabertzalesalosqueseincor-poraHB,enuncaminoinéditoyfugazquenovuelvearepetirsehastadespuésdelacreacióndeEHBildu.

ETAanunciaquerompelatreguael28deno-viembrede1999ymenosdedosmesesdespués,el21deenero,materializalaamenazaconelasesinatodeunmilitarenMadrid.Elatentadosuponeunjarrodeaguafríaparalasociedadvasca,quehadepositadograndesesperanzasenlatregua,tantoparaunapazdefinitivacomoparalanormalizaciónpolíticadelpaís.

La respuestadeEHal atentado,que lamentaperonocondena,hacequeel lehendakari Ibarretxedejeensuspensoelacuerdodelegislaturaentrelastresfuerzasabertzalesysuponelavueltaaunesce-nariopreLizarra-Garazi.

LavueltaalasarmasdeETAacabaconeles-cenarioenelque,suspendida laestrategiaviolenta,lospartidosabertzales,ampliamentemayoritariosenlasociedadvasca, trabajanpordefendersusreivin-dicaciones por cauces estrictamente democráticos.Sinembargo,laviolenciadeETAvuelveasepararalcolectivoabertzale,activandodepasounafuribundaofensivadelnacionalismoespañolcontraEuskoAlkar-tasunayelPNVsobretodo,aquienesseacusadelasituaciónpor“haberdadoalasaETAconlaDeclara-cióndeLizarra-Garazi”.

Larupturadelatreguaconllevapasostantrau-máticoscomoelfindeUdalbiltzatalycomonació,yaque la primera institución nacional de EuskalHerriadesdehacesiglosseseparaendos,acabandoconsusimbolismoysuprincipalobjetivo.

EAcondena severamente la violenciadeETAque,además,deseréticamenterechazablehaceeljuegoalnacionalismoespañol,yesigualmenteduraconlairresponsabilidaddelGobiernodeAznarque,para reventar una previsiblemayoría política de lospartidosabertzales,haceloposibleporpudrirelpro-ceso.


zkenboladahonetanhedabideakzenbaitter-mino –hala nola historikoa, garaileak eta/edogaraituak,etaabar–erabiltzenaridiraETAren

armagabetzearekin lotutakogertaeren inguruan.Nireustez,egunhauetakozalapartarenosteanondoeto-rriko litzaiguke terminoak pixka bat desmitifikatzea,etaegoerahauaprobetxatzeabizi izandakouneareniraganari, orainari eta geroari buruzko gogoeta egi-teko. Zalantzarik gabe une historiko bat da, gertae-ra oro bezala, historian gertatzen delako, eta, batezere,prozesuhistorikobatenemaitzadelako.Gukere,euskalherritargehienekbezalaxe,lehenagoikusiizannahikogenukeenarmagabetzeabatzuenetabesteenurte luzetakoekintzenetaekintzarikezarenondorioada,baitaaskokgatazkarenkonponbideagaraileetagaraituen terminomilitaristen arabera aurkitzeko ob-sesioarenondorioaere.

Eusko Alkartasunako kideok betidanik de-fendatudugu,betiereosogarbiedukidugulako,bidepolitikoakdirelagatazkapolitikoakkonpontzekobidebakarra, elkarrizketa demokratikoan oinarrituta, eta,behinbetiko konponbidehori bilatzekobidean, kon-bentzitzeagaraitzeabainogarrantzitsuagoaetaera-ginkorragoadela.EtagureHerrialdeari,EuskalHerria-ri,dagokionez,berriz,betidanikesandugufuntsezkogatazkapolitikoaETArenjarduerabainolehenagokoadela, eta jarduera horretatik bereizia, eta horregatik,gatazkakonponduahalizateko,euskalherritarreibe-renetorkizunamodudemokratikoetabaketsuanera-bakitzekoeskubideaaitortubeharrazegoela.Bestetik,betidanik adierazi dugu indarkeriazkogatazka,ETA-renetaEstatuarenartekogatazkaarmatuarenemaitzaizanik,funtsezkoGatazkaPolitikoakonpontzekoozto-pogaindiezinazela,etaEstatuaktresnahoriezinho-betoerabilzezakeelaeuskalgizartearitrabakjartzekobereetorkizunaerabakitzekoeskubidedemokratikoabaliatzekobidean.

AlderdiasortuzenezgeroztikEuskoAlkarta-sunakazpimarratudubigatazkadesberdinzeudelaindarrean, eta funtsezko gatazka politiko historikoa

bidedemokratikoenbitartezsoiliketor litekeela,eus-kal gizartearen eta haren legezko ordezkarien par-te-hartzeareneskutik.Aljerkoelkarrizketekporroteginondoren –ETAren eta Estatuaren arteko “berdinketaamaigabearen” eskeman oinarritu ziren, bien arteankonpondu behar zituzten bi gatazkak nahastuta– ,pixkanakaageriangeratuzengizartezibila,bereindarpolitiko,sindikaletasozialenbitartez,zuzeneaninpli-katubeharzelabakealortzekoetafuntsezkogatazkapolitikoarenkonponbideariheltzekobeharrezkoakzi-renbaldintzaksortzekozereginean.Elkarrikantolatuta1995ean Carlton Hotelean egin zen Bake Konferen-tziaizanzenirekiberriazenetaparenlehenmugarria.Konferentzia horrek itxuraz porrot egin bazuen ere,EAren izeneanpartehartugenuenok lehenaldiz su-matugenuenposible zela indarkeriari amaieraema-teaeta funtsezkogatazkapolitikoaribidepolitikoetademokratikoen bitartez soilik heltzeko konpromisoahartzea.

Konferentziahorretatikabiatuta,EAkokideokbereziki inplikatuginen jendeguztiari jardueraarma-tuariamaieraemanbeharraz“konbentzitzeko”ahale-gineanbatetik,etahitzegitenhastekoetagatazkapo-litikoarenkonponbidedemokratikoalortzekooinarriakjartzekozeregineanbestetik.1997aneta1998anehunbilera inguru egin genituen erakunde politiko, sozialetasindikalekin,etaETArekinerekontaktuakizange-nituen.EAJko,PSE-EEkoetaEAkokideokelkarrizketamamitsuakizangenituenZarauzkoEuskadikoEzkerra-renegoitzazaharreanegindakobileretan.Zoritxarrez,ezzirenondoamaitu,NicolásRedondokbultzatutakobiraketaestrategikoatarteansartuzelako,eta,horrenondorioz,PSE-EEEuskoJaurlaritzatikirtenetaMayorOrejarekinetaPPrekinbaterafronteespañolistaosatuzutelako.Halaetaguztizere,nireusteapalean,bilerahorietan oinarriak jarri ziren hamar urte pasa geroa-goJesusEgigurenekArnaldoOtegirekinelkarrizketaberrizhastekoaukera izanzezan.Aldiberean, Irlan-dakoprozesuak su-etenaeta IRAren jarduera arma-tuarenamaieraekarrizituenberekin,etaerreferentzia

Armagabetzea Lizarrako Akordioaren ikuspegitik

Elpuntodevistade...Rafa Larreina

A


horiosogarrantzitsuaizanzenEuskalHerrian.Horrenadierazgarri,1998koudaberrianIrlandakoForoa jarrizenabian,EuskalHerrian Irlandatik ikastekoetaeki-menpropioakabianjartzekohelburuarekin.Gizartea-reneremuzabaletakopertsonekpartehartuzutenforohorretan,alderdipolitikoabertzaleetaez-abertzaleek,askotarikoerakundesindikaletasozialeketaabarrek,etaadostasunzabalenbilazebiltzangogoetaksortzenhasiziren.Aldiberean,erakundepolitikoetasindikale-kinbiltzenjarraitzengenuen.BieremuhorietatikLiza-rrakoAkordioasortuzen,bederatzialderdipolitikok,zortzi erakunde sindikalek eta 22 erakunde sozialek1998koirailaren12ansinatuzutenaakordioarenizenadaramanNafarroakoherrian.

Ipar Irlandan bake-akordioa lortzea ahalbi-detu zuten faktoreak aipatzeazgainera, akordio horiEuskalHerrianereezarzitekeelaplanteatuzuenLiza-rrakoAkordioak,lurraldetasunari,erabakitzekosubje-ktuari etasubiranotasunpolitikoari helduzelkarrizke-ta-etanegozio-prozesuirekibatenbitartezkonpondubeharrekofuntsezkogaiakzirenheinean,inplikatutakoagentebaterebaztertugabeetaeuskalgizarteosoarieskuhartzekoaukeraemanez.Akordioakezarrizuen,halaber,negoziazio-prozesuaebaztekofaseabaldin-tzajakinbatzuetangertatukozela,alegia,gatazkarenindarkeria-adierazpen guztiak etenik gabe desager-tukozirela.

Akordioarenharitik itxaropeneta ilusiohan-diaksortuziren,etagaineraegunbatzuetaraETAksu-etenmugagabea iragarrizuen, irailaren18anhasita.Zalantzarikgabeetapaberribatenhasierangeunden,non funtsezko elementuak ziren euskal gizarteari hi-tzaetaerabakiaematea,agentepolitikoetasozialenartean salbuespenik gabeko elkarrizketa irekia anto-latzea eta helburu politikoak inposatzeko indarkeriaerabiltzeariukoegitea.Funtsezkogaiariheltzerakoangertatuzenbiraketahistorikohorrekkezkahandiaera-gin zuen Espainiako “establishment” nazionalistan,eta,AznarrenGobernuarenetaETArenarteko lehenharremanenostean,harieitirakahasiziren,haienus-

tezEspainiakobatasunarenaurkakomehatxupolitikohandia zenari aurre egiteko; Mayor Orejak zenbaithedabidetan azpimarratu zuenez, “establishment”harentzatkezkagarrienaezzenETA,ETArenbihara-munabaizik,hauda,euskalproiektusubiranista.Es-painiakonazionalismobaztertzailearenplanteamenduhorren eta ETAren kultura militaristaren inertziareneraginezsortuzirenoztopoetazailtasunenondoriozbake-prozesuaren fase hori zapuztu zen azkenean,1999ko azaroaren 28an ETAk su-etenaren hausturairagarrizuelako.

Nolanahi ere, irekitakobideaketorkizuneanaukeraemangozuengeroetajendegehiagorisines-tarazteko gatazka politikoak bide politiko demokrati-koenetagizartezibilareninplikazioarenbitartezsoilikkonpondaitezkeela,etahazkundeprogresibohorrekahalbidetuduEAkbetidanikaldarrikatuduenpolosu-biranistaosatzea.LehenikEAJrekinahaleginduginenIbarretxePlanareneskutik,bainahorrekazkeneanpo-rroteginzuen jeltzaleenbiraketaautonomistarenon-dorioz.EtaazkeneanasmoakgauzatuzirenEAketaezker abertzale tradizionalak egindako “Lortu arte”akordioaren eskutik, azkenean ETAk jarduera arma-tuariamaieraemateaahalbidetuduena.

Baionan “Armagabetzearen” harira gertatu-takoakerakustenduenez,Lizarranhasitakobideak,gi-zartezibilarietaeuskalgehiengosozialetasindikalariprotagonismoa emanez bide politiko eta demokrati-koenaldesoilikeginnahiduenak,egundoko indarraduela, eta Espainiako eta Frantziako immobilismoeketa haien “establishment” zaharkituek ere deusezta-tuezinizangodutela.EspainiakoGobernuarenjarre-ra gorabehera, armagabetzea burutu da azkeneanEuskal Herriko –Euskal Autonomia Erkidegoa, Nafa-rroakoForuErkidegoaetaIparraldekoMankomunitateBakarra–erakundeenbabesariesker,etahorrekargietagarbierakustendubideberribat irekidela,noneuskalherritarronahotsak,hitzaketaerabakiak,gurelegezko ordezkarien eta euskal gizarte zibil osoarenbitartez,EuskalHerriarenetorkizunaerabakikoduten.


Firmementeconvencidadequeelfindelavio-lenciaeslaprimeranecesidaddelasociedadvasca,EAlanzaenelcontextopolíticopostreguadeETAunacampañaafavordeldiálogocomométodoparalare-solucióndelconflictobajoellema“Erantzukizunezkokeinubat: elkarrizketatzera eseri orain!Ungestoderesponsabilidad:sentarseadialogar¡ya!”.Lainiciati-vatieneungranéxitodeparticipaciónenlas34locali-dadesdeEuskalHerriaenlasquesedesarrolla.

Estaeslaprimeraperonolaúnicadelascam-pañas que lleva adelante Eusko Alkartasuna esosaños,en2002desarrollaotrabajoel lema“GizaEs-kubideekin bat, biktimekin bat, salbuespenik gabe.Conlosderechoshumanos,conlasvíctimas,sinex-cepciones”,conelobjetivodesuscitarenelconjuntodelasociedadvascalareflexión,sobrelanecesidaddeimplicarseenladefensaderespetodetodoslosderechoshumanossinexcepciones.ConlacampañaEA,secomprometearespaldarlasconvocatoriasofi-cialesdecondena,cuandoexistan,ycuandonorea-lizará lassuyaspropiasconel lemade lacampañacuandoexistacualquiervulneracióndelosderechoshumanos.

“Postalesparaeldiálogo”eseltítulodelater-cera campaña destacada de los primeros años delsigloXXI.BegoñaErrazti explicaen lapresentaciónde lamismaquesuobjetivoes“elenvíodemisivasalpresidentedelGobiernoespañol,JoséLuisRodrí-

guezZapatero,parapedirleunasolucióndialogadaalconflictovasco”,consiguiendoelobjetivodeimplicaralaciudadaníaenalgotanimportantecomolapaci-ficación.

ConscientedequelaviolenciadeETAnoeslaúnicaqueasolaelpaís,tambiénen2002,EAimpulsaunprotocolocontra las torturasbasadoen las reco-mendacionesdelrelatordederechoshumanosdelaONU. El programa, aun en vigor, se implanta comocondición impuesta por la formación para firmar unacuerdodeGobiernoconelPNV.Laformaciónsocial-demócrata defiende su propuesta para la erradica-cióndelatorturaenelParlamentoVasco,subrayandoquetodaviolacióndelosderechoshumanosdebesercondenada con rotundidad, con independencia dequiénessonlasvíctimasylosvictimarios.

La siguiente tregua de ETA se circunscribe aCatalunyaysedaaconocertraslaentrevistaqueelcarismáticolíderdeERC,JosephLluisCarod-Rovira,mantieneconrepresentantesdelaorganizaciónarma-da.LascríticasaCarod-RoviralellevaronadimitirdelcargodeconsellerencapdelGobiernotripartitodelageneralitat.EuskoAlkartasunasesolidarizaconellíderrepublicanomedianteuncomunicadoaprobadoenlaAsambleaNacionaldirigidoasustradicionalesaliadoscatalanesyenelquedenunciaduramentelacampañadeacosoydesprestigioemprendidocontraERCysubrayaenlanecesidaddecontinuarrealizan-dotodoslosesfuerzosdecaraalasolucióndelcon-tenciosoqueviveEuskalHerria,“esfuerzosbasadosenlaculturadeldiálogoyladefensadelosderechoshumanos,incompatiblesnosolamenteconelrecursoalaviolencia,sinotambiénconladinámicaemprendi-dadesdeelEstadoyelgobiernodelseñorAznar,quenieganeldebatesobre laspropuestasdelGobiernoVasco y se sustentan en una política de recorte delibertades, ilegalización de partidos políticos, cierredemediosdecomunicación,injerenciasycoaccionesa travésde lautilizaciónde la justicia,que, lejosdecontribuirasolucionarlosproblemas,alarganyagra-vanelenfrentamientoconlasinstitucionesdeEuskalHerriaeimpidenunasalidanegociadahacialaPaz”.


|BAKEGINTZA

AKORDIOAREN ALDEKO KANPAINAK

Esta tregua geográficamente parcial que tancaracuestaaCarod-Roviraprecedealade2005queafectaaloselectosdelospartidospolíticosespañolesyalageneralde2006.Duranteestaúltima,elGobier-nodeJoséLuisRodríguezZapatero,enlaqueselle-góaabrirunprocesodenegociaciónentreelEstadoyETAdespuésdequeelpresidentesocialistapidierapermisoalCongresodelosDiputadosparaello.

Fielala ideadequeladecisióndelfuturodelpaísresideenlasociedadvasca,EAacotaelámbitodenegociacióndeesteprocesoentreelGobiernodeZapateroyETA,subrayandoquecorrespondea losdosagentesresolver lascuestionespuramenteope-rativasdelproceso–loquesehavenidoenllamarlascuestionestécnicas.

En esta época, los representantes de EA de-fienden incansablemente lanecesidaddeun “diálo-gorealysinceroqueconcluyaenunacuerdopolíticobaseparaEuskalHerria”,tantoensusdeclaracionesenlasinstitucionesvascascomoenlasdelEstadoytambiénenlasreunionesmantenidas,tantoporBego-ñaErrazticomoBegoñaLasagabasterconRodríguezZapatero.

La ciudadanía es consciente de estar ante laoportunidaddepacificación y normalizaciónpolíticamás factiblede losúltimossieteaños, traselúltimointentodeLizarra-Garazi.Enesteclima,EuskoAlkar-tasunaseimplica,activamenteyconunarepresenta-

cióndelmáximonivelentodoforoenquesehahabladepazynormalizaciónpolítica,siendosuaportaciónfundamentalenelForoNacionaldeDebate–Eztabai-daguneao laMesadeEgino.Sonespaciosparaeldiálogoa losqueEArealizaaportacionesconcretasdefendiendoquelaresolucióndelconflictopasaporelrespetoalosderechoshumanos,laterritorialidadylacapacidaddedecisión.

EnlaMesadeEgino,JavierCañoseintegraeltrabajoquereúneapolíticosdediferentessensibilida-desconelobjetivodecrearlasbasesparapromoverundiálogomultipartito.LaMesaacuerdacuatroreglasparaavanzarenelproceso: sin violencia (derechoshumanos), sin exclusiones (principio de participa-cióncomoderechouniversal),capacidaddedecidir(principiode voluntad) y obligacióndepactar (prin-cipiodepluralismo).CañoexplicaqueEA introducelacuestiónidentitariadelpueblovascoysuderechoadecidir,deformaqueseconsiguequeelacuerdorecojaliteralmentequelacapacidaddelaciudadaníaaautodefinirseydeterminarsuestatuspolíticopuedeencontraruncauceenlaDisposiciónAdicionalPrime-ra de la Constitución relativa a derechos históricos,yplasmarseenuna leycon la facultaddeconvocarconsultaspopulares.Así,considerael representantedeEA, las reflexionesde laMesadeEginopuedenservircomomodelotantoensuscontenidoscomoensumetodologíaparaunafuturaMesadepartidos.

Estamosenuncontextoenelque,efectivamen-te, sebuscany se logranacuerdos,perono sinungranesfuezo.Hablandodelotrogranforodelaépoca,elNazioEztabaidagunea,BegoñaErraztiaseguraquefueronnecesariosdosmesesdetrabajoparaacordarlasiguientefrase:“TodalaciudadaníavascadebeserconsultadasobreelfuturodeEuskalHerria,median-teelprocesoconsensuadoentretodoslosagentes”.LamismaresumeelAcuerdoDemocráticodeBase,apoyado por 60 agentes políticos y sociales y paraaprobarsenecesitóunintensotrabajoparasuperarladesconfianzaquemarcalasrelacionesentrelosparti-dospolíticos,yaquelosañosdeintentosfrustradosydecepcionespesan.


Akordioaketaadostasunakbilatzekogaraikoakdira,halaber,ArnaldoOtegiEzkerAbertzalekoburua-renetaJesúsEgigurenPSEkopresidentearenartekobilerak,hainbataldizaipatudirenaketabaserribateandiskrezioz, modu erdi-klandestinoan ez esatearren,eginzituztenak.

Rodríguez Zapaterok espainiar Kongresua-ri baimena eskatu zion EspainiakoGobernuaren etaETAren arteko elkarrizketak bideratzeko. Ekimen ho-rrekezzuenaurreraegiten,bainaOtegiketaEgigure-neklortuzutenadostasunakpoliki-polikijostea.GiroaaldeegoniketaSuitzakoelkarrizketakdesblokeatzekohelburuarekin,“Loiolakoelkarrizketak”planteatuziren,EAJk ere parte hartu zuelarik, 1982an GaraikoetxeaLehendakariak planteatu zuenaren oso antzeko di-seinuarekin.

Hala,EuskoAlkartasunak,EuskalHerrian irekidiren prozesu guztietan modu aktiboan parte hartueta,Cañok grafikoki aipatzen duenez, bere arrastoautzi duen arren, prozesutik kanpo geratzea onartuzuen elkarrizketetako parte-hartzaileetako baten be-toariaurreegingabe–nolanahiere,elkarrizketenberriizanzuenunean-unean–,garrantzitsuenaEuskalHe-rriarenbakeaetanormalizazioazelaetabidehorretanoztoporik handiena “elkarrizketarik eza” zela aintzathartuta.

Une horretan ia segurutzat ematen zen EAJk,PSEk eta Ezker Abertzaleak akordio bat lortuz geroETAkezzuelaezetzesango,etahorrekitxaropenarenatea ireki zuenneurribatean.Aldiz, erakundearma-tuarenburugogorkeriakprozesuazapuztuzuenbestebehin,betidanikgertatudenbezala,etaetorkizuneanerehalaizangozenEzkerAbertzaleabereerabakipo-litikopropioakhartzenhasizenarte.

Europako instantziek ere itxaropen-giro horrieustenlagunduzuten.Esaterako,EuropakoParlamen-tuakFriendshiplantaldeasortuzuenbake-etanorma-lizazio-prozesuarengarapenabermatzeko,etaeuskalgatazka eta haren ondorioak nazioarteko komunita-tean nabarmentzeko. Zenbait urtez buru-belarri jar-

dunzuenetaoraindikindarreandagoentaldehorrenarabera,konponbideaalderdianitzekoakordiobatenbidez etorriko zen, euskal herritar guztiei galdetukozitzaielabermatukozuena.“HaciaunprocesodepazenelPaísVasco–Towardsapeaceprocess in theBasqueCountry”izenofizialaemanzitzaionNazioEz-tabaidaguneareneskaerari jarraikiz,MartinAranburuetaBegoñaLasagabasterEAkokideenetaEuropakoAliantza Libreko kideen laguntzarekin. Lasagabaste-rrek azaldu zuenez, Friendship-aren asmoa ez zeninorordeztea“bainaEuroparBatasunekopartegara,etahorrekbakeranzkobideaerrazdezake”.Izanere,talde horren lanari esker, 2011z geroztik garatutakoprozesuanzuzenean–edohaien ingurukopertsonenbitartez–nabarmenduzirenburuzagipolitikoek–esa-terakoTonyBlairErresumaBatuko lehenministroak,BertieAhernIrlandakolehenministroak,etaJoséMa-nuel Durao Barroso Europako Batzordeko presiden-teak– informazio zuzena izan zuten Euskal Herriakunean-uneanbizizuenegoerapolitikoareninguruan.

Herritarrek kalean babesa eman zieten or-dezkaripolitikoetagizarte-agenteekegindakoahale-ginei. “Konponbidea” izenekomanifestazioamugarriizan zen ekimen horretan, 2006ko apirilean, su-ete-narenerdi-erdian,Bilbokokaleakmukurubetezitue-lako“Konponbidegaraiada.EuskalHerria.Erabakia.Adostasuna.” lelopean, euskal gatazka politikoarent-zat elkarrizketa bidezko konponbide baketsua eska-tzeko.BegoñaErraztiEuskoAlkartasunakopresiden-teakpankartanagusiaeramanzuendeialdiarekinbateginzutengainerakoalderdipolitiko,sindikatuetagi-zarte-erakundeetakoburuekin.Bestebehinere,ERCk,EArenCatalunyakosenideadenalderdiak,euskalgi-zartearibabesaemanzion,egunhorretanJoanPuig-cercosidazkarinagusiaburuanizanzuenordezkarit-zarenbitartez.

Antzeko egoeretan aipatu izan duen ideia batbotazuenEuskoAlkartasunak:nazionalismoespaino-larentzataskozerekezkagarriagoazennegoziaziopo-litikoarenprozesua,nonnazioakbereetorkizunaera-bakitzeko asmo demokratikoa agerian jar zezakeen,indarkeriadesagertzeaedoezdesagertzeabaino.


|BAKEGINTZA

PROTAGONISMORIK GABE

Eromenezko jarduneko une horietan, EAkoEuskadikoBatzordeEragilekoordezkariakEAJkoetaBatasunakoordezkariekinbildu ziren, eta normaliza-zio politikoari heltzeko eskaera egin zieten, euskalgatazka behin betiko konpontzeko. Bi alderdiek bateginzutenEAreneskaerahorrekin.Hainbattopaketaetabileraeginziren,ErraztikIbarretxelehendakariariadierazizionEAkEuskalHerriarenegoeranola ikus-ten zuen, eta LasagabasterrekRodríguezZapateroriemanzionhorrenberri.

Jarduerapolitikoafrenetikoazen.EgunhorietanEspainiakopresidenteakospetsubihurtuzenesaldiabota zuen, prozesu “luzea, gogorra eta zaila” iraga-rriz, etaneurribateaneuskal herritarrei erabakitzekoahalmenaematekoprestazalduzen.Bitartean,Eus-koAlkartasunak“Normalizazioaetabakea”programaaurkeztuzuen,su-etenarekinhasitakoprozesuakbereusteznolakoaizanbeharzuenazaltzeko.

Gainera, eta prozesuak aurrera egiteko tirabi-rarik gabeko giroa ahalbidetzeko, Begoña Lasaga-basterrek espetxe-politikan aldaketak eskatu zituenKongresuan,euskalpresoensakabanatzeariamaieraemateko, baita Prozedura Kriminalaren Legea alda-tzeaere,behin-behinekoespetxe-zigorrenaplikazioanizatenzirengehiegikeriakzuzentzekoetainkomunika-

zio-erregimena indarga-betzeko.

Ahaleginak gora-behera, urte-amaieranitxaropenak zartatu eginzirenETAkMadrilgoT4negindako atentatuarenondorioz, eta aipatze-koa da aurreikuspenguztien aurkako erasoaizan zela, egun parebat lehenago Zapaterobaikor azaldu baitzenprozesuaren egoerazhitz egiterakoan. Euskalalderdiek, EA barne, la-

neanaurrera jarraitzekodeiaegin zuten,EuskalHe-rriak azkenhamarkadetan lortutakoerronkahistorikogarrantzitsuena lortzeko: indarkeriaren amaiera etagure herriaren eskubide demokratiko eta nazionalenonarpena.

2007.urteamodurikokerreneanhasizenberaz,T4ko atentatuaren oihartzunarekin alegia, bi langileerailbaitzituensu-etenaurratuzuenatentatuak.Bihil-dakoendramazgain,erasoakbelarrondokoitzelasu-posatuzuen.Eundokoustekabeaizateazgainera,unehorretanRodríguezZapaterorenGobernuarenjarrera,EAalderdiarenitxaropenakbetetzenezbazituenere,Estatu espainoleko ordezkari batek hamarkadetanizan duen onena zen. Etsipena sekulakoa izan zen,etaantzadenezatentatuakezusteanharrapatuzuenBatasunaberaere,etaedukizuenerreakzioa,frustra-garriasuertatuzen.

EuskoAlkartasunakgogor salatu zuen atenta-tua,etaaitortubeharizanzuenezzuelaulertzenETAkzernahiotezuen,hobetuzitekeenarren,gutxienekobatzuk lortuakzitueneszenatokia leherraraztean,Es-painiakoGobernuaketaEzkerAbertzaleakbimahai-tanlanegiteaonartuazutelaaintzathartuta.

Atentatuarenostean,su-etenarenhaustura for-


malaetorri zen,etaondorengourteakalferrikgaldu-takourteak izanziren,nonezkerabertzalepolitikoa,legezkanpoetaepaitegi-etaespetxe-kalbarioajasa-nez,estrategia-aldaketarekinamaitukozenbideaegi-tenhasizen.ETAkberearieustenzion,jendeahiltzea-rialegia,eta2006tik(T4)2010erabitarte12pertsonaerailzituenguztira,biurte,2004eta2005,hildakorikgabeemanondoren.

4 urte horietan Ezker Abertzalearen estrate-gia-aldaketa nabarmena izan zen, eta Lortu Arteakordioasinatuzaurkeztuzuenjendaurrean,nonEus-ko Alkartasunarekin baterako estrategia garatzekokonpromisoahartuzuenbidepolitikoaksoilikerabilizeuskalEstatuindependentebatlortzekoibilbidean.

Akordioak argi eta garbi erakutsi zuen ezkerabertzaleak,berekabuz,bidebaketsuenaldeegite-ko eta politikatik edozein indarkeria eta aurrebaldin-tzadesagerraraztekoerabakiahartuazuela,Mitchellprintzipioetanoinarrituta.

Mugimenduhoriekikusirikaurreikuszitekeenez,2010eko irailaren 5eanETAk iragarri zuen “ez zuelaeraso-ekintza armaturik egingo”, armak entregatzeraeramangozuenazkenbidearihasieraemanez.

Irailean bertan, Euskal Herriko batasun subi-ranista berria Gernikako Akordioaren inguruan bilduzen. Foru Hiribilduan sinatutako akordioak prozesu

erabakigarri bat hasteko postulatuak ezarri zituen,prozesuaren amaieran Euskal Herriaren bakea etanormalizaziodemokratikoaekarrikozuena,bizutabezehatzetanoinarrituta:GizaEskubideguztienerrespe-tuaetaelkarrizketapolitikoa.

José Mari Gorroño Gernikako alkatea anfitrioiizanzuenhotsandikoekitaldibatean,Akordioagauzatuzen28agentepolitiko,sindikaletasozialenatxikimen-duarekin,etaondorengohilabeteetanehunkaagentegehiagokbateginzutenekimenarekin.Besteakbeste,honakohaueksinatuzuten:EuskoAlkartasuna,EzkerAbertzalea, Alternatiba, Aralar eta AB, LAB, EHNE,Hiru,ESK,STEE-EILAS,ELB,GazteAbertzaleak,Gaz-teIndependentistak,GaztEHerria,Iratzarri,AlternatibaGaztea,EzkerSoberanista,Euskaria,Etxerat,Amnis-tiarenAldekoMugimendua,GizaEskubideenBehato-kia,TAT,Herria2000Eliza,ApaizenKoordinakundea,GernikaBatzordea,BilguneFeminista,IkasleAbertza-leaketaEuskalHerriakBereEskola.

Nabarmentzekoadaeuskalgizarteak fasepo-litikohorretanhartuzuenprotagonismoa,bestebehinere ongi erantzun zuelako, bakea lortzeko aurrera-pausobategitekoaukera ikusiduenbakoitzeanbe-zala. Ildo horretan, zenbait ekimen interesgarri sortuziren,“AdieraziEH”adibidez,bialdizdebekatuzutenmobilizazio jendetsuaekarri zuena,EuskalHerriaren


|BAKEGINTZA

etaeuskalherritarreneskubidedemokratiko,zibiletapolitikoenerrespetuaeskatzeko.Osojatorridesberdi-netakopertsonekparte hartu zutenAdierazi EHeki-menean, etaSabin IntxaurragaEuskoAlkartasunakokideakprotagonismohandiaizanzuen.

Une historiko horretan protagonismo politi-koak alderdien artekomugimenduetan eta gizarteaneraginik bazuen ere, lan instituzionalak aurrera eginzuen, eta Eusko Legebiltzarrak txosten bat aurkeztuzuen “motibazio politikoko indarkeria-egoeran gerta-tutakogizaeskubideenurraketeneta sufrimendubi-degabeenbiktimeiburuz”.JuanjoAgirrezabalaEuskoAlkartasunakolegebiltzarkideakosobaloraziokiritikoaeginzuenazkentxostenaren inguruan,gabeziahan-diak zituelako bere iritziz, eta azpimarratu nahi izanzuentxostenakoinarrizkohelburuhorieklortzekoneu-rrizehatzbatereezzekarrelaetabiktima-zerrendarenbeharraereukatuegitenzuela,horinoskibiktimakzeindirenargitzeko,etabiktimeierreparazioaetaohoreaemateko oztopo izanik. Gainera, Agirrezabalak argietagarbiesanzuenPSErenGobernuakokerrekobi-detikjarraitzenzuela“lehenetabigarrenmailakobikti-maksailkatzean”,eta“sufrimenduarenmapa”osatze-koaldarrikapenaeginzuen,EuskalHerrian,ETAedoGALerakundeezgain,EstatukoSegurtasun Indarrekereiraganeanterrorismoaeginzutelaonartukozuena.

2011kourtarrileanETAkbigarrenurratseraba-kigarribateginzuendesagertzekobidean:urtarrilaren10ean su-eten iraunkorra erabaki zuen, orokorra etanazioartean egiaztatzeko modukoa, “gatazka arma-tuaren”behinbetikoamaierarekinhartutakokonpromi-soaren erakusgarri. Baina mugimendu funtsezkoenaurteberekourrianeginzuenETAk,AietekoKonferen-tzia bildu eta handik egun batzuetara bere jardueraarmatuarenbehinbetikoamaierairagarribaitzuen.

Aieteko Konferentzia behin betiko eta azkenbake-prozesukomugarrihandietakobatizanzen,etaNazioartekoKontaktuTaldearenetaElkarriren lagun-tzarekineginzen.PP izanezik, taldepolitikoguztie-takoordezkariakbilduziren,baitanazioartekohainbatpertsonaospetsuere,halanolaKofiAnnanBakearenNobelSaridunaetaNBEko idazkarinagusiohia,Ge-rryAdamsSinnFéinekopresidentea,BertieAhernIr-landakoErrepublikako lehenministro ohia, JonathanPowell Tony Blairren kabineteko burua, Gro HarlemBrundtlandNorvegiakolehenministroohia,etaPierreJoxeFrantziakoBarneArazoetakoministroohia.

Pello Urizar Eusko Alkartasunako idazkari na-gusiakbertanpartehartuzuen,etaalderdiakEuskalHerriko gatazka politikoa konpontzeko defendatzenzuenibilbide-orriazehatz-mehatzazalduzuen:elkarri-zketapolitikoarilotutakoindarkeriaerabatdesagerra-raztea,etabidedemokratikoaksoilikerabiltzea.Uriza-rrekdefendatuzuenbimahaieratzea.Batetik,mahaiteknikobat, nonETAketaEspainiakoetaFrantziakogobernuekpresoenegoeraz,armagabetzeazetaar-mak desegiteaz soilik jardungo zuten, eta, bestetik,alderdi politikoetarako mahaia, gizartearen ordezka-ri politikoenparte-hartzearekin. BrianCurrinek berakpribatuanonartuzuenez,EuskoAlkartasunakgatazkakonpontzekoeskemabaterakoaurkeztuzuenpropo-samena, alderdiak bere sorreratik defendatu duenanolabait laburtzen zuena, guztiz bat zetorren azke-neanonartutakoproposamenarekin.

Bertie Ahernek ospe handian jakinarazitakoproposamen horrek bost puntu zituen: ETAri jardue-raarmatuabehinbetikouztenzuelaadieraztekodeia


USKOALKARTASUNA,cumplesutreintaam-niversario, y quienes han sido compañeros,duranteaños,demuchas ilusiones,yde tra-

bajoen favordeunPaís libreyenpaz,mepideunarticulodeopinión,sobreloquehansido,muchasde-cadasdeviolencia,demuchasviolencias,quetantodolorhancausadoentrenosotros.

Lohagocongusto.Primero,porquesiempretendréunsentimientomuyespecialhaciaEAydesea-rélomayoresexitosparaellos,porque,sinduda,re-presentaranexitos,tambien,paranuestroPaís.

El8deabrilde2017,ETAdióunpasomás,enfavordelafinalizacióndeunprocesoqueseestáalargandodemaneraconsiderable.Seproduceesto,cincoañosymediodespues,delanuncio,unilateral,delcesedefinitivodelaviolencia.Ysehace,apesardequeelGobiernoEspañol,sehanegadosistemati-camente,a iniciarunprocesoordenadoyverificadodeentregadezulosyarmamento.Haqueridomirarhaciaotrolado,porquesesentíacómodoenestasi-tuación.Diríamás,creoqueeseGobiernoysuparti-do,elPP,sonlosmásenfadadosporladecisiónúlti-madeETA.

La pregunta que muchos se hacen, si to-dosestospasosnosedeberíanhaberdadoantes.Ycuandoamisemehaformuladoesapregunta,siem-prehecontestado,queesposiblequesi,peroqueapesardequehahabidomúltiples intentos,estosnocuajaron.

Porello,eltitulodeestearticulo,serefiereaalgunosdeesosintentos.

TXIBERTA,esunpequeñohotel,quenosesi sigue existiendo,muy cercano aHendaia, dondetraslamuertedeldictador,sepudoponerfinaestasituación,peroquienesnos sentamos,entonces,al-

rededordeunamesa,no fuimoscon lavoluntaddeacercarposturas,sinodemantenernuestrasrespec-tivasposiciones.

Fue,enlosmesesdeAbril-Mayo,de1.977,dondebajolabatutadeTelesforoMonzon,yalrede-dordeunatablacuadrada,enlaslavanderíasdeesteHotel,nossentamos,quienesentoncesrepresentába-mosalPNV,yquierorecordarqueeramos:Amezketa;Bujandayyo,yquieres representabanaETA,entrelos que estaban, Txomin Iturbe; Yoyes, Argala, y elTrepa.Hoytodosellos,yamuertos.Nohubovoluntaddeacuerdoytrasmásdecincoreuniones,aquelloter-minómal,yconlasconsecuenciasquedespues,he-mospadecido.Ydelafaltadeacuerdo,nopodemosculparsoloaunadelaspartes.Latuvimostodos.Fue,sinduda, lamayoroportunidadperdida.Pero6.500caracteresquemehandichodebetenerestearticulo,nomedanparaexplicar loqueallí hablamosynosdijimos.

Apartir de ello, la violencia de un signo uotro,hacubiertounaetapademásde40años,don-deETA, conescisiones y sin ellas, continuocon suactividadyestafuerespondidadesdelascloacasdelEstado,hatravésdelterrorismoinstitucional,pagadoconfondospúblicos.

Fue en aquella etapa del GAL, donde ennombredeE.A.,intervineenmultituddeocasionesenlatribunadelCongresodelosDiputados.Unadenun-cia,enlaquesoloestuvimosAntonioRomerodelPCEyyoennombredeestepartido.Tuvimosqueoír,des-deelPSOE,ytambien,desdeelPNV,quehacíamospolítica-espectaculo.Pero,deberíamosrecordarhoy,quegraciasaaquellasintervencionesyaunospocosperiodistas,seconsiguióprocesaraaltoscargosdelEstado.Aunque,comocasisiemprepasa,nopagaronporlosdelitoscometidos.

Txiberta; Treguas; Octubre 2011; 8 Abril.2017

Elpuntodevistade...Joseba Azkarraga

E


Aestaactividadviolenta,sesucedierondi-ferentestreguasporpartedeETA,enmuchasocasio-nes no aprovechadas convenientemente y en otras,boicoteadasdesdedentrodelapropiaorganización.Pero,porfin, llegaOctubrede2011,yETA, toma ladecisiónquelainmensamayoríadelasociedadvas-caestabaesperandodesdehacemucho tiempo.Elfindesuactividadarmada.Enestoscincoañosyme-dio,esadecisióndeETA,hasidorespondidadesdeelGobiernoespañol,ydesdeunapartedesuJusticia,aplicando la revanchay la venganza,comométododeactuaciónpolítica.

La política de alejamiento de los presas ypresosvascos,28añosdespues,continuaenvigor.El70%de los familiaresdeestospresos,debenderecorrer, aproximadamente 2.000 kms. (ida-vuelta),para visitas de 40minutos. Los presos gravementeenfermos,continúanenprisión,yenalgúncaso,conriesgoinminentedemuerte.

La legislación excepcional, continua apli-cándose,loquesuponecadenasperpetuasencubier-tasparaestecolectivodepresos.

Yapesarde lasnuevasmayoríaspolíticasexistentesenlosdiferentesparlamentos,tambienenelEspañol,nadadeesto,estácambiando.

Esimportanteresaltar,quelapazylacon-vivencia,enE.H.,novendrásolo,trasladecisióndeETA.Nopodremoshablardeunasociedadreconci-liadayenpaz,hastaquelasconsecuenciasdellargoconflictovividoennuestropueblo,nosehayansolu-cionado.Yporsupuestoqueconsecuenciasdeesteconflicto, son lasvictimas.Todas lasvictimas.A lasquedebemosrespetoyapoyo.,Pero,tambien,laexis-tencia,de350presosypresas,alosquediariamenteselesestánvulnerandosusderechos.

Yapartirdequeavancemoseneseobjetivo,tendremos todos,queempeñarnosen restañarheri-das, en reconstruir puentes. Ypara ello, entre otrascosas,esnecesariounRelatodelaMemoria,dondetodosnossintamos reconocidos.Poreso,nopuedehaberunsolorelato,debedeserlasumademuchosrelatos.

Yestosrelatosdelamemoria,debenempe-zardondese inicio labarbarie y losdelitosde lesahumanidad.En1.936,conlaguerracivilysusejecu-cionessumariasentapiasdecementeriosomontesyescondidoslosrestosencunetasanónimas.Memoriade40añosde,asesinatos,esclavista,expolios,opre-siónyexplotaciónbajoelfranquismo.Memoriadelatransiciónquenostrajounademocraciadebajaca-lidad.MemoriadelosasesinatosporelterrorismodeEstadoolasbandaspara-policialesqueeslomismo,o losmásde5.000casos,catalogadosde torturaavascosyvascas.Yporsupuesto,memoriadelavio-lenciaejercidaporETAysuscentenaresdevictimas.Estedebede ser labase,paraconformar un relatoinclusivo.

Ponerlosmediosparaunrelatodelamemo-riainclusivoeintegral,desdelafilosofíaquedefendióPepeMugica,expresidentedeUruguay,cuandodijo:“Queeldañoquemehayanpodidoinfligirami,nomeimpidareconocereldañoqueyohayapodidocausaraotros”.

Yyasabéis,amigosdeE.A.,que lo impor-tanteesmásdifícilycuestamás.Peronadienosdijoqueestoibaaserfácil.Nuestrageneraciónnopuedebajarlosbrazos,necesitamosdejarunasociedadme-joranuestroshijos,quelaquenosotrosrecibimosdenuestrosmayores.

SALUDYREPUBLICAVASCA.GORAEUS-KADIASKATUTA.


egiten zion eta Espainiako eta Frantziako gobernueiETArekin hitz egiteko eskatzen zien, gatazkaren on-dorioei buruz soilik aritzeko. Behin ETAren su-etenadeklaratuondoren,bigobernueielkarrizketakhastekoeskatzen zien, gatazkaren ondorioei buruz soilik ari-tzeko.

Adierazpenak eskatzen zuen, halaber, sako-nekourratsakegiteahainbatalorretan:adiskidetzea,biktima guztiak aitortzea, konpentsatzea eta lagunt-zea,egindakominaaitortzea,etazauripertsonaletasozialak osatzen laguntzea. Gainera, alde politikoeieskatzenzienbiltzekoetagaipolitikoaketagaiarilotu-takobestelakogaiakaztertzeko,herritarreigaldeketaeginez,horigatazkarikgabekoaroberribatihasieraematekolagungarriizanzitekeelako.

2011kourriaren20aneszenatokiberribatlortuzen, hain zuzen ere ETAren indarkeriari dagokionezlortunahizeneszenatokia,etahorrelaetapaberribathasi zen EuskalHerriaren eta euskal herritarren his-torian. Eusko Alkartasunak erantzukizunez jokatzekodeiaeginzuen.

Xede politikoak lortzeko armak erabiltzeariburuzETAkhartutakoazkenerabakiarenondokohila-beteekitxaropenerakoargazkiakutzizizkiguten.Aza-roaren11nOroimenarenEgunaospatuzen,etaindarguztietakoordezkariakbertaratuziren,EHBildukoaketa PPkoak barne. Abenduaren 17an, berriz, Gerni-kakoAkordioanbildutakoagentepolitikosindikaletasozialekdokumentubataurkeztu zutenAietekoJau-regian, non indarkeria guztiek EuskalHerrian eraginduten oinazea aitortzeaz gain, eraildakoen senideeidoluminakemanzitzaizkien.

Egiarizor,harrezkeroizandirenmugimenduakmotelagoak izan dira 2011ko urrian pentsa gene-zakeena baino. Izan ere, ETAren armagabetzerakobosturteetaerdi itxaronbehar izandugu,prozesua2017ko apirilaren 8an amaitu zelarik bakearen arti-saueninplikaziobikainariesker,harritzekoabadaereEspainiakoetaFrantziakoEstatuekprozesuaoztopa-tzekohamaikaahalegineginondoren.Etaiaseiurteigaro direnean, estatuek egoskor jarraitzen dute es-petxe-politikanaldaketakegiteariukoeginez,oraindikerearrazoipolitikoengatikespetxeratutakopertsonakdaude,etaindarkeriarenbiktimaguztienaitortzaezdaegundogauzatu.

Eusko Alkartasunak babesa eman dio EH Bil-dukaurkeztutakoBakerakoEuskalBideari,behinbe-tikoetaerabatekobake-egoerabaterairistekoEuskalHerriakbeharduenadostasuna lortzeko tresnaego-kia den heinean. Estatuek itxikeriari eusten diotenezaldebakarretikjokatubeharduguezinbestean,beha-rrezkoadenadostasunhoriEuskalHerrianbilatzeko.Bakerako Euskal Bidearen arabera, honako eremuhaueiheldubeharzaie:biktimaketaoroimena,zigor-etaespetxe-politika,armagabetzeaetaEuskalHerria-rendesmilitarizazioa.

Biktimen eta oroimenaren alorrean egin beha-rreko lanariekiteko,biktimaguztiekeskubideberbe-rakdituztelahartubeharduguoinarritzat,etaEgiarenBatzordeasortzekoproposamenaegitenduguarrazoipolitikoengatik sortutako sufrimendu guztiak bildukodituen kontakizuna eraikitzeko, egindako min guztiaaitortzekoariketakritikoakeginez.

Zigor-etaespetxe-politikarenalorrean,salbues-pen-egoerak bertan behera utzi behar dira, justiziatrantsizionalean oinarritutako ereduak ezarri behardira, eta espetxe-alorreko eskumenak Hego EuskalHerrikoerakundeeneskuuztekoeskatubeharda.

Armagabetzearenurratsaegindajada,etades-militarizazioariheldubeharzaioorain,egoeraETArenondokoeszenatokiraegokitubehardelako.


|BAKEGINTZA

Nace Bizigay

En 2002 nace Bizigay, ungrupoendefensadeladiversidadsexual dentro de EA, con el ob-jetivo de elaborar propuestas detrabajo para concienciar, tanto alamilitanciadelpartidocomoalasociedadengeneral,enelrespetode la diversidad afectivo-sexual.Bizigay tiene carácter nacional,comolapropiaEA,aunquedasusprimerospasosenBizkaia,dondeparticipa activamente en el movi-mientodederechosde lasperso-nashomosexuales.

Ahotsak: Emakumeak bakegintzako lehen lerroan

Apirilaren 8an DonostianeginzenAhotsakekimenarenaur-kezpenean. Gatazken konponbi-

dean emakumeen partehartzeaezinbestekotzat jota, EAko parla-mentariak,bestealderdietaeragi-lesozialetakokideekin,hiruurtekolanisileanaritudiraetahorrenfrui-tu izandaMiramar jauregian aur-keztudenekimena.

Begoña Errazti presidentaeta Onintza Lasa eta Nekane Al-tzelai legebiltzarkideak izan zirendokumentua sinatu zutenak etapartidukoemakumeanitzbilduzi-ren Ahotsak ekimenari atxikimen-duaeskeintzeko.

Ahotsakekimenakhiruoina-rribiltzenditu;batetik,bakea“es-kakizun kolektibo eta lehentasunpolitikoa”dela,eta,beraz,guztionzeregina. ”Bakea ez da edozeinindarkeria mota desagertzeramugatzen, justizia eta demokra-ziarekin zerikusia du”. Bigarrenoinarritzat, proiektu oro egingarri

izatearenetabatberaereezezar-tzearenideahartuda.“Bidepoliti-koetademokratikoakerabiliz,bal-dintzaberdinetan,proiektupolitikoguztiakgaratuetagauzatzeaber-matuetaahalbidetukoduenjokale-kudemokratikoabilatubeharda”.

Hirugarrenik, euskal herri-tarren erabakia errespetatu behardela.Herritarrekesparrupolitiko-ju-ridikoaaldatzekoedomantentzekoborondateabadute,“guztiokbeha-rrezkodirenbermedemokratikoaketaadosturikoprozedurapolitikoakezarri eta errespetatzeko konpro-misoa” hartu behar dela erabakihori gauzatu dadin, eta, “beha-rrezkoabalitz,erabakiaklegearau-dianislaizatea”.

La judicialización de la política en Nafarroa

LaobsesióndelospartidosdelrégimenenNafarroacontralosrepresentantes abertzales llevaa Peio Gurbindo, alcalde de Ata-rrabiaymiembrodeEuskoAlkar-tasuna, a la declarar por peticióndelaAudienciaNacionalacusado,nadamenosquedeenaltecimien-todel terrorismo,porcedercederel chupinazo de fiestas de la lo-calidadaunconcejalnoadscrito,anteriormente de ANV, en plenaposesióndesusderechoscivilesypolíticos.Gurbindo recibe todo elapoyodesupartido.

Begibistan


Polo soberanista

Aquello que parece nuevo, puede tener raíces mucho más profundas. Si bien el concepto polo so-beranista es una propuesta política que se lanza en el segundo lustro de la década de los 2000, la rea-lidad es que dichos planteamientos ideológicos se enraízan casi desde la fundación de Eusko Alkarta-sun, lo que demuestra, además, una enorme cohe-rencia en los fundamentos políticos del partido en sus 30 años de historia.


Berria dirudien horrek sustrai askoz ere sako-nagoak eduki ditzake. Polo subiranista, proposa-men politiko gisa, 2000ko hamarkadako bigarren bosturtekoan abiarazi zen, baina planteamendu ideologiko horien sustraiak Eusko Alkartasuna sor-tu eta berehala nabari ziren, eta horrek agerian uzten du alderdiaren oinarri politikoak guztiz koherenteak izan direla bere 30 urteko historian.

ElIIICongresodeEuskoAlkartasuna,en1992,sirveparaponerencimade lamesa laprimerapro-puestadeuniónentrepartidosenclavesoberanistaen laComunidadAutónomaVaca, que culmina conla coalición EA-Euskal Ezkerra (EUE) y que terminaabruptamente en noviembre de 1993,motivada porlosmalosresultadoselectorales.Durantelastresdé-cadasdevidadelpartido,losfundamentoshansidolosmismos:articularunaopciónpolíticadecarácterprogresistayreclamarlaindependenciaatravésdelderechodeautodeterminación,siemprebajoelpris-madelrespetoalosderechoshumanos.

Enelaño1992,ajuiciodeEA,existendoscor-sésquedificultanelavancedeEuskalHerriaencual-quiermateria.Porunlado,seencuentrael inmovilis-moyfaltadeambicióndelosgobiernosPNV-PSEconvocación claramente autonomista. Y, por otro lado,unaHerriBatasunaquecomparteestrategiaconETAyobstaculizaelavanceenlaconstrucciónnacional.

Anteestosdosejes,EuskoAlkartasunaapuestaporlacreacióndeunaterceralíneadeactuaciónba-sadaenelnacionalismoauténtico,unproyectosocialconraícesenlasolidaridadciudadanayenlacohe-siónenbaseaunosvaloressocialesynacionalesco-munesyenunaestrategiabasadaenlaarticulacióndelespacioabertzaleyprogresista,yenlaunidaddeaccióndelnacionalismovasco.

Además,lasituacióndelpaísenmateriasobe-ranistanoesnadaprominente.Hanpasado13añosdesdelaaprobacióndelEstatutodeAutonomíay,se-gúnpalabrasdelpropioGobiernoVasco,faltaaúnpordesarrollarmásdel50%dedichaLey.Esmás,desde1987nosehaproducidoningunanuevatransferenciayelGobiernojeltzale-socialistanotieneningúninterésenavanzarenelautogobiernoy,muchomenos,enlasoberanía.

1987an, Eusko Alkartasuna, Ezkerreko Mugi-menduAbertzaleaetaEuskalBatasunabateraaurkez-tuziren Iparraldekohauteskundekantonaletan,hain-bateremutansortutakobarne-errezelogarrantzitsuakgaindituzetazenbaitalorretanelkarrekin lanegitekoaukerabazegoelaikusiz:euskara,ikastolak,laborant-zaganbara,etaenpleguasortubeharra.

Ahalegin horri esker, abertzaleek babes han-diagoajasozuten,botoen%7,5lortubaitzuten,kon-tuanhartuta aurrekohauteskundeetanhiru alderdiakbakarkaaurkeztuzirela,eta,guztira,botoen%6ereezzutelalortu.

1987. LEHEN EKINTZA- BATASUNA: IPARRALDEA

1992. LLEGA EL ACUERDO CON EUE


El acuerdo de Eusko Alkartasuna con EuskalEzkerrallegaenseptiembredeesteañoysemateria-lizacomounaestrategiadeactuacióncomúnentrelosgruposjunterosenGipuzkoaanteelGobiernoforaldelPNVyelPSE.Muypocodespués,el22denoviembrede1992,EAyEUEpresentanenunactomultitudinarioenelvelódromodeAnoetadeDonostia,bajoellema“Etorkizuna irabazteko bat”, su acuerdo estratégicoparaconfluirelectoralmentealoscomiciosdelEstadoespañolde1993.

En la tarima del velódromo, el presidente delpartido Carlos Garaikoetxea; el secretario general,InaxioOliveri;yelsecretariogeneraldeEuskalEzke-rra,XabierGurrutxaga,presentanelacuerdodecoa-lición. Dicho acuerdo entre partidos que pretendenreclamarjuntoselderechodeautodeterminación,enpalabrasdel lehendakariGaraikoetxea,busca“la in-tegraciónterritorialdeestepueblo”y“elescrupulosorespetodelosderechoshumanos”.

Una de lasmáximas, como principio inque-brantable,queserepiteatravésdelosañosalahoradeestableceralianzasdecarácterestratégicodebenestar basadas siempre en unas raícespacifistas. Elpropio Garaikoetxea, preguntado en diciembre de1992,sobrepodercolaborarconlaizquierdaabertza-ledentrodelmarcodecoaliciónconstituidoconEUE,afirmaqueesposible“trabajarconHBenlasinstitu-

ciones,conlasreglasdejuegoque,alfinyalcabo,haestablecido lamayoríadenuestrasociedad”.Noobstante,continúaellehendakari,“paraafrontarotrasaccionesmásgenerales,seríaprecisocoincidirpre-viamenteenunaestrategiapacíficayrespetuosaconlasdecisionesdelamayoría,endefinitiva,democráti-ca”.

Laviolenciacontinúaobstaculizandolacolabo-raciónde fuerzasabertzaleshasta laetapadeLiza-rra-Garazi,queprovocaunauténticoterremotoenlapolíticavasca,ytambiénenlasociedad.Losindiciosdeque los tiemposestáncambiando secomienzana vislumbrar en 1987, cuando José Elorrieta, líderdeELA,elsindicatomayoritarioenelpaís,proclamaabiertamenteque“elEstatutohamuerto”.

ElorrietaponevozalconvencimientoqueexisteenelcolectivoabertzaledequeelEstatuto,uninstru-mentoqueen1977teníapotencialidades,hadejadodeserunaopción,debido,sobretodoaqueMadridysustentáculosnosolosehannegadoadesarrollarloduranteveinteaños, sinoque lohan ido recortandoa través de unamaraña de leyes básicas como seveníadenunciandodesdeEuskoAlkartasuna.Enesemomentoquieneshanobstaculizadoelprogresodeltextoestatutarioseconviertenensusmáximosvale-dores.

LaspalabrasdeElorrietaylasposterioresreac-cionessonrecibidasconcautelaytemorporpartedeladireccióndelPNV,quenotienereparosengestio-narlasmigajasqueMadridleofrece.

LavalentíayfirmezadeELA,delamanodesucarismático líder,esdignademención,cuandoesemismoaño,ETAasesinaestemismoaño1997adosafiliadosalsindicato:elfuncionariodeprisionesFran-ciscoJavierGómezElosegiyelertzainaTxemaAgirre.ElsindicatojuegaunpapelfundamentalenelcambiopolíticoysuincipienteacciónconjuntaconLAB,queseiniciatímidamenteconunadeclaraciónconjuntadeAberriEgunaen1995,tienegraninfluenciaenlospar-tidossoberanistas.


|POLOSOBERANISTA

1998. urtean, Eusko Alkartasunak Nazionalis-moa, Autodeterminazioa eta Independentzia liburuaaurkeztuzuen,orainurtebatzukhilzenJavierCañokidatzia. Euskadiko Batzorde Eragileko Azterlan etaProgrametako Idazkaritzaren buruan zegoen Cañojauna liburua argitaratu zenean, eta zeregin horreta-rakoMariCarmenGallastegirenetaCarlosGaraikoe-txealehendakariarenlaguntzaizanzuen.

EuskoAlkartasunakhurrengourteetanjorratukozituen oinarri ideologiko indartsuenetako baten eus-karriteorikoaizanzendokumentuhori.EAkooinarrieneskaerei erantzuteko sortu zen dokumentua, azkenBiltzarrean zein alderdiaren beste foro batzuetatikdibulgaziozkodokumentuerrazetadidaktikoaeskat-zen ari zirelako autodeterminazio- eta independen-tzia-kontzeptuen gainean. Bere balio ideologiko etaakademikoazgainera,Nazionalismoa,Autodetermina-zioaetaIndependentziadokumentuakgaldera-erant-

zunen atal zabal bat ere bazuen subiranotasun- etaindependentzia-alorretakofuntsezkogaieninguruan.

Pixka bat geroago Eusko Alkartasunak besteliburu bat argitaratu zuen, azalaren kolorea dela-etaLiburugorriadeituohizaiona,independentziarakoetanazio-eraikuntzarako estrategia politikoa zehaztekoaurreko esparru teorikoan oinarrituta. Martín Aram-buruk, Joserra López Larrinagak eta Rafa Larreinakegin zuten lan hori, eta Javier Cañok gainbegiratuzuen.

Bilanhoriekoinarrizkoakizanziren,esaterako,2003anEAkaurkeztuzuenSubiranotasunLegeaga-ratzeko,etaeraginhandiaizanzuten,halaber,alderdihorrekEstatutuBerriarenPlanariedoIbarretxeplanariaurkeztutako zuzenketetan. Gainera, dokumentu ho-rrenpostulatuideologikoekzeresanhandiaizanduteEuskalBidearenplanteamenduetan.

1998. ‘NAZIONALISMOA, AUTODETERMINAZIOA ETA INDEPENDENTZIA’ ETA ‘LIBURU GORRIA’


Después de haber intentado una alianza conEuskalEzkerra, noeshastael año1999cuando seestableceunnuevoescenarioenmateriasoberanista.SepuededecirqueelciclodeacuerdosqueseiniciaenaquelañoharáqueelGobiernoVasco,forzadoporEuskoAlkartasuna,adopteunavía soberanista,quesoloelmismoPNVabortótrasacatarlasentenciadelTribunalConstitucionalenrelaciónalaLeydeConsul-ta,enelaño2008.

EA sepresenta en solitario a las eleccionesdelParlamentovascodelaño1998.Enenerode1999Juan José Ibarretxe es investido lehendakari con elapoyodeEuskoAlkartasunay tambiéndeHerriBa-tasuna.Todoesteescenariosoloesposiblederivado

delosacuerdosdeLizarra.Enesecontexto,quedaenevidenciaquelospartidosespañolessonminoritariosante las revindicaciones nacionales de los partidosvascosysesientenincómodosanteunpaísdondelapazpermiteeldiálogoylaunidaddeacciónentrelospartidosabertzales.Esunaépocaen laqueelPNVradicaliza su mensaje en materia soberanista y seacercaalhistóricomensajedeEA,altiempoqueHerriBatasunaapuestaporlasvíaspacíficasquesiemprehadefendidoelpartidosocialdemócrata.

Enmarzode1999,EuskoAlkartasunaentraalGobiernodeLakuayenmayodeeseaño,elejecutivodecoalición,PNV-EA, suscribeunpactode legisla-turaconEuskalHerritarrok.Dichoacuerdomarcaunhito,dadoqueensupreámbuloseestablecequelasformacionesfirmantessoloharánusodevíasestricta-mentedemocráticas.

A su vez, de cara a las Elecciones Forales yMunicipalesde1999EAyPNVsepresentanencoa-lición.Conesteacuerdo,ambasformacionesquierenhacerseconelespectroideológicoqueabarcadesdeel centro-izquierdahastael centro-derechanacionalvasco.

AlfinaldeeseañoETArompesualtoelfuegoyduranteelaño2000retomasuactividadarmadaase-sinando,entreotros,alsocialistaFernandoBuesa.ElpactodelegislaturaconHBserompeylaformacióndelaizquierdaabertzaledecidenovolveralacámaradeGasteiz,salvoencontadasocasiones.Estoprovo-caunacrisisenelGobierno,queentreotrascuestio-nesnopuedeaprobar lospresupuestos,por loqueIbarretxe decide anunciar elecciones anticipadas,quetienenlugaren2001.

1998-2001. PRIMERA GOBIERNO CON EL PNV


|POLOSOBERANISTA

Lizarrako itunak eta ETAren su-ete-nakUdalbil- tza sortzeaahalbidetu zuten,Euskal Herriko administrazio-errealitateguztiakbilduzituenlehenerakundenazio-nala.

EAk, egitura komun baten barruanudalen arteko topaketa, eztabaida, par-te-hartze eta elkarlanerako gune bat sor-tzearenaldekoapustuaeginzuen.Hasierabatean,etabaketzearentestuinguruan,in-darkeriarenarazoariamaieraematearenal-dekolanaeginzen.Ildoberetik,alderdikoudal-ordezkariakereudalakerenazio-erai-kuntzarenlaneaninplikatzearenaldeager-tu ziren, betiere euskal gizartearen aniz-tasuna onetsiz eta Euskal Herria osatzendutenlurraldeenerrealitateaerrespetatuz.

Gauzak horrela, hasiera-hasieratik lurraldeguztietako udalerrietako Hautetsien Batzarra bultza-tu zuen,betierehonakohelburuhauei jarraikiz:Eus-kalHerrikoudalerrietahautetsienartekoharremanaksustatzea,gizarte-aniztasunarenetalurraldebakoitza-ren ezaugarri partikularren ikuspegietatik begiratuta;udal-komunitateenartekogizarte-kohesioahobetzea,muga administratibo edo jurisdikzionalen gainetiknortasun komuna indartuz; hautetsien konpromisoasustatzea, normalizazio politikoan lagunduko duteneztabaidaguneaksorditzatenetamotaguztietakoin-darkeria desagerrarazten lagun dezaten; udalerrienegunerokoarazoeierantzunkomunakemateaikuspe-giglobalbatetik;etalokaletikabiatutanazioartearekinharremanetanjartzeaahalbidetukoduenforobatsor-tzea.

Postulatu horiek buruan, Eusko AlkartasunakokargupublikoekUdalbiltzarenlehenbatzarreanpartehartuzuten,1999kootsaileanIruñean.Bostehunalka-tekbainogehiagokpartehartuzutentopaketan,bainaurtehorretakoiraileraarteerakundeaezzeneratu.

Nolanahiere,su-etenahautsiondoren,erakun-dehorrengarapenaketalanaktrabahandiakaurkitu

zituenbidean.2000komartxoan,Udalbiltzarenzuzen-daritzak,EAJketaEAkeskatuta,ETArenekintzakgai-tzesteko komunikatu bat proposatu zuen, baina Ba-tasunakoordezkariekezzutenhurasinatunahi izan.Horrenbestez, Udalbiltzaren barruan krisi bat sortuzen,etaEAJketaEAkbestezuzendaritza-organobatsortubehar izanzutenezinbestean,nazio-eraikuntzabidebaketsuetademokratikoenbitartezbakarrik lordaitekeelakofuntsezkoprintzipioanoinarrituta.HBezzenorganohorretakokideizango.

Ezker abertzaleko hautetsiek, berriz, batzarorokorbateginzutenDonostiakoKursaalbiltzar-jau-regian,etaerakundearennomenklaturaerrebindikatuzuten; Udalbiltza-Kursaal izena eman zioten azke-nean.EAJketaEAk,berriz,Udalbiltza-Udalbide ize-narekinjarraituzutenaurrera.

2003ko apirilean, Auzitegi Nazionalak Udalbil-tzaKursaal legezkanpoutzizuen.Eta8urte itxaronbeharizanzen,2011raartealegia,kondenatuguztiakkargurikgabeaskeikusteko.2013an,EHBildukohau-tetsiekbultzaturik,Udalbiltzaberriz eremartxan jarrizen.

1999. UDALBILTZA, LEHEN ERAKUNDE NAZIONALA


ParaEuskoAlkartasunaunade lascuestionesfundamentalespara un acuerdode coalición con elPartidoNacionalistaVascoesladeavanzarenelde-recho de autodeterminación. Durante la legislatura2001-2004se trabajaen laPropuestadeNuevoEs-tatuto,popularmente,conocidocomoPlanIbarretxe.

El27septiembrede2002,ellehendakariIba-rretxepresentaenelParlamentoVascounapropuestasobresoberaníayanunciaqueenelplazodeunañopresentaráunapropuestadenuevoEstatutoenelqueserecogeríaun“estatusdelibreasociación”.Ajuiciodel partido abertzale, la propuesta del Ejecutivo deLakuasequedacoja.“LapropuestaplanteadadesdeelGobiernoesunapropuestageneral,unmétodoque abre un periodo dereflexiónyaportaciones.Partiendodeestapremisa,enesapropuestacabentodaslasalternativas,todaslaspropuestaspolíti-cas.Tambiénlaindependencia”,explicalapresiden-tadelpartido,BegoñaErrazti.

Con lavolun-tad de que dar pasosmás concretos, EuskoAlkartasuna trabaja supropia propuesta. Enellacolaboralaejecutivanacional, el lehendakariCarlosGaraikoetxea,Ja-vierCañoyJuanPorres,ysepresentaenoctubrede 2003bajo el nombreLey de Soberanía Vas-ca y de relaciones conel Estado Español, unarticulado que busca laconstitución del EstadoLibredeEuskadi.

Dicho texto,compuestopor94artícu-losyqueensuDisposi-ción Derogatoria propo-nesustituiralEstatutode

Autonomía en vigor, se sustenta en “el ejercicio delderechodeautodeterminacióndeEuskalHerriayenla constitución de un Estado libre asociado al reinodeEspaña”.Erraztiexplicaque“setratadeundocu-mentodetrabajoydeaportaciónconstructiva”alplandesoberaníadelGobiernovasco.EuskoAlkartasunaponeencimadelamesaestearticulado,deformapa-ralelaaldesarrollodelNuevoEstatutoquesepresentadíasdespués.Noobstante, lapresidentaaclaraquelapropuestadeEAnoesningún“intentodebloqueoodeenmiendaalatotalidad”alapropuestadelEjecu-tivovasco.Alcontrario,loquepretendeEuskoAlkar-tasunaconsudocumentoes “aportarclaves impor-tantesenlafasehistóricaenlaqueestamosinmersosyen laquesetienenquedarpasosquenoshaganavanzarhaciaelejerciciodesoberaníaeindependen-cia”.

LaLeydeSoberaníasesustentaenlabilate-ralidad.SeprevésuaprobaciónenlaCámaravasca

2001-2005. EUSKAL HERRIA HACIA LA SOBERANÍA


|POLOSOBERANISTA

conunamayoríaabsolutayasídarcomienzoalasne-gociacionesconelEstadoespañolyllegaraunmutuoacuerdo.Delograrlo,elGobiernoVascocelebraríaunreferéndum.Enelcasodequeelcaminodelabilate-ralidadnofuncionase,enseismeseselLakuallamaríaalosvascosavotarenunreferéndumenelque,deconseguirmayoríaabsoluta,laLeyseharíaefectiva.

En cuanto a la territorialidad, este documento

sesustentaenlosritmosyrealidadesadministrativasterritorialesqueyasehabíanmarcadoenelLibrorojo.Eneste sentido, el Estado vascoestaría compuestopor los territorios de Araba, Bizkaia yGipuzkoa. EncuantoalaComunidadForaldeNavarra,seuniríaalEstadovasco trasejecutar laDisposiciónTransitoriaCuartadelaConstituciónEspañolaylaLeyOrgánicadeReintegraciónyAmejoramientodelRégimenForalde Navarra. Con respecto a Iparralde, el articuladoapuestaporelimpulsodevínculospermanentes–me-diante lacooperaciónyel fomentode lasrelacionessociales, económicas y culturales- de cooperaciónconlosterritoriosymunicipiosdeIparralde.

En cuanto a la na-cionalidad vasca, serápropia de todas las perso-nasconempadronadasencualquiera de los munici-pios del Estado de Euska-di; nacionalidad, además,compatibleconlaespañolaoconcualquierotra.

Con respecto a lasrelaciones con el EstadoespañolylaUniónEuropeasesustentaranenel “reco-nocimiento mutuo” y en el“respeto”. Concretamente,con respectoalEstadoes-pañol se apuesta por unacomisión bilateral para latransferencia de las com-petenciasdeEuskadi.Ade-

más,lasrelacionestributariasyfinacierasconelEsta-doespañolseguiránreguladasmedianteelConciertoEconómico.

Asimismo, la Ley anuncia un impulso de laEurorregión,dentrodelámbitodelaUE,queincluyatodos los territorioshistóricosquecomponenEuskalHerria,asícomoregionesconlasquesetengavíncu-loshistóricos,sociales,económicosyculturalesrele-vantes.Asuvez,seestablecequetodaslasdecisio-nes de carácter europeo relacionadas con Euskadi,senegociendirectamenteconsusrepresentantes.

EltextotambiénreservaunespacioparalascompetenciasjudicialesdelEstadoLibredeEuskadi.Enestesentido,elarticuladohablasobrelaconstitu-cióndeunpoder judicialpropio,queculminaráconunTribunalSuperiordeJusticiavasco.Juntoaéste,seconstituirántambiénelConsejoVascodelajusticia(órganodegobiernodelpoderjudicialenEuskadi)yunMinisterioFiscal.


Nafarroa Bai 2004an sortu zen nafar unio-nismoari erantzun espezifiko bat emateko Madrilgokongresurako Hauteskundeei begira. UPN-PPk etaPSN-PSOEk sistematikoki isiltzen dute Nafarroakoabertzaleen zati handi bat. Hain zuzen ere, euskalsentsibilitateetaerrebindikazioabertzaleeklurraldekoeremujakinbatzuetangehiengozabalarenbabesazu-telaikusirik,unionismoakinposiziopolitikoetasozialazerabilenNafarroaosoan.Bilatzenzutena,hainzuzenere,errealitatehoriezkutatzeazen,ezbakarrikboterepolitikoetainstituzionalenbidez,baiziketalurraldekoindarmediatikoakereerabiliz.

EuskoAlkartasunak,Batzarrek, EuzkoAlder-diJeltzaleak,AralarreketaindependenteekosatutakoNafarroaBaikoalizioakMadrilgoKongresuanaditze-ra eman nahi zuen Nafarroa ez dela homogeneoa,eta nafar eskuinak errespetatzen ez duen historia-,hizkuntza- eta kultura-ondarearen jabe ere badela.“Nafarroa Baik ordezkatzen duen ahalegin horrekMadrilenordezkaritzaduina lortukobalu,Espainiakogobernuarenaurreandugunirudiuniforme,otzanetaesaneko hori apurtuko litza-teke, kontuan hartuta gaineraNafarroako gizartea pluraladela, eta gure herriko eskual-de horri dagokionez esporta-tzen den irudia irreala dela”,adierazi zuen Begoña Erraztialderdiko presidente eta Na-farroakoparlamentariak,Nafa-rroako herritarrak ordezkatzenzituenaukeralegezkanpoutziizanarenondorioz,Kongresurairisteko,nahitaez,indarrakbatubeharra zegoela kontzienteizanik.

Etahala izanzen.UxueBarkosek aulki bat lortu zuen

Madrilen, eta lurraldean koalizio-ziklo bati hasieraeman zion horrek, nafar unionismoari aurre eginez.Ildo beretik, 2007an UPNk gehiengo absolutua gal-du zuen, eta horrek lurraldean aldaketarako aukerairekizuen:NaBaik,EzkerBatuaketaPSNkNafarroanezkerreko Gobernu bat eratzeko behar adina aulkizituzten.Alabaina, JoséLuisRodríguezZapaterorenPSOEkaukerahori leherrarazizuen,agostazoaesanohizaionunehistorikobatean,CarlosChivitePSNkoidazkari nagusiari Gobernu-akordio hori aurrera era-mateadebekatubaitzion.

2011.urteraartekoalizioakaurrerajarraituzuenaldaketarikgabe.Urtehorretan,ordea,AralarreketaEuzko Alderdi Jeltzaleak EA koaliziotik kanporatuzuen, bere borondatearen aurka. Ordurako alderdisozialdemokratakakordioestrategikojakinbatzuklor-tuakzituensubiranotasunarenetabakearenalorrean,NaBaikobazkideekbateregogokoezzituztenak.Ho-rregatik,AralarreketaEAJkEAriakordiohoriekapur-tzekoeskatuzioten,nafarkoaliziokokideizatenjarrai-tunahibazuen.

2004. NAFARROA BAI, EUSKAL SENTIMENDUA NABARMENTZEA


|POLOSOBERANISTA

Silaanteriorlegislaturaencoa-liciónconelPartidoNacionalistaVas-co en Lakua se sustentó el acuerdode un nuevo Estatuto, la legislatura2005-2008tuvocomoejeprincipallaLeydeConsulta.

UnaveziniciadalaVIIILegis-laturadelParlamentoVascoycontresconsejerosenelGobiernodeLakua–JosebaAzkarraga,EstherLarrañagayTontxuCampos-,EuskoAlkartasunatienemuyclarocuálessonlosobjeti-vosacortoplazo:“Estalegislaturaesladelcambio,delavancesoberanis-ta,delaexigenciadelreconocimientode lanaciónvascaydenuestraca-pacidadde decidir y de consultar alaciudadanía”,afirmaBegoñaErrazti,nadamáshaberseconstituidoelGo-biernovasco.

Tras lanegativadeMadridalapropuestadenuevoEstatuto,Erraztiexponequelaconsultapopulares“otrorequisitoimprescindible”delalegislatura,dadoqueelreferéndumes“laúnicavíapararesolverdeformademocráticalasituaciónque,deelecciónenelecciónquedareflejadaenelParla-mentoVasco,yeslaexistenciadeunamayoríasocialypolíticaabertzaledescontentaconlaconfiguraciónactual,quereivindicamosnuestroderechoadecidirelfuturopolíticodenuestropuebloynuestromarcoderelacionesconelEstado”.

Dos años después, en 2007, el lehendakariJuanJosé Ibarretxeponeencimade lamesa laop-cióndellevaracabounaconsultayquesetraduci-rá,pocotiempodespués,enunaLeydeConsultayunafecha:el25deoctubrede2008.Endiciembrede2007,férreaensuapuestaporconsultaralaciudada-níavasca,aprovechandoelCongresoOrdinariocele-bradoenDonostiayqueeligeaUnaiZiarretacomo

presidentedelpartido,EuskoAlkartasunamuestrasuposiciónsobrelaconsultaatravésdesudocumentodeconsensopolíticomáspoderoso:laponenciapolí-tica.

Endichodocumento,comonopuedeserdeotramanera debido a su trabajo a favor de la con-sulta,EuskoAlkartasunaapoyadichapropuesta,peroconcondiciones:debebasarseenunamayoría,ynopermitirelderechoavetodelasminorías.Asimismo,laponenciaseguardaelderechodeintroducirenlaconsultadiversos factores,unavezsevayaconcre-tandolamisma.

Porotrolado,conoportunaclarividenciayte-niendo como precedente el portazo deMadrid a laPropuestadeNuevoEstatuto,adelantaquelacerra-zóndelEstadovaasuponerunaconfrontacióninstitu-cional,peroquesehadeteneralturademirasyfijarlavistaenunasoluciónenelmarcoeuropeo.

2005-2009. LEY DE CONSULTA


2008ko irailean Konstituzio Auzitegiak ebatzizuen Eusko Jaurlaritzaren Kontsulta Legea, eta be-raz,urteberekourriaren25erakoaurreikusitazegoenkontsulta, “konstituzioaren kontrakoak” zirela.Horrenaurrean, Eusko Alkartasunak kontsultaren aldeko si-nadura-bilketa abiarazi zuen Laudioko AlkartasunaEgunaaprobetxatuz,etaGalderafobiaedogaldetzekobeldurraizenekokanpainajarrizuenabian.

EAk bideo bat ekoitzi zuen, non zenbait li-dersozialistaetapopulartalde-terapiakosaiobateanagertzenziren,EuskoJaurlaritzakplanteatutakokon-tsultaren bi galderen aurrean zuten beldurrari aurreegitekoahaleginean:zeriritziduzueelkarrizketabidezindarkeriaamaitzekoaukerareninguruan?,etazeriru-ditzenzaizueeuskalherriakbereetorkizunaerabaki-tzekodueneskubidea?

Eusko Alkartasunaren iritziz, kontsultarakoprestatutako bi galderak funtsezkoak eta erabakiga-rriak ziren herriaren etorkizunerako eta bizikidetzasustatzeko.Batetik,ETAriburuzkogalderadago.Al-derdi sozialdemokrataren iritziz, gizarte zibilak ETA-ren jarduerari legitimitatea kendukobalio –praktikan,gaitzetsiegitendu–etagizarteakelkarrizketabidezkoamaierarenaldeegingobalu,horrektaldeterroristarizilegitasunakendukoliokeerabat,eszenatokibaketsuberribateranzkoaldaketaazkartzearekinbatera.

EuskoAlkartasunakosogogor kritikatu zuenKonstituzioAuzitegiarenepaia,EuskalHerriarensubje-ktuaukatzenzuelakoerabat,etaberaz,EuskalHerriarierabakitzekoeskubideaetaeskubidehoribaliatzekoaukeraguztiakukatzenzizkiolako,EstatuEspainolekoGobernuarekin aurrez aurre negoziatzeko gaitasunaukatzeazgainera.Hauda,EuskalHerriarensubirano-tasun-eskubideaukatuzuenepaiak.

Justiziapolitizatzekoerakusgarri berri horrekagerian utzi zuen José Luis Rodríguez Zapaterorenjarrerak popularren jarreren oso antzekoak zirela,eta, ildoberetik,PatxiLópezenPSEezzelagatazka

konpontzekobideaerrazlezakeenalderdibatizangoaurrerantzean.

Espainiako unionismoaren fronte komunaribestefaktorebaterantsizitzaion:EAJkiragarrizuen,Konstituzio Auzitegiaren epaiaren ondoren, ebazpe-narimenegingoziola, etaberazez zuela kontsulta-rikegingo.HorrekberekinekarrizuenEuskoAlkarta-sunakEuskoJaurlaritzanzuenbazkidearekikojarreraaldatzea, eta jeltzaleekin independentziarakobideakezzuelagehiagoaurreraegingoonartubeharra.

Halaetaguztizere,EuskoAlkartasunarenirit-ziz,kontsultak,azkeneangauzatuezbazenere,Eus-kalHerrikobazterguztietaraeramanzuenerabakitze-ko eskubidearen gaineko eta autodeterminazioarengainekoeztabaida.Ildohorretan,kontsultarentxinpar-taklasteretorrikozengarrapiztuzuen,eskubidearenonespenarengarra.Horraino iristeko, ordea, zenbaitosagaiuztartubeharziren:ekintza-batasunsubiranis-ta,eta,ezbairikgabe,indarkeriarenamaiera.Gehien-go sozial baketsua subiranotasunaren alde egonik,Estatuaren itxikeriaketa immobilismoakez luketeze-reginikizango.

Eusko Alkartasunak aldarrikatu zuen EuskalHerriakberesubiranotasun-eredupropioasortubeharzuela,errealistaetapragmatikoa,bainabesteereduguztiakbaztertugabeesparrukonparatubatean.Al-derdiak ildoberetik jarraitzearenaldeeginzuen,su-biranotasunarenbidean aurrera egiteko ahalegineanamore eman gabe, asmoa betetzeko beharrezkoakzirenindarrakbatuondorenuneegokiairitsiarte.

2008. GALDERAFOBIA EDO GALDETZEKO BELDURRA


|POLOSOBERANISTA

EAJk Konstituzio Auzitegiari men egingo ziola iragarri

zuen

TraslaaprobacióndelNuevoEstatutoenelPar-lamentodeGasteizysurechazoenMadrid,laprome-sadelPNVdehacerunaconsultaquedaenaguadeborrajas.Anteesto,EuskoAlkartasunadecideromperlacoaliciónyconcurrirensolitarioalaselecciones.Esenestaépoca,enelaño2007,cuandoUnaiZiarretaaccedealapresidenciadelpartido,seacuñaeltér-minoPoloSoberanistaycomienzanlasrelacionesconlaizquierdaabertzale.

En el mes de septiembre 2007 Rafa Larreinase reúneconRafaDíezUsabiagayhacenunanáli-sisconjuntode lasituación.Existeunagransintoníaentre ambos y comparten el análisis de que EuskalHerriasolopuedesaliradelantemediantevíasexclu-sivamentedemocráticasypacíficas.

Tras aquella primera reunión, a mediados de2008,UnaiZiarretasereúneconArnaldoOtegienlacárceldeMartuteney,trashacerundiagnósticodelasituacióndeEuskalHerria,decidenquedespuésdela

excarcelacióndellíderdelaMesaNacionaldeBata-suna-ocurreenagostodeeseaño-,debencontinuarcon las relacionesentre formacionescon la ideadecrearunpolocomúnentreEAylaizquierdaabertzale.EnaqueltrabajocontribuyenosoloZiarreta,tambiénLarreina,ElisaSainzdeMurietayJosuRuiz,quienessereúnendeformadiscretaconelpropioOtegiyconArkaitzRodríguezenuncaseríodeBizkaia.

Hay un primer intento de conformar el polosoberanista de cara a las elecciones al ParlamentoVasco de 2009. No obstante, el proceso interno decambiodeestrategiadelaizquierdaabertzalenohaculminado y su compromiso con las vías exclusiva-mente democráticas aún no se había producido. ElasesinatodeInaxioUriaporpartedeETAenAzpeitia,dondeEAgobiernaconANV,afinalesde2008,en-torpecelasnegociaciones,dadoqueEAtieneclaro,yadesdeladécadadelos90conelpactoconEUE,queelrespetoalosderechoshumanosescondiciónindispensableparatodopacto.

2008. REUNIONES DISCRETAS CON LA MESA NACIONAL DE BATASUNA


nai Ziarreta Eusko Alkartasunako presiden-teaizanzen2007tik2009rabitarte,etaaldezaurretik alderdiko idazkari nagusia izan zen.

Bereagintaldian,etaalderdikideenbabesarekin,PoloSubiranistaosatzekoosoerabakigarrantzitsuakhartuziren,halanolaEAJrekikoharremanaapurtzeaetale-gezkanpoutzitakoezkerabertzalearekinharremane-tanjartzea.Idazkari nagusia eta presidentea izan zinen bitar-tean (2007-2009), zer egoeratan zegoen Eusko Alkartasuna?

Alderdiaren barruan bi ikuspegi zeuden,aurrera begira hartu beharreko bidearen inguruan.BatzuekEAJrekikoelkarlanasinedie luzatunahizu-ten,nolabaitulertzekoadenerosotasun-tarteabilatuz,harenbarruanbehinbetikodesagertzekoarriskuaba-zegoen ere. Beste batzuek uste genuen, ordea, etaorainereustedugu,EuskoAlkartasunakbereespa-ziopolitikoabaduela,azken30urteetan jorratua,etagurehelburupolitikoaklortzekolaneginbehargenue-la:independentzia,Euskalerrepublikabateratuz,etagizartekohesionatuagoa,bidezkoagoa,libreagoaetasolidarioagoabilatzea.Noiz ikusi zenuten EAJrekin bide subiranista agor-tua zegoela eta ezker abertzalearekin negoziatzen hasteko unea zela?

Alderdiko presidentea izan baino lehen,Euskadiko Batzorde Eragileko kide izan nintzen, etahurbil-hurbiletik ikusinuenEAJrenbarruangertatzenarizendisfuntzioa,EArenbaldintzarikgabekobabesazuenIbarretxelehendakariareneta,nolabaitesateko,“hainsubiranista”edo“bateresubiranista”ezzensek-torearenartean.Besteakbeste,JosuJonImaz,Ando-niOrtuzaredoIñigoUrkulluzeudenbigarrensektorehorrenbarruan.EAk,EzkerBatuarekineta Ibarretxe-rekinbatera,euskalgizartearikontsultaegiteaaintzathartzenzuenibilbide-orribatenaldegeunden.EAJkozuzendaritzak, aldiz, sinatutako Gobernu-akordioeitraizioaeginzien,etagogoraekartzekoadaakordiohorien barruan euskal herritarrei kontsulta egitekoegunajasotazegoela,berenetorkizunaerabakitzeko

eskubideabaliazezaten.EAJk,Urkulluburuan,etaezduguahaztubeharunehartanpresidenteazela,zeraerabaki zuen, herri honen borondatearen gaineanKonstituzioAuzitegiarenepaiazegoela,hauda,Eus-kalHerriadengureherrialdearenborondatearekinze-rikusirikezduenEspainiakoorganobatenepaia.

Hortik ondorioztatu genuen aurreikusita ze-goen bidea ezerezean geratuko zela, nahiz eta gukdemokrazianoinarri-oinarrizkoadenzerbaitbainoezgenueneskatzen,hauda,herritarreizeretorkizunnahiluketengaldetzea,Catalunyanlasteregingodutenbe-zala.EAJkalferrikgalduzuenEuskalHerrikoaskapennazionalarenbideansaltobategitekoorduraarteinoizizan genuen aukerarik onena. Eta une horretantxekonturatuginenEAJrekinelkarlaneanjarraitzeakezinzuelainoraeraman.Bidehoriagortuazegoen.Etagu,berrizerediot,ezgeundenpolitikanerosobizitzeko,politika gauzak eraldatzeko tresna zen guretzat. EtahorregatikEAJrekikoharremanaapurtzeaetabesteal-derabegiratzeaerabakigenuen,EzkerAbertzalearenalderaalegia,horibai,zuhurtziapixkabatekin.Une hartan, nola ikusten zenuten Euskal Herriaren egoera?

Eusko Alkartasunak honako planteamenduhauegin zuen: unehartanEAJ jauneta jabezen iaespazio politiko subiranista osoan, nahi zuen guztiaegiten zuen. Unionismoa edo españolismoa (PP etaPSE-PSOE)sendozeuden;espazioabertzalean,be-rriz,eskuineanEAJkindarhandiazuen,etaezkerreanezzenalternatibaseriorikikusten.Atomizaziopolitikoagehiegizkoazen.Batetikgugeunden,EA,gureindarmugatuarekin;bestetik,ezkerabertzalea,garaibatekoBatasuna,legezkanpoetajazarria,antolatzekogaita-sunik gabe, eta azkenik, Aralar, goraka zihoan bes-te indarbat,Batasunarenzatiketabatetiksortua,etaezkerabertzalehistorikoabehinbetikodesagerrarazietaalderdi “erosoago”batekinordeztunahi zutenenbabespolitikoetamediatikoazuena.

Gauzak horrela, guk honako gogoeta hauegin genuen: inkesta soziologiko guztiek aditzeraematen zutenez, euskal herritar gehienak ezkermo-

Elpuntodevistade...Unai Ziarreta

U


2008 – Unai Ziarreta: “EAJ-rekiko elkarlanak ez zuen ezer ekarriko, horrela ez gindoazen inora”

deratukoespaziopolitikosubiranistabateanzeuden.EAkasmatzenbazuenezkerrekoespaziosubiranistabat, Polo Subiranista bat, antolatzen eta bultzatzen,uzkurtuta zegoen gehiengo sozialarekin bat egingogenuke, Lizarra-Garaziko Akordioarekin eta ELA etaLABsindikatumaioritarioeninplikazioarekinegundokopozahartuzuengehiengohorrekin, Ibarretxerimasi-bokibozkatubazionerepoliki-polikiilusioagalduetaetxeangeratuzena,ezertanpartehartugabeetaalter-natibaseriobat,hautuseriobatnoizantolatukozain.Nireustez,horidaEuskalHerriarenbihotza,etainde-pendentziarainoeramanbehargaituenindarra.

Polo Subiranista politikaren urakmugiaraz-tekogauzazela ikusigenuen,unehartanEAJguztizautonomista baten kontrolpean zeuden urak mugia-raztekogauzaalegia.2008an Martuteneko espetxera bertaratzea erabaki zenuen, Arnaldo Otegi bisitatzeko. Zertaz hitz egin zenuten?

ArnaldoOtegiezkerabertzalehistorikoarenlidernaturalazen,etaniklehenagotikezagutzennuen.EtaMartutenekoespetxera joannintzenaldezaurre-tikaipatuditudangogoetakharekinpartekatzeko.EtabilerahorretanjakinarazinionEuskoAlkartasunakoki-deokhaiekingogoetahorieknolabaitzehaztekoauke-rabaotezegoenaztertunahigenuela,txorietatiketaloreetatikharatago.Oinarrien babesa al zenuen?

Hauteskundeetako emaitzak aspaldi lagunez bagenituen ere, une hartan Eusko Alkartasunabizi-bizirik zegoen, bor-bor nolabait esateko. Alder-di politiko bat kudeatzeko zeregin nekeza eta sarriezkertxarrekoaegitekoarduraduzunean,militanteekzer iritziduten jakiteafuntsezkoada,eta tenperaturanola hartu asmatu behar da. Kontua ez zen, enpre-sabateanbezala,batekedobikestrategiadiseinatu,etagainerakoek,kasuhonetanmilitanteak,aginduakbetetzea.

Gukbagenekieneskuarteangenuenakindarhandia zuela. Batetik, EAren eta EAJren arteko urte

askotako lankidetza-estrategia amaitzea zekarrelako,estrategia horrek, egiari zor, lasaitasun ekonomikohandiabaitzekarkigun:karguak,postuaketaabar;eta,bestetik,bideezezagun,beldurgarri etazalantzazkobateanbarneratzenariginelako;izanere,ezkeraber-tzalearekinelkarlaneanhasibehargenuen,etagogoraekarribehardaETAkindarreanjarraitzenzuela.

Ez dugu ahaztu behar jarduera armatuazela,besteakbeste,batzueketabesteekorduraartejarraitutako estrategien arteko konfrontazio-elementunagusia,etaEAkokideasko,iraganean,konfrontaziohorrenhariraetorridirenekintzaetajarrerenjomuganegondirela,egongarela.

Horregatik arreta berezia jarri genuen ba-tzarretanzeresatenzenentzuteko, lurraldeetaherriguztietatik iristen zenari adi-adi jarraitu genion, etaalderdiko erreferentziazko jendeak esateko zeukanaerearretahandizentzungenuen.Aldezaurretikesandudanbezala,politikanezdagookerhandiagorikzureetxean termometroasartzenez jakiteabaino,horrelabakarrikjakindaitekeelakozuretaldeakzernahiduen.Otegi espetxetik irten ondoren hitz egiten jarraitu zenuten.

Espetxetik irten ondoren, Otegi Bilbon ge-nuenegoitzanazalduzen,abisatugabe.Nikbulegoanuenbertan.Gogoandudanez,JoneGoirizelaiarekinazalduzen,eta,gogoetaeginondoren,haienetagureartekoelkarlanerakogunebateraikitzenahalegintze-koprestzeudelaemanzigutenaditzera.

Berrizereadierazigenienhorretarakoezin-bestekoazelaETAk,oraindikindarreanzegoenak,zi-kloaixtea, jarduerabertanbeherautzita.Ezkeraber-tzaleak jakitera eman zigunez, beren eztabaidetangero eta gehiago ziren bide baketsuak soilik erabil-tzearenaldekojarrerahartzenzutenak.

Eta hala, bilerak egiten hasi ginen, elkarla-nean.EArenizenean,JosuRuizek,ElisaSainzdeMu-rietak,RafaLarreinaketanikneukhartugenuenpartebilera horietan. Ezker Abertzalearen aldetik, ArnaldoOtegi eta Arkaitz Rodríguez Sorturen egungo pre-


sidentea beti azaltzen ziren, eta bide batez esangoduguhandikgutxiraberriz ereespetxeratu zituztela,bitxiabadaere,ezkerabertzaleakbidebaketsuaksoi-likerabiltzearenaldeegitealortzeagatik.

Gogora ekartzekoada ezker abertzalea le-gezkanpoetajazarritazegoela.Bileraguztiakisilpe-koak ziren, militanteen etxebizitzetan biltzen ginen,hutsikzeudenlokaletan,konfiantzazkojendearenetxepartikularretan….Etaaskotanbileraketenbehar iza-tengenituenzaintzapeangeundelaatzematengenue-lako.Zer proiektu mota landu zenuten?

Hasiera batean, oso esparru teorikoa zen.Etorkizunaribegira,EAngurealderdienartekokoali-ziorakotartebatdefendatugenuen,abertzaleenarte-koelkarlanerakotartebat,nonbakoitzakberebalioakordezkatukozituen,eta,jakina,gureibilbidehistorikoaerrespetatuko zen. Borroka armatuaren amaiera zenguresinequanonbaldintza.Ezker abertzaleak planteatu al zuen indarkeriazko bide armatuari amaiera emateko aukera?

Une hartan ez zuen indarkeria armatuaamaitzeko konpromiso irmorik hartu, guk onartzekomodukoa.Denboranmugatutazeudenkonpromisoakziren,ezbehinbetikoak.Ez zizueten bermerik eskaini?

Atzera begiratzen badugu, kontuan hartze-koadagarai hartanEzkerAbertzalea eztabaidatzenarizelaborrokaarmatuarenzereginarenetaetorkizu-naren inguruan.Une hartan jarrerabat bainogehia-go zegoen, eta azkeneanOtegik eta beste batzuekdefendatzenzutenagaraile irtenbazenere,ezduguahaztubeharETAmugimenduosoarenabangoardiaizateanahizuenikerebazela.ETAk indarrean jarrai-tzen zuen. Alderdiaren zuzendaritzako kide bat etabiok Iparraldera joan ginen erakunde armatuarekinbiltzeko, haiek eskatuta, gure planteamenduen berriizannahizutelako.Argietagarbiadierazigenien in-darkeriarenamaieraoinarrizkobaldintzazelaetorkizu-

neanirekitzekoprestgeundenedozeinelkarlanabianjartzeko.Estatuak zer jarrera hartu zuen? Ez dirudi Polo Su-biranista zartatzeko ahaleginik izan denik.

Estatuarenbeldurrik handiena zen indarke-ria armatua amaitzea, eta horrek abertzaleen artekoelkarlanerako tartea ahalbidetzea. Lizarra-Garazikoakordioarengaraitik ikusi zenhori.Esaterako,gauzajakinadaBateragunekasuarenepaiketanOtegi,RafaDiez-Usabiaga, Arkaitz Rodriguez eta beste hainbatkondenatu zituztela, itxura guztien arabera pertsonahoriek ezker abertzale guztia bide baketsu eta de-mokratikoen aldera eramateko egiten ari ziren lanaepaitzeko, jazartzeko eta kondenatzeko, eta horrekzirrarahandiaeraginzidanbenetan.

Pasadizobat kontatukodizut horrenharira.Epaiketahorretaraeramanninduten lekukogisa,etaepaileakedofiskalak,ezdutgogoanzeinzen,Arnal-do Otegiri “polo subiranistaren” jatorriaren inguruangaldetu zionean, gaitz guztien iturburua omen zenditxosozkoterminohorrenaitatasunaArnaldoriegotzinahian,Arnaldok,etabidezkoadaorainhorionartzea,aitatasunhoriukatueginzuen,etaEuskoAlkartasunarietaalderdiakgaraihartanzuenpresidenteari,hauda,niri,egotzizigun.

Galderara itzuliz, nik beti uste izan dut es-tatuariondodatorkiolaintentsitatetxikikoterrorismoandiharduentaldebatindarreanegotea,horrekestatuarimesedeegitendiolako,jardueraarmatuhoriindarreanegonik,herrialdehonekzatitutajarraitzenduelako,in-dependentziarakobideanaurreraegitekoestrategia-rikonenahautatuezinean.Indarkeriadesagertutaetasubiranistakbatutaegundokoetsaiagaraestatuaren-tzat,Catalunyanoraintxebertan ikustenarigarenez.Etazurebaimenarekintartetxikibategingoduthemenesateko tristeadela ikustea estatuaEAJ nola erabil-tzenaridenKataluniakoprozesuaahultzeko.

Berrizerediot,nireiritziz,Estatuarentzatin-tentsitate txikiko terrorismoak aurrera egitea ez zen,inondik inora, konpondu ezinezko arazo bat. Horren

Elpuntodevistade...Unai Ziarreta


harira,urtebatzukgeroagoEHBilduizangozenarenbideahasiginengaraianbesteekintzabat izanzen,kasuhonetanETAreneskutik,etaesanbeharradaukatharrezkeromila buelta eman badizkiot ere, tamalez,gogoetahorietatikezdudalaoraindikondoriobatereatera.Inaxio Uriaren erailketaz ari zara?

Bai,horida.GuAzpeitikoGobernuangeun-denEAE-ANVrekinbatera,etabatzuekusteizanzutenETAkedoETArensektorebatekhorrekinargietagarbiutzi nahi izan zuela ETA zela, eta ezOtegi edoBa-tasuna,EuskalNazioAskapenerakoMugimenduarenabangoardiaezartzenzuena.Zer ondorio izan zuen negoziazioetan Inaxio Uria-ren heriotzak?

Gogoan dudanez, Aitor Ugarte MeñakakoalkatearekinbildutanengoenMungiakoAlkartetxean,etaorduantxedeituzidatenInaxioUriaerailzutelaes-ateko.AutoahartuetaAzpeitirakobideahartunuenzi-ztubizian.Ondorengoegunetannahas-mahashandiaizanzen.Osozailazenhoriguztiakudeatzea.EuskoAlkartasunakokideokosoegoerazaileanutzigintuenhorrekguztiak.EzkerAbertzalearekin komunikazioaketetea erabaki genuen. Atentatu hark ezinezko eginzuen egoera lasaitzea, hau da, ETAren atentatu etaerailketek ezinezko egiten zuten aurrera egitea, epelaburreraitunbatlortuahalizatekogutxienekobaldint-zaksortzekobidean.Hauteskunde Autonomikoetarako hilabete gutxi batzuk falta zirela gertatu zen erailketa, eta hautes-kunde horien ondoren zuk dimisioa aurkeztu ze-nuen. Nola geratu zen Polo Subiranista?

Geldialdimodukobatsuposatuzuen.Biurtegehiagoitxaronbeharizangenuen2009anlorzitekee-nalortzeko,hauda,EAketagaraibatekoBatasunakakordiobatlortzeko.

2009.urtean,martxoanokerezbanago,Gas-teizkoLegebiltzarrerakohauteskundeakizanziren,etanirezuzendaritzaketanikEuskadikoBatzordeEragi-

lean dimisioa eman genuen. Erabakiak kolektiboakdira; erantzukizunak, ordea, indibidualak. Asko izanginenPoloSubiranistarenaldekoerabakianpartehar-tugenuenok,etaEAJrekikokoalizioakbertanbeherauzteak zekarren hauteskunde-arriskuaren kontzienteizanikegingenuenurratshori;behinhauteskundeenemaitzak ikusirik, alderdiaren buruak erantzukizunaberegainhartzeazenlogikoena.Pertsonaleanosogo-gorraizanzenunehori,bainaorain,perspektibapixkabatekin, egin genuenak merezi izan zuela iruditzenzait. EAJrekin apurtu ezbagenuEHBildu ez zelakoposibleizango.

Etagalderaraitzuliz,nikalderdikozuzenda-ritzautziondorenEzkerAbertzaleakbazituenbereza-lantzak,EuskoAlkartasunakozuzendaritzanordeztukoninduenakgukirekitakobidearijarraipenaemannahiizangozionedoez.Horregatik,etaordurakoalderdikozuzendaritzarenburuanezbanengoenere,Otegirekinbildunintzen,harkeskatuta,bionlagunbatenetxean.Nire iritzia zen, eta horrela jakinarazi nion, alderdiangehieneknahizutelagukEzkerAbertzalearekinireki-takoelkarlanaren ildotik jarraitzea,bainahorretarakobehar-beharrezkoazelaindarkeriabertanbeherage-ratzea.

Gainerako guztia hobe genuke ahaztea,besteakbesteArnaldoOtegik,hauteskundeenbezpe-ran,berejendeariEuskoAlkartasunaribotoaezema-teko sinatutako artikulua, horrelakoek egonezina etaarrangurabainoezindezaketelakosorrarazi,etaorainezdahorretarakounerikonena.NiknahiagodutEus-ko Alkartasunako kide naizela harrotasunez esatea,gure alderdiak betidanik jarri duelako Euskal HerriaetaEuskalHerriarenaskatasunahauteskunde-kalkulusoilenetaalderdikeriaguztiengainetik.

NireordezkoaKoldoAmezketaizanzen,etalanbikainaeginzuenunelatzbatean.Beraridagokiohorrenberriematea.


Hasiera batean Polo Soberanista oso esparru teorikoa zen

TrasladimisióndeUnaiZiarretadespuésdelosresultados de las elecciones al Parlamento Vascodemarzode2009,seestableceunavicepresidenciatran-sitoriacomandadaporKoldoAmezketaquellevaalpar-tidohastaelCongresodeGasteizenelqueseeligeaPelloUrizarcomonuevosecretariogeneraldelpartido.

Lanuevaejecutivanacional–comoyahiciesela

transitoriadeAmezketa-continúacon las relacionesiniciadasporZiarretaconlaizquierdaabertzale–queaestasfechasseencuentramodificandosuestrate-giahaciaconfrontaciónpolíticasinviolenciayporlasvíasexclusivamentedemocráticas.

Deformaparalelayenconjuntoconlamilitan-ciaydediversosagentesuniversitarios,culturalesydeotrosámbitosdeEuskalHerria,laEjecutivaNacionaldeEAelaboraundocumentodenominado“PropuestabasedeEuskoAlkartasunapara laactivacióndeunacuerdosoberanistaafavordelaindependenciadeEuskalHerria”.Estedocumentosepresentael21denoviembredelaño2009,enunactomultitudinarioquetuvo lugarenelPalaciodeMiramardeDonostia.Almismo,asisten representantesde la izquierdaaber-tzale,enesemomentoaún ilegalizada,en loqueseentiendecomounprimeractoconjuntopúblicoentrelasformacionesyevidenciaunasintoníaylavoluntad

NOVIEMBRE DE 2009. PROPUESTA SOBRE EL POLO SOBERANISTA


|POLOSOBERANISTA

dellegaraunnuevoescenarioparaelpaís.

La propuesta sobre elPolo Soberanista reflejaba unescenario a la vez distinto eigual al del año 1992, cuandose conforma la coalición conEUE. Los bloques muy simila-res. Por un lado, está el PNVque tras haber incumplido supalabra sobre la consulta, seencuentraenunpapeldeopo-siciónenlacámaradeGasteiz.Porotrolado,elsocialistaPatxiLópez se ha hecho con AjuriaEnea y tiene como bastón deapoyoalpartidopopular.Enlaterceraesquinadeltriánguloseencuentra ETA, que sigue consuestrategiaviolenta–enmayode 2009 asesina a EduardoPuellesyendiciembrede2008mata a Inaxio Uria, como un elemento para dificul-tar lasconversacionesylaevolucióndela izquierdaabertzalehacia lasvíasdemocráticas-.Noobstante,se aprecia un cambio de estrategia en la IzquierdaAbertzale,quenoculminahasta2010.

Antetodoesteescenario,lapropuestaapues-tapor“launidaddeacción”entrefuerzassoberanis-tas:“Eselúnicocaminohacialaresolucióndefinitivadel conflicto vasco, hacia la paz y la normalizaciónpolíticadenuestropaís;eslaformadedarrespuestaadecuada a los retos que la sociedad vasca hadeafrontarenelfuturomásinmediato”.

En este sentido, el documento hace un ale-gatoafavorde“superarelautonomismoquehaim-preganadoduranteaños lapolítica vasca y superarla fragmentación para acumular fuerzas en el únicoobjetivoquedebeanimaratodoabertzale:lalibertaddeEuskalHerria”.Así, seapuestapor launidaddeacciónparallevaratodaslasinstituciones“larealidad

socialypolítica”deEuskalHerria.Esdecir,sepreten-dereflejarlamayoríaabertzalequeexisteenelpaís,oculta forzosamenteenestemomentopor laLeydePartidos.

LapropuestadelaEjecutivaNacionaldeUri-zarestablecelasbasessobrelaquesedebeasen-tarcualquier tipodecolaboraciónounidaddeac-ciónindependentista.Porsupuesto,estaseasientasobrelasbasesde“posicionesdeizquierdasocial-demócrataavanzada”y“sobrelabasedeunmododeorganizaciónsocialabiertoydinámicoqueper-mita compartir el liderazgo entre todas las fuerzasparticipantes”.

Asimismo,apuestaporelreconocimientodelderechodeautodeterminacióny,porsupuesto,reafir-maelrechazodeEuskoAlkartasunaacualquiertipodeviolencia,altiempoqueafirmaquelaconfluenciadefuerzassoberanistasseráclaveenlacontribucióndelaresolucióndelconflictovasco.


Ezbairikgabe,2009anPoloSubiranistarengai-neanaurkeztutakooinarrizkoproposamenafuntsezkoaizanzenseihilabetegeroagoetorrizen“LortuArte!In-darpolitikoindependentistenartekoakordioarenoina-rriestrategikoak”akordioalortuahalizateko.2010ekoekainaren10eanEuskoAlkartasunaketaezkeraber-tzaleak akordioa sinatu zuten Bilboko Euskaldunajauregian,ikusminmediatikoetasozialhandiaeraginzuenekitaldijendetsuan.2011koudaletaforu-hautes-kundeetaraaurkeztukozenBildukoalizioarenjatorrianegonzenakordiohori.

Akordiohorretan,oraindiklegezkanpozegoenezker abertzalearen estrategia-aldaketa geratu zenagerian, jendaurreanlehenaldizonartuzuelakobidebaketsu,politikoetademokratikoaksoilikerabiliz,GizaEskubide guztiak defendatuz eta gatazka politikoagaindituzetamotaguztietako indarkeriakdesagerra-raziz soilik egin litekeela aurrera euskal Estatu inde-pendentebateraikitzekobidean.

AkordioasinatuzezkerabertzaleakbereeginzituenEuskoAlkartasunak1986ansortuzenezgeroz-tik landu dituen printzipioak. Horixe zen bien arteanakordioalortzekobidebakarra.

EuskalHerriabenetannaziobatdelakopremi-satikabiatuzendokumentua,etaakordioatresnatak-

tiko-estrategikobatzen,EuskalHerriarengizarte-ere-dua justizia sozialean eta emakumeen eta gizonenartekoberdintasuneanoinarritutaegondadinlortzekoaproposa.

Akordioaren norainokoari dagokionez, Eus-kalHerrikozazpiherrialdeakhartuzitueneraginpean,baina bakoitzaren berezitasuna onartuz, eta beraz,prozesuari ekiterakoan, lurraldebakoitzarenerritmoaerrespetatuz.

Testuakaditzeraematenzuenez,EuskalHe-rriarenetaEstatuespainolarenartekogatazkaksustraipolitikoak dauzka, eta horrenbestez, politika erabilizsoilikkonpondubeharda.Sinatzaileekindarkeriabe-hinbetikodesagertzearenaldelanegitekoborondateirmoabadutelaere jasozuen. Ildohorretan,Mitchellprintzipioekinbateginzuentestuak.

Jakina, horrelako akordio batek mesfidantzaeta kritikak sorrarazi zituenberehala Legebiltzarrekoalderdi guztien artean. Espainiako unionistek meha-txupeanikusizutenberenordezkaritza,EuskalHerrianhondar-alderdi bihurtzeko beldurrez. Beste batzuek,berriz, ezker abertzaleak Eusko Alkartasuna jangozuelairagarrizuten,etaazkenik,bestehainbatekustezuten akordioa ezker abertzalea legez kanpo uzteasaihestekomodubatbainoezzela.Guztizokerzeu-den,ordea.

LORTU ARTE!


|POLOSOBERANISTA

Enenerode2015EHBilduyEHBaipresentanlaEuskalBidea,lavíavascaalaindependencia,unapropuestanuevaquetienemuchodelasqueduran-te30añoshahechoEuskoAlkartasuna.Noenvano,lapropuesta recogeelespíritudelLibro rojo.EuskoAlkartasunaconsusplanteamientosconsiguequelaIzquierdaAbertzalemodifiquesusprevisionessobreunproceso independentistay remarca lanecesidadde que este proceso respete escrupulosamente lastres realidades administrativas de Euskal Herria. Esdecir, en laEuskalBidea se reconoceunacuestiónfundamentalparaeldesarrollodelasoberanía:cadaherrialdeorealidadadministrativatienesuritmodis-tintoaldelasdemásysolomedianteelrespetoaesostiemposindependientessepuedeconseguirunresul-tadofructífero.

Enestesentido,ysiempreconelrespetoalasterritorialidades, ambas coaliciones hacen una pro-puestapolíticaa lasociedadvascayalconjuntode

agentespolíticosysocialesdelpaís,paraponerenmarchaelproceso constituyente del Es-tadovasco,basadoeneldere-choadecidirdelaciudadanía,yquehagarealidadlajusticiasocialylasoberaníaplena.

LaVíaVascaapuestapor la unilateralidad del pro-ceso. Conocedores de quelosEstadosespañoly francésopondrán todas las resisten-ciasposiblesparalaconforma-cióndeunnuevoenteestatalpara el País, se adoptadichoplanteamiento. Y es que soloun Estado vasco será el quepuedagarantizarsuidentidad,idiosincrasia y su lengua, altiempoquesoloasí sepuedeconstruir un modelo justo depaís.

LaEuskalBideaplanteadaporlascoalicionesno hace un llamamiento exclusivo a los abertzales,soberanistas o independentistas, sino a toda la ciu-dadanía;ahondarenlademocracianoessolobuenoparaunospocos, sinoparaelconjuntode lasocie-dad.Enestesentido,seapuestaporunprocesodetransformaciónydeautoorganizacióndesdelasba-sessociales.Eselprocesoporelcual,laciudadaníade Euskal Herria construye un nuevo Estado desdeloscimientos,eligiendotodoloquedebaserelegido,bajolavirtuddemocrática.Paraello,yconintencióndeirsocializandoelproyectodelaEuskalBideaydeirensanchandolaadhesiónsocialdelosciudadanos,EHBilduponeenmarchalacampaña“100milakafe”,enlaquedurantelaprimeramitaddel2015,distintosmiembrosdelospartidosquecomponenlacoaliciónrecorrenEuskalHerriaalolargoyanchoparareunirsecon la ciudadanía y explicarles la propuesta deVíaVascaparalaconsecucióndeunaRepúblicaVascaenEuropa.

EUSKAL BIDEA


Nazioartekokonpromezua


Eusko Alkartasuna ha sido y es un partido profundamente Europeísta. Siempre ha creído que la Unión Europea habría de desarrollarse hacien-do hincapié en sus naciones, no en los estados. Y es por ello por lo que en las primeras eleccio-nes europeas a las que se pudo concurrir, las de 1987 (España entra en la Comunidad Europea en 1986) Carlos Garaikoetxea encabeza la lista de la coalición “Europa de los Pueblos” junto con los compañeros de Esquerra Republicana de Cataluña y Partido Nacionalista Galego. Si la lista conseguía sacar un escaño, EA prometió que se aliaría con la Alianza Libre Europea, ALE, federación de partidos nacionalistas y regionalistas de Europa, formada en 1981. Y así ha sido hasta ahora.

Eusko Alkartasuna alderdi guztiz Europaza-lea izan da eta gaur ere bada. Betidanik defenda-tu du Europar Batasuna garatzeko nazioei lehen-tasuna eman behar zaiela estatuen aurretik. Eta horregatik, 1987an, Europako hauteskundeetan aurkezteko aukera izan zuen lehen aldian (Espai-nia 1986an sartu zen Europako Erkidegoan), Car-los Garaikoetxea “Herrien Europa” koalizioaren zerrendaburu izan zen, Esquerra Republicana de Cataluña eta Partido Nacionalista Galego alderdie-tako lagunekin batera. EAk hitza eman zuen aulki bat lortuz gero Europako Aliantza Librearekin bat egingo zuela, hau da, 1981ean sortutako Europako alderdi nazionalista eta erregionalisten federa-zioarekin. Eta hala izan da orain arte.


Eusko Alkartasuna alderdi guztiz Europaza-lea izan da eta gaur ere bada. Betidanik defendatuduEuroparBatasunagaratzekonazioei lehentasunaeman behar zaiela estatuen aurretik. Eta horregatik,1987an,Europakohauteskundeetanaurkeztekoauke-raizanzuenlehenaldian(Espainia1986ansartuzenEuropakoErkidegoan),CarlosGaraikoetxea “HerrienEuropa” koalizioaren zerrendaburu izan zen, Esque-rraRepublicanadeCataluñaetaPartidoNacionalistaGalegoalderdietakolagunekinbatera.EAkhitzaemanzuenaulkibatlortuzgeroEuropakoAliantzaLibreare-kinbategingozuela,hauda,1981eansortutakoEu-ropakoalderdinazionalistaetaerregionalistenfedera-zioarekin.Etahalaizandaorainarte.

Orduz geroztik, Eusko Alkartasuna EuropakoAliantza Libreko kide izan da. Europako Aliantza Li-brea1981ekouztaileansortuzenofizialki,Estrasbur-gon,bainaharenhistoriaaskozerelehenagohasizen.

Europakohainbatmugimenduetaalderdinazionalistaetaerregionalistaharremanetanzeuden lehenagotik.EuropakoAliantzaLibreaezzenizanEuropanHerrieneta Eskualdeen Europaren ideia gauzatzeko lehenahalegina,bainaasmohoribenetangauzatuzuenle-henaizanzelaesandezakegu.Urtebatzuklehenago,1979an, Europako Parlamenturako sufragio unibert-sal bidezko lehen hauteskundeek bultzada handiasuposatuzutennorabidehorretan.Lastersentituzenaintzathartugabekoherrialdeenarteanindarrakbatubeharra,nolaerakundearenbarruanhalaerakundetikkanpo. Erakundearen barruan koordinazio teknikokotaldeasortuzen,etaerakundetikkanpo,berriz,Euro-pakoAliantzaLibrea.

Pixkana-pixkanaEuropakoAliantzaLibrearial-derdigehiagoatxikizitzaizkion,EAadibidez.Alderdihorietako askok ez zuten ordezkaririk EuropakoPar-lamentuan, eta Europako Aliantza Librea zen haien

EA eta ALE


|NAZIOARTEKOKONPROMEZUA

bozeramailea Europako eztabaidan. Ordezkaritzaridagokionez gorabeherak izan ziren Europako Parla-mentuan,bainaEuropakoAliantzaLibrekobazkideekordezkaritza-mailanahikoaedukizutenbetiere,nazio-nalistaetaerregionalistazosatutakoparlamentu-taldepropioasortzeabetiezinezkoagertatubadaere.Os-tadar taldea izan zen (1989-1994) helburu horretaragehienhurbilduzena,etaEuskoAlkartasunataldeho-rretakozutabeetakobatizanzen.

SortuzenezgeroztikEuropakoAliantzaLibreafuntsezkobi zutabetan oinarritu zen: Europabatetik,etanazioetaeskualdeakbestetik,batasunaetaaniz-tasuna.Laburesanda,EuropakoAliantzaLibreakEu-ropabatu,federaletasolidarioaaldarrikatzendu,noneskualdeetaherriekbalioberekoekarpenakegingodituzten eta dagozkien gaien inguruan erabakitze-ko ahalmena izangoduten (subsidiariotasuna). Bereideologian beste gai batzuk ere nabarmendu dira,halanolaingurumenaetabakea.EuskoAlkartasunakhasiera-hasieratik defendatu du bakezaletasuna etaindarkeriarikeza,etaEuropakoAliantzaLibreaetaha-renkideguztiakbaliohoriekinbatetorridirabetidanik,erakundeakbideanoztopohandiugarigainditubeharizanbaditu ere.EuskalHerriko zeinKorsikako terro-rismoari buruzko posizionamenduak delikatuak izandirabeti,bainairmoak,halaere.EArentzatbezala,Eu-ropakoAliantza Librearentzat indarkeriaren erabileramarragorriaizandabetidanik,inondikinoragaindituezindaitekeena. Zorroztasunhorrekin jokatudu, ha-laber, diskurtso eta jarrera arrazisten aurreanamoreezemateko,etahori1994anberretsizen,LegaNord

federaziotik kanporatu zutenean. Europako AliantzaLibrearentzatetaharenkideentzatAniztasunarende-fentsaGizaEskubideeilotutakogaiaizandabetidanik.

EuropakoAliantzaLibrearenfuntsezkoprintzi-pioak pixkana-pixkana aberastu dira. Aliantzako etaEuropakoParlamentukotaldekokideenarteanhetero-geneotasunanagusiizandenarren,betiizandaizen-datzailekomunbataurkitzekoaukera.Etahorihalaizanda,neurribatean,EuropakoAliantzaLibreakegindakoahaleginariesker.Hala,bazkideguztiekprogramako-munbatedukidutebetidanik,bultzadaetaoinarriba-liagarriaEuropakohauteskundebakoitzean.EuropakoAliantzaLibreakestrategiabikoitzaizandubetidanik.Batetik,bazkidekopuruahanditunahiizandudenbo-raguztian,bereideologiaetafilosofiarekinbatzetozenalderdiakbilduz,eta ildohorretanEuropakoAliantzaLibreak asmatu du federazio bat osatzeko eginkizu-nean.Urtehauetanbestehainbatalderdinazionalistaetaerregionalistaatxikizaizkio,eta38kideeraginkoreta9kidebehatzailedituunehonetan.Denboraas-koanEuropakoAliantzaLibrealankidetza-akordiobatizan zen, aliantzabat. Laurogeitahamarrekohamar-kadanharenestatutuakaldatuziren,etaafiliazioetafuntzionamendumodalitateak argiago zehaztu ziren.2004anEuropakoAliantzaLibreaformalki“berrantola-tu”zenBartzelonan,etahorrekaukeraemanzuenal-derdienetaEuropakoAliantzaLibrearenartekoharre-manakindartzeko.Alabaina,EuropakoParlamentuanemaitzak gazi-gozoak izan ziren. Batzuetan hautetsikopuruhandialortuzuen,etabestebatzuetan,ordea,atakaestuanaurkituzen.

Bestetik,EuropakoAliantzaLibreakbere inde-pendentziaaldarrikatuetaikusarazinahiizandubetiEuropako Parlamentuaren barruan. Bere ildoarekinguztizbatezzetozenalderdieta/edolegebiltzarkidee-kingogozkontrajardunbeharizanagatik,jarrerainde-pendente bat defendatu du betidanik. Ildo horretan,EuropakoParlamentuanBerdeekinelkarlaneanaritzeakonstantebatizandaEuropakoAliantzaLibrearenhis-torian. Europako Aliantza Librearen programan zeu-deningurumen-gaiugariekerraztuduteelkarlanhori,neurrihandibatean.Ildohorretan,EuropakoAliantza


Libreaizanzenenergianuklearrarenaurkaeginzuenlehen taldeetako bat. Parlamentu-talde bat osatzekogero eta kide gehiago behar ziren, eta horregatik,Europako Berdeen eta nazionalista eta erregionalis-tenarteantaldebatosatzealogikoaizanzen1999tik2004rabitarte.Etapalogikobat,ezbairikgabe…bai-nahorrekezduesannahierrazaizanzenik:hasieranbateanzenbaitberdeknazionalismoarekikoetaerre-gionalismoarekikozuteneszeptikotasunagainditube-harizanzen.

Ikuspegiguztietatik,EuropakoAliantzaLibreakatalizatzaile moduko bat izan da betidanik. Alder-di txikientzat tresnapraktikobatda,haieneskaerak,errebindikazioak eta interesak Europako eztabaidanbideratzeko aproposa.Maurits Coppieters EuropakoAliantzaLibrekosortzaileakhonela laburtuzuen: “JeseraivotredéputéàBruxelles”(ZuendiputatuaizangonaizBruselan).Halaetaguztizere,tresnahoriezdabetihaineraginkorraizan,edo,agian,ezdabetibe-te-betean ustiatu. Elektronikaren aroan ere, Europanalderdi politiko bat antolatzea ez da batere erraza.Bestetik,argidagoalderdiakdirelaEuropakoAliantzalibrekozutabenagusia.Etahoriaregarrantzitsuagoada2004.urteazgeroztik,harrezkeroEuropakoalderdi

politikoekzenbaitEstatukidetanparlamentu-ordezka-ritzabadutelaegiaztatubehardutelako.

Europako Aliantza Librea ez da inoiz nazio-nalistaetaerregionalistaguztiakbiltzekogauzaizan.Desadostasun handiak zeuden horretarako. Hasierabatean,EuzkoAlderdiJeltzaleaetaKataluniakoCDCintegratzekoaukerarikezizateakEuropakoAliantzaLi-brearenproiektuamotelduzuen.Zenbaitkasutan(He-rriBatasunaetaVlaamsBlokadibidez),atxikimenduaezzenplanteatuereegin,EuropakoAliantzaLibrearenprogramarekin eta ideologiarekin bat ez zetorrelako.Ildohorretan,argidagohorioztopohandiaizandela700kidetikgoraduenEuropakoParlamentuan.Halaetaguztizere,EuropakoAliantzaLibreakasmatudulankidetza-akordio librebat izatetikEuropakoalderdipolitikobat izaterabilakatzekobidean.Legegintzaldiguztietan federazioakordezkaritza izanduEuropakoParlamentuan,etauneorobereprogramadefendatudueskurazeuzkangizabaliabideetafinantza-baliabi-deakerabiliz.EuropakoAliantzaLibreaEstrasburgonsortu zen ofizialki, 1981eko uztailaren 9an. 2006komaiatzean Europako Aliantza Libreak XXV.mendeu-rrenaospatuzuenEuropakoParlamentuarenhemizi-kloan,Bruselan.

EFA-3397-advertentiereeks-030114 A.indd 3 3/01/14 12:23



DefinidaEuskoAlkartasunacomo“partidovas-co,democrático,cívico,progresistaynoconfesional,cuyas teorías yprácticas se inspiran en la tradicióndemocrática vasca y en la tradición progresista eu-ropea,enlosderechoshumanos,lajusticiasocial,lapazy lasolidaridadentre lospueblos”comienzasuandaduraeuropea.En1989secelebranlasprimeraseleccionesalParlamentoEuropeoenlasquelasna-cionesdelapenínsulapuedenvotar.

EuskoAlkartasunaacuerdaunprograma-marcoelectoralpara laseleccionesalParlamentoEuropeojuntoconloscompañerosycompañerasdeEsque-rraRepublicanadeCataluñaydelporaquelentoncesPartidoNacionalistaGallego.LalistafueencabezadaporCarlosGaraikoetxea,quienprometióquesicon-

seguíansacarunescaño,EAsealistaríaenlaALE.Yasíocurrió.El15dejuniode1989,EuskoAlkartasunaseunióaunafamiliaeuropeadelaquehastaahoranuncasehaseparado.EnaquelmomentoelPartidoNacionalistaVasco,hastaentoncesaliadodelaALE,decidiócaminar juntoalgrupoCristiano-Demócrata.EAocupóel lugarde losvascosen laAlianzaLibreEuropea, y Carlos Garaikoetxea presidió ésta entre1989y1990,añoenelquecambióelParlamentoEu-ropeoporelVasco.

Perotodonofuefrutodeundía.YadesdesufundaciónEAteníaclaroconquiénhabríadeandarelcaminohaciaelreconocimientodelospueblosdeEu-ropa,yparael12dejuniode1988sefirmóelsolem-neyaúnhoyactualManifiestodelaALEenGernika.

AFIANZARSE EN LA ALE


Los partidos de la AlianzaLibre Europea – Grupo Arco Irisdel ParlamentoEuropeo, nos reu-nimos con emoción bajo el ArboldeGernika.Paranosotros,flamen-cos, sardos, galeses, irlandeses,escoceses, corsos, occitanos,bretones, valdotanos, friulis, friso-nes, eslovenos, belga-alemanes,catalanes,gallegosovascos,paratantosotrospuebloshermanosdeEuropa,elArboldeGernikanoessólo símbolo de las libertades deEuskadi:es tambiénexpresióndesolidaridad internacional, reivin-dicación de paz y bandera de li-bertadparacadaunodenuestrospueblos.CuandoelhimnodelAr-boldeGernikadice“Extiende tusfrutosporelmundo”,nosotros,re-presentantesdepuebloseuropeossinestado,queagrupanamásdecuarentamillonesdeciudadanos,asumimos gozosos ese mensajedesolidaridadynoscompromete-mosenlatareailusionadadecons-truirunmundomásjusto,máslibrey solidario, empezandopor nues-traviejaEuropa.LaEuropadelosPueblosLospartidosdelaAlianzaLibreEuropeadefendemoselde-recho al autogobierno de nues-tros pueblos y denunciamos conenergía lafaltadereconocimientopráctico del derecho a nuestra li-bredeterminación,apesarde losconvenios internacionales que re-

conocentalderecho,suscritosporlos estados. Denunciamos, muyen especial, las situaciones deopresión cultural y lingüísticaquepadecenmuchosdenuestrospue-blos y exigimos la inmediata apli-caciónentodaEuropadeunesta-tutodelaslenguasminoritariasenlostérminosdelinformedenuestrocompañeroKuipers,aprobadoporelParlamentoEuropeo.Peronues-trareivindicacióndeautogobiernoy laexigenciade respetoanues-tra lengua y cultura no significanquedeseemosestablecer nuevasfronterasenEuropa.Muyalcontra-rio, apostamos firmemente por laconstrucciónpolíticadeEuropa ylasuperacióndelasfronterasexis-tentes. Fronterasque, en algunoscasos,dividenanuestrospropiospueblos.Apostamosporunafede-raciónEuropeahechadepuebloslibresysolidariamenteasociados;y en este concierto de naciones,noolvidamosalospueblosherma-nosdelesteeuropeo,conlosquepropugnamos una aproximación,a partir de un clima de paz, dis-tensión y respeto a los derechoshumanos. Para la Alianza LibreEuropea, la Comunidad EuropeaactualhechaporlosEstados,sólopuedeconsiderarseelembrióndelafuturaUniónEuropeaquedebeextenderse a todas las nacionesgobernadas por principios demo-

cráticos. Pero esaUniónEuropeasólo será consistente si reconocelas realidades nacionales ocul-tas muchas veces por Estadosplurinacionales. En el futuro, elprotagonismo debe pasar de losestados actuales a los pueblos ycomunidades naturales, y ello re-quiere la transferencia progresivade poderes y competencias, poruna lado a tales comunidades, yporotro,yenloqueéstasnopue-dangestionarporsímismas,a laUnión Europea. Un proceso his-tórico Somos conscientes de queésteesun largoydifícil proceso.No ignoramos las resistencias delosestadosylosgrandespartidos,sus brazos conservadores, anteesta transformación. Pero, comohan señalado insignes europeís-tas, es preciso considerar un do-bleproceso:LaactualEuropadelos estados llegará a cristalizarenunorden federal,pero,almis-mo tiempo deberá emprenderseun proceso “desagregativo” quesustituya progresivamente la pre-senciamonopolizadorade loses-tados por el protagonismo de lospueblos.LaAlianzaLibreEuropeatrabajaráparaquelasInstitucionesEuropeas vayan asumiendo estosprincipios.Constatamosqueape-nascomienzaaestudiarsehoy lapresencia de nuestras comunida-des en dichas Instituciones. Pero

Manifiesto de la A.L.E. en Gernika


objetivoscomolacreacióndeunasegunda cámara de las naciona-lidades y pueblos de Europa sonya objeto de discusión, y consti-tuyenpara laALEunode lospa-sosprevios a la construcciónpo-líticadelaEuropadelosPueblos.El Acta Unica Europea no puedeservir solamente para hacer rea-lidad elmercado interior.Deberíacontribuir, ante todo, a crear unasociedadinternacionalmásjustaysolidaria reduciendo lasdesigual-dades entre los pueblos y gene-randounaauténticacohesiónpo-líticaysocial.

Suprimir las aduanas parafavorecerelcomercio,ymantener-lasparadividirespaciosculturalesresultaríaunatristeironía.LaAlian-za Libre Europea insta especial-mentealaComunidadEuropeayalosEstadosaromperlasfronterasquedividenaúnpueblosconunamisma cultura para que puedandesarrollar conjuntamente su per-sonalidad, enriqueciendo el acer-boculturaldeEuropa.LaA.L.E.ylapazLospartidosintegrantesdelaAlianzaLibreEuropeareafirma-mos nuestra apuesta por la paz,tantoenelempeñoparalograrlas

libertades de nuestros pueblos,comoenlasrelacionesinternacio-nales.Rechazamoselrecursoalaviolenciayelterrorismoaunquein-voqueobjetivospolíticos.Perode-nunciamos, al mismo tiempo conenergía, lassituacionesdeviolen-cia institucional y,muy particular-mente,eldesprecioalosderechoscolectivosdelascomunidadesna-turales en estados consideradosdemocráticos. Nuestra preocupa-ciónporlapazdesbordaelámbitodenuestrospueblos.Rechazamosla actual política de bloques y lamisma tentación de convertir laUniónEuropeaenotrobloquedepoder.Porelcontrario,propugna-mos el desmantelamiento de losarsenales militares, especialmen-te la nuclearesdesdeelAtlánticoalosUrales,laaproximaciónalospaísesneutralesyalaEuropadelEste, y la cooperación decididaconeltercermundo,desdelacon-viccióndequesóloungranesfuer-zodesolidaridadinternacionales-tablecerábasesfirmesparalapaz.BajoelÁrboldeGernika,símbolodepazylibertad,lospartidosdelaA.L.E.noscomprometemossolem-nemente a defender estos princi-pios.VivalaAlianzaLibreEuropea.

GERNIKA,12Juniode1.988


Olatu independentista Europako ekialdean

1990.urteanEuroparBatasunazatitueginzen,Berlingo harresia erori eta urtebetera, eta hori men-deko azken olatu independentistarako abiapuntuaizan zen Europan, Lituania, Letonia eta Estonia Bal-tikoko errepublikak aitzindari izanik prozesu subira-nista,demokratikoetabaketsuarenesparruan.EuskoAlkartasunakhurbil-hurbiletikbiziizanzituenprozesuindependentista horiek, Lituaniakoa batez ere, garaihartaneurodiputatuazenGaraikoetxealehendakariakbertako independentistekin izan zituen harremanenbitartez.Esloveniabereziki aipatzekoada: 1991n in-dependentzialortuzuen,2004anEuroparBatasuneansartuzen,eta2008kolehenseihilekoanEBkoKontsei-lukopresidentziakudeatuzuen.

1994 Fuera del Parlamento Europeo

El gran trabajo realizado por el eurodiputadoCarlosGaraikoetxea y sus jóvenes asistentesBego-ña Lasagabaster y Jose Luis Linazasoro (quien hoydíaesSecretarioGeneraldelgrupoparlamentariodelosVerdes/ALEenelParlamentoEuropeo)yunalistaelectoralconnombres ilustresnoconsiguen llevaraEAalParlamentoEuropeoenestaocasión, ni enelnortenienelsurdelpaís.

EnIparralde,EAyEBacudenalasurnasdentrodeunacoalicióndenacionalistasencabezadasporelcorsoMaxSimeoni.EnHegoaldeEAsepresentaenlacoaliciónEuropadelosPueblosconERC,entreotros,

yconnombrescomoXabierKintanaoMartinUgaldeen su lista junto conBegoña Lasagabaster yGorkaKnörr.Garaikoetxeavuelveaencabezarlalista,estavezapropuestadelossocioscatalanes.

La legislaturaanteriorGaraikoetxea trabajó te-masfundamentalesparaelpaís,conespecialinterésen losasuntoseconómicos:programacomunitarioafavordelasregionesfronterizas,iniciativasdefomen-todelaagricultura,contralasartespelágicasdealgu-nospescadoreseuropeos,etc.

DesdelaALE,eleurodiputadoypresidentedeEA,asícomosuequipodeasistentes,trabajaconlospartidosquemuchosañosmástardeestáncambian-doEuropa, como los nacionalistas corsos –el sobri-nodeMaxSimeoni,Gilles, seconvierteen2015enelprimerpresidentenacionalistade laAsambleadeCórcega-,conelSNPyconERCentreotros.

Harreman historikoa ERCrekin

Aurrekourtean,1993an,ERCketaEuskoAlkar-tasunakbialderdienartekourteanbehingoparlamen-tu-jardunaldiak antolatu zituzten, urte askoan iraunduentradizioarihasieraemanez.1994anjardunaldiakKatalunian egin ziren, Angel Colom errepublikanoenidazkarinagusiaanfitrioiizanik.

Bialderdietakoordezkariek jardunaldiakespe-rientziakelkartrukatzekoetaberenherrialdeetaraera-mateko moduko ekimenak aztertzeko aprobetxatzen



dituzte,etajardunaldienherrialdekoagentesozialetaekonomikoekin biltzeko ere baliatzen dituzte, hangoegoerabertatikbertaraezagutzeko.Txandakaantolat-zendituzte jardunaldiak,hauda,urtebateanEuskalHerrianetahurrengoanKatalunian.Orduzgeroztik,bialderdiek laguntzaemandioteelkarriberenproiektupolitikoak garatzeko orduan. Diada orotan, EAko ki-deezosatutakoordezkaritzazabalahurbiltzendaBart-zelonara,milakaetamilakakatalaneskatzenaridirenerabakitzeko Eskubidea errespeta dadin eskatzera.Etaharremanhorrekbialderdietakogazte-erakundee-tanetafundazioetanerebadueraginik.

Gorka Knörr europarlamentario

Enjuniode1999,juntoalaseleccionesmunici-palesyforales,secelebrantambiénlasEuropeas,ygraciasalgrantrabajovolcadoparaloscomiciosde“casa”,EA logra tambiénelansiadoescañoenBru-selas. Gorka Knörr Borrás representa a la coaliciónnacionalista“Europadelospueblos”,quienseintegróenelgrupoparlamentarioVerdes-AlianzaLibreEuro-pea, formadaendichaocasión yquesiguevigenteactualmente.TuvocomoasistenteaMikelIrujo,quienen las siguientes elecciones Europeas de 2004 sepresentarátambiénenlamismacoalición,llegandoaserEurodiputadodesde2007hasta2009.

GorkaKnörrdejóelescañodeBruselasen2001alserelegidodiputadoporEuskoAlkartasunaenlaseleccionesalParlamentoVascodeeseaño.Unadelas grandes aportaciones que hace EA enBruselas

es lacreaciónoficialdel Intergrupode lasNacionessinEstadoenelParlamentoEuropeo,conpartidosna-cionalistasdepaísescomoEscocia,Flandes,Galicia,CatalunyaoGales,ademásdeEuskalHerria.ElgruponaceconelobjetivodepromoverlaparticipacióndelasnacionessinestadoenlasinstitucionesdelaUEparadefendersureconocimientopolíticoycultural.

EFAy-ren sorrera

2000ko azaroan, Europako Aliantza Librekokidedirenalderdinazionalistekgoi-bileraeginzutenalderdinazionalistenEuropakofederaziokoalderdiakordezkatutadaudenparlamentuetakokideekin,alder-diburuekinetaministroekin,EuropakoAliantzaLibreaoraindikerealderdipolitikogisaantolatutaezzegoe-nean.

Goi-bilerak“Bruselakomanifestua”onartuzuen,

EuropakAliantzaLibrekoalderdiennazionalismode-mokratikoarennortasun-ikurrakbiltzendituena.Horrezgain, aliantzak honako hauei buruz duen jarrera erejasotzen du: subiranotasun partekatua, subsidiario-tasun-printzipioa, estaturik gabeko nazioen Kontsei-lukoordezkaritza,etaEuropakoaniztasunpolitikoetakulturalaren aniztasuna. NellyMaes (Volksunie) Eu-ropakoAliantzaLibrekopresidenteaetaGorkaKnörr(EA-ERC) presidenteordea egon ziren goi-bilerarenburuan, eta Begoña Lasagabaster Eusko Alkarta-sunarenKongresukodiputatuaerebertaratuzen,Eu-ropakoParlamentuanegonzenbitartean,lanbikainaez ezik, harreman ugariak ere egin zituena. SNPko,PlaidCymryGaleskoAlderdiNazionalistako, Esque-rraRepublicanadeCatalunyako,BloqueNacionalistaGalegoko,UnionediPopuluCorsuko,FrisiakoAlderdiNazionalistako,OkzitaniakoAlderdikoetaBretainiakoBatasunDemokratikokoordezkarigorenekpartehatuzuten.

Goi-bilerahorrekinbatera,EuropakoAliantzaLi-brekoalderdietakogazteekBiltzarbatantolatuzutenEuropakoAliantzaLibrekogazte-erakundeasortzeko.EFAyEuropeanFreeAllianceYouth izenaemanzio-ten,etaMikelIrujoizanzenharenlehenpresidentea.Haren ondoren, Gazte Abertzaleak taldeko beste bikideegondirapostuhorretan:LanderBilbao (2005-2007)etaIratiAizpurua(2010-2011).


2002 EA, con el altermundismo

Sibienesciertoquelamayorpartedeltrabajointernacionalquevienedesa-rrollandoEAduranteestos30añosestáestrechamentealineadoconlaUniónEu-ropea,yenconcretocon lagran familiapolíticadelaALE,apartirdelnuevomi-lenio,EAtambiénamplíasushorizontes.

ElForoSocialMundialsereúneporprimeravezen2001enPortoAlegre(Bra-sil),dondeserepitealañosiguiente,citaa la que acude una representación deEAparaparticiparenelmovimientoquesevieneadenominar“altermundismo”yacuñólaconsignade“otromundoespo-sible”.LastresrepresentantesdeEA,BegoñaErrazti,BegoñaLasagabasteryNekaneAlzelai,defiendenenel Foro Parlamentario de Porto Alegre EuskalHerriacomo nación en Europa y los objetivos del partido,muyenconsonanciaconlosdelaltermundismo.

Casidemanera simultáneaa la fundacióndelaALEcomoPartidoPolíticoEuropeo, sepublica elManifiestopara laseleccionesde2004: “Soberanía,JusticiaSocial,Subsidiaridad.Hacia laEuropade ladiversidad”. Con este manifiesto como base de lacampaña,EAvuelveapresentarseenlacoaliciónEu-ropadelosPueblos,estavezconelfilólogoymiem-brodeERCBernatJoaniMaríocuparíaelpuestodu-rantelostresprimerosaños,ylosdossiguientes,dejuniode2007ajuniode2009,seríaMikelIrujoquiensesentaraenelescañoeuropeo.

Mikel Irujo: “2 años para hacer lo que en 5”

“Tenemosdosañosparahacerloqueotrosha-cenen5,y tenemosunaoficinaparahacer losqueotroshacencon50–refiriéndosealnúmerodediputa-dosporpaísqueletocanaEspaña”.Bajoesapremi-sa,losdosañosdeMikelIrujoenelParlamentoEuro-peo,acompañadoporIriaEpalzayLohitzuneTxarola,sonmuyfructíferos:Seorganizancharlassobreauto-nomíafiscal,sehaceelseguimientodelospesqueroscapturadosporpiratas“Alakrana”y“PlayadeBakio”,se abren líneas diplomáticas con Montenegro (país

queobtienesu independenciamediantereferéndumenmayode 2006, y es candidato oficial a laUniónEuropea),seapoyatodoelprocesodelaDeclaraciónUnilateralde IndependenciadeKosovo…LaoficinadeEuskoAlkartasunaenBruselasllegatambiénapu-blicarun libro,bajo lacoordinacióndeIrujo, titulado“ElcostedelaNOEuropa”.

Enesta legislaturasecrea tambiénelBasqueFriendshipGroupoelgrupodeapoyodeMiembrosdelParlamentoEuropeoparalaresolucióndelconflic-tovasco.Naceen2006,poriniciativade“Konponbi-dea”yguiadoensusiniciosporMartinAranburuyEvaBidania,juntoamáscompañerasycompañeros.Hoyeseldíaenelqueestegrupodeapoyo,formadoporeuroparlamentariosyeuroparlamentariasdediferenteorigengeográficoypolítico, sigueponiendoencimade lamesaeuropeacuestionesqueafectandirecta-mente a nuestro pueblo, sobre todo en cuanto a laresolucióndelconflictoenEuskalHerria,contodoloqueconlleva.

Enlasnegociacionesparalaslistasde2009,laERCdePuigcercosprefiriófijarseenlasúltimaselec-cionesalParlamentoVasco(alasqueEAsepresentóensolitarioyobtuvounsoloescaño)queenlalargahistoriapolíticaconjunta,yasí,escogióaAralarcomosegundodeabordo,dejandoalcandidatoSabinIn-txaurragaenquintolugar.




5urteazkarpasatzendira,bai,bainadenborahorretan gauza asko gertatzen dira. 2014ko hautes-kundeetarako,EuskalHerrikozeinKataluniakoegoerazeharoaldatuazegoen:batetik,EHBilduindarpolitikofinkatuazen,etahauteskunde-koaliziosoilbatbainogehiagoizannahizuen.Bestetik,Kataluniasendoarizenindependentziarakobidean,erabakitzekoeskubi-dearen alde zeuden indarren arteko baterako bideabilatuz. Horren adierazgarri, urtea joan urtea etorrietorkizunabozkatuahal izatekoeskubideaerrebindi-katzen dutenDiada jendetsuak. Ildo horretan, ERCk“L’EsquerrapelDretaDecidir”zerrendasortuzuen,eta2aulkilortuzituen.EHBilduk,berriz,HerrienEuro-parenoinordekoazen“Lospueblosdeciden-Herriekerabaki”hautagaitzasortuzuen,autodeterminazio-es-kubidearilehentasunaemanez.HerriekErabakihauta-gaitzakaulkibat lortuzuen,eta325.000bototikgorabatuzituenbarrutiosoan.Kasuhorretan,aulkiahonelabanatu zen: 3urte JosuJuaristirentzat, etaazkenbiurteakAnaMirandaBloqueNacionalistaGalegokoki-dearentzat.Etabestealdaketabat ere izan zen.EHBildukoparlamentariaezzenEuropakoAliantzaLibre-ko taldean bildu, Europako sare diplomatikoak ireki-tzearenaldekoapustuaeginzelako.Hortaz,EuropakoAliantzaLibrekokideizanik,lehen3urteetanEuropakoEzkerBatuarenTaldeKonfederalarenparlamentu-tal-dera pasatzea eta agintaldiaren amaieran EuropakoAliantzaLibreraitzultzeaerabakizen.

ESCOCIA

EscociaesunaviejaamigadeEuskalHerriaenelcaminoalaindependencia,yelScottishNationalParty,compañeradeviajedeEuskoAlkartasuna.Des-delacreacióndelgrupoparlamentarioenEuropa,EAySNPhantrabajadoconjuntamenteparaalcanzardi-ferentesobjetivos:elEurodiputadoMikelIrujocelebróen 2008 una conferencia en el parlamento escocéssobrelapolíticadeCooperaciónalDesarrolloquelle-vabaadelantelaUniónEuropea.EleuroparlamentarioescocésAlynSmithserecorriótodalaRiojaAlavesaypartedeNavarradandoaconocerlareformasobrelegislaciónvitivinícolaquesedaríaapartirdel2013…

Perolagranlaborquehanhechodesdeunpartidoydelotro,hasidosobretodo,ladeabordareltemadelderechodeautodeterminacióndelospueblosvascoyescocés.Sibienalprincipiolosescoceseseranre-ticentesdemostrarsejuntoaunpartidovasco,pueslaimagende“conflictoviolento”quereflejabaEuskalHerrianossituaba,segúnellos,máscercanosaIrlan-da,graciasaunalabordiplomáticaypolíticahanidoviendoqueEAeraysiguesiendounbuenaliado.

Noescasualidadqueyaen1998lapresidentadelSNP,WinnieEwing,cuandovinoaEuskalHerriainvitadaporEuskoAlkartasuna, instasea soñar conlaindependenciadelospueblosdeEuropa.Enaque-llaépoca,reciénestrenabanparlamentopropio.Hoy,

ALDAKETA-GARAIA EUROPAN

Aurten berrogeita hamar urte bete dira1967an,Iruñean,AberriEgunaklandestinoaeginze-netik, neurri handi batean Radio Euzkadik urrunekoVenezuelahartatikantolatuta,etabesteakbestePelloIrujoreneskutik,ondorenagintarifrankistekatxilotuetadeportatuzutena.“EuskadilibrebatEuropalibreba-tean”izanzenurtehartakogoiburua.

Zorionez,EuskoAlkartasunarentzat lanegi-tekoetaalderdiaEuropakoParlamentuanordezkatze-koohorehandia izandut.Lehenaldiz,XX.mendeanoraindikere,GorkaKnörren laguntzailegisa,etaha-rekinbiurteemannituenEuropako jarduneanguztizmurgilduta. Amsterdameko Itunak denbora gutxi ze-raman indarrean, eta Batasuna hurrengo erreformaprestatzenari zen,Nizakoerreformaalegia, nones-tatuezazpikoerrealitateak,bestebehinere,ahanztu-rarakondenatutazeuden.Itunjuridikoformalaeginez,EBkEuropakoalderdipolitikoenestatutuasortuzuen,etahorrenondorioz,urtehaietanEuropakoAliantzaLi-breaeratuzen,egiturairaunkorbatekinetaEBrenau-rrekontuaren konturako finantziazio egonkor batekin,Europako lurraldeen ordezkagaitasunaren eta pre-sentziarenaraberakoa.Gorkakegindakolanhandiariesker, hainbat harreman iraunkor lortu genituen, etaEuropakogure“errealitateparaleloekiko”harremanaksendotu genituen, Eskoziako, Galesko, Flandriako,Catalunyakoetabestehainbatherrialdetakoordezka-riekin.

Hasiera-hasieratik Eusko Alkartasuna Eu-ropako Aliantza Librean sartu zen, EAren EuropakoParlamenturakolehendiputatuizanzenGaraikoetxealehendakariareneskutik.Lehenmomentutikharremanhaiek oso aberasgarriak izan ziren , beste hainbaterrealitatepolitiko,sozial,ekonomiko,kulturaletaad-ministratiboezagutzekoaukeraemanzigutelako,etagureartekogiroaerebikainaizanzen,daetaizangoda.Batetik,EskozianSNPzegoen,botoen%20bainoezzuenalderdia,etabritainiarhauteskunde-sistema-

reneraginezerakundeetanordezkaritzaurria zuena.Galeseneregauzaberagertatzenzen.Horrierantsibeharzaioherrihoriekoraindikezzutelainolakoauto-nomiarikedoerakunderik,etahorregatikhainzuzen,alderdipolitikohoriekintereshandiazutengureerrea-litatearen eta gure erakundeetako funtzionamendupraktikoarenberri izateko.Horibai,“uharteetakojen-deak”kontinentearibetierebegiratzendiondistantziahorretatik.

Gazte Abertzaleak erakundeko nazioartekoarlokokideokzenbait topaketaedo ikastaroantolatugenituen, Europa osoko bazkideak gonbidatuz, etatopaketaamaitzekosagardotegibateanbiltzenginennormalean.Garaihartangazte-gazteazenNicolaStur-geon,egunEskoziakopresidenteadena,Errenterianegon zen 1993an, “Herrien Europari” buruz antolatugenuenikastaroan.Bosturtegeroago,1998an,gales-tarrek eta eskoziarrek autonomia (haiek “devolution”esaten diote, XVIII mendearen hasieran EskoziakoParlamentuaWestminsterrekoganberanintegratubai-tzen)eratzeabozkatuzutenerreferendumean.BatzarbatetaParlamentubatsortuzuten,hurrenezhurren,eta Eskoziak askoz ere autonomia handiagoa lortuzuenherensugearenherrialdeakbaino.Bestebatzuk,Flandriaadibidez,finkatutakoerrealitateakziren.

2004ko kanpainan, Europako Konsti-tuzio-proiektuari buruzko eztabaidaren erdian geun-dela, Europako Parlamenturako hauteskundeak eginziren,etaEuskoAlkartasunakozerrendaburuizendatuninduten. 2007an, Esquerra Republicana de Cata-lunya alderdiarekin lortutako akordioari jarraikiz, EAEuropako Parlamentura itzuli zen. Gogoratzekoa daekonomia ongi zebilela urte haietan, eta gobernuekekitaldiak betiere superabitarekin amaitzen zituztela(orainsinestezinadirudi,bakarrik10urte igarobadi-raere!!),bainaEArenkanpainarenpuntunagusietakobatizanzenpobreziarenatalase-mailarenazpitikbizizireneuroparren%15agogoraekartzea.Legegintzal-

Elpuntodevistade...Mikel Irujo Amezaga


Europako Aliantza Librea, Europako ametsa

dianzehar,BruselanIriaEpalzakegundokolaguntzaeman zigun une oro, eta Lohitzune Txarola, berriz,EuskalHerrikoudalerriguztietanbarrenaibilizenEBkoerrealitatea jendearengana hurbiltzeko. Eta hainbatzuzenketaaurkeztugenituengurezerga-sistemapro-pioasendotzeko,nekazaritza-alorrean liberalizatzekojoera gelditzeko, mahastizaintzako eta ardogintzakomerkatuarenerreformagelditzekoadibidez,etaEBkoerakundeetanhizkuntzaguztienpresentziabermatze-koahaleginakegingenituen.GaraihartanFrantziakoerrepublikako presidentea zen Sarkozyk euskarazkoalokuzioaentzunbeharizanzuengaihorreninguruan.Une oro Europako Aliantza Libreko gure kideekinelkarlaneannoski,HerrienEuroparenaldelaneginge-nuen,eta“EBknbeharrezkoazenbarne-zabaltzearen”alde,Mackormickeskoziarrarenesanetan.

Europar Batasuna da kontinente honek as-matuduengauzarikonena.Munduanlehenaldiz,es-tatuindependenteekerakundekomunbatzuksortudi-tuzte,etaerakundehorieieskumenaktransferitudizkiete,eskumenosoakkasubatzuetan.Euro-pak,EBnpartehartudutenherrialdeekbehintzat,ezzuteninoizhainbestedenboraemanbakeaneta egonkortasun eta hazkunde ekonomikoan.EBmundukobarne-merkatuhandienada,mun-duak beste inork baino gehiago inbertitzen dugizarte-zerbitzuetan (% 28; Txinan, adibidez,%6bainoezda),etagaskutsatzaileenemisioakmurriztea,nabarmengainera(%50),lortudugunkontinentebakarragara.Aregehiago,asilo-etaimmigrazio-eskaeragehienizapidetuzituenkon-tinentea gara (2015ean bakarrik 1,6 milioi es-kaeraonartugenituen,mundukoondorengo10herrialdeekbaterabezala).Halaetaguztizere,gaitzusteadanagusiunehonetan,etakezkatze-komodukomailabaterairitsidagainera.

Estatuz kanpoko errealitateek ezduteinolako parte-hartzerik EBren eraikuntzan eta

erakundeetan,etanireustezhorixedagaitzuste-girohorieragindutenarrazoietakobat.Estatukidebatzue-tanegindirenakordiopuntualakgorabehera,erakun-deek alde batera uzten dituzte eskualdeak. Eta horiparadoxikoadakontuanhartzenbaduguEBrenfunt-senia%50egiturazkoetaberrikuntzakopolitiketarakodirela,etahaienkudeatzailenagusiakeskualdeakizanohi direla.Gobernuek, NafarroakoGobernuak adibi-dez,egiturazkofuntsak(FEDER,FSE,FEADER…)ku-deatudituzteneurrihandibatean,etaInterregprogra-marenedozentralizatutakobesteprogramabatzuen–H2020, Life edo Cosme adibidez– deialdi askotanpartehartudute.Nolanahiereprogramahorieklantze-rakoanbaztertuegitendituzteerabat,etabestebehinere Kontseilua (Estatu kideak) eta Parlamentua dirahelburuak, ildo orokorrak eta finantziazioa onartzekoarduradunak.EBridagozkionbestehainbaterronka-ren artean, guk, europarrak garen heinean, EuskadiLibre bat lortu nahi dugu EuropaBatu batean, gureurteaskotakoaldarrikapenarijarraikiz.


“Solo”20añosmástarde,estánalaspuertasdecon-seguirsu libertadcomopueblo.En2014celebraronun primer referendum, negociado y pactado con elgobiernobritánico,conunasola,claraysencillapre-gunta:“ShouldScotlandbeanindependentcountry?(¿deberíaEscociaserunpaís independiente?).Des-deEuskoAlkartasunamovilizamoscieloytierraparasolidarizarnos con el pueblo escocés, hicimos unacampaña propia por el “Yes”, y programamos todaunacampañaparahacervertambiénenEuskalHe-rria, pero sobre todo ante el gobierno español, quetodoesposiblesihayvoluntaddenegociar,ynohaycosamásdemocráticaquedejaraunpueblodecidirsufuturo.

52%NO,48%SI.Ese fueel resultadodel re-feréndum. Esas cifras fueron el desayuno de todasaquellaspersonasqueveíamoselprocesoescocéscomolalocomotoraqueromperíaelmurodelaEuro-padelosEstadosparairconstruyendolaEuropadelosPueblos.YelsecretariogeneraldeEuskoAlkarta-sunaPelloUrizar,dijo,desdeEdimburgo,losiguiente:“Elpuebloescocésyahaganado,pueshahablado,votadoydecidido”.PeroeseNO,esunimpulsopara

elSNP,quienenlassiguienteseleccioneslograunamayoría absoluta abrumadora en el Parlamento deEdimburgo,y50delos53escañosdesignadosparaEscociaenWestminster.

Elreferendumescocésde2014esunamuestradequenadaesinamovibleenpolítica;dequesihayvoluntad,haycamino;dequeestesigloXXIeselsiglodelDerechoadecidirenEuropa.



PLAYD CYMRU, PARTIDO MIMETICO

MenciónespecialmereceelPlaydCymru,parti-dogalésquesiempredelaALE,haidoevolucionandodeserelpatito feodeunanaciónninguneada,des-prestigiadayempobrecidaporWestminster,aserelcisnedelavozsoberanistadeGales.GalesyEuskalHerría comparten muchas similitudes: parecido nú-merodehabitantes,economíabasadaenlaindustria,un idiomaminorizadopor losgobiernoscentrale,s yhabladoporunterciodelapoblación…Yesonoshahechounirlazosenlopolítico,culturalyfiscal.

En2008,desdelaoficinadelParlamentoEuro-

peo,MikelIrujopusoenmarchaunareddenominada

“TaxAutonomy”enlaqueseinstabaalosgobiernos“regionales”apedir lagestióndesuspropiasfisca-lidades,parapodergestionarseasímismos.Lareddecontactos,siestábienelaborada,funciona.EsasícomolaEuroparlamentariagalesaJillEvanstrasladaestaideaasupartido.LaasambleadeGales,creadaen 1998, y en cuyo gobierno PlaydCymru formabaparteenaquelentonces,aceptóelenvite,yadíadehoyelPlaydCymru,encabezadoporlalíderindepen-dentista LeanneWood, sigue reclamando cada vezmáscompetenciasalgobiernobritánico.Enesalabor,entremuchasotras,EuskoAlkartasunaloshaacom-pañadoysiguehaciéndolo.


Yesen2002tambiéncuando,alahoradebus-carmodelosparaunaleydesoberanía,losmimbresdel que luego fuera conocido comoel “Plan Ibarre-txe”,queEAamplía lamiradaysefijaenelmodeloquebequoise.EnestapartedeCanadáen1995ce-lebraron un referéndum para que Quebec pudieraconstituirse enEstado independiente. Y aunquega-naraelNOmuyajustadamente(50.56%NO-49.44%SI),seasentóuna jurisprudenciaen laque líderesyfontanerospolíticosdeEuskoAlkartasunaseinteresa-ronalahoradeelaborarunplanparacasa.Lafamo-sa“Leydeclaridad”quemuchosañosmástardeelmismoPodemosabogaríaporellaperosinaceptarla,fueelreclamopara,primero,conoceraDanielTurp,miembrodelparlamentodeQuebecydoctorendiver-sasuniversidades,ypartirdeahí,fraguarunaamistadpolíticaqueaúnhoyperdura.SegúneldoctorTurp,“estaleydeClaridadestodomenosclara,yaquefueun subterfugio del gobierno deCanadá para poderinmiscuirseenlosdebatesydecisionessobrelaauto-nomíadelQuebec”.

Dehecho,en2004DanielTurpcolaboraenla“SemanaVascadeQuebec”,ennoviembrede2008JosebaAzkarraga,SecretarioGeneraldeEAyCon-sejero de Justicia, visita Quebec demanos de Da-nielTurp.Desdeentonces,sonconstantesysiemprebienvenidaslasvisitasyaportacionesquehaceestejuristaindependentistaalprocesosoberanistavasco.No es casualidad que una de las comparecenciasquemayor interés causara en laponenciadeAuto-gobiernodelapasadalegislatura(20014)fueraladeésteinsigneamigodeEA.

Claroquehayunapequeñagrandiferenciaen-treEuskalHerriayQuebec;queunopuedenegociarbilateralmente,yasentarbasesparalanegociaciónyotrono.Engranmedida,esoesloquehahechometerelmodeloquebequoiseenelcajón,porahora.YesoesloqueelmismoTurpsubrayabaenunadelasrue-dasdeprensaquedioenmayode2006:

DanielTurp,porsuparte,resaltólascoinciden-ciasentreEuskoAlkartasunayelPartidoQuébecoise:“losdossomosindependentistasysocialdemócratas”.Añadióque“hayquetenermuybuenasrazonesparalucharporlaindependencia,ycuandolosestadosenlosquenosencontramosrechazandeplanorecono-cernoscomonación,noreconocennuestroderechoalaautonomía,nosniegancompetencias,nonosquedamásquereclamarlaindependencia”.“Quererunpaísindependientenoesunfinensímismo,sinounmedioparalograrunpaísmásjusto,conmayordistribucióndelariqueza,máspolíticassocialesyculturales,…”,resumióelrepresentanteindependentistadeQuébec.

Además, agregóque, enel casodeQuébec,“lanecesidaddetenerrepresentaciónpropiaanivelinternacional,enorganismoscomolaONU,porejem-plo,esunimportantepuntoafavordelaindependen-cia”.

LARGA CAMARADERIA CON QUEBEC



Quebecek autodeterminazioaren aldeko le-gezko bide bat erakutsi zigun; Uruguaiko Ekialdekoerrepublika, berriz, indar politikoek erakutsitako ba-tasunagatik izan zen eredugarri. Uruguaiko FrenteAmpliomugimenduaz ari gara, eta PepeMúgicarenpertsonaz.UruguaikoFrenteAmplio1971nsortuzenideologiadesberdinetakozenbaitalderdizosatua(ko-munistekinhasietakristau-demokraziarekinbuka).Ur-teekaurreraeginahala,hainbatgizarte-mugimenduk,elkarteketasindikatukbateginzutenmugimendu-koa-liziohorrekin,etamugimenduageroetagehiagohazizen,etazabalduahalaberepolitikakomunakezarrizi-tuen.Etahorriesker,Uruguai,EuskalHerrikoarenant-zeko biztanle kopurua izanik gureak baino8 aldiz kilometro karratu gehiago dauzkanherrialdebat,politikasozialenburuandagoHegoAmerikan,eta“Gobernu-koalizio”gisafinkatuda.

EAk Polo Subiranistaren ideia plan-teatu zuenean,gureproiektupropioaoina-rritzekoereduenbilahasiginen.Etahorrela,poliki-poliki,Uruguairekikojakin-minaernatuzen,euskaldiasporareneraginhandiaizanduenherritxikihorrekikokuriositateaalegia.Hasteko, 2011n, Jon Peli Uriguen Berrikuntza,LandaGarapenetaTurismokodiputatuaetaEAkokideaUruguainegonzen,bertakoerakundeen, diasporaren eta merkatuarenberriizateko.Kontuanhartuta“euskaldunakUruguainosopreziatuakdirela:koloniahan-dibatdago,etaekarpenhandiaeginziotenAmeriketakoSuitzadeitzenziotenherrialdearenekono-miari”,Ordezkaritzaosobatantolatuzuen,MartínGa-ritanodiputatunagusiaburuaneta20batenpresare-kinbatera,Gipuzkoakoenpresatxikietaertainentzakonegozio-aukerak aztertzeko eta Frente Amplio koali-zioarenereduasakonagotikezagutzeko.Bainahaiekeregugandikikasinahizuten.Uruguaikogobernuak,

José Múgica buruan, lanbide-heziketaren alorreanlankidetza-lerro bat ezarri nahi zuela adierazi zuen,“alorhorretanEuskadiknazioarteanlortuduenospeaaintzathartuta”,ekialdekogobernuakadieraziduenez.

EAren eta Frente Amplioren artean sortutakosintoniaikusirik,2014koazaroanPelloUrizaridazkarinagusiak,LorenaLopezdeLacalleNazioartekoHarre-manetarakoidazkariarekinbatera,MontevideoraetalaPlatarabidaia instituzionalaeginzuten.Batetik,JoséMúgicapresidenteaelkarrizketatuzuten(EAkolagunpolitikoaetaEHBilduberriarensustatzaileabihurtukozena), Frente Amplioren antolatzeko eta kudeatzeko

modua eta bertan arrakasta han-diarekinezarritakojustiziasoziala-ren eredua sakonagotik ikasteko.Eta bestetik, Argentinako dias-poran EAko figura handiak direnCesarArrondorenetaMikelEzke-rrorenkonpainian,ArgentinakoetaUruguaiko euskal komunitateare-kinzubiakberreraikitzeko,aspaldi-tikbidehoriekherdoildutazeudelaaintzathartuta.

2014 URUGUAIEN HARREMANAK LANTZEN


EAren esanahia Eusko Abertzaleak zenean

Denbora-tartelaburbatean,Eusko Alkartasunaren jatorrizkoizenaEuskoAbertzaleakizanzen.Gasteizko EAJren hiri-batzarrakalderdi politiko berri bat eratzeaerabaki zuenean, publikoki adie-razizuenalderdiarenizenaEuskoAbertzaleak izangozela.Aldibe-rean, izen hori Jabetza Erregis-troanerregistratuzen.

1986ko irailaren 22an,Patxi Ormazabal Eusko Abertza-leak alderdia Barne Ministerioanerregistratzerajoanzen,etaezus-teko ederra hartu zuen, izan ere,irailaren 6an beste alderdi batEuzko Abertzaleak-NacionalistasVascos izenarekin erregistratubaitzen. Alderdi berriaren erre-gistroa eta lan ona oztopatzekoEuzkoAlderdiJeltzaleakabianja-rritakoestrategiabatzirudienargieta garbi. Euzko Abertzaleak-Na-cionalistas Vascos izenean zetaerabili izanak jatorri jeltzalea argiuztenzuen,EAJrenBizkaikosek-tore ofizialak ortografia sabindarhori erabiltzen jarraitzen zuelako.Are gehiago, gaur egun ere jelt-zaleek Batzar Nagusietan EuzkoAbertzaleak-NacionalistasVascosizenaerabiltzendutebatzarretakotaldeaeratzekounean.

EAJren azpijoko horren eraginez alderdiakantzekoizenbatjarribeharrazuen,etaEuskoAlkarta-sunajartzeaerabakizen.

Tercer Congreso Nacional, las urnas y los votos desaparecen

Lanotacuriosa -ypolémica-delCongresosedaenelmomentodelavotaciónalosrepresentantesde la Asamblea Nacional. Tras celebrarse las vota-cionesparatodosloscargosinternos,seprocedealescrutinioperounhechoimprevistoimpidequesere-cuentenlosvotosparadesignaralosmiembrosdelaAsambleaNacional:lahoradecierredellocalobligaalosasistentesaabandonarellocal.Laorganizacióndecidesuspenderesteescrutiniohastaeldíasiguien-teyparaqueelprocesoseaabsolutamentelimpioytransparente,todaslaspapeletasdevotosemetenenunasurnasquedebenpermanecerselladashastaelmomentodelescrutinio.Losproblemas,noobstante,lleganaldíasiguiente,cuandolosencargadosdere-cogerlasurnaslleganalTeatroVictoriaEugeniaparallevárselas. La sorpresa fue mayúscula cuando losresponsablesconstatanquelasurnashandesapare-cidoyquehaypapeletasdevototiradasporelsuelo.

Se descubre que es el Ayuntamiento quienretira dichos contenedores, de titularidad municipalyquehabían sidoprestadosal partidopara suusoenelCongreso.Losfuncionariosdecidenabrirlaslasurnasysinserconscientesde la importanciadesucontenido lasvacían.Trascomprobar loocurrido, laMesadelCongresodecideconvocarunajornadadevotaciones,tressemanasdespuésdelcónclave,pararepetir lavotaciónpara laelecciónde losmiembrosdelaAsambleaNacional.

EAk webgune berritzailea estreinatu zuen 1997an

1997ko udan, Eusko Alkartasunak bere lehenwebguneaestreinatuzuen–EstatuBatuetanlehensi-teaargitaratuzenetiksoilik6urteigaroondoren–,eta

Bitxikeriak


euskal alderdi politikoen arteanwebgune aitzindariaizanzen.EAkunehorretanerabakizuenaurrerapente-knologikoakhelburuprogramatikoenzerbitzurajartzeaeta,erahorretan,jarduerapolitikoetapublikoaherrita-rrenganahurbiltzea.Gaituzirenlehenweb-helbideakhttp:www.euskoalkartasuna.es eta www.ea-euskadi.com izan ziren. Edukiari zegokionez, EAren guneakalderdiaren jarduera politikoari buruzko informazioaeta alderdiaren ekitaldi-agendabiltzen zuen, eta lauhizkuntzatan argitaratu zen: euskaraz, gaztelaniaz,frantsesez eta ingelesez.Garai hartako aldizkari es-pezializatuekosoondobalioetsizutenwebgunehura,etasaribatirabazizuen.

Begoña Errazti, la primera mujer presidenta y la política más valorada

BegoñaErraztifuelaprimeramujerpresidentade un partido del ámbito de Euskal Herria. No soloeso, sino quedurante sumandato almandodeEAfueunadelaspolíticasmejorvaloradasenvariasoca-siones.Segúnunaencuestarealizadaporelgabinetedeprospecciónsociológicaainstanciasdeldeparta-mento de Presidencia delGobierno Vasco, publica-doenmayode2002,BegoñaErraztifuelasegundalíderpolíticamejorvalorada.LapresidentadeEusko

Alkartasuna logróunapuntuaciónde4,4,quedandopordelantedeXabierArzalluz (3,9),JavierMadrazo(3,5),ArnaldoOtegi(3,5)yNicolásRedondoTerreros(3,4).Porsupartelosdirigentespeorvalora-dossonJoséMaríaAznar(2,6),CarlosIturgaitz(2,3)yPabloMosquera(1,7).

Patxi López eta María San Gilen arteko ezkontza

Gazte Abertzaleak erakundearen kanpainaausartenetakoaetaosooihartzunhandia izanzuenaPatxiLópezetaMaríaSanGilenartekoezkontzarenaizanzen.2005ekohauteskundeakziren,etaPSOEetaPPkitunbatadostekoposibilitateamahaigaineanze-goen.“Beraz,PatxiLopezetaMariaSanGil-enartekoezkontza, posiblea bazaie gertatuko den errealitatebaten karikatura da. Inork ez du Euskadin bat egitehonenzalantzarik.Prestige,LOU,Irakekoguda,mani-pulazioinformatiboa…biburuzagihauekaurrezaurrejarrizituztengaiakdira,bainaezduguinolakodudarikeuskal gizartearen borondatea ordezkatzeko aukeraagertzen bazaie guztiak alde batera utziko dituztelaetaelkartukodirela”adierazi zuenunehartanGazteAbertzaleakerakundeak.


Urquijo, virrey de las Vascongadas

Otra sonada campaña de Gazte Abertzaleakfuelaqueelevó,conuntonosatírico,aldelegadodelGobiernoespañolenlaCAVCarlosUrquijoaestatusde “virrey de las vascongadas”. Gazte Abertzaleakimprimió un cartel, con estilo de cuadro de época,en el que Urquijo adoptaba una pose colonizadorayanticuada.“Interpretandoa laperfecciónsupapeldeVirreydelimperioespañolentierrasvascongadas,elSr.Urquijohadejadopatente, unavezmás,cuáles la laborquetieneencomendadaennuestroPaís:

AsentamientosmilitaresalolargoyanchodeEuskalHerria.La imposicióndelsacrosantoestandarte roji-gualdoentodasycadaunadelainfielesinstitucionesvascongadas.Yporsupuesto,eltorpedeoconstantedelpeligrosoprocesodenormalizaciónpolíticaporelqueluchaestePueblo”,afirmóGA.

Guardia Zibilak EAren Bilboko egoitza miatu zuen, erratuta

2013anHerriraerakundearenaurkakooperaziobatean,EuskoAlkartasunakBilbokoAreatzaPaseale-kuanduenegoitzanoldarkasartuzenGuardiaZibila.Poliziek bertako langileak hiru orduz atxiki zituzten,alderdiarenegoitzamiatzenzutenbitartean.GuardiaZibilakezzioninolakojaramonikeginagindujudizia-laerakustekoetaidazkarijudizialbatbertanegotekoegin zioten eskaerari. Eusko Alkartasunak salaketabat jarrizuenpolizia-kidegoarenaurka,etakidegoakmiaketahura “errakuntza”gisakalifikatuzuen,miatunahizituztenHerriraerakundearenbulegoakataribe-reanbainabestesolairubateanzeudelako.

Bitxikeriak


Esku artean duzun argitalpena talde lanaren emaitza da.Mila esker, atzera bidai honetan parte hartu eta lagundu duzuen guztioi, 30 urte luzetan

bizitakoa gogoratzen eta dokumentuak eskuratzea posible egin duzuenei, baita proiektuaren lehen urratsak bideratu zituen Ikerne Badiolari.

Esta publicación es fruto del trabajo en equipo.Muchas gracias a quienes habéis colaborado con este viaje al pasado, a quienes habéis

hecho posible recuperar documentos y vivencias de los últimos 30 años y a Ikerne Badiola, que guió los primeros pasos de este proyecto.

ARABASan Prudentzio l 01005 · GASTEIZ

Tel. 945 23 27 62 · Fax 945 23 29 [email protected]

BIZKAIAAreatza, 2-3 l 48005 · BILBAO


GIPUZKOAPortuetxe Bidea, 23 l 20018 · DONOSTIA


NAFARROAPlaza del Castillo, 49 - 1º l 31001 · IRUÑA


IPARRALDE34 Rue Pannecau l 64100 · BAIONA

Tel. 05 59 25 50 98 · Fax 05 59 25 50 [email protected]

euskoalkartasuna.eus twitter: @ealkartasuna

EuropeanFreeAlliance

30 urte aberrigintzan - Eusko Alkartasuna · 2017. 11. 14. · listei hauspoa emanez jarraitu zuen....

Documents

Transcript of 30 urte aberrigintzan - Eusko Alkartasuna · 2017. 11. 14. · listei hauspoa emanez jarraitu zuen....