Zefalopodo baten disekzioa

Moluskuak dira gorputz biguneko aldebiko simetria duten ornogabeak, ondo garatutako digestio, zirkulazio, iraizlea eta arnas sistemekin. Molusku guztien gorputza antolatu dago hiru alderdi nagusi bereizten: buru-oina, errai-masa eta mantua. Buru-oin eskualdea da gorputzeko zentzumen eta parte lokomotorra, eta errai-masa barneko organoak ditu Mantuak errai-masaren gaineko estaldura eta oinaren inguruan bilduki bat eratzen ditu maskorra jariatzeaz arduratuz, eta zakatzak dauzka.

Molusku barruan, zefalopodoek ezaugarri aurreratuak aurkezten dute. Burua ondo berezita dago, begiak eta garuna oso garatutakoak. Burua luzatzen da beso malgu eta gihartsuko talde batean, tentakuluak. Badituzte baraila sendo eta janari-piezak banantzeko papagaiarenaren antzeko pikoaz definitutakoak. Zorrotada bidezko propultsioz igeri egin dezaketen harrapari azkar eta aktiboak dira, mantuko barrunbetik kanpokorantz ura botaz.

HELBURUAK

o Behatu txipiroi baten anatomia barneko eta kanpokoa. o Identifikatu animaliaren organo eta sistema desberdinak.o Egin barneko eta kanpoko anatomiako eskemak,elementu bakoitza identifikatuz.

KANPOKO ANATOMIA

Lehenik eta behin kanpoko anatomiako eskema egingo dugu. Horretarako, animalia jarriko dugu tentakuluak gureganantz egoteko moduan. Honela, sifoiak zuzenduta egon behar du ikaslearenganantz. Horrela jarrita, azalera dortsal, bentral, atzeko eta aurrekoak identifikatuko ditugu. Ikus daitekeenez gero, txipiroia hiru eskualdetan bana daiteke: burua, lepoa eta enborra.  Aurreko partean tentakuluak aurkitzen dira, hauek animaliaren aurpegi bentralean aurkitzen diren zortzi beso motzak direnak. Tentakulu bakoitzak, barneko aurpegian, bi ilar bentosa ditu. Bere funtzioa elikatzeko janaria maneiatzea eta finkatzea da. Arren kasuan, laugarren besoa, gainera, espermaren transferentzian espezializatuta dago.

Begiratu bentosei lupaz. Bentosaren inguruan harrapakinari eusteko darabilten eraztun bateko hortz txikiak dituzte. Animaliak tentakuluez presionatzen du harrapatutako objektua sostengatzen duen xurgapena sortuz.

Aipatutako zortzi tentakuluez gain, luzera handiagoko bi tentakulu gehiago zona bentralean daude harrapakina harrapatzeko eta hura tentakulu motzetarantz eramateko erabiltzen dira.

Tentakulu-zirkuluaren barnean analizatzen bada, pikoa den puntu zuri txikia ikus daiteke. Hura begien bistan uzteko tentakuluak banandu behar dira. Bere funtzioa harrapakina haiek irenstea baimentzen dioten zatietan apurtzea da. Leunki, Pikoaren bi erdiak irekitzeko bere aldeengatik presionatu behar dugu. Orduan, posiblea da erradula ikustea. Egitura hau irentsi baino lehen janari-zatiak mastekatzen dituzten hotz txikiekin mihia da.

Begiak gureak bezalakoak dira, baina bere leiarrak obalatuak dira, errugbi-baloi baten antzekoak, pertsonengan biribilak dira berriz. Begi-ninia beltza da eta irisa arinki koloratuta da. Leiarra, kontuz, atera daiteke begia irekiz eta matxarda batzuk erabiliz. Txipiroiaren begiek iluntasuna eta argitasuna, urdina eta horia bereiztea baimentzen diote eta eratzen du begiratzen dionaren irudi osoa.

Gorputzaren erdialdeak organo guztiak dauzka eta mantua izena ematen zaio. Pigmentatutako zelulez, kromatoforoez, estalita dago. Zelula hauek muskuluz inguratuta daude eta nerbio-kontrolaren azpian daude. Honela txipiroia koloreaz alda daiteke bizkor kamuflatzeko, lagunak erakartzeko eta haien artean komunikatzeko.

Atzeko muturrean, gorputzaren izpirantz, bi hegal ikusten dira egonkortzaile bezala, animalia abiadura baxuetara kontrolatutako mugimenduekin bultzatzeko eta bat-bateko birak gidatzeko balio dutenak.

Azkenik, sifoia ikus dezakegu. Tutu motza da begietatik hurbil irekitze batekin eta bestearekin, hain zuzen ere, mantuaren iduneko azpian. Bere funtzioa, funtsean, propultsatzailea da, mantuko barrunbetik ura botaz eta horrela, animalia uretan zehar mugitzen da, zorrotada bidezko propultsioaren abioiaren antzeko eran. Hel daiteke 30 Km/h-ko abiadura. Gainera, sifoia malgua da eta hainbat norabidetan zuzen daiteke. Hondakinak eta tinta sifoiaren bidez botatzen dira ere.

BARNEKO ANATOMÍA

Kanpoko anatomiaren elementuak identifikatu ondoren, barneko anatomiaren estudioa egingo dugu. Lehenik eta behin, animaliaren barneko barrunbearen elementuak begien bistan uztea beharrezkoa da. Sifoiko oinarrian hasiz, mantuan ebakia guraizez egin eta izpirantz mozten jarraitzen da. Barneko organoak ez mozteko ebakia egiterakoan kontu izatez. Mantua alde batera hedatu, eta horrela mantentzeko eta finkatzeko kortxorako orratzak ditugu.

Hestegorria ahotik, gibela eta pankreak zeharkatuz, urdailera janaria, muskulu-uzkurduraren bidez garraiatzen duen tutu muskularra da. Hestegorriko oinarrian pikoa eta erradula aurkitzen ditugu. Hestegorriaren hasierara ere, listu guruin pare bat daude, hauek bere jariatzeak ahoan isurtzen dituzte.

Hestegorria ahotik urdailera doa, pareta lodiak dituenera. Urdaila egitura obala da, inoiz ikusteko zaila zentimetro batekoa dela eta; alde baterantz kurbatutako eta caecum-aren goiko muturretik hurbil aurkitzen da. Urdaila digestio-leku nagusia da eta caecum-ak azalera librea areagotzen du digestiorako berriz.

 Hestea posizio bentralean dago, urdailetik irtenez eta ondestea sortuz. Hemen hondakinak jaso

eta trinkotzen dira eta uzkitik botatzen dira. Masa fekala urarekin nahastuta sifoian zehar botatzen da. Digestio-sistema, honela, janaria sartzen den zona bererantz doa.

Tinta-poltsa ondestean aurkitzen da eta zilar-arrain txikiaren edo lerro beltz finaren antza du, duen tinta kantitatearen neurrian. Tinta melanina, beste animalia batzuengan aurkitzen duen pigmentu bera, da.

Arnas sistemari dagokionez, zakatzak mantuko barrunbe barruan aurkitzen dituzten bi egitura lumadun zuriak dira. Zakatz bakoitzaren goiko muturrean, gorputzetik etortzen den odola oxigenatzeko zakatzetan zehar ponpatzen duen bihotz brankiala aurkitzen da. Tamaina txikia dira eta kolore horixka dute. Sistema baskularra osatuz bihotz sistemikoa aurkitzen dugu bi bihotz brankialen artean. Bere funtzioa zakatzetatik gorputzera odola banatzea da. Odolaren zirkulazioa bihotz sistemikotik doa atzeko aorta eta aurreko aorta arterietatik, zeinek burua, mantua eta organoak irrigatzen dituzten hainbat arteria eragiten dituzte. Geroago odola pasatzen da zain desberdinetara, eta guztiak biltzen dira aurreko eta atzeko kaba zainetan, hemendik zakatzetan zehar pasatzen da eta bihotz sistemikora bihurtzen da, banaketa berriro hasiz.

Metabolismoan sortutako produktuen ezabapena giltzurrunetan gertatzen da, kolore zurixkako bi organo txiki eta forma triangeluarra dutenak. Bere produktuek sifoian zehar iraizten dira.

Gonadak aurkitzen dira mantuaren erditik muturreraino. Emeetan obuluak edukiz obulutegiak kolore horixkakoak eta gelatinaren antzekotakoak dira. Arren kasuan esperma zuri eta obuluak baino urtsuagoa da. Esperma pasatzen da baso aferentera eta zakilan bukatzen da. Zakila ez da organo muskularrik, baizik eta izen hau baso deferentearen amaierak hartzen du.

Azkenik, txipiroiaren luma beste molusku batzuen maskorraren baliokidea da eta txibiari laguntzen dio uretan zehar abiadurara heltzeko. Hura ikusteko burua altxatu behar da eta hura jarri atzerantz gorputzeko organoen gainean. Burua zegoen azpian, posiblea da gune puntazorrotza ikustea, lumako punta. Mantutik luma irten arte punta honetatik tiratu. Luma gardenaren antza du, hortik bere izena.

JARDUERAK

1.- Begiratu bentosei eta erradulari lupa baten bidez. Eta egin ezazu ikusten dituzunen marrazki edo argazki bat.

2.- Egin itzazu zure behaketen hainbat argazki eta identifika itzazu, erreproduzitzen den eskeman, txipiroiaren deskribapenean aipatu ditugun egiturak.

Caecum

Mantuaren arteria

Atzealdeko kaba zaina

Brankiako muskulua

Aurreko aorta

Hodi aferentea

Hodi eferentea

Kartílago palliala

Atzealdeko Aorta