3. Os grandes protagonistas do noso Rexurdimento I: Rosalía de Castro (1837 – 1885)

8/14/2019 3. Os grandes protagonistas do noso Rexurdimento I: Rosala de Castro (1837 1885)

1/14

3. Os grandes protagonistas do noso Rexurdimento I: Rosala de Castro (1837 1885)

1. Notas previas

A) Debemos ter en conta que se a literatura galega coecida no mundo grazas a Rosala e os cancioneiros medievais, que son obxecto de estudos entodo o mundo.

B) Sobre Rosala escribiuse moito e foi analizada desde diversos puntos de vista, polo que hai interpretacins encontradas e algunhas que podemosconsiderarerrneas (por exemplo, era feminista ou antifeminista?).

2. Biografa

Rosala nace en Compostela en 1837, filla ilextima1 dun crego, Xos MartnezViojo, e dunha fidalga, Mara Teresa de la Cruz de Castro e Abada, que a safamilia deixa de lado.

Pasa a sa infancia entre Ortoo, Padrn e Lestedo, onde entra en contacto comundo rural que reflectir en Cantares Gallegos, adobiando e transformando

as sas experiencias infants. Dxose que a nai de Rosala se quixo desentender dela pero, anda que non a

puido ter sempre ao seu carn, as cartas que lle escribe amosan a preocupacinque a nai senta pola sa filla.

En 1850 vai para Compostela coa sa nai: Seguindo os costumes fidalgos, recibe unha educacin mnima2, cuxa

nica finalidade casar. Polo tanto, a sa cultura limitada. Porn, frecuentar a Sociedad

Econmica de Amigos del Pas e o Liceo de la Juventud, ondeprobabelmente coece a Murgua, Pondal e Aurelio Aguirre e, ademais, oseu posterior matrimonio con Murgua contribuir a que cambie esa

situacin de educacin deficitaria. Por outra banda, Rosala suple esacarencia co sentimento3. En 1853 acudira romara da Virxe da Barca en Muxa coa irm de Pondal,

Eduarda Pondal, quen estaba a piques de morrer de tifus. Desta experienciaxurdir a composicin Nosa Seora da Barca, includa en Cantares Gallegos.

En 1854 represntase no Liceo de la Juventuda peza dramtica Rosmunda deGil y Zrate. Nela Rosala interpreta protagonista, o que amosa a sasensibilidade cara o mundo das artes.

En 1856 marcha para Madrid. As razns que se deron para explicar esta viaxeforon moitas (quizais quera ser actriz, ampliar os seus horizontes comoescritora, podera ir resolver un preito familiar, pode que procurase o

matrimonio ou, simplemente, cambiar de aires e escapar do ambienteprovinciano composteln).

En 1857 publica o seu primeiro poemario, La flor, que suscita unha resea deMurgua no xornal El museo universal4. Nesta resea d a impresin de queMurgua sabe mis de Rosala do que se pode deducir polos seus versos.

1 EnRosala, peza teatral de Otero Pedrayo, descrbense as circunstancias negativas que acompaan aRosala xa desde o seu nacemento.2 En O seorito da Reboraina e Os camios da vida de Otero Pedrayo descrbese cal a educacin quereciben as rapazas fidalgas.3 De feito, considrase que Rosala quen explica mellor ca ningun o sentimento da saudade en Unha

vez tiven un cravo.4 Xornal que posteriormente dirixira Bcquer, a quen Rosala coecera, e no que aparecera en 1861 oseu primeiro poema en galego: Adis, ros; adis, fontes

1


2/14


En o 10 de outubro de 1858casa con Murgua na Igrexa de San Ildefonso. De 1858 a 1870 Rosala est fra de Galiza (Alacante, Estremadura...), xa que

Murgua pertenca clase dos cesantes, dicir, persoas que segundo cal fose ogoberno tian ou non traballo. Isto resltalle insoportbel a Rosala(contraposicin da paisaxe galega e a castel) e ademais vive momentos

difciles: mrrenlle dous dos seus sete fillos, empeora a sa sade e tamn assa relacin con Murgua que, se ben clave na sa vida por sen quen a incitaa escribir, parece que lle faca menos caso do que ela necesitaba (segundo sereflicte nalgunha das cartas que ela lle escribe).

En 1870 volve a Galiza e en 1880 publicara Follas Novas. Morre na Casa daMatanza en 1885 e antes pide ver o mar e que lle queimen tdolos seusescritos. Segundo Murgua queimaranse Romana, Cuento estrao e Historiade mi abuelo.

enterrada no cemiterio de Adina e en 1891 os seus restos seran trasladadosao Panten de Galegos Ilustres de Compostela, traslado non exento depolmica: o bispo de Compostela, Garca Cuesta, fixo todo o posbel para que a

xente non acudise ao recibimento dos restos. Ramn Cabanillas, que entn tia9 ou 10 anos e estaba no seminario, escapa, logra ver o recibimento dos restosde Rosala e deixara unha pequena crnica deste feito (el tamn descansaramis tarde en San Domingos de Bonaval).

3. Cantares Gallegos (1863)

3.1. Dedicatoria

Rosala dedcalle o libro a Cecilia Bhl de Faber5 (Fernn Caballero),por das razns:

a) Ser muller e escribir.b) Por ver aos galegos desde unha perspectiva non tpica, como adoitan facer a

maiora dos escritores espaois.

3.2. Edicins

a) Primeira edicin (17 de maio de 18636): Imprenta Juan Compael, Vigo. 31 poemas.

b) Segunda edicin (1872): a edicin testamentaria, dicir, a derradeira publicada en vida do

autor.

Leocadio Lpez. Catro poemas mis: Mia santia, Dxome nantronte o cura, Que

ten o mozo? e Si a vernos, Marica, nantronte vieras.

Podemos dicir, polo tanto, que Cantares Gallegos est composto por35poemas. Porn, a veces dise que son 36 porque no poema A gaita gallega Rosalacontesta a outro de Ventura Ruz Aguilera que tamn se incle nas das primeirasedicins. dicir, son 35 poemas de Rosala e outro doutro autor.

3.3. Influencia de Murgua

Murgua estivo detrs da elaboracin de Cantares Gallegos, proba diso :

5 Autora de obras comaLa gaviota.6 Ese da o aniversario de Murgua, quizais Cantes Gallegos sexa un homenaxe a el.

2


3/14


a) Un artigo no que afirma que incitou a Rosala a que escribise e a convenceude publicar o libro, anda que ela quera que sase luz co nome do seumarido.

b) EnLos precursores (1886) Murgua di que Rosala se ve obrigada a escribirporque parte da obra xa estaba na imprenta. Ademais di que escribe moi axia

(compn Conto de vidal dunha vez).c) No ndice da primeira edicin hai un glosario de 208 termos, que seran 247na segunda, asinado coa letra M., polo que deducimos que foi elaborado porMurgua. Isto amosa o empeo de facer comprensbel a obra (at 1867 non se

publicara o primeiro dicionario de galego), escrita tomando como base a falada zona de Compostela e Padrn, xa que Murgua era consciente de que a obraliteraria era un medio de adoutrinamento.

Este interese de Murgua pode deberse a que estaba superando oprovincialismo7e achegndose ao rexionalismo. As, necesitaba un apoio literario

para explicar o sentido da nacin.

3.4. Limiar

O de Cantares Gallegos un limiar que ilumina todo o que vn despois.Rosala vese obrigada a facelo porque o que a ser o prologuista da obra, NicomedesPastor Daz8, morre uns meses antes da publicacin da mesma. No prlogo deCantares Gallegos Rosala apunta unha serie de ideas:

a) Desexo de cantar paisaxe e aos paisanos: contrapn a paisaxe galega coade outras terras que ela coece. Neste senso un tanto maniquesta e tenprexuzos a respecto de Castela. Para ela o emigrado odia a paisaxe da terrana que est. Por outra banda, non canta a todo o pobo, s ao rural.

b) A obra coma unha reaccin ante unha aldraxe: unha reaccin semellante do Cura de Frume ou de Fernndez de Castro enEl bho gallego. Ao finaldo limiar algrase da aldraxe de Francia a Espaa, para que Espaa vexa queela tamn comete a mesma inxustiza con Galiza.

c) Defensa do idioma galego: defende9 que apto para a versificacin (istoobsrvase mellor enFollas Novas, onde expresa toa unha filosofa en galego)e reacciona ante a inxustiza de mofarse do galego. Ten conciencia dadiglosia e, anda que lle chama dialecto lingua, non debemos considerar queisto sexa pexorativo.

d) Explicacin do que Cantares Gallegos: alude ao intimismo, a paisaxe, oscostumes, todo un mundo o que est dentro de Cantares Gallegos.

e) consciente da necesidade dunha institucin que vele pola supervivenciada lingua, o que unha constante en todo o sculo XIX (Francisco A. de

Novoa, Curros). Rosala defende a nica ferramenta lingstica que ten: alingua popular.

3.5. Mtodo compositivo

7 O provincialismo busca o recoecemento das peculiaridades de Galiza por parte do poder central.8 Sabemos que a intencin de Murgua era que o prlogo de Nicomedes Pastor Daz defendese o

provincialismo.9 Outras defensas emblemticas da lingua estn no limiar da Gramtica de Saco y Arce ou no discursoque Murgua le na RAG.

3


4/14


Cantares Gallegos un libro de motivacin folkseguindo o modelo doLibro de los cantares (1852) de Antonio de Trueba, quen colle unha copla populare monta sobre ela unha composicin. Rosala leva a cabo dous procedementos:

a) Parfrase: dlle voltas a un mesmo motivo.b) A partir dunha copla desenvolve o argumento do poema. Xeralmente a copla

est ao comezo, pero tamn pode aparecer noutros lugares.Noutros casos non se usa a copla, senn frases paremiolxicas, dicir, refrns,proverbios ou sentenzas (donde moitos cospen lama fan).

3.6. Estrutura

Rosala establece unha pauta narrativa segundo a cal a estrutura serafechada:

a) No primeiro poema faise unha invitacin a unha rapaza para que cante (hasde cantar) e esta manifesta a sa intencin (cantar hei) de cantar.

b) No ltimo poema a rapaza manifesta que cantou(eu cantar, cantar, canti).

Porn, a voz potica non esa rapaza durante toda a obra, polo que serompe esa estrutura fechada.

3.7. Temtica

A) Poemas costumistas: non debemos considerar o termo costumista cun matiz pexorativo, este poemas son aqueles que reflicten algn costume, algnelemento da etnografa galega10. Algns exemplos son: Nosa Seora da Barca: ten trazos autobiogrficos xa que Rosala acode

coa irm de Pondal romara da Virxe da Barca o 8 de setembro de 1853. Si a vernos, Marica, nantronte vieras: descricin dunha romara que

tamn encontro de amantes11. Nas das primeiras partes unha persoacntalle a outra como foi a romara, e na terceira hai unha certa crtica aunha muller de clase social alta.

Fun un domingo muo: un poema con copla ao final no que sedescribe o muo12 como lugar de encontro de amantes (sen matizertico).

Eu ben vin estar o moucho: ten como alicerce o mundo da supersticin.Anda que as aves rapaces son consideradas positivamente, refrese aomoucho que vixa.

Un repoludo gaiteiro : o segundo gaiteiro13 da nosa literatura, presentado coma un don Xon que se sirve do seu instrumento paraconquistar as rapazas. Na ltima estrofa cambia o refrn para recalcar amensaxe de que as rapazas non vaian ao gaiteiro, dse a entender que sesofren por el a culpa delas por ir xunto del.

Ac no currunchio mis hermoso: tamn coecido como Atraxedia de Vidal. Est composto poroitavas reais, unha estrofa culta quedifire da do resto dos poemas. Trata o costume de dar a proba do porco namatanza: a Vidal ningun lla d e cando el pode matar un porco ten

10 Case tdolos poetas escriben nalgn momento unha composicin deste tipo, at o mesmo Curros(Unha voda en Einib)11 Pode lembrar a A Bldrica de Alberto Camino e a certas cantigas de amigo (de romara).12

Isto tamn o fai An en A Pantasma. En A casamenteira ctase tamn o muo como lugar dereunin dos amantes.13 Lembremos que o primeiro o de A Gaita Gallega de Pintos, un gaiteiro didctico, un mestre.

4


5/14


intencin de darlles a proba a aqueles que lla deran a el, pero non ten a quenlla dar.

San Antonio Bendito: quizais o mellor poema de tdolos costumistas.Parte dunha copla popular e reflicte o cambio psicolxico dunha mozaque lle pide a San Antonio un home. Ao principio vlelle calquera, pero

despois soa cun amor imposbel, quizais pensando en algun, un donXon. Finalmente enumera o que ela pode aportar ao matrimonio: s cargas,e faille de novo a peticin ao santo.

B) Poemas amorosos: son poemas cuxo eu lrico son personaxes populares, nuncaa autora (heternimos, coma no caso de Pessoa ou Machado) e expresan unamor vehemente que case sempre leva frustracin. Exemplos: Cantan os galos pra o da: unha alborada cuxa estrutura a de copla

popular + desenvolvemento. Hai unha idealizacin do amor, un amor queleva frustracin (separacin ma) e unha certa picaresca e irona.

Dxome nantronte o cura: monlogo no que se debate se algo ou non

pecado, xogando coa moralidade relixiosa. Exprsase un amor frustradoe, coma no caso anterior, hai unha certa picaresca. Quxente tanto menia: home que sofre mal de amores por un

abandono. Cando a lua aparece: poema monologado no que un suxeito lrico

feminino expresa unha desolacin e frustracin total. Sitase no solpor,momento que incita reflexin e hai unha descricin romntica dapaisaxe e logo un laio.

Menia ti a mis hermosa: dous monlogos (home que se dirixe rapaza e contestacin desta, que di querer estar soa). Anuncia a soidade emesmo a saudade de Follas Novas. Na copla popular nomase un paxaro, a

rula, que smbolo da muller abandonada en Rosala. Tamn se faialusin ao nacemento de Venus.

C) Poemas intimistas: expresin dun sentimento no que o eu lrico ten trazosbiogrficos da propia Rosala (xeografa, referencia Casa de Arretn nosegundo...) Campanas de Bastabales Como chove midio

Adis ros, adis fontes Airios, airios, aires

D) Poemas social patriticos: defensa da patria e denuncia. unha poesa afastadados xogos estticos dos poemas amorosos e supn o inicio dunha poesareivindicativa que se chega at os nosos das (Curros, Lamas Carvajal,Cabanillas. C. Emilio Ferreiro, Mndez Ferrn...)

Airios, airios aires: laio dun emigrante que ten saudade da terra edesexa volver a ela. Conxuga intimismo e denuncia social.

Adis, ros; adis, fontes: o primeiro poema que Rosala escribe engalego (24 de novembro de 1861, publicado en El Museo Universal14) econxuga intimismo + social patriotismo:

14 Xornal que sera dirixido por Bcquer.

5

Intimistas en senso estrito

Socio - intimistas


6/14


Intimismo: o laio sostido dun emigrante que se despide da terra senesperanza de volver.

Denuncia social: aldese pobreza que obriga a emigrar (a miaterra n mia alusin ao foro).

Outros trazos: paisaxismo, relixiosidade, fatalismo, desesperanza...

Castellana de Castilla: o laio dun mozo galego que rexeitado porunha moza castel e que supn o primeiro alegato simblico contraCastela (Galiza vs. Castela).

Castellanos de Castilla: muller que, trala morte do seu mozo en terrascastels, impreca a Castela. un dos poemas mis criticados de Rosala, aoque se referiron Unamuno ou Madariaga. Este ltimo apunta que Rosalaenfoca mal o problema xa que para ela a conflitividade xorde do choqueentre das razas, a galega e a castel (enfoque maniquesta); porn oconflito entre patrn e xornaleiro. Xa que o galego pobre ten que ir

buscar o sustento fra, de a a imaxe de farrapento (que non ten, porexemplo, o cataln).

A gaita gallega: contestacin ao poema de Ventura Ruiz AguileraLagaita gallega. Eco nacional (1860) no que se gaba a Galiza, pero tamnse menciona a negativa realidade social. A resposta de Rosala achegaunha visin mis pesimista desta realidade social: quisis, cansada esedenta,/ quisis que de angustias morra; ao refrn de Ruiz Aguilera queno s deciros/ si canta o si llora Rosala responde que eu podo decirche:/non canta, que chora. Por outra banda, obsrvase tamn un certopantesmo ( mar esperanzas pides,/ de Dios a esperanza imploras.) quelembra gloga de Belmiro e Benigno de Nicomedes Pastor Daz.

Pasa, ro, pasa, ro: Crtica social referente problemtica da emigracin, que neste caso

impide o amor15 (subtema ou tema marco). A voz lrica femininalembra ao seu mozo que est lonxe.

Coincidencia coas funcins poemticas da natureza da lricamedieval (anda que Rosala non a coeca) xa que o ro:

- Ten a funcin de escenario.- Ten a funcin de interlocutor.- smbolo do amado.- un elemento de comunicacin entre os amantes (bgoas da

rapaza que caen ao ro mar Amrica).

E) Outros poemas: parece que van desenvolver unha denuncia social, pero trnansecostumistas. Este o caso de:

Deus bendiga todo nena: encontro dunha rapaza cunha mendiga: Denuncia: situacin da muller. Desenvolvemento costumista: a rapaza fica marabillada perante a

vida e a conduta da mendiga, que considera unha sabia. Isto fai queesvaeza a denuncia social como tema principal do poema.

15 Isto reflctese na copla coa que acaba o poema: Si o mar tivera barandas,/ frate ver ao Brasil;/ maiso mar non ten barandas,/ amor meu, Por dnde hei de ir?

6


7/14


8/14


galego. Ten tamn un limiar da propia Rosala, moi breve, titulado Das palabrasda autora que, coma no caso de Cantares Gallegos, un anuncio do contido dolibro.

Hai unha contradicin entre o ttulo, que nos fai esperar composicins

frescas e ledas, e o contido, sumamente pesimista. En relacin a isto hai poemasautoestticos17coma Follas Novas, risa dme nos que se explica esta contradicin.

Ao comezo do limiar de Rosala dise que os versos foron escritos dezanos antes. De feito, foron escritos en Simancas (cando Murgua era director doArquivo Histrico Nacional sito nesta vila) entre 1870 e 1871, versos que reflicten anegrura da sa vida e o debilitamento da sa sade.

4.2. Limiar: Das palabras da autora

Neste prlogo observamos trazos que definen toda a obra:a) Sentimentalidade e perspectiva feminina.

b) As das lias mis importantes son a intimista e a social: Intimismo: u n intimismo no que moitas veces a autora se ve como unha

persoa interposta, dicir, como voceira das penas alleas. Critica social: , como dira Sartre, unha poeta engag, que non pode ser

allea ao seu tempo e ao que a rodea. unha poeta solitaria e solidaria.Ademais tamn denuncia o sufrimento da muller.

No penltimo pargrafo do limiar Rosala trata cuestins extratextuais:a) Dinos que escribe este libropor e para os labregos, anda que estes tardarn

en lelo.b) Amosa tamn un prexuzo lingstico, considerando que o galego pode valer

para a poesa pero non para outros xneros (ensaio...)c) Di que non volver escribir en galego. De feito as xa que enEn las orillasdel Sarmantn a temtica deFollas Novas, pero abandona o galego.

Hai outra razn que a pode levar a abandonar o galego: o 28/03/1881 e o04/04/1881 publica no xornal madrileo El Imparcialo artigo Costumbresgallegas (neste xornal publicaban artigos costumistas sobre Galiza moitos galegosresidentes en Madrid). Neste artigo describe a paisaxe e as xentes da montaa e domar. Na descricin das xentes do mar fala dun costume segundo o cal os marieirosque chegan s vilas da costa galega e quedan a durmir nalgunha casa teen dereito adeitarse con algunha das mulleres desa casa. Isto algo que non est documentadoen ningures que provoca unha grande polmica que fai que ela non queira referirsemis a Galiza nin aos galegos, como as o expresa nunha carta enviada a Murguadesde Lestrove o 26/07/1881.

4.3. Influencias en canto aos modelos compositivos

A diferenza do caso de Cantares Gallegos, Rosala non citaexplicitamente ningunha influencia. Con todo, podemos percibir algunhas:

17 Son aqueles poemas nos que @ autor(a) explica o que entende por poesa e que tipo de poesa querefacer.

8


9/14


10/14


Defensa: en poemas coma Co seu xordo e constante mormurio(imaxe do ro que morre no mar, mito das sereas de Ulises) ouSoia! (poema narrativo no que aparece o corvo como smbolonegativo).

Rexeitamento: As Torres do Oeste, poema narrativo no que unha

muller intenta suicidarse pero rescatada por un marieiro. Rematarecomendndolle ao lector que nunca vaia s Torres do Oeste cocorazn negro. Hai unha descricin da paisaxe que reflicte ossentimentos do eu lrico e, de novo, aparece o corvo como smbolonegativo.

D) Medo felicidade (complexo de Polcrates21 ): podemos observalo en poemascoma A aventura traidora ou Cando un moi dichoso.

E) Sentido da escrita: son moitos os escritores que se preguntan por qu e paraqu escriben e aos que lles preocupa como se xulgar a sa obra trala sa morte.Estas cuestins provocan sufrimento en Rosala e respostas ambiguas,contraditorias. Podemos observar isto en poemas coma: Silencio!: est prximo inefalibidade22 (querer expresar algo e non

atopar palabras). Ben sei que non hai nada: a literatura coma a eterna repeticin das

mesmas cousas.

4.4.1. Rosala e a relixin

A) Fe e ausencia de fe: un tema conflitivo en Rosala, xa que nalgunhascomposicins pode amosar unha firme crenza no Deus cristin e noutras aausencia de fe:

Na Catedral: poema ambientado dentro da Catedral de Santiago, cheo devisins fantasmagricas, no que se fala da angustia e se pide unha solucin.Malia chegar a poer en dbida se rezar serve de algo, unha composicin naque est latente a fe. En certo modo tamn reflicte a relixiosidade popular.

Cada noite eu chorando pensaba; A un batido outro batido: manifstasea ausencia de fe.

B) Que hai despois da morte? tamn un tema no que se amosan na obra deRosala posicins contraditorias:

Por unha banda est presenten a ortodoxia catlica, un Deus que premia aosbos trala morte e castiga aos malos.

Estranxeira na sa patria: neste poema amosa un achegamento tradicinprecristi, o eu lrico ve pasar ao seu carn espectros que seguen estando ao seucarn e inflen na vida dos vivos.

C) O silencio de Deus: un tema eterno na poesa (se Deus infinitamentepoderoso, sabio e bo, por que consinte o mal no mundo?)

21 Rof Carballo fala do complexo de Polcrates. Polcrates era un rei da tica moi feliz, tanto que temeuanoxar aos deuses coa sa felicidade. Entn tira un anel ao mar, anel que traga un peixe. Este peixe pescado por un marieiro, o anel volve a terra e desde entn a vida de Polcrates estar chea dedesgrazas at a sa morte a mans do rei persa Daro.22

Dse moito nos msticos (Santa Teresa, San Juan de la Cruz) e tamn o caso de Snchez Ferlosio,autor deEl Jarama, que pasa unha morea de anos sen escribir, segundo el, porque non atopa palabraspara expresar o que quere.

10


11/14


Por qu?: dse por sentado que hai un Deus, pero un Deus que consiste ainxustiza.

Tembra un neno no hmido prtico23: hai unha aceptacin implcita de queten que haber pobres e ricos, pero tamn crticas a estes ltimos einterrogacins a Deus que permite unha situacin de miseria.

Soberba:- Morfoloxa dramtica, descrbese unha pequena escena na que:~ O escenario interior (cuarto da casa) pero tamn hai un reflexo do

que acontece no exterior, da chegada da tormenta.~ Voces:

* 1 voz: dous ltimos versos da 2 estrofa, nos que o eu lrico sedirixe a algun.

* 2 voz: dous primeiros versos da 6 estrofa, nos que o eu lrico un coro annimo.

* 3 voz: dous ltimos versos da 6 estrofa, e estrofas 9, 10 e 11,nas que se reflicte un antagonista.

- Loita entre das forzas que estn por riba dos protagonistas:~ Natureza (raios, ondas do mar...)~ Mundo da moral catlica (pecado, trisaxio...)

- A nai identifica as manifestacins da natureza coa vontade divina por causada soberbia do fillo. Neste senso non se amosa supersticin de ningn tipo,mais na 4 estrofa hai unha frase que nos remite supersticin popular:Nove follas dolivo queimemos.

- Con todo, o poema non quen de reconciliar a vontade divina co mundo danatureza, polo que o poema non ten conclusins mais si remata cunhasolucin enxeosa (- Pagas ti; morrendela,/ di, con que te manterei?).

Anda que Rosala presenta unha certa conflitividade perante a relixin,non hai unha confrontacin total coa fe como pode acontecer en Curros en poemascoma Nocturnio deAires da Mia Terra.

4.4.2. A sombra e as sombras

Os moitos estudos dedicados a este tema non chegan a unha conclusindefinitiva, s coinciden en que se refire a un problema existencial, pero vezenigmtico. Con todo, adoitan darse as seguintes interpretacins:a) A sombra (en singular) pode referirse a: Unha fantasma do pasado, un pesadelo que retorna. A dor universal, que inseparbel da condicin humana. A morte, presente en tdolos momentos da vida (imaxe da espada de

Damocles).

b) As sombras (en plural) interprtanse con mis unanimidade, xa que adoita dicirseque se refiren a un pasado tormentos que magoa o eu potico (o que lembra

primeira interpretacin da sombra).

Exemplos de poemas ligados ao concepto da sombra son:1) Santa Escolstica (En las orillas del Sar, 1884): poema no que se fai un

percorrido por Compostela at chegar a San Martio Pinario, onde est o conxunto

23

O ano de 1853 un ano de fame. Murgua en Los precursores fala dun ignotus, un descoecido, unneno que no ano da fame toca o violn e entra nos salns frecuentados polos ricos en Compostela. Estepoema pode ser unha lembranza deste feito e tamn algn poema deEn las orillas del Sal.

11


12/14


escultrico Santa Escolstica. un poema alucinatorio no que se aprecian todasas interpretacins da sombra.

2) Mar!, cas tas auguas sin fondo,:I. Na primeira estrofa hai unha splica a elementos da natureza (pantesmo)

para afastarse do fantasma que a magoa e nas posteriores defnese esa

fantasma, omnipresente, que adopta diferentes formas, e que unha fantasmado pasado que lembra sombra.II. Hai unha oscilacin entre o real e o simblico, algo moi frecuente en Rosala.

Ademais flase dese pasado tormentoso (memoria do pasado).III. Apreciamos anforas (i eres, i es), similicadencias (aparicin dun

mesmo lexema con diferentes sufixos: choran, choras) ou paranomasia(similitude fnica entre palabras de significado diferente: pra min i en minmesma moras). Non sabemos se esa fantasma do pasado a lembranza dealgo concreto ou non.

4.4.2.1. Fontes de inspiracin de Negra sombra (Cando penso que te fuches)

a) Remotas: poemas de Nicomedes Pastor Daz coma La mariposa negra,que parte da imaxe dunha bolboreta arredor dunha luz, ou Una voz, poemaromntico no que a sombra est omnipresente. Rosala tivo que ler estes

poemas xa que Pastor Daz a prologar Cantares Gallegos, polo tantocoecao.

b) Prximas: o poema El murmullo de las olas de Aurelio Aguirre (1833 -1858), a quen Rosala coecera no Liceo de la Juventud. En especial naterceira estrofa deste poema aprcianse trazos que tomar Rosala:

Metro e rima. Oscilacin entre o concreto e o abstracto.

Figuras coma a anfora, a paranomasia ou a semilidacencia. Omnipresencia da sombra.

4.5. Temtica social

Anda que a temtica intimista a que domina Follas Novas, tamnpodemos atopar poemas de denuncia social que seguen a lia de Cantares Gallegos.Nestes poemas:A) O eu potico acta como voceiro das miserias do pobo galego, un intimismo

identificativo ou interposto.B) A nota sentimental est sempre presente.C) A perspectiva feminina a que domina na maiora das composicins24.D) Tratan dous temas:

1) Opresin, miseria: Rosala entende que a sociedade est necesariamentedividida entre pobres e ricos, mais isto non lle impide revelarse contra este

24 Isto xa se anuncia no limiar Das palabras da autora: mais o que me conmoveu sempre, e polotanto non poda deixar de ter un lugar na mia poesa, foron as inumerables coitas das nosas

mulleres: criaturas amantes para os seus i os estraos, cheas de sentimento, tan esforzadas de corpocomo brandas de corazn e tamn tan desdichadas que se dixeran nadas solasmentes para rexer

cantas fatigas podan afrixir, a parte mis froxa e inxel da humanidade. No campo compartindo mitade

por mitade cos seus homes as rudas faenas, na casa soportando valerosamente as ansias da

maternidade, os traballos domsticos e as arideces da pobreza. Soias o mis do tempo, tendo quetraballar de sol a sol e sin axuda pra mal manterse, para manter os seus fillos, e quisais o pai

valentudinario, parecen condenadas a non atoparen nunca reposo se non na tomba.

12


13/14


14/14


Tristes recordos: poema posibelmente de corteautobiogrfico situado en Castela, onde o eu lrico describeunha paisaxe castel que a abafa pero escoita un alal que llefai lembrar a paisaxe galega. Cando volve realidade di ter quemarchar de Castela levronme para nela/ non me teren que

enterrar. Pra a Habana!, poema dividido en cinco partes:

I. Parte narrativa na que se anuncia a que un mozo marcha Habana.

II. Visin fantasmagrica dos homes que marchan para a Habana.III. Compaixn polas mulleres que fican soas.IV. Danse azos ficticios para despois destrur toda esperanza de

volver.V. Amsase claramente a perspectiva feminina.

Tecn soia a mia tea,: poema cheo de sensibilidade, efectotrxico, patetismo. Hai unha repeticin case anafrica da

palabra soia e na paisaxe reflctese o estado de nimo do eulrico (trazo romntico). Ademais aparecen o smbolo da rula(muller abandonada) e da anduria (vnculo).

4.6. Poemas costumistas

Esta a lia predominante en Cantares gallegos, mais minoritaria enFollas novas. Existe a teora de que os poemas costumistas deFollas novas puideronserescritos canda os de Cantares gallegos, mais non est fundamentada. Algnsexemplos deste tipo de poema son:

a) Xan: ten un certo anti-feminismo, ademais a muller que aparece neste

poema contrasta doa de Tecn soia a mia tea,.b) Vamos bebendo: poderiamos relacionalo en certo modo co poema da

leiteira que soaba co que podera facer co que a gaar.c) Decides que o matrimonio: leve ataque ao matrimonio.d) Vivir para ver: amor frustrado polas promesas incumpridas.e) verdade que un pode.

4.7. Lirismo subxectivo

Poemas aparentemente paisaxsticos que en realidade describenvivencias aflixidas interiorizando a visin da paisaxe, sendo quizais

autobiogrficos:a) San Lourenzo, ambientado nun lugar que tradicionalmente ten certomisterio.

b) En Cornesc) Calade!

4.8. Outros poemas

A) Na tumba de Sir John Moore, unha das primeiras elexas patriticas.B) O encanto da pedra chan, poema filosfico que narra unha lenda fustica

(alianza do home co demo).

14

3. Os grandes protagonistas do noso Rexurdimento I: Rosalía de Castro (1837 – 1885)

Documents

Transcript of 3. Os grandes protagonistas do noso Rexurdimento I: Rosalía de Castro (1837 – 1885)