NON ZER - Argia...ASTEKO GAIA 4 2013KO EKAINAREN2A KRISI EKONOMIKOA Estu dira herritarrak, soldatak...

2013KO EKAINAREN 2A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Ixabel Bereziartua. Zuzendaria: Xabier Letona.Zuzendariaren albokoa: Pello Zubiria. Astekariko erredak-zio-burua: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: MikelGarcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura: Garbine UbedaGoikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa: Urko Apaolaza.Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua:Lander Arbelaitz. www.argia.com: Gorka Bereziartua, JonTorner. Multimedia: Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco.Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Kudeaketa eta salmenta: Berdaitz Goia. Harpidetzak: KarlosOlasolo. Idazkaritza teknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea:Idoia Arregi, Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Olatz Korta,Bego Zuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari KarmenLoiarte. Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxak: 943 373403 (erredakzioa),943 361048 (komertziala). Lapurdi, Nafarroa Beherea etaZuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000.Faxa: 559 476001. Nafarroa: Gazteluko Plaza 44, 3. eskui-na. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 POSTA ELEKTRONI-KOA. Komertziala: [email protected]. Harpidetzak: [email protected]. Erredakzioa: [email protected]. Interneten:www.argia.com. Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X. Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: AntzaS.A.L. Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:LUIS JAUREGIALTZO/ARGAZKI PRESS

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA ASTEKO GAIA

KRISI EKONOMIKOA Kinka larriak lotsatuta.ONINTZA IRURETA AZKUNE / 4

PERTSONAIAANTXON ARZA: «Zer egin dugun baino, zer egin dezakegun

pentsatu behar dugu». REYES ILINTXETA / 10

GAIAKEDU ZABALA, AITOR OTAÑO: «Desobedientziaren bidea ere

jorratu beharko dugu hezkuntzan». MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 16

IRITZIAREN LEIHOAERRESISTENTZIA BAKETSUA ETA DEMOKRAZIA

GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 20OKERBIDE ESTATUA IÑAKI ODRIOZOLA / 22NUCLENOR-EK ADARRA JO DIGU BERRIZMIKEL GARCIA IDIAKEZ / 23GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 21TXANDAN Zaborra. AMETS ARZALLUS / 22

ERDIKO KAIERAJENDAURREKO IRAKURRALDIA Euskal literatura bogan,

Hendaian. GARBINE UBEDA GOIKOETXEA / 24FRAN SAURÉ, KOMIKI EDITOREA: «Autoreen arteko elkar

ulertzea eta ekimena bilatzen ditut». GARBINE UBEDA GOIKOETXEA / 28

LITERATURA XABIER ETXANIZ ERLE, MIKEL ASURMENDI / 30 MUSIKA MONTSERRAT AUZMENDI DEL SOLAR / 31DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 32ALEA Euskal literaturaren beharrizanak aztergai Larrabetzun.

GARBINE UBEDA GOIKOETXEA / 33IHESI HONDARRIBIA (GIPUZKOA) Mundu baten hasiera.

ARITZ GALARRAGA / 34ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA JOXERRA AIZPURUA / 36LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 37DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 38

TERMOMETROAPENTSIODUNAK ETA MURRIZKETAK Atzo borrokan,

gaur ere bai. URKO APAOLAZA AVILA / 40GURASOEN EUSKALDUNTZEA Eskolako lanak akuilu

euskarara hurbiltzeko. IURE EIZAGIRRE / 44ESA URTEGIAREN HANDITZEA Inguruko herriak ebakuatzea

gomendatu du geologo batek. JON TORNER ZABALA / 46EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 47EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 47NET HURBIL Zatoz Alemaniara, lana nahi duten ausarten

paradisura. PELLO ZUBIRIA KAMINO / 48MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2013ko ekainaren 2a, 2.371. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

ASTEKO GAIA

2013KO EKAINAREN 2A4 �

KRISI EKONOMIKOA

Estu dira herritarrak, soldatak galdu dituztelako, etxebizitza ordaindu ezinik dabiltzalako,aurrezki denak irentsi dituztelako, batzuetan zer jan ez daukatelako. Asko eta asko, oraindik

ez dira ausartu Caritasera edo udaleko gizarte zerbitzuetara joaten, nork ikusiko beldurrez, etahaien ustez, norberaren porrot ikaragarria dena onartu ezinik.

TRISTE DIRA AZPEITIAN (Gipuzkoa). 14.000biztanle inguru dituen herrian ohikoa zenbertatik atera gabe lan egitea. Altzairuak etaaltzariak azpeitiar askori ematen zieten jaten.Krisiaren ondorioz bi sektoreak dira gainbe-hera. Maila dotorean bizitzen ohitutakoherriak kolpe galanta hartu du.

Azpeitiko Udaleko Gizarte Zerbitzuendatuen arabera, 2008an gizarte bazterkeria

egoeran zeuden 111 familiak laguntza eko-nomikoa jaso zuten. 2012an 396 familiakbehar izan zituzten era bateko edo bestekolaguntzak. Lau urtean gorakada ikaragarriaizan da. Alabaina, Edurne Zubia GizarteZerbitzuetako arduradun teknikoak adierazidigunez, “pobrezia orain hasiko da ugal-tzen”. Aurki Gizarte Zerbitzuetako bulegoe-tara hurbilduko diren herritarren nolakotasu-

| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

Kinka larriak lotsatuta

Barakaldoko Berri Otxoak elkartearen protesta. Elkarteko kide Ainhoa Irazabalen ustez, hala izan beharko ez balu ere, krisihonetan kalera ateratzen denak, borroka egiten duenak, lortzen du zerbait, etxean geratzen denak ezer ere ez.

AR

GA

ZK

IPR

ESS

KRISI EKONOMIKOA

� 52013KO EKAINAREN 2A

na errepasatu du: batzuk langabezia kobra-tzen ari dira oraindik baina bukatzen zaie-nean ezer gabe geratuko dira. Beste batzuekbi etxebizitza dituzte eta familia horiek auto-matikoki gizarte laguntzetatik kanpo gera-tzen dira. Gurasoek edo anai-arrebek man-tentzen dituzten familiak ere badira, bainahori ere ez da betiko. Beste mota batekofamiliak ere espero ditu Edur-ne Zubiak Gizarte Zerbitzue-tako bulegoetan, behar gorriaizan arren, orain arte lagun-tzarik onartu nahi izan ezdutenak, hain zuzen. Herritarbat baino gehiago joan daUdalera, beste arrazoi bat tar-teko, egoera ekonomiko ito-garria kontatzera. Etxean ino-lako diru sarrerarik ez zeukanama batek kontatu zuen,seme-alabentzako aurreztuta-ko 3.000 euro zituela eta horritiraka hasi beharko zuela. Laguntza sozialajasotzeko zakuan sartu arren, uko egin zioneskaintzari. Diru-laguntzak ez ezik elikagaiakere eskaini zaizkie hainbat azpeitiarri, diskre-zioz lan egiten duen boluntario talde batenbidez. Askok ez du horra jo nahi. Baina,behar gorrian badira zergatik ez onartulaguntza? “Maila batean (batzuk oparotasunederrean) bizi izan denaren buruan, beste erabateko herritarrak joaten dira Gizarte Zerbi-tzuetara edo Caritasera, pobrezian daudenak.Noizbait gutxietsi dituzun horiek doazentokira joan behar duzula onartzea oso gogo-rra da”. Porrot egin dutela sentitzen dute, etabesteek zer esango duten beldur dira.

2008tik 2012ra oinarrizkoerrenta jaso duten azpeitiarrenkopurua asko igo bada ere,Edurne Zubiriaren ustez,udazkenetik edo datorren urte-tik aurrera laguntza eskatzai-leak dezente gehiago izangodira. Nolabait esatearren egoe-ra larriak ugaldu egingo diraeta herritarrei gero eta arrunta-goa egingo zaie Gizarte Zerbi-tzuetara jotzea.

Seme-alabak ere deseroso daudeAzpeitiko Udalaren esku-har-tze programan gero eta familia gehiago arida parte hartzen. Seme-alabekin arazoakdituzten gurasoek jotzen dute laguntza eske.“Familia horietako batzuk oso normaliza-tuak dira, baina zein balore ari gara transmi-titzen seme-alabei? Eman, eman, eman...materialki eman. Baina zenbat denbora ego-

ten gara haiekin hitz egiten? Zenbat mugaipintzen dizkiegu? Zenbateraino kontrola-tzen ditugu?”. Krisi ekonomikoak harremanhoriek azaleratu ditu; gurasoak gaizki daudeegoerak estututa, seme-alabek nahi adinabaliabide material ez dute gurasoek ez dau-katelako. Deigarria da Azpeitiko Udalakfamilientzako ateratako esku-orria. Hauxe

du izenburu: Daukagunagatikbaloratu ordez, garenagatik balo-ratzen hasteko garaia da. Fami-lientzako oharretan honakoairakur dezakegu: “AurtengoGabonetan opari bakar batizatea, nire seme-alabek table-ta ez izatea, mugikor zaharra-rekin jarraitzea, etxean Inter-neti baja ematea, ikasturteamaierako bidaiara ez joateabezalako erabakiak hartubeharko dira elkarrekin”.Ekonomikoki larri egonda

ere, bigarren mailako “beharrak” uztekozailtasunak ditu herritar ugarik.

Familientzako esku-orrian beste esaldihau ere ondo argigarria da: “Ingurukoenaurrean irudia mantendu nahia eta bakoitzakberea egin behar duela pentsatzeak lagun-tzarik ez eskatzera eta familia isolatzera era-man gaitzake”. Tabua da ingurukoei ezineanzabiltzala esatea. Galdera bota digu tupus-tean Zubiak: “Zuri gustatuko al litzaizukeauzokoak galdetzea ea laguntzarik behar alduzun? Ez dut uste horretarako prestaturikgaudenik. Profesionalen aurrean ere nekezhitz egiten dute. Hemen, bi gizarte langileazpeitiarrak dira eta gero eta jende ezagun

gehiago etorriko zaie. Egoerahori saihesten saiatuko gara,bestela gaizki sentituko dira.Gauza bat da esatea etxeanlaguntza behar duen adinekoadaukazula eta beste bat ez dau-kazula zer jan”.

Gizarte Zerbitzuetako langi-lea izanik, kontu tristeak etagogorrak entzuteko aukeraugari izaten du Zubiak, etahorregatik, baikor izatea gusta-tzen zaio. Hondoa jota senti-tzen diren herritarren panora-mari ere, alde ona aurkitu nahidio: “Gure aurrekoen familia

giroa, baloreak, galdu ditugu, nahiz eta mate-rialki gutxi eduki zoriontsuagoak ziren.Depresioz eta bakardadez inguratuta gaude.Arinkerian bizi izan gara, krisiak beste irakur-keta bat egiteko aukera emango digu, gauzakedukitzeaz gain, beste mila gauza daudela ika-siko dugu”.

“Zuri gustatuko al litzaizukeauzokoak galdetzea ealaguntzarik behar al duzun? Ezdut uste horretarako prestaturikgaudenik”

Edurne ZubiaAzpeitiko Udaleko Gizarte Zerbitzuak

“Barneratuta daukate zer denbeharrezkoa. 14 urteko alabakInternet behar du etxean,liburutegikoak ez du balio;etxeko kide bakoitzak sakelakobat behar du. Hori dena ezbaianjartzerakoan konturatzen diraegoeraz”

Fatima OtegiCaritaseko kidea

KRISI EKONOMIKOA


Caritasera nor doa?Gipuzkoako Caritasen egoitza nagusianizan gara, Donostian, eta Jon Telletxeak etaFatima Otegik hartu gaituzte. Lehenak atze-rritarrekin egiten du lan eta bigarrenak ber-takoekin eta Espainiako Estatukoekin. Krisiekonomikoak gogor jo duenean, duela urtebatzuk estu-estu ibili eta Caritasen laguntzabehar izan zuten horiek itzuli dira. Gizartelaguntzarik gabe edo gutxirekin bizitzealortu zuten, eta berriro atzera egin dute.Ohituta daude beti krisian bizitzen, bainaetsipena eta nekea nabari zaie. Fatima Ote-giren ustez, “ez da erraza horrela bizitzea,sufritzen ari dira”, eta Jon Telletxeak gaine-ratu duenez, “etorkizunerako irtenbiderikez dute ikusten”. “Betikoak” izan dira Cari-tasera jotzen lehenak beraz, baina jada ezdira bakarrak. Beste maila sozio-ekonomikobateko herritarrak ere agertu dira, tantakabada ere. Hemengo jendea da, bizitza ero-soa izan duena. Deskripzio zehatza egin duOtegik: “Oporrak Eguberritan, Aste San-tuan eta udaran; bi etxe; bi-hiru langilekoiturgintza enpresa txikia daukana. Ez dioinork deitzen, beraz langileak bota ditu.Hipotekatutako lokala ezin du ordaindu,etxea galdu du lokala abalatzeagatik. Ezdauka diru sarrerarik, baina bi etxe dituenezezin du diru-laguntzarik jaso... Oso gogorrada, leku guztietatik daude lotuta”. Ez dute

Caritasera jotzen ezintasun ekonomikoakhasi berritan, ohikoena zor ikaragarriakdituztenean, etsi-etsian, laguntza eskatzeada. Hipoteka ordaindu ezinik dabiltzanez,interesak biderkatu egiten zaizkie eta Cari-tasek berak ere eskurik bota ezin dieneaniristen dira: “Egoera jasanezinetan etortzendira eta guk oinarrizko eskaeretan bainoezin diegu lagundu. Nola kendu etxearenzorra? Askotan azkeneko momentuandatoz, epaitegietan daudela”. Gizarte Segu-rantzarekin eta Etxebiderekin egoerak arin-tzen saiatzen dira.

Azpeitiarrak ez dira laguntza eskatzekolotsa diren bakarrak. Jon Telletxearen iri-tziz, “hau ez da Madril edo Bartzelona,denok ezagutzen dugu elkar. Herriko parro-kietara edo hona (egoitza nagusira) etortzeakosta egin zaio jendeari. Kasu larrienakdatoz oraingoz”. Caritas alkoholikoekin,behartsuekin eta jantoki sozialekin lotzendu jendeak eta bizitza maila erosoa izanduenak honela dio: “Ni Caritasera? Ez naizbehartsua” edo “Orain arte nik eman diz-kiot diru-laguntzak Caritasi!”. Ataka estuanbai, baina batzuk etxeko lanak egin gabejoaten dira Caritasera. Ez beti kudeatzailetxarrak direlako, baizik eta etxeko lanak egi-ten hasteak egoera onartzea esan nahi due-lako. Telletxeak ikusitakoa kontatu digu:“Bizi maila oso onean zenbat urtez bizi izan

IÑIGO MELCHOR ARMIÑOK Barakaldoko ZaballaOsasun Zentroan hiru urte daramatza familia medi-ku. Ez da ohikoa gaixoak etxean bizi duen larrialdiekonomikoaz zuzenean hitz egitea. Alabaina, senda-gileari ez zaio oso zaila egiten zantzuak hartzea. Mel-chorrek esan digunez, medikuak ez dira morboagatikgaldezka ibiltzen, baina adibidez, jakin behar dute gai-xoak zergatik ez duen botika hartzen. Gero eta sarria-go ari zaio gertatzen gaixoak botika ez hartzea,ordaintzeko dirurik ez daukalako. Ez du uste inolakoondoriorik izango duenik, baina Melchor gaixoarenhistoria klinikoan honela idazten hasi da: “Halakogaixo ez da sendagaia hartzen ari, ez daukalako eros-teko dirurik”.

Uste izatekoa da langabezian geratu denari, hilarenbukaerara iritsi ezin denari, egoerak osasun arazo psi-kologikoak edo psikiatrikoak eragingo dizkiola. Bal-dintza ekonomiko kaskarrek egoera fisikoan erebadute ondorioa, ordea. Melchorrek, artatu zuen erai-kuntzako enpresa gizon baten adibidea eman digu.Enpresariak hiru urte zeramatzan familia medikua-rengana joateko beharrik gabe. Melchorrengana joan

zenean enpresako langileak kalera boteak zituen etabigarren etxebizitza saldua. Lasaigarriak eta antide-presiboak hartzen ari zen. Lehen baino okerragojaten hasi zen eta kirola egiteko grina gutxi zeukan.Ondorioz, tentsioa igo zitzaion eta kolesterola agertuzitzaion. Arazo kardiobaskularrak izateko atea irekiautzi zuen.

Beste adibide bat ama-alabena da. Gauza larririkizan ez arren, katarroak sarri harrapatzen zituzten.Iñigo Melchorrek galdetu zion amari ea neguan bero-gailua pizten zuten, eta amaren erantzuna: “Arginda-rra ordaintzeko baldin badaukagu bai, eta bestela ez”.Melchorrek ondoko gogoeta egin du: “Hotzaren etakatarroaren arteko lotura zientifikorik ezin da egin,baina litekeena da esate baterako etxeko beroa ez gal-tzeko gelak ondo aireztatu gabe edukitzea”.

Badira zeharka eta ezkutuka ibiltzen ez diren gai-xoak. Medikua adineko andreari barazki, arrain etafruta gehiago jateko agintzen ari zitzaion. Hauxeerantzun zion: “Jaki garestienak aipatzen ari zara. Nikdendako saltxitxa arruntenak hartzen ditut, merkee-nak direlako”.

Krisiak gaixotu egiten gaitu


KRISI EKONOMIKOA

diren pentsatzen duzu, haiek orain ari dirakonturatzen ezin dutela Internet eduki, ezindutela sakelakoa mantendu”. Eta FatimaOtegik segi du: “Barneratuta daukate zerden beharrezkoa. 14 urtekoalabak Internet behar duetxean, liburutegikoak ez dubalio; etxeko kide bakoitzaksakelako bat behar du,umeak paga behar du. Horidena ezbaian jartzerakoankonturatzen dira egoeraz”.

Ezin da gaiaz hitz eginAzpeitiko Udaleko EdurneZubia langilearen ildo beretikjardun dute Otegik eta Telle-txeak, modu onean bizitakofamilien hondoratzea tabuada, sufritzen ari denak ez dubistaratu nahi eta aldamene-koak sarri ez daki nondik jo. Fatima Otegikkonparazioa egin digu: “Caritasen bolunta-rioak eta herritarren diru-laguntzak bikoiztuegin dira, baina etxepean obrak egin eta lan-gabezian dagoenak bere zatia ordaindu ezduelako bizilagunak gai gara epaitegirajotzeko. ‘200 euroren partez 50 ipintzerik baal duzu?’. Ez gara horrelako akordioetara

iristen. Solidarioak gara, baina etxepekoare-kin...”. Parkeko adibidea da bestea. Guraso-ek badakite alboko gurasoek haurra hurren-go eguneko eskola bidaiara bidaltzeko

dirurik ez dutela. Laguntzekoprest daudenak ez dira ezeresatera ausartzen eta premiandagoena hitz egiteko lotsazdago.

Barakaldon, Berri OtxoakelkarteaAinhoa Irazabal barakaldarraBerri Otxoak plataformakokidea da. Bazterketa soziala-ren eta eskubide sozialen aldeegiten du elkarteak. Irazaba-lek lau urte daramatza infor-mazio bulegoan beharreandiren herritarrei diru-lagun-tzak kudeatzen laguntzen. Bi

motako herritarrak datozkio azken aldian:langabezian eta inolako laguntzarik gabe,300-400 euroko pentsioa duen ama zaharra-rekin bizi diren seme-alabak, batetik, etabestetik, bikote gazteak umeekin, etxebizi-tzaren hipoteka bizkarrean dutela. Azkenhoriek, bi soldata zituztenean moldatzenziren, baina bakarrarekin hipoteka ordaindu,

“Caritasen boluntarioak etaherritarren diru-laguntzakbikoiztu egin dira, baina etxepeanobrak egin eta langabeziandagoenak bere zatia ordaindu ezduelako bizilagunak gai garaepaitegira jotzeko”

Fatima OtegiCaritaseko kidea

KRISI EKONOMIKOA


jan eta haurrak haztea ezinezkoa zaie. Seni-deak jada ez dira laguntzeko gai, nork bereburua mantetzen nahiko lan du. Barakaldokkrisi ekonomiko latzak bizi izan ditu etabizirautea nekeza egiten zaion sektore zaba-la dago herri horretan. Hala ere, Irazabalekorduak egiten dituen informazio guneramaila sozio-ekonomiko hobeagoko jendeaazaltzen hasita dago: “Etxeagaldu dutenak etorri dirainformazio bila. Kalean ikus-ten dituzu eta ezin duzu imaji-natu horiei gertatu zaienik,ar ropagatik, hitz egitekomoduagatik, jende prestatuadelako... Denoi gerta dakigu-ke, behekoari bakarrik ez. Sis-tema nola dagoen ikusita inorez dago salbu”.

Aurpegia emateko ausardiarik ezEtxea galtzeko zorian direnei, Berri Otxoakelkarteko kideek esan diete babestuko dituz-tela, haien egoera publikoki salatzen lagundu-ko dietela, baina aurpegia beraiek eman behardutela. Askok ezetz esan diete, dauden egoe-ran egonda auzokoek, lagunek eta ezagunekjakiterik ez dute nahi. “Zoritxarrez, gauregun borrokatzen ez duenak ez dauka zer

eginik. Telebista piztu besterik ez dago, aur-pegia ematen ari denak lortzen du zerbait.Etxean zokoratuta geratzen bazara ez dauka-zu ezer, hori da bankuek eta erakundeek nahidutena, zaratarik ez ateratzea. Herritar guz-tiek laguntzak berdin jasotzeko aukera izanbeharko lukete, baina ez da horrela gerta-tzen”.

Irazabalen ustez, etxe kale-ratzeen kontrako elkarteak, landuinaren aldekoak, langabe-tuen taldeak, arrazismoarenkontrakoak. . . e lkar tzen aridira, baina herritar solteenarteko arrimurik ez du nabari:“Berde gaude, otsoari bela-rriak, buztana, eta dena ikusiarte ez dut uste hau mugitukodenik”. Informazio guneralaguntza bila joan zen gaztea

etorri zaio gogora. Langabezian dago, biko-tekidea eta haurra ditu. Duela urte batzuk,hura ere borrokatzera kalera ateratzenomen zen, baina Irazabali onartu zion,gehiengoak bezala, orain taber-nan hitz egiten duela bere itola-rriaz eta gertatzen ari denaz.Aspaldi ez dela manifestaziorenbatera joan. n

Ainhoa Irazabalen ustezelkarteak biltzen ari dira, bainaherritar solteak ez: “Berdegaude, otsoari belarriak,buztana, eta dena ikusi arte ezdut uste hau mugituko denik”

Argazkian Arabako Elikagai Bankua. Larrialdi ekonomikoan dagoen askori eskaini zaio elikagaiak honela eskuratzea, bainabatzuk lotsaz ez dira toki horietara hurbiltzen.

JUA

NA

NR

UIZ

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

�10 2013KO EKAINAREN 2A

PERTSONAIA

Kirolzalea txikitatik?Bai. Gurasoekin Iruñerriko mendietara joa-ten hasi ginen, igande guztietako ohitura zen.Gero igeri egiten hasi nintzen. Konpetizioanaritu nintzen bost bat urtez, aspertu arte.Orduan fondoko eskia eta eskalada ezagutueta horiek egiten hasi nintzen oso gustura.Aldi berean mendiko bizikletan eta espeleo-logian aritzen nintzen. 1984an Himalaiarajoan eta han tifusa harrapatu nuen. Itzulita-koan besoetako indarra berreskuratzeko hasinintzen piraguan ibiltzen. Atarrabian, Ultza-ma eta Arga ugaldeak elkartzen diren tokian,sartu nintzen lehen aldiz ibaian.

Ordura arte lanean nenbilen gurasoekinOnena enpresan espezieak eta txokolatea sal-tzen, komertzial modura. Baina nik kirolareninguruan egin nahi nuen lan eta enpresa mun-duan nituen ezagupenak baliatu nituen lagunbatzuekin negozio propioa zabaltzeko.1987an Urkan kayak sortu genuen piraguaksaltzeko, eta hor jarraitzen dugu. Urkan hitzakeuskaraz “uraren bila” esan nahi omen du.

Piraguak saldu eta egin ere bai?Guretzat eta lagunentzat poliesterrezko pira-gua batzuk egin genituen San Andres errotahonetan bertan, hemen Iruña Kayak elkar-tearen egoitza zegoelako, eraikina zaharberri-tu baino lehen. Kayak bat erosi eta hurakopiatu genuen. Erraza zen, baina oso zikinaeta toxikoa. Momentu hartan polietilenozkopiraguak hasi ziren fabrikatzen. Horiek ezziren apurtzen eta prezioak ere interesgarriak

ziren. Frantziatik eta batez ere Alemaniatikhasi ginen ekartzen eta Arrotxapeako etxabebatean zabaldu genuen denda. Ideia zen gurenegoziotik bizitzea, aldi berean kirola eginez.Beraz, hilabetean behin-edo, Alemaniatikgure autoetan piraguak ekartzen genituen etalarunbat eta igandetan ikastaroak ematengenituen. Astean zehar mendian eta pirague-kin ibiltzen ginen. Gerora ikastaroak utzigenituen elkarte eta jende gehiago hasi zelakohalakoak antolatzen eta gu materialaren sal-mentan zentratu ginen. 164 modelo desber-din ditugu egun, eta horretaz gain txalekoak,arraunak… denera 2.000 produktu inguru.Oso lanbide polita da. Zure lana maitatzeaoso gauza ederra da.

NORTASUN AGIRIA

Antxon Arza kirolaria eta enpresaria da, baina batezere, abenturazalea. 1962ko apirilaren 2an Iruñean jaioa.Gazte zelarik etxeko negozioan gurasoekin espezieak etatxokolatea saltzeari utzi eta bere kirolzaletasuna bizibidebihurtu zuen piraguak salduz. Pirinioetako errekak jaitsizituzten aurreneko gazte ero koadrila horretako kidea da. Alfilo de lo imposible telebista saio ezagunean parte hartuzuen hamar urtez, harik eta 2000. urtean VenezuelakoYunuarí ibaian kayak batean 15 metrotik behera jauzi eta biorno hautsi zituen arte. Horren ondorioz gurpil-aulkianibiltzen da, baita eskiatzen, igerian, mendian barna quadbaten gainean, eta han eta hemen hamaika hitzaldi ematenditu enpresa alorreko profesionalen aurrean.

«Zer ezin dugun baino, zer egin dezakegun pentsatu

behar dugu»Nahiz eta bizitzan kolpe latzak jasotakoa izan, Antxon Arza betiko gazte alai eta baikorra da.

Magnetikoa. Berarekin solas egitean, barne-bateria energia positiboz kargatzen zaizula nabari duzu.

ANTXON ARZA

| REYES ILINTXETA |

Argazkiak: Dani Blanco

Hemen, Ultzama eta Arga ibaiak elkartzen diren tokian, sartuzen Antxon lehenbiziko aldiz piragua batean.


ANTXON ARZA

Zenbat balio du piragua batek?Badira 300 eurotik 1.800era artekoak. Bate-koak, bikoak eta baita hirukoak izan daitezke.

Asko aldatu da Arga ibaia ordutik hona?Bai. Orduan oso-oso zikina zegoen. Fabriketa-ko isuri guztiak errekara joaten ziren zuze-nean. Orain araztegitik pasatzen da dena,baina orduan agian berrehun tokitatik ikustenzen ur zikina ateratzen. Oso utzita zegoen. Ezzen ezer konpontzen eta dena plastikoz beteazegoen. Gaur egun barboak daude nonahi etabatzuetan amuarrainak ere ikusten dira.

Aitzindariak izan zineten ur azkarretako kiroletan.Mendiko mentalitatea, hau da, bide berriakjorratzeko grina, ibaira eraman genuen.Ordura arte piraguan ibiltzen zen jendea kon-petizioetan soilik aritzen zen. Gu hasi ginenibai berriak jaisten, Pirinioak deskubritzen.Elkartu genituen mendian eta eskaladan era-biltzen genituen teknikak piraguarekin. Ibaiasko ezagutu genituen. Abenturazale frantse-sek eta alemanek noiz edo noiz zerbait egitenzuten, baina oso gutxi. Ni Alpeetan rafting-ak egiten aritu nintzen monitore. Garai har-tan hemen oso gauza berriak ziren. Moduhonetara ezagutu gintuzten telebistakoek etahaiekin hasi ginen saioak egiten.

Al filo de lo imposible saio mitikoan hamabiurte. Nola sartu zinen abentura horretan? Kasualitatez. Hemengo neska bat, MiriamGarcía eskalatzailea, haiekin saio bat egiterajoan zen eta ondoren proposatu zioten bestebat egitea arroilen jaitsieraren inguruan.Horretarako beste bi lagun joan ginen lagun-tzera eta modu horretan ezagutu nituen.Adierazi nien zer egiten genuen Pirinioetaneta asko gustatu zitzaienez, 1988an hasi ginensaioak egiten. Lau edo bost ordu grabatzenzituzten, 16 milimetrotan, ordu erdiko saioaegiteko. Hilabeteetako lana ordu erdiko saiobaterako. Ur bizien inguruko saioak egingenituen Txilen, Pakistanen, Marokon, Zee-landa Berriko Kaituma ibaian, Afrikako Zan-bezen, Asiako Indon… Hamaika tokitan. Urazkarretako saio guztietan parte hartu nuenbai piraguan baita arroilen jaitsieretan ere.Batzuetan protagonista, bestetan laguntzailemoduan kamerak eramaten edo sokarekin jai-tsierak antolatzen. Urtean bi-hiru hilabeteematen nituen horretan.

2000. urtean istripu larria izan zenuen Vene-zuelan.Espedizio komertzial bat zen. Hemengogidak, hangoak eta 25 gazte, bidaia honetanparte hartzeko aukera sari bezala irabaziazutenak. Denera 50 bat ginen. Yunuarí ibaiko

ur-jauzi batean 15 metrotik salto eginda urazalaren kontra erori nintzen, piraguarensabel osoarekin bete-betean joz. Porlanabezain gogorra zegoen ur azala. Gainera,zoritxarrez, ur gutxi zegoen. Ur asko jaistendenean urak berak oxigenoa atxikitzen dubarnean eta horrek bigundu egiten du urazala. Baina ez zen hori gertatu eta, ondorioz,bizkarrezurra konprimitu eta hautsi eginzitzaidan. Gaitz erdi espezialista handi batzegoela eta berak antolatu zuela erreskatea.Helikopteroz ospitale txiki batera eramanninduten eta han ezin zidatenez ezer egin,Caracasera bidali ninduten, handik 1.300kilometrora. Orno bat erabat leherturik neu-kan eta beste bat nahiko gaizki. Oso erreska-te ona egin zidaten eta horri esker hankakmugitzen ahal ditut pixka-pixka bat.

Une horretan zer pentsatu zenuen?Hautsi nintzela sentitu nuen. Oinaze ikaraga-rriaz gain, hankak deskonektatuak nituelanabari nuen. Bi patata zaku bezala nituen.Segituan Adolonta injektagarria jarri nuen,mina apaltzeko. Beti eskura eramaten dutbotikin txiki bat halako botika gogorrekin.

Bizkarrezurra bai baina bizitza ez zaizu hautsi.Bai, aurrera egin behar beti. Baina halakoistripuak izan ditugun gehienok egiten duguhori, modu batez edo bestez. Duela 50 urtebizkarra haustea oso desberdina zen ez zego-elako aulki elektrikorik edo auto berezirik,kaleak koskaz beteak zeudelako, eta eskiatzeaedo mendira joatea, adibidez, pentsaezinazelako. Jendea etxean gelditzen zen eta hila-bete gutxitan hil, barneko organoak ere geldi-tu egiten zirelako. Oso gogorra izan zenhasieran, baina ezin zara atzean gelditu.Zoriontsua naiz berriz bizitzeko aukera izandudalako, berriz ere familiaz, lagunez etanaturaz gozatzeko aukera dudalako.

Ibiltzeko aukerarik izan dezakezu?Pixka bat ibiltzen naiz bastoiekin edo lagu-nen laguntzarekin, baina oraingoz besterikez. Lesio medularrak sendatzeko modurik ezdago. Gaur egun ikerlariak hurbil dabiltza,baina oraindik ez dago erremediorik, besteakbeste, katolikoek ez dutelako ama zelularikerabili nahi. Aznarrek Espainian eta BushekEstatu Batuetan halako ikerketak geldiarazizituzten erabat. Ziur nago horiek aurrerajoan izan balira, nik orain ibiltzeko ahalmenaizanen nukeela. Horregatik jende askori esa-ten diot: katolikoek lur jota utzi gaituzue.

Beste zartako handi bat jaso zenuen duela urteeta erdi Adi, 15 urteko semea, bizikletan zihoa-la auto batek harrapatuta hil zitzaizuenean.

Negarra“Beti badituzuzure momentuaknegar egiteko. NikScorpionstaldearen musikajartzen dut autoannegar egiteko.Horrela lasaitzennaiz”.

Hori da gogorrena. Zauri hori ez dago ixtekomodurik eta hala izanen da beti. Aulkian ibilibehar izatea gogorra da, baina ez da ezer bes-tearekin alderatuta. Agian batzuetan pentsa-tzen duzu “nola aulki batean nagoen, nik jadaordaindu dut bizitza honetan. Ez dakit zer,baina ordaindu dut”. Eta gero konturatzenzara ezetz. Etortzen ahal zaizula beste ezbe-har handiago bat, aurrekoa txiki uzten duena.Eta hala da. Une horietan familia eta lagunakoso garrantzitsuak dira. Aurrera jarraitu etaeutsi. Gelditzen bazara, utzikeriak harrapatuegiten zaitu.

Kirola egiteak, zentzu horretan, laguntzen dizu?Egunero joaten naiz igerilekura eta horreklaguntzen dit sasoi onean mantentzen etaburua lasaitzen, baina ez naiz fanatikoa. Ezdut kirolarekiko obsesiorik. Mendira joan etaeguraldi txarra egiten badu, lasai-lasai emandezaket bizpahiru egun zakuan sartuta.

Obsesiorik ez, baina diziplina behar da horreta-rako.Bai. Gainera igeri egitea oso aspergarria da.Ez duzu inorekin hitz egiten, baldosinakbakarrik ikusten dituzu denbora guztian…Niretzako kirola egiteak duen onena da lagu-nekin aritzea, taldea, giroa, natura, mendianibiltzea… baina igeri egiteak on egiten dit etahorregatik egiten dut.

Gero eta lehia handiagoa sumatzen al da kirolean?Azken urte hauetan bai ikusten dela lehiakor-tasuna sartzen ari dela gero eta gehiago. Oraindela gutxi borrokak eta harrikadak izan dirasherpekin Everest mendian. Konpetizioa uler-tzen nuen gazte nintzenean. Orain Zarautz-Getaria igeriketa txapelketa egiten dugu, bainaaitzakia delako bildots bat jokoan jartzeko etaurte osoan entrenatzeko. Garrantzitsuena egu-nero kirola egitea da, baina batzuek ez duteulertzen jolastea jolasteagatik, aritzea aritzea-gatik. Hori nortasunarekin doa.

Baina, aldi berean, kirolzale gero eta gehiagoikusten da toki guztietan.Zaletasun handia dago. Lehen adibidez, jendegaztea soilik zebilen ur azkarren bila, eta orainfamiliak hasi dira halako jarduerak egiten.Gure bezeroen profila asko aldatu da. Alema-

ANTXON ARZA


nian edo Zeelanda Berrian hori ikaragarria da.Oso hedatua dago gizartean eta kulturarekineta heziketarekin lotua dago. Zenbat eta kultu-ra handiagoa, orduan eta kirol praktika handia-goa. Asko aldatu da hau hemen azken urteo-tan eta gehiago aldatu behar du.

Berriki telebistara itzuli zara Viviendo al filocon… elkarrizketa saioarekin.Bai, 2011n eta 2012an. Hamabi saiotan Al filode lo imposible-n aspaldian parte hartutakohainbat abenturazaleri egin dizkiegu elkarriz-ketak, orain zertan dabiltzan ikusteko. Niizan nintzen lehen elkarrizketatua eta hangelditu nintzen aurkezle edo gidari. CarlosSoria, Eduard Admetlla urpekaria egun 88urte dituena, Josune Bereziartu eskalatzailea,Laureano Casado hegalaria, Adolfo Eraso etaCarmen Domínguez Glackma elkarteko gla-zialogoak, Cecilia Buil, Iker Carreras…Denek segitzen dute aktibo. Oso elkarrizketabereziak izan dira eta bukaeran haiekin betiegiten nuen aktibitate txiki bat.

Jarraitzeko posibilitaterik baduzue?Al filo-rekin alderatuta askoz ere formulamerkeagoa izanik ere, ekonomikoki oso zaila

da. Arduradun berriek oraingoz ez duteproiektua onartu eta ez dakigu jarraipenikizanen duen ala ez.

Hitzaldiak ere ematen dituzu han-hemenka.Bai. Horietan nire esperientziez hitz egitendut enpresari eta kirolari bezala. Bi arloetan,bizitzan bezala, oro har, oso garrantzitsua dazer egin nahi duzun jakitea eta hori lortzekotaldean lan egitea. Ilusioa, taldeko lana, inno-bazioa, komunikazioa, nola aurre egin unezailei… Elementu horiez hitz egiten dut osomodu pertsonalean eta oso hunkigarria suer-tatzen da. Nahiz eta mugak izan, gauza askoegiteko gai gara. Zer ezin dugun baino, zeregin dezakegun pentsatu behar dugu. Etxekosofan telebistari begira geldituta ez dagoaurrera egiterik. Hori da entzuleei transmititunahi diedan ideia nagusia.

Etorkizunean zer egiteko gogoa duzu?Lasai bizi nahi dut. Gustatuko litzaidake mun-duan barna bidaia luze bat egiteaquad-arekin edo auto zahar bate-kin. Ez dakit nora joan ezta nondikhasi ere. Kirola niretzat aitzakia damundua ezagutzeko. n


ANTXON ARZA

AZKEN HITZA

“Adiren lagunentzat ere oso gogorra izan da. Semea jende askorenarteko lotura zen, gauza asko egiten zuelako: irristaketa, eskia, pira-gua… eta mundu desberdinetako lagun aunitz elkartzen zituen. 15urterekin lagun bat galtzea oso gogorra da mundua desegiten zaizu-lako. Adiren lagunekin eta haien gurasoekin egoten naiz maiz eta argiikusten dut hori. Gaztetxo hauetako batzuek eta Saioak, Adiren arre-ba bizkiak, ikasteko zailtasunak dituzte orain, adibidez. Halako egoe-ra gogorretan burua itxi bezala egiten da eta kosta egiten da gauzakikastea. Erabateko estresa sortzen da. Nahi dudan bakarra da nirealabak, Ara eta Saioa, pertsona eta adiskide onak izan daitezela etagoza dezatela egiten dituzten gauzekin, nik egiten dudan bezala”.

Adi


Murgian ospatuko den Euskal Eskola Publikoaren jai atarian, hezkuntza arloko murrizketenaurka eta LOMCE lege-proposamenaren kontra borrokan diharduten bi elkartetako

ordezkariekin bildu gara, Hezkuntzan Geu Eragileko Edu Zabala eta Denon HezkuntzakoAitor Otañorekin. Irakasleak dira biak, Bigarren Hezkuntzan dabil Zabala, Irungo Txingudi

Ikastolan, eta Lehen Hezkuntzan Otaño, Bidegoian Herri Eskolan.

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

Zein beharrek bultzatuta sortu ziren elkarteoketa zein jendek osatzen dituzue? Irakasleeibaino ez daude zuzenduta ala talde irekiak dira?Edu Zabala: Hezkuntzan Geu Eragile2011ko abenduan sortu zen. Hiru sindikatuabertzaleek “Murrizketarik ez!” sinadura bilke-ta abiatu zuten, gure ikastolan erantzun politaizan zuen ekimenak eta sindikatuek berriz dei-tzera itxaron beharrean, gure burua antolatzenhastea erabaki genuen, erreferente gisa ikaste-txea eta bertako eragile guz-tiak hartuz: gurasoak, irakas-leak eta ikastolako langileak–gure kasuan ikasleak adintxikikoak dira–. Hainbat eki-men eta gogoeta plazaratzenhasi ginen eta bidean DenonHezkuntza kolektiboarekinegin genuen topo.Aitor Otaño: Irakasleordezkoek informazioa tru-katzeko Facebooken sortu-tako talde batetik dator Denon Hezkuntza,urrats bat gehiago eman eta murrizketen etaLOMCEren kontra egiteko nahiak batuta,ikastetxeetan irakasleen aldetik nolabaitekomugimendu falta zegoela ikusten baikenueneta sindikatuetatik ere aldendu samar daudeirakasleak. Jendea ez dago pozik sindikatuekorain arte egindako lanarekin; gu ez goazhaien kontra eta ez gara haien alternatiba,sindikatuekin lankidetzan aritu nahi dugu,baina proiektu propio moduan, eskoletanekimenak aktibatuz eta dinamizatuz, kexeta-tik harago proposamenak plazaratuz.E.Z.: Talde irekia izanik funtzionarioak,bitartekoak, ordezkoak, jangelako langileak,garraiokoak… gaude, ikuspegi anitzekin,

baina guk esaten duguna da erronka handie-gia dela bakoitza bere aldetik ibiltzeko etabultzatzen duguna ez da irakasleen aldarrika-pen bat soilik, hezkuntzaren kontrako eraso-an denak inplikatzea baizik, tartean gurasoak,euren seme-alabek jasango dituztelako ondo-rioak. Hasiera-hasieratik harremana izandugu gurasoekin eta 16 urtetik gorako ikaslekolektiboarekin, konfiantza sortzeko, etaazaltzeko nahi duguna ez dela gure lan-bal-

dintzez hitz egitea soilik, bai-zik osotasunean hezkuntzazeztabaidatzea, eta horretara-ko haien beharra dugula etahaiek gurea. Guk ditugunproposamenak eta alternati-bak helarazi nahi ditugu,baina bueltan ere jaso nahiditugu.

Sigla ezberdineko jendeagaude, eta batzuetan sigla batjartzen duzunean mahai gai-

nean edo sindikatu batek egiten dueneandeialdia, automatikoki besteetakoek ez dutebat egiten eta gurean natural atera da hainbatsigletako lagunak bildu ahal izatea oinarrizkogauzen alde borrokatzeko.

Eragile guztien inplikazioaz ari garela, eskola-kontseiluaren eragina ezabatu eta zuzendariarieman nahi dio boterea LOMCE erreformak.A.O.: Bai, gaur egun zuzendariaren gainetikdago organo gorena, eta erreformarekinalderantziz izango litzateke: zuzendariakizango luke azken hitza gauza askotan etazuzendaria ez luke orain arte bezala klaustro-ak aukeratuko, klaustroak bozen erdia izangoluke eta beste erdia kanpotik letorke.

«Desobedientziaren bidea erejorratu beharko dugu hezkuntzan»

“Gurasoak erabaki dezake seme-alaba eskolara ez bidaltzeaerrebalida frogaren egunean, etaboikot inportantea litzateke, frogahorietan oinarrituko baita LOMCE”

Edu Zabala, Hezkuntzan Geu Eragile

EDU ZABALA ETA AITOR OTAÑOHEZKUNTZAN GEU ERAGILE ETA DENON HEZKUNTZAKO ORDEZKARIAK


E.Z.: Langileria kudeatzeko ahalmena ereizango luke zuzendariak, ikastetxe publikoragestio pribatua eramanez. Pribatutasun kon-tzeptua handik eta hemendik poliki-polikisartzea da asmoa eta bertako eragileei prota-gonismoa kentzea, arriskutsua da hori.

“Hezkuntzan Geu Eragile”. Zein modutan izannahi duzue eragile?E.Z.: Gu geu izan behar gara eragile, inor ezda etorriko hau salbatzera. Erraza da sindika-tuak kritikatzea, “ez dira etortzen”, “betikoeskemarekin datoz”… eta halakoekin, bainazu zeu bihurtzen zarenean eragile, ikastetxe-koak bertakoak, fardela norberak hartzen dubere gain, ez etorri elkarteari galdezka zeregingo dugun guk, ardatz beraren inguruanikastetxeak berak modu autonomoan ekiteada helburua. Hori bai, gutxieneko koordina-zio baten barruan. Denboraeta inplikazioa eskatzen duhorrek guztiak.

“Denon Hezkuntza”. Ez dadenontzako hezkuntza ber-matuko LOMCErekin?A.O.: Denok dugu eskubi-dea hezkuntza eredu egokiadefendatzeko eta horren aldeegiteko, talde irekia eta parte-hartzailea gara.E.Z.: Eta halaber, ildo berriek erakusten dutehezkuntza elitista nahi dutela, batzuentzakohezkuntza, eta “denon” horrekin aldarrikatunahi dugu guztiok dugula hezkuntza jasotze-ko eskubidea, faktore ekonomikoek baldin-tzatu gabe.

Murrizketei eta LOMCE lege-proposamenariaurre egiteko, zein bide ari zarete egiten mailasozialean, judizialen, politikoan…?E.Z.: Arazoa bistaratzeko, inplikazioa lortze-ko eta gero eta jende gehiago mobilizatzekohelburuz, hainbat ekimen ditugu martxan:hala nola, “LOMCEri ez” sinadura bilketa,sinadura horiek gero Delegaritzara eramateko;kamiseta beltzekin ateratzen gara astean behineta eskolak ere kamiseta hauekin ematen ditu-gu; egun jakinetan (inauteriak, Korrika Eguna,ikastetxeen jaiak…) kontzentrazioak egin ditu-gu eta Bizikleta Martxa eta Elkartasun Egunaantolatzen ari gara –irakasleon soldataren zatibat herriko kolektibo kaltetuenei bideratukodiegu Elkartasun Egunean–. Topaketa infor-matiboak egiten ari gara eskualdeka –oraingozGipuzkoan batik bat–, asanblea modukoak,informazioa ahalik eta gehien eta ahalik eta

gehienei zabaltzeko, jendeberria ezagutzeko, proposa-menak elkartrukatzeko...Blogetan ere zabaltzen duguinformazioa eta sare sozialezbaliatzen gara. Maila politi-koan, herri bakoitzeko udale-tan “LOMCEri ez” mozioakplanteatu ditugu eta dagoe-neko Donostia, Hernani,

Oiartzun edota Irungo udalbatzek onartu dute–PPren kontrako bozarekin–. Aipatu duzunplano judiziala handi geratzen zaigu, pausozpauso goaz eta gainerakoen konplizitatea lortubehar dugu, epaitegiak ez dira gure bidea, ikas-tetxea, bertako eragileak eta ekimen eginga-rriak ditugu oinarri. Azkenik, desobedientzia-

Hezkuntzarenpublikotasunadefendatu duteZabaletak(ezkerrean) etaOtañok, denokhezkuntza jasotzekodugun eskubideabermatzen duenheinean. “Hortikaurrera hezkuntzapublikoa zer da,instituzionala alaherritartasunetikzedarritzen dena?”.

“Administraziotik ongi neurtu dute:irakaslea lanez zamatu dute, etadenbora gutxi dauka pentsatzeko etaeskolatik kanpo ekimenak egiteko”

Aitor Otaño, Denon Hezkuntza


HGE-K UTZIAK

ren bidea ere jorratu beharko dugu. Finean,inposaketa hauen aurrean ditugun tresnak era-biliko ditugu, bestela dekretu bidez etorriko dadena eta ezin diogu amen esan Madrilek agin-dutakoari, dirudienez Jaurlaritzak egin nahiduen moduan.

Hain juxtu, desobedientzia zibila pil-pileandago orain. Ekintza zehatzetan nola islatzen dadesobedientzia hezkuntzaren arloan?E.Z.: Eztabaida sendoa eskatzen du gaiak,baina gurera egokituta balio dezaketen adibi-deak badira. Sevillan diagnostiko-frogak aldezaurretik filtratu dituzte eta balioa galdu dute.Edo guraso batek lehengoan komentatzenzuen aurrerantzean funtsezkoak izango direlahaiek, irakasleak nahiko lotuta egon daitez-keelako, baina gurasoak erabaki dezake seme-alaba eskolara ez bidaltzea errebalida frogarenegunean. Eta gurasoen konplizitatearekin lor-tzen badugu ebaluazio diagnostikoari boikotaegitea, oso inportantea izango da, errebalidafroga horietan oinarrituko baita LOMCE.Curriculumaren aurkako desobedientzian,Ingalaterran administrazioak Historia Garai-kidea ikasgaiko edukiak aldatu zituenean,Batxilergoko hainbat irakaslek erabaki zuten,Katedra Eskubidearen izenean, eduki horiekez ematea. Ez dakigu horrek gero zigor admi-nistratiboak ekarriko dituen, Ikuskaritza ger-turatuko den eta abar, baina ziur gaude lekuaskotan halakoak egin direla eta informazioabiltzea eta jasotzea da gakoa. Formulakbadaude, baina jakin behar da zein indardugun eta nolako ondorioak izan ditzaketen;ez dakigu noraino eman dezaketen.

Ikastetxeen autonomia aipatu duzue, borrokaberaren barruan dinamika propioak sortzeko.Sei puntuko manifestuak batzen zaituzte etalehenengo puntuaren arabera, harro zaudeteegungo euskal hezkuntza publikoaz. Zein eredudefendatzen duzue?E.Z.: Publikoa izan behar duen hezkuntza sis-tema euskaldun eta laikoaren alde egiten dugu.Publikotasuna defendatzen dugu horrek ber-

matu behar duen heinean denok, aukera berdi-nekin, hezkuntza jasotzeko dugun eskubidea.Hortik aurrera hezkuntza publikoa zer da, ins-tituzionala ala herritartasunetik zedarritzendena? Bigarrenaren aldekoak gara gu, bestelaadibidez Nafarroako eredua publikoa delako,baina instituzioek egurra ematen diote euska-rari eta euskal kulturari.

Manifestuan hezkuntza komunitateko langi-leen kontrako desprestigiatze kanpaina sala-tzen duzue, “pribatizazioaren mesedetan”.E.Z.: Manifestua sortu genuenean, PatxiLópezen garaiko Jaurlaritzak kaleratu zuengure kolektiboan absentismo maila handiazegoela eta hori esanik, iritzi publikoa presta-tu ondoren, bajen dekretua etorri zen etaordezkoa bidali arteko egun kopurua handituzuten. Halako kanpainekin, irakasleak etahezkuntza desprestigiatzea bilatzen dute,informazio hori ez delako %100 egia.A.O.: Bai, desprestigiatze kanpainak langilepubliko guztiengana zabaldu dituzte jada etahedabideetan herritarrei galdetzen diete eauste duten langile publikoek lanordu gutxia-go dituztela, soldata jaitsi beharko al litzaie-keen… Gainera, absentismo datuak desitxu-ratu egin dira, administrazio publiko osokodatuen batez bestekoa emanez, eta ez hez-kuntza eremuari dagozkionak bakarrik.

Lan-baldintzen murriztea ere nabarmentzen duzuen manifestuak. Nola daude ratioak hemen,irakaskuntza pertsonalizatuaz hitz egin daitekeala masifikatzen ari dira gelak? Baliabideakfalta zaizkizue?E.Z.: Ez dituzte ratioak igo baina ez dituzteikasle errepikatzaileak kontuan hartu eta 25ikasle baino gehiagoko gelak ugaritu egindira, nahiz eta topea berez 25 ikaslekoa denEAEn eta 30ekoa Nafarroan. Datozen urtee-tan okertu egingo da egoera, lehenengo mai-lak topera datozelako. Horrez gain, gure sol-datetan murrizketak eta izozteak ezarridituzte eta lan karga handitu digute, burokra-zia pila bat tarteko.

Irudietan, bielkarteek deitutaotsailean Donostianegindako protesta.“Hasiera-hasieratikharremana izandugu gurasoekineta ikasleekin,konfiantza sortzeko,eta azaltzeko nahiduguna ez delagure lan-baldintzezhitz egitea soilik,baizik osotasuneanhezkuntzazeztabaidatzea, etahorretarako haienbeharra dugula etahaiek gurea”.


EDU ZABALA ETA AITOR OTAÑO

A.O.: Administraziotik hori ere ongi neurtudutela uste dut. Irakaslea lanez zamatu dute,pentsatzeko denbora gutxi dauka eta eskolatikkanpo ekimenak egiteko ere nekatuta dago.E.Z.: Bai, eta bajak hartzea gero eta konpli-katuagoa dela gehituta, ebaluazio bukaeraraoso erreta iristen da jendea.Lanorduen barruan gaihauetaz elkarrekin hitz egite-ko denbora eta aukera desa-gertzen ari da, karga buro-kratikoek eragozten dutebestelako kontuetan sartzea,baita batzuetan eskola beharden bezala prestatzea ere. Ezgara iristen jartzen dizkigu-ten erronka guztietara, balia-bide gehiago behar ditugu,eta ordezkapenak ondobetetzea. A.O.: Ordezkapenetan sumatu dira murriz-ketak eta ikastetxeko irakasleek bete behardituzte lankidearen bajako lehenengo egunak.Eta funtzionamendu gastuetarako %30-40komurrizketa ekonomikoa izan dute hainbatikastetxek; gutxien gastatu duenari ez zaiodirurik emango. Edo Eskola 2.0 bezalakoadibideak ditugu: ordenagailuak sartu zituz-ten, baina irakasleak urte horretan baino ezzituzten formatu, hurrengourteko irakasleak ez, eta Hirue-ledun proiektuarekin berdin,proiektu berria sartzen da bainaez dago formakuntzarik eztaprestatutako materialik ere.

“Eraso honek ez du krisiaren ara-zoa konponduko eta aitzakia bes-terik ez da, gizarte solidario etasoziala birrintzeko” ere badiomanifestuak. Zer nolako gizarteeredua bultzatu nahi du LOMCEk?E.Z.: Neoliberala, elitista etabaztertzailea da legea, emaitze-tan motzen dabiltzanak kanpo-ratu nahi dituelako DBHn etahorrela esan ahal izango dute 4.DBHn eskola-porrota txikiadela. Hezkuntza negozio gisaikusten dute eta gu eredu sozialeta solidario baten alde gaude,baina beste norabide bateandatoz, orain arte egin dugunaeta etorkizunean egin nahiduguna suntsitzera. Pedagogi-koki, ikasleak errebalidarakoprestatu behar badituzu, ez zarahaiek hezten ari, akademia gisajokatzen duzu, azterketa batera-ko prestatzen dituzu, eta erre-

balidak ikaskuntza-ibilbide guztian jarri nahidituzte.

Nola baloratzen duzue Cristina Uriarte EuskoJaurlaritzako Hezkuntza sailburu berriarenorain arteko jarduna?

A.O.: Egia esan apenas eza-gutzen dugun, ezer gutxi esandu, eta isiltasun horrek ezdigu konfiantzarik ematen.Areago, Jaurlaritzak LOM-CErekiko duen jarrera sala-tzen dugu, prest daudelakoakordioetara iristeko eta Jaur-laritzaren erantzun horrenbeldur gara, Katalunian adi-bidez zuzenean ezezkoa esandiote lege-proposamenari.E.Z.: Jaurlaritzak helegitea

jarri du hizkuntza eskuduntzen inguruan, bainaLOMCEri bere osotasunean ez, eta susmoadugu euskararen trataeran nolabaiteko aurrera-pausoa lortzen badute, Jaurlaritzak lege-propo-samena onar dezakeela, eta LOMCEn bestegauza asko dago hezkuntza publi-koa pikutara bidali dezakeena. Sis-tema publikoa orokorrean deseginnahi dutela uste dugu, eta zehazkigure kasuan, hezkuntza. n

“Jaurlaritzak helegitea jarri dioLOMCEri hizkuntza eskuduntzeninguruan eta susmoa dugueuskararen trataeran nolabaitekoaurrerapausoa lortzen badute, lege-proposamena onar dezakeela”

Edu Zabala, Hezkuntzan Geu Eragile

ARTIKULU HAU idazten hasterakoan, izen-burua erabakita neukan. Lerroburu horiekipini ditudanean ohartu naiz aurreko aleanidatzitakoaren izenburua oso antzekoazela: “Escrache”ak eta demokrazia. Egiaesan, izenburua errepikatzea ez zen nireasmoa, baina guztiz koherentea iruditu zaitherriak kaleetan adierazten duena “demo-krazia” kontzeptuari lotzea oraingo hone-tan ere. Bada, horretaz ohartu eta gero,atzera egin dut sarreratxo hau gehitzeko.

Ondarroan orain hilabete bat, Donos-tian egin zen moduan, jende talde batekprotesta egin du, gazte batzuk espetxera-tzeko Auzitegi Gorenak emandako epaiakbetetzearen aurka. Gizartearen zati batekinjustutzat jo ditu ebazpen horiek eta atxi-loketa horiek eragozten saiatu da “herriharresia” eraikiz.

Gizarte honek oraindik hausnartubeharko du iraganean gertatutakoaz etahorren kudeaketaz, baita erantzukizunpertsonaletaz ere. Hausnartu beharkodugu baita ere, zer-nolako erantzuna emanzaien batzuek burututako injustiziei. Horibeste kontua da ordea, gaurko honi lotutadago, baina ez du baldintzatu behar.

Demokrazia ez da erakundeetan baka-rrik betetzen edo, hobeto esanda, erakun-deetan burutzen den demokrazia ez dainolaz ere bere azalpen bakarra. Demokra-zia herritarron parte-hartzea da, eta horilor daiteke instituzioetan nahiz era zuze-nean, baita kaleetan ere. Parte-hartzedemokratikoa ez da hauteskundeetanagortzen eta haserrea eta sumina adieraz-tea ariketa demokratikotzat jo behar dugu.Badirudi, gainera, bide honetatik jendea

ardura berezia hartzen ari dela, eta horre-kin batera, erakundeetan gauzatzen denordezkaritza zalantzan jartzen: horra horMaiatzaren 15 eta Escrache mugimen-duak.

Halere, herri harresiak baditu izan ezau-garri bereziak: alde batetik, auzitegien epaibat betetzea oztopatzea du helburu –nahizeta hori ere kaleratzeen edo etxe-gabe-tzeen aurkako ekintzetan ere gertatu den–.Eta bestetik, eta hemen dago berezitasu-nik nabarmenena, ezker abertzalearen eki-mena izan da. Ez edonolako ekimena:baketsua –horrela espres adierazita– etaguztiz sinbolikoa, inork ez baitzuen sines-ten agindua beteko ez zenik, baina halere,hor egon zen hainbat pertsona berenelkartasuna eta haserrea adierazten. Horrierresistentzia esaten zaio, eta noski, ez daasmatu ez hemen ez eta orain, baina zen-tzu berria du niretzat.

Ezker abertzaleak egindako aurrerapau-soen adierazpenak dira orain aipatutakoak.Kalean jarraitzen dute, bai, baina, inoreneskubideak zapaldu gabe, mehatxurikgabe eta horrela adierazi nahi izan dute.

Kontua ez da bat egiten dugun beraienargudioekin edota nola hartzen ditugunauzitegien ebazpen horiek. Kontua dadenok izan behar dugula injustutzat jotzenditugun egoerei aurre egiteko aukera,beste inori injustiziarik eragin gabe. Nireiritziz, hori besterik ez da gertatu herriharresi horiekin.

Azterketa ez da hemen bukatzen. Zererantzun eman behar zioten erakundeekOndarroan eta Donostian gertatutakoari?Bada, niretzat, eman dena: Eusko Jaurlari-tzak –Ertzaintzak, beraz– auzitegien agin-duak bete behar zituen eta horrela egindu. Errazago eta ekonomikoki merkeagoizan zitekeela? Bai, noski, baina gizartedemokratiko baten kudeaketa askoz ere“garestiagoa” eta konplikatuagoa baldinbada, dezentez aberasgarriagoa eta parte-katuagoa ere bai. “Merkeena” gizarte isila,izutia eta koldarra da, bainahori ez litzateke jadanik gizar-tea izango, artaldea baizik, etanik gizarte bizia eta ernea nahidut. n

Erresistentzia baketsua eta demokraziaD

AN

IB

LAN

CO

Demokrazia ez da erakundeetan bakarrikbetetzen edo, hobeto esanda, erakundeetanburutzen den demokrazia ez da, inolaz ere,bere azalpen bakarra. Demokraziaherritarron parte-hartzea da eta hori lordaiteke instituzioetan nahiz era zuzenean,baita kaleetan ere

GarbiñeBiurrunMancisidor �

EHUKO

I R A K A S L E A,

E PA I L E A

IRITZIAREN LEIHOA

2013KO EKAINAREN 2A�20


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �

NORK esango zuen zaborra hain modanjarriko zenik, orain balkoiek ere luzitzendute, batzuetan gauza ederra da mugazhonanzko aldean bizitzea. Jendea berealderdiarekin hain maila absurdurainolerrokatzen ez den lekuan. Hendaian zabo-rra beste gisa batera biltzen da; badira kon-tenedore klasikoak, jendeak zernahi bota-tzen du hara, baina bada atez ateko sistemabat ere, aspaldian martxan jarri zena. Herri-ko Etxeak etxe bakoitzari kutxa hori bat etaberde bat eman zizkion, horira botatzenditugu papera eta ontziak, eta berdera beira,astean behin etxe aurrera ateratzen ditugu,

eta herriko langileek biltzen dituzte. Ez daderrigorrezkoa eta birziklatze kopuru alde-tik ez da oso emankorra izango, ez dutberaz eredugarritzat jotzen. Baina argu-mentu bat desaktibatzeko balio du. Nik,Hendaian, ez dut inoren ahotik entzunkutxa horiek gure etxeetako intimitateaurratzen dutenik, eta urteak dira darabilzki-gula. Zer da intimitatea, erosketak denenbistan egin, eta gero zaborrakonfesategian apaizari entrega-tzea? Nik Hendaiatik esangonuke argumentu barregarri horibota litekeela errefusara. n

GOSALTZEN nengoela, harrituta utzi nau politikarifamatu batek: “Kataluniako herritarrei, euren etorkizu-na erabakitzeko, hitza ematea demokraziaren aurkakoekintza da, demokrazia dagoen legedia errespetatzeabaita, eta legedia horrek ez die uzten katalanei hitzahartzen”. Ogi xigortua kafesnera erori zait, eta ziprizti-nak alkandora jantzi berria zikindu dit, bat-batean.

“Hemen zerbaitek ez du funtzionatzen”, pentsatudut trapuarekin kafe orbana garbitzen saiatzen nin-tzen artean, “norbaitek oinarriak hankaz gora jarridituelako”. Nola daiteke herritarreihitza ematea antidemokratikoa izatea?Beste galdera bat izango litzateke, nolaizan dezake horrek hain aurpegi gogo-rra? Baina tira.

Ilustrazioaren bultzatzaileek Zuzen-bide Estatua ezarri zigutenean, legediaherritarren arteko oinarrizko akordio–hitzarmen soziala– bezala pentsatuzuten. Beraz, gizabanakoak dira oina-rrizkoak, eta hauek elkarbizitzarakoantolatzen dira, adostasun batzuetara helduz. Adosta-sun horiek lege bihurtzen dira, eta ondoren, formajuridikoa hartu dutenean, bete egin behar dira.

Logikarik baldin bada, denboraren poderioz, gizar-teko akordioak, jendartea aldatzen doan neurri berean,aldatzen joan behar dira, garai berriei egokituz, hitzar-men soziala eguneratuz, estatua eta gizabanakoarenarteko hitzarmenak oreka mantendu dezan.

Demagun hori horrela dela (eztabaidagarria izanarren, Marx gogoan). Horren arabera, herritarreihitza ematea da demokraziaren oinarria, eta legeahorretara egokitu beharko litzateke, herritarren nahiagauzatzeko bidea babesteko. Eta aldatzekotan, legeaegokitu beharko litzateke, katalanek euren etorkizunaerabaki dezaten.

Baina, gaur egun euren burua ilustratutzat dauka-ten liberalek eta sozialdemokratek, ordea, beti gizaba-nakoaren aldarria egiten ari diren arren, gero, legea,

honen gaineko bezala hartzen dute.Legeak gorpuztutako izaera aldaezineta betierekoa bailuen.

Legeak, Zuzenbide Estatuak, Jain-ko itxura hartu du, eta gizakion artekoakordioen gain ezartzen den zemen-tuzko kubo astun bihurtu zaigu,demokrazia beraren zentzua ere iren-tsi eta aldatu duena. Legea erlijiobihurtu dute, eta gizabanakoei betea-razten digute, berezko edo naturala

bailitzan, gure arteko akordioa dela ezkutatuz. Legea-ren inperioa, inperialismo bihurtu zaigu, eliteek, ego-era hankaz gora jarriz, okerbidetik eroan digutenEstatuan.

Baina hori onartezina da, kotxerik ezdatorrenean semaforo gorria dagoelakogeldirik egotea bezalaxe. Ez zaizue irudi-tzen? n

IRITZIAREN LEIHOA

Okerbide Estatua

Iñaki Odriozola IR A K A S L E A �

Amets Arzallus�

BE RT S O L A R I A

DA

NI

BLA

NC

O

DA

NI

BLA

NC

O

Zaborra


Legearen inperioa,inperialismo bihurtuzaigu, eliteek,egoera hankaz gorajarriz, okerbidetikeroan digutenEstatuan

- IRITZIAREN LEIHOA


ANTZERKI HUTSA zela ohartarazizuten eszeptikoenek, EspainiakoGobernuari (honek sektore ener-getikoan ezarri nahi zuen zerga-sistema berriari) presioa egitekoiragarri zuela Nuclenor enpresakGaroña zentral nuklearraren itxie-ra. Hain zuzen, betiko ixteko databaino hilabete eta erdi lehenago,martxan jarraitu nahi dutela adie-razi dute zentralaren arduradu-nek. Eta utzi egingo diete gainera.

Izan ere, antzezlan honetanlaguntza ordainezina du Nucle-nor-ek (alegia, berau osatzenduten Iberdrola eta Endesaenpresa energetikoek). Batetik,Espainiako Gobernuak alfonbragorria jarri dio Garoñari, ongibaitakigu PPk arlo honetan duenpolitika, eta segituan aurreratu duJose Manuel Soria Energia minis-troak “albiste ona” dela 43 urtekozentral zaharkituak martxanjarraitzea. Bestetik, ager-gordekaibili ostean, Segurtasun Nuklea-rraren Kontseiluak argi utzi du,beste behin, zein irizpideren ara-bera hartzen dituen erabakiak.Erakunde guztiz politizatua–alderdi politikoek aukeratzendituzte Kontseiluko bost kideak:PPk bi, PSOEk beste bi eta CiUkbat– eta pronuklearra izanik–enpresa elektriko nuklearretanlan egindakoak dira kideak edohaiei lotuak daude–, Garoñarenjarduna luzatzearen alde egindute beti –2009an hala ebatzizuen Kontseiluak, nahiz eta zen-tralak ez zituen betetzen aurretikeskatutako baldintzak, eta iaz ereluzapena gomendatu zuen, Euro-par Batasunak eskatutako “estresprobak” egin aurretik–.

Lobby pronuklearren bultza-datxoa ere ez zaie gaizki etorriko,

aurretik esperientzia franko dute-eta: iaz, zentralaren luzapenaeztabaidatu zenean, Garoña barikargindarraren prezioa hilean %10garestituko zela mehatxatu zuten,baina talde ekologistek gogoratuziguten potentzia gutxiko zentra-la dela Burgoskoa, Estatukoargindarraren %1,3 baino ezduela ekoizten eta horren laukoi-tza esportatzen duela EspainiakPortugalera eta Marokora.

Aldiz, asko dira zentralaren jar-duna eteteko arrazoiak. Energianuklearretik harago doa eztabai-da, aspaldi iraungitako zentralabaita Garoña (1970ekoa da,Espainiako zaharrena): Nuclenor-ek esan arren “teknologia berrieiesker osagaiak aldatzen, hobetzeneta modernizatzen” joan direla,Alberto Frias Garoñarik GabekoAraba taldeko kideak argi adierazizigun: “Erreaktorearen ontziaezin da aldatu eta funtsezkoenahori da; Seiscientosari karrozeriaaldatuz BMW bat lortzen saiatzeabezala da (…) Arazo estrukturalada: Garoñak ezin izan du kon-pondu duen korrosio intergranu-larra eta geroz eta akats gehiagoditu, onartezinak”. Horren adibi-de, zentralak berakaitortu dituen “segur-tasun istripuak”. Ezdute jubilatzen utzinahi, ordea. n

Mikel Garcia Idiakez� ARGIAKO KAZETARIA

DA

NI

BLA

NC

O

Nuclenor-ek adarrajo digu berriz

Antzezlanean laguntzaordainezina izan duteIberdrolak eta Endesak:Espainiako Gobernuaeta SegurtasunNuklearraren Kontseilua


ERDIKO KAIERA

LITERATURA, irakurzaletasuna sustatzeko aha-legina, euskararen ikusgarritasuna eta plazerasare berean harrapatzen dira ekainaren hasta-peneko buelta horretan, beti asteazkenez,antolatzen den jendaurreko irakurraldian.Herri osoa ukitzen du ekimenak, hain zuzen,

ikastetxeetatik hasi eta enpresa, aisialdiko talde,elkarte, erakunde nahiz norbanakoenganainoheltzen baita parte hartzeko deia, AkelarreKultur Elkartea tarteko dela. Aurtengoak, lau-garren edizioa duen honetan, herriko mugeta-tik harago zabaldu nahi izan dute esparrua.

Euskal literatura bogan,Hendaian

| GARBINE UBEDA GOIKOETXEA |

JENDAURREKO IRAKURRALDIA

Ekainaren 5ean, goizeko 11etan hasi eta arratsaldeko 8ak arte, Itxaro BordarenBoga-boga eleberria leituko dute 109 lagunek, hasi eta buka, Hendaiako Mediatekan.

Laugarren irakurraldi publikoa izanen da aurtengoa, eta estreinakoz, Euskal Herri osoraluzatu dute parte hartzeko gonbitea.

Nola sortu zen ekimena? Literatur tal-dea al dago ideiaren atzean?Ez zen zehazki taldearen ideia izan,bertako bi zororena baizik, biakirakasleak. Oso kontzienteki ezbazen ere, ikasleak irudikatzengenituen jendaurrean irakurtzen.Jakina, babestuta, helduez edo,hobeto esan, euskal hitzak orobatmaite dituen jendeez inguratuta.Zergatik bereizi behar dira haurraketa helduak publikoaren aitzinean?Bestalde, Arriagako irakurraldiaezagutzen genuen eta Hendaian ereegin genezakeela iruditzen zitzai-gun eta horrelaxe proposatugenion Akelarreri. Babesa emanziguten, eta azpiegitura eskaini.Beraz, eta galderari helduz, Akela-rrek badu literatur taldea, baina ira-kurraldia antolatzen duena hirukidez osatutako beste talde bat da.Jakina, elkarren ifrentzua gara.

Zer helburu du irakurraldiak?Luzarorako helbururik ez du. Ez

gara ari misio baten ardura bage-neuka bezala, eta hura galdukobalitz katastrofea gertatu litzate-keenaren ustean. Ez zaigu irudi-tzen irakurzaletasuna bultzatzekoedo euskara maitatzeko nahitaez-koa denik. Egunen batean iraku-rraldirako ilusiorik inon ez bada,

bukatuko da eta kito. Jarraipenarenbermeak ez gaitu axolatzen. Ilu-sioa, kemena eta denbora maitedugunari eskaintzen diogu. Beraz,helburuak oso hurbilekoak dira:hurrengo urtean ere IrakurraldiPublikoa gauzatzea.

Hastapeneko helburuek berehorretan diraute. Hala nola, adinguztiak nahasirik publiko aurreanjardutea batetik, eta bestetik, idaz-lan bat ezagutaraztea eta bide batezsortzaileari oihartzun mediatikoaeta gure onespena eskaintzea.

Ondorioez mintzatuko bagina,esango nizuke irakurmen kolektibo-aren gozamena sustatzen dugulaparte-hartzaileen artean, eta euskaraikasten ari direnei, berriz, euskarabesteei emateko parada ere eskain-tzen diegula.

Zer eboluzio izan du lau urteotan?Parte-hartzeari dagokionez osogustura gaude. Haurra edo helduaizan, jendaurrean irakurriko duten

Miren Intxausti: «Irakurmen kolektiboaren

Hendaiako Irakurraldiko antolatzaileada Miren Intxausti, GemaElorriagarekin eta Jean-PierreArtolarekin batera.


testua ondo prestatu behar dutelaesaten diegu denei. Ez dugu per-fekzioa eskatzen, irakurlea testuansar dadin baizik, berea egin dezan.Hitzak ulertzea, ahoskatzea, idaz-learen munduaren zatitxo horretansartzea.

Eskarmentu handia irabazi duguantolaketa mailan. Urteko lan agen-da finkatu eta garaian garaiko egin-beharrak burutzen saiatzen gara:liburua hautatu, idazlearen adosta-suna, publizitatea erakarri, irakur-leak bildu, komunikabideetan ager-tu, irakurraldiko eguna finkatu…Ahalegin handia egiten dugu idaz-lea gure artean ongi senti dadin, etaurtetik urtera hobeto asmatzendugulakoan gaude.

Zer panorama ikusten duzue Hen-daian euskarari eta literaturari dago-kionez?Pertzepzio partziala dut. Euskalhiztunen talde-agerpenak izan badi-ra, baina gordeak. Esan nahi baita,

badira tokiak non euskaraz arigaren: ikastola, irakurraldia, bertsosaioak, antzerkia, zinema, dantza…baina gero, kanpoan, euskal hiztu-nen kolektibo hori ez da ageri, lau-sotuta gelditzen da. Hendaian eros-ketak egiten dituzunean, hondartzaaldeko ostatuetan ibiltzean, nondira euskaraz badakiten horiek guz-tiak? Ez dira ageri, alta badira. Bizi-moduak beti okupatuta egoterabultzatu gaitu, eta dagoeneko ezdugu denborarik ez dirurik kaleangure artean biltzeko. Aldiz, motaguztietako ekimen sozialak ditugu:kirola, kultura, politika. Sekulabaino gehiago, nire ustez.

Euskalduntasuna gure egin etaplaza publikoan agertu behar duguhelduok. Euskararen etorkizuna ezdira haurrak, geu gara, helduok,nagusiok; geure borondatez pen-tsatu, planifikatu, neurriak jarri etaekiditeko gai garenok. Haurrentza-ko pedagogiarik onena etsenpluada, eta koherentzia. Haurrek ikaste-

txeetako jolastokietan euskaraz hitzegin behar badute, guk ere baitabernan eta gure artean.

Gure literaturari dagokionez,erantzuna aurrekoari lotuta dago.Literatura aipatu eta batzuk termi-noak berak beldurtzen ditu. Bialderdi bereiziko nituzke. Batetik,nola liteke euskara dakien hainbes-te lagunek –jende nagusiaz ari naiz,irakasleak barne– hain analfabetoirautea bere lehen edo bigarren hiz-kuntza den horretan? Deus ez ira-kurtzea, ez idaztea… Gainditubehar dira nagia, zailtasuna eta den-bora falta. Bestetik, irakurtzeak ezdu esan nahi bakarrik egin behardenik. Taldean ere egin daiteke.Taldean, irakurri eta mintzatu, biakegiten dira. Taldea toki aproposa daeuskaraz irakurtzen hasi nahi due-narentzat.

Zerk animatuko zaituzte hurrengobat ere antolatzera?Guk atsegin dugun zerbait egiteak,xinpleki. Denbora izateak eta anto-laketarako azpiegiturak ere lagun-tzen du. Ilusioak naturalago irautendu horrela. n

gozamena sustatzen dugu»

Hitzordua, beraz, hilaren 5ean izango da.Goizeko 11etatik hasi eta arratsaldeko 8akarte, Itxaro Bordaren Boga-boga nobela irakurri-ko dute 109 lagunek, pertsonaia ezagunak tar-teko direla. Hala nola: Amets Arzallus eta Sus-trai Colina bertsolariak, Battitt Sallaberryauzapeza, Kotte Ezenarro politikari sozialista,Beatrice Molle eta Frank Dolosor kazetariak,Gorka Arrese Susa argitaletxeko editorea, Pax-kal Indo Seaskako lehendakari eta musikaria…Parte-hartzaile bakoitzak bina orrialde hartukoditu bere gain, aldez aurretik antolatzaileekfinkatutakoak, irakurleen artean etenik egingabe, liburua osatzea izango da xedea.

2010etik honakoakHendaian antolatutako lehen irakurraldipublikoak Euskal Herriko legendak hartuzituen gaitzat, eta Anuntxi Arana antropolo-goa izan zuen ohorezko gonbidatu eta babes-le. Hark abian jarri zuen ekitaldian, 7 urtetik75era bitarteko 65 irakurle bildu zituzten.Bigarren urtean, Lucien Etxezaharreta izanzuten protagonista, eta bere Inter Porcos(Maiatz, 2007) ipuin-liburua gogoan, anima-lien gaiari heldu zioten 101 lagunek. Erranzaharrak, alegiak, kantuak, ipuinak, olerkiak Itxaro Borda, Baionan, Santizpiritu zubia atzean duela.

GA

IZK

AIR

OZ

ERDIKO KAIERA - IRAKURRALDIA HENDAIAN

eta beste irakurri zituzten, baita espresukihorretarako sortutakorik ere, Mikel Ibargure-nen testua kasu. Bi irakurraldiotan nork beregustuko irakurgaia hautatu eta eskuetan zuelaheltzen zen mikorfonoaren aurrera. Ikasleugari ere bazelako, edizio biziak izan ziren, ezhain formalak.

Hirugarren saioan, alegia iazkoan, aspal-dian hendaiartutako Hasier Etxeberria idaz-learen eleberria irakurri zuten adin guztietako70 lagunek: Inesaren balada.

Aurtengo ediziorako Amaia Ezpeldoidetektibeak argitu behar duen misterioak era-karri ditu antolatzaileak. Eleberria Baionaneta Ipar Euskal Herrian kokatu izana, errug-bia, emazte kale garbitzailea, harreman lesbi-koak, garai bateko egoera politiko eta soziala-ren ondorioak eta idazlearen espiritu kritikoagustatu zaizkie bereziki.

Iazkoari jarraiki, saio guztiak grabatu egin-go dira –kontrakoa adierazten dutenak salbu–eta streaming bidez jarraitu ahal izango dirazuzenean, www.akelarre-hendaia.com helbi-dean. Mediatekaren kanpoaldean ere pantailaezarriko da, ekimenak aretotik kanpo ere pre-sentzia izan dezan.

Irakurraldia aberasteko, gainera, eta ItxaroBordaren lexiko zainduaz gozatzeko, JoxanElosegik landutako hiztegia ere eskura jarridute helbide berean. Haren hitzetan, “merezidu Bordaren literaturak, haren testuak, etahorretan badu garrantzia, ekialdeko mintzaire-tatik, Amikuze eta Zuberoako hizkuntza mol-deetatik bereziki, euskara estandar modernoraegin duen bide oparo bezain aberasgarriak”.

1030 euroko aurrekontua duaurtengo irakurraldiak. 660 Eus-kal Kultur Erakundeak emangodizkio eta 370 Akelarre Elkar-teak hartuko du ere gain. n

Hasier Etxeberriaidazlea eta GemaElorriagaantolatzailea,Inesaren Baladanobelarenirakurraldian, iaz.

28 � 2013KO EKAINAREN 2A

ERDIKO KAIERA

Zein da zuen hizkuntza politika?Tokian tokikoa egin behar da. Hartu zaituenherrira egokitu beharra daukazu. Euskarazkoliburuetatik abiatu nintzen, gaztelaniari heldugenion gero. Halaber, frantsesera ere itzultzendugu dena, nire hizkuntza den aldetik, etabaita ingelesera ere, lingua franca izaki. Orainportugesari heldu diogu, hizkuntza interesga-rria delako, Brasilera begira. Gure lan hizkun-tzak bost horiek dira oraingoz, eta potentziatunahi genituzke, hizkuntzen aniztasuneandenek dutelako ekarpena. Arazo bakarra ikus-ten diot, hizkuntza asko denean, norbere hiz-kuntzaren esentzia galtzen dela, eta ingelesa ezda soluzio egokia. Gizaki guztiek hizkuntzaosagarria izatea nahi badugu, zalantzan jarribeharko genuke hizkuntza osagarri horrekingelesa izan behar duenik. Gaur badelako,baina hemendik zenbait urtera txinera ere izanlitekeelako, adibidez.

Baina munduak ingelesaren alde egin du garbi.Norantza bakarrean doala dirudi, baina gertaliteke zenbait urteren bueltan joera aldatzea,arrazoi bat edo beste tarteko. Ingelesa osozaila da, ez beharbada gramatika, baina uler-men oso zailekoa dugu, ez da hizkuntza argia,errazago konprenitzen da ingelesez ari den ita-liarra, ingelesez ari den ingelesa baino. Bost lanhizkuntza ditugu, eta zenbat eta gehiagorekinaritu, orduan eta behar handiagoa dut hizkun-tza neutro bati heltzeko. Erronka ere bada.

Esperantoari helduko diozu?Hain zuzen, horixe izango da nire hurrengoahalegina, esperantoa ere kontuan hartzea

hurrengo lanetan. Aldarrikatzen dena fisikokidemostratzea ere komenigarria baita.2014rako finkatu dugu esperantoz plazara-tzeko epea. Nire ustez, esperantoa indartubeharko genuke zuzenean, hizkuntza osagarrihorrek neutroa behar duelako izan. Zibiliza-zio bati lotutako hizkuntza, osagai propioakdituena, ezin da inposatu, ez da ona, hizkun-tzaren osagai horiek ere partekatu behar dire-lako. Instituzioek ere lagundu beharko luketehizkuntza neutro hori indartzen.

Zein aurreikuspen duzue salmenta aldetik?Epe motzean saldu beharretik abiatzen baga-ra jai dugu, ezer ez baita errentagarria. Argi-taldarien eta arlo horretan diharduten enpre-sarien lana, besteak beste, inbertsioak egiteada, eta bidearen zati bat partekatuko dutenerakundeak erakartzea. Oso positiboa da horieta horretan ari gara, bestela denak desager-tuko baikara.

Argitaratzaile bezala gidoiak hartzen ditut,eta narrazio motarekin bat etorriko direnmarrazkilariak bilatzen ditut. Ondoren kolo-ristak heltzen dira eta atzetik itzultzaileak.Halaxe sortzen da liburua. Gero hedapenadator, etengabe aldatzen ari den arlo hori. Jadaez dugu paperik, digitalak dira gure liburuak,eta zenbait plataformatara heldu beharradugu. Azken aldi honetan hezkuntza platafor-mak hartu ditugu kontuan, eta liburuaren mai-leguan oinarritzen direnak, gurpil modukoak.

Zer-nolako lana izan da digitalera pasatzea? Papereko ia gehiena pasatzea lortu dugu.Autoreen %20ak ez du formatu berrira pasa-

«Autoreen arteko elkar ulertzea eta ekimena

bilatzen ditut»

| GARBINE UBEDA GOIKOETXEA |

FRAN SAURÉKOMIKI EDITOREA

Krisiak jauzi kualitatibo handia ematera bultzatu zuen Saure argitaletxea, duela hiru urte.Paperezko albumak alde batera utzi eta digitalaren munduan sartu ziren buru-belarri,

streaming formatua hobetsita. Kultura, bakea eta ekologia dituzte ardatzak, eta kalitatezkojendarteak umorez islatzea, betiereko asmoa. Hurrengo erronka: esperantoa.


ERDIKO KAIERA

tu nahi izan, baina %80akbai. Baimena eman digutenhoriena ari gara digitalerapasatzen.

Lan moldea aldatu duzue?Ez. Lehen bezala ari garafuntsean. Autoreari aurrera-pena ematen zaio. Saldutakoaleek aurreratu dugun diru-kopurua gainditzen dutene-rako pare bat urte iragangodira. Hauxe da, nolabait,argitaldariak eskaintzen duenbermea. Autoreak berak ereigo dezake egin duen lanaplataformara, baina ez duargitaldariak ematen dionaurrerapena izango. Eta bali-teke bi liburu besterik ez sal-tzea. Bestalde, gu plataformaugaritara heltzen ari gara etaakordioak etengabe hitzar-tzen ditugu. Gure lanak bila-keta, ikerketa, eta plataformanahiz hizkuntzekiko kongruentzia ere har-tzen ditu bere baitan.

Editorea, bestalde, dinamizatzailea da.Nire kasuan, gainera, bildumak sortzen ditu-dalako, eta autoreak, bilduma bati lotzenzaionean, liburu bat baino gehiago egingoduelako. Esate baterako, ekologian, TxaniRodriguez laudiotarra dugu egilea. Azkenhiru liburuak, 10-12 urteko gaztetxoei zuzen-duak, Zeharkaldi urdina, Tulmesera itzuli etaUretarrak ditugu. Komiki gehienek kontuandute heziketa, ez lezioak erakusteko, giza kali-tatezko mundu batean kokatzeko baizik.

Promozioari dagokionez, kaleko presentziarikez izateak aldatuko zizueten funtzionatzekomodua.Paperean ginenean errazagoa zen. Tailerrakantolatzen genituen eskoletan, liburu azokak

ere baziren, Getxokoa, Durango-koa, editoreen gremioarekinDonostiara edo Zarautza joatenginen udan... Orain kolaborazioakbilatzen ditugu. Frantsesez argita-ratutako albumak sustatzeko, esa-terako, Madrileko Institutu Fran-tsesarekin egin dugu hitzarmena.Euskaraz, bestalde, Azkue funda-zioarekin dihardugu. Iaz AntsoJakituna Fundazioarekin baterailustrazio lehiaketa antolatugenuen, zuzenean. Ilustrazioakenkantean saldu genituen gero, etadirua Intermon-Oxfam erakun-deari helarazi zitzaion Mauritania-ko proiektu baterako.

Oraintsu, e-comic-experience.comproiektuari heldu diozue, zenbaitkomikitxo berri ipini dituzue doan.Bizitzaren Zientziak deituriko ata-lean daude aipatu dituzun horiek,baliabide pedagogikoetan, etazehazki ekologian. Iñigo Sarasola-

renak dira, euskaraz sortuak. Ez da errazainternet munduan sartzea eta hastapenetikpagatzen hastea. Pedagogia pixka bat beharda. Hauxe da gure planteamentua: tori haudoan, zenbait galdera egiten dira, kasu hone-tan naturari buruz; gustatu bazaizu, eta gehia-go jakin nahi baduzu, jar zaitez argitaletxeare-kin harremanetan, eta ikusi zer duen.Pirateoaren aurka babesteko eta aldi bereanhezteko saioa ere bada.

Bakea, ekologia eta kultura dituzue ardatzak.Ez dugu alde komertziala bilatzen. Superhe-roiek badituzte euren plataformak. Sentsibili-tate jakin bateko autoreen artekoekimena eta elkar ulertzea bila-tzen dut. Eta umorea presentdugu beti, bestela testu-liburuakegitea bezalatsu bailitzateke. n

“Umorea presentdugu beti, bestelatestu-liburuakegitea bezalatsulitzateke”.


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

AURRETIK ere misterio eta beldurrezko lanak argitaratu ditu Jokinde Pedrok, eta alde horretatik euskal irakurleak horren esperoanizango ditu. Are gehiago honelako izenburua duen obra batenaurrean aurkitzen delarik.

2010eko apirilaren 15a eta 2011ko maiatza bitartean kokatzenden nobela honek oso erritmo bizia du. Apirilaren 15etik maiatza-

ren 3ra bitartean gertatzen dira nobelaren gerta-kari ia guztiak eta azken bi kapituluek, urriaren9an eta hurrengo urteko maiatzean girotuak,nolabaiteko amaiera ematen diote istorioari.Lehen 13 kapituluak dira, beraz, liburuarennondik norakoak markatzen dutenak eta irakur-lea eskenatoki, pertsonaien zenbait ikuspegi etagogoeta ziztu bizian eramaten dutenak.

Mehatxua jasotzen du telebistan albiste aur-kezle ezagun batek eta horren ondorioz berebizimodua hankaz gora jartzen dela ikusiko du.Testuinguru horretan bere iloba psikologoa etamehatxuak ikertzen dituen polizia agertzenzaizkigu Josu Arriola kazetariarekin batera.Hiru horiek ditugu nobelako pertsonaia nagu-siak, eta alboan Arriolaren mundua eta iragana.

Mehatxuen jatorria ikertzeko Arriolarenbizimoduan murgilduko da Gorospe inspekto-rea eta prozesu horren lekuko izango garaorriak eta egunak aurrera egin ahala.

De Pedrok irakurlea harrapatzen du erabiltzen duen estilo arineta biziarekin; elkarrizketek pisu handia dute; deskribapenen etagogoeten aldean informazioaren bizitasuna, galdeketek, kazetariaeta inspektorea edo ilobaren arteko elkarrizketek dute. Horrez gainnobelan zehar mantentzen den tentsio puntuak ere irakurlea aurre-ra egitera animatzen du. Gutunetatik bonbara pasa baita mehatxugi-lea une batean, eta horrekin Arriolaren mundua erabat aldatu.

Gustura irakurtzen den nobela dugu Etsai gordea baina, nire ustez,egileak ez du asmatu Gorosperen karakterizazioan; izan ere poliziaazkarra bada eta estilo propioa badu ere, liburu egileak euskara alde-tik ere karakterizatu du; bera da liburuan bizkaieraz mintzo denbakarra; gainerako guztiek euskara batu garbian hitz egiten dutenbitartean Gorospe hor agertzen zaigu “Ederto, Gontzal, ez deutsutdenbora gehiago kenduko.(…) Ez da ezebe, andrea. Zer hartu guradozu?” bezalako hizkerarekin. Alegia, ulergarriagoa izango litzate-keela Gorospek bezala beste pertsonaiek ere hizkuntza aldetikkarakterizazioren bat izatea; ez dakigu istorioa Bizkaian gertatzenden ala Euskal Herriko beste zein tokitan.

Edozein kasutan, eta hizkuntzaren kontu hori alde batera utzi-ta, nobela poliziako edo misteriozkoen ezaugarriak ongi betetzenditu De Pedroren lan honek. Intriga, ekintza ugari, gertakarieninguruko ikerketa, inspektore burugogor bat… eta amaieran kora-piloa askatzen duen informazioa. Nobelan barrenazerbait iradoki daitekeen arren irakurlea harritukoduen amaiera bitxi bezain lortua. n

Xabier Etxaniz Erle

Iraganetik datorren etsaia

Gazte literatura

Ontsa hiltzeko eskarmentua eta

festa

Paper-festa(Minimalia) Anjel Lertxundi

Alberdania, 2012

ESKARMENTUAREN PAPERAK liburu pre-ziatuaren ahizpa omen da Paper-festa.Egile berarenak biak, ez bikiak horrega-tik. Osagarriak, naski.

Bizitzaz ari da egilea oroz gain, etahorregatik, heriotzaz ari dela erranennuke. Bizitza, funtsean, borroka da. Bizi-tzeko arrazoiak ez omen luke borrokaizan behar, baina arrazoiak loturik bizigara, sarritan bizitza zer den endelegatugabe, patua horixe dugula barneratubarik.

Paper-festa izenburua baikorra begi-tandu zait, eta kontrastean, liburuarenfuntsa, azaleko Buster Keaton-en (TheGeneral filmean) bisaia bezain tetrikoa.Bizitza irudi-festa bihurtu dugun hone-tan, herio ondo-ondoan dugula gogora-razi dit paper-festa honek, baita aditzeraeman ere, hobe dugula heriori bekozbeko so egitea, begirada itzuri gabe.Gerrak edo gaixotasunak direla eta,bizitzea heriori parez pare begiratzeadela iradoki didate txatal gehientsuenek:bizitzen ikastea hiltzen ikastea dela.

Modu askotara bizi daiteke hiltzerabidean: oinez bide eginez, naturaz goza-tuz, herio bidaide naturala izaki. Baita,liburu hau bidelagun, herio gogaidebihurtuz ere, bizitzako topikoak edotabizitzaren absurdua itzuriz.

Bizitzea etengabe aukeratzea da.Heriotzaren etorrera ezin saihesturik,bizitza eramangarriago bihurtzekogakoa dateke literatura, bizitzan sartze-ko eta bizitzatik ateratzeko atearengako. Nago baina, heriotza paper- festalegez bizitzeko, komeni dela eskarmen-tuaren paperak ezagututa bide egitea. n

Mikel Asurmendi

Etsai gordeaJokin de Pedro

Elkar, 2013


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

MUNDUA, gizartea, dena aldatzen da, baina badirahainbat sentimendu, emozio, sekula aldatzen ez dire-nak, eta, nahiz eta gaur egun esan genezakeen bizitzanahiko makinala daramagula, hunkitu egiten gaituzte.

Amodioa eta heriotza protagonistak dira Pucci-ni-ren La bohème operan. Pariseko Quartier Latinauzoan kokatzen da ekintza, eta, hasieran alaitasu-nez eta kezkarik gabe (baita dirurik gabe ere) biziden artista talde bat da protagonista. Baina bizitzaalai hori tragedia bihurtzen da protagonista denMimi tisiak jota hiltzen denean. Hau da, argumentusinplea, baina negarra eragiten duten horietakoa.Pucciniren musika biribilak bilgarri zoragarriaeman dio istorio honi . Sentimenduak asaldatu egi-ten dira partiturari esker. Laburbilduz, XIX. men-deko opera ederrenetako bat da, dudarik gabe.

Aldi honetan, produkzio sinple eta garbia ekarridu OLBEk denboraldi honi amaiera emateko.Oviedoko Opera Fundazioaren muntaketa honek,bere soiltasunez, erakarri eta harrapatu egiten dupublikoa lehenengo momentutik. Eszenografiaerrealistak, azkenaldi honetan hain modan daudenkeinu oniriko arrarorik gabea, sinesgarritasunaeman zion akzioari. Emilio Sagiren eszena zuzen-daritza, oso eraginkorra, bestalde.

Baina goazen alde musikala aztertzera. Parma-ko Antzoki Regioaren Orkestra leuntasunez arituzen uneoro, ahotsak azpimarratuz, delikadeziaz.Gure ar tean aski ezaguna den Miguel AngelGomez Martinez zuzendariak (Euskadiko Orkes-tra Sinfonikoaren zuzendaria izan zena lehenengogaraietan) frogatu zuen kalitatezko opera-zuzen-daria dela, dudarik gabe. Eta ahotsak, ongi, oroko-rrean. Bikain bat merezi izan zuen Inva Mulasopranoak, Mimiren rolean, modu zoragarriz aritubaitzen aria eta duetto guztietan. Ez zen hain ins-piratua ibili, aldiz, Stefano Secco, Rodolfo jokatuz.Carmen Romeu soprano valentziarrak Musettaperfektua egin zuen. Gaitasun bokalak ez ezik,interpretaziorako sena ere ederki luzitu zuen. BereQuando m’en vo (Musetta-ren bals famatua) bizi etaindarrez beterik atera zen. Simone Piazzolak Mar-celo komentzigarria egin zuen, bere ahots tinbra-tuari esker.

Bilboko Operako Abesbatza, fin, beti bezala, etaaipamen berezi bat Leioa Kantika Kora-leko umeei, bikain aritu baitziren. n

Montserrat Auzmendi del Solar

Emozio unibertsalak

Pucciniren La bohèmeParmako Antzoki Regioaren Orkestra.

Zuzendaria: Miguel Angel Gomez Martinez. Bilboko Operaren Abesbatza.

Zuzendaria: Boris Dujin. Eszena Zuzendaria: Emilio Sagi.Bakarlariak: Inva Mula (sopranoa), Stefano Secco (tenorea),Carmen Romeu (sopranoa), Simone Piazzola (baritonoa).Lekua: Euskalduna Jauregia. Data: maiatzaren 18a.


ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK | ANA ZAMBRANO |

– Elkar ren-gandik zenbatmetrora zeudenautoak talka eginzutenean?

2 9 3

5 2 7

8 2

9 1 6 7

2 4 5 9

3 5 9 6

9 8

6 7 8

8 1 9

8 2 7 9

9 6 7 8 4

4 9 5 6 1 8

1 9 4

4 7 5 1 2 9

9 2 5

2 3 7 5 1 9

4 2 6 3 7

5 6 8 3

Erraza Zaila Zeharretara eta goitik behera,hitz bera.

1.-Laster, azkar. 2.-Aldi, sasoi. 3.-Herren. 4.-Dira. 5.-Urratsak emanez.

M U N

D A

D

K

T

N R E

M A

U G

Z

U

K I

I

A L A,

T E

Z T I

B A

A

E N

D

E T A

U D A

F U T

D

B

I N

J

R T A T

A K I

O L E

I N

A

A

N

U K O

Z E

N E

Z

Z

O I

R

D E N.

G E

R E A

I

L

E T

I

A E S

L A N

A R E

H E

K

L E

P E R O

J O K

I N

M A

B

N

A

D U T.T Z E

M

U N

D

A

D

K

T

N R

E

M A

U G

Z

U

K I

I

A L A,

T E

Z

T I

B

A

A

E N

D

E T A

U D A

F

U T

D

B

I N

J

R T A

T

A

K I

O

L E

I

N

A

A

N

U K O

Z E

NE

Z

Z

O I

R

D E N.

G E

R

E A

I

L

E T

I

A E S

L A N

A

R E

H

E

K

L E

P E R O

J O K

I N

M

A

B

N

A

D U T.T Z E

Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Darko Kovacevic Realeko aurrelariak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

Puzzlea

Sudokuak 5x5

Kike Amonarrizen umorea

Abokatuaren galdera

Soluzioak

68

43

21

79

5

59

16

78

24

3

72

34

95

61

8

31

29

57

48

6

47

58

36

12

9

86

91

42

35

7

23

75

19

86

4

94

82

63

57

1

15

67

84

93

2

48

26

71

59

3

59

12

34

68

7

36

78

95

24

1

95

81

62

73

4

24

67

83

15

9

17

34

59

82

6

73

95

18

46

2

62

59

47

31

8

81

43

26

97

5

Erraza

Zaila

Pu

zzle

a:

“Mun

du g

uztia

k da

ki z

enba

t mait

e du

dan

Reala

, eta

fu

tbol

ean

ezin

da i

noiz

jaki

n ze

r ger

tatu

ko d

en. R

ealar

ekin

beti

Lehe

n M

ailan

joka

tzea

esp

ero

dut”

.

5x5:

1.

Agu

do. 2

. Gar

ai. 3

. Urg

un. 4

. Dau

de. 5

. Oin

ez.


ALEA - ERDIKO KAIERA

LITERATURIAK ekitaldi ugariproposatuko ditu hiru egu-nez, maiatzaren 31tik ekaina-ren 2ra bitartean. Igandekomenuko plater nagusia, kasu-ra, mahaiaren bueltan eskai-niko da, goizeko 11etatikhasita. Euskarazko itzulpengin-tzaren erronkak gaur egun izen-burupean antolatu den sola-saldiak euskal literaturarenbeharrizanei zelan erantzunbeharko litzaiekeen argitzeaizango du xede. Parte-har-tzaileak hautatzeko garaian,aspaldion sortu diren argita-letxeak izan dituzte gogoan,Danele Sarriugarte antola-tzaileak argitu digunez,“eredu guretzat berri bateanoinarritzen direlako, eta bere-ziki itzulpengintzan zentratudirelako”. Hala, Iñigo Roqueitzultzailea, Edo! argitale-txearen izenean, Joxemari SestorainCénlit-Denonartean-eko kidea etaEIZIEko partaideren bat eserikodituzte mahaiaren bueltan.

Mamitzeko zenbait ildo proposa-tuko dizkie Danele Sarriugartek,mahai-inguruaren gidaria ere izan-go den aldetik. Lehenik eta behin,itzulpengintzaren aldeko apustu tin-koa egin duten hiru erakundeonbilakaeraz eta iritziaz galdegingodie. Bigarren puntu gisa, hauenaldean, bestela diharduten argitale-txeak hartuko dituzte mintzagai;esan nahi baita, euskal literatur pro-dukzioa babestearren, itzulpenikkontuan hartu ez dutenak.

Itzulpengintzaren ingurukoaurreiritziei ere helduko zaie gero.Besteak beste, literatura kultua bes-terik ez euskaratu izana egotzi izanbaitzaio urtetan. Horrenbestez,best-sellerrei heltzea konponbideaote den, itzulgaia arazo ote den edobestelako faktorerik ba ote dagoenere aztertuko dute. Azkenik, garaiekonomiko latza eta sare sozialakere mahairatuko dira.

Solasaldiak izan lezakeen interesaikusirik, zenbait galdera luzatu diz-kiogu Danele Sarriugarteri:

Itzultzailea eta idazlea zara zeu ere.Zure ustez, zein neurri izan beharkoluke itzulpengintzak euskal literatura-ren produkzioan?Bi sorkuntza motak, euskaraz idatzi-tako literatura eta euskarara itzulita-koa, zentzuz uztartzea beharrezkoaeta aberasgarria da. Ez nuke jakingozehazki proportziotan neurtzen,hala ere, produkzioaren berarenaldetik egun dugun egoera nahikoona dela iruditzen zait, orain arteizan den onenetarikoa. Dena den,kopuru aldetik bainoago, uste dutaldaketak itzulpenarekiko jarreranbehar duela egon, alegia, gero etalausoago ikusten dut sortzearen etaitzultzearen arteko muga, zer puntu-taraino ez den euskarazko sorkuntzaeuskarara itzulitako obra bat...

Sare sozialei egundoko garrantziaematen diozu, eleazari.org blogakudeatzen duzu. Zer garrantzi ema-

ten diezu hedatzeko moldeoimahai-inguruan planteatu ditu-zun hausnarketei dagokienez?Azken hamarkadotan, euska-rako itzulpengintzaren kalita-teari eta ikusgarritasunaridagokionez, aurrerapausohandiak eman dira jendeaskoren lanari esker. Ez dutuste hobekuntza hori inorkukatuko duenik. Hala ere,egin diren azterketek oraindikmugarik badela erakustendute, badirela irakurlegoaren-gana iristeko oztopoak,aurreiritziak izan edo bestekontu batzuk izan.

Galdera bota nahi dietmahaikoei, ea sare sozialek etahedabideek muga hori haus-ten lagun dezaketen. Konpa-razio baterako, EIZIEk 31eskutik bloga abiatu du oraindela gutxi, eta arrakasta itzela

lortzen ari da. Bide hori jorratzenjarraitzeko aukerez jardun nahi dut.

Zer ordorio aterako da Literaturiakomahai-inguruan, zure ustez?Badirudi garaiotan debekatuta dago-ela halakorik esatea, baina ondoriopositiboak aterako direla uste dut,hau da, itzulpengintzak bidea urratubehar duela oraindik, eta horretara-ko badela jende gogotsua. Oztopobatzuk atzean utzi ditugu dagoene-ko. Beste batzuei erantzuteko uneadugu orain. Garaia ez da samurrena,hori argi dago, eta agian itxura baiko-rregia eman dezaket, baina inportan-tea da ez etsitzea.

Ez dakit mahai-inguruak zehazkinorantz joko duen, baina gaurkoerronkei alternatibak emateko pro-posamenak planteatzea da nire hel-burua, horri buruzko eztabaida etahausnarketa sortzea, aurrera egindezagun, eta ahal delaindarrez eta ilusioz. n

Garbine UbedaGoikoetxea

Euskal literaturaren beharrizanak aztergai, Larrabetzun

Danele Sarriugarte idazle, itzultzaile eta Literaturiakoantolatzaileak gidatuko du Euskarazkoitzulpengintzaren erronkak gaur egun mahai-ingurua.Ekainaren 2an, goizeko 11etatik hasita, Larrabetzun.

ERDIKO KAIERA - IHESI

Euskal Herria ezagutuz

HONDARRIBIA (GIPUZKOA)

Portua esaten zaio San Pedro kale entzutetsuaren alde banatara hedatzen den Hondarribikoauzoari. Jaizkibel magaleko auzotegiak gibelaldean. Parez pare Bidasoa, Txingudi, itsasoa;laño, Baionako barraraino. Izango da gaur egunean auzorik zapalduena, akaso estimatuena.

Alde zahar eder, baina lozorro, denboran geldituak ematen duen postalezko irudiarenaurrean, bizitasuna baitu ezaugarri.

Mundu baten hasiera

| ARITZ GALARRAGA |

Argazkiak: Dani Blanco

LEHEN KOLPEAN eman dezakeena-ren kontra, aspaldikoak dira auzoaexistitzearen zantzuak: Antso Abar-karena zen –eta orain Carlos V.arenizena daraman– gazteluaren bueltanosatu zen hiribilduaren aurrekoak.Madalena ermita zenaren inguruanhasi zen auzoa egiten. Santiagobideetan –eta kostako bideko pasa-leku da Hondarribia– ibai ertzeaneraikitzen ziren erromesen ostatue-tako bat zen Madalenakoa. Bainabeti izan da murruetatik kanpo gera-tu den auzoa, aldiria, errebala. Etagaur egunean ezagutzen duen esti-

mua, ez da beti izan halakoa. Itsaso-ari eta arrantzari emana, jaso izan duurte luzeetan zehar hiribilduarendestaina: etxe berriak eraikitzekodebekua, komertzioak irekitzekoa,labur, hiribilduari itzal egitekoa.

Bigarren Gerra Karlistaren ondo-ren hasi ziren gauzak aldatzen, auzoagaur ezagutzen duguna izatekobidean jartzen. Udalak, Alde Zaha-rraren gainbeheraz kontziente,“hiriaren etorkizun bakarra” Portuanzegoela erabaki zuen. Batetik, arran-tza indarrean zelako. Baina bestetik,eta batez ere, hasiberria zen jarduera

ekonomiko batek sortu zuelakoesperantza: turismoak. Lehen GerraKarlistan herrian agertu ziren solda-du britainiar haiek hasi zuten: baina-tzen ziren eta eguzkia hartzen zutenPortuko hareatzetan, herritarrenganharridura eragin, itsasoko bainuakosasunarentzat kaltegarriak zirelauste baitzen garai hartan. Horiekizan ziren lehen “bañistak”. Egun,izen horrekin ezagutzen dituzteoraindik hondarribiarrek turistak.

Eta egin dezagun guk ere solda-du britainiarrarena, izan gaitezen,egun batez behintzat, bañista. Etahas dezagun ibilbidea Madalenkarrikan. Karrikaren gainaldean,eskailera mekanikoak jaisten hastendiren lekuan. Kotxea utz dezakegubertan, garraio publikoa hobetubeharreko kontua baita Hondarri-bian. Eraiki aurretik auzo-erresis-tentziaren sinbolo –lelo gogoanga-rriekin, “Lajazia eskiletak dagoztenbezela”–, behin eraikita, Leitzarane-kin gertatu moduan, mundu guztiakerabiltzen ditu. Jaisten ari garela,berehala ikusiko dugu Madalenaermita zegoen lekua, egun etxetxobatek hartu arren, erraz irudika dai-tekeena. Motza da karrika gero:Amparito agurtu eta berehalagaude, Santiago kalea gurutzatuta,San Pedro entzutetsuan.

Madalen karrikara jaisten diren eskailera mekanikoetan hasiko dugu txangoa.


IHESI: HONDARRIBIA (GIPUZKOA) - ERDIKO KAIERA

Soldadu britainiarraren paradisu San Pedro kalea, beraz. Egun batekosoldadu britainiarraren paradisu. Ezalferrik, ostatu, pub, jatetxeak gehitu-ta, 40 aukeratik gora ditu eskura bisi-tariak. Horietarik zenbait, gainera,adibidez Arrantzaleen Ermandadea,urte luzeetan familia beraren eskue-

tan, bestelako turismoeredu basatiagoengandikurrun. Bide batez, mun-duko arrain-zopa onenaegiten omen dute jatetxehorretan, japoniarrenarabera. Itsasoaribegira ezker muturreandago Azken Portu, garaibatean arrantzaleentzatizango zena, gaur egunbeste legatz klase batzukharrapatzeko portua denpub batekin. Bertatikhasten da Arrantzaleauzoa ere, 1939ko etxemerkeen aldeko legeakakuilatuta eraiki eta,46an, Francoren bustoa-ren aurrean, inauguratuzen etxadia. Junkien txo-koa izan ondoren 80etan,

merketik gutxi izango dute egun 58etxebizitza horiek. Baina San Pedrokale osoak merezi digu, Azken Por-tutik Zabalaren txokoraino behin-tzat. Txantxangorri ostatuan hardezakegu zerbait, 1976ko jaietanGuardia Zibilak hildako Josu Zabalairundarraren omenetan.

Oraindik indar pixka bat gordebehar baitugu, kresala bertatik berta-ra ukitzeko. Garai bateko BentaZaharrera hurbiltzea dugu onena,Butroi pasealekua hasten den tokira.Hor nonbait jarriko zuen Espainiakoerrege Alfontso XIII.ak NazioartekoZubia deitu nahi izan ziotenarenlehen harria, 1928an. Baina Honda-rribia eta Hendaia lotuko zituen zubihori gabe ere etortzen dira gaur denegunean, saldoka, frantsesak –sinistu,frantsesak dira–. Luze gabe, bi ertzakbatzen dituen txalupatxoan. Eta gukere kontinente oso bat dugu begienpare, Bidasoaren bestaldean. Gerobatzuek esango dute hau dela mun-duaren bukaera. Baina garai bateanherriko senide pobrea bazen, aldekohaizeak jotzen dio gaurPortuari. Eta gehiagohartzen zaio, bukaeratraza baino, mundubaten hasierarena. n

B i s i t a t uI h e s i . c o m ,a i s i a l d i r a k owebgune parte-hartzailea.

Josu Zabala hil zuten txokoa, San Pedro kalean.

Babeslea: iametza Interaktiboa

| JOXERRA AIZPURUA | ERDIKO KAIERA - ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA


GUELPH-EKO UNIBERTSITA-TEKO (Kanada) ikerlari taldebaten arabera, mixina izene-ko arrainak jariatzen duenmukiarekin balen aurkakotxalekoak ekoizterik izangoda, besteak beste.

Mixinak aingira itxura du,metro bat inguru luze da,itsas hondoan bizi da etaduela 300 milioi urte existi-tzen. Haren berezitasunagorputz osoan barreiatutadituen ehun bat guruinak dira; horietatik jariatzen duen substantzia zurix-ka, ura ukitzean, muki erako oihal ultraerresistente bihurtzen da.

Mukia mikra bateko diametroko hariz osaturik dago. Timothy Winegardikerlariaren arabera, arrain bakar batek milioi bat kilometro hari sor dezake.Hariak uretatik atera eta lehortu ondoren, erresistentzia izugarria dutenoihalak egin daitezke harekin. Esaterako, balen aurkako jantzietan erabil-tzen direnak, dagoeneko esan dugunez.

Mixina akuarioetan haztea oso zaila da, ordea. Ikerlarienhelburua, orain, mukia sortuko duten bakterioak aurkitzea da,gerora bakterio horiek laborategian haztea errazagoa izangodelakoan. n

Ilargia jo duenmeteoritoaren bideoaNASAk Ilargian eroritako hain-bat meteoritoren irudiak lortuizan ditu, baina orain gutxi gra-batutakoa azken zortzi urteetanbehatutako handiena izan da.Iragan martxoaren 17an jo zuenIlargia meteoritoak, eta 40 kilo-gramoko pisua zeukan. Hogeimetroko diametroko kraterraeragin zuen.

ttiki.com/50839(Frantsesez)

Gizakiaren zelula amaksortzeko bidea zabalik

Oregoneko Unibertsitatean(AEB) lortu dutena handia dabenetan: gizakiaren zelula amaklaborategian erreplikatzea. Kal-tetutako organoak birsortzekobidea zabaldu da, baina ez horibakarrik, gizakia osorik klona-tzekoa ere bai.

ttiki.com/50840(Gaztelaniaz)

Teklatu birtualak nonahi

AEBetako Carnegie MellonUnibertsitateko ikerlariek,beraiek sortutako WorldKit sis-temaren bidez, interfaze batprestatu dute non sofa batenbesoa igurtzi ondoren, telebista-rako balio duen urruneko agin-tea irudikatzea posible baiten.Ikerlanean aritutakoek adierazidutenez, laster keinu hutsenbidez tresna birtualak lortu ahalizango dira.

ttiki.com/50841(Gaztelaniaz)

MO

NST

ER

FISH

WO

RLD

.CO

M

Arrain baten mukia ote daetorkizuneko zuntza?

LERRO HAUEK Espainiako Segurtasun Nuklearreko Kontseiluaren erabakiaezagutu aurretik idatzi badira ere, Nuclenor enpresak eskatutakoa onartu-ko dutelakoan gaude. Hau da, Garoñako zentral nuklearra zabalik manten-tzeko baimena luzatzea beste urte batez.

Hedabide gehienek adierazi dutenez, Nuclenorrek baimenaren luzapenalortzen badu, beste hamazazpi urtez funtzionatzeko baimena eskuratudezake de facto, urte horretan onartzea espero den energiaren lege berriarenarabera.

Oso posible da hori izatea Nuclenorren eskariaren arrazoi nagusia,baina gure ustez badago beste arrazoi bat: zentral bat itxi ondoren ia ezi-nezkoa da erabat eraistea. Munduan hainbat zentral nuklear dago gauregun eraiste fasean, eta guztietan sortzen ari dira ustekabeaketa konponbide zaileko arazoak. Beste hitz batzuekin esanda,esponentzialki hazten dira aurreikusitako eraisketa kostuak.

Horregatik uste dugu Garoña ez dutela itxiko, eta aregutxiago eraitsi. n

Garoñakoa ez da amaitu


LANDAREAK - ERDIKO KAIERA| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]

BARATZEAN ORAINDIK aldatugabe ditut. Nire bihotzeko frui-tuak. Ameriketatik ekarriak; ondoekarriak, alajaina. Geure herrikoerriberetan ematen dira onenak.Finak, samurrak, leunak, sotilak...Piperrez ari naiz, Capsicum sp; ezedozein piperrez, ordea. Badamakina bat, lodi, luze, zakar,pottolo, gozo, gorri, sua dario-nik... Niri bera gustatzen: piper-mina. Mehe luze txorrotx pinpiri-na. Pipermina hemen garatua da,Ameriketatik auskalo noiz ekarrieta urtetan bertoko baldintza eko-logikoetara, klima eta lurrera, ego-kituz sortu den aldaera bat da.Ekotipoa deitzen dena, hemen-goa. Geurea, gure kulturak sortua.

Baratzean oraindik ez ditut lan-dareak jarriak, eta dagoenerakojaten ari naiz. Gure herriko erribe-ra oparoetan bere laborantzahedatua eta berari buruzko jakin-tza izugarria izanagatik nekezazen santaixabeletako jaiak bainolehenago eskuratzea. Eta jaietanzituenak ederki finolatzen zuen...Lehenbiziko onddoak kalerapaseatzera ekartzen dituenak edoudazkeneko aurreneko angulak

erakusten dituenaren paretsu.Bada, aurten marka hautsiadut: maiatzaren 11 izan dutherriko estreinako pipermi-nen dasta. Gordinei lehenkoskadizoak eta gero frijituak,holaxe ditut gustukoen.Lehen ez bezala orain negute-gietan egiten dira piperminak.Askoz garestiagoa da lana,baina merezi du, noski mereziduela. Dozena eurotik goraeskatzeko asmotan da piper-zalea kiloko eta konturatzera-ko eskuz aldatuko direla iru-ditzen zait. Uda puri-purian,ekoizpena bere goreneandenean hiru eta bost euroartean ibiliko da. Orain artehala izan da behintzat...

Aurten eguraldiak hartuaduen martxarekin ez dakit zeratarramentu izango dugun. Negu-tegikoak jaten eta baratzekoak lan-datu gabe... Giro lehorxeagoaketorriko al dira! Bestela baratzeetanjai dugu, eta jaietan ere beste urtee-tan halako hiru ordaindu behar.

Mendeko hamahirugarren urtehoni xelebre usaina hartzen hasianago. Hona beste erakuskari bat:

egundo udazkenean besterik janizan ez dudan perretxiko bat eredastatua dagoenerako, galanper-nak maiatzaren 16an. Fruitu urteeskasa izango dena-ren tankera ematendiot. Ondo bidez,udazkenean hitz egin-go dugu. n

Eme eta arEspezie batek bere sexualitatea gara-tuz erabat emeak eta erabat arrakizango diren landareak sortzera iris-ten denean, espezie dioikoa dela esa-ten da. Gorostia (Ilex aquifolium),kiwia (Actinidia deliciosa), hagina(Taxus baccata) eta abar hala dira.Hemen gorostien loreak: arrak–eskuineko argazkian– lore ugariematen du, urte osoko bere lanaerraza baita, udaberrian lorean dituentxorten horietatik polena zabaldu etakitto. Emeak –ezkerrean– loreaurriago ematen du, arren polena jasoeta hortik sortutako koxkorrak urteosoan hazi zaindu eta heldu beharkobaititu. Ireki ordurako gero koxkorraizango den hori berde ttiki antzema-ten da emearen lorean. n

JAK

OB

AE

RR

EK

ON

DO

JAK

OBA

ER

RE

KO

ND

O

Pipermin eta galanperna

| NAGORE IRAZUSTABARRENA |ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA


MANLLEU (KATALUNIA), XX. MENDE HASIERA. Bartze-lonako inguru osoan bezala, Ter ibaiak zeharkatzenduen udalerrian garapen industrial bizkorra izan zenaurreko mendean, energia hidraulikoak mugiaraztenzituen ehungailuei esker. Baina mende aldaketarekinbat, ehungintzaren krisialdia iritsi zen, Espainiak azkenkoloniak galdu izanak merkatua asko murriztu zuelakogehienbat. Langileen baldintzak, aurrez ere gogorrak,larriagotu egin ziren, eta inguruko beste askok bezala,Manlleuko ehungileek grebara jotzea erabaki zutenbehin baino gehiagotan.

Ehungintza fabriketako jabeak grebalarien eskulanaordezkatuko zuten langileen bila aldameneko herrirajoan omen ziren, Santa María de Corcó-ra. Baita ehun-gailuak martxan izateko adinako taldea bildu ere. SantaMaría de Corcóri L’Esquirol (katalanez, “urtxintxa”)ere esaten diote, herrian izen bereko taberna ezagunazegoelako, eta tabernan, kaiola batean sartuta, karraska-ri txikia. Horrenbestez, Manlleuko grebalariak haienordez jarduten zuten greba-hausleei esquirol esaten hasiomen zitzaien. Izengoiti bitxia pixkanaka zabaldu zen,Kataluniako mugak ere gainditu zituen eta greba-haus-leren sinonimo da gaur egun gaztelania hitz egiten den

lurraldeetan. Horixe da behintzat RAEk (EspainiakoErrege Akadamiak) bere hiztegian, esquirol hitzari dago-kion atalean, jasotzen duen azalpena.

Bertsio hori bera jaso zuen Rafael Puget Manlleukoindustrialariak bere memorietan, Josep Pla idazleak Unsenyor de Barcelona (1945) lanean aipatu bezala. Gainera,Pugeten arabera, goitizena Katalunia osoko lehenengogrebetako batean sortu zen.

Beste iturri batzuen arabera, ordea, eskirol ezizena-ren jatorria zaharragoa da, Kataluniako langile mugi-mendua jaiotzearekin bat sortutakoa, hau da, langileakgreba borroka tresna gisa erabiltzen hasi baino lehena-gokoa.

Bigarren bertsio hori hemerotekan bermatzen da;1941. urteko artikulu batean dagoeneko eskirolakaipatzen dira, eta kazetaria ez da Santa María deCorcóko biztanleez ari. Urte horretan, Igualadaherrian, Bartzelonako Ehungileen Mutualitatea ezar-tzeak protestak eta liskarrak eragin zituen.Testuinguru horretan, mutualitatearekinbat egin zuten langileei “urtxintxa” esatenomen zieten, eta bazkide ez zirenei, aldiz,“mairu”. n

Naziek lapurtutako ondarea erreskatatu nahi du GreziakII. MUNDU GERRAN naziek indarrezebatsitako ondarea itzultzeko eskatudu Atenasko gobernuak. Greziaragintarien arabera, alemaniarrek Neo-lito garaiko milaka pieza eramanzituzten, besteak beste. 1941 eta 1944urteen artean galdutako ondarearenzerrenda ahalik eta osoena lortzeko

ikerketa egiten ari dira eta, piezakitzultzeko eskatzeaz gain, Greziaknazien okupazioaren kalte ordainakere erreklamatu ditu: 162.000 milioieuro. Alemaniako gobernuak Grezia-ren erreskatearen zati handi bat beregain hartu duela erantzun du. Nondikzatoz, mendira noa. n

BUN

DE

SAR

CH

IVB

ILD

Urtxintxek ehungileen grebahautsi omen zutenekoa

Arrastoak

Ezkerrean,Kataluniakoehungintza fabrika1911n. Alboan,garai hartakoehungintzasektoreko grebairudikatzen duenolioa.

LES

VA

GU

ES

DE

MA

NR

ESA


TERMOMETROA

PENTSIODUNAK ETA MURRIZKETAK

Administrazioek zerbitzu eta dirusarietan egin murrizketek kinka larrian utzi dituzteadinekoak. Hurrengo erasoa Espainiako Gobernuak iragarri du: 2013an pentsioen erreforma

gogorra onartuko du. Iraganean lan baldintza duinen alde borrokan aritu zirenak, egun eureneskubideen defentsan borrokatzen jarraitu beharko dute.

| URKO APAOLAZA AVILA |

ONGIZATE ESTATUA kolokan dagomurrizketak direla medio. Maiatza-ren 30ean Hego Euskal Herriangreba orokorra deitu dute sindikatueta eragile sozialek; osasungintzaneta hezkuntzan azkenaldian hartuta-ko neurriak nabarmendu dituztekalera irteteko arrazoi nagusitzat.Europar Batasunak agindu eta“gobernu obedienteek” betetzen

dituzten erreforma, lege eta dekre-tuen kontra azaldu dira sindikatuoketa “kalitatezko zerbitzu publiko uni-bertsala” bermatzeko exijitu die insti-tuzioei. Epe motzean, aizkorakadaadinekoen lepora etor liteke, pentsio-en sisteman murrizketa gogorra ira-garri baitu Espainiako Gobernuaketa egun pentsioa kobratzen duteneieragingo baitie zuzenean.

Euskal Herrian pentsioren batjasotzen duten 700.000 lagun ingu-ru daude, jubilatu, alargun, ume-zurtz eta ezintasunen bat dutenenartean. Nafarroan 124.906, Biz-kaian 272.600, Araban 67.565 etaGipuzkoan 174.000. Lapurdi, Nafa-rroa Beherea eta Zuberoako azkendatu eguneratuak 2009koak dira,58.947 pentsionista hain zuzen.

Atzo borrokan, gaur ere bai

Azken urteotako giro erasokorraren testuinguruan, pentsiodun elkarte eta mugimenduek indarra hartu dute. Irudian,Nafarroako Adinekoen Koordinadoraren batzarra, joan den martxoan Iruñean egindako manifestazioaren aurretik.

AR

GA

ZK

IPR

ESS

/ IÑ

IGO

UR

IZ

PENTSIODUNAK ETA MURRIZKETAK - TERMOMETROA


Adinekoak gero eta gehiagoestutuzKrisia gehien kolpatu dutenenartean daude adinekoak. Erabil-tzaile nagusienetakoak izaki, jen-darteko sektore hori larrutiknozitzen ari da zerbitzu publiko-etan egin diren murrizketak.Yolanda Barcinaren gobernuakNafarroan bultzatu duen osa-sungintzaren pribatizazio proze-sua dugu gurean adibide deiga-rriena, ospitaleetan ingresaturikdauden aiton-amonek kalitateeskaseko sukalde zerbitzua duteorain.

Bestetik, langabeziaren gora-kada itzelak ere izan du eraginikjubilatuen aurrezteko gaitasu-nean. Espainiako EstatistikaInstitutuak emandako azkendatuen arabera, Hego EuskalHerriko 233.043 langabetutik iaherenak ez du inolako diru-laguntzarik jasotzen. Horietakoasko euren gurasoen pentsioeiesker bizi dira. CC.OOek Nafa-rroan egindako ikerketa batekdio bost urtetan 1.000tik3.600era igo dela egoera horre-tan dauden familien kopurua.Erretiroa hartu duen adinekoasko, familiaren euskarri ekono-miko izatera itzuli da.

Bizi-mailarekin konparatuzgero, pentsioen zenbatekoarenbatez bestekoa –1.052 euroEAEn eta 970 euro Nafarroan–urtetik urtera murriztuz joangoda; ohiko gobernuen politikarenondorioa da. Espainiako Gober-nuak azken aldiz 2011n errefor-matu zuen pentsioen sistema etabertan erabakitakoa (jubilazioadina atzeratzea, kotizatu beha-rreko urteak handitzea…) gra-dualki ezarriko dute. Bidearenamaieran %20ko murrizketaizan dezakete pentsioek.

Baina administrazio zentralakbaliabide ekonomikoak epemotzean behar ditu. Horretara-ko, jadanik pentsioa kobratzendutenen poltsikoan eskua sar-tzea baino ez du. Hala, 2013anonartuko duen pentsioen erre-forma berriarekin urtero 2.000milioi euro aurreztuko dituelakalkulatu du.

Dena den, erreforma horiburutu aurreko pauso bat jada-nik eman du Gobernuak. Mar-txoaren 15eko Ministroen Kon-tseiluan aurre-erretiroa hartzekozailtasun gehiago jarri zituen,erretiro-adin erreala atzeratzekoasmo irmoz. Erabaki horrekinurtean 570 milioi euro gehiagoizango ditu beretzat.

“Iraunkortasun faktorea”Fátima Báñez Enplegu etaGizarte Segurantzako ministro-ak idatzitako dokumentu batenarabera, pentsioek “bilakaeramaltzurra” izan dute, kontsumoprezioak eta soldatak bainogehiago hazi baitira urte askoan.Dokumentu horretan aipatzenda beharrezkoa dela “Iraunkor-tasun faktorea” aplikatzea. Hauda, hainbat aldagai lausorenaurreikuspena kontuan hartuta

( b i z i - i t x a r o p e n a ,demografia eta eko-nomia indizeak…)pentsioak kalkulatze-ko formula aldatu ahalizango da, “sistemarioreka emateko”. Gobernuaren agin-duz “adituen” batzor-de bat eratu da, fakto-re hori aztertu eta

proposamena egiteko; maiatza-ren 31 arteko epea du. Bainabadirudi Madrilen gauzak nahi-ko garbi dituztela. Iraunkorta-sun faktore hori aitzakia hartutahainbat neurri iradoki dituzte,hala nola derrigorrezko erretiroadina 67 urtetik gorakoa izatea,kotizatu beharreko urte kopu-ruak are gehiago igotzea…

ELA sindikatuak, berrikikaleratutako idatzi batean dioe-nez pentsioen erreforma berriakekarriko duen aldaketa nagusie-tako bat izango da “legez pen-

Administrazio zentralakbaliabide ekonomikoak epemotzean behar ditu.Horretarako, jadanik pentsioakobratzen dutenen poltsikoaneskua sartuko du


TERMOMETROA -PENTSIODUNAK ETA MURRIZKETAK

tsioak KPIa adina igo behar ez iza-tea”. Hau da, eguneraketa-indizeakjaitsiz, pentsioa jasotzen dutenekerosteko ahalmena galduko dute etagalera hori betikotu egingo da.Neurri horrek bete-betean jokoditu pentsioen menpe bizi direnguztiak.

LABeko politika sozialen idazka-ri Bea Martxuetaren esanetan pen-tsioa eskubide gisa desagertu egin-go da: “Badakigu zenbat jartzendugun, baina ez etorkizunean zen-bat kobratuko dugun”. Bere ustez,erreforma honekin pentsio sistemadeuseztatu eta aseguru etxeei bideaireki nahi diete. Hain justu, iraun-kortasun faktorea aztertuko duenadituen batzordea, bankuen eta ase-guratzaileen ingurukoek osatzendute batez ere.

Bestalde, LABeko idazkari nagu-si Ainhoa Etxaidek ohartarazi dudatorren asteak “garrantzi handiko-ak” izango direla eta ordua dela sin-dikatu eta mugimendu sozialenartean “gure alternatiba eraikitze-ko”.

Pentsiodunak ez daude geldirikAzken urteotako giro erasokorrarentestuinguruan, pentsiodunen elkar-te eta mugimenduek indarra hartudute. Pentsioak prezioak adina igo-tzea izan da euren aldarrikapennagusietako bat –Zapaterok izoztuegin zituen eta Rajoyk s %1 soilik

igo–. Baina eskaera gehiago erebadituzte. Esaterako, 2013ko otsai-lean hainbat taldek mobilizazioakegin zituzten botiken berrordainke-taren harira eta Iñigo Urkullu lehen-dakariari eskatu zioten “intsumiso”izan dadila Espainiako Gobernua-ren aurrean.

Bizkaiko Pentsionistak Mar-txan-eko kide Carlos Ruizek Bilbo-ko Brankan argitaraturiko artikulubatean oso argi laburbildu du bereustez murrizketen aurrean izatenari diren jokaera: “Erreakzionatuegin dugu eta plataformetan anto-

latzen ari gara. Alternatibak sortueta kalera irten gara, ez dugu aban-goardiez hitz egin nahi, baina haz-ten doan borroka baten motorbihurtu gara, urte askotako lanarenordainetan lorturiko eskubideakmanten daitezela bermatu behardugu”.

Nafarroako esparru ideologikoezberdinetako hainbat jubilatu etapentsiodunen taldek manifestu

bateratua sinatu dute Adinekoak kri-siaren aurrean izenburupean; jadanikehundaka lagunen atxikimenduajaso du. Zehazki, NafarroakoGobernuari eskatu diote bermaditzala pobreziaren atalase-mailatikgorako pentsioak, baita osasun sis-tema doako eta unibertsala ere.Manifestuak “belaunaldien artekoelkartasuna” aldarrikatu du, sektoreahulenak defendatzeko, eta dei egindu “murrizketen aurka konboka-

tzen diren ekimen guz-tietan parte hartzeko”.

Koordinadorak lehe-nengo mobilizaziobateratua orain bi hila-bete izan zen; Iruñekokaleetan manifestazioaegin zuten, 55 urtetikgorakoek subsidioajaso eta aurre-erretiroahartzeko Espainiako

Gobernuak jarri dituen zailtasunenaurrean protestatzeko.

Ez da azkenekoa izango, astehonetako greba orokorrean partehartzeko deia egin baitute adineko-en hainbat taldek, tartean Pentsio-nistak Martxanek etaDuintasunak, Gipuz-koako Jubilatuen etaPentsiodunen Elkar-teak. n

Hego Euskal Herriko pentsio-dunak ez ezik, Iparraldekoakere harrapa ditzake austeritateolatuak. Bruselak FrançoisHollanderen gobernuari go -mendatu dio lehenbailehen sar-tzea eskua pentsioetan. Fran-tziako patronalaren MEDEFerakundeak berriz, erretiroadina 62 urtetik 65era igotzekoeskatu dio Hollanderi. Azkene-ko erreforma 2010eko azaroanegin zuen Frantziako Gober-nuak, Sarkozy agintean zenean,eta ordukoan protesta handiakizan ziren, herrialdea –baitaIpar Euskal Herria ere– ia ener-gia hornidurarik gabe uzteraino.

Hollandek erepentsioen sistemaerreformatuko du

Nafarroan, esparru ideologikoezberdinetako jubilatu etapentsionista elkarteek“belaunaldien artekoelkartasuna” aldarrikatu dutesektore ahulenak defendatzeko

Pentsiodunen hainbat elkartek M30eko greban parte hartzeko deia egin dute.

AR

GA

ZK

IPR

ESS

/ L

UIS

JAU

RE

GIA

LTZ

O


TERMOMETROA

BERAIEK EUSKARARIK GABE biziarren, seme-alabei hizkuntza ikaste-ko aukera eskaintzen die zenbaitgurasok. Hego Euskal Herrian ohi-koa da euskaraz hitzik ez dakitengurasoen haurrek D ereduan ikas-tea, Ipar Euskal Herrian ere geroeta gehiago dira ikastolan matriku-latzen diren umeak. Horrek berma-tuko die txikienei euskara ikastea,baina inguruneak egin dezakeenlana ezinbestekoa da, Seaskako eus-kararen sentsibilizazio txostenakdioen moduan, “etxeak eta familiakikastolaren luzapen afektiboa eskai-ni behar dute”.

Haurra ikastolan duten gurasoeiulertarazten diete umearen hizkun-

tza euskara dela, hau da, ez dela soi-lik ikastolako hizkuntza, eta eremuguztiak hartu behar dituela euska-rak. Horretarako motibazio iturrieraginkorrena beraiek direla oroita-razten diete, eta esaten zaie euskaraez dela ume-hizkuntza. Gurasoakbarneratzen doaz Seaskaren ideiaketa gero eta gehiago dira haurreketa gurasoek aisialdia euskarazgozatzeko egiten dituzten ekintzak.

Xan Aire Seaskako kideak Sarakoikastolan egiten duten Gozatu pro-grama izan du hizpide. Asteanbehin familiak biltzen dira, haurrakgurasoekin, ikastolatik kanpo etahainbat jarduera egiten dituzte.“Herriko plazan jokoak egin ditza-

kete edo joan daitezke oihaneragaztainak biltzera, gero gaualdigoxo bat egiteko. Horrelako gauzakegiten dituzte eta biziki interesga-rria da”, azaldu du Airek.

Antzera funtzionatzen du Euska-raz Bizi egitasmoak. Euskal Herriosoan garatzen da eta Lapurdin,Zuberoan eta Nafarroa Behereanhainbat eremu jorratzen ditu: ikas-tolako haurren euskararen erabilpe-na ikastetxean eta handik kanpo,ikastoletako hizkuntza politikak etafamilia. Azken horri dagokionez,ikastola bakoitzak programa horre-taz arduratzen den guraso talde batdu. Hori arduratzen da zentrotikkanpo gurasoekin ekintzak antola-

GURASOEN EUSKALDUNTZEA

Ikastoletako haur kopurua hazten doa, baina ez da nahikoa, hizkuntzak eskolaz kanpo ere bizi behar du, herriko plazetan, jolas-parkeetan, mendian...

Pixkanaka horren kontzientzia hartzen ari dira haurren erreferente direnak, gurasoak.

Eskolako lanak akuilueuskarara hurbiltzeko

Itsasun, Seaskako guraso taldea gau eskolan. Mahaiburu Mixele Aguerre irakaslea, eta ondoren ezkerretik eskuinera:Xantu Weiss, Maite Garat, Dominique Alzualde, Xabi Etxeberria, Nadčge Erdoďs, Cyril Fortin eta Martine Mille.

Testua eta argazkia:

| IURE EIZAGIRRE |


GURASOEN EUSKALDUNTZEA - TERMOMETROA

tzeaz edo herrietako beste elkarteeta instituzioekin harremanak iza-teaz, zerbitzuak nola euskalduntzendiren aztertzeko. Egun Iparraldeko25 ikastoletan garatzen da EuskarazBizi egitasmoa.

Gurasoek euskara ikasi eta erabil-tzeko beste baliabide bat ere eskain-tzen du Seaskak, honako hauAEKren laguntzarekin. Euskaraikasten ari diren ikastoletako gurasoeibeka ematen die eta hainbat baldin-tza beteta, ikasturteko matrikularenprezioaren erdia itzultzen die Seas-kak. Airek azaldu duenez, AEK-kprograma bereziak –haurraren etagurasoen arteko komunikazioanarreta berezia jartzen dutenak–antolatu izan ditu gurasoentza-ko, baita jolasak erakusteko ikas-taro laburrak ere.

Euskara ikasteko grinaEuskara ikasten ari den gurasotalde bat biltzen da asteazkene-ro hiru orduz Itsasuko (Lapur-di) gau eskolan. Eurak ez dira Seas-kak eskainitako programez baliatzenbaina bai Errobi Herri Elkargoakemandako diru laguntzaz.

Aditzei errepasoa ematen ari denzazpi pertsonako taldean aurteneuskara ikasten hasitakoak zein bosturtez ari direnak batera daude. Eus-kara zergatik ikasten duten galdetu-ta, bakoitzak bere arrazoiak ematenditu: “Jakiteko”, “mintzatzeko”,“pesta egiteko” edo “haurrarekinmintzatzeko, baita nire familiarekinere”. Dominique Alzualde luhusoa-rraren hitzak dira azken horiek. Ipa-rraldean haurrarekin bakarrik hitzegiten ei du euskaraz. Hegoalderajoaten denean, aldiz, euskaraz soilikegiten du Amaiurren bizi duenfamiliarekin. “Bitxia da, Bilbora joa-ten naiz eta han beti mintzatzennaiz euskaraz, eta hemen ez. Ezdakit zergatik”, aitortu du berak.

Seme-alaba txikiak dituztenenkasuan, gurasoak jabetzen dira

euren euskararekiko garapena hau-rrenarekin batera doala. Horrek txi-kienen zuzenketak eragin ditu zen-baitetan. Hala dio Xantu WeissUrruñan bizi den kortsikarrak:“Nire semeak zuzentzen nau bainagoxoa da”. Gauzak horrela eginda,aitaren eta zazpi urteko semearenarteko harremana ongi joango delairizten dio Weissek.

Maite Garat ikaskide makearrakbi haur ditu, bat hiru urte eta erdi-koa eta bestea zortzikoa. Txikienaorain hasi da amarekin euskaraz egi-teko ohitura hartzen, zaharrenarigehiago kostatzen zaio. Hasieran

frantsesez eta euskaraz hitz egitenzuten, eta zaharrenak frantsesezerantzuteko ohitura hartu du.“Haurra ttikia zenean zenbaitmomentutan frantsesez egitennuen; zerbait hobeki esplikatu nahibanuen frantsesez hasten nintzeneta gero euskaraz, aise mintzatzenbanintzen gauzak esplikatzeko, eus-karaz egiten nuen”, dio Garatek.

Euskara ikasi arren, zaila egitenzaie oraindik erabiltzea. NadčgeErdoďsek lau haur ditu eta etxekolanak euskaraz egitea hobe delabaieztatzen badu ere, umeekin egu-nero euskaraz egitea zaila dela aitor-tzen du.

Lanekin lagundu ahal izatekobeharrezkoa dute euskarazko ira-kaskuntza jakin bat jasotzea etahorretan laguntzen diete eskolan.Weissek semeari lagundu ahal izate-ko matematika hiztegia eskatu dioirakasleari eta Mixele Aguerrek lan-duko dutela agindu dio.

Aisialdiaren garrantziaz jabetuta,ariketa berria proposatu die irakas-leak: bost jolasen azalpenak emandizkie frantsesez. Binaka edo hiru-naka, bat aukeratu, ulertu eta ikaski-deei euskaraz azaltzeko prestatubehar dute. Oraingoan beraiek izan-go dira irakasle, eta biharkoanseme-alaben joko erakusle.

Hizkuntza erabiltzekoespazioak faltaEguneroko errealitatea inork bainohobeto ezagutzen dutelakoan, ikas-leei euskaraz bizi daitekeen galdegindiegu. Batzuek berehala erantzun

dute ezetz, Weissek bestelakohausnarketa egin eta pertso-nak topatu behar direla adie-razi du, nahiz eta zaila den.

Iritzi berekoa da Aguerreirakaslea ere, ingurune euskal-duna bilatzea oso zaila delaeta ikasleek ahalegin bikoitzaegin behar dutela uste du,batetik euskara ikasi eta beste-

tik hori erabiltzeko eremuak bilatu.Horregatik, AEK-k ezin ditu Ipa-rraldean Hegoaldean gauzatzendituen hainbat egitasmo burutu,Mintzalaguna esaterako, zaila baitahorretarako euskaldunak aurkitzea.Baina azaldu duenez, bada antzekoegitasmorik: Hendaian euskara etafrantsesa ikasteko trukea egitendute. Hegoaldetik heldutako jendeaskok frantsesez ikasi nahi duelaaprobetxatuz, elkarrekin batzuetanfrantsesez eta bestetan euskarazegiten dute.

Ikastola bidezko euskalduntzeandu itxaropena Aguerrek. Itsasu ingu-ruan ikastola dezente dago kilome-tro gutxitan eta horrek etorkizuneanbateko eta besteko haurrak euskarazerlazionatzea eragin dezakeela sines-ten du. Oraingoz, herri-ko dantza taldeak esko-lak euskaraz emateaeragin du haurrak ikas-tolara joateak. n

Babeslea: Hernaniko Udala

Gurasoak jabetzen dira eureneuskararekiko garapenahaurrenarekin batera doala.Horrek txikienek gurasoeizuzentzea eragin du zenbaitetan


TERMOMETROA

PRESAZ BEHERAKO herritarrak eba-kuatzea komeni dela esan du, Anto-nio Casas geologoak, AragoikoGorteetan eginiko agerraldian:“Nire iritziz, egoera ez da arrisku-tsua, dramatikoa baizik, aurretik erehigadurak sufritu dituzten materia-lak erabiltzen ari direlako”.

Juan Luis Sanchez de MuniainNafarroako Gobernuko bozeramai-leak azaldu duenez, Ebroko Konfe-derazio Hidrografikoek egindakotxostenek ez dute kezkatzeko moti-borik ematen: “Casasen sinesgarri-tasuna auzitan jarri gabe, gogoratubehar dugu tankerako alarma piztuzuela Itoizko presaren balizko higa-duren aurrean”, adierazi du.

Irakaslearen hitzetan, ordea,presa “igotzen” ari dela diote aipatutxostenek: “Presa arriskuan dago.Ez diot nik, Konfederazioaren txos-tenek baizik. Ez dut esaten Zango-za oraintxe ebakuatu behar denik,baina simulakroak egiten hasibeharko lirateke”.

Zentzu horretan, Yesa+No /Lanak Gelditu koordinakundeak

eta Angel Navallas Zangozako alka-teak egoeraren “larritasunaz” ohar-tarazi dute. Koordinakundeko kideIker Aramendiak handitze lanakgeratu, uraren maila jaitsi, obrenzuzendaritza aldatu eta ikerketaindependentea egiteko eskatu du.Bildu, Aralar, I-E eta Geroa Baialderdiek ere handitze lanek “zalan-tzak” sortzen dituztela diote. Aitzi-tik, Nafarroako Gobernuarenhitzak bere eginez, alarmarako

motiborik ez dagoela esan duPSNk.

Presaz beherakoek ez ezik, urakhartuko dituen lurretan –Aragoin–bizi direnek ere proiektua kritikatudute. Obren aurkako erresistentzia-ren ikur bilakatu den Artiedako alka-te Javier Jiménezek hain-bat nekazariri urtegiarenalboan zituzten lurrakgogoz kontra kendu diz-kietela salatu du. n

ESA URTEGIAREN HANDITZEA

Antonio Casas geologo eta Zaragozako Unibertsitateko irakaslearen hitzetan, Esa urtegiarenpresa arriskuan dago, handitze lanen eraginez “igotzen” ari baita.

Inguruko herriak ebakuatzeagomendatu du geologo batek

DANI BLANCO

��

��

��

��

| JON TORNER ZABALA|

| ONINTZA IRURETA AZKUNE | EUSKARA ALBISTEAK - TERMOMETROA


ASTE HONETAN, MAIATZAREN 30EAN, Hego EuskalHerriko langile, pentsiodun eta herritarrak oro har,greba orokorra egitera deitu ditu sindikatuen gehien-goak, murrizketa ekonomiko eta sozialen kontra.Madrildik eta Bruselatik inposatu, eta Gasteizkonahiz Iruñeko gobernu otzanek ezarri dituztenmurrizketak dira. Erantzuna bi faktorek zehaztukodute: batetik, halako neurriekiko herritarrek dutenasperraldia, batzuetan amore emateko sentsazioa(“ezin da ezer egin”, “ez dago alternatibarik”…) etaondorioz desmobilizazioa ekar dezakeena; bestetik,ekintza sindikalerako batasun eza, sindikatu estatalis-tek ez baitute greba babestu.

Hala ere, hamarnaka mila lagunek egingo dute batgrebarekin, argi baitute mobilizazio iraunkor eta oro-korrak baino ez dituela mugituko kapitalismoarenarduradun eta kudeatzaile politikoak. Greba orokorhonek merezi izango du. Berriz ere entzungo ditugukapitalismoaren kudeatzaileak eta bere lekaioak esa-

ten grebak ez duela ezertarako balio izan, egoeraokertu baizik ez duela egiten. Esan beharra dute.Baina leherketa sozial handiago baten beldur dira, etabadakite greba hau urrats bat gehiago izango dela sis-tema kapitalistaren bihotza erasotzeko. Indar sozial,sindikal eta politikoak batzeko urrats bat gehiago, jen-dartearen kontzientziazioan beste urrats bat. Izan ere,herritarrek gero eta hobe ikusten dute egungo klaseborroka, eta ohartu dira ez dela XIX. mendeko kontubat; kapitalak langileen eta herri sektoreen kontra hasiduen borroka latza da. Bestalde, greba hau urratsa danazio subiranotasunera bidean, eta ondorioz, euskalesparru sozio-ekonomikoa sortzeko. Kapitalismoareneta bere kudeatzaileen aurrean belaunikatzen ez deneta hortzak erakusten dizkien euskal jen-darteak, duintasunez emandako besteurrats bat izango da.

Juan Mari Arregi

Greba orokorra, beste urrats bat

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

Bahea

EUSKAL HERRIAN EUSKARAZ herrimugimenduaren ustez, GipuzkoaDonostia Kutxak euskaldunen hiz-kuntza eskubideen alorrean atzeraegin du Gipuzkoako, Bizkaiko etaArabako kutxek bat egin dutenetik.Kutxabankeko langileen eta bezero-en kexak iritsi zaizkio EHEri.

Kexa gehienak Gipuzkoatik jasodituzte, eta horregatik, maiatzaren22an, Gipuzkoa Donostia Kutxakohizkuntza kudeatzailearekin bilduziren. Egoeraren berri eman ziotenEHEko hainbat kidek eta hizkuntzakudeatzaileak adierazi zien salaketaKutxabankek Bilbon duen zuzen-daritzara igortzeko konpromisoahartuko zuela.

EHEk Kutxako ordezkariariemandako eskutitzean ondoko hiz-kuntza eskubide urraketak agertzendira:-Bezeroei arreta eskaintzeko pos-

tuetan erdaldun elebakarrak direnlangileak ezarri dituzte. Orain arte,postu horietan euskaraz normalta-sun osoz aritzeko aukera zegoen.-Bezeroek euskara hautatua izana-gatik, kutxazainetan gaztelania lehe-netsi dute orain.-Kutxak duela urte batzuk barnemailako sistema informatikoa eus-karaz ezartzea lortu zuen. Batera-tzearen ondoren gaztelania hutseanfuntzionatzen duen sistema ipinidute.-Hainbat bezerok Kutxarekinharremana (gutun eta jakinarazpenbidez) euskaraz zuen. Bada orain,gaztelaniaz jaso dituzte.

EHEren ustez, GipuzkoaDonostia Kutxak euskaldunekikoharremana euskaraz izateko lorpenesanguratsuak egin ditu urte asko-an, baina kutxen bateratzearekin languztia bertan behera geratu da.

Kutxabankek euskararekiko duen jarrerasalatu du EHEk

“Eskola orduetan eta eskolaz kanpo-ko jardueretan, umeek euskararekinidentifikatzen duten espazio batdute. Eta behin hortik kalera irtetendirenean, helduen erdarazko dinami-kan sartzen dira. Horregatik, umeeneta gazteen artean euskaldun pasi-boaren figura sortzen ari gara. Eremuformaletik kanpo erdaraz erosoagoaritzen direnen figura, gehienbat,gurasoak hala ikusten dituztelako.Esango nuke ez dutela hizkuntzagatazkarik bizi, kontzienteki ez behin-tzat. Hori landu behar dugu. Helduokgure artean euskaraz aritzeko ahale-gin handiagoa eginez, erakutsi behardiegu euren eremu ez-formaletan erehitz egin dezaketela euskaraz”.

Iñaki Urkijo AEK-ko kideakBizkaiko Ezkerraldeaz Berrianesanak:


TERMOMETROA - NET HURBIL

Marrazki handia (Pariseko Luxembourg par-kea 1910ean) Mathilde Ramadierrek komikibaterako egindako eszenatokia da. AnaïsDepommier adiskideak egin dion erretratutxikikoa Mathilde bera da. Rue 89en idatzi duBerlinen egokitutako esperientziaz: “Start-upen iragarkietan harriturik irakurtzen dut ‘flathierarchy’ direla, hierarkia laua daukatela.Egia, baldin gaur edozein langile baldin bada1.200 euro gordin azpitik pagatutako ‘countrymanager’, managerrak lan bakarra emaitzakapuntatzea daukala, nerabezaroa gainditubako patroi baten kapritxoen arabera lan egi-nez. (...) Start up hauek, kapitalik gabeko fun-datzaileei dirua azkar egitea baimenduz,inbertsiogile diru-gose eta presadunak era-kartzeko, hauek dira etengabe zabaltzen ariden eredu ekonomikoaren eredu. (...) Horie-tan mamitzen da kapitalismoak bere buruaare gehiago makurtzeko daukan erantzuna:erabateko zinismoa”.

EGIAZKO IZEN-DEITURAZ SINATUdu bere kontakizuna MathildeRamadierrek Le Nouvel Observateurastekariaren taldeko Rue 89 aldizka-ri elektronikoan. Adore handizizenpetu du “Dans une start-up à Ber-lin, j’ai devouvert le cynisme absolu”(Berlingo start-up enpresa bateanezagutu dut zinismo erabatekoa),aldarrikatu nahi duelako “Alema-niak ez lukeela izan behar ereduga-rri, han laneko legeak ez direlakobatere txukunak”.

Hona nola deskribatzen duenstart-up bat gaztelaniazko Wikipe-diak: “Ibilbide laburreko negoziobat da, ezaugarri dituena bere arris-ku/irabazi perfila eta hazteko ahal-men handia (escalabilidad). Gehien-bat berrikuntza, teknologiengarapen, web diseinu, web garapeneta kapital-arrisku sailetako enpre-sak izaten dira. Sorkuntzazko nego-zio ideia moduan hasi ohi dira,ondoren berrikuntzaren bitartezberezitasuna gehitu eta azkeniknegozio bilakatzeko”. Zer besterikari dira ereiten enpresaburu gazteekintzaileak (jóvenes emprendedores)sustatzen dituzten unibertsitate etagisa guztietako programak?

Mathilde Ramadierrek (Frantzia-ko hegoaldea, 1987) betidanik maiteizan du idatziarekin eta irudiekinlan egitea. Bere 25 urteekin hiruurtez grafismoa ikasia da eta filoso-

fian masterra egina. Tartean, ikaske-tak pagatzeko, hainbat lan txikitanaritu da: garbitzaile, zerbitzari,egunkari saltzaile, irakasle... Aldiberean urratsak emanez marrazkibizidunetarako eszenagile moduan.

2011n heldu zen Berlina, ezFrantzian lanik ez zeukalako, Ale-maniako hiriburuan ofizioa garatze-ko aukera hobeak izatearren. Ira-kasleek gomendatzen ziotendoktoregoaren hiru kurtsoei ekite-ko adina diru ez zeukalako ere bai.

Berlingo ostatu batean hasilanean beltzean eta aldi bereanenplegu interesgarriagoetarakodeialdietara aurkeztu. Arte galeriaezagun batetik deitu zioten arte etalana eskaini, grafista eta laguntzaile,1.500 euro hilean, goizak libre izan-go omen zituen alemana hobetze-ko. Estreina hilabeteko froga aldia,hori bai.

Lehen ezustekoa, 400 euroordainduko diote free-lance kontratubatekin: seguritate soziala langilea-ren kontu, “hilean 150-600 euroartean kostatzen da Alemanian,osasun onekoa baldin bazara”.

Horra grafista 9:00etatik19:00etara buru-belarri lanean Ber-linen diseinuaz antolatu nahi dutenmuseo baterako dossier handi bategiten. Proposatu diote frantsesezmintza dadin, hobeto espiatzekokonkurrentziako museoak; Mathil-

dek uko. Eskatuko diote ordu estraksartzea kobratu gabe; Mathildekuko berriro.

Lankide alemaniarrek ez dutetxintik ateratzen, estatuaren lanbilaketa programan aritzeagatikdaukaten laguntza ez galtzearren.Mathilde ere isilduko da 400 euromiserableen beharrez: kontratuanidatzia da hilaren hondarrean nagu-siak ez daukala zertan ezer pagatu-rik emaitza gustukoa ez bazaio, lan-gilea autonomoa da.

Marrazo nerabeen erresuma Hilabeteren buruan ugazaba gaztexarmagarria datorkio, Pradaz jantzi-rik. Lastima, ezingo dizugu agindu-tako 1.500ik pagatu, gehienera jota500. Baina jakin behar duzu karrerahandi bat daukazula aurrean Berli-nen, kulturan eta galeria famatubatean lan egiteko zoria, eta lana,askok ez daukatena. “Nik erantzundiot ez dela onargarria bete beharhoriek burutzea diru hain gutxirentruke. Hark hotzean diost: ‘Ezinduzu ala ez duzu nahi?’ Orduanohartu naiz Alemanian ez dagoelagutxieneko soldatarik”.

Konpainia hori utzita, lan hobebila segitzen du Mathildek, denboraberean gisa askotako beharretan lausosen truke. 2013ko martxoan deitudiote Berlinen artearen merkatuanari den start-up batetik. Skypez elka-

“Zoazte Alemaniara” diotse gazte espainiarrei, gureei barne,1971n Pedro Lazagaren “Vente para Alemania, Pepe” film

lotsagarri hartan kantatutako antzeko doinuan. Zaindauzkate araurik gabeko lanpostuen ugazabak. Ezagutu

Mathilde Ramadierren istorioa. Arrakastarako jaioa dirudienemakume gazte bizkor baten bizipenak dira.

Zatoz Alemaniara,lana nahi duten

ausarten paradisura

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

rrizketatzeko konbitea, Mathildebera Berlinen izan arren ez baitumerezi denbora galtzea.

Bi aste beranduago ekingo diopostu berriari: “Countr y managerFrance”. Zeregina: Frantzian artegaraikidean dauden bildumagileguztien zerrendarekin dossierraosatzea frantsesez eta ingelesez.Beren jokabideak, kolekzioak, psi-kologia... Start-up honek munduosoko kolekziogileen data baseaosatu nahi du, munduan bakarra,informazio hori saltzeko galeriei,artistei, kultur erakundeei... Soldata:hilean 950 euro gordin, astean lauegun lana.

Mathildez gain hamar lagungehiago daude kontrataturik, India,Txina, Japonia, Espainia, Ingalate-

rra, AEB, Israel eta Alemaniatiketorriak, nork bere herrialdeareninformea egin dezan. GehienakBerlinen hegazkinetik jaitsi berriakdira, etorkin. Hizkuntza, ingelesa.Egoitza Mitte auzo garestian.

Zuzendari eta fundatzailea lehen-dik beste start-upak sortua da, abia-tu eta sei hilabeteren buruan saltze-ko. “Irudikatu dezaket zer gertatuzaien haietako langileei”, diotsobere buruari Mathildek. Harvadetikdoktorego eta guzti ateratako 27urteko gaztea, nagusia hedabideekharro Silicon Allee deitzen diotenauzoko heroietako bat, Web 2.0 guz-tiak txalotua, bera bezalakoei eskerapalduko baita Berlingo langabezia,Alemaniako %6,9aren aldean%12,3koa dena.

Langile bakoitza bakarturik arida beharrean, nork bere etxetik eka-rritako ordenagailuari sudurrikkendu gabe. Aski du batek hitz egi-tea, enkargatua oihuka hasiko zaio.

Egun batzuen bueltan, berrikun-tza, gela handiaren erdian ipinitakoohol zurian apuntatu behar dubakoitzak lortutako emaitza eguna-ren akaberan. Biharamun goizeanmanagerrak apuntatuko ditu batzueneta besteen arrakasta mailak.

Hirugarren astea badoa eta disei-natzaile-filosofo gaztea pentsatzenari da laster egokituko zaiola mailazigotzea, %87,3ko arrakasta lorturik.Nagusia agertuko da bisitaldi labu-rrean, emaitzaz betetako oholarierreparatu eta iragarriko du astekoonenak jasoko duela Amazonen100 euroko erosketa egiteko bonoa.Lankide txinatarra irabazle.

Langile guztiak ohartzen diragero eta gehiago txinatarrak dituelaugazabak kontratatuko, apaltasuneraohitutako behargin saiatuak dira.Xefak langileak banan bana bisita-tzen ditu, seguru izateko denek etabakoitzak ulertu dutela mezua. Mat-hilde: “Nire txanda iritsita, esan diotahal dudana egiten dudala, baina lan-kideekin lehiatzea ez dela nire estiloa.Berak ‘I don’t care’ [Niri bost axola]erantzun dit. Iltzaturik geratu zaitburuan. Nire azken eguna da han”.

Mathilde Ramadierrek, Parisaitzulita idazten duelarik, ez lukeberari gertatua orokortu nahi.“Baina iruditzen zait daukadan adi-nerako oso triste egote-ko adina ikusi dudala,eta esan dezakedalagarai etsigarriak biziditugula”. n

GREBA OROKORRAK une zehatzbatean zerbait konpon dezakeenala ez, hori da sindikatuek deialdiaegiten duten bakoitzean zabaltzenden galdera nagusietakoa eta, hain-bat arrazoirengatik, erantzunakere ez dira erabat garbiak. Batetik,greba orokor baten helburua ez damomentuan ezer konpontzea,gizarteko botere harremanetaneragiteko langile klasea eta klaseertainen indar agerpen bat baizik.Bestetik, goi mailako klaseakbabesten dituzten botere ekono-miko eta instituzionalak ere, egu-nerokoan buru belarri ari diraborroka horretan, eta orain artenagusitasuna erakutsiz gainera.

Bitxia da, greba eskubidea lor-pen sozial gisa saldu ohi duteegungo demokrazia libera-lek, klase borrokan langile-riak lortutako lorpen gisa.Eskolan eta unibertsitatee-tan ikasitako kontuak dira,baina hori bai, irakaspenhoriek iraganeko kontu gisagura dituzte askok. Berdin gerta-tzen da hauteskundeekin eta sufra-gio unibertsalarekin, lorpen sozialeta politikoak dira, baina hauekbai, hauek demokraziaren adieraz-pen gorena moduan saltzen dira:“demokraziaren festa”.

Greba eskubidea indarrean jar-tzen denean, ordea, demokrazia-ren aurkako gisa saltzen da Esta-tuaren bozgorailuetatik: liskarrada, ez du ezer konponduko, errea-litatearen kontrakoa da, instituzio-etatik kanpo ez da ezer lortuko…Iraganeko aldaketa politiko etasozialak azaltzeko balio du klaseborrokarenak, baina, antza, egun-goa azaltzeko. Edo hori nahikolitzateke bederen

SOBIET BATASUNAREN blokeahondoratu zenean historia amaitu

zela iragarri zuen Francis Fukuya-ma ideologo neoliberal ospetsuak:ideologia borrokaren amaiera,AEBen eta kapitalismoaren garai-pen erabatekoa irudikatu nahizuen esaldiak, hortik aurrerazoriontasunaren eraikitzea beste-rik ez balego moduan. Nagusita-sun hark, aldiz, egungo krisiarenareagotzea besterik ez zuen ekarri,XX. mendeko Krisi Handiarenondoren, kapitalismoak izan duenhandiena. Eta kontua da, kapitalis-moaren indarrak ondo bainohobeto antolatu direla krisi zorro-tzenean ere diruaren interesakondo defenditzeko, eta klase langi-le eta ertainak ezinean dabiltzalaazken bi hamarkadetako erasoal-diaren aurrean.

Ez da diskurtso hutsa, etaEuropan inon baino hobeto ikus-ten da hori. 1945etik 1975era kapi-talismoaren urrezko urteak biziizan ziren Europako mendebal-dean: ongizate gizartearen ere-duan sakonduz, gizarteko sektoreoso zabalek munduan ordura artelortutako bizimaila handienaerdietsi zuten. Eta berriro akade-miara eta eskolara joz, azalpenanahiko kontsentsuzkoa da: gara-pen teknologikoa giltzarri izan zenekonomi hazkunderako, eta esta-tuen barneko langile indarren pre-sioa eta bloke komunistaren pre-sioa giltzarri izan zirenongizatearen estatuak aberastasu-na banatzeko egindako ahalegi-nean.

Munduaren testuinguruan, haz-kunde ekonomiko itzela gertatzen

ari da hainbat herrialdetan: Txina,India, Brasil, Errusia, Hegoafri-ka... eta horren ondorioz, datozen20 urteetan 3.000 milioi pertsonagehiago iragango da klase ertainensektore zabal eta malgu horretara.Ez da zalantzarik honek eraginhandia izango duela kliman, balia-bideen erabileran, energia beha-rrean... eta baita ere klase borro-ken indar harremanean. 1990ekohamarkadan, 1500 milioi pertsonagehitu zitzaizkion munduko lanmerkatura, batez ere Txina, Indiaeta SESB ohiaren bloketik eto-rriak. Horrek eragin handia izanzuen mundu mailako lan merka-tuan, lan indarraren prezioa jaitsizeta, batez ere herrialde garatueta-ko langile klasearen baldintzak

okerrera bultzatuz. AEBeta-ko NICen arabera (NationalIntelligence Council, CIA-ren azterketa geopolitiko etaekonomikoak egiten dituenerakundea), Mendebaldekoherrialdeek indar ekonomi-

koaren erdia galduko ei dutehemendik eta 2030era (%56tik%25era). Batek daki hala izangoden zehazki, baina joera hori delabai. Eta horren aurrean, norbaitekpentsatzen du aberatsenek halakodiru galera erraldoia besterik gabeonartu behar dutela? Haiek eurentresnak dituzte eta erabiltzen aridira.

Langile eta klase ertainen tresnadira greba, mobilizazioa, negozia-zio kolektiboa, hauteskundeak,gizarte mugimenduak, ekonomiasoziala, estatuen partehartze han-dia ekonomian, ikerketa eta gara-pena, zerga presio handiagoa...Esparru horietan guz-tietan emango daXXI. mende hasieranbizi-bizi den klaseborroka. n

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona� AR G I A KO Z U Z E N DA R I A

Bai, klase borroka da

TERMOMETROA - MALTZAGATIK


Mendebaldeko herrialdeekmunduko ekonomi indarrarenerdia galduko dute 2030erako

2012KO IRAILAREN 2A�52

NON ZER - Argia...ASTEKO GAIA 4 2013KO EKAINAREN2A KRISI EKONOMIKOA Estu dira herritarrak, soldatak...

Documents

Transcript of NON ZER - Argia...ASTEKO GAIA 4 2013KO EKAINAREN2A KRISI EKONOMIKOA Estu dira herritarrak, soldatak...