ARRAIN-HAZTEGIAARRAIN-HAZTEGIA

213

Akuikultura Lanak

11 KOKAPENAKOKAPENA

Arrain-haztegia kokatzeko lekua hautatzea arrakasta izateko baldintza nagusietako bat da. Kokapena hautatzeko,

inguruneari dagozkion faktoreak eta faktore ekonomikoak izan behar dira kontuan.

1.1 Ingurune-faktoreak

Uraren faktore fisikoak eta kimikoak

Uraren kalitatean eragiten dute —beraz, ezinbestekoak dira haztegiaren kokapena hautatzeko— faktore fisiko

eta kimikoak hauek: tenperatura, gazitasuna, pH-a, oxigeno disolbatua, gasen guztizko presioa, substantzia disol-

batuak eta partikula esekiak.

Tenperatura

Ekoizpenean gehien eragiten duen faktorea da. Arrainak odol hotzeko animaliak dira (poikilotermoak) eta,

beraz, inguratzen dituen uraren tenperatura bera dute. Espezie bakoitzak bizirik iraun dezake tenperatura-tarte jakin

batean, eta hazkuntzarako tenperatura egokiena ere badute. Beraz, eremuko oszilazio termikoak ezagutu behar

dira, eta kultibatu nahi den espezierako egokiak diren edo ez ikusi behar da.

Gazitasuna

Kontuan hartu beharreko beste faktore bat da; izan ere, batez ere ibaien bokaletatik hurbil dauden kostaldeko

eremuetan, gazitasunaren oszilazioak handiak izan daitezke. Aldaketa horiek normalean urte-sasoien araberakoak

izan ohi dira, eta aztertu egin behar dira, kultibatu behar den espezieak jasan ditzakeen ala ez jakiteko.

pH-a

Itsasoko uraren pH-a 8,0-8,2 da. pH-aren aldaketak, kutsatzailerik edo ur gezaren ur-lasterrik egon ezean, oso

txikiak izan ohi dira; izan ere, zeren itsasoko urak indargetzeko ahalmen handia du.

Oxigenoa

Itsasoko uretan disolbatutako oxigeno kopurua gazitasunaren eta tenperaturaren araberakoa da. Gazitasuna

eta tenperatura handiagotzen badira, oxigenoaren disolbagarritasuna txikiagotu egiten da, eta, ondorioz, oxigeno

disolbatuaren kopurua ere bai. Kondizio normaletan, asetze-mailatik hurbil egon behar du, % 90-100 bitartean.

Saihestu egin behar dira eremu gainasetuak (fotosintesia edo eguzkiaren berotasuna gehiegizkoak diren eremuak)

eta asetze-ehunekoa baino askoz ere oxigeno gutxiago duten eremuak (eremu kutsatuak). Oro har, oxigeno disol-

batua 5-6 mg/litro baino txikiagoa bada, arrainen hazkuntza murriztu egiten da, eta 2-3- mg/litro baino txikiagoa

bada, arrainak hil egin daitezke.

Gasen guztizko presioa

Gasen presio partzialen batura da, eta asetasuna gehienez % 102-103 izan daiteke. Izan ere, heriotza-tasa

larriak eragin ditzake, batez ere larbetan.

LANBIDE EKIMENA 213

214

Arrainen Hazkuntza

Substantzia disolbatuak

Garrantzitsua da nitrogenoaren, fosforoaren eta funtsezko aztarna-elementuen kopurua eta proportzioak jakitea,

eremu jakin bateko ekoizpen primarioa datu horien araberakoa baita.

Partikula esekiak

Garrantzitsua da partikula esekien kopurua handia ez izatea; horregatik, arrain-haztegia ur garbiak dauden

eremuan kokatu behar da.

Beste parametro batzuk ere aztertu egin behar dira, hots: CO2-a SH2-a, hondar-kloroa, nitritoak, amoniakoa,

metal astunak, etab. Parametro horiek ez dituzte gainditu behar arrainak kultibatzeko muga onargarriak.

Faktore hidrologikoak

Itsasoaren kostaldeko dinamikari, alga-arribazoiei eta kutsadura- eta isurtze-iturriei dagozkie.

Uraren mugimenduak

Olatuek, mareek, azaleratzeek, turbulentziek eta abarrek, zuzeneko eragina dute uraren konposizio kimikoan

eta ezaugarri fisikoetan.

Mareak zehatz-mehatz aztertzea komeni da, mareek zuzeneko eragina izango baitute ur-hartunearen disei-

nuan. Halaber, ahal izanez gero, komeni da instalazioa haize nagusien (eta, beraz, olatuen eta ekaitzen) aurka

babestutako lekuan jartzea; bestela, ur-hartunea gaizki orientatuta badago, itsasoaren eragina etengabe jasan

dezake eta hautsi egin daiteke.

Alga-arribazoia

Komeni da instalazioaren ur-hartunea alga-arribazoiak dauden tokietatik urruti jartzea. Arribazoiak ugariak izan

ohi dira udaren amaieran eta udazkenean, eta hartunea erabat buxatu eta ura instalazioraino iristea eragotz dezakete.

Kutsadura-iturriak

Kontuan hartu behar da inguruan portuak, hiriguneak, industriak, etab. dauden, sor daitekeen kutsadurak arrain-

haztegian eragin ez dezan. Kutsadura kimikoa zein biologikoa izan daiteke (isuri industrialak, materia organikoaren

deskonposizioa...). Kutsadurak zuzeneko eragina du hazkuntza-tasan eta biziraupen-tasan, eta ekoizpena erabat

galaraz dezake.

Faktore meteorologikoak eta lurzoruari dagozkionak

Kontuan izan beharreko faktore meteorologikoak dira, besteak beste: haizeak (norabide nagusiak eta urte-

sasoien araberako aldaketak), argia (intentsitatea eta fotoperiodoa), prezipitazioak (intentsitatea eta urte-sasoien

araberako aldaketak), hezetasun erlatiboa edo giro-tenperatura. Faktoreok zuzeneko eragina dute ekoizpen primarioan

eta uraren ezaugarri fisiko eta hidrologikoetan.

Lurzoruari dagozkion faktoreek (hau da, granulometriak, topografiak eta abarrek) batez ere ur-hartunearen

kokapenean dute eragina.

LANBIDE EKIMENA 214

215

Akuikultura Lanak

1.2 Faktore ekonomikoak

Besteak beste, hauek dira:

Lursailaren kostua. Publikoa bada, beharrezko baimenak eskatu behar dira, eta pribatua bada, lursai-

laren erosketa edo alokairua kudeatu beharko da.

Diru-laguntzak

Eskulanari dagokion soldata. Zuzeneko eragina du ekoizpen-kostuan; izan ere, langile espezializatuak

eta espezializatu gabeak behar dira.

Lehengaien kostua (erregaiak eta elikagaiak)

Ekipoen kostua eta ekipoen mantentze-lanak

Ur-hartunearen instalazioa eta ondoriozko gastuak. Gastu garrantzitsuena ponpa erabiltzeak sortzen

du (hainbat faktoreren mende dago; besteak beste, instalazioaren altuera ur-maila kontuan hartuta).

Eraikinen eta instalazioen kostuak

Lekua erraz iristeko modukoa izatea

Produktu komertzialaren banaketa-sareak

Etab.

LANBIDE EKIMENA 215

216

Arrainen Hazkuntza

ARIKETAKARIKETAK

Autoebaluazioa

1. Esan zer nolako eragina duten ondorengo parametro hauek arrain-haztegiaren kokapena hautatzeko garaian:

ERAGIN HANDIA

ERAGIN TXIKIA

EZ DU ERAGINIK

Gasen guztizko presioa

Uraren pH-a

Alga-arribazoiak

Isuri industrialak

Uraren tenperatura

Uraren gazitasuna

Oxigeno disolbatua

Partikula esekiak

2. Esan zein parametro diren funtsezkoak arrain-haztegia egoki kokatzeko:

a) Uraren ezaugarri fisikoak

b) Uraren ezaugarri kimikoak

c) Lurraren ezaugarri topografikoak

d) Ingurunearen ezaugarriak

3. Erabili bibliografia egokia, eta idatzi kontzeptu hauen definizioa:

a) pH-a

b) Disolbagarritasuna

c) Gainasetasuna

d) Ekoizpen primarioa

e) Azaleratzea

f) Granulometria

LANBIDE EKIMENA 216

217

Akuikultura Lanak

Aplikazioak

1. Galde ezazu Galiziako Administrazioko erakundeetan, eta koka itzazuGaliziako mapa batean erkidegoko

arrain-haztegi nagusiak.

2. Erabil ezazu bibliografia egokia, eta marraztu lau urte-sasoietako Galiziako ozeanoen gainazalaren

isoterma-mapa.

3. Zure ikastetxearen inguruko eskualdeko mapan, markatu arrain-haztegia kokatzeko egokiak diren hiru toki;

arrazoitu ezazu.

Ezagut ezazu zure ingurunea

1. Inguruneko pH-ak eragin garrantzitsua du animalietan (kasurako, arrainengan) eta landareetan. Biblio -

grafia egokia erabiliz, iker ezazu zein den nekazaritzarako lurraren pH ideala, eta esan nolakoa den zure

inguruko mendietako lurra (azidoa, basikoa edo neutroa).

2. Aztertu lurraren pH-aren eta bertako bakterioen komunitatearen arteko erlazioa. Lortutako datuen arabera,

zer ondoriozta dezakezu itsasoko urari dagokionez?

3. Zure inguruko kostaldean ohikoak dira alga-arribazoiak? Aprobetxa daitezke?

LANBIDE EKIMENA 217

218

Arrainen Hazkuntza

22 INSTALAZIOEN PLANA (1): UR-HARTUNEAINSTALAZIOEN PLANA (1): UR-HARTUNEA

Arrain-haztegian erabili beharreko instalazioak hiru multzotan bana daitezke:

Ura hartzeko instalazioak: ura biltzea eta ponpaketa-estazioa

Ura tratatzeko instalazioa: aldez aurreko tratamendua eta dekantazioa, iragazketa, esterilizazioa, bero-

tzea eta hoztea, hodiak eta uraren birzirkulazioa.

Aireztatzeko eta oxigenatzeko sarea: aireztagailuak, presio txikiko konpresoreak, oxigeno-injekzioa eta

desgasifikatzaileak.

Instalazio horiek guztiak ez daude arrain-haztegi guztietan. Gizentzeko haztegietan ez da iragazketarik, esteri -

lizaziorik, berotzerik eta hozterik behar izaten. Bestalde, urak birzirkulatzeko eta oxigenoa injektatzeko instalazioak

itsas haztegi batzuetan baino ez dira erabiltzen.

2.1 Ura hartzea

Ura zuzenean har daiteke itsasotik, edo putzuen bidez har daiteke.

Zuzenean itsasotik hartzea

Gehien erabiltzen den sistema da. Hodi edo kanalen sistema erabiliz ura itsasotik zuzenean biltzean datza. Ura

biltzeko era asko daude, kostaldearen, olatuen, ponpa motaren eta instalazioak jartzeko dugun diruaren arabera.

Ura biltzeko bi metodo bereizten dira: xurgatzeko hodien bidezkoa eta lurperatutako hodien edo kanalen bidezkoa.

Hodi xurgatzaileak

Hodi xurgatzaileen bidez ura zuzenean hartzen da itsasotik, erabiltzen dira. Ura biltzeko sistemarik merkeena

eta erabiliena da. Baina itsasoa bizia den eremuetan, sistemak ondo finkatu behar dira hondoan eta oso gogorra

izan behar du, itsasoaren indarrak hautsi egin baitezake. Halaber, zaila da hodia garbitzea. Garrantzitsua da xurga-

tzeko ahoak hondoa ez ukitzea, batez ere granulometria fina badago, ahalik eta partikula eseki solido gutxien

hartzeko. Horrez gain, komenigarria da ur-azalaren azpitik zenbait metrora egotea, egon daitezkeen olio eta gantzak

ez hartzeko.

Ponpa zentrifugoak

Abiadura handian biratzen duen arrabol baten bidez bultzatzen dute ura. Motor elektrikoak ponparen gezi

birakaria mugiarazten du, eta arrabol abiarazlea birarazten du. Biraketa horrek indar zentrifugoa sorrarazten

du eta, ondorioz, ura arraboletik urruntzen da; ponparen gorputza beteta badago eta ura sartzen bada, ura

irteerarantz joaten da. Betegarriaren eta junturaren helburua da urari ez uztea geziaren inguruan ateratzen.

Ponpa zentrifugoak erabiltzen dira gehien arrainen hazkuntzan.

LANBIDE EKIMENA 218

219

Akuikultura Lanak

6.1. irudia. Ponpa zentrifugoa

Kanal irekia edo hodi lurperatuak

Kanal irekiz edo hodi lurperatuz osatutako sistema baten bidez hartzen da ura. Ura grabitatearen eraginez ibiltzen

da kanal edo hodi horietatik. Kanal edo hodiak tanga batean amaitzen dira; han ura askoz ere geldoagoa da

(olatuak moteldu ahal izateko moduan eraiki behar dira kanalak), eta ura bertatik ponpatzen da gainerako

instalazioan zehar.

Putzuen bidez hartzea

Ur gazia daukaten putzuak eraiki behar dira. Kostaldean edo kostaldetik hurbil dauden hondartzetan egin ohi

da. Abantailak: ura harean zehar iragazita iristen da; tenperatura konstante mantentzen da, eta itsasoko uretan

baino aldaketa gutxiago izaten dira. Eragozpenak: ezin dira edonon egin; emari mugatua dute; eta, askotan, iristen

den urak oxigeno gutxi edukitzen du.

6.2. irudia. Hodi xurgatzailearen bidez ura zuzenean

itsasotik hartzea. B. Ponpa.

6.3. irudia. Ura lurperatutako hodien eta ponpadun

tangaren bidez hartzea. B. Ponpa.

Ponpa birakariak

Kutxa bat eta parte birakari bat edo gehiago dauzka. Parte birakariek ura bultzatzen dute presio txikiko aldetik

presio handiko aldera.

Ohikoenak helizedunak dira. Helizea hodian sartuta dago. Motor batek helizeari eragiten dio, eta helizearen

biraren bidez ura mekanikoki igotzen da.

LANBIDE EKIMENA 219

A. Xurgatzea

B. Karkasaren gorputza

C. Arrabola

D. Kaxa

E. Gezi birakaria

F. Juntura

G. Bulkada

220

Arrainen Hazkuntza

Ponpa birakariak zentrifugoak baino gutxiago erabili ohi dira. Emari handiak altuera txikietara ponpatzeko

erabili ohi dira.

6.4. irudia. Ponpa birakaria. A. Motorra.

2.2 Ponpaketa-estazioa

Itsas mailaren arabera, ponpak bi eratakoak izan daitezke:

Xurgatze bidezkoak edo presio positibo bidezkoak

Ponpa ur-maila baino gorago kokatzen da. Grabitatearen eraginez, ura ez da ponparaino iristen, eta ponpa

zebatu egin behar da; hau da, hodian hutsa sortu behar da, urez bete dadin. Zebatzea ez da beti erraza izaten eta,

neurri handi batean, hodi xurgatzailearen luzeraren eta diametroaren araberakoa da. Hodia deskargatzen den

bakoitzean, ponpa zebatu egin behar da berriz ere. Arazo hori konpontzeko, atzeraezeko balbulak jar daitezke, urak

atzera egin ez dezan. Balbula horiek estalki bat daukate, eta ura pasatzen denean, estalkia altxatu egiten da (urari

pasatzen uzten dio); eta urik ponpatzen ez denean, estalkia berez ixten da (pisuaren eraginez).

Kargatze bidezkoak edo presio negatibo bidezkoak

Ura hartzen denean, ponpa ur-maila baino beherago jartzen da. Ura ponparaino iristen da grabitatearen eraginez,

eta ez dago zertan zebatu; beraz, zebatzearen ondoriozko arazoak saihesten dira. Ohikoenak dira ponparen gorputz

osoa uretan murgilduta dutenak, hots, ponpa murgilduak.

Ponpak

Ponpak dira ponpaketa-estazioaren elementu garrantzitsuenak.

Fluidoei energia ematen dieten makinak dira ponpak. Energia horren bidez, energia-gradiente jakin baten (grabi-

tatearen) aurka desplazatzen dira fluidoak (urak, kasu honetan). Mota askotako ponpak daude, guztiak erabilera

zehatz batzuetarako diseinatuak. Oso garrantzitsua da kasu bakoitzerako ponpa egokia hautatzea; izan ere, gaizki

aukeratuz gero, ponpaketaren kostuak eta akatsen bat izateko edo ponpa hausteko arriskua areagotu egin daitezke.

Ponpa hauek erabiltzen dira gehien:

Zentrifugoak

LANBIDE EKIMENA 220

221

Akuikultura Lanak

Birakariak

Airea jasotzekoak

6.5. irudia. Atzeraezeko balbulak (AB). B. Ponpak. C. Estalkia.

Airea jasotzeko ponpak (Air-lift ponpak)

Bi muturrak irekita dituen hodia daukate. Hodiaren zati bat murgilduta dago. Hodian airea injektatzen da, eta

aire horrek hodiaren barruko ura bultzatzen du goiko muturreraino; goiko muturretik, irekita dagoenez,

airearen eta uraren nahastea ateratzen da.

Ponpa horien funtzionamenduan hainbat alderdi hartu behar da kontuan: injektatzen den airearen

emaria, sortzen den aire-burbuilaren tamaina eta murgilduta dagoen hodiaren partea. Ez dira

ponpaketa-estazioan erabiltzen, baina instalazioaren barruan erabil daitezke zenbait tangatako ura

mugiarazteko eta aireztatzeko.

6.6 irudia. Air lift ponpa. A. Aire-sarrera. 6.7. irudia. 1. Xurgatze bidezko ponpa. 2. Kargatze

bidezko ponpa. B. Ponpa.

LANBIDE EKIMENA 221

Ponpa geldituta dagoenean, estalkia berez

ixten da, pisuaren eraginez, eta urak ezin du

atzera egin.

Ponpa xurgatzen ari denean, urak, pasatzen

denean, estalkia altxatu egiten du.

222

Arrainen Hazkuntza

33 INSTALAZIOEN PLANA (2): URAREN TRATAMENDUA 1INSTALAZIOEN PLANA (2): URAREN TRATAMENDUA 1

3.1 Aldez aurreko tratamendua eta dekantazioa

Ur-azalean edo erdimurgilduta ura hartzeko eremuraino irits daitezkeen algak edo objektu handiak (plastikoak,

egurra, etab.) kentzean datza uraren aldez aurreko tratamendua.

Ura xurgatuz hartzen denean

Ura hodi xurgatzaileen bidez biltzen bada, ohikoena da hodiaren ahoan metalezko edo plastikozko sarea edo

zulo askoko plaka zulatua jartzea, objektu handiak sar ez daitezen. Sarearen tamaina eta diametroa, neurri handi

batean, eremuan izaten diren alga-arribazoien araberakoa da. Izan ere, arribazoi asko badaude, sarea erabat

buxatu eta ura ponpaketa-estaziora iristea eragotz dezakete. Beraz, lekuaren eta urte-sasoiaren arabera (batez ere

udaren amaieran eta udazkenean ugaritzen dira arribazoiak), sare bat edo bestea jartzen da eta gehiagotan edo

gutxiagotan garbitu beharko da.

Ura lurperatutako kanalen edo hodien bidez hartzen denean

Ura lurperatutako kanalen edo hodien bidez hartzen denean, ura inolako tratamendurik gabe iristen da tangaren

sarreraraino edo ponpaketa-estazioa instalatuta dagoen ganberaraino. Sarreran (edo tangaren barruan, lurperatu-

tako hodien bidez iristen bada ura) sare-sistema jar daiteke, algak eta ur-azalean dauden gainerako objektu handiak

atxikitzeko. Sistema hau garestiagoa da, baina errazago garbitzen da eta nekezago buxatzen da.

Dekantazioa

Dekantazioan, solido esekiak kentzen dira sedimentazioaren bidez. Normalean, itsasoko arrainen haztegietan,

ura tanga handi batera igarotzen da ponpaketa-estazioaren ondoren. Tanga hori dekantazio-tanga eta emaria

erregulatzeko tanga da aldi berean. Ura goiko aldetik sartzen da tangan, eta hor uzten da aldi batez, partikula

handienak pisuaren eraginez dekanta daitezen eta tangaren hondoan jalki daitezen. Zenbat eta denbora gehiagoz

eduki ura tangan, hainbat eta partikula gehiago jalkiko da. Dekantazioa eraginkorra izan dadin, urak gutxienez 15

minutu egon behar du tangan.

LANBIDE EKIMENA 222

223

Akuikultura Lanak

6.8. irudia. Haztegi bateko ohiko iragazte mekanikoaren urratsen eskema.

A. Ponpatze-estazioa. B. Ponpa. C. Dekantazio-tanga D. Hareazko iragazkia E. Kartutxo-iragazkiak

LANBIDE EKIMENA 223

224

Arrainen Hazkuntza

Hareazko iragazkiak

Epoxiz estalita dagoen eta barruan harea daukan poliesterrezko edo altzairuzko tanga da hareazko

ohiko iragazkia. Iragazkiak harea-geruza bakarrekoa edo gehiagokoa izan daiteke (normalean, hareazko

geruza bat eta hainbat tamainatako legarren geruza bat edo bi). Iragazkiaren eraginkortasuna geruza

finenean dauden harea-pikorren diametroaren araberakoa da; normalean 40-50 mikrakoak izan ohi dira (20

mikrakoa ere izan daiteke). Harea baino handiagoak diren partikulak atxikita gelditzen dira harea-pikorren

artean.

Ohiko iragazketa-abiadura 10-20 metro kubiko ordukoa eta geruza iragazlearen metro karratukoa da,

baina doitasun handiko iragazki batzuek 50 metro kubiko orduko eta metro karratuko iragaz dezakete.

Iragazkiak partikula asko atxiki dituenean, iragazteko ahalmena (iragazketa-emaria) murriztu egiten da

eta garbitu egin behar izaten da. Horretarako, iragazkian ura sartzen da kontrako noranzkoan

(ATZERANZKO GARBIKETA), atxikitako partikula guztiak kanpora arrastatzeko. Iragazkiaren goiko aldean

balbula jartzen da, airea purgatzeko edo ateratzeko.

6.9. irudia. Hareazko iragazkiaren eskema.

Kartutxozko iragazkiak

Kartutxozko iragazkiak material askotakoak izan daitezke, eta iragazteko ahalmena poroaren tamainaren ara-

berakoa da; dozena batzuk mikratakoa edo mikra 1 baino txikiagoa izan daiteke.

Kartutxoak karkasaren barruan jartzen dira, kartutxo-etxean. Kartutxo-etxeak ere hainbat materialekoak izan

daitezke. Iragazteko ahalmena gainazalaren araberakoa da. Beraz, emari handiak iragazi behar direnean eta

kartutxo batekin nahikoa ez denean, zenbait kartutxo jartzen dira paraleloan. Horretarako, kartutxo

bateko zenbait karkasa jar daitezke paraleloan, edo barruan kartutxo bat baino gehiago dituen karkasa

bakarra jar daiteke.

Kartutxo horien batez besteko iraupena uraren zikintasunaren araberakoa da. Partikulak kartutxoaren gaina-

zalean zein hondoan atxiki daitezke. Gainazalean gelditzen diren partikulak kentzeko, garbitu egiten da, baina

hondoan gelditzen direnak kentzea zaila da, eta kartutxoa lohiz betetzen da. Horren ondorioz, emaria

murriztu egiten da, lan-presioa handiagotu egiten da (manometroaren bidez neurtuta ikus daiteke), eta

kartutxoa hautsi egin daiteke. Une horri aldaketa-presio deitzen zaio. Presio horretara iritsi baino lehen,

kartutxoak aldatu egin behar dira.

LANBIDE EKIMENA 224

A. Iragazi gabeko uraren sarrera

B. Ponpa

C. Atzeranzko garbiketaren irteera

D. Iragazitako uraren irteera

E. Atzeranzko garbiketaren

sarrera

F. Aire-purga

G. Harea

H. Legarra

225

Akuikultura Lanak

6.10. irudia. Kartutxozko iragazkirako kartutxo bateko karkasa.

3.2 Iragazketa

Uraren kalitatea faktore garrantzitsua da arrain-haztegian, zeren organismoen garapena eta etekina uraren

kalitatearen araberakoak baitira.

Uretako partikula solidoak kentzea da uraren kalitatea hobetzeko era bat, eta hori iragazketaren bidez lortzen

da (dekantazioa lehenengo pausoa da).

Gizentzeko granjetan ez da iragazketarik behar izaten, animalia helduek larbek baino askoz gehiago irauten

baitute. Baina haztegian ezinbestekoak dira.

Iragazketa motak:

Iragazketa mekanikoa

Iragazketa biologikoa

Iragazketa kimikoa

Iragazketa mekanikoa

Iragazketa mekanikoaren helburua partikula esekiak kentzea da. Iragazteko bi era daude: zentrifugazio bidez-

koa eta ohiko iragazketa mekanikoa. Azken hori arrain-haztegietan egiten da, eta ura poro konstanteko iragazkian

zehar pasaraztean datza, poroak baino handiagoak diren partikulak iragazkian atxikita geldi daitezen.

Prozedura ohikoenean, aldez aurretik dekantatutako ura hareazko iragazkian zehar pasarazten da, eta gero 10

eta 1 mikrako kartutxozko iragazkietatik pasarazten da. Iragazketa egin baino lehen, ura ponpatu egin behar da,

iragazkiak zeharkatzeko nahikoa indar izan dezan.

DIATOMEO-LURREZKO IRAGAZKIEN BIDEZ iragazketa mekaniko berezi bat egiten da. Diatomeoen eskeletoen

hondarrez osatutako material pikortsua da diatomeo-lurra. Kartutxozko iragazkien ordez erabil daitezke, iragazki-

emari handiak behar direnean. Iragazkion iragazte-ahalmena mikra bat baino txikiagoa izan daiteke.

Iragazketa biologikoa

LANBIDE EKIMENA 225

A. Uraren sarrera

B. Purga

C. Uraren irteera

D. Kartutxoa

226

Arrainen Hazkuntza

Honen helburua da amoniakoa eta produktu katabolikoak kentzea. Iragazketa biologikoak mikrobiarrak, alga

bidezkoak, etab. izan daitezke.

6.11. irudia. Kartutxozko iragazkiaren eskema.

Kartutxotik pasatzen den fluxua.

6.12. irudia. Kartutxozko iragazkia.

6.13. irudia. Hareazko iragazkia.

Mikrobio-iragazketa

Erabiliena da. Funtsean, ura amoniakoa birziklatzen duten bakterio asko dauzkan iragazkian zehar pasaraztean

datza. Bakterio horiek nitrosomona eta nitrobakter deitzen dira. Amoniakoa nitrito bihurtzen dute lehenbizi eta

gero nitrato (nitratoa ez da hain toxikoa arrainentzat). Prozesu horri NITRIFIKAZIO deitzen zaio. Populazio horiek poliki

sortzen dira, baina nitrosomona eta nitrobakterren garapena lortu ondoren, honako erreakzio hauek sortzen dira:

Nitrosomona NitrobakterraAmoniakoa Nitritoa Nitratoa

Populazioa ugaltzen ari denean aldi kritikoa dago: nitrosomonak garatzen direnean baina nitrobakterren popu-

lazioa garatzen hasi ez denean. Une horretan, nitritoak metatu egiten dira, eta kaltegarriak dira kulturarako.

Iragazki biologikoek (bioiragazki ere deitu ohi zaie) bakterioen populazioen garapena bideratzen duten ezau-

garriak izan behar dituzte.

Iragazki biologikoen motak: erabilienak hareazkoen antzekoak dira, baina atzeko aldea irekita izan ohi dute eta

iragazketa-abiadura askoz ere txikiagoa izaten dute (pasabide moteleko hareazko iragazkiak). Harearen ordez,

2-5 mm-ko diametroko legarra edo azalera/bolumen erlazio handiko plastikozko objektu txikiak jartzen dira. Horrela,

bakterioak jalkitzeko azalera handiagotu egiten da eta iragazkian zehar fluxu egokia pasatzen da. Beste ezaugarri

bat azalera handiaren beharra da, zeren bakterio gehienak iragazkiaren gainazaleko geruzan garatzen baitira.

Uraren ezaugarri fisikoak eta kimikoak ere kontuan hartu behar dira:

Tenperatura eta gazitasuna. Zuzeneko eragina dute bakterioen populazioan.

LANBIDE EKIMENA 226

227

Akuikultura Lanak

Uraren oxigeno-edukia egokia dela kontrolatu behar da, hartzidura anaerobiorik sor ez dadin.

pH-ak eragina du amonio ioiaren eta ionizatu gabeko amoniakoaren (arrainentzat kaltegarria da)

arteko orekan. pH-a handiagotzen denean, oreka aldatu egiten da eta ionizatu gabeko amoniakoaren

kopurua handiagotu egiten da.

Azkenik, iragazkiak funtzionatzen duen bitartean, ez da antibiotikorik erabili behar.

Iragazketa kimikoa

Iraizketaren ondoriozko produktuak (amoniakoa, urea, etab.) eta bestelako produktuak (kloro-hondarra) kentzeko

eta pH-a orekatzeko erabili ohi da.

Bi metodo hauek erabiltzen dira gehien: ikatz aktibatua (iraizketaren ondoriozko produktuak eta kloro-hondarra

kentzen ditu eta, batzuetan iragazki biologikoekin konbinatuta erabiltzen da) eta karbonatozkoa (pH-a kontrolatzeko

erabiltzen da).

3.3 Esterilizazioa

Ura esterilizatzeko dauden metodoen artetik, erradiazio ultramorearen bidezkoa eta 0,45 mikrako iragazketa

bidezkoa erabiltzen dira gehien arrain-haztegietan.

6.14. irudia. Mikrobio-

iragazketa.

LANBIDE EKIMENA 227

NITRIFIKAZIOA EZ DAOSO ERAGINKORRANITRIFIKAZIOA EZ DA

OSO ERAGINKORRA

NITROSOMAK DIRA NAGUSINITROSOMAK DIRA

NAGUSI

NITROSOMEN ETA NITROBAKTERREN ARTEKO OREKA

NITROSOMEN ETA NITROBAKTERREN ARTEKO OREKA

KO

NT

ZE

NT

RA

ZIO

AK

KO

NT

ZE

NT

RA

ZIO

AK

NO3NO3

NO2NO2

ALDI KRITIKOA / NO2-AREN TOXIKOTASUNAALDI KRITIKOA / NO2-AREN

TOXIKOTASUNA

DENBORADENBORA

228

Arrainen Hazkuntza

44 INSTALAZIOEN PLANA (3): URAREN TRATAMENDUA 2INSTALAZIOEN PLANA (3): URAREN TRATAMENDUA 2

Helburua da hazkuntza-tangetan tenperaturarik egokiena mantentzea. Energia-gastua nahikoa handia da, eta

erlazio zuzena du ur-emariarekin.

4.1 Berotzea

Haztegian ezinbestekoa da berotzea, larbak oso sentikorrak baitira aldaketa termikoekiko; gainera, tenperaturak

txikiak badira, hazkuntza eta biziraupena murriztu egiten dira. Animalia helduek hobeto jasaten dituzte tenperatura-

aldaketak, eta tenperatura txikiek animalia helduen hazkuntza ere murriztu arren, erabili beharreko emari handiek

energia-gastu handiak eragingo lituzkete. Horregatik, gizentze-granjetan ura ez da berotzen.

Ura berotzeko zuzeneko eta zeharkako metodoak daude:

Zuzeneko berotze-metodoak

Zuzeneko metodoen bidez, kulturako ura zuzenean berotzen da. Adibidez, tangetan sartu eta ura berotzen

duten erresistentzia elektrikoak. Erresistentzia horiek termostatoa dute tenperatura erregulatzeko, eta fluxu-sistema

itxietan erabili ohi dira (errotiferoen tangak, ura berritzen ez den tangetako larbak, etab.).

Zeharkako berotze-metodoak

Zeharkako metodoetan, bero-garraiatzaile gisa funtzionatzen duen beste fluido bat erabili ohi da (normalean ur

beroa erabili ohi da) kulturako ura berotzeko. Fluido beroari primario deitzen zaio, eta berotu nahi den itsasoko urari,

fluido sekundario. Fluido primarioa berez berotuta egon daiteke (ur termalak, etab.) edo artifizialki berotu daitezke,

bero-iturriren baten bidez (galdara, bero-ponpa, eguzki-kolektoreak, etab.). Normalean, bero-iturri gisa gasolio-

galdara erabili ohi da eta fluido primarioa ur geza izan ohi da.

Bero-trukagailuak

Fluido primarioaren eta fluido sekundarioaren artean bero-trukaketa egon dadin, bero-trukagailuak erabiltzen dira.

Trukagailuek fluido batetik bestera transferitzen dute beroa, eta fluidoei ez diete nahasten uzten. Plakadunak

erabiltzen dira gehien.

4.2 Hoztea

Berotzearen antzera egiten da. Beharrezkoa da ugaltze-animalien heltzea eta errutea kontrolatzeko, eta,

batzuetan, arrautzen inkubazioa kontrolatzeko ere bai. Galdararen ordez, hozte-unitatea erabiltzen da. Hozte-

unitateak, normalean, lurrungailua, konpresorea, kondentsadorea, hedatze-balbula eta zirkuituaren kontrola dauzka.

Zirkuitu primarioak hozgarri kimikoren bat eduki ohi du.

LANBIDE EKIMENA 228

229

Akuikultura Lanak

Bero-trukagailuen funtzionamendua

Bero-trukagailu ohikoenek plaka ildaskatuak dauzkate, eta plaka horietan zehar fluidoek zirkulatzen

dute. Plakak beroa transferitzen du eta, jakina, bi fluidoak ukitzen dituen plakaren azalera handiagoa den

heinean, bero gehiago transferitzen da. Altzairu herdoilgaitza (316) eta titanioa erabiltzen dira gehien plakak

egiteko.

Fluido primarioa (galdarako ur geza) trukagailuan sartzen da eta beroa transferitzen dio fluido

sekundarioari (itsasoko urari). Ateratzen denean, ura galdarara itzultzen da, berriz ere berotzeko.

Trukagailuan sartzen den ur bero kantitatearen arabera, itsasoko ura gehiago edo gutxiago berotuko da.

Tenperatura kontrolatzeko, hiru bideko balbulara konektatutako sentsorea erabili ohi da. Hiru bideko

balbula horrek ur geza beroaren kopuru handiagoa edo txikiagoa sartzen uzten du trukagailura. Itsasoko ura

ez badago nahikoa bero, sentsoreak agindua igortzen du hiru bideko balbulara, galdaratik trukagailura ur

geza bero gehiago pasatzen utz dezan. Aitzitik, itsasoko ura gehiegi berotzen bada, sentsoreak ur geza

bero gutxiago pasarazteko agindua bidaltzen du balbulara (gehiegizko ura bypass-aren bidez desbideratzen

da galdararantz). Bero-transferentzia eraginkorragoa izan dadin, fluido primarioak eta sekundarioak elkarren

aurkako noranzkoan zirkulatu behar dute trukagailuan zehar.

6.15. irudia. Bero-trukagailuaren funtzionamenduaren eskema.

A. Zirkuitu primarioa. B. Galdarako ur geza beroa. C. Galdararanzko itzulbidea. D. Hiru bideko balbulak.

E. Atzeraezeko balbula. F. Plaka bidezko trukagailua. G. Tenperaturaren eskuzko kontrola.

H. Tenperatura-sentsorea. I. Itsasoko ur beroa. J. Itsasoko ur hotza. K. Zirkuitu sekundarioa.

LANBIDE EKIMENA 229

230

Arrainen Hazkuntza

55 INSTALAZIOEN PLANA (4): GARRAIOBIDEAKINSTALAZIOEN PLANA (4): GARRAIOBIDEAK

5.1 Garraiobide motak

Itxiak eta irekiak izan daitezke.

Itxiak

Balbulen bidez emaria errazago kontrolatzen da eta hori abantaila da. Eragozpenak ere badituzte, zailagoak

baitira garbitzen. PVCzko (polibinilo klorurozko) hodiak erabiltzen dira gehien.

Irekiak

Errazago garbitzen dira, baina emaria nekezago kontrolatzen da. Batzuetan, eguzkiaren argiak zuzenean jotzen

dituenean, estali egiten dira, algak gehiegi haz ez daitezen. Hormigoizko kanalak erabiltzen dira gehien.

Arrain-haztegietan, garraiobide itxiak erabili ohi dira normalean, eta gizentze-granjetan bi garraiobideak era-

biltzen dira (batzuetan itxiak baino ez dituzte erabiltzen, beste batzuetan irekiak bakarrik erabiltzen dituzte, eta beste

batzuetan, bien konbinazioa erabiltzen da, hau da, kanpoan kanalak erabiltzen dira, eta tangetara banatzeko,

PVCzko hodiak).

5.2 Uraren banaketa

Ura ponpaketa-estaziotik banatzeari dagokionez:

Gorago dagoen tanga erregulatzailera/dekantatzailera irits daiteke ura. Tanga horretatik zuzenean

hazkuntza-tangetaraino edota iragazteko eta berotzeko eremura joan daiteke ura grabitatearen era-

ginez. Grabitatearen eraginez ura tanga erregulatzailetik banatzeak abantailak ditu: tangan partikula

handienak dekantatu egiten dira, tangetan ur-erreserba txiki bat gorde daiteke eta instalaziorantz doan

ura hobeto erregula daiteke eta, ondorioz, ura hartzeko ponpen batez besteko bizitza handiagotu

egiten da.

Ura zuzenean irits daiteke hazkuntza-tangetara, ponpen bidez bultzatuta (presiopean). Sistema hori

gutxiago erabiltzen da, eta gizentzeko granja batzuetan baino ez da erabiltzen.

Haztegian, komeni da ura grabitate bidez iristea larbak kultibatzen diren tangetara. Horretarako, batzuetan,

iragazi eta berotu osterako barneko tanga bat eduki behar da. Horrela, ura tangetara presiopean iristea saihesten

da. Izan ere, presiopean iritsiz gero, burbuilak gainase daitezke eta larbak gaixotu egin daitezke. Hodiaren goiko

aldeko airea kentzeko bentosak ere erabil daitezke (goian metatzen baita airea).

Hodi itxiak erabiltzen direnean, ura balbulen bidez ateratzen da tangetatik. Kanalak erabiliz gero, irteera uhateen

bidez edo hormetan sartutako balbuladun hodien bidez erregulatzen da.

LANBIDE EKIMENA 230

231

Akuikultura Lanak

Drainatze-sarea

Arrainak kultibatzeko tangetan ura etengabe berritzen da (fluxu irekia). Horretarako, tanga barruan ur-maila

konstante mantentzeko moduan diseinatu behar da tangetako uraren irteera. Behar denean, tanga irteera horretatik

husten da. Hainbat motatakoak daude:

Tanga barruan, hustubidean, sartutako PVCzko hodia. Ur-maila konstante edukitzen da, baina tanga

hustu nahi badugu, tanga barruan sartu behar dugu, hodia kentzeko.

Tangaren kanpoan jartzen den PVCzko hodia, brida loka birakari baten bidez tangara lotutakoa.

Sistema honen bidez, tanga barruan nahi den ur-maila erregula daiteke PVCzko hodia okertuta; baina

ur-emaria handia bada, brida birakaria hautsi egin daiteke.

T-formako hodien sistema. Kanpoan jartzen dira, elkarri lotuta. Irekita dagoen Tarekin erregulatzen da

ur-maila.

Tangaren barneko gainezkabidea eta ura husteko balbula independentea.

Bestelako sistemak ere badaude, kasurako, hustubide teleskopikoa.

Tangetako hustubide horiek drainatze-sareraino iristen dira, eta sare hori hainbat motatakoa izan daiteke.

Ohikoena lurrean zulatutako kanalak dira. Kanalok saretxo batez estalita daude (plastikozkoa, PVCzkoa edo

zurezkoa izan daiteke saretxoa). Ura kanaletan zehar joaten da, itsasoraino eramaten duen hodi biltzaile orokorren

batera iritsi arte.

6.16. irudia. Arrainak hazteko tanga, horman sartutako

hodia erabiltzen duena ura husteko.

6.17. irudia. Arrainak hazteko tanga, brida birakariaz

lotutako kanpoko hodia erabiltzen duena ura husteko.

6.18. irudia. Arrainak hazteko tanga, T-formako hodiak

erabiltzen dituena ura husteko.

6.19. irudia. Arrainak hazteko tanga, gainezkabidea

erabiltzen duena ura husteko.

LANBIDE EKIMENA 231

232

Arrainen Hazkuntza

66 INSTALAZIOEN PLANA (5): URAREN BIRZIRKULAZIOA INSTALAZIOEN PLANA (5): URAREN BIRZIRKULAZIOA

Arrain-haztegietan, batez ere larba-haztegietan, ura birzirkulatzeko sistemak erabili ohi dira. Hazkuntza-tange-

tatik ateratzen den ura berriro erabiltzean oinarritzen dira sistema horiek. Ur hori, berriz erabili baino lehen, oxige -

natu eta tratatu egin behar da, arrainek iraitzitako hondakin-produktuak (nitritoak eta amoniakoa) kentzeko eta

mikroorganismo patogenoen karga murrizteko. Birzirkulazioa ez da prozesu erraza, eta arreta eta eskarmentu

handia eskatzen ditu. Hala ere, abantaila ekonomikoak handiak dira, kanpotik ur gutxiago hartu behar baita eta

berotzeko eta hozteko eskakizunak txikiagoak baitira.

6.1 Uraren birzirkulaziorako eskakizunak

Ura birzirkulatzeko, elementu hauek behar dira:

Aireztatzeko sistema, ura oxigenatzeko. Grabitate bidezko aireztagailuak erabili ohi dira (zutabe pake-

tatuak, ur-jauziak, etab.).

Dekantazio-sistema, partikula esekiak kentzeko. Ura oso zikin badago, iragazketa mekanikoa ere egin

daiteke.

Nitritoak eta amoniakoa kentzeko iragazketa-sistema selektiboa. Normalean iragazketa biologiko bak-

teriarra erabiltzen da.

Normalean ura esterilizatu egiten da, bakterioen karga murrizteko. Ezinbestekoa da larba-haztegietan.

Erradiazio ultramoreen sistema erabiltzen da gehien.

Baliteke ura berriz ere berotzea edo hoztea behar izatea, galdutako edo irabazitako beroa konpentsatzeko.

Ez da komeni tangan sartzen den ur guztia birzirkulatutakoa izatea. Normalean, edukiaren % 80-90 birzirkula-

tutakoa izaten da, gainerako % 10-20 lehenbiziko aldiz erabiltzen den ur berria izaten da. Hona hemen uraren

birzikulazioaren eskema:

6.20. irudia. Arrain-haztegiko uraren birzirkulazio-sistemaren eskema. A. Tanga. B. Ponpa. C. Esterilizatzaile ultramorea.

D. Berotzea/hoztea. E. Bypass-a. F. Ur berria. G. Iragazki biologikoa. H. Ura berroxigenatzea. I. Dekantagailua.

Horrelako sistemak erabiltzen direnean, instalazioaren drainatze-sareak bikoitza izan behar du; sare bat birzir-

kulatuko duen urarentzako eta beste sarea itsasora itzuliko den urarentzako. Birzirkulatutako ura beroa edo hotza

bada, drainatze-sarearen hodiak itxiak izaten dira, isolatzaile termikoren batez estaliak.

LANBIDE EKIMENA 232

233

Akuikultura Lanak

77 INSTALAZIOEN PLANA (6): AIRE-SAREA INSTALAZIOEN PLANA (6): AIRE-SAREA

Aireztatzea haztegi guztietan erabiltzen da. Prozesu horren helburu nagusia da uretan disolbatutako oxigeno

kantitatea handiagotzea; horrela, instalazioan behar den ur-fluxua ere murriztu egiten da. Uraren sarrera orokorrean

edota hazkuntza-tanga bakoitzean jar daiteke aireztatzea, eta aireztagailuen bidez egiten da.

7.1 Aireztagailu motak

Grabitate bidezko aireztagailuak

Urak eta aireak elkar ukitzen duten azalera areagotzen duen substratu fisikoren batean zehar ura zirkularaztean

datza. Substratu horiek zeharkatzean, uretan turbulentziak sortzen dira; turbulentzia horiek ukipen-azalera handia-

gotzen dute, eta airearen eta uraren arteko gasen trukaketa errazten da. Aireztagailu horiek garraiobide orokorretan

edo tangen sarreran jartzen dira. Ohikoenak hauek dira:

Zutabe paketatuko aireztagailuak

Uraren fluxuaren aurka erresistentzia handirik eragiten ez duen eta azalera/bolumen erlazio handia duen

materialen batez betetako zutabea da. Zutabea irekia da bi muturretan, aireak zirkulatzeko.

6.21. irudia. Zutabe paketatuko aireztagailua.

Sarezko edo ur-jauzi bidezko aireztagailuak

Ura mailakatutako jauzietan pasaraztean datza. Ur-geruzak ahalik eta finena izan behar du, ukipen-azalera

handiagotzeko.

Gainazaleko aireztagailuak

Motor batek mugiarazitako paleta batzuen bidez uraren gainazala irabiatzean datza aireztagailuon funtziona-

mendua. Ura airerantz sakabanatzen duen helizeaz eta flotagailudun motorraz osatutakoa ere izan daiteke. Hazkuntza-

tanga handietan erabili ohi dira, eta beste sistemek baino aireztatzeko ahalmen mugatuagoa dute. Paletak edo

helizeak sare zurrunez estalita behar dira, arrainei kalterik ez eragiteko.

LANBIDE EKIMENA 233

A. Uraren sarrera

B. Azalera/bolumen erlazio handia

duen betetze-materiala

C. Materialaren euskarria

D. Uraren irteera

234

Arrainen Hazkuntza

Aireztagailu murgilduak

Hazkuntza-tangetan bertan jartzen dira, eta erabilienak dira. Airea injektatzeko sistemak PVCzko hodietan zehar

hazkuntza-tangetaraino bidaltzen du airea, hau da, konpresoreak murgilduta dauden tangetaraino. Aireztagailu

hauek erabilita, gas gehiago transferitzen da uretara (oxigenoa barne), transferentzia presiopean egiten baita. Bi

motatako aireztagailu murgilduak daude: barreiatzaileak eta air-lift ponpak (aurreko kapituluan azaldu ditugu).

7.2 Airea injektatzekoak

Arrainen hazkuntzan erabili ohi den airea airea injektatzekoetatik edo presio txikiko konpresoreetatik etortzen

da. Konpresore mota asko daude, eta motor baten birak eragiten duen indar zentrifugoa aprobetxatzean oinarritzen

da funtzionamendua. Motorra kaxa zirkular baten barruan dago, eta zeharkako irteerara bidaltzen du airea.

Presio txikiko konpresoreak ematen duen aire-emaria deskarga-presioaren araberakoa da (presioa txikiagoa

den heinean, emaria handiagoa da).

Oro har oso erabilgarriak dira arrainen hazkuntzan, zeren, presioa txikia (metro bat ur-zutabe baino txikiagoa)

denean, emari handiak ematen baitituzte. Horrez gain, kontsumoa neurrizkoa da (1-2 kW/h). Aire-injektatzeko bakar

batek tanga askok behar duten airea eman dezake, baina kontuan hartu behar da tanga guztietan ur-maila berdina

izan behar dela (bestela, ur gutxien daukaten tangetatik ateratzeko joera izango du aireak). Deskarga-presioa

handiagotzen denean, emaria berehala murrizten da; eta presio hori gehiegi handiagotzen bada (adibidez,

tangetarako aire-irteera asko itxita daudelako), presio txikiko konpresorea eta garraiobideak kaltetu egin daitezke.

Hori saihesteko, instalazio gehienek presio handiko segurtasuneko balbulak dauzkate. Presioak segurtasun-maila

jakin bat gainditzen duenean, balbula horiek ireki egiten dira. Presio txikiko konpresoreek iragazkiak izan ohi dituzte

airea xurgatzeko bidean, irits daitezkeen hautsa eta partikula esekiak atxikitzeko.

Oro har ez da presio handiko konpresorerik erabiltzen arrainen hazkuntzan, ez baita presio handiekin lan

egiten. Bestalde, presio handiko konpresoreek ezin dute etengabe emaria handiak emanez funtzionatu (erraz hon-

datzen dira eta asko kontsumitzen dute). Gainera, presio handiko konpresoreek olioa botatzen dute, eta airearekin

nahasten da. Olio hori kaltegarria da kulturentzat, eta horrelako konpresoreak erabiliz gero, olioa atxikitzeko iragaz-

kia jarri behar da.

6.22. irudia. Ur-jauzi bidez aireztatzeko sistema.

A. Uraren sarrera. B. Uraren irteera.

6.23. irudia. Gainazaleko aireztatzea. A. Euskarria.

B. Motorra. C. Uraren gainazala.

LANBIDE EKIMENA 234

235

Akuikultura Lanak

6.24. irudia. Gainazaleko aireztagailua. A. Motorra. B. Lainoztatzea. C. Flotagailua.

7.3 Gasen gainasetasuna eta desgasifikazioa

Uretako gasen guztizko presioa (uretan disolbatutako gasen presio partzialen batura) % 100 baino handiagoa

denean, ura GAINASETA dagoela esaten da. Itsasoko arrainek, batez ere larbek, ezin izaten dute gainasetasuna

jasan. Nahikoa da asetasun-maila % 102-103koa izatea larbek arazoak izateko, eta kontzentrazioak handiagoak

direnean, larbak hil egin daitezke. Animalia helduek erresistentzia handiagoa dute, eta asetasun-maila handiagoak

jasateko gauza dira. Gainasetasuna eragin dezakete,besteak beste, faktore hauek:

Ura berotzea. Tenperatura igotzen denean, gasen disolbagarritasuna murriztu egiten da.

Presiopeko airea sartzen duten aireztagailu murgilduak erabiltzea

Ponpa bidez bultzatutako hodietan airea sartzea

Faktoreok, jakina, ez dute beti gainasetasuna eragiten.Gainasetasuna hasieran dauden gas disolbatuen kantita-

tearen eta faktore horien indarraren araberakoak dira.

Gasen guztizko presioa (GGP) neurtzeko, ASETASUNA NEURTZEKO WEISS-EN GAILUA erabili ohi da.

Presio-maila handia denean eta arrainentzat arriskutsuak diren gainasetze-mailetara iristen denean ura, asetasun

hori deuseztatu egin behar da, hau da, DESGASIFIKATU egin behar da. Horretarako, normalean, azaldu ditugun

grabitate bidezko aireztagailuetatik edozein erabiltzen da. Aireztagailuok, esan dugunez, gasen transferentzia

errazten dute airearen eta uraren artean. Horrela, gasen kontzentrazioak orekatu egiten dira eta urak gehiegizko

gasak galtzen ditu. Emaitzarik onenak zutabe paketatuekin lortzen dira, eta gainasetzearen eta emariaren arabera

erregula daitezke.

7.4 Oxigenoa injektatzea

Arrain-haztegi askotan, batez ere gizentze-granjetan, oxigeno purua erabili ohi dute, ur-emaria murrizteko.

Oxigeno hori edukiontzi berezietan (tanga edo botiletan) edukitzen da, eta garraiobide orokorrean edo hazkuntza-

tangetan sar daiteke.

Garraiobidean —hau da, hodi itxietan— sartzen bada, oxigenoa tanga irekietan injektatuta baino eraginkortasun

handiagoz disolbatzen da. Horrez gain, errazago erregulatzen da, puntu bakar batean dosifikatzen baita. Hala ere,

dosifikatze horrek oso fina izan behar du; izan ere, oxigenoa modu eraginkorragoan disolbatzen denez, ura gehiegi

gainase daiteke.

LANBIDE EKIMENA 235

236

Arrainen Hazkuntza

Kontuan hartu behar den beste alderdi bat dago, hots: oxigenoak larrialdiko neurri gisa balio dezake ura mozten

denean. Ezinezkoa da oxigenoa banaketa-kanalean injektatzen bada, kanal horrek ez baitu urik eramango. Hala ere,

oxigenoa zuzenean hazkuntza-tangetan injektatzen bada (barreiatzaileak erabiliz), helburu horrekin erabil daiteke.

Airea erabiltzearen eta oxigenoa erabiltzearen arteko alde nagusia konposizioa da. Airearen edukiaren %  20

baino ez da oxigenoa. Oxigeno purua erabiltzen bada, ura apur bat gainasetu egin daiteke, GGPa asko aldatu gabe.

Baina airea erabiliz gero, oxigeno-gainasetzeak eragin handia izango du GGPan, ura nitrogenoarekin eta beste gas

batzuekin ere gainaseta geratzen baita.

6.26. irudia. Airea injektatzekoak.

LANBIDE EKIMENA 236

237

Akuikultura Lanak

ARIKETAKARIKETAK

Autoebaluazioa

1. Zergatik erabili ohi dira garraiobide itxiak larba-haztegietan eta garraiobide irekiak gizentze-haztegietan?

2. Lotu honako kontzeptu hauek:

a) Xurgatzeko ponpa – zebatua – atzeraezeko balbula

b) Dekantazioa – iragazketa – esterilizazioa

c) Aireztatzea – oxigenatzea – arnasketa

3. Lotu zutabe bateko eta besteko kontzeptuak.

A Asetasuna neurtzeko gailua 1 Zutabe paketatua

B Aireztagailu murgildua 2 Titaniozko plaka

C Grabitate bidezko aireztagailua 3 Nitrosomonak

D Bero-trukagailua 4 Weiss

E Iragazketa 5 Barreiatzailea

Ezagut ezazu zure ingurunea

1. Iragazkiak asko erabili ohi dira ekoizpen-sektoreetan. Esan zure inguruko beste zein industriatan erabili

ohi diren iragazki hauek.

a) Hareazko iragazkiak

b) Kartutxozko iragazkiak

c) Bestelako iragazkiak

2. Esan industria edo jarduera hauetan erabili ohi diren iragazketa-sistemak.

a) Esne-ekoizpena

b) Osasungintza

c) Ardogintza

3. Behar ezazu ondo ekipatutako akuario bat. Azter eta defini itzazu iragazteko, esterilizatzeko, berotzeko eta

aireztatzeko sistemak, eta konparatu ikasitakoarekin.

LANBIDE EKIMENA 237

238

Arrainen Hazkuntza

Aplikazioak

1. Zehatz ezazu zer-nolako iragazki-eskala behar den iragazketaren bidez makroalga eta partikula eseki asko

dauzkan itsasoko ur kantitate handi bat esterilizatzeko.

2. Marraztu ezazu eskema batean arrain-haztegiko uraren garraiobidea, ura hartzen denetik hazkuntza-

tangaraino. Adierazi non kokatuko zenituzkeen ponpaketa-estazioa eta ura iragazteko, esterilizatzeko eta

berotzeko sistemak.

3. Diseina ezazu, xehetasun guztiak adierazita, sarezko edo ur-jauzi bidezko aireztagailua.

LANBIDE EKIMENA 238

239

Akuikultura Lanak

88 INSTALAZIOEN EGITURA INSTALAZIOEN EGITURA

8.1 Larba-haztegia (Hatchery)

Orokortasunak

Larba-haztegia larbak ugaldu eta hazteko instalazioa da. Instalazio horretan, ugaltze-animaliak edukitzen dira,

errutea kontrolatzen da, arrautzak inkubatzen dira, larbak kultibatzen dira eta arrainak elikagai bizigabera egokitzen

dira. Larba-haztegian NURSERY deitzen den instalazioa egon ohi da. Instalazio horretan, arrainen aurregizentzea

hazten da eta kumeak mantentzen dira, gizentze-haztegietara eraman arte.

Larba-haztegiak hiru parte ditu:

KANPOKO INSTALAZIOAK. Ponpaketa-gela, iragazketa-gela, ura berotzeko/hozteko gela, tailerra, tanga

erregulatzaileak eta ugaltze-animaliak edukitzeko tangak.

BARNEKO INSTALAZIO LEHORRAK. Itsasoko uretatik bananduta daude. Bulegoak, komunak, alda-

gelak, biltegia, elikagaia kontserbatzeko eta prestatzeko ganberak eta laborategia.

BARNEKO INSTALAZIO BUSTIAK. Fitoplanktonaren gela, errotiferoen gela, artemiaren gela, ugaltze-

animalien gela, inkubazio-gela, larbak kultibatzeko gela eta elikagai bizigabera egokitzeko gela

(nurserya). Jaiotzen direnean artemia besterik jaten ez duten espezieekin lan egiten bada (adibidez,

lupiarekin), ez dago zertan jarri fitoplanktonaren eta errotiferoen gelak.

Larba-haztegiak ur-premia desberdinak ditu gizentze-granjaren aldean. Emaria askoz ere txikiagoa da, eta

emariaren parte gehiena ugaltze-animalien tangetan eta elikagai bizigabera egokitzeko gelan erabiltzen da. Ez

badago tanga asko ugaltze-animaliak edukitzeko edo arrainkumeak ez badira denbora asko edukitzen nurseryan,

larba-haztegiaren ur-premia orduko zenbait metro kubikokoa baino ez da. Ur-emari txiki samarrak erabiltzen direnez,

kanpoko tanga erregulatzaileak ura gordetzeko tanga gisa ere erabil daitezke. Horrela, instalazioak funtzionatzen

jarrai dezake, kanpoko urik hartu behar izan gabe.

6.27. irudia. Larba-haztegiaren egitura

LANBIDE EKIMENA 239

TAILERRATAILERRA

PONPEN,IRAGAZKIEN ETA

GALDARAREN GELA

PONPEN,IRAGAZKIEN ETA

GALDARAREN GELA

LABORATEGIALABORATEGIA

BULEGOA

KBULEGOA

K

ELI

KA

GA

IAK

P

RE

STA

TZ

EK

OE

TA

KO

NT

SE

RB

AT

ZE

KO

GE

LA

ELI

KA

GA

IAK

P

RE

STA

TZ

EK

OE

TA

KO

NT

SE

RB

AT

ZE

KO

GE

LA

BILTEGIABILTEGIA

INKUBATZEKO GELAINKUBATZEKO

GELA

ELIKAGAI

BIZIGABERA

EGOKITZEKO

GELA–

NURSERYA

ELIKAGAI

BIZIGABERA

EGOKITZEKO

GELA–

NURSERYA

TANGAKTANGAK

UGALTZE-ANIMALIAK EDUKITZEKO TANGAUGALTZE-ANIMALIAK

EDUKITZEKO TANGA

UGALTZE-ANIMALIEN GELAUGALTZE-ANIMALIEN GELA

FITOPLANKTONAFITOPLANKTONA

ERROTIFEROAERROTIFEROA

ARTEMIAARTEMIA

LARBAK

HAZTEKO

GELA

LARBAK

HAZTEKO

GELA

BULEGOA

KBULEGOA

K

BULEGOA

KBULEGOA

K

240

Arrainen Hazkuntza

Uraren kalitateari dagokionez, iragazketa-kalitate handiko ura (mikra batekoa, larben hazkuntzan) eta fitoplank-

tona hazteko esterilizatze-unitatea behar dira. Zenbait haztegitan, ur esterilizatua ere erabili ohi da inkubazio-gelan,

larbak hazteko gelan eta errotiferoen gelan.

Larba-haztegian ura berotzeko unitatea dago, eta, kultibatzen den espeziearen arabera eta errutearen kontro-

laren arabera, hozte-unitatea ere izan ohi da.

Zenbait haztegitan, uraren birzirkulaziorako unitatea ere badago. Horrelakoetan, iragazki biologikoa instalatu

behar da nitritoak eta amoniakoa kentzeko, eta drainatze-sareak bikoitza izan behar du, birzirkularaziko den ura eta

kanporatuko den ura banatzeko.

Laborategiak ondo hornituta egon behar du, eta fitoplanktona, zooplanktona, arrautzak eta larbak kontatzeko

eta aztertzeko lupak eta mikroskopioak eduki behar ditu. Uraren aldagai fisikoak eta kimikoak neurtzeko gailuak ere

eduki behar ditu (termometroak, gazitasuna, oxigenoa eta pH-a neurtzeko gailuak, nitritoak eta amonioa neurtzeko

ekipoak). Halaber, inkubatzeko eta esterilizatzeko berogailuak, autoklabea, irabiagailuak eta balantzak ere ezinbes-

tekoak dira. Laborategian egon daitezkeen beste gailu batzuk: asetasuna neurtzeko gailua, espektrofotometroa,

zentrifugadorea, etab.

Ugaltze-animaliak normalean arrainarekin elikatzen dira. Horrez gain, zenbait espezierentzat oreak eta pentsu

bustiak egin behar izaten dira elikagai bizigabera egokitu. Ondorioz, elikagaia kontserbatzeko gela bat (hotz-

ganbera eta izozte-ganbera) eta elikagaia prestatzeko beste gela bat (xehatzeko makina eta nahasteko makina)

behar dira.

Ugaltze-animaliak edukitzeko tangak

Hormigoizko tanga handiak edo lehorreko urmaelak dira. Normalean kanpoan jartzen dira, eta uraren zirkulazio

etengabea dute.Ugaltze-animaliak hor edukitzen dira urte osoan, eta erruteko sasoia iristen denean barneko gelara

pasatzen dira. Iragazi gabeko ura erabili ohi da, eta uraren tenperatura itsasoko urarena izaten da. Elikadurak

kalitate onekoa izan behar du, ugaltze-animaliak egoki elikatuta mantentzeko. Tanga hauen bidez, ugaltze-animalien

stock handia eduki daiteke, eta animaliok banatu eta hautatu egin daitezke, heltzeko eta erruteko gelara eramateko.

Ugaltze-animalien gela

Gela honetan errutea eragiten da, eta batzuetan, errute aurreko heltzea ere eragiten da. Tanga txikiagoak

erabiltzen dira (5-25 metro kubikoko bolumenekoak), hormigoiz edo poliesterrezkoak. Tanga hauetan uraren fluxuak

etengabea (normalean ura iragazi gabe egon ohi da) izan behar du, eta tenperaturaren kontrola eta aireztatzea izan

behar ditu. Argia naturala edo artifiziala izan daiteke, gelaren argitasunaren arabera. Fotoperiodoa kontrolatu behar

izaten denean, argi elektrikoa erabili ohi da.

Gelaren premiak eta neurriak aldatu egiten dira hautatutako espeziearen arabera. Modu naturalean heltzen

diren espezieetako ugaltze-animaliak tanga horietan sartzen dira erruteko sasoia hurbil dagoenean. Errutea era-

giteko, estimulu termikoak erabili ohi dira batez ere; beraz, tenperatura kontrolatu egin behar da, baina ez foto -

periodoa. Hala ere, heltzea eragin nahi denean, askoz gela handiagoa behar da, ugaltze-animaliei asko kostatzen

baitzaie heltzea eta tangetan denbora luzeagoan egon behar baitute. Horrez gain, heltzea erregulatzeko, foto -

periodoa eta tenperatura kontrolatu behar dira, eta tangetan bi faktore horiek kontrolatzeko gailuak jarri behar dira.

LANBIDE EKIMENA 240

241

Akuikultura Lanak

Berez erruten badute, arrautzak biltzeko sistema jarri behar dira tangetan. Itsasoko arrainen arrautzak uretan

esekita egon ohi dira, gantz tanta bat baitaukate. Beraz, gainazaleko gainezkabidea jarri behar da tangan, eta

gainezkabidean sarea jarri behar da, arrautzak atxikitzeko.

Fitoplanktonaren gela

Bi gela dira, bata anduiak kontserbatzeko eta hazkuntza hasteko gela isotermoa, eta bestea hazkuntza

masiborako gela.

Ganbera isotermoan 19-20 ºC-ko tenperatura konstantea mantentzen da; horretarako, aire egokitua eta alarma-

sistema eduki behar ditu. Gela honetan, kultibatzen diren espezieen anduiak edukitzen dira, 250 ml-ko saiodietan

edo matrazeetan. Fitoplanktonaren anduiak aireztatu gabe edukitzen dira, aldizka irabiatu egin behar dira, eta

ingurunez aldatu behar dira 15-20 egunetik behin. Urak oso ondo esterilizatuta egon behar du (askotan autoklabea

erabiltzen da), eta argiaren intentsitateak txikia izan behar du.

6.28. irudia. Berez erruten duten ugaltze-animalien tanga.

Ganbera isotermoaren gainerako partea hazkuntza masiboarekin hasteko erabiltzen da. 250 ml-ko matrazeekin

hasten da eta, gero, 2-10 litroko kristalezko erreaktore esferikoetan sartzen dira. Erabiltzen den ura ere esterilizatu

egiten da, baina ez da autoklabean sartzen. Esterilizatzeko, erradiazio ultramorea, 0,45 mikrako iragazkia edo

kloroa erabil daitezke. Erreaktore esferiko horiek aireztatu egin behar dira, eta zenbait haztegitan, anhidrido

karbonikoa sartzen da errendimendua areagotzeko. Argiaren intentsitatea oso handia da.

Hazkuntza masiborako gelak ez du aire egokiturik eduki ohi. Oso hotzak ez diren eremu eguzkitsuetan,

berotegiak asko erabili ohi dira (batzuetan argi osagarria jartzen zaie gauean). Eguzkitsuak ez diren eremu hotzetan,

hazkuntza-gelan berotze-sistemaren bat eta argi artifiziala jarri behar dira. Bolumen ugari erabiltzen da: 40-50 l-ko

edukierako plastikozko poltsekin hasten da, eta gero, poltsa handiagoak (400 litrokoak) edo milaka litroko

edukierako poliesterrezko tangak erabiltzen dira. Gela honetan ere airea eta ur esterilizatua behar dira.

Arrainen haztegietan, genero hauetako fitoplankton-espezieak erabiltzen dira gehien: Tetraselmis, Dunaliella,

Isochrysis, Chlorella eta Nannochloropsis.

Errotiferoen gela

Errotiferoak kultibatzeko gelan, ur iragazia, tenperatura mantentzeko eta aireztatzeko sistemak eta argia eduki

behar dira. Ura iragazteko, mikra bateko iragazkia erabili ohi da; hala ere, haztegi batzuetan nahiago izaten dute

0,45 mikrakoa erabiltzea. Argia ez da ezinbestekoa errotiferoak kultibatzeko, baina tangetan fitoplanktona sartzen

bada, argia beharrezkoa da. Normalean, argi-intentsitate neurritsu eta egonkorrak erabili ohi dira (etengabeko

fotoperiodoa).

LANBIDE EKIMENA 241

242

Arrainen Hazkuntza

Tenperatura 20 ºC inguruan edukitzen da. Horretarako, gela berotu daiteke (berokuntza-sistemaren baten

bidez) edo tanga bakoitza berotu daiteke (erresistentzien bidez). Udan, gelako giro-tenperatura 20 ºC baino handia-

goa izan daiteke. 25 ºC-ra iristen ez den bitartean, ez da arazorik izaten, baina tenperatura hori gainditzen bada,

kultura arretaz zaindu behar da; izan ere, materia deskonposatzeko eta bakterioak hazteko prozesuak areago-

tzearen ondoriozko arazoak sor daitezke. Anduiak mantentzeko, tenperaturak 20 ºC ez gainditzea gomendatzen da;

beraz, gela isotermoan mantentzea komeni da.

Tangak poliesterrezkoak edo hormigoizkoak izan ohi dira, eta bolumen industrialak 1.000 eta 10.000 litro

bitartekoak izan ohi dira. Aireztatzeguneak izan behar dituzte, eta aireztatzeak ez du oso gogorra izan behar. Forma

anitzekoak izan daitezke, baina altuera/azalera erlazioa handia izatea komeni da. Hondoan purgatzeko balbula edo

hustubidea izan behar du.

Artemien gela

Gela honetan, itsasoko ura, ur geza, tenperatura igotzeko sistema, aireztatze gogorra eta argia eduki behar dira.

Ur geza beharrezkoa da inkubatzeko ganberetako uraren gazitasuna murrizteko. Izan ere, gazitasun txikia-

goarekin emaitza hobeak lortu izan dira zisteen eklosioari dagokionez.

Itsasoko ura iragazi egiten da (mikra bateraino), eta tenperatura konstante mantendu behar da 27-30 ºC-an.

Horretarako, tanga bakoitzean erresistentzia bat jartzen da. Aireztatzeak eta argiak gogorrak izan behar dute.

Kono-enbor formako 500-1000 litroko inkubagailuak jarri behar dira gelan zisteentzat.Tanga handiagoak ere

izan behar dira (2.000-3.000 litrokoak), naupliusak aberasteko. Metanaupliusak ekoiztu nahi izanez gero, tanga

gehiago jarri behar da, metanaupliusak dentsitate txikiagoetan edukitzen baitira. Gela honetan, artemia deskapsu-

latzeko eta garbitzeko lekua eduki behar da.

6.29. irudia. Inkubagailua.

Inkubazio-gela

Gela honetan, arrautzak inkubatzeko eta larba eklosionatu berriak hazkuntza-tangetara pasatu arte manten-

tzeko tangak daude.

LANBIDE EKIMENA 242

243

Akuikultura Lanak

Gela txikia izaten da, arrautzak dentsitate handietan inkubatzen baitira, eta denbora gutxian edukitzen baitira

gela honetan (itsasoko espezie gehienak astebetez edukitzen dira gehienez). Mikra batean iragazitako itsasoko ura

eta aireztatzeko eta tenperatura erregulatzeko (berotzeko edo hozteko, espezieen arabera) sistemak izan behar dira

gelan. Arrain-arrautza gehienek ez dute argirik behar izaten inkubatzeko.

Inkubagailuak kono-enbor formakoak izan ohi dira, eta hildako arrautzak ateratzeko hustubide gisa funtzionatzen

duen balbula daukate hondoan. Inkubagailuek 100-1.000 litroko bolumena dute.

Uraren sarrera gainazalean edo hondoan (husteko balbula) egon daiteke, baina gainazalekoa gehiago erabili

ohi da. Gainazaleko gainezkabidetik ateratzen da ura, iragazki batetik. Iragazkia oso handia izaten da eta 350-500

mikrako sarea izaten du. Inkubagailuak zirkuitu irekian mantentzen dira, nahi den tenperaturan eta etengabeko

aireztapenarekin (horrela, ura nahasi eta arrautzak esekita mantentzen dira).

Larbak kultibatzeko gela

Gela honetan, arrainen larbak kultibatzeko tangak daude. Gelan, mikra bateko saredun iragazkiaren bidez

iragazitako ura, tenperatura kontrolatzeko eta aireztatzeko sistemak eta argi artifiziala izan ohi dira.

Zenbait haztegitan ur esterilizatua erabiltzen dute, batez ere espezie delikatuak (erreboiloa) kultibatzen direnean.

Tenperatura ez da era berean kontrolatzen fluxu irekiko tangetan eta fluxu itxiko tangetan. Fluxu irekikoetan,

tangan sartzen den uraren tenperatura erregulatzen da, eta fluxu itxikoetan, termostatodun erresistentziak jarri

behar dira tangetan, edo gela tenperatura egokian mantendu behar da.

Tangak poliesterrezkoak izan ohi dira; 1.000-20.000 litrokoak izan daitezke, espezieen arabera. Hustubidea eta

gainezkabidea dauzkate tangaren horman, ur-maila kontrolatzeko. Zirkularrak dira, eta hondoa kono-formakoa edo

biribila izaten da.

Larbak kultibatzeko gela haztegiko parte zentrala eta garrantzitsuena da, eta ondo komunikatuta egon behar du

inkubatzeko gelarekin, nurseryarekin eta fitoplanktona eta zooplanktona ekoizteko gelekin.

Gela honetan osasun-neurri zorrotzak erabili behar dira, larbak oso sentikorrak baitira infekzio eta arazo

patologikoen aurrean; infekzio eta arazo horiek galera handiak sor ditzakete. Arrainkumeek metamorfosia amaitu

dutenean, nurseryra pasatzen dira.

Elikagai bizigabera egokitzeko gela edo nurserya

Gela honetan kumeak hazten dira eta aurregizentzea hasten da, arrainak gizentzeko instalazioetara eraman

arte. Nursery gelako urak ez du hainbesteko iragazketa-kalitaterik behar eta, normalean, hareaz iragazten dira. Ura

berotzeko sistema eduki dezakete edo ez; hala ere, normalean berotu gabeko ur naturala erabili ohi da. Argi natural

nahikoa badago, ez dago zertan argi artifiziala erabili. Tangetan aireztapena jarri behar da. Batzuetan, elikatzeko

gailu automatikoak izaten dituzte.

LANBIDE EKIMENA 243

244

Arrainen Hazkuntza

6.30. irudia. Larben gelaren kokapena arrain-haztegian.

6.31. irudia. Gizentze-gelaren kokapena arrain-haztegian.

Tangak normalean poliesterrezkoak izan ohi dira,. Formari dagokionez, karratuak izan ohi dira ertz biribilduekin,

edota angeluzuzen luzangak. Dena den, lauak izan ohi dira eta hustubiderantz inklinatuta egon ohi dira.

Itsasoko arrainen larben hazkuntzan, elikagai biziak jatetik elikagai bizigabeak jatera pasatzen diren fase

batean. Itsasoko espezie gehienetan, metamorfosian gertatzen da fase hori, eta, beraz, larbak kultibatzeko gelan

egiten da. Egun batzuk pasatu eta metamorfosia osatu ondoren, arrainak nurserya gelara eramaten dira, eta ego-

kitzea gela horretan bukatzen da. Hala ere, zenbait instalaziotan egokitze horretarako berariazko gela izaten da, eta

gela horretan egiten da prozesu osoa.

LANBIDE EKIMENA 244

AR

TE

MIA

AR

TE

MIA

ER

RO

TIF

ER

OA

ER

RO

TIF

ER

OA

FIT

OP

LAN

KT

ON

AF

ITO

PLA

NK

TO

NA

INKUBAZIOAINKUBAZIOA

LARBA EKLOSIONATU BERRIAKLARBA EKLOSIONATU BERRIAK

LARBEN

GELALARBEN

GELA

AR

RA

INK

UM

EA

KA

RR

AIN

KU

ME

AK

NU

RS

ER

YA

NU

RS

ER

YA

TAIL

ER

RA

TAIL

ER

RA

TANGA

ERREGULA

TZAILEAK

TANGA

ERREGULA

TZAILEAK

PONPEN

GELAPONPEN

GELA

LABORATEGIALABORATEGIA

OXIGENOAREN TANGAOXIGENOAREN

TANGA

BULEGOAKBULEGOAK

KOMUNAKKOMUNAKALDAGELAK

ALDAGELAK

BILTEGIABILTEGIA ELIKAGAIA

KONTSERBATZEKO ETA PRESTATZEKO GELA

ELIKAGAIA KONTSERBATZEKO ETA PRESTATZEKO GELA

245

Akuikultura Lanak

8.2 Gizentze-granjak

Gizentze-granjak lehorrean kokatzen dira. Instalazio horietan arrainkumeak hazten dira, neurri komertziala lortu

arte. Larba-haztegietan bezala, hiru parte bereizten dira:

KANPOKO INSTALAZIOAK. Ponpaketa-gela, tanga erregulatzaileak, tailerra eta oxigenoa gordetzeko

biltegia (aukerakoa).

BARNEKO INSTALAZIO LEHORRAK. Larba-haztegietan daudenak: bulegoak, komunak, aldagelak,

biltegia, laborategia, eta lantzen den espeziearen arabera, elikagaia kontserbatzeko eta prestatzeko

gela. Gizentze-granja handietan, arrainak hiltzeko gela eta produktu komertziala prestatzeko eta pake-

tatzeko gela ere egon ohi dira.

BARNEKO INSTALAZIO BUSTIAK. Aurregizentzeko gela eta gizentzeko gela dira. Hemen barneko

instalaziotzat jo baditugu ere, itsas haztegi askotan aurregizentzea eta gizentzea ez dira nabe bateko

barneko geletan egiten, kanpoan instalatutako tangetan edo urmaeletan baizik.

Larba-haztegian ez bezala, gizentze-granjan ur-emari handia behar izaten da. Ur-emaria orduko milaka metro

kubokoa izan daiteke, espeziearen, tenperatura-kondizioen eta arrain kopuruaren arabera. Baina ura ez da iragazten

eta uraren tenperatura ez da erregulatzen; beraz, ez da iragazketa-gelarik eta berotzeko edo hozteko gelarik behar.

Ponpaketa-estazioa oso garrantzitsua da. Gelaren diseinua eta hautatzen den ponpa mota oso garrantzitsuak

dira instalazioaren bideragarritasunari dagokionez, eta aldatu egiten dira kokapen bakoitzaren kondizioen arabera.

Ur-fluxu handiak erabili ohi direnez, tanga erregulatzaileak ezin dira ura gordetzeko biltegi gisa erabili, eta fluxua

erregulatzeko eta dekantatzeko baino ez dute balio.

Gizentze-granja askotan oxigenoa erabiltzen hasi dira, ur-ponpaketa murrizteko. Kasu honetan, biltegia behar

izaten da haztegian, oxigenoa bera eta hodi orokorretara edo hazkuntza-tangetara injektatzeko sistemak gordetzeko. Ia

haztegi guztietan airea injektatzekoak eta tanga guztietara iristen diren aire-sareak egon ohi dira. Tangetara airea

edo oxigenoa zuzenean hornitzeko sistema horiek ur-emaria murrizten dute, eta babes-neurriak dira ponpatzeko

instalazioan izan daitezkeen akatsen ondoriozko larrialdietarako.

Laborategia larba-haztegikoa baino txikiagoa da. Neurketa fisikoak eta kimikoak egiteko gailuak eta arrainen

laginetarako balantzak izan behar dira, eta komenigarria da lupa eta mikroskopioa edukitzea, arrainen organoak

freskoan aztertu ahal izateko. Haztegi handietan, laborategi bakteriologiko txiki bat ere egon daiteke.

Leku fresko, lehor eta argi naturalik gabekoa eduki behar da biltegian, pentsua lehor gordetzeko. Lehen esan

dugunez, elikagaiak kontserbatzeko eta prestatzeko gela beti ez da beharrezkoa izaten. Merkatuan dauden pentsu

lehorrez elikatzen ez diren espezieak (erreboiloa) hazten direnean baino ez da behar izaten.

Tangak eta urmaelak

URMAELAK. Lurrezko hondo eta hormen artean pilatzen den ur kantitate handia da.

Hazkuntza estentsiboan eta erdiintentsiboan erabili ohi dira, kulturen dentsitatea nahikoa txikia denean.

Oso merkeak dira, baina zailak dira garbitzen eta arraina ez da erraz maneiatzen. Lursail iragazgai-

tzetan eraiki behar dira edo, bestela, lursaila iragazgaitz bihurtu behar da. Beraz, haztegia kokatzen

den eremuaren eta lursail motaren araberakoa da erabilera.

LANBIDE EKIMENA 245

246

Arrainen Hazkuntza

TANGAK. Material anitzez (PVCz, poliesterrez, hormigoiz, metalez, zurez…) eraikitako ontziak dira.

Modu artifizialean sartzen da ura ontzi horietara. Lehenbiziko aldiz erabili baino lehen sakon garbitu

behar dira urarekin, “zahartzeko” eta osagai toxikorik ez askatzeko. Hormigoizkoak erabiltzen dira

gehien, merke samarrak eta garbitzen errazak baitira. Beira-zuntzez, iragazgaitz bihurtzeko konpo-

saturen batez edo pinturaren batez estal daitezke. Poliesterra garestiagoa da eta tanga txikietarako

baino ez da erabiltzen. Formari dagokionez, zirkularrak eta angeluzuzenak erabiltzen dira gehien.

6.32. irudia. Uraren zirkulazioa tanga zirkularrean.

Tanga zirkularrak

Abantaila nagusiak: urak hobeto zirkulatzen du, oxigenoa eta arrainak era homogeneoan banatzen dira, eta berez

garbitzen dira; izan ere, zikinkeria tangaren erdian metatzen da, eta zikina kanporatzen duen hustubidea dago han.

Tanga hauek poliesterrezkoak izan ohi dira, baina metalezkoak ere izan daitezke (estaldura isolatzaileren batekin).

Eragozpenak: tanga hauetan arraina ez da erraz maneiatzen, eta ez da hain ondo aprobetxatzen arrain-

haztegiko espazioa. Azken arazo hori konpontzeko, ertz biribilduak dituzten hormigoizko edo poliesterrezko tanga

karratuak erabil daitezke; biribilen abantailak dituzte, eta haztegiko leku erabilgarria hobeto aprobetxa daiteke.

Tanga angeluzuzenak

Hormigoizkoak izan ohi dira, eta poliesterrezko zirkularrak baino merkeagoak izaten dira. Leku erabilgarria

hobeto aprobetxatzen da, eta arraina errazago maneiatzen da. Hala ere, uraren zirkulazioa txarragoa da, oxigenoa

ez da era homogeneoan banatzen (tangaren goiko aldean oxigeno gehiago egon ohi da) eta berez garbitzeko

efektua ez da hain nabarmena.

Aurregizentzea eta gizentzea

Kultibatzen den espeziearen arabera, tangak zirkularrak, karratuak ertz biribilekin edo angeluzuzenak izan

daitezke. Forma dena delakoa izanda ere, tangak uraren sarrerarekiko paraleloan jartzen dira. Uraren sare edo

kanal nagusia dute, eta tangetaraino doazen adarrak ateratzen dira hortik. Halaber, drainatzeko edo husteko sarea

ere izaten dute.

LANBIDE EKIMENA 246

247

Akuikultura Lanak

Aurregizentzearen eta gizentzearen arteko desberdintasun nagusia tangen tamainan ikusten da. Aurregizen-

tzean, arrainkumeak maiz sailkatu ohi dira, neurriak sakabana ez daitezen. Beraz, tanga txikiak erabiltzea komeni

da, arraina errazago maneiatu ahal izateko. Haztegi batzuetan, metro kubiko gutxiko raceway motako tangak erabili

ohi dira (tanga angeluzuzenak eta oso luzeak). Gizentzean, tanga handiagoak erabili ohi dira, 20-25 metro kubiko-

koetatik ehunka metro kubikokoetaraino.

Aurregizentzean eta gizentzean erabili ohi diren tangek honako elementu hauek edukitzen dituzte: itsasoko

uraren sarrera eta irteera (tangaren barruan ur-maila konstante mantendu behar da); hustubidea, behar denean

husteko; airearen sarrera; eta oxigenoaren sarrera (aukerakoa da). Gutxi batzuk argi elektrikoz argiztatuta egoten

dira (argi natural eskasa daukaten nabeetan daudenean bakarrik), eta askotan, jaten emateko gailu automatikoak

jartzen dira. Haztegi modernoenetan, tangaren irteeran elektrodoak jartzen dira oxigenoa neurtzeko.

6.33. irudia. Uraren zirkulazioa zeharkako tangan.

6.34. irudia. Hazkuntza-tangaren zeharkako ebakidura.

A. Kanal nagusia. B. Hazkuntza-tanga. C. Husteko kanala.

LANBIDE EKIMENA 247

248

Arrainen Hazkuntza

ARIKETAKARIKETAK

Autoebaluazioa

1. Defini eta konpara itzazu kontzeptu hauek:

Hatcherya – Nurserya – Larba-haztegia – Itsas haztegia

2. Bete ezazu koadroa.

ARRAINAK HEMEN EDUKITZEN DIRA NOIZTIK? NOZI ARTE?

Larba-haztegian

Inkubatzeko gelan

Larbak kultibatzeko gelan

Elikagai bizigabera egokitzeko gelan

Elikagai bizi gabeekin

Gizentzeko instalazioetan

Aplikazioak

1. Egin ezazu laborategian behar diren elementuen zerrenda osatua, multzo hauek kontuan hartuta:

a) Tresnak

b) Erreakzionatzaileak

c) Gailuak

2. Konpara ezazu arrainak hazteko instalazio batzuetan eta besteetan behar izaten den uraren kalitatea.

a) Ugaltze-animalien gela

b) Fitoplanktonaren gela

c) Errotiferoen gela

d) Artemien gela

e) Inkubatzeko gela

f) Larbak kultibatzeko gela

g) Elikagai bizigabera egokitzeko gela / Nurserya

h) Gizentze-granja

LANBIDE EKIMENA 248

249

Akuikultura Lanak

Ezagut ezazu zure ingurunea

1. Haztegietako laborategietako materialak eta laborategion diseinuak asko alda daitezke batetik bestera, eta

ez dute zertan izan beste industrietan (adibidez, esne-ekoizpenean, osasungintzan, ikerketa biologikoko

zentroetan, etab.) erabiltzen direnen desberdinak. Joan zaitez laborategi batera eta azter ezazu. Jasotzen

dituzun datuekin, diseina ezazu zure arrain-haztegiko laborategia, alderdi hauek kontuan hartuta:

a) Tamaina

b) Forma (ateak, leihoak, etab.)

c) Hormak estaltzeko materiala

d) Zoruaren ezaugarriak

e) Altzarien kokapena

f) Altzariak egiteko erabilitako materialak

g) Gailuen kokapena

h) Tresnen kokapena

i) Uraren garraiobideak eta kalitatea

j) Instalazio elektrikoa

LANBIDE EKIMENA 249

250

Arrainen Hazkuntza

99 HAZTEGIA KONTROLATZEAHAZTEGIA KONTROLATZEA

9.1 Segurtasun-neurriak

Segurtasun neurrien helburua da larrialdietan instalazioen funtzionamendua ziurtatzea, arrainak oxigenorik

gabe gera ez daitezen. Instalazioan akatsik ez egoteko lehenbiziko neurria da instalazioan aldizkako azterketak

egitea. Arreta handiz egin behar dira gailuen eta garraiobideen mantentze- eta garbiketa-lanak. Bestelako neurri

gisa, komeni da instalazioan elementu hauek jartzea:

Ekipo elektrogenoa

Elektrizitate-hornidura mozten denean instalazioa energiaz hornitzeko erabili ohi da. Behar den gutxieneko

kontsumoaren araberakoa izango da potentzia. Ekipo elektrogenoa eskuz konekta daiteke, edota argia mozten

denean automatikoki abiarazten duen sistema izan dezake. Ezinbesteko segurtasun-neurria da.

Ponpak eta airea injektatzekoak

Aldizka aztertu eta mantentze-lan egokiak egin arren, ponpa edo konpresoreren batek akatsa izan dezake. Hori

gertatzen denerako, instalazioan ordezko piezak izan behar dira, berehala aldatu ahal izateko. Bereziki delikatuak

diren lekuetan (adibidez, ponpaketa-estazio nagusian), ponpen kopurua bikoiztu egiten da itsas haztegi askotan.

Tangetan oxigenoa injektatzeko sistemak

Lehen ikusi dugunez, oxigenoa (airea bezala) tangetako ur-emaria txikiagotzeko erabil daiteke. Baina. horrez

gain, ur-hornikuntza mozten denean tangetan oxigenoa injektatzeko larrialdiko sistema ezartzen da gizentze-granja

askotan. Sistema horren bidez, matxura konpontzen den bitartean, arrainek bizirik irauten dute zenbait orduz.

AKATSAK LARRIALDIETARAKO NEURRIAK

Elektrizitate-hornikuntza mozten

denerako

Ponpa hausten denerako

Ura hartzeko sistema hondatzen

denerako

Ekipo elektrogenoa

Ordezko ponpa

O2-aren hornikuntza

9.2 Automatismoak

Jaten emateko gailu automatikoak

LANBIDE EKIMENA 250

251

Akuikultura Lanak

Hazkuntza-tangetan elikagaiak dosifikatzeko erabili ohi dira. Haztegiaren tamainaren eta ematen den elika -

gaiaren araberakoak dira erabili ohi dira. Ezinbestekoak dira arrainak elikatzeko pentsu pikortsu lehorra erabiltzen

duten gizentze-granja handietan.

Oxigenoa neurtzeko gailuak

Oxigeno disolbatua neurtzeko gailua eduki dezakete hazkuntza-tanga handiek. Neurgailu hori alarma batera

konektatuta egon ohi da. Batzuetan, jaten emateko gailu automatikoetara ere konektatu ohi da, eta, oxigenoa maila

jakin batetik jaisten bada, janariaren hornikuntza eten egiten da.

Emaria neurtzeko gailuak

Emaria neurtzeko gailuek gune jakin batean zehar pasatzen den ur-fluxua neurtzen dute. Erabilgarriak dira. Izan

ere, alarmara konekta baitaitezke, emaria txikiagotzen denean (hodia buxatzen delako edo beste akatsen bat

dagoelako) alarma abia dadin.

Presioa neurtzeko gailuak

Iragazkietan jar daitezke, iragazkia zikina dagoenean adieraz dezaten.

Tenperatura neurtzeko gailuak

Uretan jartzen dira, ura berotzeko eta hozteko ekipoek funtzionatzen duten ala ez adierazteko. Kanpoan ere jar

daitezke, ganbera isotermoa eta elikagaia kontserbatzeko eta izozteko gela aztertzeko.

Ur-mailaren adierazleak

Tanga erregulatzaileetako ur-mailaren adierazleek ohartarazi egiten dute tangako ur-maila gehiegi igo edo

jaisten denean.

Neurgailuetara konektatutako alarma-koadroaren bidez, berehala detekta daitezke instalazioan egon daitezkeen

akatsak. Aipatutako kontrol-aparatuez eta automatismoez gain, beste asko daude, baina testu honetan erabilienak

baino ez ditugu azalduko.

LANBIDE EKIMENA 251

252

Arrainen Hazkuntza

6.35. irudia. Tangen kokapena aurregizentzeko eta gizentzeko geletan.

A. Kanal nagusia. B. Husteko kanala. C. Hazkuntza-tangak.

9.3 Garbiketa

Arrain-haztegietan kontuan izan beharreko alderdia da, batez ere hodiei dagokienez. Hodiak zikinak badaude,

arrainek infekzioak jasan ditzakete eta, ondorioz, heriotza masiboak izan daitezke. Bestalde, moluskuak eta beste

organismo batzuk itsatsita gelditzen badira, hodiaren argia murriztu egiten da eta emaria ere txikiagotzen joaten da.

Horregatik, garbiketa-lanak arreta handiz egin behar dira, eta aldizka egin behar dira. Garbiketa-lanak errazteko,

garrantzitsua da zenbait neurri kontuan hartzea haztegia eraikitzen denean:

Gehien zikintzen diren tarteetan beste hodi bat jartzea. Horrela, bata garbitzen eta desinfektatzen den

bitartean, bestearekin funtzionamendu normalak jarrai dezake.

Hodietan balbulak jartzea, gorengo tarteetan lixiba sartzeko.

Instalazio jakin batzuetan komenigarria izan daiteke tarteak uztea, hodiak errazago desmuntatu ahal

izateko garbiketa-lanetarako.

LANBIDE EKIMENA 252

253

Akuikultura Lanak

ARIKETAKARIKETAK

Ekoiztuko den espeziea eta lekua hautatu ondoren, instalazioen dimentsioak ezartzeko, lehenbizi, ekoizpen-

helburuak zehaztu behar dira.

Ekoizpen helburuak dira ekoitziko den arrain kopurua eta arrainen tamaina komertziala. Ekoizpenaren bitarteko

faseak ere zehaztu behar dira. Hazkuntza integraleko arrain-haztegian (larba-haztegia eta gizentze-granja), hauek

dira faseak: ekoizpena, inkubazioa, larben hazkuntza, elikagai bizigabera egokitzea/nurserya, aurregizentzea eta

gizentzea.

Helburuak eta bitarteko faseak zehaztu ondoren, aldez aurreko kalkuluak egin behar dira instalazioaren neurriak

zehazteko. Hona hemen kalkuluak:

Fase bakoitzaren hasieran eta amaieran dagoen arrain kopurua

Tanga kopurua eta tangen bolumena

Ur-emaria

Elikatzea

Arrain kopurua

Hazkuntza-maila bakoitzean dagoen arrain kopurua kalkulatzeko, hasierako kopurua bider biziraupena egin

behar da.

Na = B x N0

Azalpena

N0 = Fasearen hasieran dagoen arrain kopurua

B = Biziraupena

Na = Fasearen amaieran dagoen arrain kopurua

Ekoitzi nahi den arrain kopurua (Np) eta gizentzen diren aldiko biziraupena (Sg) jakinda, gizentzearen hasieran

dagoen arrain kopurua (Ng) kalkula daiteke.

Ng = Np / Bg

Beraz, ekoitziko diren arrainen kopurua (ekoizpen-helburua) eta hazkuntza-maila bakoitzeko biziraupena jakinda,

fase bakoitzean dagoen arrain kopurua kalkula daiteke:

Nag = Ng / Bag

LANBIDE EKIMENA 253

254

Arrainen Hazkuntza

Azalpena

Nag = Aurregizentzean dagoen arrain kopurua

Bag = Biziraupena aurregizentzean

Ng = Aurregizentzearen amaierako arrain kopurua. Kopuru hau eta hurrengo fasearen —gizentzearen—

hasierako arrain kopurua berdinak dira

Eta horrela, hurrenez hurren.

Kasu berezia da ugaltze-animalien kopurua kalkulatzea. Horretarako, aldez aurretik behar diren arrautzen

kopurua eta arrautza horiek lortzeko behar den eme ugaltzaileen kopurua kalkulatu behar dira.

A = Np/B

A = h x Peu x N

Azalpena

A = Arrautza kopurua

Np = Ekoitzi beharreko arrain kopurua

B = Biziraupena prozesu osoan (arrautza denetik, tamaina komertzialeko heldua izan arte)

a = Emeen kg bakoitzeko arrautza kopurua

Peu = Eme ugaltzaileen batez besteko pisua

N = Eme ugaltzaileen kopurua

Aurreko formulen arabera, ondorioztatzen da:

N = Np / (S x h x Peu)

Heltzen ez diren emeen eta kalitate txarreko errunaldi goiztiarren edo berantiarren ondoriozko akatsak izan

daitezkeela kontuan hartuta, kalkulatu diren eme ugaltzaileen kopuru bikoitza ipini behar da. Ar ugaltzaileen

kopuruak emeenaren bikoitza izan behar du, espermaren kopurua inoiz ez dadin faktore mugatzailea izan. Beraz:

Eme ugaltzaileen guztizko kopurua = 2N

Ar ugaltzaileen kopurua = 4N

Arrain ugaltzaileen guztizko kopurua = 6N

LANBIDE EKIMENA 254

255

Akuikultura Lanak

Tanga kopurua eta tangen bolumena

Hazkuntza-maila bakoitzean behar den kultura-bolumena kalkulatu baino lehen, kulturaren karga edo dentsi -

tatea zehaztu behar da, hau da, pisuaren eta bolumenaren arteko erlazioa (kg/m3-tan adierazten da).

D = P / V

Non D dentsitatea, P arrainen pisua guztira eta V kulturaren bolumena diren. Adibidez, ugaltzaileen kasuan,

kultura-bolumen (Vu) hau beharko da:

Vu = (Pu x Nu) / Du

Azalpena

Pu = Ugaltzaileen batez besteko pisua

Nu = Ugaltzaileen guztizko kopurua

Du = Ugaltzaileen tangetan mantendu nahi den dentsitatea

Kultura-bolumena eta eremuan jarriko diren tanga bakoitzeko bolumena jakinda, behar diren tangen kopurua

kalkula daiteke.

ERRUNALDIAREN KONTROLA kontuan hartu beharreko datua da; izan ere, neurri handi batean, instalazioen

tamaina eta tanga kopurua zehaztuko baititu. Errunaldia kontrolatzen ez bada eta arrautza guztiak aldi berean erruten

badira, inkubagailu eta hazkuntza-tanga asko behar izango ditugu. Horrez gain, fitoplanktonaren eta zooplank -

tonaren premiak oso handiak izango dira. Baina errunaldia egoki kontrolatzen eta sekuentziatzen bada, instalazioa

pixkanaka beteko da; hartara, elikagai biziaren premiak murriztu egingo da eta inkubaziorako tangen kopurua ere

txikiagoa izango da. Gainera, heldutasuna eta errunaldia kontrolatuz, instalazioa beteta egon daiteke ia urte osoan.

Ondorioz, haztegia hainbat ziklotan erabili ahal izango da. Ondorioz, arrainkume kopuru bera lortzeko, haztegiaren

dimentsioak askoz txikiagoak izan daitezke.

Ur-emaria

Hazkuntza-maila bakoitzean behar den ur-emaria arrainen kopuruaren eta pisuaren araberakoa da: arrain

kopurua eta arrainen batez besteko pisua handiagoak diren heinean, beharrezko emaria ere handiagoa izango da.

Ur-emariak arrainek behar duten oxigenoa ematen du, eta, emaria zehazteko, alderdi hauek hartu behar dira kontuan:

Itsasoko uretan disolbatutako oxigeno kantitatea. Kopuru hori aldatu egiten da toki batetik bestera eta,

besteak beste, tenperaturaren eta gazitasunaren araberakoa da (bi faktore horiek handiagotzen

direnean, oxigeno disolbatuaren kopurua ere handiagotu egiten da).

Urak hazkuntza-tangatik ateratzean eduki behar duen oxigeno kantitatea. Oro har, oxigeno kantitate

horrek 4 mg/l baino handiagoa izan behar du.

LANBIDE EKIMENA 255

256

Arrainen Hazkuntza

Arrainak kontsumitzen duen oxigeno kantitatea. Aldatu egiten da espeziaren arabera eta espezie

bereko arrainen tamainaren arabera, uraren tenperaturaren arabera eta beste faktore batzuen arabera

(elikadura, estres-maila, etab.). Oro har, irteeran disolbatutako oxigeno kantitatearen eta arrainek

kontsumitzen duten oxigenoaren batura da tangaren sarreran uretan disolbatuta dagoen oxigeno

kantitatea. Arrainek kontsumitzen duten oxigeno guztia ur-fluxuaren bidez sartzen dela suposatuz

(aireztatu edo oxigenatu gabe), eta kontsumo hori zein den jakinda, beharrezko oxigeno kantitatea

emango duen emaria kalkula daiteke:

E x Os = (Ok x P) + (C x Os)

C = (Ok x P) / (Os – Oi)

Azalpena

E = Emaria litrotan (berdina da tangaren sarreran eta irteeran)

Os = Oxigenoaren kontzentrazioa sarreran (mg/l)

Oi = Oxigenoaren kontzentrazioa irteeran (mg/l)

Ok = Kontsumitutako oxigenoa arrain kg bakoitzeko (arrain kg-ko eta orduko oxigeno mg-tan)

P = Tangako arrainen guztizko pisua (kg)

Praktikan, emaria murriztu egin daiteke tangan oxigenoa sartzen bada (aireztatuz, oxigenoa injektatuz…).

Ur-fluxuak, oxigenoa sartzeaz gain, beste xede bat du, hots: arrainen hondar-metabolitoak kentzea. Arrainek

iraizten duten metabolito nagusia AMONIAKOA da, eta toxikoa da. Beraz, ur-fluxua beharrezkoa da amoniako toxiko

hori hazkuntza-tangetatik kentzeko; horrela, amoniako-kontzentrazioak ez dira arrainentzako maila arriskutsuetara

iristen. Beraz, ur-emaria kalkulatzeko, xede bikoitz hori kontuan hartu behar da:

Behar den oxigenoa ematea

Arrainek iraitzitako amoniakoa kentzea

Bestelako baliabideen bidez oxigenoa sar badaiteke ere, tangetara ur berria sartu behar da etengabe (gutxi

bada ere) amoniakoa kentzeko.

9.4 Elikadura

ERALDAKETA-INDIZEAREN arabera kalkula daiteke elikadura. Eraldaketa-indizea animaliei ematen zaien

pentsuaren eta animaliek hartzen duten pisuaren arteko erlazioa da.

EI = pentsu kg / P

LANBIDE EKIMENA 256

257

Akuikultura Lanak

Azalpena

EI = Eraldaketa-indizea

P = Hartutako pisua

Beraz, arrainek hasierako pisua eta amaierako pisua eta eraldaketa-indizea jakinda, kontsumituko den pentsuaren

kopurua kalkula daiteke. Kalkulu hori gutxi gorabeherakoa da, eraldaketa-indizea aldatu egin baitaiteke pentsuaren

elikadura-kalitatearen arabera, arrainaren egoera fisiologikoaren arabera edota ingurune-faktoreen arabera; izan

ere, gerta daiteke arrainek ez jatea ingurune-faktoreen eraginez.

Fitoplankton- eta zooplankton-premiak kalkulatzeko, kultura-bolumenak eta tangetako larben dentsitatea hartzen

dira kontuan larba-haztegian. Elikagai bizia ad libitum ematen zaie. Ikerketa-lan batzuen bidez, larba bakoitzak

kontsumitzen duen zooplankton kopurua eta hazkuntza-tanga bakoitzean eduki beharreko zooplankton-dentsitatea

kalkula daitezke.

LANBIDE EKIMENA 257

GAIARI DAGOKION GLOSARIOAGAIARI DAGOKION GLOSARIOA

AAerobioa Air-lift ponpaAirea altxatzeko ponpaAirea injektatzekoaAireztatzeaAireztagailuaAireztagailu murgilduaAnabolismoaAnaerobioaArrain-hazkuntzaArrainkumeaArrautzaArribazoiaAsetasunaatzeranzko garbiketaAurregizentzeaAutoklabeaAzaleratzea

BBalbulaBeira-zuntzaBioiragazkiaBirzirkulazioa

DDekantazioaDesgasifikazioaDiatomea-lurraDosifikatzea

EEklosioaElikagai bizigabera egokitzeaEmariaEmari-neurgailuaEpoxiaEragiteaEraldaketa-indizeaErreaktoreaErrunaldiaEspektrofotometroaEsterilizazioa

FFitoplanktonaFotoperiodoaFotosintesia

G

GazitasunaGazitasun-neurgailuaGainasetasunaGainazaleko aireztagailuaGasen guztizko presioaGizentzeaGizentze-haztegiaGranulometria

HHareazko iragazkiaHartziduraHazkuntzaHeltzeaHezetasunaHezetasun absolutuaHezetasun erlatiboa

IIkatz aktibatuaInkubatzeaInkubagailuaIoiaIrabiagailuaIragazketaIragazketa biologikoaIragazketa mekanikoaIragazketa kimikoaIragazkiaIsotermoa

KKaiolaKatabolismoaKloro-hondarra

LLarbaLarba-haztegia

MManometroaMareaMarea artekoaMetabolismoaMetabolitoaMetal astunaMetamorfosiaMetanaupliusaMikroorganismoa

NNaupliusa

OOdol hotzaOximetroa Oxigenazioa

PpH-apH neurgailuaPlanktonaPolikilotermoaPolibinilo kloruroaPoliesterraPonpaPonpa birakariaPonpa zentrifugoaPresurizatzeaPVCa

SSarezko aireztagailua

TTermostatoaTopografiaToxikoaTrukagailua

UUltramoreaUr-jauzi bidezko aireztagailuaUrmaela

WWeiss, asetasuna neurtzeko gailua

XXurgatzeaXurgatzeko ahoaXurgatzeko ponpa

ZZebatzeaZentrifugoaZentrifugatzeaZingiraZooplanktonaZutabe paketatuaZutabe paketatuko aireztagailua