...IES DA POBRA DO CARAMIÑAL Xobre, 22. 15940-A Pobra do Caramiñal, A Coruña Teléfono: 881867064...

IES POBRA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

DO

DEPARTAMENTO DE FILOSOFÍA

CURSO 2020 - 2021

IES DA POBRA DO CARAMIÑAL

Xobre, 22. 15940-A Pobra do Caramiñal, A Coruña

Teléfono: 881867064 Fax: 881867077

Correo electrónico: [email protected]

Páxina web: www.edu.xunta.gal/centros/iespobracaraminal/

2

ÍNDICE

1. Introdución e contextualización …………………………...…………………....… 3

2. Programacion de valores éticos ……………………………..………………......... 5

3. Programación de Filosofía, 4º curso de ESO ..........………………………........... 75

4. Programación de Filosofía 1º curso de Bacharelato ….......…………………......... 122

5. Programación de Historia da Filosofía, 2º curso de Bacharelato ……………....… 171

6. Programación de Psicoloxía, 2º curso de Bacharelato ……………………...…..... 202

7. Programación de Ética e filosofía do dereito, 2º curso de Bacharelato ………...... 235

8. Procedementos para a avaliación inicial (ESO) …………………………….…..... 264

9. Plans de traballo para a superación das materias pendentes (ESO) …… …....… 264

10. Programas específicos para alumnado repetidor (ESO) ………………..……….. 264

11. Procedementos para a superación da materia de filosofía de 1º curso

de Bacharelato pendente ……………………………………………….…....…… 265

12. Metodoloxía xeral do Departamento …………………………………….…........ 265

13. Medidas de atención á diversidade ………………………………………….….. 273

14. Concreción dos elementos transversais ……………..………….……………..… 274

15. Materiais e recursos didácticos ……………………..…………….……….……. 276

16. Actividades complementarias e extra escolares …………….………….....……. 277

17. Procedementos para avaliar a Programación ……………………..….….......…. 277

18. Concreción aprendizaxes imprescindibles non conqueridas o curso anterior ..... 278

19. Previsión do desenvolvemento da Programación nos escenarios de

actividade lectiva presencial, semipresencial e/ou non presencial ........................ 278

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN XERAL

O Instituto de Educación Secundaria da Pobra do Caramiñal acolle principalmente

alumnado procedente do concello da Pobra, ofertando catro liñas de Educación Secundaria

Obrigatoria e dúas de Bacharelato, nas modalidades de Ciencias e Humanidades e Ciencias

Sociais. Así mesmo, se imparte un ciclo medio de Coidados auxiliares dos enfermos e un

superior de Dietética e nutrición.

O centro participa en diversos programas europeos

Durante o curso 2020 – 2021 o Departamento de Filosofía ten asignada a docencia das

seguintes materias:

- Valores éticos, materia específica de opción nos cursos 1º (3 grupos), 2º (3 grupos), 3º

(2 grupos) e 4º de ESO (2 grupos)

- Filosofía, materia optativa 4º curso de ESO (1 grupo)

- Filosofía, materia troncal común en 1º curso de Bacharelato (2 grupos)

- Historia da Filosofía, materia troncal en 2º curso de Bacharelato de Humanidades e

Ciencias Sociais (1 grupo)

- Psicoloxía, materia específica de opción en 2º curso de Bacharelato (2 grupos)

- Ética e Filosofía do Dereito, materia de libre configuración autonómica en 2º curso de

Bacharelato (1 grupo)

A docencia destas materias asignadas estará a cargo do profesorado relacionado a

continuación:

D. David Moreiras Ares (Titor dun grupo de 1º Bacharelato)

Dna. Carmen Calvo Tarela (Xefa de Departamento).

O presente documento concreta e contextualiza a seguinte normativa en vigor para as

materias asignadas a este Departamento:

Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación

secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 29

de xuño de 2015).

Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se establece a relación de materias de libre

configuración autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de educación

secundaria obrigatoria e bacharelato, e se regula o seu currículo e a súa oferta. (DOG do

21de xullo de 2015.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



4

Orde ECD/65/2015, de 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as

competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, a educación

secundaria obrigatoria e o bacharelato.

Resolución do 15 de xullo de 2016, da Dirección Xeral de Educación, Formación

Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións para a implantación, no

curso académico 2016/2017, do currículo establecido no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, da

educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade

Autónoma de Galicia.

A Lei orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa,

establecenopreámbuloqueodominiodunhasegunda,oumesmodunhaterceiralingua estranxeira,

se converteu nunha prioridade na educación, como consecuencia do proceso de globalización

en que vivimos, á vez que se mostra como unha das principais carencias do noso

sistemaeducativo.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



5

2. PROGRAMACIÓN DE VALORES ÉTICOS

MATERIA OPTATIVA

DE 1º, 2º, 3º E 4º CURSO DE ESO



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



6

Índice

2.1. Introdución. Contextualización e xustificación da materia.

2.2 Obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria.

2.3 Obxectivos para a materia de Valores Éticos.

2.4 Como contribúe a materia á consecución das competencias clave.

2.5 Contidos para cada nivel educativo.

2.5.1 Contidos para Primeiro Curso de ESO.

2.5.2 Contidos para Segundo Curso de ESO.

2.5.3 Contidos para Terceiro Curso de ESO.

2.5.4 Contidos para Cuarto Curso de ESO.

2.6 Temporalización.

2.7 Concreción por niveis para cada estándar de aprendizaxe.

2.7.1 Concreción para Primeiro Curso de ESO.

2.7.2 Concreción para Segundo Curso de ESO.

2.7.3 Concreción para Terceiro Curso de ESO.

2.7.4 Concreción para Cuarto Curso de ESO.

2.8 Metodoloxía.

2.9 Criterios de avaliación, cualificación e promoción do alumnado.

2.9.1 Procedementos, instrumentos e ponderación.

2.9.2 Actividades de recuperación

2.9.3 Avaliación extraordinaria.

2.9.4 Rúbricas para a avaliación

2.10 Medidas de atención á diversidade

2.11 Materiais e recursos didacticos

2.12 Concreción das aprendizaxes imprescindibles non adquiridas no curso anterior



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



7

2.1 INTRODUCIÓN. CONTEXTUALIZACIÓN E XUSTIFICACIÓN DA MATERIA.

O valor da reflexión ética que ofrece a materia de Valores Éticos debe centrarse en

dotar ao alumnado dos instrumentos de racionalidade e obxectividade necesarios para que os

seus xuízos valorativos teñan o rigor, a coherencia e a fundamentación racional que requiren,

co fin de que as súas decisións sexan dignas de guiar a súa conduta, a súa vida persoal e as

súas relacións sociais.

O currículo básico da materia estrutúrase en torno a tres eixos:

En primeiro lugar, pretende cumprir co mandato da Constitución Española, que fixa

como obxectivo fundamental da educación o pleno desenvolvemento da personalidade

humana no respecto aos principios democráticos de convivencia e aos dereitos e liberdades

fundamentais.

En segundo lugar, contribúe a potenciar a autonomía do alumno e a preparalo para

converterse no principal axente do seu propio desenvolvemento aprendendo a construír,

mediante unha elección libre e racionalmente fundamentada en valores éticos, un

pensamento e un proxecto de vida propios, asumindo de modo consciente, crítico e reflexivo

o exercicio da liberdade e o control acerca da súa propia existencia.

Finalmente, contribúe a favorecer a construción dunha sociedade libre, igualitaria,

próspera e xusta, mediante a participación activa de cidadáns conscientes e respectuosos dos

valores éticos nos que debe fundamentarse a convivencia e a participación democrática,

recoñecendo os dereitos humanos como referencia universal para superar os conflitos,

defender a igualdade, o pluralismo político e a xustiza social.

2.2 OBXECTIVOS XERAIS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA.

A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas

as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto aos demais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as

persoas e grupos; exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade

de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha

sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en

equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da

aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



8

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera

outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que

supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de

violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas

súas relacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como rexeitar a

violencia os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con

sentido crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no

campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en

distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os

problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,

tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e na

galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no

estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos

demais, así como o patrimonio artístico e cultural.

k) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación

física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade.

Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado

dos seres vivos e o medio, e contribuír así á súa conservación e mellora.

l) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

2.3 OBXECTIVOS PARA A MATERIA VALORES ÉTICOS.

1. Valorar a dignidade humana e entender a especificidade do humano.

2. Identificar as características ou rasgos psicolóxicos propios da personalidade.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



9

3. Comprender a importancia do desenvolvemento da autonomía na construción da

identidade persoal durante a adolescencia.

4. Comprender a relación entre liberdade persoal e responsabilidade.

5. Distinguir entre autonomía e heteronomía moral.

6. Comprender o concepto de intelixencia emocional e valorar a importancia das

habilidades sociais e emocionais na vida do adolescente.

7. Desenvolver actitudes e habilidades para potenciar a autoestima.

8. Coñecer as diferenzas entre os conceptos de ética e moral.

9. Identificar a liberdade e a sociabilidade como bases da moralidade.

10. Valorar a función que desempeñan os valores morais, como orientadores do

comportamento humano, na vida persoal e social.

11. Entender o concepto de norma moral e valorar a súa influencia no comportamento

humano.

12. Entender a relación existente entre ética, política e xustiza.

13. Coñecer algunhas das teorías éticas máis importantes ao longo da historia:

eudemonismo aristotélico, hedonismo de Epicuro, a ética utilitarista e a ética

formal kantiana.

14. Descubrir como se creou a ONU e as circunstancias históricas que motivaron a

redacción da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

15. Identificar os valores e os principios éticos que sustentan a Declaración Universal

dos Dereitos Humanos.

16. Coñecer o contido da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

17. Identificar as situacións que supoñen unha violación dos dereitos da muller e da

infancia.

18. Analizar a problemática á que se enfronta, hoxe en día, a aplicación da

Declaración Universal de Dereitos Humanos.

19. Descubrir os valores nos que se fundamenta a Constitución Española, e os dereitos

e deberes fundamentais dos cidadáns.

20. Familiarizarse co contido da Constitución Española.

21. Valorar a importancia da participación cidadá na vida política e coñecer algunhas

das formas máis comúns de exercer esa participación.

22. Averiguar que é a Unión Europea e cales son os seus obxectivos principais.

23. Reflexionar sobre os avances tecnolóxicos e científicos para considerar a

posibilidade de fixar uns límites éticos e xurídicos, sobre a base do respecto á

dignidade humana e os dereitos recoñecidos na Declaración Universal dos Dereitos

Humanos.

24. Coñecer as causas e os síntomas da tecnodependencia.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



10

25. Entender o concepto de conciencia ecolóxica e valorar a necesidade de apostar por

un desenvolvemento sostible.

2.4 CÓMO CONTRIBÚE A MATERIA Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS

CLAVE.

As competencias clave representan un grupo de coñecementos, habilidades e actitudes,

valores éticos e emocións, transferibles e multifuncionais. Son competencias que toda persoa

necesita para o seu desenvolvemento persoal.

Competencias clave:

Competencia en comunicación lingüística. (CCL)

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. (CMCT)

Competencia dixital. (CD)

Competencia para aprender a aprender. (CAA)

Competencias sociais e cívicas. (CSC)

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. (SIEE)

Conciencia e expresións culturais. (CEC)

A materia de Valores Éticos contribúe a desenvolver as competencias relativas ao

pensamento crítico e a resolución de problemas desde o momento en que incide na

necesidade de analizar, plantexar, argumentar e dar solucións fundamentadas aos problemas

éticos, sendo este o eixo sobre o que xira todo o currículo básico e o carácter específico do

saber ético.

A competencia social e cívica, a de conciencia e expresión cultural, así como o traballo

colaborativo increméntanse cando se reflexiona sobre o fundamento ético da sociedade e se

toma conciencia da importancia dos seus valores culturais. Ademais, a solución de conflitos

interpersoais de forma non violenta promove no alumnado o interese por desenvolver

actitudes de tolerancia, solidariedade, compromiso e respecto á pluralidade cultural, política,

relixiosa ou de calquera outra natureza.

A competencia de aprender a aprender promóvese mediante o exercicio dos procesos

cognitivos que se realizan no desenvolvemento do currículo básico, tales como analizar,

sintetizar, relacionar, comparar, aplicar, avaliar, argumentar, etc., e favorecendo nos

alumnos a satisfacción que produce o descubrimento do coñecemento

Por último, a presentación de dilemas éticos e o debate das súas posibles solucións

contribúen ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística, porque esixe



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



11

exercitarse na escoita, a exposición de ideas e a comunicación de sentimentos, empregando

tanto a linguaxe oral como outros sistemas de representación.

Competencia en comunicación lingüística (CCL)

Para desenvolver esta competencia é fundamental o fomento da lectura, así como a

análise e comentario dos libros e textos sobre valores éticos e dereitos humanos incluídos en

cada unha das unidades didácticas.

Outros obxectivos asociados a esta competencia son, por un lado, a mellora da

comunicación e, por outro, a transmisión de valores morais mediante a exposición e

resolución de dilemas morais. Estes requiren o exercicio de habilidades sociais e

comunicativas como a expresión de ideas e sentimentos, a escoita activa e a empatía.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT)

A competencia matemática se estimula mediante o emprego e a comprensión dos

aspectos cuantitativos de informacións sobre os feitos da realidade social, cultural e

económica que se estuden. Os traballos que se elaboren facilitarán o emprego significativo

de nocións de estatística básica, o uso de escalas numéricas e gráficas.

Competencia dixital (CD)

A competencia dixital está ligada ao uso de dispositivos informáticos que permitan ao

alumnado entender a relación que existe entre a tecnoloxía e os valores éticos, e facilitar o

acceso ao coñecemento de feitos sociais e documentos históricos que mostren a contribución

dos valores éticos á sociedade.

Competencia para aprender a aprender (CAA)

Aprender a aprender implica recoñecer as necesidades educativas e exercitar procesos

cognitivos tales como a análise, a argumentación, a comparación, etc., que caracterizan

calquera proceso de aprendizaxe.

Competencias sociais e cívicas (CSC)

As competencias sociais e cívicas son as que están relacionadas dunha forma máis

directa coa materia de Valores Éticos. As habilidades sociais e as actitudes cívicas resultan

potenciadas cando se recoñece a importancia que teñen os valores éticos na sociedade na que

vivimos. Igualmente axudan a fortalecer a identidade persoal, facilitando a resolución de

conflitos interpersoais, ao tempo que desenvolven valores tan importantes como son a

tolerancia, a solidariedade e o respecto á diversidade cultural, ideolóxica, relixiosa, etc.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (SIEE)



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



12

A autonomía, a iniciativa persoal, o espírito emprendedor e a creatividade son aspectos

da personalidade que benefician notablemente á sociedade. Para entrenar e desenvolver estas

habilidades é recomendable ofrecer ao alumnado unha serie de actividades e supostos

prácticos relacionados coa vida cotiá que lle permitan expoñer as súas propias ideas e ofrecer

solucións orixinais e creativas.

Conciencia e expresións culturais (CEC)

A materia de Valores Éticos permite o desenvolvemento de pautas persoais, sociais e

interculturais que fomentan a participación activa en calquera sociedade democrática,

respectando os dereitos e os valores éticos socialmente recoñecidos.

2.5 BLOQUES DE CONTIDOS POR NIVEIS

No currículo básico poden distinguirse dúas partes claramente diferenciadas:

A primeira iníciase co estudo da dignidade da persoa, como fundamento dos valores

éticos e a capacidade que esta posúe para elixir as súas accións e modelar a súa propia

personalidade, asumindo a responsabilidade de ser libre. Seguidamente, plantéxanse as

relacións interpersoais co fin de entendelas a partir do respecto e a igualdade, resaltando a

natureza social do ser humano, a necesidade de desenvolver a capacidade de relación coa

comunidade, a importancia das influencias sociais no individuo e os límites que supoñen

para a práctica da súa liberdade, tomando como criterio normativo de esta relación o respecto

á dignidade aos dereitos humanos. Continúase realizando a reflexión ética acerca dos valores

e a súa relación coa autorrealización humana, o seu desenvolvemento moral e a análise

dalgunhas teorías éticas realizadas por pensadores especialmente significativos.

A segunda parte conduce á aplicación dos valores éticos en algúns ámbitos da acción

humana. Propón a análise da actividade política no mundo actual, o papel da democracia, a

súa vinculación co Estado de Dereito e a división de poderes, facendo posible unha

sociedade que garanta os Dereitos humanos. Continúa coa reflexión sobre os valores éticos

que sinala a Constitución Española e as relacións que esta establece entre o Estado e o

cidadán, así como co feito histórico da súa integración na Unión Europea. Insístese no papel

da Declaración Universal dos Dereitos Humanos como criterio internacional para unha

xustificación ética do Dereito.

Finalmente, valórase a necesidade dunha reflexión seria acerca da función que debe

desempeñar a Ética no relativo á investigación científica e tecnolóxica, co fin de asegurar

que os avances nestes ámbitos e a súa aplicación non violen o respecto á dignidade e aos

Dereitos Humanos, nin á protección e conservación do medio ambiente.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



13

BLOQUE 1: A dignidade da persoa

Estudo do concepto de persoa, os seus rasgos distintivos, como son a racionalidade, a

liberdade e intelixencia emocional e a construción da personalidade a nivel cognitivo,

afectivo e específicamente moral.

BLOQUE 2: A comprensión o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais.

Análise dos factores de asertividade e habilidades sociais inherentes á apertura do

individuo á sociedade, así como da necesidade de establecer límites xurídicos e éticos no

eido das relacións interpersoais.

BLOQUE 3: A reflexión ética

Introdución ao estudo dos valores morais e a súa relación coas normas éticas, así como

do papel de ambos elementos na configuración da vida persoal e social. Abunda na natureza

moral da persoa humana e, finalmente, profundiza no coñecemento de teorías éticas

fundamentais como o socratismo, o aristotelismo, o epicureísmo e o utilitarismo.

BLOQUE 4: A xustiza e a política

Plantexamento das relacións entre a ética e a política e os principios éticos regula-

tivos das democracias contemporáneas, materializados na Declaración Universal dos

Dereitos Humanos e a Constitución, e unha revisión das organizacións implicadas na defensa

de estes dereitos e a súa aplicación ao mundo actual.

BLOQUE 5: Os valores éticos, o Dereito, a Declaración Universal de Dereitos Humanos

e outros tratados internacionais sobre valores humanos.

Análise das conexións y diverxencias entre ética, xustiza e dereito, e un estudo dos

contidos máis relevantes da Declaración Universal de Dereitos Humanos. Insiste na

importancia da súa achega no contexto histórico no que xurdiron e a vixencia e actualidade

dos mesmos.

BLOQUE 6: Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía.

Plantexamento crítico do impacto da tecnociencia na vida humana, que formula os

dilemas e problemas éticos derivados da mesma en medicina e biotecnoloxía e, finalmente,

constatar a necesidade de establecer límites éticos e xurídicos a un progreso científico que

vulnere a dignidade do ser humano.

Estruturamos e adaptamos os contidos que marca a lexislación para o seu traballo na

aula, en unidades didácticas que destacamos nas seguintes relacións para cada nivel

educativo. Cada unha delas concrétase, á súa vez, en distintos apartados.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



14

2.5.1 CONTIDOS PARA PRIMEIRO CURSO DE ESO.

Bloque 1. A dignidade da persoa.

B1.1. O concepto problemático de persoa. Significado etimolóxico.

B1.2. Características da persoa: independencia, racionalidade e liberdade.

B1.3. Dignidade da persoa: a persoa como ser moral.

B1.4. Adolescencia: crise de identidade, formación de grupos e influencia do grupo no/na

adolescente.

B1.5. Desenvolvemento da autonomía persoal na adolescencia. Control da conduta e escolla

de valores éticos.

B1.6. Personalidade: factores xenéticos, sociais, culturais e do contorno ambiental que

inflúen na súa construción. Capacidade de autodeterminación no ser humano.

B1.7. A razón e a liberdade na estruturación da personalidade e na escolla dos valores éticos

que a conformarán.

B1.8. A intelixencia emocional e o seu papel no desenvolvemento moral da persoa.

B1.9. Emocións, sentimentos e vida moral.

B1.10. Valores éticos e capacidade de autocontrol emocional.

B1.11. Habilidades emocionais segundo Goleman.

B1.12. Habilidades emocionais e virtudes éticas.

B1.13. Introspección: autocoñecemento, autocontrol e autonomía.

B1.14. Construción da identidade propia consonte valores éticos.

B1.15. Persoa como proxecto vital.

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais.

B2.1. A natureza social do ser humano.

B2.2. Relación dialéctica entre individuo e sociedade.

B2.3. Os valores éticos como guías das relación interpersoais na sociedade.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



15

B2.4. Proceso de socialización: interiorización de valores e normas morais.

B2.5. Valores inculcados polos axentes sociais na configuración da personalidade.

B2.6. Necesidade da crítica racional para alcanzar valores éticos universais, exemplificados

na DUDH e baseados na dignidade humana.

B2.7. Diferenza entre a vida privada (regulada pola ética) e a vida pública (regulada polo

dereito). Límites da liberdade nos dous ámbitos.

B2.8. Habilidades emocionais de Goleman e valores éticos que atinxen ás relación humanas.

B2.9. Asertividade fronte a agresividade e a inhibición.

B2.10. Asertividade e respecto á dignidade das outras persoas.

B2.11. Asertividade e outras habilidades sociais.

B2.12. Valores e virtudes éticas nas relación interpersoais.

B2.13. Deber moral e cívico do auxilio.

Bloque 3. A reflexión ética.

B3.1. Diferenzas entre ética e moral. Importancia da reflexión ética.

B3.2. Conduta instintiva animal e o comportamento racional, libre e moral do ser humano.

B3.3. Liberdade e concepto de persoa.

B3.4. Influencia na liberdade da intelixencia e da vontade.

B3.5. Factores biolóxicos, psicolóxicos, sociais, culturais e ambientais, que inflúen no

desenvolvemento da intelixencia e a vontade, o papel da educación.

B3.6. Valores. O seu papel na vida individual e colectiva.

B3.7. Clases de valores.

B3.8. Xerarquías de valores

B3.9. Carácter distintivo dos valores éticos.

B3.10. Valores e normas éticas, e os seus efectos beneficiosos para a persoa e para a

comunidade.

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Huma- nos

(DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



16

B5.1. Preámbulo da DUDH: a dignidade das persoas como fundamento dos seus dereitos

universais, inalienables e innatos.

B5.2. Dereitos da muller: patróns económicos e socioculturais que fomentaron a violencia e

desigualdade de xénero.

B5.3. Dereitos da infancia.

B5.4. Organizacións que traballan polos dereitos humanos: institucións internacionais e

ONG.

2.5.2 CONTIDOS PARA SEGUNDO CURSO DE ESO.

Bloque 1. A dignidade da persoa

B1.1. Conceptos de persoa achegados pola filosofía.

B1.2. Visión kantiana: a persoa como suxeito autónomo e como un fin en si mesma.

B1.3. Noción aristotélica da virtude: relación cos actos, os hábitos e o carácter. Virtudes

éticas.

Bloque 2. A comprensión, o respecto e a igualdade nas relacións interpersoais

B2.1. Diferenzas entre ética e dereito.

B2.2. Posibles conflitos entre os valores que regulan a vida privada e os que regulan a vida

pública.

Bloque 3. A reflexión ética

B3.1. Diferenza entre ética e moral.

B3.2. Reflexión ética como guía racional de conduta. B3.3. Estrutura moral da persoa.

B3.4. Etapas do desenvolvemento moral en Piaget e Köhlberg. Paso da heteronomía á

autonomía moral.

B3.5. A liberdade como raíz da estrutura moral da persoa.

B3.6. Características distintivas dos valores éticos.

B3.7. Valores éticos e dignidade humana.

B3.8. Normas. Especificidade das normas éticas.

B3.9. Relativismo moral dos sofistas.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



17

B3.10. Intelectualismo moral en Sócrates e Platón.

B3.11. Relativismo moral fronte a obxectivismo moral.

B3.12. Clasificación das teorías éticas: éticas de fins e éticas procedementais.

B3.13. A ética de Epicuro como ética de fins.

B3.14. O eudemonismo aristotélico como ética de fins.

B3.15. O ben supremo da persoa en Aristóteles e as tres tendencias da alma.

B3.16. O utilitarismo como ética de fins: principio de utilidade; concepto de pracer;

compatibilidade do egoísmo individual co altruísmo universal; localización do valor moral

nas consecuencias da acción.

Bloque 4. A xustiza e a política

B4.1. Relación entre ética, política e xustiza no pensamento aristotélico.

B4.2. Semellanzas, diferenzas e relacións entre valores éticos e valores cívicos.

B4.3. A política de Aristóteles.

B4.4. Concepto aristotélico de xustiza e a súa relación co ben común e a felicidade.

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos

(DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos

B5.1. Relacións entre ética e dereito.

Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía.

B6.1. Dimensión moral da ciencia e da tecnoloxía polo seu impacto en todos os ámbitos da

vida humana.

B6.2. Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación

científico-tecnolóxica.

B6.3. Problemas da tecnodependencia.

B6.4. Dilemas morais que presentan os avances en medicina e biotecnoloxía.

2.5.3 CONTIDOS PARA TERCEIRO CURSO DE ESO.

Bloque 4. A xustiza e a política.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



18

B4.1. A democracia como forma de goberno na que se plasman os principios éticos da

DUDH.

B4.2. O Estado de dereito.

B4.3. Léxico da unidade: democracia, cidadán/cidadá, soberanía, autonomía persoal,

igualdade, xustiza, representatividade, etc.

B4.4. División de poderes. A proposta de Montesquieu e a súa función de control do Estado

por parte da cidadanía.

B4.5. Deber moral da participación cidadá no exercicio da democracia.

B4.6. Riscos de democracias que violen os dereitos humanos.

B4.7. A Constitución española: valores éticos nos que se fundamenta e conceptos

preliminares que establece.

B4.8. Dereitos e liberdades públicas fundamentais na Constitución española.

B4.9. Adecuación da Constitución española aos principios éticos da DUDH.

B4.10. Deberes cidadáns na Constitución española.

B4.11. Responsabilidade fiscal e principios reitores da política social e económica na

Constitución española.

B4.12. Estatuto de Autonomía de Galicia: título preliminar; título primeiro, capítulos I e II.

B4.13. Desenvolvemento histórico da Unión Europea (UE): obxectivos e valores éticos en

que se fundamenta, de acordo coa DUDH.

B4.14. Logros alcanzados pola UE en beneficio dos seus cidadáns e das súas cidadás.

Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos

(DUDH) e outros tratados internacionais sobre dereitos humanos.

B5.1. Relación entre ética e dereito.

B5.2. Relación entre legalidade e lexitimidade.

B5.3. Xustificación das normas xurídicas.

B5.4. Convencionalismo dos sofistas

B5.5. Iusnaturalismo. Iusnaturalismo de Locke.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



19

B5.6. Iuspositivismo de Kelsen.

B5.7. Elaboración da DUDH e creación da ONU. Circunstancias históricas, obxectivos de

ambos os acontecementos e papel da DUDH como código ético de conduta dos estados.

B5.8. Estrutura da DUDH: os seus artigos e os tipos de dereito.

B5.9. Xeracións de dereitos e feitos históricos que influíron no seu desenvolvemento. B5.10.

Problemas aos que se enfronta o exercicio dos dereitos civís e políticos da DUDH.


B6.1. Necesidade de criterios éticos na investigación científica. Progreso científico-técnico e

valores éticos.

2.5.4 CONTIDOS PARA CUARTO CURSO DE ESO.

Bloque 1. A dignidade da persoa.

B1.1. A dignidade do ser humano como valor básico no que se asenta a DUDH.

B1.2. Atributos esenciais do ser humano na DUDH: razón, conciencia e liberdade.

B1.3. Léxico do bloque: dignidade da persoa, fraternidade, liberdade humana, trato digno,

xuízo xusto, trato inhumano ou degradante, detención arbitraria, presunción de inocencia,

discriminación, violación de dereitos, etc.


B2.1. Dereitos e liberdades dos individuos establecidos na DUDH que o Estado debe

respectar.

B2.2. Fenómeno da socialización global.

B2.3. Perigos da socialización global á marxe dos valores éticos universais.

B2.4. Medios de comunicación de masas e socialización global. Conflito entre liberdade de

expresión outros dereitos.

Bloque 3. A reflexión ética.

B3.1. Importancia e valor da reflexión ética como defensa dos DDHH.

B3.2. Novos campos da ética aplicada: profesional, bioética, ambiente, economía, empresa,

ciencia e tecnoloxía, etc.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



20

B3.3. Proxecto de vida persoal: límites e oportunidades que ofrecen as circunstancias

persoais, e valores éticos que serven como guía.

B3.4. Éticas formais e éticas materiais.

B3.5. Ética kantiana: carácter formal. Autonomía da persoa como valor ético fundamental.

B3.6. Ética do discurso, de Apel e Habermas, como ética formal. Relación coa ética de Kant.


B4.1. Democracia e xustiza.

B4.2. Deberes cívicos como cumprimento de valores éticos e como defensa e difusión dos

dereitos humanos.

B4.3. Perigos dunha globalización sen valores éticos.

B4.4. Promoción dos DDHH por parte dos Estados: fomento e ensino dos valores éticos.

Bloque 5. Os valores éticos, o Dereito e a Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

(DUDH).

B5.1. Dereito e leis: finalidade, características e xustificación ética.

B5.2. Conflitos entre principios éticos individuais e principios normativos sociais.

B5.3. Teoría da xustiza de Rawls: posición orixinal e veo de ignorancia; criterio de

imparcialidade; función dos dous principios de xustiza.

B5.4. Os DDHH como ideais irrenunciables.

B5.5. Deficiencias na aplicación dos DDHH referidos ao económico e ao social.

B5.6. Organizacións que traballan pola defensa dos DDHH.

B5.7. Dereito á seguridade e a paz.

B5.8. Compromiso coa paz e a solidariedade coas vítimas da violencia.

B5.9. Ameazas á paz.

B5.10. As Forzas Armadas na Constitución española.

B5.11. Misións das Forzas Armadas.

B5.12.Conflitos armados: importancia das organizacións internacionais na súa prevención e

na súa solución.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



21


B6.1. Validez ética dos proxectos científicos e tecnolóxicos.

B6.2. Códigos deontolóxicos dos axentes sociais.

2.6 TEMPORALIZACIÓN

Tendo en conta a escasa carga horaria da materia (unha hora semanal), o número de sesións

dedicadas a cada unidade didáctica dependerá do criterio do profesor e, sobre todo, do

interese mostrado polo alumnado durante o desenvolvemento da mesma.

Con carácter xeral, a distribución de contidos por avaliacións e para todos os niveis

educativos quedará como sigue:

-Primeiro trimestre: Bloques 1 e 2.

-Segundo trimestre : Bloques 3 e 4.

-Terceiro trimestre : Bloques 5 e 6.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



22

2.7 CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE.

2.7.1 CONCRECIÓN PARA PRIMEIRO CURSO DE ESO.

Valores éticos. 1º de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para superar

a materia

Temporalización Procedementos e instrumentos de avaliación


▪ A

▪ d

▪ h

▪ B1.1. O concepto problemático de persoa. Significado etimolóxico.

▪ B1.2. Características da persoa: independencia, racionalidade e liberdade.

▪ B1.3. Dignidade da persoa: a persoa como ser moral.

▪ B1.1. Construír un concepto de persoa, consciente de que esta é indefinible, valorando a dignidade que posúe polo feito de ser libre.

▪ VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definir o concepto de persoa, analizando o seu significado etimolóxico.

▪ CCL ▪ 2 ▪ 1º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula

▪ Procedementos: Caderno do profesor Caderno do alumnado

▪ VEB1.1.2. Describe as características principais da persoa: substancia independente, racional e libre.



▪ VEB1.1.3. Explica e valora a dignidade da persoa que, como ente autónomo, se converte nun "ser moral".

▪ CSC ▪ 2 ▪ 1º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ A

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B1.4. Adolescencia: crise de identidade, formación de grupos e influencia do grupo no/na adolescente.

▪ B1.5. Desenvolvemento da autonomía

▪ B1.2. Comprender a crise da identidade persoal que xorde na adolescencia e as súas causas, e describir as características dos grupos que forman e a influencia que exercen sobre os seus membros, coa finalidade de tomar conciencia da

▪ VEB1.2.1. Coñece información, de fontes diversas, arredor dos grupos de adolescentes, as súas características e a influencia que exercen sobre os seus membros na determinación da súa conduta, e realiza un resumo coa información

▪ CAA

▪ CSC

▪ 2 ▪ 1º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



23



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


persoal na adolescencia. Control da conduta e escolla de valores éticos.

necesidade que ten, para seguir medrando moralmente e pasar á vida adulta, do desenvolvemento da súa autonomía persoal e do control da súa conduta.

obtida.

▪ VEB1.2.2. Elabora conclusións sobre a importancia que ten para o/a adolescente desenvolver a autonomía persoal e ter o control da súa propia conduta conforme aos valores éticos libremente elixidos.

▪ CSIEE ▪ 2 ▪ 1º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ A

▪ f

▪ g

▪ l

▪ B1.6. Personalidade: factores xenéticos, sociais, culturais e do contorno ambiental que inflúen na súa construción. Capacidade de autodeterminación no ser humano.

▪ B1.3. Describir en que consiste a personalidade e valorar a importancia de enriquecela con valores e virtudes éticas, mediante o esforzo e a vontade persoal.

▪ VEB1.3.1. Identifica en que consiste a personalidade e os factores xenéticos, sociais, culturais e do contorno que inflúen na súa construción, e aprecia a capacidade de autodeterminación no ser humano.

▪ CSC

▪ CSIEE



▪ A

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B1.7. A razón e a liberdade na estruturación da personalidade e na escolla dos valores éticos que a conformarán.

▪ B1.4. Xustificar a importancia que ten o uso da razón e a liberdade no ser humano para determinar "como quere ser", elixindo os valores éticos que desexa incorporar á súa personalidade.

▪ VEB1.4.1. Describe e estima o papel relevante da razón e a liberdade para configurar cos seus propios actos a estrutura da súa personalidade.


▪ Procedementos: Caderno do profesor Caderno do alumnado Traballo de aula

▪ VEB1.4.2. Realiza unha lista dos valores éticos que estima como desexables para integralos na súa personalidade, e explica as razóns da súa elección.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



24



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B1.8. A intelixencia emocional e o seu papel no desenvolvemento moral da persoa.

▪ B1.9. Emocións, sentimentos e vida moral.

▪ B1.10. Valores éticos e capacidade de autocontrol emocional.

▪ B1.5. Analizar en que consiste a intelixencia emocional e valorar a súa importancia no desenvolvemento moral do ser humano.

▪ VEB1.5.1. Define a intelixencia emocional e as súas características, valorando a súa importancia na construción moral do ente humano.



▪ VEB1.5.2. Explica en que consisten as emocións e os sentimentos, e como se relacionan coa vida moral.



▪ VEB1.5.3. Atopa, disertando en grupo, a relación entre algunhas virtudes e valores éticos e o desenvolvemento das capacidades de autocontrol emocional e automotivación, tales como a sinceridade, o respecto, a prudencia, a temperanza, a xustiza e a perseveranza, entre outras

▪ CAA

▪ CSC

▪ CSIEE



▪ a

▪ b

▪ d

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B1.11. Habilidades emocionais segundo Goleman.

▪ B1.12. Habilidades emocionais e virtudes éticas.

▪ B1.13. Introspección: autocoñecement

▪ B1.6. Estimar a importancia do desenvolvemento da intelixencia emocional e a súa influencia na construción da personalidade e o seu carácter moral, con capacidade de empregar a introspección para recoñecer emocións

▪ VEB1.6.1. Comprende en que consisten as habilidades emocionais que, segundo Goleman, debe desenvolver o ser humano, e elabora un esquema explicativo arredor do tema, en colaboración en grupo.

▪ CAA ▪ 2 ▪ 1º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



25



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


o, autocontrol e autonomía.

e sentimentos no seu interior, para mellorar as súas habilidades emocionais.

▪ VEB1.6.2. Relaciona o desenvolvemento das habilidades emocionais coa adquisición das virtudes éticas, tales como a perseveranza, a prudencia, a autonomía persoal, a temperanza, a fortaleza da vontade, a honestidade cun mesmo, o respecto á xustiza e a fidelidade aos propios principios éticos, entre outras.



▪ VEB1.6.3. Emprega a introspección como medio para recoñecer as propias emocións, os sentimentos e os estados de ánimo, coa finalidade de ter un maior control deles e ser capaz de automotivarse, converténdose no dono da propia conduta.

▪ CAA

▪ CSIEE



▪ a

▪ d

▪ g

▪ m

▪ B1.14. Construción da identidade propia consonte valores éticos.

▪ B1.15. Persoa como proxecto vital.

▪ B1.7. Comprender e apreciar a capacidade do ser humano, para influír de maneira consciente e voluntaria na construción da súa propia identidade, consonte os valores éticos, e así mellorar a súa autoestima.

▪ VEB1.7.1. Toma conciencia e aprecia a capacidade que posúe para modelar a propia identidade e facer de si mesmo/a unha persoa xusta, sincera, tolerante, amable, xenerosa, respectuosa, solidaria, honesta, libre, etc., nunha palabra, digna de ser apreciada por si mesmo/a.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



26



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ VEB1.7.2. Deseña un proxecto de vida persoal conforme o modelo de persoa que quere ser e os valores éticos que desexa adquirir, facendo que a súa propia vida teña un sentido.




▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B2.1. A natureza social do ser humano.

▪ B2.2. Relación dialéctica entre individuo e sociedade.

▪ B2.3. Os valores éticos como guías das relación interpersoais na sociedade.

▪ B2.1. Coñecer os fundamentos da natureza social do ser humano e a relación dialéctica que se establece entre este e a sociedade, estimando a importancia dunha vida social dirixida polos valores éticos.

▪ VEB2.1.1. Explica por que o ser humano é social por natureza e valora as consecuencias que ten este feito na súa vida persoal e moral.



▪ VEB2.1.2. Discirne e expresa, en pequenos grupos, sobre a influencia mutua que se establece entre o individuo e a sociedade.

▪ CCL

▪ CSC



▪ VEB2.1.3. Achega razóns que fundamenten a necesidade de establecer uns valores éticos que guíen as relacións interpersoais e utiliza a iniciativa persoal para elaborar, mediante soportes informáticos, unha presentación gráfica das súas conclusións sobre este tema.

▪ CD

▪ CSIEE





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



27



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ ñ

▪ B2.4. Proceso de socialización: interiorización de valores e normas morais.

▪ B2.5. Valores inculcados polos axentes sociais na configuración da personalidade.

▪ B2.6. Necesidade da crítica racional para alcanzar valores éticos universais, exemplificados na DUDH e baseados na dignidade humana.

▪ B2.2. Describir e valorar a importancia da influencia do contorno social e cultural no desenvolvemento moral da persoa, a través da análise do papel que desempeñan os axentes sociais.

▪ VEB2.2.1. Describe o proceso de socialización e valora a súa importancia na interiorización individual dos valores e as normas morais que rexen a conduta da sociedade en que vive.



▪ VEB2.2.2. Exemplifica, en colaboración en grupo, a influencia que teñen na configuración da personalidade os valores morais inculcados polos axentes sociais, entre eles a familia, a escola, os amigos e os medios de comunicación masiva, elaborando un esquema e conclusións, utilizando soportes informáticos.

▪ CAA

▪ CD

▪ CSC



▪ VEB2.2.3. Xustifica e aprecia a necesidade da crítica racional, como medio indispensable para adecuar aos valores éticos universais establecidos na DUDH os costumes, as normas, os valores, etc., do seu medio, rexeitando todo o que atente contra a dignidade do humano e os seus dereitos fundamentais.

▪ CSC ▪ 2 ▪ 1 trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



28



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ a

▪ h

▪ B2.7. Diferenza entre a vida privada (regulada pola ética) e a vida pública (regulada polo dereito). Límites da liberdade nos dous ámbitos.

▪ B2.3. Distinguir na persoa os ámbitos da vida privada e da vida pública, a primeira regulada pola ética e a segunda polo dereito, coa finalidade de identificar os límites da liberdade persoal e social.

▪ VEB2.3.1. Define os ámbitos da vida privada e a pública, así como o límite da liberdade humana, en ambos os casos.



▪ a

▪ b

▪ d

▪ h

▪ B2.8. Habilidades emocionais de Goleman e valores éticos que atinxen ás relación humanas.

▪ B2.4. Relacionar e valorar a importancia das habilidades da intelixencia emocional sinaladas por Goleman, en relación coa vida interpersoal, e establecer o seu vínculo cos valores éticos que enriquecen as relacións humanas.

▪ VEB2.4.1. Comprende a importancia que para Goleman ten a capacidade de recoñecer as emocións alleas e a de controlar as relacións interpersoais, e elabora un resumo esquemático sobre o tema.



▪ a

▪ b

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B2.9. Asertividade fronte a agresividade e a inhibición.

▪ B2.10. Asertividade e respecto á dignidade das outras persoas.

▪ B2.11. Asertividade e outras habilidades sociais.

▪ B2.5. Utilizar a conduta asertiva e as habilidades sociais, coa finalidade de incorporar á súa personalidade algúns valores e virtudes éticas necesarias no desenvolvemento dunha vida social máis xusta e enriquecedora.

▪ VEB2.5.1. Explica en que consiste a conduta asertiva, facendo unha comparación co comportamento agresivo ou inhibido, e adopta como principio moral fundamental, nas relacións interpersoais, o respecto á dignidade das persoas.

▪ CCL

▪ CSIEE



▪ VEB2.5.2. Amosa, nas relacións interpersoais, unha actitude de respecto cara ao dereito que todos os seres humano teñen a sentir, pensar e actuar de forma





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



29



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


diferente, a equivocarse, a gozar do tempo de descanso, a ter unha vida privada, a tomar as súas propias decisións, etc., e nomeadamente a ser valorado de forma especial polo simple feito de ser persoa, sen discriminar nin menosprezar a ninguén, etc.

▪ VEB2.5.3. Emprega, en diálogos curtos reais ou inventados, habilidades sociais como a empatía, a escoita activa, a interrogación asertiva, etc., coa finalidade de que aprenda a utilizalos de forma natural na súa relación coas demais persoas.

▪ CAA

▪ CCL



▪ VEB2.5.4. Exercita algunhas técnicas de comunicación interpersoal, mediante a realización de diálogos orais, tales como a forma axeitada de dicir non, o disco raiado, o banco de néboa, etc., co obxecto de dominalas e poder utilizalas no momento adecuado.

▪ CAA

▪ CCL

▪ CSIEE



▪ a

▪ b

▪ d

▪ h

▪ B2.12. Valores e virtudes éticas nas relación interpersoais.

▪ B2.13. Deber

▪ B2.6. Xustificar a importancia dos valores e das virtudes éticas para conseguir unhas relacións

▪ VEB2.6.1. Identifica a adquisición das virtudes éticas como unha condición necesaria para lograr unhas boas


▪ Procedementos: Caderno do



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



30



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


moral e cívico do auxilio.

interpersoais xustas, respectuosas e satisfactorias.

relacións interpersoais, entre elas a prudencia, a lealdade, a sinceridade, a xenerosidade, etc.

profesor Caderno do alumnado

▪ VEB2.6.2. Elabora unha lista con algúns valores éticos que deben estar presentes nas relacións entre o individuo e a sociedade, tales como responsabilidade, compromiso, tolerancia, pacifismo, lealdade, solidariedade, prudencia, respecto mutuo, xustiza, etc.



▪ VEB2.6.3. Destaca o deber moral e cívico que todas as persoas teñen de prestar auxilio e socorro a outras cuxa vida, liberdade e seguridade estean en perigo de xeito inminente, colaborando na medida das súas posibilidades a prestar primeiros auxilios, en casos de emerxencia.




▪ a

▪ d

▪ h

▪ B3.1. Diferenzas entre ética e moral. Importancia da reflexión ética.

▪ B3.1. Distinguir entre ética e moral, sinalando as semellanzas e as diferenzas entre elas e estimando a importancia da reflexión ética como

▪ VEB3.1.1. Recoñece as diferenzas entre a ética e a moral.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



31



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


un saber práctico necesario para guiar de forma racional a conduta do ser humano á súa plena realización.

▪ VEB3.1.2. Achega razóns que xustifiquen a importancia da reflexión ética.



▪ a

▪ d

▪ f

▪ h

▪ B3.2. Conduta instintiva animal e o comportamento racional, libre e moral do ser humano.

▪ B3.2. Destacar o significado e a importancia da natureza moral do ser humano, tomando conciencia da necesidade que ten de normas éticas.

▪ VEB3.2.1. Distingue entre a conduta instintiva do animal e o comportamento racional e libre do ser humano, destacando a magnitude das súas diferenzas e apreciando as consecuencias que estas teñen na vida das persoas.

▪ CMCCT

▪ CSC

▪ 2 ▪ 2trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ f

▪ g

▪ h

▪ B3.3. Liberdade e concepto de persoa.

▪ B3.4. Influencia na liberdade da intelixencia e da vontade.

▪ B3.5. Factores biolóxicos, psicolóxicos, sociais, culturais e ambientais, que inflúen no desenvolvemento da intelixencia e a vontade, nomeadamente o papel da educación.

▪ B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe a raíz da estrutura moral na persoa e apreciar o papel que a intelixencia e a vontade teñen como factores que incrementan a capacidade de autodeterminación.

▪ VEB3.3.1. Describe a relación entre a liberdade e o concepto de persoa.

▪ CCL ▪ 2 ▪ 2 trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB3.3.2. Analiza e valora a influencia que teñen na liberdade persoal a intelixencia, que nos permite coñecer posibles opcións para elixir, e a vontade, que nos dá a fortaleza suficiente para facer o que temos decidido facer.



▪ VEB3.3.3. Analiza algúns factores biolóxicos, psicolóxicos, sociais, culturais e

▪ CCL

▪ CD

▪ CMCCT


▪ Procedementos:



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



32



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


ambientais, que inflúen no desenvolvemento da intelixencia e a vontade, nomeadamente o papel da educación, e expón as súas conclusións de forma clara, mediante unha presentación realizada con soportes informáticos e audiovisuais.

Caderno do profesor Caderno do alumnado

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.6. Valores. O seu papel na vida individual e colectiva.

▪ B3.7. Clases de valores.

▪ B3.8. Xerarquías de valores.

▪ B3.4. Xustificar e apreciar o papel dos valores na vida persoal e social, resaltando as súas características, a súa clasificación e a súa xerarquía, coa finalidade de comprender a súa natureza e a súa importancia.

▪ VEB3.4.1. Explica o que son os valores e as súas principais características, e aprecia a súa importancia na vida individual e colectiva das persoas.

▪ CCL ▪ 2 ▪ 2 trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB3.4.2. Procura e selecciona información sobre a existencia de clases de valores: relixiosos, afectivos, intelectuais, vitais, etc.

▪ CAA

▪ CSC



▪ VEB3.4.3. Realiza, en traballo en grupo, unha xerarquía de valores, explicando a súa fundamentación racional, mediante unha exposición usando medios informáticos ou audiovisuais.

▪ CD

▪ CSC



▪ a

▪ d

▪ B3.9. Carácter distintivo dos valores éticos.

▪ B3.5. Resaltar a importancia dos valores éticos, as

▪ VEB3.5.1. Explica a diferenza entre os valores éticos e o

▪ CSC ▪ 2 ▪ 2º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



33



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ h súas especificacións e a súa influencia na vida persoal e social do ser humano, destacando a necesidade de ser recoñecidos e respectados por todos.

resto dos valores, e valora a importancia para a persoa dos valores éticos.

Actitude na Aula


▪ a

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B3.10. Valores e normas éticas, e os seus efectos beneficiosos para a persoa e para a comunidade.

▪ B3.6. Tomar conciencia da importancia dos valores e das normas éticas, como guía da conduta individual e social, asumindo a responsabilidade de difundilos e promovelos polos beneficios que proporcionan á persoa e á comunidade.

▪ VEB3.6.1. Destaca algunhas das consecuencias negativas que, a nivel individual e comunitario, ten a ausencia de valores e normas éticas, tales como o egoísmo, a corrupción, a mentira, o abuso de poder, a intolerancia, a insolidariedade, a violación dos dereitos humanos, etc.



▪ VEB3.6.2. Emprende, utilizando a iniciativa persoal e a colaboración en grupo, a organización e o desenvolvemento dunha campaña no seu medio, co fin de promover o recoñecemento dos valores éticos como elementos fundamentais do pleno desenvolvemento persoal e social.

▪ CAA

▪ CSC

▪ CSIEE



Bloque 5. Os valores éticos, o dereito, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH) e outros tratados

internacionais sobre dereitos humanos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



34



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


▪ a

▪ c

▪ d

▪ h

▪ B5.1. Preámbulo da DUDH: a dignidade das persoas como fundamento dos seus dereitos universais, inalienables e innatos.

▪ B5.1. Identificar, no preámbulo da DUDH, o respecto á dignidade das persoas e os seus atributos esenciais como o fundamento do que derivan todos os dereitos humanos.

▪ VEB5.1.1. Explica e aprecia en que consiste a dignidade que esta declaración recoñece ao ser humano como persoa, posuidora duns dereitos universais, inalienables e innatos, mediante a lectura do seu preámbulo.



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B5.2. Dereitos da muller: patróns económicos e socioculturais que fomentaron a violencia e desigualdade de xénero.

▪ B5.3. Dereitos da infancia.

▪ B5.2. Estimar a importancia do problema actual do exercicio dos dereitos da muller e da infancia en grande parte do mundo, coñecendo as súas causas e tomando conciencia deles, coa finalidade de promover a súa solución.

▪ VEB5.2.1. Dá razóns sobre a orixe histórica do problema dos dereitos da muller, recoñecendo os patróns económicos e socioculturais que fomentaron a violencia e a desigualdade de xénero.



▪ VEB5.2.2. Xustifica a necesidade de actuar en defensa dos dereitos da infancia, loitando contra a violencia e o abuso do que nenos e as nenas son vítimas no século XXI, tales como o abuso sexual, o traballo infantil, ou a súa utilización como soldados/as, etc.



▪ VEB5.2.3. Emprende, en colaboración en grupo, a elaboración dunha campaña contra a discriminación da muller e a violencia de xénero no seu

▪ CSC

▪ CSIEE





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



35



Competencias clave

Grao mínimo de


a materia


medio familiar, escolar e social, e avalía os resultados obtidos.

▪ a

▪ d

▪ e

▪ g

▪ B5.4. Organizacións que traballan polos dereitos humanos: institucións internacionais e ONG.

▪ B5.3. Apreciar o labor que realizan institucións e ONG que traballan pola defensa dos dereitos humanos, auxiliando as persoas que por natureza os posúen, pero non teñen a oportunidade de exercelos.

▪ VEB5.3.1. Indaga, en traballo en colaboración, sobre o traballo de institucións e voluntarios/as que, en todo o mundo, traballan polo cumprimento dos dereitos humanos (Amnistía Internacional, e ONG como Mans Unidas, Médicos sen Fronteiras e Cáritas, entre outros), e elabora e expresa as súas conclusións.

▪ CAA

▪ CSC

▪ CCL



2.7.2 CONCRECIÓN PARA SEGUNDO CURSO DA ESO.



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización

Procedementos e instrumentos de avaliación


▪ A

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B1.1. Conceptos de persoa achegados pola filosofía.

▪ B1.1. Construír un concepto de persoa, consciente de que esta é indefinible, valorando a dignidade que posúe polo feito de

▪ VEB1.1.1. Sinala as dificultades para definir o concepto de persoa, analizando algunhas definicións achegadas por


▪ Procedementos: Caderno do profesor Caderno



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



36



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


ser libre. filósofos/as. do alumnado

▪ A

▪ c

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B1.2. Visión kantiana: a persoa como suxeito autónomo e como un fin en si mesma.

▪ B1.2. Identificar os conceptos de heteronomía e autonomía, mediante a concepción kantiana da persoa, coa finalidade de valorar a súa importancia e aplicala na realización da vida moral.

▪ VEB1.2.1. Explica a concepción kantiana do concepto de persoa, como suxeito autónomo capaz de ditar as súas propias normas morais.



▪ VEB1.2.2. Comenta e valora a idea de Kant ao concibir a persoa como un fin en si mesma, rexeitando a posibilidade de ser tratada por outros como instrumento para alcanzar fins alleos a ela.



▪ A

▪ b

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B1.3. Noción aristotélica da virtude: relación cos actos, os hábitos e o carácter. Virtudes éticas.

▪ B1.3. Entender a relación entre os actos, os hábitos e o desenvolvemento do carácter, mediante a comprensión do concepto de virtude en Aristóteles e, en especial, o relativo ás virtudes éticas, pola importancia que teñen no desenvolvemento da personalidade.

▪ VEB1.3.1. Sinala en que consiste a virtude e as súas características en Aristóteles, indicando a súa relación cos actos, os hábitos e o carácter.



▪ VEB1.3.2. Enumera algúns dos beneficios que, segundo Aristóteles, achegan as virtudes éticas ao ser humano, identifica algunhas destas e ordénaas segundo un criterio racional.

▪ CAA

▪ CCL

▪ CSC




▪ a

▪ b

▪ B2.1. Diferenzas entre ética e dereito.

▪ B2.1. Distinguir, na persoa, os ámbitos da vida privada e da vida pública, a

▪ VEB2.1.1. Distingue entre os ámbitos de acción que corresponden á ética

▪ CCL

▪ CD




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



37



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ e

▪ g

▪ h

▪ B2.2. Posibles conflitos entre os valores que regulan a vida privada e os que regulan a vida pública.

primeira regulada pola ética e a segunda polo dereito, coa finalidade de identificar os límites da liberdade persoal e social.

e ao dereito, e expón as súas conclusións mediante unha presentación elaborada con medios informática.


▪ VEB2.1.2. Reflexiona arredor do problema da relación entre estes dous campos, o privado e o público, e a posibilidade de que exista un conflito de valores éticos entre ambos, así como a forma de atopar unha solución baseada nos valores éticos, exemplificando de maneira concreta tales casos, e expón as súas posibles solucións fundamentadas eticamente.

▪ CCL

▪ CSC

▪ CSIEE




▪ a

▪ d

▪ h

▪ B3.1. Diferenza entre ética e moral.

▪ B3.2. Reflexión ética como guía racional de conduta.

▪ B3.1. Distinguir entre ética e moral, sinalando as semellanzas e as diferenzas entre elas, e estimando a importancia da reflexión ética como un saber práctico necesario para guiar de xeito racional a conduta do ser humano á súa plena realización.

▪ VEB3.1.1. Recoñece as diferenzas entre a ética e a moral, no que se refire á súa orixe e á súa finalidade.



▪ VEB3.1.2. Achega razóns que xustifiquen a importancia da reflexión ética, como unha guía racional de conduta necesaria na vida do ser humano, expresando de forma apropiada os argumentos en que se fundamenta.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



38



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ a

▪ b

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B3.3. Estrutura moral da persoa.

▪ B3.4. Etapas do desenvolvemento moral en Piaget e Köhlberg. Paso da heteronomía á autonomía moral.

▪ B3.2. Destacar o significado e a importancia da natureza moral do ser humano, analizando as súas etapas de desenvolvemento e tomando conciencia da necesidade que ten de normas éticas, libre e racionalmente asumidas, como guía do seu comportamento.

▪ VEB3.2.1. Sinala en que consiste a estrutura moral da persoa como ser racional e libre, razón pola que esta é responsable da súa conduta e das consecuencias desta.

▪ CSC ▪ 2 ▪ 2 trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB3.2.2. Explica as tres etapas do desenvolvemento moral na persoa, segundo a teoría de Piaget ou a de Köhlberg, e as características propias de cada unha, destacando como se pasa da heteronomía á autonomía moral.

▪ CCL

▪ CSC



▪ a

▪ g

▪ h

▪ B3.5. A liberdade como raíz da estrutura moral da persoa.

▪ B3.3. Recoñecer que a liberdade constitúe a raíz da estrutura moral na persoa, e apreciar o papel da intelixencia e da vontade como factores que incrementan a capacidade de autodeterminación.

▪ VEB3.3.1. Describe a relación entre a liberdade e os conceptos de persoa e estrutura moral.



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B3.6. Características distintivas dos valores éticos.

▪ B3.7. Valores éticos e dignidade humana.

▪ B3.4. Resaltar a importancia dos valores éticos, as súas especificacións e a súa influencia na vida persoal e social do ser humano, destacando a necesidade de ser recoñecidos e respectados por todos.

▪ VEB3.4.1. Describe as características distintivas dos valores éticos, utilizando exemplos concretos deles e apreciando a súa relación esencial coa dignidade humana e a conformación dunha personalidade xusta e satisfactoria.



▪ VEB3.4.2. Emprega o espírito emprendedor para realizar, en

▪ CSC

▪ CSIEE




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



39



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


grupo, unha campaña destinada a difundir a importancia de respectar os valores éticos, tanto na vida persoal como na social.


▪ a

▪ b

▪ h

▪ l

▪ B3.8. Normas. Especificidade das normas éticas.

▪ B3.9. Relativismo moral dos sofistas.

▪ B3.10. Intelectualismo moral en Sócrates e Platón.

▪ B3.11. Relativismo moral fronte a obxectivismo moral.

▪ B3.5. Establecer o concepto de normas éticas e apreciar a súa importancia, identificando as súas características e a natureza da súa orixe e validez, mediante o coñecemento do debate ético que existiu entre Sócrates e os sofistas.

▪ VEB3.5.1. Define o concepto de norma e de norma ética, distinguíndoa das normas xurídicas, relixiosas, etc.



▪ VEB3.5.2. Sinala quen foron os sofistas e algúns dos feitos e das razóns en que se fundamentaba a súa teoría relativista da moral, destacando as consecuencias que esta ten na vida das persoas.

▪ CCEC ▪ 2 ▪ 2º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB3.5.3. Coñece os motivos que levaron a Sócrates a afirmar o "intelectualismo moral", e explica en que consiste e a postura de Platón ao respecto.



▪ VEB3.5.4. Compara o relativismo e o obxectivismo moral apreciando a vixencia destas teorías éticas na actualidade, e expresa opinións de forma argumentada.

▪ CCL

▪ CSC



▪ b

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B3.12. Clasificación das teorías éticas: éticas de fins e éticas

▪ B3.6. Explicar as características e os obxectivos das teorías éticas, así como a súa clasificación en

▪ VEB3.6.1. Enuncia os elementos distintivos das "teorías éticas" e argumenta a súa clasificación en éticas de fins e éticas

▪ CAA

▪ CCL





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



40



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ l procedementais.

▪ B3.13. A ética de Epicuro como ética de fins.

éticas de fins e procedementais, sinalando os principios máis destacados do hedonismo de Epicuro.

procedementais, e elabora un esquema coas súas características máis destacadas.


▪ VEB3.6.2. Enuncia os aspectos fundamentais da teoría hedonista de Epicuro e os valores éticos que defende, destacando as características que a identifican como unha ética de fins.



▪ VEB3.6.3. Elabora, en colaboración co grupo, argumentos a favor e/ou en contra do epicureísmo, e expón as súas conclusións cos argumentos racionais correspondentes.

▪ CAA

▪ CCL



▪ b

▪ h

▪ l

▪ B3.14. O eudemonismo aristotélico como ética de fins.

▪ B3.15. O ben supremo da persoa en Aristóteles e as tres tendencias da alma.

▪ B3.7. Entender os principais aspectos do eudemonismo aristotélico, identificándoo como unha ética de fins e valorando a súa importancia e a vixencia actuais.

▪ VEB3.7.1. Explica o significado do termo "eudemonismo" e o que para Aristóteles significa a felicidade como ben supremo, e elabora e expresa conclusións.



▪ VEB3.7.2. Distingue os tres tipos de tendencias que hai no ser humano, segundo Aristóteles, e a súa relación co que el considera como ben supremo da persoa.



▪ VEB3.7.3. Achega razóns para clasificar o eudemonismo de Aristóteles dentro da categoría da ética de fins.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



41



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización



▪ b

▪ g

▪ h

▪ l

▪ B3.16. O utilitarismo como ética de fins: principio de utilidade; concepto de pracer; compatibilidade do egoísmo individual co altruísmo universal; localización do valor moral nas consecuencias da acción.

▪ B3.8. Comprender os elementos máis significativos da ética utilitarista e a súa relación co hedonismo de Epicuro, clasificándoa como unha ética de fins e elaborando argumentos que apoien a súa valoración persoal arredor desta formulación ética.

▪ VEB3.8.1. Fai unha recensión das ideas fundamentais da ética utilitarista: o principio de utilidade, o concepto de pracer, a compatibilidade do egoísmo individual co altruísmo universal e a localización do valor moral nas consecuencias da acción, entre outras.



▪ VEB3.8.2. Enumera as características que fan do utilitarismo e do epicureísmo unhas éticas de fins.



▪ VEB3.8.3. Argumenta racionalmente as súas opinións sobre a ética utilitarista.

▪ CCL

▪ CSIEE




▪ a

▪ b

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B4.1. Relación entre ética, política e xustiza no pensamento aristotélico.

▪ B4.2. Semellanzas, diferenzas e relacións entre valores éticos e valores cívicos.

▪ B4.1. Comprender e valorar a importancia da relación entre os conceptos de ética, política e xustiza, mediante a análise e a definición destes termos, destacando o vínculo entre eles no pensamento de Aristóteles.

▪ VEB4.1.1. Explica e aprecia as razóns que dá Aristóteles para establecer un vínculo necesario entre ética, política e xustiza.



▪ VEB4.1.2. Utiliza e selecciona información sobre os valores éticos e cívicos, identificando e


▪ Procedementos:



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



42



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


apreciando as semellanzas, as diferenzas e as relacións entre eles.

Caderno do profesor Caderno do alumnado

▪ b

▪ e

▪ g

▪ h

▪ l

▪ B4.3. A política de Aristóteles.

▪ B4.4. Concepto aristotélico de xustiza e a súa relación co ben común e a felicidade.

▪ B4.2. Coñecer e apreciar a política de Aristóteles e as súas características esenciais, e entender o seu concepto de xustiza e a súa relación co ben común e a felicidade, elaborando un xuízo crítico sobre a perspectiva deste filósofo.

▪ VEB4.2.1. Elabora, recorrendo á súa iniciativa persoal, unha presentación con soporte informático, sobre a política aristotélica como unha teoría organicista, cunha finalidade ética e que atribúe a función educativa ao Estado.

▪ CSIEE

▪ CD

▪ CSC



▪ VEB4.2.2. Selecciona e usa información, en colaboración co grupo, para entender e apreciar a importancia que Aristóteles lle dá á xustiza como valor ético no que se fundamenta a lexitimidade do Estado e a súa relación coa felicidade e o ben común, e expón as súas conclusións persoais debidamente fundamentadas.

▪ CAA

▪ CCL





▪ b

▪ e

▪ h

▪ B5.1. Relacións entre ética e dereito.

▪ B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, o dereito e a xustiza, a través do coñecemento das súas semellanzas, diferenzas e relacións.

▪ VEB5.1.1. Procura e selecciona información en páxinas web, para identificar as diferenzas, as semellanzas e os vínculos entre a ética e o dereito.

▪ CCL

▪ CD





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



43



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ f

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B6.1. Dimensión moral da ciencia e da tecnoloxía polo seu impacto en todos os ámbitos da vida humana.

▪ B6.2. Valores recollidos na DUDH como criterio para fixar límites á investigación científico-tecnolóxica.

▪ B6.1. Recoñecer a importancia da dimensión moral da ciencia e a tecnoloxía, así como a necesidade de establecer límites éticos e xurídicos, coa finalidade de orientar a súa actividade consonte os valores defendidos pola DUDH.

▪ VEB6.1.1. Utiliza información de distintas fontes para analizar a dimensión moral da ciencia e a tecnoloxía, avaliando o impacto positivo e negativo que estas poden ter en todos os ámbitos da vida humana (social, económico, político, ético e ecolóxico, etc.).

▪ CAA

▪ CMCCT

▪ CSC



▪ VEB6.1.2. Achega argumentos que fundamenten a necesidade de pór límites éticos e xurídicos á investigación práctica, tanto científica como tecnolóxica, tomando a dignidade humana e os valores éticos recoñecidos na DUDH como criterio normativo.

▪ CCL

▪ CMCCT

▪ CSC



▪ VEB6.1.3. Recorre á súa iniciativa persoal para expor as súas conclusións sobre o tema tratado, utilizando medios informáticos e audiovisuais, de xeito argumentado e ordenado racionalmente.

▪ CD

▪ CSIEE



▪ a

▪ d

▪ g

▪ m

▪ B6.3. Problemas da tecnodependencia.

▪ B6.2. Entender e valorar o problema da tecnodependencia e a alienación humana á que

▪ VEB6.2.1. Destaca o problema e o perigo que representa para o ser humano a tecnodependencia, sinalando os seus síntomas e as súas

▪ CMCCT ▪ 2 ▪ 3º trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



44



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


conduce. causas, e estimando as súas consecuencias negativas, como unha adición incontrolada aos dispositivos electrónicos, aos videoxogos e ás redes sociais, que conduce as persoas cara a unha progresiva deshumanización.

do alumnado

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ f

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B6.4. Dilemas morais que presentan os avances en medicina e biotecnoloxía.

▪ B6.3. Utilizar os valores éticos contidos na DUDH no campo científico e tecnolóxico, coa finalidade de evitar a súa aplicación inadecuada e solucionar os dilemas morais que ás veces se presentan, nomeadamente no terreo da medicina e a biotecnoloxía.

▪ VEB6.3.1. Analiza información seleccionada de diversas fontes, coa finalidade de coñecer en que consisten algúns dos avances en medicina e biotecnoloxía, que formulan dilemas morais (utilización de células nai, clonación, euxénese, etc.), sinalando algúns perigos que estes encerran de prescindir do respecto á dignidade humana e os seus valores fundamentais.

▪ CCL

▪ CMCCT

▪ CSC



▪ VEB6.3.2. Presenta unha actitude de tolerancia e respecto ante as opinións que se expresan na confrontación de ideas, coa finalidade de solucionar os dilemas éticos, sen esquecer a necesidade de empregar o rigor na fundamentación racional e ética de todas as alternativas de solución formuladas.

▪ CSC

▪ CSIEE





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



45

2.7.3 CONCRECIÓN PARA TERCEIRO CURSO DA ESO

Valores éticos. 3º ESO


Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización



▪ a

▪ c

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B4.1. A democracia como forma de goberno na que se plasman os principios éticos da DUDH.

▪ B4.2. O Estado de dereito.

▪ B4.3. Léxico da unidade: democracia, cidadán/cidadá, soberanía, autonomía persoal, igualdade, xustiza, representatividade, etc.

▪ B4.4. División de poderes. A proposta de Montesquieu e a súa función de control do Estado por parte da cidadanía.

▪ B4.1. Xustificar racionalmente a necesidade dos valores e principios éticos contidos na DUDH, como fundamento universal das democracias durante os séculos XX e XXI, destacando as súas características e a súa relación cos conceptos de "Estado de dereito" e "división de poderes".

▪ VEB4.1.1. Fundamenta racionalmente e eticamente a elección da democracia como un sistema que está por riba doutras formas de goberno, polo feito de incorporar nos seus principios os valores éticos sinalados na DUDH.



▪ VEB4.1.2. Define o concepto de "Estado de dereito" e establece a súa relación coa defensa dos valores éticos e cívicos na sociedade democrática.

▪ CCL ▪ 2 ▪ 1º trimester ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB4.1.3. Describe o significado dos seguintes conceptos e establece a relación entre eles: democracia, cidadán/cidadá, soberanía, autonomía persoal, igualdade, xustiza, representatividade, etc.



▪ VEB4.1.4. Explica a división de poderes proposta por Montesquieu e a función que desempeñan o poder lexislativo, o





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



46



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


executivo e o xudicial no Estado democrático, como instrumento para evitar o monopolio do poder político e como medio que permite aos cidadáns e ás cidadás o control do Estado.

do alumnado

▪ a

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B4.5. Deber moral da participación cidadá no exercicio da democracia.

▪ B4.6. Riscos de democracias que violen os dereitos humanos.

▪ B4.2. Recoñecer a necesidade da participación activa dos cidadáns e das cidadás na vida política do Estado coa finalidade de evitar os riscos dunha democracia que viole os dereitos humanos.

▪ VEB4.2.1. Asume e explica o deber moral e civil que teñen os cidadáns e as cidadás de participar activamente no exercicio da democracia, coa finalidade de que se respecten os valores éticos e cívicos no seo do Estado.

▪ CSC ▪ 2 ▪ 1º trimester ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB4.2.2. Define a magnitude dalgúns dos riscos que existen nos gobernos democráticos cando non se respectan os valores éticos da DUDH (dexeneración en demagoxia, ditadura das maiorías, escasa participación cidadá, etc.) e formula posibles medidas para evitalos.

▪ CSC

▪ CSIEE

▪ 2 ▪ 1º trimester ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B4.7. A Constitución española: valores éticos nos que se fundamenta e conceptos preliminares que establece.

▪ B4.3. Coñecer e valorar os fundamentos da Constitución española de 1978, identificando os valores éticos dos que parte e os conceptos preliminares que establece.

▪ VEB4.3.1. Identifica e aprecia os valores éticos máis salientables nos que se fundamenta a Constitución española, e sinala a orixe da súa lexitimidade e a súa finalidade, mediante a lectura comprensiva e comentada do seu preámbulo.

▪ CCL

▪ CSC





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



47



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ VEB4.3.2. Describe os conceptos preliminares delimitados na Constitución española e a súa dimensión ética (nación española, pluralidade ideolóxica ou papel e funcións atribuídas ás Forzas Armadas), a través da lectura comprensiva e comentada dos artigos 1 ao 9.



▪ a

▪ c

▪ d

▪ h

▪ B4.8. Dereitos e liberdades públicas fundamentais na Constitución española.

▪ B4.4. Amosar respecto pola Constitución española e identificar nela, mediante unha lectura explicativa e comentada, os dereitos e os deberes do individuo como persoa e cidadán ou cidadá, apreciando a súa adecuación á DUDH, coa finalidade de asumir de xeito consciente e responsable os principios de convivencia que ben rexer no Estado español.

▪ VEB4.4.1. Sinala e comenta a importancia dos "dereitos e as liberdades públicas fundamentais da persoa" establecidos na Constitución: liberdade ideolóxica, relixiosa e de culto; carácter aconfesional do Estado; dereito á libre expresión de ideas e pensamentos; e dereito á reunión política e á libre asociación, e os seus límites.



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B4.9. Adecuación da Constitución española aos principios éticos da DUDH.

▪ B4.10. Deberes cidadáns na Constitución española.

▪ B4.11. Responsabilida

▪ B4.5. Sinalar e apreciar a adecuación da Constitución española aos principios éticos definidos pola DUDH, mediante a lectura comentada e reflexiva dos "dereitos e deberes dos cidadáns" (artigos do 30 ao 38)

▪ VEB4.5.1. Coñece e aprecia na Constitución española a súa adecuación á DUDH, e sinala os valores éticos en que se fundamentan os dereitos e os deberes dos cidadáns e das cidadás, así como os principios reitores da política social e económica.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



48



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


de fiscal e principios reitores da política social e económica na Constitución española.

e dos "principios reitores da política social e económica" (artigos do 39 ao 52).

▪ VEB4.5.2. Explica e asume os deberes cidadáns que establece a Constitución, e ordénaos segundo a súa importancia, xustificando a orde elixida.

▪ CCL

▪ CSIEE



▪ VEB4.5.3. Achega razóns para xustificar a importancia que ten, para o bo funcionamento da democracia, o feito de que os cidadáns as cidadás sexan conscientes non só dos seus dereitos, senón tamén das súas obrigas como un deber cívico, xurídico e ético.



▪ VEB4.5.4. Recoñece a responsabilidade fiscal dos cidadáns e da cidadás, e a súa relación cos orzamentos xerais do Estado como un deber ético que contribúe ao desenvolvemento do ben común.



▪ a

▪ b

▪ g

▪ h

▪ l

▪ ñ

▪ B4.12. Estatuto de Autonomía de Galicia: título preliminar; título primeiro, capítulos I e II.

▪ B4.6. Coñecer e valorar os elementos esenciais do Estatuto de autonomía de Galicia segundo aparece no seu título preliminar e no título primeiro, capítulos I e II.

▪ VEB4.6.1. Sinala e comenta, a través do traballo colaborativo, os elementos esenciais do Estatuto de autonomía de Galicia recollidos no seu título preliminar.

▪ CAA

▪ CSC



▪ VEB4.6.2. Identifica e valora as características sinaladas no título I sobre o "poder


▪ Procedementos:



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



49



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


galego". Caderno do profesor Caderno do alumnado

▪ VEB4.6.3. Identifica e valora as funcións e as características do Parlamento sinaladas no capítulo I, e da Xunta e a súa Presidencia, segundo o capítulo II.



▪ a

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B4.13. Desenvolvemento histórico da Unión Europea (UE): obxectivos e valores éticos en que se fundamenta, de acordo coa DUDH.

▪ B4.14. Logros alcanzados pola UE en beneficio dos seus cidadáns e das súas cidadás.

▪ B4.7. Coñecer os elementos esenciais da UE, analizando os beneficios recibidos e as responsabilidades adquiridas polos estados membros e a súa cidadanía, coa finalidade de recoñecer a súa utilidade e os logros alcanzados por esta.

▪ VEB4.7.1. Describe a integración económica e política da UE, o seu desenvolvemento histórico desde 1951, os seus obxectivos e os valores éticos nos que se fundamenta, de acordo coa DUDH.



▪ VEB4.7.2. Identifica e aprecia a importancia dos logros alcanzados pola UE e o beneficio que estes supuxeron para a vida dos cidadáns e das cidadás (anulación de fronteiras e restricións alfandegueiras, libre circulación de persoas e capitais, etc.), así como as obrigas adquiridas en diferentes ámbitos (económico, político, da seguridade e a paz, etc.).





▪ a

▪ b

▪ e

▪ B5.1. Relación entre ética e dereito.

▪ B5.2. Relación

▪ B5.1. Sinalar a vinculación entre a ética, o dereito e a xustiza, a través do

▪ VEB5.1.1. Busca e selecciona información en páxinas web, para

▪ CAA

▪ CD




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



50



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ h entre legalidade e lexitimidade.

coñecemento das súas semellanzas, diferenzas e relacións, e analizar o significado dos termos de legalidade e lexitimidade.

identificar as diferenzas, semellanzas e vínculos existentes entre a Ética e o Dereito, e entre a legalidade e a lexitimidade, elaborando e presentando conclusións fundamentadas.


▪ a

▪ b

▪ e

▪ g

▪ h

▪ l

▪ B5.3. Xustificación das normas xurídicas.

▪ B5.4. Convencionalismo dos sofistas

▪ B5.5. Iusnaturalismo. Iusnaturalismo de Locke.

▪ B5.6. Iuspositivismo de Kelsen.

▪ B5.2. Explicar o problema da xustificación das normas xurídicas, a través da análise das teorías do dereito natural ou iusnaturalismo, o convencionalismo e o positivismo xurídico, identificando a súa aplicación no pensamento xurídico de determinados/as filósofos/as, coa finalidade de ir conformando unha opinión argumentada sobre a fundamentación ética das leis.

▪ VEB5.2.1. Elabora en grupo unha presentación con soporte dixital sobre a teoría iusnaturalista do dereito, o seu obxectivo e as súas características, identificando na teoría de Locke un exemplo desta no que se refire á orixe das leis xurídicas, a súa validez e as funcións que lle atribúe ao Estado.

▪ CD

▪ CSC



▪ VEB5.2.2. Destaca e valora, no pensamento sofista, a distinción entre "physis" e "nomos", describindo a súa contribución ao convencionalismo xurídico, e elabora conclusións argumentadas arredor deste tema.



▪ VEB5.2.3. Analiza información sobre o positivismo xurídico de Kelsen, nomeadamente no relativo á validez das normas e dos criterios que utiliza, especialmente o de





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



51



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


eficacia, e a relación que establece entre a ética e o dereito.

▪ VEB5.2.4. Recorre ao espírito emprendedor e á iniciativa persoal para elaborar unha presentación con medios informáticos, en colaboración co grupo, comparando as tres teorías do dereito e explicando as súas conclusións.

▪ CAA

▪ CD

▪ CSIEE



▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B5.7. Elaboración da DUDH e creación da ONU. Circunstancias históricas, obxectivos de ambos os acontecementos e papel da DUDH como código ético de conduta dos estados.

▪ B5.3. Analizar o momento histórico e político que impulsou a elaboración da DUDH e a creación da ONU, coa finalidade de entendela como unha necesidade do seu tempo, cuxo valor continúa vixente como fundamento ético universal da lexitimidade do dereito e dos estados.

▪ VEB5.3.1. Explica a función da DUDH como un código ético recoñecido polos países integrantes da ONU, coa finalidade de promover a xustiza, a igualdade e a paz en todo o mundo.



▪ VEB5.3.2. Contrasta información dos acontecementos históricos e políticos que orixinaron a DUDH, entre eles o uso das ideoloxías nacionalistas e racistas que defendían a superioridade duns homes sobre outros, chegando ao estremo do Holocausto xudeu, así como a discriminación e o exterminio de todas as persoas que non pertencesen a unha determinada etnia, a un modelo físico, a unha relixión, a unhas ideas políticas, etc.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



52



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ VEB5.3.3. Sinala os obxectivos da creación da ONU e a data en que se asinou a DUDH, e valora a importancia deste feito para a historia da humanidade.



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ l

▪ B5.8. Estrutura da DUDH: os seus artigos e os tipos de dereito.

▪ B5.4. Interpretar e apreciar o contido e a estrutura interna da DUDH, coa finalidade de coñecela e propiciar o seu aprecio e respecto.

▪ VEB5.4.1.Constrúe un esquema sobre a estrutura da DUDH, que se compón dun preámbulo e 30 artigos que poden clasificarse da seguinte maneira:

– Os artigos 1 e 2 refírense aos dereitos inherentes a todas as persoas: a liberdade, a igualdade, a fraternidade e a non-discriminación.

– Os artigos do 3 ao 11 refírense aos dereitos individuais.

– Os artigos do 12 ao 17 establecen os dereitos do individuo en relación coa comunidade.

– Os artigos do 18 ao 21 sinalan os dereitos e as liberdades políticas.

– Os artigos do 22 ao 27 céntranse nos dereitos económicos, sociais e culturais.

– Finalmente, os artigos do 28 ao 30 refírense á interpretación de todos eles, ás condicións necesarias para o

▪ CAA

▪ CCL





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



53



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


seu exercicio e aos seus límites.

▪ VEB5.4.2. Elabora unha campaña, en colaboración co grupo, coa finalidade de difundir a DUDH como fundamento do dereito e a democracia, no seu medio escolar, familiar e social.

▪ CCEC

▪ CSC

▪ CSIEE



▪ b

▪ h

▪ l

▪ B5.9. Xeracións de dereitos e feitos históricos que influíron no seu desenvolvemento.

▪ B5.5. Comprender o desenvolvemento histórico dos dereitos humanos como unha conquista da humanidade

▪ VEB5.5.1. Describe os feitos máis influentes no desenvolvemento histórico dos dereitos humanos da primeira xeración (dereitos civís e políticos), da segunda xeración (económicos, sociais e culturais) e da terceira (dereitos dos pobos á solidariedade, ao desenvolvemento e á paz).





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



54



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


▪ a

▪ c

▪ d

▪ e

▪ B5.10. Problemas aos que se enfronta o exercicio dos dereitos civís e políticos da DUDH.

▪ B5.6. Avaliar, utilizando o xuízo crítico, a magnitude dos problemas aos que se enfronta a aplicación da DUDH.

▪ VEB5.6.1. Investiga mediante información obtida en distintas fontes, sobre os problemas e os retos da aplicación da DUDH, no que se refire ao exercicio de dereitos civís (destacando os problemas relativos á intolerancia, a exclusión social, a discriminación da muller, a violencia de xénero e a existencia de actitudes como a homofobia, o racismo, a xenofobia, o acoso laboral e escolar, etc.) e dos dereitos políticos (guerras, terrorismo, ditaduras, xenocidio, refuxiados/as políticos/as, etc.).

▪ CAA

▪ CD

▪ CSC



Bloque 6. Os valores éticos e a súa relación coa ciencia e a tecnoloxía

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ f

▪ g

▪ h

▪ B6.1. Necesidade de criterios éticos na investigación científica. Progreso científico-técnico e valores éticos.

▪ B6.1. Recoñecer que existen casos en que a investigación científica non é neutral, senón que está determinada por intereses políticos, económicos, etc., mediante a análise da idea de progreso e a súa interpretación equivocada, cando os obxectivos non respectan un código ético fundamentado na DUDH.

▪ VEB6.1.1. Obtén e selecciona información, traballando en colaboración, dalgúns casos nos que a investigación científica e tecnolóxica non foi guiada nin é compatible cos valores éticos da DUDH, xerando impactos negativos nos ámbitos humano e ambiental, sinalando as causas.

▪ CAA

▪ CD

▪ CMCCT

▪ CSC



▪ VEB6.1.2. Diserta, colaborando en grupo, sobre a idea de progreso na

▪ CCL

▪ CMCCT




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



55



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materia

Temporalización


ciencia e a súa relación cos valores éticos, o respecto á dignidade humana e o seu medio, e elabora e expón conclusións.


▪ VEB6.1.3. Selecciona e contrasta información, colaborando en grupo, sobre algunhas das ameazas da aplicación indiscriminada da ciencia e a tecnoloxía para o contorno ambiental e para a vida (explotación descontrolada dos recursos naturais, destrución de hábitats, contaminación química e industrial, choiva ácida, cambio climático, desertificación, etc.).

▪ CCL

▪ CMCCT

▪ CSIEE



2.7.4 CONCRECIÓN PARA CUARTO CURSO DA ESO



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



56



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ h

▪ B1.1. A dignidade do ser humano como valor básico no que se asenta a DUDH.

▪ B1.2. Atributos esenciais do ser humano na DUDH: razón, conciencia e liberdade.

▪ B1.3. Léxico do bloque: dignidade da persoa, fraternidade, liberdade humana, trato digno, xuízo xusto, trato inhumano ou degradante, detención arbitraria, presunción de inocencia, discriminación, violación de dereitos, etc.

▪ B1.1. Interpretar e valorar a importancia da dignidade da persoa como o valor do que parte e no que se fundamenta a DUDH, subliñando os atributos inherentes á natureza humana e os dereitos inalienables e universais que derivan dela, como o punto de partida sobre o que deben xirar os valores éticos nas relacións humanas a nivel persoal, social, estatal e universal.

▪ VEB1.1.1. Identifica a orixe dos dereitos inalienables e universais que establece a DUDH na dignidade do ser humano en tanto que persoa e os atributos inherentes á súa natureza.



▪ VEB1.1.2. Identifica na DUDH os atributos esenciais do ser humano: razón, conciencia e liberdade.



▪ VEB1.1.3. Relaciona adecuadamente os termos e as expresións seguintes, que se utilizan na DUDH: dignidade da persoa, fraternidade, liberdade humana, trato digno, xuízo xusto, trato inhumano ou degradante, detención arbitraria, presunción de inocencia, discriminación, violación de dereitos, etc.




▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ B2.1. Dereitos e liberdades dos individuos establecidos na DUDH que o Estado debe respectar.

▪ B2.1. Explicar, baseándose na DUDH, os principios que deben rexer as relacións entre a cidadanía e o Estado, co fin de favorecer o seu cumprimento na

▪ VEB2.1.1. Comenta, segundo o establecido pola DUDH nos artigos do 12 ao 17, os dereitos do individuo que o Estado debe respectar e fomentar,





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



57



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


▪ g

▪ h

sociedade en que viven.

nas relacións existentes entre ambos.

▪ VEB2.1.2. Explica os límites do Estado que establece a DUDH nos artigos do 18 ao 21, ao determinar as liberdades dos cidadáns e das cidadás que este debe protexer e respectar.



▪ VEB2.1.3. Elabora unha presentación con soporte informático e audiovisual que ilustre os contidos máis sobresalientes tratados no tema, e expón as súas conclusións de xeito argumentado.

▪ CCL

▪ CD

▪ CSIEE



▪ a

▪ c

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B2.2. Fenómeno da socialización global.

▪ B2.3. Perigos da socialización global á marxe dos valores éticos universais.

▪ B2.4. Medios de comunicación de masas e socialización global. Conflito entre liberdade de expresión outros dereitos.

▪ B2.2. Explicar en que consiste a socialización global e a súa relación cos medios de comunicación masiva, valorando os seus efectos na vida e no desenvolvemento moral das persoas e da sociedade, e reflexionar acerca do papel que deben ter a ética e o Estado en relación con este tema.

▪ VEB2.2.1. Describe e avalía o proceso de socialización global, mediante o que se produce a interiorización de valores, normas, costumes, etc.

▪ CCEC

▪ CCL

▪ 2 ▪ 1º trimesre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB2.2.2. Sinala os perigos que encerra o fenómeno da socialización global se se desenvolve á marxe dos valores éticos universais, e debate acerca da necesidade de establecer límites éticos e xurídicos neste tema.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



58



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


▪ VEB2.2.3. Diserta acerca do impacto que teñen os medios de comunicación masiva na vida moral das persoas e da sociedade, expresando as súas opinións con rigor intelectual.

▪ CCEC

▪ CCL

▪ 2 ▪ trimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula


▪ VEB2.2.4. Valora a necesidade dunha regulación ética e xurídica en relación co uso de medios de comunicación masiva, respectando o dereito á información e á liberdade de expresión que posúen os cidadáns e as cidadás.

▪ CCEC

▪ CSC




▪ a

▪ d

▪ f

▪ h

▪ B3.1. Importancia e valor da reflexión ética como defensa dos DDHH.

▪ B3.2. Novos campos da ética aplicada: profesional, bioética, ambiente, economía, empresa, ciencia e tecnoloxía, etc.

▪ B3.1. Recoñecer que a necesidade dunha regulación ética é fundamental no mundo actual de grandes e rápidos cambios, debido á magnitude dos perigos aos que se enfronta o ser humano, polo que resulta necesaria a súa actualización e a ampliación aos novos campos de acción da persoa, co fin de garantir o cumprimento dos dereitos humanos.

▪ VEB3.1.1. Xustifica racionalmente e estima a importancia da reflexión ética no século XXI, como instrumento de protección dos dereitos humanos ante o perigo que poden representar entes posuidores de grandes intereses políticos e económicos e grupos violentos, que teñen ao seu alcance armamento de grande alcance científico e tecnolóxico, capaces de pór en grande risco os dereitos fundamentais da persoa.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



59



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


▪ VEB3.1.2. Sinala algúns dos novos campos aos que se aplica a ética (profesional, bioética, ambiente, economía, empresa, ciencia e tecnoloxía, etc.).

▪ CMCCT

▪ CSIEE



▪ a

▪ d

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B3.3. Proxecto de vida persoal: límites e oportunidades que ofrecen as circunstancias persoais, e valores éticos que serven como guía.

▪ B3.2. Comprender e apreciar a importancia que teñen para o ser humano do século XXI as circunstancias que o rodean, salientando os límites que lle impoñen e as oportunidades que lle ofrecen para a elaboración do seu proxecto de vida, conforme os valores éticos que libremente elixe e que dan sentido á súa existencia.

▪ VEB3.2.1. Describe e avalía as circunstancias que no momento actual o/a rodean, identificando as limitacións e as oportunidades que se lle formulan desde as perspectivas social, laboral, educativa, económica, familiar, afectiva, etc., co obxecto de deseñar, a partir delas, o seu proxecto de vida persoal, determinando libremente os valores éticos que deben guialo/a.



▪ a

▪ b

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B3.4. Éticas formais e éticas materiais.

▪ B3.5. Ética kantiana: carácter formal. Autonomía da persoa como valor ético fundamental.

▪ B3.3. Distinguir os principais valores éticos nos que se fundamentan as éticas formais, establecendo a súa relación coa ética kantiana e sinalando a importancia que este filósofo lle atribúe á autonomía da persoa como valor ético fundamental.

▪ VEB3.3.1. Define os elementos distintivos das éticas formais e compáraos cos relativos ás éticas materiais.



▪ VEB3.3.2. Explica as características da ética kantiana (formal, universal e racional), así como a importancia da súa achega á ética universal.



▪ VEB3.3.3. Aprecia, na ética kantiana, o seu fundamento na autonomía da persoa




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



60



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


como valor ético esencial e a súa manifestación no imperativo categórico e as súas formulacións.


▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B3.6. Ética do discurso, de Apel e Habermas, como ética formal. Relación coa ética de Kant.

▪ B3.4. Identificar a ética do discurso, de Habermas e de Apel como unha ética formal, que salienta o valor do diálogo e o consenso na comunidade, como procedemento para atopar normas éticas xustas.

▪ VEB3.4.1. Identifica a ética do discurso como unha ética formal e describe en que consiste o imperativo categórico que formula, sinalando as similitudes e as diferenzas que posúe co imperativo da ética de Kant.



▪ VEB3.4.2. Utiliza a súa iniciativa persoal e emprendedora para elaborar unha presentación con soporte informático acerca das éticas formais, expresando e elaborando conclusións fundamentadas.

▪ CD

▪ CSIEE

▪ 2 ▪ 2ºtrimestre ▪ Instrumentos: Produción do alumnado Actitude na Aula



▪ a

▪ c

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B4.1. Democracia e xustiza.

▪ B4.2. Deberes cívicos como cumprimento de valores éticos e como defensa e difusión dos dereitos humanos.

▪ B4.1. Concibir a democracia non só como unha forma de goberno, senón como un estilo de vida cidadá, consciente do seu deber como elemento activo da vida política, colaborando na defensa e na difusión dos dereitos humanos tanto na súa vida persoal como na social.

▪ VEB4.1.1. Comprende a importancia que ten para a democracia e a xustiza, que os cidadáns e as cidadás coñezan e cumpran os seus deberes (defensa dos valores éticos e cívicos, coidado e conservación de todos os bens e servizos públicos, participación na elección de representantes





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



61



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


políticos/as, respecto e tolerancia á pluralidade de ideas e de crenzas, acatamento das leis e das sentenzas dos tribunais de xustiza, pagamento dos impostos establecidos, etc.).

▪ a

▪ c

▪ d

▪ h

▪ l

▪ B4.3. Perigos dunha globalización sen valores éticos.

▪ B4.4. Promoción dos DDHH por parte dos Estados: fomento e ensino dos valores éticos.

▪ B4.2. Reflexionar acerca do deber da cidadanía e dos Estados de promover o ensino e a difusión dos valores éticos como instrumentos indispensables para a defensa da dignidade e os dereitos humanos, ante o perigo que o fenómeno da globalización pode representar para a destrución do planeta e a deshumanización da persoa.

▪ VEB4.2.1. Diserta e elabora conclusións, en grupo, acerca das terribles consecuencias que pode ter para o ser humano o fenómeno da globalización, se non se establece unha regulación ética e política (egoísmo, desigualdade, interdependencia, internacionalización dos conflitos armados, imposición de modelos culturais determinados por intereses económicos que promoven o consumismo e a perda de liberdade humana, etc.).

▪ CAA

▪ CSC



▪ VEB4.2.2. Comenta o deber ético e político que teñen todos os estados, ante os riscos da globalización, de tomar medidas de protección dos dereitos humanos, nomeadamente a obriga de fomentar o ensino dos valores éticos e a súa vixencia, e a necesidade de respectalos en todo o mundo (deber de contribuír na





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



62



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


construción dunha sociedade xusta e solidaria, fomentando a tolerancia, o respecto aos dereitos das demais persoas; honestidade, lealdade, pacifismo, prudencia, e mutua comprensión mediante o diálogo, a defensa e protección da natureza, etc.).

Bloque 5. Os valores éticos, o Dereito e a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (DUDH)

▪ a

▪ d

▪ g

▪ h

▪ B5.1. Dereito e leis: finalidade, características e xustificación ética.

▪ B5.2. Conflitos entre principios éticos individuais e principios normativos sociais.

▪ B5.1. Apreciar a necesidade das leis xurídicas no Estado, para garantir o respecto aos dereitos humanos, e disertar acerca dalgúns dilemas morais nos que existe un conflito entre os deberes éticos, relativos á conciencia da persoa, e os deberes cívicos que lle impoñen as leis xurídicas.

▪ VEB5.1.1. Explica a finalidade e as características das leis xurídicas dentro do Estado e a súa xustificación ética, como fundamento da súa lexitimidade e da súa obediencia.



▪ VEB5.1.2. Debate acerca da solución de problemas nos que hai un conflito entre os valores e principios éticos do individuo e os da orde civil, formulando solucións razoadas, en casos como os de desobediencia civil e obxección de conciencia.

▪ CCL

▪ CSIEE



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B5.3. Teoría da xustiza de Rawls: posición orixinal e veo de ignorancia; criterio de imparcialidade; función dos dous principios de xustiza.

▪ B5.2. Disertar acerca da teoría de Rawls baseada na xustiza como equidade e como fundamento ético do dereito, e emitir un xuízo crítico acerca dela.

▪ VEB5.2.1. Procura información en internet co fin de definir os principais conceptos utilizados na teoría de Rawls e establece unha relación entre eles (posición orixinal e veo de ignorancia, criterio de

▪ CAA

▪ CD





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



63



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


imparcialidade e función dos dous principios de xustiza que propón).

▪ VEB5.2.2. Realiza un xuízo crítico acerca da teoría de Rawls e explica a súa conclusión argumentada acerca dela.



▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B5.4. Os DDHH como ideais irrenunciables.

▪ B5.5. Deficiencias na aplicación dos DDHH referidos ao económico e ao social.

▪ B5.6. Organizacións que traballan pola defensa dos DDHH.

▪ B5.3. Valorar a DUDH como conxunto de ideais irrenunciables, tendo presentes os problemas e as deficiencias na súa aplicación, especialmente no relativo ao ámbito económico e social, indicando a importancia das institucións e os/as voluntarios/as que traballan pola defensa dos dereitos humanos.

▪ VEB5.3.1. Xustifica racionalmente a importancia dos dereitos humanos como ideais para alcanzar polas sociedades e os Estados, e recoñece os retos que aínda teñen que superar.



▪ VEB5.3.2. Sinala algunha das deficiencias no exercicio dos dereitos económicos e sociais (pobreza, e falta de acceso á educación, á saúde, ao emprego, á vivenda, etc.).



▪ VEB5.3.3. Emprende a elaboración dunha presentación, con soporte informático e audiovisual, acerca dalgunhas institucións e voluntarios/as que, en todo o mundo, traballan pola defensa e respecto dos dereitos humanos: Organización das Nacións Unidas (ONU) e os seus organismos, como FAO, Organismo

▪ CCEC

▪ CD

▪ CSC





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



64



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


Internacional de Enerxía Atómica (OIEA), Organización Mundial da Saúde (OMS), Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura (UNESCO), etc., organizacións non gobernamentais como Greenpeace, UNICEF, Cruz Vermella, Media Lúa Vermella, etc., así como o Tribunal Internacional de Xustiza, o Tribunal de Xustiza da Unión Europea, etc.

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B5.7. Dereito á seguridade e a paz.

▪ B5.8. Compromiso coa paz e a solidariedade coas vítimas da violencia.

▪ B5.9. Ameazas á paz.

▪ B5.4. Entender a seguridade e a paz como un dereito recoñecido na DUDH (no seu artigo 3) e como un compromiso dos españois e das españolas a nivel nacional e internacional (preámbulo da Constitución española), identificando e avaliando o perigo das novas ameazas que xurdiron nos últimos tempos.

▪ VEB5.4.1. Diserta, en pequenos grupos, acerca da seguridade e a paz como un dereito fundamental das persoas, e aprecia a súa importancia para o exercicio do dereito á vida e á liberdade, elaborando e expresando as súas conclusións (artigo 3 da DUDH).



▪ VEB5.4.2. Toma conciencia do compromiso dos españois e das españolas coa paz, como unha aspiración colectiva e internacional recoñecida na Constitución española, e rexeita a violación dos dereitos humanos, amosando solidariedade coas vítimas da violencia.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



65



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


▪ VEB5.4.3. Emprende a elaboración dunha presentación, con soporte audiovisual, sobre algunhas das novas ameazas para a paz e a seguridade no mundo actual (terrorismo, desastres ambientais, catástrofes naturais, mafias internacionais, pandemias, ataques cibernéticos, tráfico de armas de destrución masiva, de persoas e de órganos, etc.).

▪ CD

▪ CSC



▪ a

▪ d

▪ h

▪ B5.10. As Forzas Armadas na Constitución española.

▪ B5.11. Misións das Forzas Armadas.

▪ B5.12. Conflitos armados: importancia das organizacións internacionais na súa prevención e na súa solución.

▪ B5.5. Coñecer a misión atribuída na Constitución española ás Forzas Armadas e a súa relación cos compromisos que España ten cos organismos internacionais a favor da seguridade e a paz, reflexionando acerca da importancia do dereito internacional para regular e limitar o uso e as aplicación da forza e do poder.

▪ VEB5.5.1. Coñece, analiza e asume como cidadán ou cidadá os compromisos internacionais realizados por España en defensa da paz e a protección dos dereitos humanos, como membro de organismos internacionais (ONU, OTAN, UE, etc.).



▪ VEB5.5.2. Explica a importancia da misión das forzas armadas (artigo 15 da lei de defensa nacional) en materia de defensa e seguridade nacional, de dereitos humanos e de promoción da paz, e a súa contribución en situacións de emerxencia e axuda humanitaria, tanto nacionais como internacionais.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



66



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


▪ VEB5.5.3. Analiza as consecuencias dos conflitos armados a nivel internacional, apreciando a importancia das organizacións internacionais que promoven e vixían o cumprimento dun dereito internacional fundamentado na DUDH.




▪ a

▪ b

▪ e

▪ f

▪ h

▪ m

▪ B6.1. Validez ética dos proxectos científicos e tecnolóxicos.

▪ B6.1. Identificar criterios que permitan avaliar, de xeito crítico e reflexivo, os proxectos científicos e tecnolóxicos, co fin de valorar a súa idoneidade en relación co respecto aos dereitos e valores éticos da humanidade.

▪ VEB6.1.1. Utiliza información de forma selectiva para atopar algúns criterios que cumpra ter en conta para estimar a viabilidade de proxectos científicos e tecnolóxicos, considerando a idoneidade ética dos obxectivos que pretenden e a avaliación dos riscos e as consecuencias persoais, sociais e ambientais que a súa aplicación poida ter.

▪ CAA

▪ CMCCT

▪ CSC

▪ CSIEE



▪ a

▪ d

▪ f

▪ g

▪ h

▪ B6.2. Códigos deontolóxicos dos axentes sociais.

▪ B6.2. Estimar a necesidade de facer cumprir unha ética deontolóxica a científicos/as, tecnólogos/as e outros/as profesionais.

▪ VEB6.2.1. Comprende e explica a necesidade de apoiar a creación e o uso de métodos de control, e a aplicación dunha ética deontolóxica para científicos/as e tecnólogos/as e, en xeral, para todas as profesións, fomentando a aplicación dos valores éticos no mundo laboral, financeiro e

▪ CMCCT

▪ CSC

▪ CSIEE





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



67



Competencias clave

Grao mínimo de

consecución para

superar a materi


empresarial.

2.8 METODOLOXÍA

Ademais dos principios que con carácter xeral sinalamos no apartado correspondente

da Programación xeral para todas as materias do Departamento, resumimos aquí algunhas

consideracións específicas en relación coa metodoloxía específica para Valores Éticos. O

proceso de ensino-aprendizaxe da materia Valores Éticos non se limita ao ámbito dos

coñecementos. Unha materia que pretende unha formación integral do alumno, debe

considerar tamén os procedementos que permitan a adquisición de capacidades e estratexias

para un traballo autónomo e, ao mesmo tempo, o desenvolvemento de valores e actitudes de

convivencia democrática que fagan posible a actitude crítica do alumnado e que faciliten a

súa inserción na sociedade na que viven.

O punto de partida de todo o proceso de ensino-aprendizaxe deben ser os

coñecementos previos do alumnado para proceder a partir de aí, con un espírito sempre

construtivo, a unha análise crítica dos mesmos.

Conforme a este principio, propoñemos as seguintes orientacións metodolóxicas:

A aprendizaxe non ha de basearse exclusivamente nun proceso acumulativo no que as

ideas son impostas externamente e vanse engadindo unhas a outras. O profesor deberá evitar

as explicacións maxistrais dando protagonismo ao alumno. Trátase de que sexan os alumnos

e alumnas, nun proceso continuo de intercambio de opinións, coñecementos e experiencias,

tanto persoais como alleas, os encargados de construír a súa propia aprendizaxe.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



68

Débense potenciar aquelas actividades orientadas a aprender a razoar e argumentar

dun modo crítico e autónomo, tal e como ven recollido en nos obxectivos da materia.

O desenvolvemento das unidades didácticas que compoñen o programa da materia,

iníciase cunhas cuestións iniciais que o profesor plantexará aos seus alumnos e alumnas na

primeira sesión e que lle permitirá obter a información necesaria (detectar o seus

coñecementos e experiencias previos) para orientar o proceso de ensino-aprendizaxe e

anticipar algúns dos conceptos máis importantes que se irán abordando ao longo da unidade.

Durante as seguintes sesións, os alumnos realizarán as actividades (individuais e de

grupo) seleccionadas polo profesor. As actividades propostas serán e de diferente natureza,

de feito algunhas delas require o uso de internet e das novas tecnoloxías, polo que

corresponde ao docente decidir, en función do tempo dispoñible e, sobre todo, do interese

que teña suscitado a temática da unidade, se traballalas na aula de forma oral ou ben facelo

por escrito. Deberá, ao mesmo tempo, considerar a conveniencia de que algunhas delas

poidan ser realizadas na casa polo alumnado para ser revisadas na próxima sesión.

Tamén existe a posibilidade de traballar por proxectos, isto é, de propoñer ao

alumnado un proxecto de investigación cuns obxectivos concretos que deben lograr. Son

eles, os propios estudantes, os que deben organizarse, conseguir a información, organizala e

elaborala para responder á pregunta proposta ou para solucionar o problema plantexado. O

resultado final pode ter distintos formatos: un folleto, unha campaña, unha presentación,

unha investigación científica…

2.9 CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO

ALUMNADO.

a) Criterios de avaliación

A habilidade na construción de conceptos e o seu uso efectivo nas diferentes

actividades.

Comprensión e análise dos problemas relacionados coa valoración de procesos de

decisión persoal e/ou social.

Capacidade de xustificación e argumentación das ideas expostas.

Capacidade de análise dos argumentos e contraargumentos propostos para a

resolución de dilemas éticos.

Comprensión das capacidades de razoamento, sentimentos e vontade na elaboración

da personalidade e a toma de decisións.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



69

Coñecer os fundamentos da natureza social do ser humano e os factores fundamentais

que inflúen na vida social e no desenvolvemento moral da persoa.

Ser quen de separar e distinguir os ámbitos privado e público para o ámbito das

decisións e accións humanas.

Conseguir un grao de integración e coherencia entre os coñecementos teóricos dos

valores e a aplicación e uso dos mesmos nas súas acción cotiás no centro de ensino.

b) Criterios de cualificación

A nota de avaliación obterase do seguinte modo:

• Traballos na aula recollidos no Caderno de clase do alumno/a:70%.

• Actitude na aula30%.

O alumnado da materia de Valoes Éticos será advertido no inicio do curso de que a

súa nota de partida é de 10. Para manter a nota en cada avaliación deberá satisfacer as

seguintes condicións

Asistir puntualmente a clase.

Amosar interese e participar activamente, de maneira individual e cooperativa, no

proxecto de curso e nas diferentes actividades da programación.

Realizar todas as actividades que se programen dentro e fóra da aula, tanto

individuais como colectivas.

c) Instrumentos de avaliación

• Caderno do profesor para valorar as actitudes na aula.

• Caderno do alumno: onde se avaliarán os traballos realizados e as exposicións na aula.

• Actitude na aula. Caderno do profesor. Ficha do alumno/a (max.3 puntos)

Cumprimento das indicacións do profesor 0.25

Traer o material de traballo 0.25

Participación na clase 0.25



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



70

Respectar a quenda de palabra 0.25

Respectar as opinións dos outros 0.25

Coidado do material persoal e da aula 0.25

Manter un comportamento e unha postura correcta 0.25

Puntualidade e orde nas entradas e saídas da aula 0.25

Aproveitamento do tempo de traballo persoal 0.25

Non faltar de forma inxustificada 0.25

Actitude colaboradora 0.25

Implicación coa materia 0.25

• Caderno de clase (max. 7 puntos) o diario de clase será o medio para medir o grao de

consecución dos estándares de aprendizaxe e competencias clave. Os criterios de

corrección dos traballos do alumno serán os seguintes:

◦ Deberán presentarse todos os traballos na orde na que foron propostos e realizados na

aula.

◦ No caso de que algún traballo non se realizase no seu momento por causas

xustificadas o alumno poderá presentalo para a súa cualificación posterior

◦ Os traballos estarán realizados de forma completa e non poderán estar copiados polos

de outros alumnos.

◦ A presentación dos traballos deberá axustarse ás condicións prescritas na aula.

◦ A calidade dos traballos presentados, as respostas elaboradas, a boa redacción, o

traballo de reflexión, a recompilación de datos, a calidade da exposición oral.

Rúbrica para a avaliación do caderno de clase

1 2

3

4



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



71

A portada do caderno inclúe o nome e apelidos, o título da

materia, o curso e grupo?

Realiza todas as actividades?

As respostas están xustificadas e argumentadas suficientemene ?

Corrixe as actividades seguindo as explicacións dos seus com- pañeiros e as do profesor?

Apunta as dúbidas para consultalas co profesor na próxima sesión?

Realiza esquemas e resumos destacando as ideas principais en cada un dos temas?

Titula cada unidade e escribe a data na que realiza as actividades?

Copia sempre os enunciados das actividades e coida a orto- grafía e a presentación (orde e limpeza)?

Respeta as marxes e organiza correctamente as actividades realizadas ao longo de cada unidade?

Separa claramente cada unha das unidades didácticas e co- meza cada unidade nunha páxina nova?

Entrega o caderno para a súa revisión na data indicada?

d) Criterios de promoción e grao mínimo de consecución en cada estándar de

aprendizaxe

Para establecer o grao mínimo de consecución en cada estándar de aprendizaxe

establecemos a seguinte gradación en 4 niveis:

Grao 1. Insuficiente: o alumno/a non traballa, ten dificultades na aprendizaxe ou non

aplica os procesos intelectuais (análise, enumeración, xerarquización e comparación,

interpretación e comprensión, recoñecemento e expresión, debate e discusión…) na

aplicación de coñecementos en actividades prácticas (individuais e colectivas,

documentais, gráficas, numéricas…) referidas no estándar e, xa que logo, non acada o

grao mínimo esixible de consecución para o devandito estándar de aprendizaxe

Grao 2.Suficiente, aínda que mellorable: o alumno/a traballa con boa actitude, aínda

que con algunha dificultade na aprendizaxe, aplica con algún erro os procesos

intelectuais (análise, enumeración, xerarquización e comparación, interpretación e

comprensión, recoñecemento e expresión, debate e discusión…) na aplicación de

coñecementos en actividades prácticas (individuais e colectivas, documentais,

gráficas, numéricas…) referidas no estándar e, xa que logo, acada o grao mínimo

esixible de consecución para o devandito estándar de aprendizaxe



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



72

Grao 3.Bo: o alumno/a traballa con boa actitude, sen dificultades na aprendizaxe, sen

erros significativos nos procesos intelectuais (análise, enumeración, xerarquización e

comparación, interpretación e comprensión, recoñecemento e expresión, debate e

discusión…) e na aplicación de coñecementos en actividades prácticas (individuais e

colectivas, documentais, gráficas, numéricas…) referidas no estándar e, xa que logo,

acada un bo grao esixible de consecución para o devandito estándar de aprendizaxe

Grao 4.Excelente: o alumno/a traballa con moi boa actitude, sen dificultades na

aprendizaxe, sen erros nos procesos intelectuais (análise, enumeración, xerarquización

e comparación, interpretación e comprensión, recoñecemento e expresión, debate e

discusión…) e na aplicación de coñecementos en actividades prácticas (individuais e

colectivas, documentais, gráficas, numéricas…) referidas no estándar e, xa que logo,

acada un excelente grao esixible de consecución para o devandito estándar de

aprendizaxe

Para acadar o nivel de suficiencia final o alumnado deberá obter unha cualificación

media do 50% en cada un dos instrumentos de avaliación aplicados: Caderno do alumnado e

avaliación da actitude na aula. Aprobar a avaliación implica acadar un mínimo de 5 puntos

tras aplicar as porcentaxes.

Unha vez aprobadas as tres avaliacións, a cualificación final do curso será a media

aritmética das tres. Se ao longo do curso existe un progreso nas cualificacións, terase en

conta para mellorar a media aritmética.

2.9.2 Actividades de recuperación:

A recuperación das avaliacións parciais durante o curso consistirá na repetición e

entrega dos traballos ou actividades do caderno de clase non realizados ou avaliados

negativamente. Para a súa corrección e cualificación empregaremos a mesma ponderación

que na avaliación ordinaria.

2.9.3 Avaliación extraordinaria:

Aqueles alumnos/as que non acaden unha cualificación de 5 puntos no cálculo da

media das tres avaliacións deberán presentarse a un exame final de todos os estándares de

aprendizaxe do curso. A cualificación do exame establecerase sobre 10 puntos e o

alumno/a deberá acadar cando menos 5 para superar a materia.

2.10 Atención á diversidade

É preciso ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe do alumnado e adoptar



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



73

as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense

na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes

analíticos (pasan lentamente das partes ao todo) e estudantes sintéticos (abordan o tema

desde a globalidade); uns traballan durante períodos longos e outros necesitan descansos;

algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hainos que prefiren traballar

sós e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo. Ademais hai alumnado que

require atención específica.

Como actividades de detección de coñecementos previos empregaranse as

seguintes estratexias:

- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado,

co fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.

- Repaso das nocións xa vistas con anterioridade e consideradas necesarias para a

comprensión da unidade, tomando nota das lagoas ou dificultades detectadas.

- Introdución de cada aspecto teórico aténdose ao seu contexto e á súa importancia

para temas actuais e cotiáns, sempre que iso sexa posible.

- Como actividades de consolidación aplicarase:

- Realización de exercicios apropiados e variados co fin de afianzar os contidos

teóricos, culturais e léxicos que se vaian traballando na unidade.

- Traballo cos textos e motivos complementarios de cada unidade para asentar e

consolidar os coñecementos adquiridos.

- Coas actividades de recuperación e tamén con actividades de ampliación

atenderase non só ao alumnado que presenta problemas no proceso de

aprendizaxe, senón tamén aqueles que alcanzaron no tempo previsto os

obxectivos propostos.

- As distintas formas de agrupamento do alumnado e a súa distribución na aula

inflúen, sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un

desenvolvemento comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo

en grupo, recurso que se aplicará en función das actividades que se vaian realizar

concretamente, por exemplo, nos debates, exposicións e comentarios de textos, xa

que a posta en común de conceptos e ideas individuais xera unha dinámica

creativa e de interese no alumnado.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



74

- Concederáselle grande importancia ás actividades de traballo persoal e individual;

en concreto, actividades de síntese/resumo e nas de consolidación dos conceptos

teóricos, así como nas de recuperación e ampliación.

- Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade neste nivel da ESO

desde dúas vías:

- A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas

fases: unha de información xeral e outra de fixación da información básica, que se

tratará mediante esquemas, resumos, cadros conceptuais...

- A atención á diversidade na programación das actividades, como instrumento de

atención ás diferenzas individuais dos alumnos e alumnas. A variedade de

actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas

capacidades, intereses e motivacións.

2.11 Materiais e recursos didácticos.

Apuntamentos elaborados polo departamento, fotocopiados ou recollidos no caderno

de clase

Material divulgativo proporcionado por institucións sociais de marcado carácter

solidario coas que se colaborará no proxecto educativo de clase.

Materiais multimedia extraídos da rede, tales como anuncios publicitarios,

curtametraxes, fragmentos de series ou animacións que poden servir como apoio

didáctico para o tratamento dun problema

Artigos xornalísticos ou fragmentos literarios que poidan servir para activar estratexias

e situacións educativas relacionadas coa consecución dos obxectivos e as

competencias.

Utilización de ferramentas de traballo dixital en rede (compartir documentos e

elaborar mapas conceptuais)

Explicacións do profesorado utilizando medios multimedia (as aulas conta cun

proxector conectado a un portátil).

Nas aulas Abalar os ordenadores do alumnado



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



75

3. PROGRAMACIÓN DE FILOSOFÍA

MATERIA OPTATIVA

DE 4º CURSO DE ESO



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



76

Índice:

3.1. Introdución. Contextualización e xustificación da materia.

3.2. Obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria.

3.3. Obxectivos xerais para a materia

3.4. Como contribúe a materia á consecución das competencias básicas.

3.5. Contidos.

3.6. Temporalización.

3.7. Concreción para cada estándar de aprendizaxe.

3.8. Metodoloxía.

3.9. Criterios de avaliación, cualificación e promoción do alumnado.




3.9.4 Rúbricas para a avaliación.

3.10. Atención á diversidade

3.11 Recursos didácticos

3.12 Concreción das aprendizaxes imprescindibles non adquiridas o curso anterior



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



77

3.1 INTRODUCIÓN. CONTEXTUALIZACIÓN E XUSTIFICACIÓN DA MATERIA.

A materia de Filosofía de Cuarto Curso de ESO supón o inicio para o alumno dunha

reflexión que terá continuidade no Bacharelato mediante a materia do mesmo nome que se

imparte no Primeiro Curso e, no seu caso, a través da materia optativa para Segundo Curso

de Historia da Filosofía. Ao tempo trátase dunha materia que ten sentido propio ou autónomo

con respecto destas, xa que posúe unha grande utilidade para todo o alumnado, con

independencia do seu posterior itinerario de estudos e das decisións que vaia tomar respecto

ao seu futuro académico ou profesional.

Precisamente, Filosofía de Cuarto de ESO, impártese no curso final da Etapa, despois

de que o alumnado tivera a posibilidade de estudar contidos introdutorios aos filosóficos nas

materias de Valores Éticos e supón unha achega importante para insistir na tarefa de acadar

unha madurez intelectual e vital que lle será precisa no seu desenvolvemento persoal. Esa

necesidade de madurez inscríbese nun período, o da adolescencia, no que o individuo afronta

os seus propios interrogantes acerca do sentido da existencia propia e allea e cuestiona boa

parte do experimentado hasta ese momento, os conceptos aprendidos, os prexuízos

adquiridos, as súas relacións cos demais e a sociedade na que se atopa. Nese contexto, a

ensinanza da filosofía pode converterse nunha axuda fundamental na súa busca dunha

posición ante o mundo, que lle permita a toma de decisións dun xeito autónomo, seguro e

responsable.

A materia de Filosofía pode servir ao alumnado desta idade como mapa que lle oriente

cara á comprensión de si mesmo e do seu entorno e lle faga coñecer os grandes interrogantes

da nosa cultura, que indefectiblemente han de conectar cos seus propios, ao tempo que toma

contacto cos conceptos e teorías que intentan dar resposta a esas grandes cuestións. Deste

xeito, o alumno dotarase de ferramentas como a actitude crítica e reflexiva que lle leva- rá a

non admitir ideas que non teñan sido rigorosamente analizadas e evidenciadas. Entrará en

contacto con ideas que lle fagan capaz de apreciar a beleza e a capacidade transformadora

das manifestacións artísticas e de afrontar a xestión creativa das súas propias capacidades

estéticas. Poderá distinguir o razoamento e a argumentación fundamentada e coherente,

como capacidade necesaria para evitar o pensamento único e dogmático, de modo que o

alumno poida elaborar a súa propia visión moral e política de maneira autónoma, informada

e cimentada. Ademais, polo seu carácter transversal, teórico e práctico, a materia de Filosofía

permitirá ao alumno integrar nunha visión de conxunto a gran diversidade de saberes,

capacidades e valores.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



78

Todos estes saberes e aptitudes resultan insubstituíbles na súa formación, xa que

grazas a eles poderá afondar posteriormente nese ámbito de reflexión que lle posibilite

converterse nunha persoa e nun cidadán crítico e autónomo, preparado para a asunción das

súas responsabilidades e a participación na súa comunidade.

A materia de Filosofía de Cuarto Curso de ESO supón o inicio para o alumno dunha

reflexión que terá continuidade no Bacharelato mediante a materia do mesmo nome que se

imparte no Primeiro Curso e, no seu caso, a través da materia optativa para Segundo Curso

de Historia da Filosofía. Ao tempo trátase dunha materia que ten sentido propio ou autónomo

con respecto destas, xa que posúe unha grande utilidade para todo o alumnado, con

independencia do seu posterior itinerario de estudos e das decisións que vaia tomar respecto

ao seu futuro académico ou profesional.

Precisamente, Filosofía de Cuarto de ESO, impártese no curso final da Etapa, despois

de que o alumnado tivera a posibilidade de estudar contidos introdutorios aos filosóficos nas

materias de Valores Éticos e supón unha achega importante para insistir na tarefa de acadar

unha madurez intelectual e vital que lle será precisa no seu desenvolvemento persoal. Esa

necesidade de madurez inscríbese nun período, o da adolescencia, no que o individuo afronta

os seus propios interrogantes acerca do sentido da existencia propia e allea e cuestiona boa

parte do experimentado hasta ese momento, os conceptos aprendidos, os prexuízos

adquiridos, as súas relacións cos demais e a sociedade na que se atopa. Nese contexto, a

ensinanza da filosofía pode converterse nunha axuda fundamental na súa busca dunha

posición ante o mundo, que lle permita a toma de decisións dun xeito autónomo, seguro e

responsable.

A materia de Filosofía pode servir ao alumnado desta idade como mapa que lle oriente

cara á comprensión de si mesmo e do seu entorno e lle faga coñecer os grandes interrogantes

da nosa cultura, que indefectiblemente han de conectar cos seus propios, ao tempo que toma

contacto cos conceptos e teorías que intentan dar resposta a esas grandes cuestións. Deste

xeito, o alumno dotarase de ferramentas como a actitude crítica e reflexiva que lle leva- rá a

non admitir ideas que non teñan sido rigorosamente analizadas e evidenciadas. Entrará en

contacto con ideas que lle fagan capaz de apreciar a beleza e a capacidade transformadora

das manifestacións artísticas e de afrontar a xestión creativa das súas propias capacidades

estéticas. Poderá distinguir o razoamento e a argumentación fundamentada e coherente,

como capacidade necesaria para evitar o pensamento único e dogmático, de modo que o

alumno poida elaborar a súa propia visión moral e política de maneira autónoma, informada

e cimentada. Ademais, polo seu carácter transversal, teórico e práctico, a materia de Filosofía



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



79

permitirá ao alumno integrar nunha visión de conxunto a gran diversidade de saberes,

capacidades e valores.

Todos estes saberes e aptitudes resultan insubstituíbles na súa formación, xa que

grazas a eles poderá afondar posteriormente nese ámbito de reflexión que lle posibilite

converterse nunha persoa e nun cidadán crítico e autónomo, preparado para a asunción das

súas responsabilidades e a participación na súa comunidade.

3.2 OBXECTIVOS XERAIS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA.

A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as

alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto

aos demais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos;

exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de

oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e

prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo

como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como

medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre

eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra

condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan

discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra

a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas

relacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como rexeitar a violencia, os

prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido

crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das

tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



80

f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas

disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos

campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o sentido

crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar

decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e na

galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da

literatura.

i ) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l ) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos

demais, así como o patrimonio artístico e cultural.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e

a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a

dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos

sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, e contribuír

así á súa conservación e mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

3. 3 OBXECTIVOS PARA A MATERIA DE FILOSOFÍA.

1. Afondar no coñecemento da filosofía como saber teórico e como razón práctica.

2. Analizar a diferenza entre filosofía, ciencia e relixión.

3. Identificar os usos lóxico e práctico da filosofía.

4. Identificar a filosofía como actitude crítica.

5. Analizar o nacemento da filosofía e identificalo en Grecia.

6. Identificar a primeira pregunta filosófica e afondar nos primeiros autores: Sócrates, Platón,

Aristóteles...



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



81

7. Afondar no coñecemento do temperamento e do carácter persoais.

8. Comprender e extrapolar as teorías da personalidade a contextos actuais de análise.

9. Comprender a importancia das emocións e da motivación na configuración do eu persoal.

10. Discriminar entre o que se entende por conciencia e inconsciente.

11. Identificar as visións da humanidade da filosofía antiga.

12. Afondar na concepción medieval do ser humano.

13. Reflexionar sobre a visión moderna da natureza humana.

14. Coñecer e analizar as teorías contemporáneas sobre o ser humano.

15. Coñecer os conceptos de cultura, de civilización e de sociedade, e os elementos que

conforman unha cultura.

16. Afondar nas diferentes etapas e nos distintos procesos de socialización.

17. Recoñecer as diferentes actitudes humanas ante a diversidade cultural.

18. Distinguir entre coñecemento e opinión e coñecer os métodos da ciencia para achegarse á

razón.

19. Coñecer as principais teorías clásicas do coñecemento e a definición e as diversas

concepcións da verdade.

20. Analizar as teorías da intelixencia de Gardner e de Goleman e reflexionar sobre a súa

aplicación no mundo actual.

21. Atopar o equilibrio entre a racionalidade teórica e práctica, relacionándoas coa cultura

desde un punto de vista crítico.

22. Coñecer a liberdade nos seus múltiples sentidos, diferenciando entre liberdade negativa e

liberdade positiva, e relacionala co determinismo.

23. Dialogar sobre a polémica filosófica do libre albedrío.

24. Reflexionar sobre a diferenza entre ética e moral.

25. Coñecer o concepto e os problemas da bioética.

26. Atopar argumentos éticos sobre o uso da tecnoloxía en distintos contextos.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



82

27. Analizar os problemas das éticas ambiental e dos negocios.

28. Pensar na pregunta metafísica pola esencia da realidade, cuestionándose a filosofía da

natureza.

29. Analizar o problema da liberdade e a ciencia contemporánea e o sentido da existencia.

30. Reflexionar sobre as teorías filosóficas da vida, a existencia e a temporalidade.

31. Recoñecer as etapas da creatividade e as súas fontes.

32. Apreciar a creación artística afondando no sentido de beleza.

3.4 COMO CONTRIBÚE A MATERIA Á CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS

BÁSICAS.

A materia de Filosofía de Cuarto Curso de Educación Secundaria Obrigatoria traballa

moitas das competencias clave. Tal e como estableceu a UNESCO en 1996, a aprendizaxe

competencial é ao mesmo tempo, o vehículo da aplicación do ensino e o pilar básico dunha

educación permanente para o século XXI. A OCDE, a Unión Europea e os gobernos que a

integran apostan claramente por sistemas educativos baseados en competencias. Vexamos

como a materia de Filosofía pode contribuír á súa adquisición:

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT)

Na medida en que a filosofía foi historicamente a nai de diferentes disciplinas

científicas, e que tamén abordou cuestións como a estrutura do coñecemento científico e das

consecuencias da tecnoloxía para a vida humana, esta competencia é crucial neste proxecto.

Ademais, a lóxica, como disciplina que vincula filosofía e matemática recibe un tratamento

especial nesta materia.

Así, ademais dos descritores da competencia que se traballan puntualmente nas unidades,

destacamos os seguintes:

Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no contorno natural e as

repercusións para a vida futura.

Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá.

Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas,

comprender o que acontece arredor nosa e responder preguntas.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



83

Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes,

porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación

numérica, etc.

Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.

Organizar a información utilizando procedementos matemáticos.

Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.

Comunicación lingüística (CCL)

A Filosofía é unha disciplina fundamentalmente racional, discursiva e conceptual, os

estudantes deberán practicar a comprensión textual, a definición de termos específicos da

materia, a expresión escrita, a adecuación a certos contextos de comunicación e a

comunicación oral en debates e argumentacións en clase.

Polo tanto, destacamos os descritores seguintes:

Comprender o sentido dos textos escritos e orais.

Manter unha actitude favorable cara á lectura.

Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.

Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos escritos e orais

Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.

Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra,

escoita atenta ao interlocutor...

Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas

diversas situacións comunicativas.

Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para facer un

mellor uso dela.

Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en

calquera situación.

Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás

ou en materias diversas




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



84

A competencia dixital trabállase fundamentalmente mediante a análise de produtos

audiovisuais, películas en especial, que tratan temas que podemos vincular coas cuestións

desenvolvidas en cada unidade. Por outra parte, tamén se intentou fomentar o uso de novas

tecnoloxías na exposición didáctica e, para iso, proponse o uso de recursos dixitais na

presentación e exposición de traballos.

Para iso, nestaárea, traballaremos os seguintes descritores da competencia:

Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.

Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de

medios tecnolóxicos.

Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións

diversas.

Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación.

Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.

Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.


A importancia da cultura, da arte, da historia, etc., e a necesaria conciencia do seu

valor tamén desempeñan un papel crucial neste proxecto de Filosofía de 4.º ESO. Mediante a

análise de diferentes obras de arte, pretendemos incentivar a conciencia e o gusto estético.

Polo demais, a conexión entre a Filosofía e o ámbito da cultura en xeral é evidente e, por

conseguinte, é necesario fomentar unha actitude de respecto, de tolerancia e de coñecemento

do amplo patrimonio cultural que constitúe a nosa forma de vida.

Polo que, nesta área, traballaremos os seguintes descritores:

Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes

(artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...) e cara ás persoas que contribuíron

ao seu desenvolvemento.

Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.

Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento

científico.

Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos.

Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



85


A función social da filosofía e a súa vinculación coa teoría da sociedade implican que

a reflexión sobre os valores sociais e morais, os hábitos, etc., sexan parte ineludible do labor

filosófico. Por unha parte, intentamos presentar nocións e teorías básicas relativas á natureza

social do ser humano. Por outra, ademais, pretendeuse cultivar a capacidade de diálogo e de

entendemento a través de actividades participativas, como, por exemplo, o debate.

Para iso adestraremos os seguintes descritores:

Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de

distintas fontes e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e

democrático de dereito referendado por unha constitución.

Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e de

traballo, e para a resolución de conflitos.

Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participa- ción

establecidos.

Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e de ideas.

Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIE)

O desenvolvemento do sentido de iniciativa e espírito emprendedor é de vital

importancia en calquera contexto educativo porque favorece a autonomía dos alumnos e das

alumnas, e o desenvolvemento de habilidades persoais para emprender accións innovadoras

en contextos académicos que logo se poderán extrapolar a situacións vitais. No propio estudo

da materia, o alumnado debe recoñecer os seus recursos e desenvolver hábitos que permitan

superar dificultades no traballo e na consecución de metasestablecidas. Valores como o

liderado, a creatividade, a iniciativa persoal ou a autonomía non son alleos á educación

filosófica. Capacidades como a argumentación, o razoamento ou a exposición pública están

ligadas ao fomento da iniciativa individual. Máis alá destes valores transversais, presentes en

todas as unidades, o mundo da empresa e a economía recibe un tratamento específico nestes

materiais.

Os descritores que adestraremos son:



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



86

Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.

Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.

Ser constante no traballo, superando as dificultades.

Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa.

Encontrar posibilidades no contorno que outros non aprecian.

Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender (CAA)

A competencia de aprender a aprender pódese desenvolver na área fomentando tarefas

que permitan que o alumno ou a alumna se recoñeza a si mesmo como aprendiz para a

mellora dos seus procesos de aprendizaxe. Fomentarase a autonomía dos estudantes e o seu

desenvolvemento como aprendices capaces de xerar novo coñecemento a partir dos contidos

impartidos en clase.

Traballaremos os seguintes descritores de xeito prioritario:

Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas...

Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

Planificar os recursos necesarios e os pasos que se han de realizar no proceso de

aprendizaxe.

Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos

resultados intermedios.

Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

3.5 CONTIDOS.

A materia estrutúrase en seis bloques: "A filosofía", "Identidade persoal",

"Socialización", "Pensamento", "Realidade e metafísica" e "Transformación". Pode

entenderse, dun xeito escolar, que estes bloques representan globalmente un equilibrio, xa

que tres deles responden a unha dimensión marcadamente teórica (filosofía, pensamento,

realidade e metafísica), mentres os outros tres acentúan máis a vertente práctica da reflexión



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



87

filosófica (identidade persoal, socialización e transformación). Co desenvolvemento destes

bloques o alumnado debe ser quen, a través da internalización, a asimilación e a consecución

das competencias clave, de adquirir unhas destrezas teórico-prácticas basais para o avance e

a mellora no eido persoal e na interacción social, adquirindo, ao tempo, unha visión

filosófica e cultural en xeral.

Bloque 1. A Filosofía.

B1.1. Conceptos do bloque "A filosofía": filosofía, mito, logos, saber, opinión, abstracto,

concreto, razón, sentidos, arché, causa, monismo, dualismo, pluralismo, substancia,

prexuízo, etc.

B1.2. Modos de pensar: coñecer, opinar, argumentar, interpretar, razoar, analizar, criticar,

descubrir, crear.

B1.3. Explicación racional (logos) e mitolóxica (mito).

B1.4. Comparativa de textos míticos e racionais ao respecto da cosmoxénese e a

antropoxénese.

B1.5. A pregunta polo arché nos presocráticos: solucións de Heráclito, Parménides e

Demócrito.

B1.6. O individuo e a polis en Sócrates e en Protágoras.

B1.7. A necesidade de dar sentido como consubstancial ao ser humano.

B1.8. Funcións da filosofía nas súas vertentes teórica e práctica.

Bloque 2. Identidade persoal

B2.1.Conceptos do bloque "Identidade persoal": personalidade, temperamento, carácter,

conciencia, inconsciencia, condutismo, cognitivismo, psicoloxía humanística, psicanálise,

etc.

B2.2. A personalidade.

B2.3. Teorías sobre a personalidade

B2.4. Etapas do desenvolvemento da identidade persoal. Tipos de personalidade.

B2.5. O inconsciente na psicanálise.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



88

B2.6. O innato e o adquirido na formación da personalidade. B2.7. A filosofía da mente e a

neurociencia.

B2.8. A motivación e os conceptos asociados: emoción, sentimento, necesidades primarias e

secundarias, autorrealización, vida afectiva e frustración.

B2.9. A motivación desde a teoría cognitiva: coñecemento e motivación.

B2.10. Teoría humanística sobre a motivación. Diferenzas coa teoría cognitivista.

B2.11. Condición afectiva humana

B2.12. Impulsos, emocións e sentimentos.

B2.13. Papel do corpo na afectividade

B2.14. Incidencia na conduta das emocións: frustración, desexo e amor.

B2.15. Incidencia na conduta das emocións: A curiosidade e o pracer de aprender, o desexo

de lograr obxectivos, a satisfacción pola resolución de problemas, o agrado polo

recoñecemento de éxito e a compracencia polo estímulo de iniciativas

B2.16. As emocións como estímulo da iniciativa, a autonomía e o emprendemento.

B2.17. O ser humano como centro das múltiples perspectivas que se integran no saber

orixinario que é a filosofía.

B2.18. Teorías sobre a alma de Platón e de Aristóteles, e relación nelas entre alma, corpo e

afectos.

B2.19. A introspección en Agostiño de Hipona. B2.20. O cogito de Descartes

B2.21. O home-máquina dos materialistas franceses do século XVIII. B2.22. A vontade

como elemento definitorio do humano.

B2.23. Reflexión filosófica sobre a afectividade. B2.24. O ser humano como proxecto.

Bloque 3. Socialización

B3.1. Conceptos do bloque "Socialización": individualidade, alteridade, socialización, estado

de natureza, dereitos naturais, contrato social, respecto, propiedade, Estado, lexitimación,

institucionalización, rol, status, conflito e cambio social, globalización, etc.

B3.2. Cultura e sociedade. Compoñentes socioculturais do ser humano.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



89

B3.3. Contidos culturais: institucións, ideas, crenzas, valores, obxectos materiais, etc.

B3.4. Niveis biolóxico, afectivo e cognitivo na internalización da cultura.

B3.5. Elementos do proceso de socialización: socialización primaria e secundaria.

B3.6. Teses fundamentais sobre a orixe da sociedade e o Estado.

B3.7. A civilización. Diferenza entre civilización e cultura. Oriente e Occidente.

B3.8. Comunicación. Comunicación non verbal.

B3.9. A comunicación na época das tecnoloxías da información e da comunicación.

B3.10. O individuo como capaz de innovar e crear cambios culturais.

B3.11. Diferenzas culturais. Relativismo cultural e etnocentrismo.

Bloque 4.Pensamento

B4.1. Conceptos do bloque "Pensamento": razón, sentidos, experiencia, abstracción,

universalidade, sistematicidade, racionalismo, dogmatismo, empirismo, límite, intelixencia,

intelixencia emocional, certeza e erro.

B4.2. Características da racionalidade humana.

B4.3. Posibilidades e límites da razón.

B4.4. Racionalidade teórica e racionalidade práctica. Teoría e experiencia.

B4.5. Concepcións contemporáneas sobre a intelixencia.

B4.6. Teoría da intelixencia emocional.

B4.7. A verdade e os seus tipos: a verdade como correspondencia; a verdade segundo o

pragmatismo americano; a verdade desde o perspectivismo e o consenso.

B4.8. Papel do erro na procura da verdade. O erro como oportunidade.

Bloque 5. Realidade e metafísica

B5.1. Conceptos do bloque "Realidade e metafísica": metafísica, realidade, pregunta radical,

esencia, natureza, cosmos, caos, creación, finalismo, continxente, mecanicismo e

determinismo.

B5.2. Metafísica: o seu obxecto e o seu método.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



90

B5.3. A natureza como esencia e como totalidade: o Universo.

B5.4. Orixe do Universo. Eternidade ou creación.

B5.5. Respostas á pregunta pola finalidade do Universo.

B5.6. Respostas á pregunta sobre o posto do ser humano no Universo.

B5.7. Determinismo e Indeterminismo. Teoría do caos.

B5.8. Sentido da existencia. Vida e morte.

B5.9. Sentido da historia.

B5.10. Lugar do ser humano no mundo.

Bloque 6. Transformación

B6.1. Conceptos do bloque "Transformación-ética": vontade, liberdade negativa, liberdade

positiva, autodeterminación, libre albedrío, determinismo, indeterminismo e

condicionamento.

B6.2. Libre albedrío e vontade.

B6.3. Libre albedrío: condicionamentos sociais e políticos.

B6.4. Libre albedrío: xenética e neurociencia.

B6.5. O libre albedrío e o determinismo na natureza.

B6.6. Posturas filosóficas sobre o libre albedrío: a do estoicismo, a de Kant e a intermedia,

que avoga pola non existencia da liberdade absoluta.

B6.7. Conceptos do bloque "Transformación Estética": estética, creatividade, sinapse

neuronal, imaxinación, pensamento diverxente, pensamento converxente e serendipia.

B6.7. Imaxinación humana: características.

B6.8. Imaxinación: funcionamento e mecanismos de aparición de novas ideas.

B6.9. Creatividade humana.

B6.10. Fases do proceso creativo.

B6.11. Principais técnicas de desenvolvemento da creatividade: revisión de supostos e

inversión.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



91

B6.12. Técnica do brainstorming.

B6.13. Relación entre liberdade e creatividade.

B6.14. Elementos que potencian a creatividade: motivación, perseveranza, orixinalidade e

medio.

B6.15. Innovación e creación como asunción de riscos.

3.6 TEMPORALIZACIÓN.

A distribución de contidos por avaliacións quedará como sigue:

-Primeiro trimestre: Bloques 1 e 2 .

-Segundo trimestre: Bloques 3 e 4

-Terceiro trimestre: Bloques 5 e 6.

3.7 CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE

Filosofía. 4º de ESO

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Grao mínimo de consecución para superar a materia

Temporalización

Procedementos e instrumentos de

avaliación

Bloque 1. A filosofía

b

e

f

h

B1.1. Conceptos do bloque "A filosofía": filosofía, mito, logos, saber, opinión, abstracto, concreto, razón, sentidos, arché, causa, monismo, dualismo, pluralismo, substancia, prexuízo, etc.

B1.2. Modos de pensar: coñecer,

B1.1. Comprender o que é a reflexión filosófica, diferenciándoa doutros tipos de saberes que estudan aspectos concretos da realidade e do individuo.

FIB1.1.1. Define e utiliza conceptos como filosofía, mito, logos, saber, opinión, abstracto, concreto, razón, sentidos, arché, causa, monismo, dualismo, pluralismo, substancia ou prexuízo, e elabora un glosario con eles.

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5

1º trimestre Cuestionario

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



92


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

opinar, argumentar, interpretar, razoar, analizar, criticar, descubrir, crear.

FIB1.1.2. Distingue entre, coñecer, opinar, argumentar, interpretar, razoar, analizar, criticar, descubrir e crear.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E. indiv.

T.E. Coop.

Present oral

Texto creat.

b

e

h

l

B1.3. Explicación racional (logos) e mitolóxica (mito).

B1.4. Comparativa de textos míticos e racionais ao respecto da cosmoxénese e a antropoxénese.

B1.2. Coñecer a orixe da filosofía occidental (onde, cando e por que xorde), distinguíndoa dos saberes prerracionais, o mito e a maxia, en tanto que saber práctico, e comparándoa con algunhas características xerais das filosofías orientais.

FIB1.2.1. Explica as diferenzas entre a explicación racional e a mitolóxica, en comparación tamén con algunhas características xerais das filosofías orientais.

CCEC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E. indiv.

T.E. Coop.

Present oral

Texto creat.

FIB1.2.2. Le textos interpretativos e descritivos da formación do Cosmos e o ser humano, pertencentes ao campo mitolóxico e ao campo racional, e extrae semellanzas e diferenzas nas formulacións.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T.E.Coop.

Present. oral

Texto creat.

h

l

B1.5. A pregunta polo arché nos presocráticos: solucións de Heráclito, Parménides e Demócrito.

B1.3. Identificar o primeiro interrogante filosófico da filosofía grega, a pregunta pola orixe, e coñecer as primeiras respostas dadas polos primeiros pensadores gregos.

FIB1.3.1. Describe as primeiras respostas presocráticas á pregunta polo arché, coñece os seus autores e reflexiona por escrito sobre as solucións de interpretación da realidade expostas por Heráclito,

CCEC

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



93


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

Parménides e Demócrito.

a

h

l

B1.6. O individuo e a polis en Sócrates e en Protágoras.

B1.4. Coñecer o xiro antropolóxico da filosofía no século V a.C., explicando algunhas das ideas centrais de Sócrates e de Protágoras, e reflexionando sobre a aplicación práctica da filosofía respecto ao individuo e a sociedade en que vive.

FIB1.4.1. Compara a interpretación do ser humano e a sociedade defendida por Sócrates coa exposta por Protágoras, e argumenta a súa propia postura.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat.

g

h

B1.7. A necesidade de dar sentido como consubstancial ao ser humano.

B1.5. Reflexionar e argumentar, de xeito escrita e oral, sobre o interese, especificamente humano, por entenderse a si mesmo e o que o rodea.

FIB1.5.1. Realiza pequenos ensaios, argumentando as súas opinións de xeito razoado, no que pretenda dar sentido a algún conxunto de experiencias.

CAA

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat.

h

l

B1.8. Funcións da filosofía nas súas vertentes teórica e práctica.

B1.6. Recoñecer as funcións da filosofía en tanto que saber crítico que aspira a fundamentar, analizar e argumentar sobre os problemas últimos da realidade, desde unha vertente tanto teórica como práctica.

FIB1.6.1. Diserta sobre as posibilidades da filosofía segundo as súas funcionalidades.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



94


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

Bloque 2. Identidade personal

b

d

h

B2.1.Conceptos do bloque "Identidade persoal": personalidade, temperamento, carácter, conciencia, inconsciencia, condutismo, cognitivismo, psicoloxía humanística, psicanálise, etc.

B2.1. Comprender a profundidade da pregunta "quen son?", coñecendo algunhas respostas dadas desde a psicoloxía e a filosofía, reflexionar e valorar a importancia de coñecerse a si mesmo/a, e expresalo por escrito.

FIB2.1.1. Define e utiliza conceptos como personalidade, temperamento, carácter, conciencia, inconsciencia, condutismo, cognitivismo, psicoloxía humanística, psicanálise, e elabora un glosario con eses termos.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat

H B2.2. A personalidade.

B2.2. Definir o que é a personalidade, así como os principais conceptos relacionados con ela.

FIB2.2.1. Define e caracteriza o que é a personalidade.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

H B2.3. Teorías sobre a personalidade

B2.3. Coñecer e explicar as teses centrais dalgunhas teorías sobre a personalidade.

FIB2.3.1. Coñece as teses fundamentais sobre a personalidade e argumenta sobre iso.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

b

d

g

h

B2.4. Etapas do desenvolvemento da identidade persoal. Tipos de personalidade.

B2.4. Recoñecer as etapas do desenvolvemento da identidade persoal, reflexionando sobre os factores que determinan o

FIB2.4.1. Le textos literarios nos que se analiza a personalidade dos personaxes, identifica os trazos e os

CAA

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



95


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

éxito e o fracaso, e achega a propia opinión razoada sobre estes dous conceptos.

tipos de personalidade, e reflexiona por escrito sobre a temática.

L B2.5. O inconsciente na psicanálise.

B2.5. Analizar que se entende por inconsciente no marco do pensamento da psicanálise.

FIB2.5.1. Analiza que se entende por inconsciente.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat

a

b

e

h

n

B2.6. O innato e o adquirido na formación da personalidade.

B2.6. Reflexionar por escrito e dialogar en grupo sobre a posible incidencia que a herdanza xenética e o adquirido teñen na formación da personalidade.

FIB2.6.1. Le e analiza textos filosóficos, literarios ou científicos cuxo punto de reflexión sexa a herdanza adquirida na formación da personalidade, incidindo no autocoñecemento.

CAA

CCL

CMCCT

Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat

b

e

g

B2.7. A filosofía da mente e a neurociencia.

B2.7. Investigar en internet en que consiste a filosofía da mente e a neurociencia, e seleccionar a información máis significativa.

FIB2.7.1. Investiga e selecciona información significativa sobre conceptos fundamentais de filosofía da mente.

CCL

CD Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto creat

d

h

B2.8. A motivación e os conceptos asociados: emoción, sentimento, necesidades primarias e secundarias, autorrealización, vida afectiva e frustración.

B2.8. Identificar a función e a importancia da motivación como factor enerxético e direccional da vida humana nas súas múltiples dimensións.

FIB2.8.1. Define e utiliza con rigor conceptos como motivación, emoción, sentimento, necesidades primarias e secundarias, autorrealización, vida afectiva e frustración.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Texto

creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



96


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

D B2.9. A motivación desde a teoría cognitiva: coñecemento e motivación.

B2.9. Recoñecer, no marco da teoría cognitiva, o valor do coñecemento como elemento motivador da conduta humana, reflexionando sobre a consideración do ser humano como animal racional.

FIB2.9.1. Explica as teses máis importantes da teoría cognitiva acerca do coñecemento e a motivación.

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocrea

t

d

h

B2.10. Teoría humanística sobre a motivación. Diferenzas coa teoría cognitivista.

B2.10. Explicar as ideas centrais da teoría humanística sobre a motivación, reflexionando sobre o carácter da motivación como elemento distintivo do ser humano fronte ao simplemente animal.

FIB2.10.1. Explica as ideas centrais da teoría humanística sobre a motivación e expresa a súa opinión razoada ao respecto.

CAA

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB2.10.2. Explica e compara a visión sobre a motivación da teoría cognitivista e a da teoría humanística sobre a motivación.

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

d

h

B2.11. Condición afectiva humana

B2.12. Impulsos, emocións e sentimentos.

B2.13. Papel do corpo na afectividade

B2.11. Coñecer a condición afectiva do ser humano, distinguindo entre impulsos, emocións e sentimentos, e recoñecendo o papel do corpo na posibilidade de manifestación do afectivo.

FIB2.11.1. Analiza e argumenta sobre textos breves e significativos de autores salientables sobre as emocións, e argumenta por escrito as propias opinións.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



97


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

d

h

m

B2.14. Incidencia na conduta das emocións: frustración, desexo e amor.

B2.12. Valorar a importancia da relación entre a motivación e o afectivo para dirixir a conduta humana en diferentes direccións e con distinta intensidade.

FIB2.12.1. Analiza textos e diserta sobre a incidencia das emocións, como a frustración, o desexo ou o amor, entre outras, na conduta humana.

CCL

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

d

g

h

B2.15. Incidencia na conduta das emocións: A curiosidade e o pracer de aprender, o desexo de lograr obxectivos, a satisfacción pola resolución de problemas, o agrado polo recoñecemento de éxito e a compracencia polo estímulo de iniciativas

B2.13. Reflexionar e argumentar sobre a importancia da motivación e das emocións, como a curiosidade e o pracer de aprender, o desexo de lograr obxectivos, a satisfacción pola resolución de problemas, o agrado polo recoñecemento de éxito, a compracencia polo estímulo de iniciativas, etc.

FIB2.13.1. Argumenta sobre o papel das emocións para estimular a aprendizaxe, o rendemento, o logro de obxectivos e a resolución de problemas, entre outros procesos.

CAA

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

d

g

h

B2.16. As emocións como estímulo da iniciativa, a autonomía e o emprendemento.

B2.14. Reflexionar sobre o papel das emocións como ferramenta para ser emprendedor/a e creativo/A.

FIB2.14.1. Analiza textos en que se describe o papel das emocións como estímulo da iniciativa, a autonomía e o emprendemento.

CCL

CSIEE Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

d

g

h

B2.17. O ser humano como centro das múltiples perspectivas que se integran no saber orixinario que é a filosofía.

B2.15. Coñecer, desde a historia da filosofía, algunhas das reflexións sobre aspectos que caracterizan o ser humano en canto tal,

FIB2.15.1. Desenvolve de forma colaborativa un glosario para publicar en internet, coa terminoloxía filosófica da

CD

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



98


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

valorando a función da filosofía como saber orixinario e integrador de múltiples perspectivas cuxo centro común é a persoa.

unidade.

h

l

B2.18. Teorías sobre a alma de Platón e de Aristóteles, e relación nelas entre alma, corpo e afectos.

B2.16. Explicar as teorías da alma de Platón e de Aristótoles, reflexionando sobre a consideración e a relación entre a alma, o corpo e os afectos, que se analizan nesas teorías.

FIB2.16.1. Explica a teoría da alma de Platón.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB2.16.2. Explica a teoría da alma de Aristóteles.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB2.16.3. Argumenta a súa opinión sobre a relación entre o corpo e a mente ou alma.

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.indiv.

T.Coop.

Present. oral

Textocreat

g

h

l

B2.19. A introspección en Agostiño de Hipona.

B2.17. Coñecer a importancia da introspección sinalada por Agostiño de Hipona, como método de autocoñecemento e de formación da propia identidade.

FIB2.17.1. Explica o que é a introspección segundo Agostiño de Hipona, utilizando este tipo de pensamento en primeira persoa para describirse a si mesmo/a.

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

h

l

B2.20. O cogito de Descartes

B2.21. O home-máquina dos materialistas franceses do

B2.18. Describir e comparar a concepción cartesiana do papel do pensamento

FIB2.18.1. Expón o significado da tese de Descartes "Penso, logo existo".


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



99


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

século XVIII. como aspecto que define o individuo, fronte ás concepcións materialistas e mecanicistas do home-máquina no materialismo francés do século XVIII.

FIB2.18.2. Expón as súas reflexións sobre as implicacións do materialismo na súa descrición do ser humano.

CCEC

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

H B2.22. A vontade como elemento definitorio do humano.

B2.19. Coñecer a importancia da facultade da vontade como elemento definitorio do humano.

FIB2.19.1. Explica o que é a vontade.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

d

h

B2.23. Reflexión filosófica sobre a afectividade.

B2.20. Expresar algunha das consideracións filosóficas sobre o afectivo.

FIB2.20.1. Argumenta, desde o plano filosófico, sobre o papel das emocións na consideración do ser humano en canto tal.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

g

h

B2.24. O ser humano como proxecto.

B2.21. Recoñecer as implicacións filosóficas da idea do home como proxecto.

FIB2.21.1. Expresa e desenvolve a idea de home como proxecto.

CCL


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

Bloque 3. Socialización

a

b

g

h

l

B3.1. Conceptos do bloque "Socialización": individualidade, alteridade, socialización, estado de natureza, dereitos naturais, contrato social, respecto, propiedade, Estado, lexitimación, institucionalizac

B3.1. Identificar o "outro" tal como é na súa individualidade e, ao mesmo tempo, identificalo como un "alter ego" que comparte un espazo e unhas circunstancias comúns, dando lugar á intersubxectividade.

FIB3.1.1. Define e utiliza conceptos como individualidade, alteridade, socialización, estado de natureza, dereitos naturais, contrato social, respecto, propiedade, Estado, lexitimación,

CCL

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



100


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

ión, rol, status, conflito e cambio social, globalización, etc.

institucionalización, rol, status, conflito e cambio social, e globalización.

a

h

l

B3.2. Cultura e sociedade. Compoñentes socioculturais do ser humano.

B3.2. Recoñecer a dimensión social e cultural do ser humano, identificando e distinguindo os conceptos de cultura e de sociedade.

FIB3.2.1. Define e explica o significado dos conceptos de cultura e de sociedade, facendo referencia aos compoñentes socioculturais que hai no ser humano.

CCEC

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

l

ñ

o

B3.3. Contidos culturais: institucións, ideas, crenzas, valores, obxectos materiais, etc.

B3.4. Niveis biolóxico, afectivo e cognitivo na internalización da cultura.

B3.3. Identificar o proceso de construción, os elementos e a lexitimación dunha cultura, valorando esta non só como ferramenta de adaptación ao medio, senón como ferramenta para a transformación e a autosuperación.

FIB3.3.1. Expresa algúns dos principais contidos culturais, como son as institucións, as ideas, as crenzas, os valores, os obxectos materiais, etc.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB3.3.2. Coñece os niveis aos que se realiza a internalización dos contidos culturais dunha sociedade; é dicir, a nivel biolóxico, afectivo e cognitivo.

CAA


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

d

h

B3.5. Elementos do proceso de socialización: socialización primaria e secundaria.

B3.4. Coñecer os elementos do proceso de socialización e relacionalos coa propia personalidade.

FIB3.4.1. Describe a socialización primaria e secundaria.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

h

B3.6. Teses fundamentais sobre a orixe

B3.5. Coñecer as teorías sobre a orixe da

FIB3.5.1. Explica as teses fundamentais

CSC Rúbricas:Nivel

3


T.E.indiv.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



101


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

da sociedade e o Estado.

sociedade e reflexionar de forma escrita sobre elas, argumentando as propias opinións ao respecto.

sobre a orixe da sociedade e o Estado.

Cuestionario: 5 T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

b

d

l

B3.7. A civilización. Diferenza entre civilización e cultura. Oriente e Occidente.

B3.6. Comprender o sentido do concepto de civilización, relacionando as súas semellanzas e diferenzas co concepto de cultura.

FIB3.6.1. Explica o que é unha civilización e pon exemplos fundamentados, e investiga e reflexiona sobre as semellanzas e as diferenzas entre oriente e occidente.

CAA

CCEC

CSC

Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

e

g

h

B3.8. Comunicación. Comunicación non verbal.

B3.9. A comunicación na época das tecnoloxías da información e da comunicación.

B3.7. Definir o que é a comunicación, analizando as formas de comunicación non verbal, e a incidencia das novas tecnoloxías da información e da comunicación.

FIB3.7.1. Explica o que é a comunicación e reflexiona sobre as vantaxes e os inconvenientes cando a ferramenta para ela son as novas tecnoloxías.

CD Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

g

l

B3.10. O individuo como capaz de innovar e crear cambios culturais.

B3.8. Reflexionar sobre o posible papel activo dun/dunha mesmo/a na construción da cultura e, en canto tal, identificarse como ser creativo e innovador, capaz de xerar elementos culturais.

FIB3.8.1. Reflexiona por escrito sobre o papel activo dun/dunha mesmo/a no seu contexto sociocultural, como ser capaz de innovar e xerar cambios culturais.

CCL


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



102


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

a

b

e

h

l

ñ

o

B3.11. Diferenzas culturais. Relativismo cultural e etnocentrismo.

B3.9. Reflexionar e indagar sobre o relativismo cultural e o etnocentrismo.

FIB3.9.1. Coñece o relativismo cultural e o etnocentrismo, e reflexiona sobre eles, expresando conclusións propias e achegando exemplos con feitos investigados e contrastados en internet.

CAA

CCEC

CD

Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

Bloque 4. Pensamento

b

h

B4.1. Conceptos do bloque "Pensamento": razón, sentidos, experiencia, abstracción, universalidade, sistematicidade, racionalismo, dogmatismo, empirismo, límite, intelixencia, intelixencia emocional, certeza e erro.

B4.2. Características da racionalidade humana.

B4.1. Comprender a facultade racional como específica do ser humano e as súas implicacións, analizando en que consiste a racionalidade e cales son as súas características.

FIB4.1.1. Define e utiliza conceptos como razón, sentidos, experiencia, abstracción, universalidade, sistematicidade, racionalismo, dogmatismo, empirismo, límite, intelixencia, intelixencia emocional, certeza e erro.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB4.1.2. Explica o que é a racionalidade e describe algunhas das súas características.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5

2º trimestre

h

l

B4.3. Posibilidades e límites da razón.

B4.2. Explicar as teses básicas dalgunhas concepcións filosóficas sobre as posibilidades e os límites da razón.

FIB4.2.1. Explica a concepción sobre as posibilidades da razón.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



103


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

F B4.4. Racionalidade teórica e racionalidade práctica. Teoría e experiencia.

B4.3. Distinguir a racionalidade teórica da racionalidade práctica, así como teoría e experiencia.

FIB4.3.1. Identifica as dúas posibilidades de aplicación da racionalidade: teórica e práctica.

CAA


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

d

h

l

B4.5. Concepcións contemporáneas sobre a intelixencia.

B4.6. Teoría da intelixencia emocional.

B4.4. Coñecer a concepción contemporánea sobre a intelixencia, incidindo na teoría da intelixencia emocional de Daniel Goleman.

FIB4.4.1. Explica as teses centrais da teoría da intelixencia emocional.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB4.4.2. Argumenta sobre a relación entre a razón e as emocións.

CCL

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

g

h

B4.7. A verdade e os seus tipos: a verdade como correspondencia; a verdade segundo o pragmatismo americano; a verdade desde o perspectivismo e o consenso.

B4.8. Papel do erro na procura da verdade. O erro como oportunidade.

B4.5. Comprender algúns dos principais tipos de verdade (a verdade como correspondencia; a verdade segundo o pragmatismo americano; a verdade desde o perspectivismo e o consenso) e reflexionar sobre a posibilidade de alcanzar a verdade absoluta.

FIB4.5.1. Define algúns tipos de verdade, como son a verdade como correspondencia, a verdade segundo o pragmatismo americano e a verdade desde o perspectivismo.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB4.5.2. Reflexiona sobre a parte positiva de equivocarse e a importancia do erro como posibilidade de procura de novas estratexias e solucións.

CAA


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

Bloque 5. Realidade e metafísica



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



104


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

h

l

B5.1. Conceptos do bloque "Realidade e metafísica": metafísica, realidade, pregunta radical, esencia, natureza, cosmos, caos, creación, finalismo, continxente, mecanicismo e determinismo.

B5.2. Metafísica: o seu obxecto e o seu método.

B5.1. Coñecer o significado do termo "metafísica", comprendendo que é a principal disciplina das que compoñen a filosofía, identificando o seu obxectivo fundamental, consistente en realizar preguntas radicais sobre a realidade, e entendendo en que consiste o "preguntar radical".

FIB5.1.1. Define e utiliza conceptos como metafísica, realidade, pregunta radical, esencia, natureza, cosmos, caos, creación, finalismo, continxente, mecanicismo e determinismo.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB5.1.2. Define o que é a metafísica, o seu obxecto de coñecemento e o seu modo característico de preguntar sobre a realidade.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

f

h

l

n

B5.3. A natureza como esencia e como totalidade: o Universo.

B5.4. Orixe do Universo. Eternidade ou creación.

B5.5. Respostas á pregunta pola finalidade do Universo.

B5.6. Respostas á pregunta sobre o posto do ser humano no Universo.

B5.2. Comprender unha das principais respostas á pregunta acerca do que é a natureza e identificar esta non só como a esencia de cada ser, senón ademais como o conxunto de todas as cousas que hai, e coñecer algunhas das grandes preguntas metafísicas acerca da natureza: a orixe e a finalidade do Universo, a orde que rexe a natureza, se é que a hai, e o

FIB5.2.1. Expresa as dúas posibles respostas á pregunta pola orixe do Universo (é eterno ou foi creado), e expón as súas reflexións sobre as implicacións relixiosas e filosóficas de ambas as dúas.

CAA

CCEC

CMCCT

Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB5.2.2. Expón as dúas posturas sobre a cuestión acerca de se o Universo ten unha finalidade, unha dirección, ou se non a ten, e argumenta filosoficamente

CAA

CMCCT Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



105


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

posto do ser humano no Cosmos, reflexionando sobre as implicacións filosóficas de cada unha destas cuestións.

a súa opinión ao respecto.

FIB5.2.3. Analiza textos cuxo punto de reflexión é a realidade física que nos rodea e os interrogantes filosóficos que suscita.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

f

h

B5.7. Determinismo e Indeterminismo. Teoría do caos.

B5.3. Coñecer as implicacións filosóficas da teoría do caos, comprendendo a importancia de sinalar se a natureza se rexe por leis deterministas ou se rexe polo azar cuántico, e argumentar a propia opinión sobre como afecta esta resposta de cara á comprensión da conduta humana.

FIB5.3.1. Define o que é o determinismo e o indeterminismo, no marco da reflexión sobre se existe unha orde no Universo rexida por leis.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

f

h

l

n

B5.8. Sentido da existencia. Vida e morte.

B5.9. Sentido da historia.

B5.10. Lugar do ser humano no mundo.

B5.4. Reflexionar sobre a interrogación polo sentido da existencia, explicando as teses centrais dalgunhas teorías filosóficas da vida, e disertar razoadamente sobre a vida ou a morte, ou o devir histórico, ou o lugar do individuo na realidade, entre

FIB5.4.1. Coñece as teses centrais do vitalismo de filósofos/as que reflexionan sobre a vida.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB5.4.2. Analiza textos literarios, filosóficos e científicos que versan sobre temas metafísicos como a existencia, a morte, o devir

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



106


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

outras cuestións metafísicas.

histórico ou o lugar do individuo na realidade, e expón as súas propias reflexións ao respecto.

Bloque 6. Transformación

a

b

g

h

B6.1. Conceptos do bloque "Transformación-ética": vontade, liberdade negativa, liberdade positiva, autodeterminación, libre albedrío, determinismo, indeterminismo e condicionamento.

B6.1. Coñecer os dous significados do concepto de liberdade de acción (liberdade negativa e liberdade positiva), e aplicalos tanto no ámbito da sociedade política como no terreo da vida privada ou a liberdade interior.

FIB6.1.1. Define e utiliza conceptos como vontade, liberdade negativa, liberdade positiva, autodeterminación, libre albedrío, determinismo, indeterminismo e condicionamento.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB6.1.2. Analiza textos breves sobre o tema da liberdade, e argumenta a propia opinión.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

H B6.2. Libre albedrío e vontade.

B6.2. Comprender o que é o libre albedrío ou a liberdade interior, en relación coa posibilidade de autodeterminación dun mesmo e coa facultade da vontade.

FIB6.2.1. Explica o que é o libre albedrío e a facultade humana da vontade.

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

f

g

h

B6.3. Libre albedrío: condicionamentos sociais e políticos.

B6.4. Libre albedrío:

B6.3. Reflexionar e argumentar sobre a relación entre a liberdade interior e a liberdade social

FIB6.3.1. Expón as súas reflexións sobre a posibilidade de que exista ou non o libre albedrío, tendo

CMCCT

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



107


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

xenética e neurociencia.

e política. en conta os avances no coñecemento da xenética e a neurociencia.

h B6.5. O libre albedrío e o determinismo na natureza.

B6.4. Coñecer a existencia de determinismo na natureza, analizando a posibilidade que ten o ser humano de ser libre, tendo en conta que é un ser natural e, en canto tal, sometido ás leis da natureza.

FIB6.4.1. Argumenta sobre as posibilidades do ser humano de actuar libremente, tendo en conta que é un ser natural.

CCL

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

h

l

B6.6. Posturas filosóficas sobre o libre albedrío: a do estoicismo, a de Kant e a intermedia, que avoga pola non existencia da liberdade absoluta.

B6.5. Recoñecer as tres posturas sobre o problema da liberdade absoluta ou condicionada: a tese estoica, a negación do sometemento da vontade ás leis naturais de Kant e a posición intermedia, que rexeita non a liberdade, senón a liberdade absoluta.

FIB6.5.1. Expresa diferentes posturas de filósofos en torno ao tema da liberdade.

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

d

h

B6.7. Conceptos do bloque "Transformación-Estética": estética, creatividade, sinapse neuronal, imaxinación, pensamento diverxente, pensamento converxente e serendipia.

B6.6. Coñecer a estética como a parte da filosofía que estuda o proceso creativo, a experiencia estética e a beleza.

FIB6.6.1. Define e utiliza conceptos como estética, creatividade, sinapse neuronal, imaxinación, pensamento diverxente, pensamento converxente e serendipia.

CCL


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



108


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

g

h

B6.7. Imaxinación humana: características.

B6.8. Imaxinación: funcionamento e mecanismos de aparición de novas ideas.

B6.7. Identificar o que é a imaxinación, en tanto que facultade específica do ser humano, explicando como funciona e cales son as súas características.

FIB6.7.1. Le e comenta textos breves e significativos sobre o mecanismo de aparición de ideas novas.

CAA

CCL Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

FIB6.7.2. Explica o que é a imaxinación e exemplifícaa mediante a redacción de relatos breves de temática filosófica.

CCL


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

e

g

h

n

B6.9. Creatividade humana.

B6.8. Recoñecer a capacidade humana da creatividade, en tanto que potencialidade existente en todas as persoas e que se consegue adestrando o cerebro.

FIB6.8.1. Analiza textos de literatura fantástica, considerando os elementos especificamente creativos e reflexionando sobre eles.

CCL


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

g

h

n

B6.10. Fases do proceso creativo.

B6.9. Coñecer as fases do proceso creativo e reflexionar sobre a importancia de que o pensamento diverxente imaxinativo e o pensamento lóxico e racional traballen xuntos.

FIB6.9.1. Explica as fases do proceso creativo.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

n

B6.11. Principais técnicas de desenvolvemento da creatividade: revisión de supostos e inversión.

B6.10. Coñecer e aplicar algunhas técnicas de desenvolvemento da creatividade.

FIB6.10.1. Utiliza a técnica de desenvolvemento da creatividade coñecida como de revisión de supostos e inversión, e aplícaa sobre

CAA Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



109


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

algunha teoría filosófica ou científica.

FIB6.10.2. Explica as principais técnicas de desenvolvemento da creatividade.


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

a

b

g

h

B6.12. Técnica do brainstorming.

B6.11. Utilizar a técnica do brainstorming para construír unha historia literaria con temática filosófica.

FIB6.11.1. Utiliza de forma colectiva a técnica do brainstorming para reflexionar sobre temas filosóficos tratados durante o curso.

CAA

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

b

g

h

B6.13. Relación entre liberdade e creatividade.

B6.12. Valorar a liberdade como condición básica para a creatividade innovadora, a conexión entre si das ideas preexistentes e a competitividade.

FIB6.12.1. Argumenta sobre o papel da liberdade como condición fundamental para a creación, e razoa a súa opinión.

CCL

CSC Rúbricas:Nivel

3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

g

h

n

B6.14. Elementos que potencian a creatividade: motivación, perseveranza, orixinalidade e medio.

B6.13. Coñecer as características das persoas especialmente creativas, como a motivación, a perseveranza, a orixinalidade e o medio, e investigar sobre como se poden potenciar esas calidades.

FIB6.13.1. Explica as características das persoas especialmente creativas e algunhas das formas en que pode potenciarse esta condición.

CCEC


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral

Textocreat

G B6.15. Innovación e creación como asunción de riscos.

B6.14. Reflexionar argumentadamente sobre o sentido do risco e a súa relación para alcanzar

FIB6.14.1. Argumenta sobre a importancia de asumir riscos e saír da


3

Cuestionario: 5


T.E.indiv.

T:E.Coop.

Present. oral



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



110


Obxectivos



Competencias clave


Temporalización


avaliación

solucións innovadoras e, xa que logo, a posibilidade de evolucionar.

chamada zona de confort para alcanzar metas e lograr resultados creativos e innovadores.

Textocreat

3.8 METODOLOXÍA

A metodoloxía didáctica debe favorecer a capacidade do alumnado para aprender por

si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados de comentario e

análise de texto, definición conceptual e, ademais, tamén debe subliñar a relación dos

aspectos teóricos das materias tanto coa vida cotiá como con outras materias.

En relación co exposto anteriormente, a proposta didáctica de Filosofía elaborouse de

acordo cos criterios metodolóxicos seguintes:

Adaptación ás características do alumnado da E.S.O., ofrecendo actividades

diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias daetapa.

Facilitar a capacidade do alumnado para aprender por simesmo.

Fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula, combinando estratexias

que propicien a individualización con outras que fomenten asocialización.

Procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se llepropón.

Presentar os contidos cunha estrutura clara, mostrando as relacións entre os contidos de

Filosofía e os doutras disciplinas doutrasáreas.

Activación das capacidades intelectuais de análise, explicación einterpretación.

Variedade na metodoloxía, dado que o alumnado aprende a partir de fórmulas moi diversas.

Ler comprensivamente e analizar, de forma crítica, textos significativos e breves,

pertencentes a pensadoresdestacados.

Argumentar e razoar os propios puntos de vista sobre as temáticas estudadas na unidade,

de forma oral e escrita, con claridade ecoherencia. Seleccionar e sistematizar información obtida de diversasfontes. Analizar e argumentar sobre propostas filosóficas, elaborando de forma colaboradora

esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles,

mediante o uso de medios e plataformasdixitais.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



111

Resulta conveniente utilizar estratexias didácticas variadas, que combinen, do xeito

en que cada un considere máis apropiado, as estratexias expositivas, acompañadas de

actividades de aplicación e as estratexias de indagación.

As estratexias expositivas

Preséntanlle ao alumnado, oralmente ou mediante textos, un coñecemento xa

elaborado que debe asimilar. Resultan adecuadas para as propostas introdutorias e

panorámicas e para ensinar feitos e conceptos; especialmente aqueles máis abstractos e

teóricos, que dificilmente o alumnado pode alcanzar só con axudas indirectas.

Non obstante, resulta moi conveniente que esta estratexia se acompañe da realización

polo alumnado de actividades, que posibiliten enlazar os novos coñecementos cos que xa

posúe.

As estratexias de comentario e análise textual

Trátase de enfrontar ao alumnado a textos, argumentacións e debates problemáticos

nos que debe poñer en práctica e utilizar reflexivamente conceptos, procedementos e

actitudes para así adquirilos de forma consistente.

O emprego destas estratexias está máis relacionado coa aprendizaxe de

procedementos, aínda que estes levan consigo, á súa vez, a adquisición de conceptos, dado

que tratan de poñer o alumnado en situacións que fomenten a súa reflexión e poñan en

xogo as súas ideas e conceptos. Tamén son moi útiles para a aprendizaxe e

desenvolvemento de hábitos. Actitudes e valores. As técnicas didácticas en que poden

traducirse estas estratexias son moi diversas

Entre elas destacamos polo seu interese as tres seguintes:

As tarefas sen unha solución clara e pechada, nas que as distintas opcións son

igualmente posibles e válidas, para facer reflexionar o alumnado sobre a

complexidade dos problemas humanos e sociais, sobre o carácter relativo e

imperfecto das solucións achegadas para eles e sobre a natureza provisional do

coñecementohumano.

O estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para motivar e

facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para abordar os

procedementos de causalidademúltiple.

Os proxectos de investigación, estudos ou traballos de redacción habitúan o



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



112

alumnado a afrontar e a resolver problemas con certa autonomía, a formular

preguntas e a adquirir experiencia na busca e a consulta autónoma. Ademais,

facilítanlle unha experiencia valiosa sobre o traballo dos especialistas namateria.

As actividades didácticas

En calquera das estratexias didácticas adoptadas é esencial a realización de actividades

por parte do alumnado, posto que cumpren os obxectivos seguintes:

Afianzan a comprensión dos conceptos e permítenlle ao profesoradocomprobalo.

Son a base para o traballo cos textos e para fomentar as capacidades de comprensión, análise e razoamento.

Permiten darlles unha dimensión múltiple aos conceptos, percibindo as súas

conexións con outras nocións e a súa aplicación a diferentes ámbitos

docoñecemento.

Fomentan actitudes que axudan á formación humana doalumnado.

Criterios para a selección das actividades

Na selección de actividades seguiranse estes criterios:

Que desenvolvan a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, utilizando

diversasestratexias.

Que proporcionen situacións de aprendizaxe que esixan certa mental e leven a

reflexionar e a xustificar as afirmacións ou asactuacións.

Que estean perfectamente relacionadas cos contidosteóricos.

Que teñan unha formulación clara, para que o alumnado entenda sen dificultade o

que debefacer.

Que sexan variadas e permitan afianzar os conceptos, traballar os procedementos

(textos, imaxes, películas e outros documentos), desenvolver actitudes que colaboren

na formación humana e atender á diversidade na aula (teñen distinto grao de

dificultade).

Que lles dean unha proxección práctica aos contidos, aplicando os coñecementos á

realidade.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



113

Que sexan motivadoras e conecten cos intereses do alumnado, por referirse a temas

actuais ou relacionados co seumedio.

Tipos de actividades

Actividades de ensino-aprendizaxe.

A esta tipoloxía responde unha parte importante das actividades

de localización, afianzamento, análise e interpretación de textos e ampliación de

conceptos.

de comentario de textos clásicos,

análise de documentos audiovisuais (películas ou documentais) e de obras de arte.

Actividades de aplicación dos contidos teóricos á realidade e ao medio do alumnado.

traballos de investigación ou reflexión persoal argumentada sobre algúns temas.

Actividades encamiñadas a fomentar a concienciación, o debate, o xuízo crítico, a

tolerancia, asolidariedade...

Actividades de creación filosófico-literaria.

3.9 CRITERIOS PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DEAVALIACIÓN Os procedementos de avaliación que se aplicarán son basicamente dous:

A observación de comportamentos naaula.

A realización de probas escritas.

O primeiro procedemento está dirixido a avaliar o logro de estándares de aprendizaxe

actitudinais e procedementais. Mediante este procedemento observarase durante a

realización das diferentes tarefas de aprendizaxe (debate, toma de notas no caderno, fluxo

de opinión compartida, etc.):

A capacidade de argumentación erazoamento.

A atención, o interese e oesforzo. A actitude de tolerancia e respecto no trato cosdemais. A actitude dialogante e de saber escoitar aosdemais.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



114

A capacidade para traballar enequipo.

A capacidade de analizar e criticar razoadamente as opinións e valoresalleos. A capacidade autocrítica e derectificación. Acreatividade.

Mediante o segundo procedemento tentarase obter datos sobre o logro de estándares de

aprendizaxe procedimentais e conceptuais a través das seguintes probas:

Cuestionario de comprensión erazoamento.

Disertacións.

Comentarios de textos (os textos poderán ser filosóficos, científicos, literarios ou

xornalísticos).

Traballos de investigación individuais e cooperativos.

Exposiciónorais.

Realización de actividades periódicas no caderno declase.

Textos de creaciónfilosofico-literaria.

Avaliación ordinaria

Realizarase como mínimo unha proba de avaliación de contidos por trimestre. Esta proba

adoptará a forma dun cuestionario con respostas breves e referidas aos estándares do

currículo. Poderá complementarse con algún gráfico, fragmento de texto ou cuestión

temática para medir o grao de desenvolvemento da capacidade de síntese e relación.

Esta proba se puntuarà de 0 a 10

A superación desta proba escrita suporá que o alumnado acada unha puntuación mínima de

5 puntos.

A nota media da avaliación será o resultado das medias dos diferentes tipos de probas

avaliativas de acordo co seu valor ponderado.

PROCEDEMENTO

MÍNIMO PONDERACIÓN INSTRUMENTO

Cuestionario (1/2

por av.)

5 puntos sobre 10

80,00%

Examen

Traballos propostos e

exposición na clase.

Nivel C na rúbrica de

avaliación de

traballos .

10,00%

Rúbrica



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



115

Observación directa do

alumno

Asistencia, puntualidade

e participación regulares

10,00%

Observación diaria por

parte do profesorado.

A cualificación final do curso será a media aritmética das tres avaliacións. Se ao

longo do curso existe un progreso nas cualificacións, terase en conta para mellorar a

media aritmética.

3.9.2 Actividades derecuperación


entrega dos traballos ou actividades do caderno de clase non realizados ou avaliados

negativamente, así como a repetición dos exames correspondentes. Para a súa corrección

empregaremos a mesma ponderación que na avaliación ordinaria. Baixo esta condición

non se poderá obter máis ca unha nota relativa de 5 puntos.

3.9.3 Avaliación Extraordinaria

Aquel alumnado que non supere a materia cunha puntuación mínima de 5 puntos na

convocatoria ordinaria, terá o dereito de presentarse a unha proba extraordinaria en

setembro. Esta proba terá a mesma estrutura que as propostas para as avaliacións

ordinarias.

3.9.4 Rúbricas para avaliación

TRABALLO

ESCRITO Nivel D

Nivel C

(mínimo

aceptable)

Nivel B

Nivel A

ESTRUTURA

O traballo contén

todas as partes que

debe ter a súa

estrutura (portada,

índice, introdución,

corpo, conclusión,

bibliografía...).

Falta algunha das

partes da estrutura do

traballo.

Faltan varias partes da

estrutura do traballo.

O traballo só consta dunha

ou dúas partes da estrutura.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



116

ORGANIZACIÓN

ESECUENCIACIÓN

A presentación das

ideas está organizada

e segue unha

secuencia lóxica que

facilita a lectura. A

estrutura está ben

secuenciada.

A presentación das

ideas está organizada

e segue unha

secuencia lóxica que

facilita a lectura. A

estrutura ten algún

erro de secuenciación.

A presentación das ideas

non sempre está

organizada nin segue

unha secuencia lóxica, o

que dificulta a lectura. A

estrutura ten varios erros

de secuenciación.

A presentación das ideas está

desorganizada e non segue

unha secuencia lóxica, o que

dificulta a lectura. A estrutura

carece de secuenciación.

CONTIDO

O texto mostra un

excelente

coñecemento do tema,

un desenvolvemen to

completo dos seus

diversos aspectos e

das ideas, unha

elaboración propia da

información e

mencións ás fontes de

onde se obtivo.

O texto mostra un bo


un desenvolvemento bo

dos seus diversos

aspectos e das ideas, e

unha razoable

elaboración propia da

información, aínda que

sen mencións ás fontes

de onde se obtivo.

O texto mostra un regular

coñecemento do tema, un

desenvolvemento

limitado dos seus

diversos aspectos e das

ideas, unha presentación

da información literal,

sen elaboración propia, e

sen mencións ás fontes

de onde se obtivo.

O texto mostra un pobre

coñecemento do tema e un

desenvolvemento

inadecuado dos diversos

aspectos e ideas, que non

fan referencia ao tema

proposto.

VOCABULARIO

Utilízase un

vocabulario xeral

preciso, adecuado e

variado, e faise uso

dun vocabulario

específico do tema

tratado.

Utilízase case sempre

un vocabulario xeral

preciso, adecuado e

variado, e un

vocabulario específico

do tema tratado, pero

cométese algún erro.

Utilízase un vocabulario

xeral adecuado, pero moi

básico, e faise un uso moi

limitado do vocabulario

específico do tema

tratado.

O vocabulario xeral é

inadecuado e pobre, e non se

fai uso dun vocabulario

específico do tema tratado.

GRAMÁTICA

Obsérvase un uso

variado e adecuado de

estruturas gramaticais

complexas, sen

Obsérvase un uso



complexas, pero

aprécianse algúns

Non se fai uso de


complexas, senón

simples, e aprécianse

algúns

Faise un uso incorrecto

das estruturas gramaticais

e aprécianse moitos erros.

EXPOSICIÓN

ORAL

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

EXPRESIÓN

Fala coa velocidade

adecuada e fai as pausas

convenientes durante a

intervención.

Vocaliza e pronuncia con

claridade ao longo de toda

a súa intervención.

Exprésase con fluidez

verbal, modula a voz e

utiliza un volume

adecuado.

Mantén o contacto visual

coa audiencia durante a

exposición, mostrando

seguridade e confianza.

Fala coa velocidade

adecuada, pero non fai

todas as pausas

convenientes


claridade en case toda a

súa intervención


verbal e modula a voz,

pero non sempre utiliza un

volume adecuado


coa audiencia, aínda que,

nalgunha ocasión, só mira

a unha sección, mostrando

unha lixeira inseguridade e

falta de confianza

Fala coa velocidade

adecuada en xeral, aínda

que demasiado rápido ás

veces, e non fai as pausas

convenientes.


claridade só nalgúns

momentos da súa

intervención


verbal en ocasións, pero

non modula a voz nin

utiliza un volume adecuado


só

cunha pequena parte da

audiencia, dando

frecuentes mostras de

inseguridade e de falta de

Fala demasiado rápido

e non fai ningunha

pausa durante a

intervención.

Non vocaliza nin

pronuncia

correctamente, non se

entende o que di.

Non se expresa con

fluidez verbal, nin

utiliza un volume

adecuado.

Non mantén o contacto

visual coa audiencia

mostrando unha

absoluta falta de

seguridade e de



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



117

confianza. confianza.

CONTIDO

Demostra que está ben

documentado sobre o

tema, achegando

información e datos, e

ofrecendo explicacións

ampliadas propias e

interesantes.

Demostra estar

documentado sobre o

tema, do que achega

bastantes datos e

explicacións

Demostra que ten algún


achegando algúns datos e

explicacións

Demostra non ter

ningún coñecemento

sobre o tema e non

achega datos nin

explicacións.

VOCABULARIO

Usa un vocabulario rico e

adecuado durante toda a

exposición.


adecuado en case toda a

exposición..

Usa un vocabulario básico


exposición

Usa un vocabulario

pobre e non adecuado

durante toda a

exposición.

ORGANIZACIÓN E

SECUENCIACIÓN

Presenta a información de

xeito organizado e

secuenciada de forma

lóxica.

Presenta case toda a

información de xeito

organizado e secuenciada

de forma lóxica.

Presenta só algunha parte

da exposición de xeito


de forma lóxica.

Presenta a información

de xeito desorganizado

e sen unha

secuenciación lóxica

INTERACCIÓN

Interacciona e empatiza

coa audiencia, mantendo a

súa atención co uso de

diferentes técnicas (fai

preguntas e bromas,

achega experiencias,

emprega estratexias...) ao

longo de toda a

exposición.

Interacciona coa audiencia,

mantendo a súa atención

co uso de diferentes

técnicas na maior parte da

exposición

Interacciona

esporadicamente coa

audiencia, utilizando en

raras ocasións algunha

técnica, ao longo da

exposición

Non interacciona coa

audiencia en ningún

momento da

exposición.

TEMPO

Realiza a exposición no

tempo previsto, cunha

adecuada distribución do

tempo.


tempo previsto, pero

precipita o seu final ou

atrásao para axustar a

distribución do tempo

Non realiza a exposición

no tempo previsto, ben por

exceso ou ben por defecto,

cunha distribución do

tempo pouco adecuada.

Non realiza a

exposición no tempo

previsto, ben por

exceso ou ben por

defecto, cunha


totalmente inadecuada.

MATERIAIS

DE

APOIO

. Enriquece toda a

exposición con diferentes

recursos visuais (fotos,

diagramas, mapas,

debuxos...) e tecnolóxicos.

Enriquece unha gran parte

da exposición con

diferentes recursos visuais

(fotos, diagramas, mapas,

debuxos...) e tecnolóxicos

Enriquece algunha parte da

exposición con algún

recurso visual ou

tecnolóxico

Non utiliza ningún

recurso visual nin

tecnolóxico no

desenvolvemento da

exposición.

LINGUAXE

XESTUAL E

CORPORAL

Fai uso da linguaxe xestual

e corporal de forma

adecuada e necesaria, para

apoiar e reforzar a

presentación.


e corporal de forma case

sempre adecuada, aínda

que, nalgunha ocasión,

innecesaria.

Faiusodalinguaxexestual

ecorporaldeforma

adecuada só nalgúns

momentos e, a miúdo,de

formainnecesaria.

Non fai uso da linguaxe

xestual e corporal

PRESENTACIÓN

MULTIMEDIA

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

FONDO / EQUIPOS

En toda a presentación

usa fondos de

diapositivas orixinais

propios, en lugar de

equipos xa deseñados

En case toda a presentación

usa fondos de diapositivas

orixinais propios; nalgunhas

utiliza equipos xa deseñados.

Nalgunhas diapositivas usa

fondos de diapositivas

orixinaispropios;namaiorpar

teutilizaequiposxa

deseñados.

Sempre utiliza equipos

xa deseñados para os


FONTE

Ao longo da

presentación utiliza un

tipo de fonte lexible e

Nalgunha diapositiva utiliza

un tipo de fonte pouco lexible

ou un tamaño de letra

Na maior parte das

diapositivas utiliza un tipo

de fonte pouco lexible ou

Ao longo da


tipo de fonte pouco



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



118

un tamaño de letra

adecuado.

inadecuado un tamaño de letra

inadecuado.

lexible ou un tamaño de

letra inadecuado

COR

Utiliza fondos que

contrasten co texto

(escuro-claro). Fai

unha boa combinación

de cores ao longo de

toda a presentación,

acorde coa temática

que se estea a tratar

Non utiliza, nalgunha

diapositiva, fondos que

contrasten co texto,

dificultando a lexibilidade, ou

non fai unha boa combinación

de cores, ou estes non se

relacionan coa temática que

se estea a tratar.

Non utiliza, en varias

diapositivas, fondos que


dificultando a lexibilidade,

ou non fai unha boa

combinación de cores, ou

estes non se relacionan coa

temática que se estea a

tratar.

Non utiliza, en moitas



dificultando a

lexibilidade, ou non fai


de cores, ou estes non

se relacionan coa


tratar.

ELEMENTOS MULTIMEDIA

Utiliza, ao longo de


diversidade de imaxes,

animacións, vídeos e

audios, todos eles

relacionados coa

temática.

Utiliza, en case toda a

presentación, diversidade de

imaxes, animacións, vídeos

ou audios; nalgunhas

diapositivas, non se

relacionan coa temática

Utiliza, nalgunhas

diapositivas da

presentación, imaxes,

animacións, vídeos ou

audios; algúns destes

elementos están repetidos

ou non se relacionan coa

temática..

Non utiliza imaxes,


audios na presentación

CONTIDO

O contido presentado

expón o tema proposto

de forma profunda e

ampliada, e cun

tratamento variado

O contido presentado expón o

tema proposto de forma

profunda e ampliada, e cun

tratamento variado; nalgunha

ocasión, hai algún erro ou

falta algunha información

relevante.

Gran parte do contido

presentado é pobre; hai

erros ou faltan informacións

relevantes.

O contido presentado é

pobre e non expón

correctamente o tema

proposto.

ORGANIZACIÓN DA

INFORMACIÓN

Toda a información

está organizada de

xeito claro e lóxico.

A maior parte da información

está organizada de forma

clara e lóxica; algunha

diapositiva parece fóra de

lugar.

Só ocasionalmente a

información está organizada

de forma clara e lóxica

A información aparece

dispersa e sen

organización.

CANTIDADE DE

INFORMACIÓN

As diapositivas non

están saturadas de

información

Algunha diapositiva está

saturada de información.

Case todas as diapositivas

están saturadas de

información

As diapositivas están

saturadas de

información

GRAO DE COMPRENSIÓN DUN TEXTO

ASPECTOS D C B A

Anticipa ou predí de que pode tratar o texto a partir

do título.

Extrae información específica e explícita do texto.

Identifica as ideas principais e as secundarias.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



119

Explica de que trata o texto.

Elabora un resumo a partir da información relevante.

Sitúa en que parte do texto se encontra a información requirida.

Relaciona o texto con gráficos ou debuxos.

Fai preguntas sobre o lido.

3.10 ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

É preciso ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe do alumnado e adoptar

as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense

na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes



algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hainos que prefiren traballar

sós e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo. Ademais hai alumnado que

require atención específica.

Como actividades de detección de coñecementos previos empregaranse as

seguintes estratexias:

- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado,

co fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.



- Introdución de cada aspecto teórico aténdose ao seu contexto e á súa importancia

para temas actuais e cotiáns, sempre que iso sexa posible.

- Como actividades de consolidación aplicarase:





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



120



- Coas actividades de recuperación e tamén con actividades de ampliación

atenderase non só ao alumnado que presenta problemas no proceso de

aprendizaxe, senón tamén aqueles que alcanzaron no tempo previsto os

obxectivos propostos.

- As distintas formas de agrupamento do alumnado e a súa distribución na aula

inflúen, sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un

desenvolvemento comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo

en grupo, recurso que se aplicará en función das actividades que se vaian realizar

concretamente, por exemplo, nos debates, exposicións e comentarios de textos, xa

que a posta en común de conceptos e ideas individuais xera unha dinámica

creativa e de interese no alumnado.

- Concederáselle grande importancia ás actividades de traballo persoal e individual;

en concreto, actividades de síntese/resumo e nas de consolidación dos conceptos

teóricos, así como nas de recuperación e ampliación.

- Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade neste nivel da ESO

desde dúas vías:

- A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas

fases: unha de información xeral e outra de fixación da información básica, que se

tratará mediante esquemas, resumos, cadros conceptuais...

- A atención á diversidade na programación das actividades, como instrumento de

atención ás diferenzas individuais dos alumnos e alumnas. A variedade de

actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas

capacidades, intereses e motivacións.

3.11 RECURSOS DIDÁCTICOS

- O alumnado utilizará como recurso básico os apuntamentos de clase, aínda que se

recomendará algún libro de texto como apoio

- Páxina web de recursos de filosofía do MEC: http://encina.pntic.mec.es/

http://encina.pntic.mec.es/



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



121

- Recursos audiovisuais en distintos soportes para informar, realizar actividades

comentario de texto e debate: Internet, películas, documentais, artigos de prensa.

- Selección de textos dos autores contemplados no programa

- Proposta de lectura a escoller entre diferentes títulos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



122

4. PROGRAMACIÓN DE FILOSOFÍA

DE

1º CURSO DE BACHARELATO



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



123

Índice

4.1 Introdución. Contextualización e xustificación da materia.

4.2 Obxectivos xerais do Bacharelato.

4.3.Obxectivos xerais para a materia de Filosofía.

4.4 Como contribúe a materia á consecución das competencias clave.

4.5 Contidos.


4.7 Concreción para cada estándar de aprendizaxe.

4.8 Metodoloxía.





4.9.4 Rúbricas para a avaliación de traballos.

4.10 Atención a diversidade

4.11 Materiais e recursos didácticos.

.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



124

4.1 INTRODUCIÓN E XUSTIFICACIÓN DA MATERIA.

A través da UNESCO, a ONU alenta aos seus estados membros a traballar na

promoción, no fortalecemento e na extensión da filosofía en todos os niveis do ensino,

porque a sociedade democrática, formada por unha pluralidade diversa de persoas e

comunidades, proxectos e intereses, demanda un pensamento racional que axude a

comprender o mundo complexo que nos rodea e proporcione instrumentos para edificar

unha sociedade libre, igual e xusta. A UNESCO considera que a materia de Filosofía, o saber

máis antigo de Europa, é a ferramenta adecuada que debe servir a este fin. A filosofía forma

unha cidadanía reflexiva, lúcida, participativa, amante das institucións democráticas e con

habilidades prácticas na resolución dos problemas específicos das sociedades democráticas

avanzadas.

A materia de Filosofía capacita o alumnado para o exercicio do pensamento crítico e

independente, co que alcanzar unha mellor comprensión do mundo globalizado e de si

mesmo/a. Grazas a esta materia, os alumnos e as alumas adquiren a aptitude de entretecer

unha defensa racional e razoable da súa autonomía, da súa dignidade e dos seus dereitos nun

contexto en vías de globalización. O pensamento filosófico achega os coñecementos teóricos

e as destrezas prácticas para entender, analizar e propor solucións aos desafíos intelectuais e

morais do século XXI. Asemade, a materia de Filosofía ofrece os fundamentos conceptuais

dos principios e dos valores da paz e da seguridade mundiais: democracia, imperio da lei,

dereitos humanos, tolerancia, xustiza, igualdade e liberdade (a UNESCO nomea a Filosofía

como "Escola de liberdade" na súa estratexia internacional e no informe de 2007). Os

métodos filosóficos achegan enfoques plurais e contrastados que permiten albiscar saídas aos

problemas que afectan a convivencia humana. A aprendizaxe do tratamento racional e

dialogado destes asuntos disipa o recurso á violencia e á guerra, e fomenta a paz e a

seguridade global e local.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



125

En segundo lugar, a materia de Filosofía impulsa no alumnado o valor da indagación e

a reflexión argumentada para descubrir prexuízos, xerar claridade respecto aos obxectivos e

ao sentido da vida, valorar a calidade dos argumentos, detectar sofismas e falacias, resistir a

presión arbitraria dos/das superiores e dos/das pares, atopar puntos de encontro entre

posicións diferentes, humanizar as persoas con quen estamos obrigados/as a convivir. É por

iso que o tratamento na aula desta materia ten que facer reflexionar ao alumnado sobre as

razóns da presenza maioritariamente masculina na produción filosófica desde as súas orixes,

ao tempo que debe dar visibilidade ao pensamento filosófico na muller.

A materia de Filosofía axuda a desmontar os argumentos das condutas baseadas nos

valores da dominación e a vontade de poder que provocan crises ecolóxicas, económicas e

humanas. A meditación filosófica esperta no alumnado o interese polas demais persoas,

estimula a empatía para imaxinar os problemas que lles afectan e crea a capacidade para se

emocionar moralmente. Mercé ao autocoñecemento que promove a filosofía, o alumnado

pode chegar a recoñecer que a fraxilidade, a debilidade e a mortalidade non son aspectos

negativos e odiosos da existencia humana, senón ocasións para a axuda mutua, a cooperación

e a reciprocidade.

En cuarto lugar, grazas aos modelos diversos de pensamento filosófico, a materia de

Filosofía estimula a deliberación sosegada sobre as decisións que rexen a vida cotiá

individual e colectiva, e impulsa a tomar iniciativas razoables. Nunha sociedade democrática

avanzada, o alumnado debe formarse para aplicar o pensamento crítico á análise de

principios económicos e políticos, sopesar teorías sobre a liberdade e a xustiza social,

recoñecer a interacción dos fenómenos naturais e sociais, avaliar o impacto ético e social da

tecnociencia e gozar con autonomía dos produtos artísticos. A materia de Filosofía

proporciona a visión e a comprensión holística necesaria para realizar estas tarefas. O

alumnado educado filosoficamente é, daquela, activo, curioso, argumentativo, creativo,

comprometido e innovador.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



126

Na materia de Filosofía, todas estas esixencias están aglutinadas en varios bloques

temáticos: a especificidade do saber filosófico, o coñecemento humano, a pregunta pola

realidade, a condición humana e a racionalidade práctica. A través destes bloques o

alumnado coñecerá os interrogantes, os conceptos, as formulacións e as respostas da filosofía

aos grandes problemas do saber, o coñecemento, a ciencia, a realidade, a natureza, o ser

humano, a acción, a arte, o discurso e a innovación. Os contidos relacionados coa

epistemoloxía, a filosofía da ciencia e da natureza, e a metafísica permiten afondar no

coñecemento que o alumnado ten do seu contorno e da súa relación con el. O alumnado

desenvolve a competencia para interpretar sucesos, avaliar o seu impacto, localizar as súas

causas, anticipar e prever as consecuencias, analizar os factores capaces de transformar a

realidade. Así mesmo, invitan o alumnado a exercer o pensamento metódico (na ciencia, na

ontoloxía e na metafísica) con rigor e precisión. Os contidos de antropoloxía, ética e filosofía

política dan luz sobre a realidade individual, social e cultural; estimulan a autocomprensión e

o autocoñecemento, espertan a capacidade de argumentación moral e política, desenvolven a

conciencia normativa e a empatía moral, fomentan o respecto polos dereitos humanos,

invitan á participación activa na vida democrática. Os contidos de filosofía da linguaxe,

lóxica, retórica e argumentación serven para educar a interpretación, a expresión, a

formulación e a exposición do propio pensamento e do alleo en contextos comunicativos

variados (deliberación, negociación, investigación, diálogo, controversia, discusión crítica

econversa informal), empregando con eficacia o razoamento lóxico e respectando as

máximas que rexen a conduta racional comunicativa. Os contidos de estética proxectan o

alumnado a comprender, apreciar e valorar con espírito crítico reflexivo, actitude aberta e

respectuosa, as diferentes manifestacións culturais e artísticas. A finalidade é apropiarse

criticamente dun conxunto de criterios estéticos para estimar o valor da produción cultural e

artística e, chegado o caso, producir obras artísticas innovadoras con contido filosófico.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



127

4.2 OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO.

No marco da LOMCE, o Bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao

alumnado formación, madureza intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle

permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e

competencia. Así mesmo, capacitará o alumnado para acceder á educación superior.

O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles

permitan:

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha

conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española así como

polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade

xusta e equitativa.

b) Consolidar unha madureza persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e

autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacificamente os conflitos

persoais, familiares e sociais.

c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres,

analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a

non discriminación das persoas con discapacidade.

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o

eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal.

e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua

cooficial da súa comunidade autónoma.

f ) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.

g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



128

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus

antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma

solidaria no desenvolvemento e a mellora do seu medio social.

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as

habilidades básicas propias da modalidade elixida.

j) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos

métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a

tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto

cara ao medio.

k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,iniciativa,

traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

l ) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes

de formación e enriquecemento cultural.

n) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

4.3 OBXECTIVOS PARA A MATERIA DE FILOSOFÍA.

-A materia de Filosofía ten como meta que o alumnado sexa capaz de pensar e comprender,

abstraéndose racionalmente do campo concreto estudado en cada unha das outras materias,

para centrarse naquilo que caracteriza especificamente a filosofía, isto é, reflexionar, razoar,

criticar e argumentar, utilizando o modo de preguntar radical e último que lle é propio, sobre

os problemas referidos á totalidade da vivencia humana, e iso sen deixar de lado a súa

capacidade de transformación e cambio tanto do individuo coma da sociedade.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



129

-A filosofía é un modo especial de preguntar e de saber, un xeito de entender e de

enfrontarse á realidade que nos rodea, ás circunstancias nas que vivimos e que, en boa

medida, nos fan ser e comprender como somos. Por iso, a materia de Filosofía persegue

como obxectivo principal a comprensión por parte do alumnado de si mesmo e do seu

mundo, dotándoo para iso de ferramentas cognitivas tanto teóricas coma prácticas.

-No plano teórico, o alumnado coñecerá os grandes interrogantes, os conceptos

especializados e as teorías que intentan dar resposta ás grandes cuestións. Na súa dimensión

práctica, a materia dota de ferramentas como a actitude crítica e reflexiva que lles ensina aos

alumnos e alumnas a non admitir ideas que non foron rigorosamente analizadas e

evidenciadas, o saber pensar, razoar e argumentar con fundamento, coherencia e de forma

autónoma, a habilidade discursiva para dialogar e convencer evitando o pensamento único e

dogmático, a capacidade para discernir entre o evidente e o arbitrario, o substancial e o

accidental, a xestión creativa das súas capacidades estéticas ou o razoamento moral e político

autónomo, coherente e cimentado e, en definitiva, a valorar a capacidade da filosofía como

instrumento de innovación e transformación desde hai máis de 2500 anos; todo iso resúmese

na súa vocación orixinaria, o amor ao saber, e iso filosofando, idea clave que se lle debe

transmitir ao alumnado desde esta materia e que constitúe o punto de partida.

-No ámbito práctico, o estudo da ética e da filosofía política desenvolve a comprensión da

realidade individual, cultural e social da man da capacidade normativa e transformadora da

filosofía, permitindo realizar razoamentos críticos e dialogantes e fomentando o respecto

polos valores universais e a participación activa na vida democrática. Dende os estudos de

estética alcánzanse competencias culturais, como o respecto á liberdade de expresión e á

diversidade cultural.

-Finalmente, a materia debe motivar o alumnado para aprender a aprender, competencia que

está na base do amor ao saber, por saber, finalidade que se encarna na Filosofía como en



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



130

ningunha outra materia e que constitúe o puntode apoio para experimentar e xerar iniciativas

persoais, enfrontándose á vida e, en definitiva, crecendo como persoas.


BÁSICAS

Tal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar

no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas

especificacións da lei, son:

1.º Comunicación lingüística.

2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

3.º Competencia dixital.

4.º Aprender a aprender.

5.º Competencias sociais e cívicas.

6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

7.º Conciencia e expresións culturais.

A materia de Filosofía potencia o desenvolvemento das competencias sociais e cívicas,

por estar estreitamente vinculadas coa finalidade última de todo o seu proxecto. Pero nesa

consecución precisa acudir á competencia en comunicación lingüística, que lle permite ao

alumnado tanto a exposición dun pensamento rigoroso e claro como o diálogo frutífero coas

demais persoas. A competencia de aprender a aprender maniféstase na obriga intrínseca do

facer filosófico de xerar marcos de sentido cada vez máis complexos, globais e

enriquecedores que nos permitan tratar cunha realidade plástica, multifacética e

omniabarcante, realidade que provoca en nós a moi humana sensación de admiración. E nesa

sensación, a Filosofía non está soa, xa que a matemática e a ciencia se nutren da mesma



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



131

fonte, e a competencia neses saberes cobra máis luz cando se examinan desde o saber que na

orixe foi un con eles. Pero non abonda coa admiración. Con ela aparece a curiosidade que só

se satisfai cando polo sentido de iniciativa e o espírito emprendedor nos animamos á acción,

á creación e á innovación. O mesmo saber require atrevemento e iniciativa, como nos lembra

Kant. A competencia dixital capacita os alumnos e as alumnas para o uso das novas

tecnoloxías que serven para traballar coa materia mesma da razón que se presenta baixo as

dúas facetas da información e a comunicación. O percorrido da filosofía polos seus temas e

pola súa historia brinda acceso, ao cabo, a un panorama de teorías, pensadores/as, correntes,

ideas, argumentos, críticas e preguntas que conforman a trama onde se viñeron tecendo as

expresións culturais que nos fan ser o que somos.

Nesta Programación de Filosofía para 1.º de Bacharelato potenciamos o

desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, conciencia e expresións

culturais e as competencias sociais e cívicas. Evidentemente, o resto das competencias tamén

foron consideradas, particularmente o fomento da aprendizaxe autónoma (aprender a

aprender). Para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración

efectiva no currículo,incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao

alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo

tempo.

Ademais, cabe recordar que serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como

elementos de maior concreción, observables e medibles, os que, ao poñerse en relación coas

competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha

delas.


Na medida que a filosofía é unha disciplina fundamentalmente racional, discursiva e

conceptual, os estudantes deberán practicar a comprensión textual, a definición de termos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



132

específicos da materia, a expresión escrita, a adecuación a certos contextos de comunicación

e a comunicación oral en debates e argumentacións na clase.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

Tendo en conta que a filosofía foi historicamente a nai de diferentes disciplinas

científicas, e que tamén abordou cuestións como a estrutura do coñecemento científico e das


Ademais, a Lóxica, como disciplina que vincula filosofía e matemática, recibe un coidadoso

tratamento nunha unidade específica.


A competencia dixital trabállase fundamentalmente mediante a análise de produtos

audiovisuais, películas en especial, que tratan temas que podemos vincular coas cuestións

desenvolvidas en cada unidade.


Foméntase a autonomía dos estudantes e o seu desenvolvemento como aprendices

capaces de xerar novo coñecemento a partir dos contidos impartidos na clase. Así mesmo, na

clase pódense traballar actividades orientadas a crear hábitos de esquematización, resumo e

definición, que son básicos para posibilitar a autonomía no estudo.


A función social da filosofía e a súa vinculación coa teoría da sociedade implican que

a reflexión sobre os valores sociais e morais, os hábitos, etc., sexan parte ineludible do labor


social do ser humano. Por outra, ademais, pretendeuse cultivar a capacidade de diálogo e

entendemento a través de actividades participativas, como o debate.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



133

Valores como o liderado, a creatividade, a iniciativa persoal ou a autonomía non son

alleos á educación filosófica. Capacidades como a argumentación, o razoamento ou a

exposición pública están ligadas ao fomento da iniciativa individual.


A importancia da cultura, a arte, a historia, etc., e a necesaria conciencia do seu valor

tamén desempeñan un pael relevante na materia de Filosofía de 1.º de Bacharelato. Mediante

a análise de diferentes obras de arte, pretendemos incentivar a conciencia e o gusto estético.

Polo demais, a conexión entre a Filosofía e o ámbito da cultura en xeral é evidente, e, por

conseguinte, é necesario fomentar unha actitude de respecto, tolerancia e coñecemento do

amplo patrimonio cultural que constitúe a nosa forma de vida.

4.5 CONTIDOS.

Os contidos da materia de Filosofía están estruturados neste nivel educativo en dez temas

que relacionamos a continuación.

TEMA 1: O SABER FILOSÓFICO

B1.1. A Filosofía. O seu sentido, a súa necesidade e a súa historia.

B1.2. O saber racional. A explicación pre-racional: mito e maxia. A explicación racional: a

razón e os sentidos.

B13. Funcións e vixencia da Filosofía.

B1.4. As disciplinas teórico-prácticas do saber filosófico.

B1.5. Racionalidade teórica e práctica.

B1.6. O saber filosófico a través da súa historia. Características da Filosofía.

TEMA 2: OS LÍMITES DO COÑECEMENTO



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



134

B2.1.A teoría do coñecemento.

B2.2. Graos e ferramentas do coñecer: razón, entendemento, sensibilidade.

B2.3 A abstracción.

B2.4 Os problemas implicados no coñecer: as súas posibilidades, os seus límites, os

intereses, o irracional.

B2.5 O problema filosófico do coñecemento.

B2.6 A verdade como propiedade das cousas. A verdade como propiedade do entendemento:

coherencia e adecuación.

B2.7 Algúns modelos filosóficos de explicación do coñecemento e o acceso á verdade.

TEMA 3: CIENCIA E MÉTODO CIENTÍFICO

B3.1 Filosofía, ciencia e tecnoloxía. A filosofía da ciencia.

B3.2 Obxectivos e instrumentos da ciencia.

B3.3 O método hipotético-dedutivo.

B3.4 A investigación científica na modernidade e na época contemporánea: das matemáticas

e a técnica como ferramentas de coñecemento e interpretación fundamentais e

reformulacióndos conceptos clásicos.

B3.5 Técnica e Tecnoloxía: saber e praxe

B3.6 Reflexións filosóficas sobre o desenvolvemento científico e tecnolóxico: o

problema da indución

B3.7 A visión aristotélica do quefacer científico.

B3.8 A interrelación entre a filosofía e a ciencia.

TEMA 4: A REALIDADE E AS COSMOVISIÓNS CIENTÍFICAS



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



135

B4.1. A metafísica como explicación teórica da realidade.

B4.2. A pregunta polo ser como punto de partida da Filosofía. Platón vs. Aristóteles.

B4.3. A interrogación metafísica sobre a verdadeira realidade: o problema da aparencia e a

realidade.

B4.4. A pregunta pola orixe e estrutura do real.

B4.5. A caracterización da realidade: o cambio ou a permanencia, o substancialismo estático

fronte o devir. Esencialismo e existencialismo.

B4.6. A necesidade de categorizar racionalmente o real.

B4.7. As cosmovisións científicas sobre o universo. A filosofía da Natureza como

admiración filosófica pola Natureza.

B4.8. O paradigma cualitativo organicista: O universo aristotélico.

B4.9. O Universo máquina: a visión mecanicista na Modernidade. Supostos epistemolóxicos

do modelo heliocéntrico: A busca das leis universais dun Universo infinito. Determinismo,

regularidade, conservación, economía e continuidade.

B4.10. A visión contemporánea do Universo.

B4.11. O reencontro da Filosofía e a Física na Teoría do Caos.

TEMA 5: A DEFINICIÓN DO SER HUMANO. ANTROPOLOXÍA FILOSÓFICA. A

VISIÓN DO SER HUMANO AO LONGO DA HISTORIA E O SENTIDO DA

EXISTENCIA HUMANA

B5.1. A reflexión filosófica sobre o ser humano e o sentido da existencia: A antropoloxía

filosófica.

B5.2. As implicacións filosóficas da evolución. Filosofía e Bioloxía.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



136

B5.3. A dialéctica natureza-cultura no proceso de antropoxénese e de construción da

identidade propia humana.

B5.4. A visión grega: o heroe homérico: concepto socrático; dualismo platónico, o animal

racional e político aristotélico, materialismo e individualismo helenista.

B5.5. O pensamento medieval: creación á imaxe divina, nova concepción do corpo e a alma,

da morte, da liberdade.

B5.6. O Renacemento: antropocentrismo e humanismo.

B5.7. A Modernidade e o século XIX: razón, emocións e liberdade. B5.8. O ser humano na

filosofía contemporánea.

B5.9. As visións filosóficas orientais: budismo, taoísmo e hinduísmo. B5.10. Algunhas

claves sobre o sentido da existencia humana.

B5.11. A cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o

azar, a Historia, a necesidade de transcendencia.

B5.12. A reflexión filosófica sobre o corpo.

B5.13. As distintas teorías filosóficas sobre a relación mente-corpo

TEMA 6. A ÉTICA

B6.1 Racionalidade teórica e práctica.

B6.2 A orixe da Ética occidental: Sócrates vs. Sofistas.

B6.2. A Ética como reflexión sobre a acción moral: carácter, conciencia e madureza moral.

B6.3. Principais teorías sobre a moral humana.

B6.4. A busca da felicidade.

B6.5. A boa vontade: Kant.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



137

B6.6. A xustiza como virtude ético-política. B6.7. Relativismo e universalismo moral.

TEMA 7: A POLÍTICA.

B7.1. Os fundamentos filosóficos do Estado.

B7.2. Principais interrogantes da Filosofía Política.

B7.3. A Xustiza segundo Platón.

B7.4. O convencionalismo nos Sofistas.

B7.5. O realismo político: Maquiavelo.

B7.6 O contractualismo: Hobbes, Locke, Rousseau e Montesquieu.

B7.8. A paz perpetua de Kant

B7.9. Os fundamentos filosóficos do capitalismo no s.XIX. John Stuart Mill. Alienación e

ideoloxía segundo Marx.

B6.16. A disputa política entre Popper e a Escola de Frankfurt.

B6.17. A función do pensamento utópico

B6.18. Legalidade e lexitimidade.

TEMA 8: A CAPACIDADE SIMBÓLICA DO SER HUMANO: ARTE E

CREATIVIDADE

B6.19. A capacidade simbólica, E. Cassirer. B6.20. A creatividade, H. Poincaré.

B6.21. A Estética filosófica, función e características.

B6.22. A arte como instrumento de comprensión e expresión simbólica da realidade.

B6.23. A Estética filosófica e a capacidade simbólica do ser humano. A realidade dende a

arte, a literatura e a música.

B6.24. As relación da arte coa ética, o coñecemento e a técnica.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



138

B6.25. O sentimento, a experiencia e o xuízo estético. A beleza. Creación artística e

sociedade.

Abstracción artística e pensamento metafísico. A arte como xustificación ou como crítica da

realidade.

B6.26. A Filosofía e a arte. Filosofía e literatura. A Filosofía e a música.

TEMA 9: REGRAS DA ARGUMENTACIÓN: LÓXICA SIMBÓLICA E

RETÓRICA DO DISCURSO.

B6.27. Retórica, argumentación e lóxica: a comunicación dende a filosofía.

B6.28. A importancia da comunicación e a súa relación coa linguaxe, a verdade e a

realidade.

B6.29. A lóxica proposicional.

B6.30. A Retórica e a composición do discurso

B6.31. A argumentación: regras e ferramentas do diálogo e a demostración de argumentos.

B6.32. Filosofía da linguaxe: o problema filosófico dos conceptos universais e o erro

argumentativo da xeneralización apresurada.

TEMA 10: FILOSOFÍA E EMPRESA.

B6.33. A filosofía e a empresa como proxecto racional.

B6.34. O modo metafísico de preguntar para deseñar un proxecto vital e de empresa.

B6.35. Os procesos de cuestionamento e a importancia da definición de obxectivos

B6.36. Proceso de análise racional do conxunto dun sistema, dos elementos que o integran e

da orde racional que subxace á estrutura lóxica dun proxecto, vital e empresarial.

B6.37. Importancia do diálogo e da defensa argumentativa de proxectos, fins e medios.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



139

B6.38. Deseño dun proxecto vital e laboral. Papel da Estética no desenvolvemento do

pensamento creativo e innovador.

B6.39. Importancia da ética para establecer o sistema de valores no traballo.

B6.40. Razón crítica en tanto que reguladora da acción humana.

4.6 TEMPORALIZACIÓN.

Os contidos anteriormente relacionados serán distribuidos do seguinte xeito entre as tres

avaliacións do curso:

1ª AVALIACIÓN:

-Tema 1: O saber filosófico.

-Tema 2: Os límites do coñecemento.

-Tema 3: Ciencia e método científico.

-Tema 4: A realidade e as cosmovisións científicas.

2ª AVALIACIÓN:

-Tema 5. A definición do ser humano. Antropoloxía filosófica. A visión do ser humano ao

longo da historia e o sentido da existencia humana.

-Tema 6: A ética.

-Tema 7: A política

3ª AVALIACIÓN:

-Tema 8: A capacidade simbólica do ser humano: Arte e creatividade.

-Tema 9: Regras da argumentación: Lóxíca simbólica e retórica do discurso.

-Tema 10: Filosofía e empresa.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



140

4.7 CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE.

Filosofía. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de

aprendizaxe

Competencias clave

Grao mínimo de consecución para superer a

materia

Temporalización

Procedementos e

instrumentos de avaliación

Bloque 1. Contidos transversais

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ m

▪ B1.1. Textos filosóficos e pertencentes a outras ramas do saber relacionados coas temáticas filosóficas estudadas.

▪ B1.1. Ler comprensivamente e analizar de forma crítica textos significativos e breves, pertencentes a pensadores/as destacados/as.

▪ FIB1.1.1. Analiza de xeito crítico textos pertencentes a pensadores/as destacados/as, identifica a problemática e as solucións expostas (distinguindo as teses principais e a orde da argumentación) e relaciona os problemas propostos nos textos co estudado na unidade, e/ou co achegado por outros/as filósofos/as ou correntes, e/ou con saberes distintos da filosofía.

▪ CAA Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5

▪ 1º Trim Cuestiona

T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B1.2. Composición escrita de argumentos de reflexión filosófica e de discursos orais, manexando as regras básicas da retórica e a argumentación.

▪ B1.2. Argumentar e razoar os propios puntos de vista sobre as temáticas estudadas na unidade, de forma oral e escrita, con claridade e coherencia.

▪ FIB1.2.1. Argumenta e razoa as súas opinións de forma oral e escrita, con claridade e coherencia, e demostrando un esforzo creativo e educativo na valoración persoal dos problemas filosóficos analizados.

▪ CCL

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

▪ B1.3. Seleccionar e sistematizar información obtida de distintas fontes.

▪ FIB1.3.1. Selecciona e sistematiza información obtida tanto de libros específicos como de internet, usando as posibilidades das novas tecnoloxías para consolidar e ampliar a información.

▪ CD

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB1.3.2. Elabora listas de vocabulario de conceptos e comprende o seu significado, aplícaos con rigor e organízaos en


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



141


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


esquemas ou mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles para a comprensión da filosofía.

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ g


▪ B1.4. Analizar e argumentar sobre formulacións filosóficas, elaborando de xeito colaborativo esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles, mediante o uso de medios e plataformas dixitais.

▪ FIB1.4.1. Elabora con rigor esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas, etc., amosando a comprensión dos eixes conceptuais estudados.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

Bloque 2. O saber filosófico

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B2.1. Filosofía: sentido, necesidade e historia.

▪ B2.2. Saber racional. Explicación prerracional: mito e maxia. Explicación racional: razón e sentidos.

▪ B2.3. Funcións e vixencia da filosofía.

▪ B2.1. Coñecer e comprender a especificidade e a importancia do saber racional en xeral e do filosófico en particular, en tanto que saber de comprensión e interpretación da realidade, valorando que a filosofía é, á vez, un saber e unha actitude que estimula a crítica, a autonomía, a creatividade e a innovación.

▪ FIB2.1.1. Recoñece as preguntas e os problemas que veñen caracterizando a filosofía desde a súa orixe, comparando coa formulación doutros saberes, como o científico ou o teolóxico.


▪ Exame: 5

▪ 1º trim Cuestiona

T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB2.1.2. Explica a orixe do saber filosófico diferenciándoo dos saberes prerracionais, como o mito ou a maxia.

▪ CCEC

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ B2.4. Disciplinas teórico-prácticas do saber filosófico.

▪ B2.5. Racionalidade teórica e práctica.

▪ B2.2. Identificar as dimensións teórica e práctica da filosofía, os seus obxectivos, as características, as disciplinas, os métodos e as funcións, relacionándoa paralelamente con outros saberes de

▪ FIB2.2.1. Identifica, relaciona e distingue as vertentes práctica e teórica do labor filosófico, así como as disciplinas que conforman a filosofía.

▪ CAA

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



142


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


comprensión da realidade.

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B2.6. O saber filosófico a través da súa historia. Características da filosofía.

▪ B2.3. Contextualizar histórica e culturalmente as problemáticas analizadas e expresar por escrito as achegas máis importantes do pensamento filosófico desde a súa orixe, identificando os principais problemas formulados e as solucións achegadas, e argumentando as propias opinións ao respecto.

▪ FIB2.3.1. Recoñece as principais problemáticas filosóficas características de cada etapa cultural europea.

▪ CCEC Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB2.3.2. Expresa por escrito as teses fundamentais dalgunhas das correntes filosóficas máis importantes do pensamento occidental.

▪ CCL Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ e

▪ g


▪ B2.4. Comprender e utilizar con precisión o vocabulario filosófico fundamental, realizando un glosario de termos de xeito colaborativo mediante as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxías.

▪ FIB2.4.1. Comprende e usa con rigor conceptos filosóficos como razón, sentidos, mito, logos, arché, necesidade, continxencia, causa, existencia, metafísica, lóxica, gnoseoloxía, obxectividade, dogmatismo, criticismo, etc.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ e

▪ l

▪ B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionados coa temática filosófica estudada.

▪ B2.5. Analizar de maneira crítica fragmentos de textos significativos e breves sobre a orixe, a caracterización e a vixencia da filosofía, identificando as problemáticas e solucións expostas, distinguindo as teses principais e a orde de argumentación, relacionando os

▪ FIB2.5.1. Le e analiza de xeito crítico fragmentos de textos breves e significativos sobre a orixe da explicación racional e acerca das funcións e as características do pensamento filosófico, pertencentes a pensadores/as, que identifiquen as problemáticas filosóficas formuladas.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



143


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


problemas formulados nos textos co estudado na unidade e coa presentación doutros intentos de comprensión da realidade, como o científico e o teolóxico, ou outros tipos de filosofía, como a oriental.

Bloque 3. O coñecemento

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.1. Teoría do coñecemento.

▪ B3.2. Graos e ferramentas do coñecer: razón, entendemento e sensibilidade.

▪ B3.3. Abstracción.

▪ B3.4. Problemas implicados no coñecer: posibilidades, límites e intereses; o irracional.

▪ B3.1. Coñecer de modo claro e ordenado as problemáticas implicadas no proceso do coñecemento humano, analizadas desde o campo filosófico, os seus graos, as ferramentas e as fontes, e expor por escrito os modelos explicativos do coñecemento máis significativos.

▪ FIB3.1.1. Identifica e expresa de xeito claro e razoado os elementos e as problemáticas que implica o proceso do coñecemento da realidade, como é o dos seus graos, as súas posibilidades e os seus límites.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ g

▪ B3.5. Problema filosófico do coñecemento.

▪ B3.6. A verdade como propiedade das cousas. A verdade como propiedade do entendemento: coherencia e adecuación.

▪ B3.7. Algúns modelos filosóficos de explicación do coñecemento e o acceso á verdade.

▪ B3.2. Explicar e reflexionar sobre o problema do acceso á verdade, identificando as problemáticas e as posturas filosóficas que xurdiron en torno ao seu estudo.

▪ FIB3.2.1. Coñece e explica teorías acerca do coñecemento e a verdade, como son o idealismo, o realismo, o racionalismo, o empirismo, o perspectivismo, o consenso ou o escepticismo, e contrasta semellanzas e diferenzas entre os conceptos clave que manexan.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB3.2.2. Explica e contrasta criterios e teorías sobre a verdade, tanto no plano metafísico como no gnoseolóxico, usando con rigor termos como gnoseoloxía, razón, sentidos, abstracción, obxectividade, certeza,

▪ CD

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



144


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


dúbida, evidencia, escepticismo, autoridade, probabilidade, prexuízo, coherencia, adecuación, consenso, incerteza, interese, irracional, etc., e construír un glosario de conceptos de xeito colaborativo, usando internet.

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionadas coas temáticas filosóficas estudadas.

▪ B3.3. Analizar de forma crítica fragmentos de textos significativos sobre a análise filosófica do coñecemento humano, os seus elementos, as súas posibilidades e os seus límites, valorando os esforzos por alcanzar unha aproximación á verdade arredándose do dogmatismo, da arbitrariedade e dos prexuízos.

▪ FIB3.3.1. Analizar fragmentos de textos breves de Descartes, Hume, Kant, Nietzsche, Ortega y Gasset, Habermas, Popper, Kuhn ou Michel Serres, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ l

▪ B3.8. Filosofía, ciencia e tecnoloxía. Filosofía da ciencia.

▪ B3.9. Obxectivos e instrumentos da ciencia.

▪ B3.10. Método hipotético-dedutivo.

▪ B3.11. Investigación científica na modernidade e na época contemporánea: das matemáticas e a técnica como ferramentas de coñecemento e interpretación fundamentais á reformulación dos conceptos clásicos.

▪ B3.4. Coñecer e explicar a función da ciencia, os seus modelos de explicación, as súas características, os seus métodos e a tipoloxía do saber científico, expondo as diferenzas e as coincidencias do ideal e a investigación científica co saber filosófico, como pode ser a problemática da obxectividade ou a adecuación teoría-realidade, argumentando as propias opinións de xeito razoado e coherente.

▪ FIB3.4.1. Explica os obxectivos, as funcións e os principais elementos da ciencia, manexando termos como feito, hipótese, lei, teoría ou modelo.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB3.4.2. Constrúe unha hipótese científica, identifica os seus elementos e razoa a orde lóxica do proceso de coñecemento.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB3.4.3. Usa con rigor termos epistemolóxicos como indución, hipotético-dedutivo, método, verificación, predición, realismo, causalidade, obxectividade, relatividade, caos e indeterminismo,

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



145


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


entre outros.

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ l

▪ B3.12. Técnica e tecnoloxía: saber e praxe.

▪ B3.5. Relacionar e identificar as implicacións da tecnoloxía, en tanto que saber práctico transformador da natureza e da realidade humana, reflexionando, desde a filosofía da tecnoloxía, sobre as relacións coa ciencia e cos seres humanos.

▪ FIB3.5.1. Extrae conclusións razoadas sobre a inquedanza humana por transformar e dominar a natureza, póndoa ao servizo do ser humano, así como das consecuencias desta actuación, e participa de debates acerca das implicacións da tecnoloxía na realidade social.

▪ CMCCT

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ l

▪ B3.13. Reflexións filosóficas sobre o desenvolvemento científico e tecnolóxico: o problema da indución

▪ B3.14. Visión aristotélica do quefacer científico.

▪ B3.6. Analizar de xeito crítico fragmentos de textos filosóficos sobre a reflexión filosófica acerca da ciencia, a técnica e a filosofía, identificando as problemáticas e as solucións propostas, distinguindo as teses principais e a orde da argumentación, relacionar os problemas formulados nos textos co estudado na unidade e razoar a postura propia.

▪ FIB3.6.1. Analiza fragmentos de textos breves e significativos de pensadores como Aristóteles, Popper, Kuhn, B. Russell, A. F. Chalmers ou J. C. Borrón, entre outros.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ g

▪ l

▪ B3.15. Relación entre filosofía e ciencia.

▪ B3.7. Entender e valorar a relación entre a filosofía e a ciencia.

▪ FIB3.7.1. Identifica e reflexiona de forma argumentada acerca de problemas comúns aos campos filosófico e científico, como son o problema dos límites e as posibilidades do coñecemento, a cuestión da obxectividade e a verdade, a racionalidade tecnolóxica, etc.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



146


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ FIB3.7.2. Investiga e selecciona información en internet, procedente de fontes solventes, sobre as problemáticas citadas, e realiza un proxecto de grupo sobre algunha temática que afonde na interrelación entre a filosofía e a ciencia.

▪ CD

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

Bloque 4. A realidade

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B4.1. A metafísica como explicación teórica da realidade.

▪ B4.1. Recoñecer e valorar a metafísica, disciplina que estuda a realidade en tanto que totalidade, distinguíndoa das ciencias, que versan sobre aspectos particulares desta.

▪ FIB4.1.1. Coñece o que é a metafísica e usa a abstracción para comprender os seus contidos e a súa actividade, razoando sobre eles.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B4.2. Pregunta polo ser como punto de partida da Filosofía. Platón fronte a Aristóteles.

▪ B4.3. Interrogación metafísica sobre a verdadeira realidade: problema da aparencia e a realidade.

▪ B4.4. Pregunta pola orixe e a estrutura do real.

▪ B4.5. Caracterización da realidade: cambio ou permanencia, substancialismo estático fronte ao devir. Esencialismo e existencialismo.

▪ B4.6. Necesidade de categorizar racionalmente o real.

▪ B4.2. Coñecer e explicar, desde un enfoque metafísico, os principais problemas que presenta a realidade.

▪ FIB4.2.1. Describe as principais interpretacións metafísicas e os problemas que suscita o coñecemento metafísico da realidade.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB4.2.2. Comprende e utiliza con rigor conceptos metafísicos como ser, sistema metafísico, realidade, aparencia, materia e espírito, unidade, dualidade, multiplicidade, devir, necesidade, continxencia, transcendencia, categoría e abstracción, materialismo, espiritualismo, existencialismo ou esencialismo, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB4.2.3. Realiza unha análise crítica ante teorías metafísicas diverxentes de


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



147


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


interpretación da realidade. P.oral

Tx cre

▪ FIB4.2.4. Analiza e comprende fragmentos de textos breves e significativos sobre as problemáticas metafísicas que presenta a realidade, de pensadores como Platón, Aristóteles, Tomé de Aquino, Descartes, Marx, Nietzsche, etc., comparando e establecendo semellanzas e diferenzas entre os enfoques, e disertando coherentemente sobre as posturas históricas.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ g

▪ l

▪ B4.7. Cosmovisións científicas sobre o universo. A filosofía da natureza como admiración filosófica pola natureza.

▪ B4.8. Paradigma cualitativo organicista: universo aristotélico.

▪ B4.9. Universo máquina: visión mecanicista na Modernidade. Supostos epistemolóxicos do modelo heliocéntrico: procura das leis universais dun universo infinito. Determinismo, regularidade, conservación, economía e continuidade.

▪ B4.10. Visión contemporánea do Universo.

▪ B4.3. Coñecer e comparar as explicacións dadas desde as grandes cosmovisións sobre o universo.

▪ FIB4.3.1. Explica e compara dúas das grandes cosmovisións do Universo: o paradigma organicista aristotélico e o modelo mecanicista newtoniano.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB4.3.2. Describe os caracteres esenciais das interpretacións relativista e cuántica contemporáneas da realidade, explicando as implicacións filosóficas asociadas a eses caracteres.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB4.3.3. Usa con rigor termos epistemolóxicos e científicos como cosmovisión, paradigma, Universo, natureza, finalismo, organicismo, determinismo, orde, causalidade, conservación, principio, mecanicismo, materia, relatividade, cuántica, espazo, tempo, azar, determinismo,

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



148


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ B4.11. Reencontro da filosofía e a física na teoría do caos.

indeterminismo, probabilidade, gaia e caos, entre outros.

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ i

▪ B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado coas temáticas filosóficas estudadas.

▪ B4.4. Elaborar táboas e/ou mapas conceptuais comparando os caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando historicamente e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante internet e/ou fontes bibliográficas.

▪ FIB4.4.1. Elabora esquemas, táboas e/ou mapas conceptuais que comparen os caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando historicamente e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante internet e/ou fontes bibliográficas.

▪ CD Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ m

▪ B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionados coas temáticas filosóficas estudadas.

▪ B4.5. Ler e analizar de xeito crítico textos filosóficos, epistemolóxicos e científicos sobre a comprensión da realidade, tanto desde o plano metafísico como desde o físico, usando con precisión os termos técnicos estudados, relacionar os problemas presentados nos textos co estudado nas unidades e razoar a postura propia.

▪ FIB4.5.1. Analiza textos filosóficos e científicos, clásicos e contemporáneos, que aborden as mesmas problemáticas, e investigar a vixencia das ideas expostas.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB4.5.2. Reflexiona sobre as implicacións filosóficas que afectan a visión do ser humano en cada cosmovisión filosófico-científica estudada, e argumenta as súas propias ideas de xeito razoado e creativo.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

Bloque 5. O ser humano desde a filosofía

▪ b

▪ c

▪ d

▪ B5.1. A reflexión filosófica sobre o ser humano e o sentido da existencia: antropoloxía

▪ B5.1. Recoñecer en que consiste a antropoloxía filosófica.

▪ FIB5.1.1. Utilizar con rigor vocabulario específico da temática, como evolución, dialéctica, proceso, progreso, emerxencia,


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



149


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ e filosófica. azar, selección natural, apto, reducionismo, creacionismo, evolución cultural, vitalismo, determinismo xenético, natureza e cultura.

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ h

▪ i

▪ B5.2. Implicacións filosóficas da evolución. Filosofía e bioloxía.

▪ B5.2. Coñecer e explicar as implicacións filosóficas da evolución, en relación cos contidos metafísicos e cos/coas pensadores/as xa estudados/as.

▪ FIB5.2.1. Coñece e explica as consideracións filosóficas implicadas na teoría da evolución, como a consideración dinámica e dialéctica da vida ou o indeterminismo, entre outras.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.2.2. Analiza fragmentos breves e significativos de E. Morin, K. Popper, R. Dawkins, J. Mosterín, A. Gehlen, M. Harris ou M. Ponty, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ i

▪ l

▪ B5.3. A dialéctica natureza-cultura no proceso de antropoxénese e de construción da identidade propia humana.

▪ B5.3. Recoñecer e reflexionar, de maneira argumentada, sobre a interacción dialéctica entre o compoñente natural e o cultural que caracterizan o ser humano como tal, sendo o culturalmente adquirido condición para a innovación e a creatividade que caracterizan a especie.

▪ FIB5.3.1. Identifica e expón en que consiste o compoñente natural innato do ser humano, e a súa relación cos elementos culturais que xorden nos procesos de antropoxénese e humanización, dando lugar á identidade propia do ser humano.

▪ CCEC

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.3.2. Diserta sobre o ser humano en tanto que resultado da dialéctica evolutiva entre o xeneticamente innato e o culturalmente adquirido, condición para a innovación e a capacidade creativa que caracterizan a nosa especie.

▪ CSIEE

▪ CCEC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.3.3. Localiza información en internet acerca das investigacións

▪ CD

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



150


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


actuais sobre a evolución humana, e reflicte a información seleccionada e sistematizada de xeito colaborativo.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ e

▪ h


▪ B5.4. Valorar os coñecementos adquiridos nesta unidade, rexeitando os prexuízos tanto etnocéntricos como por motivos físicos, e tamén as actitudes de intolerancia, inxustiza e exclusión.

▪ FIB5.4.1. Argumenta con coherencia, baseándose nos datos obxectivos aprendidos, sobre as implicacións de adoptar prexuízos etnocéntricos para xulgar os seres humanos e as culturas.

▪ CSC Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.4. Visión grega. Heroe homérico: concepto socrático. Dualismo platónico. Animal racional e político aristotélico. Materialismo e individualismo helenista.

▪ B5.5. Pensamento medieval: creación á imaxe divina; nova concepción do corpo e a alma, da morte e da liberdade.

▪ B5.6. Renacemento: antropocentrismo e humanismo.

▪ B5.7. Modernidade e século XIX: razón, emocións e liberdade.

▪ B5.8. O ser humano na filosofía contemporánea.

▪ B5.5. Coñecer e reflexionar sobre as concepcións filosóficas sobre o ser humano como tal que se viñeron dando ao longo da filosofía occidental, comparando semellanzas e diferenzas entre as sucesivas formulacións, analizando criticamente a influencia do contexto sociocultural na concepción filosófica, e valorando algunhas formulacións diverxentes que abriron camiño cara á consideración actual da persoa.

▪ FIB5.5.1. Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que se viñeron dando historicamente sobre o ser humano.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.5.2. Analiza de xeito crítico textos significativos e breves dos grandes pensadores.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.5.3. Usa con rigor termos como dualismo e monismo antropolóxico, areté, mente, corpo, espírito, creacionismo, antropocentrismo, teocentrismo, alma, humanismo, persoa, dignidade, sentido, estado de natureza, estado de civilización, existencia, liberdade, emoción, paixón, determinismo, alienación, nihilismo, existencia, inconsciente, morte, historia ou transcendencia, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



151


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ b

▪ e

▪ h

▪ B5.9. Visións filosóficas orientais: budismo, taoísmo e hinduísmo.

▪ B5.6. Comparar a visión filosófica occidental do ser humano coa visión filosófica oriental, o budismo, o taoísmo e o hinduísmo, e argumentar as opinións propias sobre semellanzas e diferenzas.

▪ FIB5.6.1. Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que se viñeron dando historicamente no contexto da filosofía occidental sobre o ser humano, coa visión filosófica oriental, o budismo, o taoísmo e o hinduísmo.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.10. Algunhas claves sobre o sentido da existencia humana.

▪ B5.11. Cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a historia e a necesidade de transcendencia.

▪ B5.7. Disertar, de forma oral e escrita, sobre as temáticas intrinsecamente filosóficas no ámbito do sentido da existencia, como poden ser a cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a historia ou a necesidade de transcendencia, entre outras.

▪ FIB5.7.1. Diserta, de xeito oral e escrito, sobre as grandes cuestións metafísicas que lle dan sentido á existencia humana.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB5.7.2. Argumenta e razoa, de xeito oral e escrito, acerca dos puntos de vista propios sobre o ser humano, desde a filosofía e sobre diferentes temáticas filosóficas relacionadas co sentido da existencia humana.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.12. Reflexión filosófica sobre o corpo.

▪ B5.13. Teorías filosóficas sobre a relación entre mente e corpo.

▪ B5.8. Coñecer algunhas teorías filosóficas occidentais sobre o corpo humano, e reflexionar de xeito colaborativo e argumentar acerca dos puntos de vista propios.

▪ FIB5.8.1. Coñece as teorías filosóficas da relación entre mente e corpo (monismo, dualismo e emerxentismo), e argumenta sobre esas teorías comparando semellanzas e diferenzas, de forma colaborativa.

▪ CMCCT

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5

▪ 2º trimestre

Cuestionario

T.indiv.

T.Coop.

Present. oral

▪ Textocreat

Bloque 6. A racionalidade práctica



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



152


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B2.5. Racionalidade teórica e práctica.

▪ B6.1. Orixe da ética occidental: Sócrates fronte aos sofistas.

▪ B6.1. Identificar a especificidade da razón na súa dimensión práctica, en tanto que orientadora da acción humana.

▪ FIB6.1.1. Recoñece a función da racionalidade práctica para dirixir a acción humana, aínda recoñecendo os seus vínculos ineludibles coa razón teórica e a intelixencia emocional.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.1.2. Explica a orixe da ética occidental no pensamento grego, contrastando, de forma razoada, a concepción socrática coa dos sofistas.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ B6.2. A ética como reflexión sobre a acción moral: carácter, conciencia e madureza moral.

▪ B6.2. Recoñecer o obxecto e función da ética.

▪ FIB6.2.1. Explica e razoa acerca do obxecto e a función da ética.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B6.3. Principais teorías sobre a moral humana.

▪ B6.4. Procura da felicidade.

▪ B6.5. A boa vontade: Kant.

▪ B6.6. A xustiza como virtude ético-política.

▪ B6.7. Relativismo e universalismo moral.

▪ B6.3. Coñecer e explicar as principais teorías éticas sobre a xustiza e a felicidade, e sobre o desenvolvemento moral.

▪ FIB6.3.1. Expresa de xeito crítico as argumentacións das principais teorías éticas sobre a felicidade e a virtude, razoando as súas propias ideas, e achega exemplos do seu cumprimento e do seu incumprimento.

▪ CSIEE

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.3.2. Expresa de maneira crítica as argumentacións das principais teorías éticas sobre a xustiza, razoando as súas propias ideas, e achega exemplos do seu cumprimento e do seu incumprimento.

▪ CSIEE Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.3.3. Analiza textos breves dalgúns dos filósofos representantes das principais teorizacións éticas e sobre o


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



153


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


desenvolvemento psicolóxico moral do individuo.

Tx cre

▪ FIB6.3.4. Usa con rigor termos como ética, moral, acción moral, autonomía, responsabilidade, convención moral, madureza moral, virtude moral, subxectivismo, relativismo e universalismo moral, utilitarismo, deber moral, ética de máximos, ética de mínimos, consenso, xustiza, eudemonismo, hedonismo, emotivismo e utilitarismo.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B6.8. Fundamentos filosóficos do Estado.

▪ B6.9. Principais interrogantes da filosofía política.

▪ B6.4. Explicar a función, as características e os principais interrogantes da filosofía política, como a orixe e a lexitimidade do Estado, as relacións entre o individuo e o Estado ou a natureza das leis.

▪ FIB6.4.1. Identifica a función, as características e os principais interrogantes da filosofía política.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.4.2. Utiliza con rigor conceptos como democracia, Estado, xustiza, dereito, dereitos naturais, Estado democrático e de dereito, legalidade, lexitimidade, convención, contractualismo, alienación, ideoloxía, utopía, entre outros conceptos clave da filosofía política.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B6.10. A xustiza segundo Platón.

▪ B6.11. O convencionalismo nos sofistas.

▪ B6.12. Realismo político: Maquiavelo.

▪ B6.5. Coñecer as teorías e os conceptos filosóficos principais que estiveron na base da construción da idea de Estado e das súas funcións, apreciando o papel da filosofía como reflexión crítica.

▪ FIB6.5.1. Explica de xeito coherente as formulacións filosófico-políticas de Platón, os sofistas, Maquiavelo, Locke, Montesquieu, Rousseau, Hobbes, Kant, John Stuart Mill, Popper ou Habermas, entre outros.

▪ CCEC

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



154


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ B6.13. Contractualismo: Hobbes, Locke, Rousseau e Montesquieu.

▪ B6.14. A paz perpetua de Kant.

▪ B6.15. Fundamentos filosóficos do capitalismo no século XIX. John Stuart Mill. Alienación e ideoloxía segundo Marx.

▪ B6.16. Disputa política entre Popper e a escola de Frankfurt.

▪ FIB6.5.2. Analiza e reflexiona sobre a relación entre individuo e Estado, sobre a base do pensamento dos sofistas, Marx e a escola de Frankfurt.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.5.3. Analiza de xeito crítico textos significativos e breves dalgúns dos autores estudados, nos que se argumente sobre o concepto de Estado, os seus elementos e as súas características.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.5.4. Valora e utiliza a capacidade argumentativa, de forma oral e escrita, contra a arbitrariedade, o autoritarismo e a violencia.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B6.17. Función do pensamento utópico.

▪ B6.6. Disertar de xeito oral e escrito sobre a utilidade do pensamento utópico, analizando e valorando a súa función, para propor posibilidades alternativas, proxectar ideas innovadoras e avaliar o xa experimentado.

▪ FIB6.6.1. Reflexiona por escrito sobre as posibilidades do pensamento utópico, e argumenta as súas propias ideas.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B6.18. Legalidade e lexitimidade.

▪ B6.7. Distinguir os conceptos de legalidade e lexitimidade.

▪ FIB6.7.1. Describe e compara os conceptos de legalidade e lexitimidade.

▪ CCL

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



155


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ p

▪ B6.19. Capacidade simbólica. E. Cassirer.

▪ B6.20. Creatividade. H. Poincaré.

▪ B6.8. Recoñecer a capacidade simbólica como elemento distintivo da especie humana.

▪ FIB6.8.1. Explica as teses fundamentais de E. Cassirer sobre a capacidade simbólica humana, e as de H. Poincaré sobre o proceso creativo.

▪ CCEC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ n

▪ p

▪ B6.21. Estética filosófica: función e características.

▪ B6.22. A arte como instrumento de comprensión e expresión simbólica da realidade.

▪ B6.23. A estética filosófica e a capacidade simbólica do ser humano. A realidade desde a arte, a literatura e a música.

▪ B6.9. Coñecer o campo da estética, reflexionando sobre as contribucións filosóficas realizadas por tres das construcións simbólicas culturais fundamentais.

▪ FIB6.9.1. Comprende e usa conceptos como estética, creatividade, creación, símbolo, signo, arte, experiencia estética, mímese, beleza, gusto, subxectividade, xuízo estético e vangarda.

▪ CCL

▪ CCEC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.9.2. Contrasta e relaciona algunhas construcións simbólicas fundamentais no contexto da cultura occidental, e analiza, de xeito colaborativo, textos literarios, audicións musicais e visualizacións de obras de arte para explicar os contidos da unidade.

▪ CAA

▪ CCEC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ n

▪ p

▪ B6.24. Relación da arte coa ética, co coñecemento e coa técnica.

▪ B6.10. Relacionar a creación artística con outros campos como o da ética, o coñecemento e a técnica.

▪ FIB6.10.1. Diserta sobre a relación e a posibilidade transformadora da realidade humana, a creación artística, a ciencia e a ética.

▪ CSC

▪ CCEC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ n

▪ p

▪ B6.25. Sentimento, experiencia e xuízo estético. Beleza. Creación artística e sociedade. Abstracción artística e pensamento metafísico. A arte como xustificación

▪ B6.11. Analizar textos en que se comprenda o valor da arte, a literatura e a música como vehículos de transmisión do pensamento filosófico, utilizando con precisión o vocabulario específico propio da

▪ FIB6.11.1. Coñece e describe algúns dos elementos fundamentais da reflexión estética sobre a arte, analizando textos significativos de filósofos como Platón, Schelling, Hume, Kant, Nietzsche, Walter Benjamin,


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



156


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


ou como crítica da realidade.

▪ B6.26. Filosofía e arte. Filosofía e literatura. Filosofía e música.

estética filosófica. Gadamer, Marcuse ou Adorno, entre outros, e aplica esas ideas ao estudo de diversas obras de arte.

▪ FIB6.11.2. Entende o valor filosófico da literatura, analizando textos breves de pensadores e literatos como Platón, Santo Agostiño, Calderón de la Barca, Pío Baroja, A. Machado, Voltaire, Goethe, Sartre, Unamuno, Borges ou Camus, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.11.3. Coñece a visión filosófica da música a través da análise de textos filosóficos sobre as visións dos pitagóricos, de Platón, Schopenhauer, Nietzsche ou Adorno, entre outros, así como mediante audicións significativas.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ d

▪ g

▪ h

▪ n


▪ B6.12. Reflexionar por escrito sobre algunha das temáticas significativas estudadas, argumentando as propias posicións, e ampliar en internet a información aprendida.

▪ FIB6.12.1. Diserta de xeito claro e coherente sobre o valor das artes para transmitir ideas filosóficas, e procura e selecciona información en internet que amplíe o xa aprendido.

▪ CD

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B6.27. Retórica, argumentación e lóxica: a comunicación desde a filosofía.

▪ B6.28. Importancia da comunicación e a súa relación coa linguaxe, a verdade e a realidade.

▪ B6.13. Entender a importancia da comunicación para o desenvolvemento do ser humano e as sociedades.

▪ FIB6.13.1. Coñece e manexa con rigor conceptos como símbolo, comunicación, linguaxe formal, lóxica, xuízo lóxico, razoamento, demostración, discurso, elocuencia, orador, retórica, exordio, inventio, dispositio, argumentación, elocutio, compositio, actio, falacia, debate, negociación,


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



157


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


persuasión e concepto universal, entre outros.

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B6.29. Lóxica proposicional.

▪ B6.14. Coñecer en que consiste a lóxica proposicional e apreciar o seu valor para amosar o razoamento correcto e a expresión do pensamento como condición fundamental para as relacións humanas.

▪ FIB6.14.1. Utiliza os elementos e as regras do razoamento da lóxica de enunciados.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B6.30. Retórica e composición do discurso.

▪ B6.15. Coñecer as dimensións que forman parte da composición do discurso retórico, e aplicalas na composición de discursos.

▪ FIB6.15.1. Comprende e explica a estrutura e o estilo da retórica e da argumentación.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.15.2. Coñece a estrutura e a orde do discurso, e escribe breves discursos retóricos establecendo coherentemente a exposición e a argumentación.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ B6.31. Argumentación: regras e ferramentas do diálogo e a demostración de argumentos.

▪ B6.32. Filosofía da linguaxe: o problema filosófico dos conceptos universais e o erro argumentativo da xeneralización

▪ B6.16. Coñecer e utilizar as regras e as ferramentas básicas do discurso baseado na argumentación demostrativa.

▪ FIB6.16.1. Constrúe un diálogo argumentativo no que demostra as súas propias teses mediante as regras e as ferramentas da argumentación.

▪ CSIEE

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.16.2. Distingue un argumento veraz dunha falacia.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



158


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


apresurada.

▪ FIB6.16.3. Analiza e comenta textos breves e significativos sobre a arte da retórica e a argumentación de Platón, Aristóteles, Cicerón, Quintiliano, Tácito e autores/as contemporáneos/as.


▪ Exame: 5

▪ 3º trime Cuestiona

T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ m

▪ p

▪ B6.33. A filosofía e a empresa como proxecto racional.

▪ B6.17. Coñecer as posibilidades da filosofía na creación dun proxecto, en xeral, e no ámbito empresarial en particular, e valorar o seu papel potenciador da análise, a reflexión e o diálogo.

▪ FIB6.17.1. Utiliza conceptos con sentido filosófico e aplícaos ao contexto empresarial: principios, saber, orde lóxica, finalidade, demostración, razoamento, indución, dedución, argumentación, sentido, significado, creatividade, diálogo, obxectivo/subxectivo, emocións, globalidade e valor, entre outros.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ e

▪ m

▪ p

▪ B6.34. O modo metafísico de preguntar para deseñar un proxecto vital e de empresa.

▪ B6.35. Os procesos de cuestionamento e a importancia da definición de obxectivos.

▪ B6.18. Comprender a importancia do modo de "preguntar radical" da metafísica para proxectar unha idea ou un proxecto vital ou empresarial, facilitando os procesos de cuestionamento e definición das preguntas radicais e as respostas a estas.

▪ FIB6.18.1. Formula correctamente os interrogantes filosóficos radicais que deben estar na base da creación dun proxecto, tanto vital como laboral, como "que son?", "que fago?", "por que?", "para que?", "cal é o meu obxectivo?", "cal é o seu sentido, a súa razón de ser?", etc., e saber argumentar a defensa das respostas.

▪ CSIEE

▪ CSC

Rúb:Nivel C

▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ m

▪ p

▪ B6.36. Proceso de análise racional do conxunto dun sistema, dos elementos que o integran e da orde racional que subxace á estrutura lóxica dun proxecto,

▪ B6.19. Comprender o valor da teoría do coñecemento, a razón crítica e a lóxica para introducir racionalidade na orixe e no desenvolvemento dun proxecto.

▪ FIB6.19.1. Deseña un proxecto vital ou empresarial, sobre a base da filosofía, valorando a íntima relación entre os pensamentos e as accións, entre a razón e as emocións, a través do diálogo, da argumentación


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



159


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


vital e empresarial. e a linguaxe filosófica.

▪ b

▪ e

▪ m

▪ B6.37. Importancia do diálogo e da defensa argumentativa de proxectos, fins e medios.

▪ B6.20. Valorar as técnicas do diálogo filosófico, a argumentación e a retórica para organizar a comunicación entre as partes e a resolución de negociacións e de conflitos, para xerar diálogo baseado na capacidade de argumentar correctamente, para definir e comunicar correctamente o obxectivo dun proxecto.

▪ FIB6.20.1. Coñece e utiliza as ferramentas da argumentación e o diálogo na resolución de dilemas e conflitos dentro dun grupo humano.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ m

▪ n

▪ B6.38. Deseño dun proxecto vital e laboral. Papel da Estética no desenvolvemento do pensamento creativo e innovador.

▪ B6.21. Valorar a capacidade da estética filosófica para favorecer o pensamento creativo e innovador que permite adaptarse e anticiparse aos cambios, xerando innovación e evitando o estancamento, valorando así a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura, e a transformación da realidade.

▪ FIB6.21.1. Valora a posibilidade de crear tarefas innovadoras, valorando a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura, e a transformación da realidade.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ f

▪ m

▪ p

▪ B6.39. Importancia da ética para establecer o sistema de valores no traballo.

▪ B6.22. Comprender e apreciar a función axiolóxica da ética para establecer un sistema de valores que permita mellorar o clima laboral, comprendendo que os valores éticos son clave para lograr o equilibrio entre innovación, sustentabilidade e

▪ FIB6.22.1. Realiza un decálogo de valores éticos que deben rexer no mundo laboral e de cara á sociedade e á natureza.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ FIB6.22.2. Valora e diserta sobre a importancia do

▪ CSC Rúb:Nivel C ▪ 3º trim Cuestiona

T.indiv.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



160


Obxectivos


aprendizaxe

Competencias clave


materia

Temporalización

Procedementos e


competitividade. traballo para desenvolvernos como seres humanos, para o avance dunha cultura e para transformar a realidade.

▪ Exame: 5 T.Coop.

P.oral

Tx cre

▪ b

▪ m

▪ p

▪ B6.40. Razón crítica en tanto que reguladora da acción humana.

▪ B6.23. Coñecer e valorar a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.

▪ FIB6.23.1. Comprende e valora a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.


▪ Exame: 5


T.indiv.

T.Coop.

P.oral

Tx cre

4.8 METODOLOXÍA.

Ademáis dos principios e estratexias que sinalamos con carácter xeral para todas as

materias na Programación do Departamento, a materia de Filosofía de Primeiro de

Bacharelato organizarase de acordo cos criterios metodolóxicos seguintes:

-Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo actividades

diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias da etapa.

-Autonomía: facilitar a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo.

-Actividade: fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula,combinando

estratexias que propicien a individualización con outras que fomenten a socialización.

-Motivación: procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle propón.

-Integración e interdisciplinariedade: presentar os contidos cunha estrutura clara,



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



161

mostrando as relacións entre os contidos de Filosofía e os doutras disciplinas doutras

áreas.

-Rigor e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas,

explicativas e interpretativas).

-Variedade na metodoloxía, dado que o alumnado aprende a partir de fórmulas moi diversas.

Máis concretamente,estes criterios deben ter en conta os criterios de avaliación

transversais a todo o temario de Filosofía de 1.º de Bacharelato, que son osseguintes:

1. Ler comprensivamente e analizar, de forma crítica, textos significativos e

breves, pertencentes a pensadoresdestacados.

2. Argumentarerazoarospropiospuntosdevistasobreastemáticasestudadasnaunid

ade, de forma oral e escrita, con claridade ecoherencia.

3. Seleccionar e sistematizar información obtida de diversasfontes.

4. Analizar e argumentar sobre propostas filosóficas, elaborando de forma

colaboradora esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros

procedementos útiles, mediante o uso de medios e plataformasdixitais.

Non obstante, resulta conveniente utilizar estratexias didácticas variadas, que

combinen, do xeito en que cada un considere máis apropiado, as estratexias expositivas,

acompañadas de actividades de aplicación e as estratexias de indagación.

As técnicas didácticas en que poden traducirse estas estratexias son moi diversas.

Entre elas destacamos polo seu interese as tres seguintes:

-As tarefas sen unha solución clara e pechada, nas que as distintas opcións son

igualmente posibles e válidas, para facer reflexionar o alumnado sobre a complexidade

dos problemas humanos e sociais, sobre o carácter relativo e imperfecto das solucións

achegadas para eles e sobre a natureza provisional do coñecemento humano.

-O estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para motivar e



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



162

facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para abordar os procedementos

de causalidade múltiple

-Os proxectos de investigación, estudos ou traballos de redacción habitúan o alumnado

a afrontar e a resolver problemas con certa autonomía, a formular preguntas e a adquirir

experiencia na busca e a consulta autónoma. Ademais, facilítanlle unha experiencia

valiosa sobre o traballo dos especialistas na materia.

En calquera das estratexias didácticas adoptadas é esencial a realización de actividades

por parte do alumnado.

A corrección das actividades fomenta a participación do alumnado na clase, aclara

dúbidas e permítelle ao profesorado coñecer, de forma case inmediata, o grao de

asimilación dos conceptos teóricos, o nivel co que se manexan os procedementos e os

hábitos de traballo.


ALUMNADO.

Os criterios de avaliación para a materia de Filosofía de 1º de BAC veñen establecidos

no Decreto 86/2015 polo que se establece o currículo para o Bacharelato en Galicia e como

desenvolvemento da Lei Orgánica 8/2013 para a mellora da calidade educativa. Tales

criterios figuran no punto 7 desta Programación relacionados cos obxectivos xerais e as

competencias clave.

O proceso de avaliación establecerá obxectivamente o grao de consecución dos

obxectivos fixados e o grao de desenvolvemento e adquisición das competencias clave a

partir das aprendizaxes reflectidas nas actividades concretas e nos períodos de

temporalización do curso, e tendo como referencia os referidos criterios de avaliación,

desenvolvidos en estándares de aprendizaxe avaliables. Desa maneira a avaliación permite a

cuantificación dos progresos do alumnado e indica o grao de consecución dos obxectivos

establecidos e o grao de adquisición competencial como un proceso formativo ao longo do

curso. Igualmente posibilita detectar o nivel de asimilación dos contidos e o o grao de

progresión nos procedementos formativos do alumnado, así como tamén as carencias e os

aspectos nos que haxa que incidir mediante reforzos.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



163

A constatación de que o alumno acada os distintos estándares de avalación

realizarase por medio de tres procedementos de avaliación: EXAME E/OU

CUESTIONARIOS, presentación de TRABALLOS propostos e OBSERVACIÓN

directa doalumno.

-O 80% da cualificación corresponde á/ás probas obxectivas individuais.

A superación destas probas esixirá o dominio dos contidos e a adquisición dos

obxectivos específicos das unidades implicadas en ditas probas e expresados nos

estándares de aprendizaxe recollidos no apartado 6 desta Programación.

-O 15% da cualificación corresponde aos traballos realizados polo alumno.

Valorarase fundamentalmente a realización das tarefas encomendadas

diariamente, os traballos de investigación e a súa exposición en clase, así como as

contestacións ás cuestións que se lle vaian plantexando. É obrigatorio entregar os

traballos que se vaian propoñendo como condición para aprobar aavaliación.

-O 5 % restante da cualificación corresponde á observación directa do alumno.

Valorarase a participación na clase, a asistencia, a puntualidade, a colaboración

na aula e nas actividades, a actitude e boa disposición, a atención, a presentación e

realización das tarefas no tempo estipulado, a contribución ao desenvolvemento de

debates, así mo a capacidade de diálogo e tolerancia amosada neles.

PROCEDEMENTO MÍNIMO PONDERACIÓN INSTRUMENTO

Cuestionario/resolución de cuestión

5 puntos sobre 10 80 % Examen

Exercicios e raballos

de clase

Nivel C na rúbrica de

avaliación de traballos

15 %

A entrega é

condición para o

aprobado

Rúbrica

Observación directa

do alumno

Asistencia,

puntualidade e

participación

regulares

5 % Observación diaria

por parte do

profesorado.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



164

Para acadar o nivel de suficiencia (5 puntos) nunha avaliación cómpre acadar polo

menos o nivel de suficiencia (metade da puntuación) no apartado 1 (exame), correspondente Á

PUNTUACIÓN MÍNIMA REQUIRIDA. De non obterse o nivel de suficiencia neste apartado a

cualificación máxima que se poderá obter será de 4 puntos.

Aprobar a avaliación implica acadar un mínimo de 5 puntos tras aplicar estas

porcentaxes.


aritmética das tres. Si ao longo do curso existe un progreso nas cualificacións, terase en conta

para mellorar a media aritmética.

*** A falta de asistencia aos exames non é recuperable, salvo en caso de xustificación

documental médica (en caso de enfermidade) ou de institución oficial (no caso de non

asistencia por requirimento para exames ou por causa persoal ineludible). A recuperación

dos exames aos que se faltou por causa xustificada farase antes da avaliación, de ser posible,

ou posteriormente e farase constar a avaliación no caderno do profesor.

*** Non se pode asistir aos exames con móbiles, ou calquera outro tipo de aparellos. Si o

profesorado localiza no exame algún destes aparello ou ―chuletas‖ poderá invalidar a proba ó

alumno/a o que suporá suspender a avaliación .

4.9.2 Actividades derecuperación


entrega dos traballos non realizados ou avaliados negativamente e a repetición dos exames

correspondentes. Para a súa correción e cualificación empregaremos a mesma ponderación

que na avaliación ordinaria.

4.9.3 Avaliación extraordinaria

Aqueles alumnos que non superen a cualificación de 5 puntos no cálculo da media das

tres avaliacións deberán presentarse a un exame final de todos os estándares de aprendizaxe

do curso de características similares aos realizados durante o mesmo. A cualificación do

exame establecerase sobre 10 puntos e oalumno deberá acadar cando menos 5 para superar a

materia.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



165

4.9.4 Rúbricas para a avaliación de traballos.

TRABALLO

ESCRITO

Nivel D

Nivel C

(mínimo acepta-

ble)

Nivel B

Nivel A

ESTRUTURA

O traballo contén

todas as partes que

debe ter a súa

estrutura (portada,

índice,

introdución, corpo,

conclu- sión,

bibliograf- ía...).

Falta algunha das partes

da estrutura do traballo.



O traballo só consta

dunha ou dúas partes da

estrutura.

ORGANIZACIÓN

ESECUENCIACIÓN

A presentación

das ideas está

organizada e

segue unha

secuencia lóxica

que facilita a

lectura. A estru-

tura está ben

secuenciada.


está organizada e segue

unha secuencia lóxica

que facilita a lectura. A

estrutura ten algún erro

de secuen- ciación.


non sempre está



que dificulta a lectura.

A estrutura ten varios

erros de se- cuenciación.


está desorganizada e

non segue unha

secuencia lóxica, o que

dificulta a lectura. A

estrutura carece de

secuenciación.

CONTIDO

O texto mostra un

excelente

coñecemento do

tema, un desen-

volvemento

completo dos seus

diversos aspectos

e das ideas, unha

elaboración propia

da infor- mación e

men- cións ás

fontes.



desenvolvemento bo dos

seus diversos aspectos e

das ideas, e unha

razoable ela- boración

propia da información,

aínda que sen mencións

ás fontes de onde se

obtivo.

O texto mostra un

regular coñecemento do

tema, un desenvol-

vemento limitado dos

seus diversos aspectos

e das ideas, unha

presentación da infor-

mación literal, sen

elaboración propia, e sen

mencións ás fontes de

onde se obtivo.


coñecemento do tema e

un desen-

volvementoinadecua- do

dos diversos aspectos e

ideas, que non fan

referencia ao tema

proposto.

VOCABULARIO

Utilízase un

vocabulario xeral

preciso, adecua-

do e variado, e

faise uso dun

vocabulario es-

pecífico do tema

tratado.

Utilízase case sempre un

vocabulario xeral

preciso, adecuado e

variado, e un vocabu-

lario específico do tema

tratado, pero cométese

algún erro.

Utilízase un vocabula-

rio xeral adecuado, pero

moi básico, e faise un

uso moi limitado do


do tema tratado.


inadecuado e pobre, e

non se fai uso dun


do tema tratado.

GRAMÁTICA

Obsérvase un

uso variado e

adecuado de

estruturas gra-

maticaiscom-

plexas, sen

erros.

Obsérvase un uso



complexas, pero apré-

cianse algúns erros.

Non se fai uso de


complexas, senón


algúns erros.

Faise un uso incorrec- to

das estruturas gra-

maticais e aprécianse

moitos erros.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



166

ORTOGRAFÍA

Non comete

ningún erro or-

tográfico.

Comete un ou dous

erros ortográficos.

Comete entre tres e

cinco erros ortográfi-

cos.

Comete máis de cinco


EXPOSICIÓN

ORAL

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

EXPRESIÓN

Fala coa velocidade



intervención.






utiliza un volume

adecuado.





Fala coa velocidade


todas as pausas

convenientes



súa intervención




volume adecuado






falta de confianza

Fala coa velocidade




convenientes.



momentos da súa

intervención






só


audiencia, dando



confianza.


e non fai ningunha

pausa durante a

intervención.

Non vocaliza nin

pronuncia


entende o que di.

Non se expresa con

fluidez verbal, nin

utiliza un volume

adecuado.



mostrando unha

absoluta falta de

seguridade e de

confianza.

CONTIDO


documentado sobre o

tema, achegando



ampliadas propias e

interesantes.

Demostra estar

documentado sobre o

tema, do que achega

bastantes datos e

explicacións




explicacións

Demostra non ter


sobre o tema e non

achega datos nin

explicacións.

VOCABULARIO



exposición.



exposición..



exposición

Usa un vocabulario


durante toda a

exposición.

ORGANIZACIÓN E

SECUENCIACIÓN


xeito organizado e


lóxica.




de forma lóxica.




de forma lóxica.



e sen unha


INTERACCIÓN





preguntas e bromas,



longo de toda a

exposición.





exposición

Interacciona

esporadicamente coa




exposición



momento da

exposición.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



167

TEMPO




tempo.











Non realiza a


previsto, ben por

exceso ou ben por

defecto, cunha



MATERIAIS

DE

APOIO

. Enriquece toda a



diagramas, mapas,



da exposición con






recurso visual ou

tecnolóxico

Non utiliza ningún

recurso visual nin

tecnolóxico no

desenvolvemento da

exposición.

LINGUAXE

XESTUAL E

CORPORAL


e corporal de forma


apoiar e reforzar a

presentación.





innecesaria.


ecorporaldeforma



formainnecesaria.


xestual e corporal

PRESENTACIÓN

MULTIMEDIA

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

FONDO / EQUIPOS


usa fondos de











teutilizaequiposxa

deseñados.




FONTE

Ao longo da



un tamaño de letra

adecuado.




inadecuado

Na maior parte das



un tamaño de letra

inadecuado.

Ao longo da


tipo de fonte pouco


letra inadecuado

COR

Utiliza fondos que

contrasten co texto

(escuro-claro). Fai













se estea a tratar.





ou non fai unha boa




tratar.




dificultando a




se relacionan coa


tratar.






audios, todos eles

relacionados coa

temática.







Utiliza, nalgunhas

diapositivas da






temática..

Non utiliza imaxes,



CONTIDO



de forma profunda e

ampliada, e cun








relevantes.


pobre e non expón


proposto.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



168

tratamento variado ocasión, hai algún erro ou


relevante.

ORGANIZACIÓN DA

INFORMACIÓN

Toda a información

está organizada de






lugar.





dispersa e sen

organización.

CANTIDADE DE

INFORMACIÓN

As diapositivas non

están saturadas de

información




están saturadas de

información


saturadas de

información

COMPRENSIÓN DE TEXTOS

ASPECTOS D C B A

Anticipa ou predí de que pode

tratar o texto a partir do título.

Extrae información específica e explícita do texto.

Identifica as ideas principais e as

secundarias.

Explica de que trata o texto.

Elabora un resumo a partir da información

relevante.

Sitúa en que parte do texto se encontra a

información requirida.

Relaciona o texto con gráficos ou

debuxos.

Fai preguntas sobre o lido.

4.10 MEDIDAS ATENCIÓN DIVERSIDADE

É preciso ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe do alumnado e adoptar as

medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense na

análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



169



algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hainos que prefiren traballar sós

e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo.

Como actividades de detección de coñecementos previos empregaranse as seguintes

estratexias:

- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado, co

fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.



- Introdución de cada aspecto teórico aténdose ao seu contexto e á súa importancia para

temas actuais e cotiáns, sempre que iso sexa posible.

Como actividades de consolidación aplicarase:





Coas actividades de recuperación e tamén con actividades de ampliación atenderase non

só ao alumnado que presentan problemas no proceso de aprendizaxe, senón tamén aqueles

que alcanzaron no tempo previsto os obxectivos propostos.

As distintas formas de agrupamento do alumnado e a súa distribución na aula inflúen,

sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un desenvolvemento

comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo en grupo, recurso que se

aplicará en función das actividades que se vaian realizar concretamente, por exemplo, nos

debates, exposicións e comentarios de textos, xa que a posta en común de conceptos e ideas

individuais xera unha dinámica creativa e de interese no alumnado.

Concederáselle grande importancia ás actividades de traballo persoal e individual; en

concreto, actividades de síntese/resumo e nas de consolidación dos conceptos teóricos, así

como nas de recuperación e ampliación.

Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



170

vías:

1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases:

unha de información xeral e outra de fixación da información básica, que se tratará

mediante esquemas, resumos, cadros conceptuais...

2. A atención á diversidade na programación das actividades, como instrumento de

atención ás diferenzas individuais do alumnado. A variedade de actividades con

distinto nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas capacidades, intereses

e motivacións.

4.11 MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

- O alumnado utilizará como recurso básico os apuntamentos de clase, aínda que se

recomendará algún libro de texto como apoio e fotocopias dos contidos máis

importantes.

- Páxina web de recursos de filosofía do MEC:http://encina.pntic.mec.es/

- Recursos audiovisuais en distintos soportes para informar, realizar actividades

comentario de texto e debate: Internet, películas, documentais, artigos deprensa.

- Selección de textos dos autores contemplados no programa

- Proposta de lectura a escoller entre diferentes títulos




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



171

5. PROGRAMACIÓN

DE

HISTORIA DA FILOSOFÍA

DE




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



172

Índice

5.1 Introdución. Contextualización e xustificación damateria.

5.2 Obxectivos xerais do bacharelato

5.3 Obxectivos xerais da materia.

5.4 Competencias básicas

5..5 Contidos


5.7 Concreción para cada estándar de aprendizaxe

5.8 Metodoloxía didáctica.

5.9 Criterios de avaliación, cualificación e promoción doalumnado.

5.9.1 Procedementos de avaliación.

5.9.2 Criterios de cualificación.


5.9.4 Rúbricas


5.11 Materiais e recursos didácticos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



173

5.1 INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

A“Historia daFilosofía”, ademais de ser unha materia que dá sentido e continuidade desde

unha perspectiva histórica ás ideas que se presentaron nas materias de Filosofía de cuarto de

ESO e Filosofía de primeiro de bacharelato, contribúe ao desenvolvemento integral dos

alumnos e das alumnas de bacharelato, xa que permite tomar conciencia do seu ser como

ser pensante e autónomo, e reflexionar sobre as súas propias crenzas, ideas e

conviccións e as do mundo que hai arredor, de xeito crítico e razoado, e rexeitalas e/ou

modificalas, ou asumilas como parte de si. Historia da Filosofía non se presenta como un

percorrido cronolóxico polas ideas do pensamento occidental sen máis; tampouco debería ser

un simple compendio de autores e autoras, senón un intento de achegamento ao esforzo do

ser humano por comprender a realidade e o propio ser humano en todas as súas

dimensións.Trátase dunha investigación que nos fará máis libres, permitiranos comprender o

pasado e o presente, e proxectar solucións sobre os problemas que se nos formulen no

futuro. É no pensar de "outros/as" (e con "outros/as") como se foi configurando ao longo da

historia das ideas, como lograremos estimular o noso propio pensamento, ese "sapere aude"

kantiano, que nos leve a xerar as nosas propias ideas tendo en conta de onde proceden e

respectando as persoas que non pensan coma nós. Ese pensar através do diálogo de

distintos/as autores/as e épocas que foron creando aproximacións ou tendencias cara á

verdade respecto aos problemas e ás grandes preguntas que se formulou o ser humano ao

longo da súa existencia constitúe a Historia daFilosofía.

5.2 OBXECTIVOS XERAIS PARA O BACHARELATO

No marco da LOMCE, o Bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado

formación, madureza intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle permitan

desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e

competencia. Así mesmo, capacitará o alumnado para acceder á educación superior.

O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles

permitan:





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



174

polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade

xusta e equitativa.




















tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto

cara ao medio.

k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,iniciativa,


l ) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes


n) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



175


5.3 OBXECTIVOS XERAIS PARA A MATERIA DE HISTORIA DA FILOSOFÍA.

A Historia da Filosofía é unha materia que pon o alumnado en contacto coa historia das ideas

do pensamento occidental, á vez que facilita os recursos necesarios para a comprensión do

seu desenvolvemento e as relacións que se dan entre elas. O coñecemento da Historia da

Filosofía contribúe á educación de persoas autónomas, con capacidade de pensamento crítico

e propio, dado que, como nos ensinou Kant, a filosofía se fundamenta na autonomía da

propia razón e no xuízo crítico das ideas, tanto alleas coma propias.

A Historia da Filosofía contribúe ao desenvolvemento persoal e á formación da propia

identidade, ao formularlle ao alumnado cuestións de significado profundo sobre a súa propia

existencia e o marco social no que se desenvolve, permitíndolle unha maior capacidade de

participación nos procesos sociais, culturais e económicos nos que está inmerso e nos

cambios da sociedade actual; pero, ademais, contribúe activamente ao desenvolvemento da

capacidade de aprendizaxe, que permitirá ao alumnado adquirir as competencias e as

habilidades necesarias para o desenvolvemento de actividades complexas e da capacidade de

aprender ao longo de toda a vida.

Por todo iso, a Historia da Filosofía preséntase como unha materia que persegue conseguir o

logro da maior parte dos obxectivos e as competencias do Bacharelato: tanto os relacionados

co desenvolvemento persoal e social (autonomía, capacidade crítica e de diálogo), o

exercicio da cidadanía democrática e o desenvolvemento dunha conciencia cívica ou o

fomento da igualdade de dereitos entre homes e mulleres, como os que permiten alcanzar os

coñecementos, as capacidades do pensamento abstracto e as habilidades da investigación e o

traballo intelectual, ademais dos referidos aos hábitos de estudo, aos recursos orais e de uso

das tecnoloxías da información e a comunicación e ao afianzamento de actitudes de

asertividade, iniciativa e traballo en equipo.

Coa materia de Historia da Filosofía alcánzanse unha gran diversidade de habilidades

cognitivas (a través do desenvolvemento do pensamento abstracto), permítese o logro das

competencias transversais (como o pensamento crítico, a xestión da diversidade, a

creatividade ou a capacidade de comunicar) e transmítense actitudes (como a confianza, o



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



176

entusiasmo ou a constancia), ao valorar o esforzo da filosofía por resolver os grandes

problemas do ser humano e a súa sociedade en todas as épocas.

A materia preséntase en continuidade coa Filosofía de 4.º de ESO e de 1.º de Bacharelato,

desenvolvendo desde a perspectiva histórica as problemáticas que se viron en cursos

anteriores, e presentando no pensamento de cada filósofo estudado as súas achegas con

respecto aos núcleos temáticos que se trataron nestas materias.


BÁSICAS

Tal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar

no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas

especificacións da lei, son:

1.º Comunicación lingüística.

2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

3.º Competencia dixital.

4.º Aprender a aprender.

5.º Competencias sociais e cívicas.

6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

7.º Conciencia e expresións culturais.


Na medida que a filosofía é unha disciplina fundamentalmente racional, discursiva e

conceptual, os estudantes deberán practicar a comprensión textual, a definición de termos

específicos da materia, a expresión escrita, a adecuación a certos contextos de comunicación

e a comunicación oral en debates e argumentacións na clase.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

Na medida en que a filosofía foi historicamente a nai de diferentes disciplinas científicas, e

que tamén abordou cuestións como a estrutura do coñece- mento científico e as



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



177


Diversos autores da historia da filosofía tamén tiveron un papel relevante no

desenvolvemento da ciencia moderna, como o caso de Bacon, Galileo ou Descartes, por

exemplo.


A competencia dixital trabállase fundamentalmente mediante tarefas de busca en Internet e a

preparación de traballos de exposición en clase. Por outra parte, tamén se intenta fomentar

o uso de novas tecnoloxías na exposición didáctica por parte do profesorado.


Foméntase a autonomía dos estudantes e o seu desenvolvemento como aprendices capaces

de xerar novo coñecemento a partir dos contidos impartidos na clase. Así mesmo, na clase

pódense traballar actividades orientadas a crear hábitos de esquematización, resumo e

definición, que son básicos para posibilitar a autonomía no estudo.


A función social da filosofía e a súa vinculación coa teoría da sociedade implican que a

reflexión sobre os valores sociais e morais, os hábitos, etc., sexan parte ineludible do labor


social do ser humano. Por outra, ademais, pretendeuse cultivar a capacidade de diálogo e

entendemento a través de actividades participativas, como o debate.


Valores como o liderado, a creatividade, a iniciativa persoal ou a autonomía non son alleos á

educación filosófica. Capacidades como a argumentación, o razoamento ou a exposición

pública están ligadas ao fomento da iniciativa individual.


A importancia da cultura, a arte, a historia, etc., e a necesaria conciencia do seu valor tamén

desempeñan un pael relevante na materia de Filosofía de 1.º de Bacharelato. Mediante a

análise de diferentes obras de arte, pretendemos incentivar a conciencia e o gusto estético.

Polo demais, a conexión entre a Filosofía e o ámbito da cultura en xeral é evidente, e, por



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



178

conseguinte, é necesario fomentar unha actitude de respecto, tolerancia e coñecemento do

amplo patrimonio cultural que constitúe a nosa forma de vida.

5.5 CONTIDOS

A materia está organizada en cinco bloques: o primeiro é transversal e, polo tanto,

reaparecerá ao longo de todo o currículo, trátase da análise de textos, a argumentación, as

ferramentas de investigación propias da filosofía e as aplicacións das tecnoloxías da

información e da comunicación na materia; os outros catro bloques corresponden coas catro

épocas máis relevantes da historia no relativo ao pensamento: Grecia Antiga, a Idade Media,

a Modernidade e a Ilustración e a filosofía da Idade Contemporánea, que chega a ocuparse

de autores/as e problemas actuais. Estes catro bloques están estruturados a través de

autores/as salientables, dos/das que se sinala a súa terminoloxía, os textos máis

representativos e as súas teorías características, e se contextualizan con outros/as autores/as

ou épocas, resaltando á súa vez as súas contribucións á sociedade e á súa época

Bloque 1. Contidos transversais.

B1.1. Comentario de texto.

B1.2. Diálogo filosófico e argumentación.

B1.3. Ferramentas de aprendizaxe e investigación da filosofía.

B1.4. Aplicación das competencias de tecnoloxías da información e da comuni- cación á

historia da filosofía.

Bloque 2. A filosofía na Grecia antiga

B2.1. Orixe da filosofía grega. Os presocráticos: resposta á orixe do cosmos. B2.2. Dialéctica

socrática.

B2.3. Convencionalismo democrático e relativismo dos sofistas

B2.4. Platón: ontoloxía e coñecemento; concepción dualista do ser humano; dimensión

antropolóxica e política da virtude; o autor e o seu contexto.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



179

B2.5. A física de Demócrito.

B2.6. Problemas da filosofía antiga e solución de Aristóteles.

B2.7. Aristóteles: metafísica, física, coñecemento, ética eudemonista e política. Comparación

coa filosofía platónica. O autor e o seu contexto.

B2.8. Doutrinas éticas helenísticas: Epicureísmo, Estoicismo e Escepticismo. B2.9.

Científicos helenísticos.

B2.10. A Biblioteca de Alexandría.

Bloque 3. A filosofía medieval

B3.1. Cristianismo e filosofía. Agostiño de Hipona: teoría da iluminación, filosof- ía da

historia, o problema da certeza e a defensa da liberdade.

B3.2. Escolástica medieval. Tomé de Aquino: relacións de razón e fe. Vías para a

demostración da existencia de Deus. Lei moral. Relación coa filosofía antiga e coa

agostiniana, a xudía e o nominalismo. O autor e o seu contexto.

B3.4. Crise da Escolástica no século XIV: nominalismo de Guillerme de Oc- kham.

Relacións entre razón e fe. Novo pulo para a ciencia.

Bloque 4. A filosofía na Modernidade e na Ilustración

B4.1. A filosofía no Renacemento. Humanismo: novo concepto sobre a natureza humana.

B4.2. F. Bacon. Os prexuízos na investigación do coñecemento. B4.3. Implicacións da

revolución científica.

B4.4. Realismo político de Maquiavelo.

B4.5. Descartes: O método, o "cogito" (coñecemento e realidade) e o dualismo

antropolóxico.

B4.6. Comparación do autor coa filosofía antiga e medieval, e relación coa Mo- derna. O

autor e o seu contexto.

B4.7. Hume: o coñecemento, crítica á causalidade e á substancia. Emotivismo moral.

Comparación coa filosofía anterior. O autor e o seu contexto



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



180

B4.8. Locke: liberalismo político.

B4.9. A Ilustración francesa. Rousseau: a crítica social, a crítica á civilización, o estado de

natureza, a defensa do contrato social e a vontade xeral.

B4.10. Idealismo transcendental. Kant: as facultades e límites do coñecemento.

B4.11. Lei Moral e paz perpetua.

B4.12. Relación do proxecto ilustrado de Rousseau coa filosofía Moderna e Kant.

B4.13. Comparación coas teorías da filosofía antiga, medieval e moderna.

Bloque 5. A filosofía contemporánea

B5.1. Marx: o materialismo histórico, a crítica ao idealismo, á alienación e á ideoloxía, e a

súa visión humanista do individuo.

B5.2. Relación de Marx cos problemas da filosofía contemporánea. O autor e o seu contexto.

B5.3. Nietzsche: crítica á metafísica, á moral e á ciencia; a verdade como metá- fora.

B5.4. O superhome, como resultado da inversión de valores e a vontade de poder, e

comparación coas teorías da filosofía antiga, medieval, moderna e contemporánea. O autor e

o seu contexto.

B5.5. A vontade en Schopenhauer.

B5.6. Filosofía española. Ortega y Gasset: a súa relación con posturas filosófi- cas como o

realismo, o racionalismo, o vitalismo ou o existencialismo, e outras posturas filosóficas. O

autor e o seu contexto.

B5.7. Filosofía crítica da escola de Frankfurt. A crítica a razón ilustrada e á idea de progreso.

B5.8. Racionalidade dialóxica de Habermas: os intereses do coñecemento e a acción

comunicativa.

B5.9. Contribución de Habermas ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da

Idade Contemporánea.

B5.10. Pensamento posmoderno: principais teses dos filósofos posmodernos, como Vattimo,

Lyotard e Baudrillard, e reflexión sobre a súa vixencia actual.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



181



-Primeiro trimestre: Bloques 1e 2.

-Segundo trimestre: Bloques 3 e 4.

-Terceiro trimestre: Bloque 5.


Historia da Filosofía. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave


Temporalización


Bloque 1. Contidos transversais

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B1.1. Comentario de texto.

▪ B1.2. Diálogo filosófico e argumentación.

▪ B1.1. Realizar a análise de fragmentos dos textos máis salientables da historia da filosofía, e ser capaz de transferir os coñecementos a outros/as autores/as ou problemas.

▪ HFB1.1.1. Comprende o sentido global dos textos máis salientables dos/das autores/as estudados/as, recoñecendo a orde lóxica da argumentación e as formulacións que se defenden, e é quen de transferir os coñecementos a outros/as autores/as ou problemas.

▪ CCL ▪ 100 ▪ Todo o curso

▪ Produción alumnado

▪ Exame

▪ HFB1.1.2. Analiza as ideas do texto, identificando a conclusión e os conceptos e as ideas relevantes, e recoñece a súa estrutura e a orde lóxica das súas ideas.

▪ CAA

▪ CCL

▪ 100 ▪ Todo o curso


▪ Exame

▪ HFB1.1.3. Argumenta a explicación das ideas presentes no texto, en relación coa filosofía do/da autor/a e os contidos estudados.

▪ CAA

▪ CCL

▪ 100 ▪ Todo o curso


▪ Exame

▪ a

▪ b

▪ B1.2. Diálogo filosófico e argumentación.

▪ B1.2. Argumentar con claridade e capacidade crítica, oralmente e por escrito, as súas propias

▪ HFB1.2.1. Argumenta as súas propias opinións con claridade e coherencia, tanto oralmente como por

▪ CCL

▪ CSIEE

100 ▪ Todo o curso


▪ Exame



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



182


Obxectivos



Temporalización


▪ c

▪ d

▪ e

opinións sobre os problemas fundamentais da filosofía, dialogando de xeito razoado con outras posicións diferentes.

escrito.

▪ HFB1.2.2. Utiliza o diálogo racional na defensa das súas opinións, e valora a diversidade de ideas e, á vez, apoiándose nos aspectos comúns.

▪ CSC 100 ▪ Todo o curso


▪ Exame

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ m

▪ B1.3. Ferramentas de aprendizaxe e investigación da filosofía.

▪ B1.3. Aplicar adecuadamente as ferramentas e os procedementos do traballo intelectual á aprendizaxe da filosofía, realizando traballos de organización e investigación dos contidos.

▪ HFB1.3.1. Sintetiza correctamente a filosofía de cada autor/a, mediante resumos dos seus contidos fundamentais, e clasifícaos nos núcleos temáticos que atravesan a historia da filosofía: realidade, coñecemento, ser humano, ética e política.

▪ CAA ▪ 100 ▪ Todo o curso


▪ Exame

▪ HFB1.3.2. Elabora listaxes de vocabulario de conceptos, comprende o seu significado, organízaos en esquemas ou mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles para a comprensión da filosofía do autor, e aplícaos con rigor.

▪ CAA

▪ CCL

Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

▪ Todo o curso


▪ HFB1.3.3. Selecciona información de distintas fontes, bibliográficas e de internet, e recoñece as fontes fiables.

▪ CD ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

▪ Todo o curso


▪ HFB1.3.4. Realiza redaccións ou disertacións, traballos de investigación e proxectos que impliquen un esforzo creativo e unha valoración persoal dos problemas filosóficos formulados na historia da filosofía.

▪ CSIEE ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

▪ Todo o curso




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



183


Obxectivos



Temporalización


▪ d

▪ g

▪ m

▪ B1.4. Aplicación das competencias de tecnoloxías da información e da comunicación á historia da filosofía.

▪ B1.4. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación na realización e na exposición dos traballos de investigación filosófica.

▪ HFB1.4.1. Utiliza as ferramentas informáticas e da web 2.0. (wikis, blogs, redes sociais, procesador de textos, presentación de diapositivas ou recursos multimedia, etc.) para o desenvolvemento dos traballos.


▪ Todo o curso


▪ HFB1.4.2. Realiza procuras avanzadas en internet sobre os contidos da investigación, e decide os conceptos adecuados.


▪ Todo o curso


▪ HFB1.4.3. Colabora en traballos colectivos de investigación sobre os contidos estudados utilizando as tecnoloxías da información e da comunicación.


▪ Todo o curso


Bloque 2. A filosofía na Grecia antiga

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B2.1. Orixe da filosofía grega. Os presocráticos: resposta á orixe do cosmos.

▪ B2.2. Dialéctica socrática.

▪ B2.3. Convencionalismo democrático e relativismo dos sofistas

▪ B2.4. Platón: ontoloxía e coñecemento; concepción dualista do ser humano; dimensión antropolóxica e política da virtude; o autor e o seu contexto.

▪ B2.1. Coñecer a orixe da filosofía en Grecia e comprender o primeiro gran sistema filosófico, o de Platón, analizando a relación entre realidade e coñecemento, a concepción dualista do ser humano e a dimensión antropolóxica e política da virtude, en relación coa filosofía presocrática e o xiro antropolóxico de Sócrates e os Sofistas, valorando a súa influencia no desenvolvemento das ideas e os cambios socioculturais da Grecia antiga, e apreciando criticamente o seu discurso.

▪ HFB2.1.1. Utiliza conceptos de Platón como idea, mundo sensible, mundo intelixible, ben, razón, doxa, episteme, universal, absoluto, dualismo, reminiscencia, transmigración, mímese, methexe, virtude e xustiza, entre outros, e aplícaos con rigor.

▪ CCL ▪ 50 ▪ 1º trimestre ▪ Exame

▪ HFB2.1.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral como na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Platón, analizando a relación entre realidade e coñecemento, a concepción dualista do ser humano e a dimensión antropolóxica e política da virtude.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



184


Obxectivos



Temporalización


▪ HFB2.1.3. Distingue as respostas da corrente presocrática en relación á orixe do Cosmos, os conceptos fundamentais da dialéctica de Sócrates e o convencionalismo democrático e o relativismo moral dos sofistas, identificando os problemas da filosofía antiga, e relacionando esas respostas coas solucións achegadas por Platón.

▪ CAA ▪ 50 ▪ 1º trimestre ▪ Exame

▪ HFB2.1.4. Respecta o esforzo da filosofía de Platón por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da Grecia antiga, valorando positivamente o diálogo como método filosófico, o nacemento das utopías sociais, o sentido do gobernante-filósofo ou a súa defensa da inclusión das mulleres na educación.

▪ CSC ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

▪ 1º trimestre ▪ Produción alumnado

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B2.5. A física de Demócrito.

▪ B2.6. Problemas da filosofía antiga e solución de Aristóteles.

▪ B2.7. Aristóteles: metafísica, física, coñecemento, ética eudemonista e política. Comparación coa filosofía platónica. O autor e o seu contexto.

▪ B2.2. Entender o sistema teleolóxico de Aristóteles, en relación co pensamento de Platón e a física de Demócrito, e valorando a súa influencia no desenvolvemento das ideas e cos cambios socioculturais da Grecia antiga.

▪ HFB2.2.1. Utiliza con rigor conceptos do marco do pensamento de Aristóteles, como substancia, ciencia, metafísica, materia, forma, potencia, acto, causa, efecto, teleoloxía, lugar natural, indución, dedución, abstracción, alma, monismo, felicidade e virtude, entre outros.


▪ HFB2.2.2. Comprende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais de Aristóteles, examinando a súa concepción da metafísica e da física, o coñecemento, a ética eudemonística e a política, en comparación coas teorías de Platón.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



185


Obxectivos



Temporalización


▪ HFB2.2.3. Describe as respostas da física de Demócrito, identificando os problemas da filosofía antiga, e relaciona esas respostas coas solucións achagadas por Aristóteles.


▪ HFB2.2.4. Estima e razoa o esforzo da filosofía de Aristóteles por contribuír ao desenvolvemento do pensamento occidental, valorando positivamente a formulación científica das cuestións.

▪ CMCCT

▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos


▪ d

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B2.8. Doutrinas éticas helenísticas: Epicureísmo, Estoicismo e Escepticismo.

▪ B2.9. Científicos helenísticos.

▪ B2.10. A Biblioteca de Alexandría.

▪ B2.3. Coñecer as escolas éticas xurdidas no helenismo, como o Epicureísmo, o Estoicismo e o Escepticismo, valorar o seu papel no contexto socio-histórico e cultural da época, e recoñecer a repercusión dos grandes científicos helenísticos, apreciando a gran importancia para occidente da Biblioteca de Alexandría.

▪ HFB2.3.1. Describe as respostas das doutrinas éticas helenísticas, e identifica algúns dos grandes logros da ciencia alexandrina.

▪ CMCCT



Bloque 3. A filosofía medieval

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.1. Cristianismo e filosofía. Agostiño de Hipona: teoría da iluminación, filosofía da historia, o problema da certeza e a defensa da liberdade.

▪ B3.1. Explicar a orixe do pensamento cristián e o seu encontro coa filosofía a través das ideas fundamentais de Agostiño de Hipona, apreciando a súa defensa da liberdade, da verdade e do coñecemento interior ou a historia.

▪ HFB3.1.1. Explica o encontro da filosofía e a relixión cristiá nas súas orixes, a través das teses centrais do pensamento de Agostiño de Hipona.

▪ CCEC

▪ 50 ▪ 2º trimestre ▪ Exame

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.2. Escolástica medieval. Tomé de Aquino: relacións de razón e fe. Vías para a demostración da existencia de Deus.

▪ B3.2. Coñecer a síntese de Tomé de Aquino, en relación co agostinismo, a filosofía árabe e xudía, e o nominalismo, e valorar a súa influencia

▪ HFB3.2.1. Define conceptos de Tomé de Aquino, como razón, fe, verdade, deus, esencia, existencia, creación, inmortalidade, lei natural,




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



186


Obxectivos



Temporalización


Lei moral. Relación coa filosofía antiga e coa agostiniana, a xudía e o nominalismo. O autor e o seu contexto.

no desenvolvemento das ideas e nos cambios socioculturais da Idade Media.

lei positiva e precepto, entre outros, e aplícaos con rigor.

▪ HFB3.2.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Tomé de Aquino, distinguindo a relación entre fe e razón, as vías de demostración da existencia de Deus, e a lei moral, en comparación coas teorías da filosofía Antiga.


▪ HFB3.2.3. Discrimina as respostas do agostinismo, a filosofía árabe e xudía, e o nominalismo, identificando os problemas da filosofía medieval, en relación coas solucións achegadas por Tomé de Aquino.


▪ HFB3.2.4. Valora o esforzo da filosofía de Tomé de Aquino por contribuír ao desenvolvemento das ideas e os ao cambios sociais da Idade Media, xulgando positivamente a universalidade da lei moral.



▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.4. Crise da Escolástica no século XIV: nominalismo de Guillerme de Ockham. Relacións entre razón e fe. Novo pulo para a ciencia.

▪ B3.3. Coñecer algunha das teorías centrais do pensamento de Guillerme de Ockham, cuxa reflexión crítica supuxo a separación entre razón e fe, a independencia da filosofía e o novo pulo para a ciencia.

▪ HFB3.3.1. Coñece as teses centrais do nominalismo de Guillerme de Ockham e a súa importancia para a entrada na modernidade.

▪ CCEC


▪ 2º Trimestre ▪ Produción alumnado

Bloque 4. A filosofía na Modernidade e na Ilustración



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



187


Obxectivos



Temporalización


▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B4.1. A filosofía no Renacemento. Humanismo: novo concepto sobre a natureza humana.

▪ B4.2. F. Bacon. Os prexuízos na investigación do coñecemento.

▪ B4.3. Implicacións da revolución científica.

▪ B4.4. Realismo político de Maquiavelo.

▪ B4.1. Comprender a importancia do xiro do pensamento occidental que se deu no Renacemento e que anticipa a modernidade, valorando o novo humanismo que enxalza a "dignitas hominis", a investigación dos prexuízos do coñecemento de F. Bacon e as implicacións da Revolución Científica, e coñecer as teses fundamentais do realismo político de N. Maquiavelo.

▪ HFB4.1.1. Comprende a importancia intelectual do xiro do pensamento científico que se deu no Renacemento, e describe as respostas da filosofía humanista sobre a natureza humana.

▪ CMCCT



▪ HFB4.1.2. Explica as ideas ético-políticas fundamentais de N. Maquiavelo e compáraas cos sistemas ético-políticos anteriores.



▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B4.5. Descartes: O método, o "cogito" (coñecemento e realidade) e o dualismo antropolóxico.

▪ B4.6. Comparación do autor coa filosofía antiga e medieval, e relación coa Moderna. O autor e o seu contexto.

▪ B4.2. Entender o racionalismo de Descartes, distinguíndoo e relacionándoo coa filosofía humanista e o monismo panteísta de Spinoza, e valorar a súa influencia no desenvolvemento das ideas e nos cambios socioculturais da Idade Moderna.

▪ HFB4.2.1. Identifica conceptos de Descartes como razón, certeza, método, dúbida, hipótese, "cogito", idea, substancia e subxectivismo, entre outros, e aplícaos con rigor.

▪ CCL

▪ 50 ▪ 2º trimestre ▪ Exame

▪ HFB4.2.2. Comprende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Descartes, analizando o método e a relación entre coñecemento e realidade a partir do "cogito" e o dualismo no ser humano, en comparación coas teorías da filosofía antiga e da medieval.


▪ HFB4.2.3. Identifica os problemas da filosofía moderna e relaciónaos coas solucións aportadas por Descartes.

▪ CCEC ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos

▪ 2º trimestre ▪ Prdución alumnado

▪ HFB4.2.4. Estima e razoa o esforzo da filosofía de Descartes por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



188


Obxectivos



Temporalización


socioculturais da Idade Moderna, e valora a universalidade da razón cartesiana.

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B4.7. Hume: o coñecemento, crítica á causalidade e á substancia. Emotivismo moral. Comparación coa filosofía anterior. O autor e o seu contexto

▪ B4.8. Locke: liberalismo político.

▪ B4.3. Coñecer o empirismo de Hume en relación co liberalismo político de Locke, e valorar a súa influencia no desenvolvemento das ideas e os cambios socioculturais da Idade Moderna.

▪ HFB4.3.1. Utiliza conceptos de Hume como escepticismo, crítica, experiencia, percepción, inmanencia, asociación, impresións, ideas, hábito, contradición, causa, crenza, sentimento, mérito, utilidade, felicidade, contrato social, liberdade e deber, entre outros, e úsaos con rigor.


▪ HFB4.3.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais de Hume, distinguindo os principios e os elementos do coñecemento respecto á verdade, a crítica á causalidade e á substancia, e o emotivismo moral, en comparación coas teorías da filosofía antiga e da medieval, e co racionalismo moderno.

▪ CMCCT



▪ HFB4.3.3. Coñece e explica as ideas centrais do liberalismo político de Locke, identificando os problemas da filosofía moderna, e relaciónaas coas solucións aportadas por Hume.

▪ CSC ▪ 50 ▪ 2º trimestre ▪ Exame

▪ HFB4.3.4. Valora o esforzo da filosofía de Hume por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios socioculturais da Idade Moderna, xulgando positivamente a procura da felicidade colectiva.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



189


Obxectivos



Temporalización


▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B4.9. A Ilustración francesa. Rousseau: a crítica social, a crítica á civilización, o estado de natureza, a defensa do contrato social e a vontade xeral.

▪ B4.4. Coñecer os principais ideais dos ilustrados franceses, afondando no pensamento de J.J. Rousseau, e valorar a importancia do seu pensamento para o xurdimento da democracia mediante unha orde social acorde coa natureza humana.

▪ HFB4.4.1. Comprende os ideais que impulsaron os ilustrados franceses, e explica o sentido e transcendencia do pensamento de Rousseau, a súa crítica social, a crítica á civilización, o estado de natureza, a defensa do contrato social e a vontade xeral.



▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B4.10. Idealismo transcendental. Kant: as facultades e límites do coñecemento.

▪ B4.11. Lei Moral e paz perpetua.

▪ B4.12. Relación do proxecto ilustrado de Rousseau coa filosofía Moderna e Kant.

▪ B4.13. Comparación coas teorías da filosofía antiga, medieval e moderna.

▪ B4.5. Comprender o idealismo crítico de Kant, en relación co racionalismo de Descartes, o empirismo de Hume e a filosofía ilustrada de Rousseau, e valorar a súa influencia no desenvolvemento das ideas e os cambios socioculturais da Idade Moderna.

▪ HFB4.5.1. Aplica conceptos de Kant como sensibilidade, entendemento, razón, crítica, transcendental, ciencia, innato, xuízo, a priori, a posteriori, facultade, intuición, categoría, ilusión transcendental, idea, lei, fenómeno, nóumeno, vontade, deber, imperativo categórico, autonomía, postulado, liberdade, dignidade, persoa, paz e pacto, entre outros, e utilízaos con rigor.


▪ HFB4.5.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Kant, analizando as facultades e os límites do coñecemento, a lei moral e a paz perpetua, comparándoas coas teorías da filosofía antiga, medieval e moderna.


▪ HFB4.5.3. Describe a teoría política de Rousseau, identificando os problemas da filosofía moderna e relacionándoa coas solucións achegadas por Kant.

▪ CCL ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



190


Obxectivos



Temporalización


▪ HFB4.5.4. Respecta e razoa o esforzo da filosofía de Kant por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios socioculturais da Idade Moderna, e valora a dignidade e a procura da paz entre as nacións


▪ 3º trimestre ▪ Produción do alumno

Bloque 5. A filosofía contemporánea

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.1. Marx: o materialismo histórico, a crítica ao idealismo, á alienación e á ideoloxía, e a súa visión humanista do individuo.

▪ B5.2. Relación de Marx cos problemas da filosofía contemporánea. O autor e o seu contexto.

▪ B5.1. Entender o materialismo histórico de Marx, en relación co idealismo de Hegel e con Feuerbach, e valorar a súa influencia no desenvolvemento das ideas e nos cambios socioculturais da Idade Contemporánea.

▪ HFB5.1.1. Identifica conceptos de Marx como dialéctica, materialismo histórico, praxe, alienación, infraestrutura, superestrutura, forzas produtivas, medios de produción, loita de clases, traballo, plusvalor e humanismo, entre outros, e utilízaos con rigor.


▪ HFB5.1.2. Coñece e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Marx, examinando o materialismo histórico e a crítica ao idealismo, á alienación e á ideoloxía, e expón a súa visión humanista do individuo.


▪ HFB5.1.3. Identifica os problemas da filosofía contemporánea en relación coas solucións achegadas por Marx.



▪ HFB5.1.4. Valora o esforzo da filosofía de Marx por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da Idade Contemporánea, xulgando positivamente a defensa da igualdade social.


▪ 3º trimestre ▪ Produción do alumno



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



191


Obxectivos



Temporalización


▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.3. Nietzsche: crítica á metafísica, á moral e á ciencia; a verdade como metáfora.

▪ B5.4. O superhome, como resultado da inversión de valores e a vontade de poder, e comparación coas teorías da filosofía antiga, medieval, moderna e contemporánea. O autor e o seu contexto.

▪ B5.5. A vontade en Schopenhauer.

▪ B5.2. Comprender o vitalismo de Nietzsche en relación co vitalismo de Schopenhauer, e valorar a súa influencia no desenvolvemento das ideas e os cambios socioculturais da Idade Contemporánea.

▪ HFB5.2.1. Define conceptos de Nietzsche como crítica, traxedia, intuición, metáfora, convención, perspectiva, xenealoxía, transvaloración, nihilismo, superhome, vontade de poder, e eterno retorno, entre outros, e aplícaos con rigor.


▪ HFB5.2.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía de Nietzsche, considerando a crítica á metafísica, á moral e á ciencia, a verdade como metáfora, e a afirmación do superhome, como resultado da inversión de valores e a vontade de poder, en comparación coas teorías da filosofía antiga, medieval, moderna e contemporánea.


▪ HFB5.2.3. Distingue as respostas de Schopenhauer na súa afirmación da vontade e identifica os problemas da filosofía contemporánea, en relación coas solucións achegadas por Nietzsche.

▪ CCEC ▪ Nivel C na rúbrica de avaliación dos traballos


▪ HFB5.2.4. Estima o esforzo da filosofía de Nietzsche por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da Idade Contemporánea, e valora a defensa da verdade e da liberdade.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



192


Obxectivos



Temporalización


▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.6. Filosofía española. Ortega y Gasset: a súa relación con posturas filosóficas como o realismo, o racionalismo, o vitalismo ou o existencialismo, e outras posturas filosóficas. O autor e o seu contexto.

▪ B5.3. Entender o raciovitalismo de Ortega y Gasset en relación con figuras da filosofía española, como Unamuno, e do pensamento europeo, e valorar as influencias que recibe e a repercusión do seu pensamento no desenvolvemento das ideas e a rexeneración social, cultural e política de España.

▪ HFB5.3.1. Utiliza conceptos de Ortega y Gasset e aplícaos con rigor, como obxectivismo, ciencia, europeización, filosofía, mundo, circunstancia, perspectiva, razón vital, raciovitalismo, vida, categoría, liberdade, idea, crenza, historia, razón histórica, xeración, home-masa e home selecto, entre outros.


▪ HFB5.3.2. Comprende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías fundamentais da filosofía e da análise social de Ortega y Gasset, en relación con posturas filosóficas como o realismo, o racionalismo, o vitalismo ou o existencialismo, entre outras.



▪ HFB5.3.3. Respecta o esforzo da filosofía de Ortega y Gasset por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais e culturais da Idade Contemporánea española, e valorao seu compromiso coa defensa da cultura e da democracia.



▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B5.7. Filosofía crítica da escola de Frankfurt. A crítica a razón ilustrada e á idea de progreso.

▪ B5.8. Racionalidade dialóxica de Habermas: os intereses do coñecemento e a acción comunicativa.

▪ B5.9. Contribución de Habermas ao

▪ B5.4. Coñecer as teses fundamentais da crítica da Escola de Frankfurt, analizando a racionalidade dialóxica de Habermas, relacionándoo coa filosofía crítica da Escola de Frankfurt, e valorando a súa influencia no desenvolvemento das ideas e os cambios socioculturais da Idade Contemporánea.

▪ HFB5.4.1. Identifica conceptos de Habermas, como coñecemento, interese, consenso, verdade, enunciado, comunicación, desigualdade, ou mundo da vida, e conceptos da filosofía posmoderna, como deconstrución, diferenza, cultura, texto, arte, e comunicación, entre outros, aplicándoos con rigor.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



193


Obxectivos



Temporalización


desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da Idade Contemporánea.

▪ B5.10. Pensamento posmoderno: principais teses dos filósofos posmodernos, como Vattimo, Lyotard e Baudrillard, e reflexión sobre a súa vixencia actual.

Coñecer as teses máis definitorias do pensamento posmoderno, identificando as teses fundamentais de Vattimo, Lyotard e Baudrillard, e valorar criticamente a súa repercusión no pensamento filosófico a partir de finais do século XX.

▪ HFB5.4.2. Entende e explica con claridade, tanto na linguaxe oral coma na escrita, as teorías da filosofía de Habermas, distinguindo os intereses do coñecemento e a acción comunicativa, e as teorías fundamentais da posmodernidade, analizando a deconstrución da modernidade desde a multiplicidade da sociedade da comunicación.



▪ HFB5.4.3. Identifica as respostas da filosofía crítica da escola de Frankfurt e reflexiona sobre elas, identificando os problemas da filosofía contemporánea.


▪ HFB5.4.4. Estima o esforzo da filosofía de Habermas e do pensamento posmoderno por contribuír ao desenvolvemento das ideas e aos cambios sociais da Idade Contemporánea, e valora o seu esforzo na defensa do diálogo racional e o respecto á diferenza.



▪ HFB5.4.5. Coñece as teses características do pensamento posmoderno, como a crítica á razón ilustrada, á idea de progreso, ao pensamento totalizador e á trivialización da existencia, o crepúsculo do deber, ou a perda do suxeito fronte á cultura de masas, entre outras.



▪ HFB5.4.6. Explica e argumenta sobre as principais teses dos filósofos posmodernos, como Vattimo, Lyotard e

▪ CAA

▪ CCL





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



194


Obxectivos



Temporalización


Baudrillard, e reflexiona sobre a súa vixencia.

5.9 AVALIACIÓN

Os criterios de avaliación para a materia de Historia da Filosofía de 2º de BAC veñen

establecidos no Decreto 86/2015 polo que se establece o currículo para o Bacharelato en

Galicia e como desenvolvemento da Lei Orgánica 8/2013 para a mellora da calidade

educativa.

O proceso de avaliación establecerá obxectivamente o grao de consecución dos obxectivos

fixados e o grao de desenvolvemento e adquisición das competencias clave.

5.9.1 PROCEDEMENTOS INSTRUMENTOS E PONDERACIÓN

A constatación de que o alumno acada os distintos estándares realizarase por medio de tres

procedementos de avaliación:

1. PROBAS ESCRITAS

2. EXERCICIOS e/ou TRABALLOS

3. OBSERVACIÓN directa do alumno.

PONDERACIÓN

-O 85 % da cualificación corresponde ás probas obxectivas individuais.

A superación destas probas esixirá o dominio dos contidos e a adquisición dos obxectivos

específicos das unidades implicadas en ditas probas e expresados nos estándares de

aprendizaxe recollidos no apartado 7 desta Programación. Tamén se valorará a presentación,

redacción, e corrección ortográfica. A súa ponderación será do 10 % da nota.

-O 10 % da cualificación corresponde aos exercicios e traballos realizados polo alumno.

Valorarase fundamentalmente a realización das tarefas encomendadas diariamente, os

traballos de investigación e a súa exposición en clase, así como as contestacións ás cuestións



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



195

que se lle vaian plantexando. Non se recollerán exercicios ou traballos fóra do prazo

marcado.

-O 5 % restante da cualificación corresponde á observación directa do alumno.

Valorarase a participación na clase, a asistencia, a puntualidade, a colaboración na aula e nas

actividades, a actitude e boa disposición, a atención, a presentación e realización das tarefas

no tempo estipulado, a contribución ao desenvolvemento de debates, así como a capacidade

de diálogo e tolerancia amosada neles.


Cuestionario (1/2 por av.)

5 puntos sobre 10 85 % Exame

Exercicios e traballos. Nivel C na rúbrica de avaliación de traba-

llos.

10 % Rúbrica

Observación directa do alumno

Asistencia, puntualidade e participación

regulares

5 % Observación diaria por parte do profeso-

rado.

Para acadar o nivel de suficiencia (5 puntos) nunha avaliación compre acadar polo menos o

nivel de suficiencia (metade da puntuación) no apartado 1 (exame), correspondente Á




porcentaxes.









Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



196






5.9.2 ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN

A recuperación das avaliacións parciais durante o curso consistirá na realización dun exame

que permita demostrar que se ten acadado o nivel prescrito. Este exame terá a mesma forma

e contidos que o exame proposto para as avaliación ordinarias. Non se contempla a

recuperación dos traballos ou exercicios de aula fora do prazo proposto.

5.9.3 AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA

Aqueles alumnos que non acaden a cualificación de 5 puntos no cálculo da media das tres

avaliacións deberán presentarse a un exame final de todos os estándares de aprendizaxe do

curso de características similares aos realizados durante o mesmo. A cualificación do exame

establecerase sobre 10 puntos e o alumno deberá acadar cando menos 5 para superar a

materia.

5.9.4 RÚBRICAS

TRABALLO

ESCRITO

Nivel D

Nivel C

(mínimo acepta-

ble)

Nivel B

Nivel A

ESTRUTURA

O traballo contén

todas as partes que

debe ter a súa

estrutura (portada,

índice,


conclu- sión,








estrutura.

ORGANIZACIÓN

ESECUENCIACIÓN

A presentación

das ideas está

organizada e

segue unha

secuencia lóxica

que facilita a

lectura. A estru-

tura está ben

secuenciada.








non sempre está








non segue unha



estrutura carece de

secuenciación.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



197

CONTIDO

O texto mostra un

excelente

coñecemento do

tema, un desen-

volvemento

completo dos seus

diversos aspectos

e das ideas, unha

elaboración propia

da infor- mación e

men- cións ás

fontes.





das ideas, e unha





obtivo.

O texto mostra un


tema, un desenvol-



e das ideas, unha





onde se obtivo.



un desen-



ideas, que non fan

referencia ao tema

proposto.

VOCABULARIO

Utilízase un

vocabulario xeral

preciso, adecua-

do e variado, e

faise uso dun

vocabulario es-

pecífico do tema

tratado.


vocabulario xeral

preciso, adecuado e




algún erro.






do tema tratado.



non se fai uso dun


do tema tratado.

GRAMÁTICA

Obsérvase un

uso variado e

adecuado de

estruturas gra-

maticaiscom-

plexas, sen

erros.

Obsérvase un uso





Non se fai uso de


complexas, senón


algúns erros.


das estruturas gra-


moitos erros.

ORTOGRAFÍA

Non comete

ningún erro or-

tográfico.

Comete un ou dous


Comete entre tres e


cos.



.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



198

EXPOSICIÓN

ORAL

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

EXPRESIÓN

Fala coa velocidade



intervención.






utiliza un volume

adecuado.





Fala coa velocidade


todas as pausas

convenientes



súa intervención




volume adecuado






falta de confianza

Fala coa velocidade




convenientes.



momentos da súa

intervención






só


audiencia, dando



confianza.


e non fai ningunha

pausa durante a

intervención.

Non vocaliza nin

pronuncia


entende o que di.

Non se expresa con

fluidez verbal, nin

utiliza un volume

adecuado.



mostrando unha

absoluta falta de

seguridade e de

confianza.

CONTIDO


documentado sobre o

tema, achegando



ampliadas propias e

interesantes.

Demostra estar

documentado sobre o

tema, do que achega

bastantes datos e

explicacións




explicacións

Demostra non ter


sobre o tema e non

achega datos nin

explicacións.

VOCABULARIO



exposición.



exposición..



exposición

Usa un vocabulario


durante toda a

exposición.

ORGANIZACIÓN E

SECUENCIACIÓN


xeito organizado e


lóxica.




de forma lóxica.




de forma lóxica.



e sen unha


INTERACCIÓN





preguntas e bromas,



longo de toda a

exposición.





exposición

Interacciona

esporadicamente coa




exposición



momento da

exposición.

TEMPO




tempo.











Non realiza a


previsto, ben por

exceso ou ben por

defecto, cunha



MATERIAIS

DE

. Enriquece toda a




da exposición con




recurso visual ou

Non utiliza ningún

recurso visual nin

tecnolóxico no



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



199

APOIO diagramas, mapas,




tecnolóxico desenvolvemento da

exposición.

LINGUAXE

XESTUAL E

CORPORAL


e corporal de forma


apoiar e reforzar a

presentación.





innecesaria.


ecorporaldeforma



formainnecesaria.


xestual e corporal

PRESENTACIÓN

MULTIMEDIA

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

FONDO / EQUIPOS


usa fondos de











teutilizaequiposxa

deseñados.




FONTE

Ao longo da



un tamaño de letra

adecuado.




inadecuado

Na maior parte das



un tamaño de letra

inadecuado.

Ao longo da


tipo de fonte pouco


letra inadecuado

COR

Utiliza fondos que

contrasten co texto

(escuro-claro). Fai













se estea a tratar.





ou non fai unha boa




tratar.




dificultando a




se relacionan coa


tratar.






audios, todos eles

relacionados coa

temática.







Utiliza, nalgunhas

diapositivas da






temática..

Non utiliza imaxes,



CONTIDO



de forma profunda e

ampliada, e cun

tratamento variado







relevante.




relevantes.


pobre e non expón


proposto.

ORGANIZACIÓN DA

INFORMACIÓN

Toda a información

está organizada de






lugar.





dispersa e sen

organización.

As diapositivas non Algunha diapositiva está Case todas as diapositivas As diapositivas están



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



200

CANTIDADE DE

INFORMACIÓN

están saturadas de

información

saturada de información. están saturadas de

información

saturadas de

información


É preciso ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e alumnas e adoptar

as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense na

análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes



algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hainos que prefiren traballar sós

e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo.

Como actividades de detección de coñecementos previos empregaranse as seguintes

estratexias:

- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado, co fin

de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.



- Introdución de cada aspecto teórico aténdose ao seu contexto e á súa importancia para

temas actuais e cotiáns, sempre que iso sexa posible.

Como actividades de consolidación aplicarase:

- Realización de exercicios apropiados e variados co fin de afianzar os contidos teóricos,

culturais e léxicos que se vaian traballando na unidade.

- Traballo cos textos e motivos complementarios de cada unidade para asentar e consolidar

os coñecementos adquiridos.

Coas actividades de recuperación e tamén con actividades de ampliación atenderase non só

ao alumnado que presenta problemas no proceso de aprendizaxe, senón tamén aqueles que

alcanzaron no tempo previsto os obxectivos propostos.

As distintas formas de agrupamento do alumnado e a súa distribución na aula inflúen, sen



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



201

dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un desenvolvemento

comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo en grupo, recurso que se

aplicará en función das actividades que se vaian realizar concretamente, por exemplo, nos

debates, exposicións e comentarios de textos, xa que a posta en común de conceptos e ideas

individuais xera unha dinámica creativa e de interese no alumnado.

Concederáselle grande importancia ás actividades de traballo persoal e individual; en

concreto, actividades de síntese/resumo e nas de consolidación dos conceptos teóricos, así

como nas de recuperación e ampliación.

Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas vías:

1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases:

unha de información xeral e outra de fixación da información básica, que se tratará

mediante esquemas, resumos, cadros conceptuais...

2. A atención á diversidade na programación das actividades, como instrumento de atención

ás diferenzas individuais dos alumnos e alumnas. A variedade de actividades con distinto

nivel de dificultade permiten a adaptación ás diversas capacidades, intereses e

motivacións.


O alumnado utilizará como recurso básico os apuntamentos de clase, aínda

que se recomendará algún libro de texto como apoio e fotocopias dos contidos

máis importantes.

Páxina web de recursos de filosofía do MEC:http://encina.pntic.mec.es/

Recursos audiovisuais en distintos soportes para informar, realizar actividades

comentario de texto e debate: Internet, películas, documentais, artigos de

prensa.

Selección de textos dos autores contemplados no programa

Proposta de lectura a escoller entre diferentes títulos




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



202

6. PROGRAMACIÓN

DE

PSICOLOXÍA

DE




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



203

índice





6.5 Contidos








6.9.4 Rúbricas


6.11 ateriais e recursos didácticos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



204

6.1 INTRODUCION

A psicoloxía é unha rama do saber cuxa finalidade esencial é tanto a comprensión da propia

individualidade como das condutas sociais e a súa interrelación. Desde uns antecedentes

históricos afastados, moi ligados ao desenvolvemento do saber filosófico, a psicoloxía

evolucionou cun cariz, en certo xeito, bifronte. Por unha banda, ten unha indubidable

filiación humanística; por outra parte, a súa temática busca regularidades e explicacións

científicas. Con estas características distintivas, polo seu obxecto de estudo e a súa

metodoloxía, a psicoloxía pode considerarse unha disciplina moi interesante para o alumnado

de segundo de bacharelato, cunha indubidable vertente práctica, na medida en que lle

axudará a coñecerse mellor como individuo e a desenvolverse como persoa e, ao tempo, a

afrontar os diversos problemas e retos que a convivencia suscita.

6.2 OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO

Ver apartado 5.2 da presente programación

6.3 OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA

a) Comprender mellor o seu propio funcionamiento psicolóxico e o dos demais,

fomentando o metacoñecemento e evitando o etnocentrismo.

b) Desenvolver a intelixencia emocional ensaiando actitudes máis comprensivas e

tolerantes con respecto á conduta e ás ideas dos demais, especialmente de aqueles que,

por razones sociais ou culturais, diferénzanse máis do propio alumno.

c) Adquirir estratexias máis efectivas para a análisise dos seus propios problemas de

aprendizaxe, relación social e control emocional, que lles proporcionen un maior

control sobre a súa conduta e as súas consecuencias nos demais.

d) Aplicar algúns dos coñecementos e técnicas adquiridos para acadar un óptimo

aproveitamento e rentabilidade do seu proceso de aprendizaxe.

e) Comprender como os principios e métodos da psicoloxía, poden utilizarse para

describir, explicar, predecir e cambiar hábitos.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



205

f) Promover e valorar aquelas respostas no alumnado cuxo contido sexa lograr unha

mellor calidade de vida, evitando factores de risco para un modo de vida saludable.

g) Promover o descentramento cognitivo para poder adoptar un xuízo moral

fundamentado na cooperación entre iguais.

6.4 COMO CONTRBÚE A MATERIA Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS

BÁSICAS

Tal e como se describe na LOMCE todas as áreas ou materias do currículo deben participar

no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Tales competencias, dacordo

coas especificacións da Lei (Orden ECD/65/2015) son as seguintes:

1. Competencia comunicación lingüística. (CCL)

2. Competencia matemática e en ciencia e tecnoloxía (CMCT).

3. Competencia dixital (CD).

4. Competencia aprender a aprender (CAA).

5. Competencias sociais e cívicas (CSC).

6. Competencia sentido da iniciativa e espírito emprendedor (CSIE).

7. Competencia conciencia e expresión culturais (CEC).

Na presente Programación de Psicoloxía para 2.º curso de Bacharelato potenciamos o

desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, conciencia e expresión

culturais así como as competencias sociais e cívicas. Igualmente, o resto das competencias

tamén son consideradas, particularmente o fomento da aprendizaxe autónoma (aprender a

aprender).

1. Comunicación lingüística (CCL).

A competencia lingüística é, naturalmente, outra das capacidades que ten que desenvolver no

alumnado o estudo da Psicoloxía. A comprensión con rigor conceptual dos textos que debe

estudar así como a expresión das ideas asimiladas e a procura de información noutras fontes,

sexan libros ou artigos de revistas científicas ou nas novas tecnoloxías, esíxenlles e ao



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



206

mesmo tiempo os capacitan para o desenvolvemento desta competencia.

2. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).

A competencia matemática e a competencia clave en ciencia e tecnolox- ía non son alleas ao

estudo da Psicoloxía. Se ben non son empregadas do mesmo xeito en todos os ámbitos

estudados na materia, resultan imprescindibles para a comprensión dos estudos

psicométricos nos ámbitos nos que se aplican: a intelixencia factorial, teorías da

persoalidade, teorías da aprendizaxe, etc.

3. Competencia dixital (CD).

A competencia dixital é igualmente requerida na procura de información que pode resultar

esencial especialmente polo carácter innovador que levan consigo as investigacións

psicolóxicas actuais coa conseguinte abundancia de información e de recursos audiovisuais.

Estes recursos poden complementar de modo sustancial os textos e imaxes que ofrecen os

libros de texto convencionais.

4. Aprender a aprender (CAA).

A competencia aprender a aprender facilita ao alumnado comprender e controlar os

mecanismos psíquicos implicados, precisamente, nos procesos cognitivos da aprendizaxe, de

xeito que poda interactuar con estes procesos corrixindo e obtendo un maior rendimento e

aproveitamento dos seus recursos cognitivos.

5. Competencias sociais e cívicas (CSC).

As competencias sociais e cívicas son tamén propiciadas de modo esencial polo estudo da

Psicoloxía por canto esta ciencia ilumina dun xeito decisivo os numerosos matices que

subxacen nas relacións sociais. Unha psique madura implica unha sociabilidade máis

eficiente ao mesmo tempo que é garantía de superación de conflitos interpersoais.

6. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIE).

Hemos de sinalar que unha das competencias que facilita o estudo da Psicoloxía de xeito

máis relevante é o sentido de iniciativa e esprito emprendedor, por canto esta competencia

implica a capacidade de transformar as ideas en actos. Esto significa adquirir conciencia da

situación a intervir ou resolver e saber elexir, planificar e xestionar os coñecementos,

destrezas ou habilidades e actitudes necesarios con criterio propio, co fin de acadar o

obxectivo previsto.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



207

7. Conciencia e expresións culturais (CEC).

Finalmente a competencia de conciencia e expresións culturais tampouco está excluida no

estudo da Psicoloxía por canto que os condicionamentos sociais resultan esenciais na

configuración do psiquismo. Deste xeito a asignatura contribúe significativamente ao

desenvolvemento destas competencias facilitando unha comprensión e actitude tolerante cos

diferentes modos culturais que explican aspectos esenciais do carácter das persoas.

6.5 CONTIDOS

BLOQUE I: A psicoloxía como ciencia

BLOQUE II: Fundamentos biolóxicos da conduta

BLOQUE III: Os procesos cognitivos básicos: percepción, atención e memoria

BLOQUE IV: Procesos cognitivos superiores: aprendizaxe, intelixencia e pensamento

BLOQUE V: A construción do ser humano. Motivación, personalidade e afectividade

BLOQUE VI: Psicoloxía social e das organizacións

6.6 TEMPORIZACIÓN


-Primeiro trimestre: Bloques 1, 2 e 3

-Segundo trimestre: Bloques 4 e 5

-Terceiro trimestre: Bloque 6



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



208

6.7 CONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE APRENDIZAXE

Psicoloxía. 2º de bacharelato

Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

Bloque 1. A psicoloxía como ciencia

▪ b

▪ e

▪ h

▪ l

▪ B1.1. A psicoloxía desde as súas orixes en Grecia ata o século XIX.

▪ B1.2. Constitución da psicoloxía como saber autónomo: Wundt, Watson, James e Freud.

▪ B1.3. Diversidade de acepcións do termo psicoloxía ao longo da súa evolución.

▪ B1.4. Obxecto propio da psicoloxía. A psicoloxía e outros saberes.

▪ B1.1. Entender e apreciar a especificidade e a importancia do coñecemento psicolóxico, como ciencia que trata da conduta e os procesos mentais do individuo, valorando que se trata dun saber e unha actitude que estimula a crítica, a autonomía, a investigación e a innovación.

▪ PSB1.1.1. Explica e constrúe un marco de referencia global da psicoloxía, desde as súas orixes en Grecia (nas filosofías de Platón e Aristóteles), ata o seu recoñecemento como saber independente da man de Wundt, Watson, James e Freud, definindo as acepcións do termo psicoloxía ao longo da súa evolución, desde o etimolóxico, como "ciencia da alma", aos achegados polas correntes actuais: condutismo, cognitivismo, psicanálise, humanismo ou Gestalt.

CAA Rúbr :Nivel 3

Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

PSB1.1.2. Recoñece e valora as cuestións e os problemas que investiga a psicoloxía desde os seus inicios, distinguindo a súa perspectiva das proporcionadas por outros saberes.

▪ CMCCT Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ d

▪ e

▪ l

1. B1.5. Obxectivos que caracterizan a psicoloxía.

2. B1.6. Facetas teórica e práctica da psicoloxía, e ámbitos de

▪ B1.2. Identificar a dimensión teórica e práctica da psicoloxía, os seus obxectivos, as súas características e as

▪ PSB1.2.1. Explica e estima a importancia dos obxectivos que caracterizan a psicoloxía: describir, explicar, predicir e modificar.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



209


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

aplicación.

3. B1.7. Metodoloxías da investigación psicolóxica: métodos e obxectivos.

súas ramas e técnicas de investigación, relacionándoas, como ciencia multidisciplinar, con outras ciencias cuxo fin é a comprensión dos fenómenos humanos, como a filosofía, a bioloxía, a antropoloxía, a economía, etc.

▪ PSB1.2.2. Distingue e relaciona as facetas teórica e práctica da psicoloxía, e identifica as ramas en que se desenvolven (clínica e da saúde, da arte, das actividades físico-deportivas, da educación, forense, da intervención social, ambiental, etc.), investigando e valorando a súa aplicación nos ámbitos de atención na comunidade, como na familia e na infancia, na terceira idade, en minusvalías, muller, xuventude, minorías sociais e inmigrantes, cooperación para o desenvolvemento, etc.

▪ CSC Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB1.2.3. Describe e aprecia a utilidade das técnicas e das metodoloxías de investigación psicolóxica, explicando as características de cada unha, como son os métodos comprensivos (introspección, fenomenoloxía, hermenéutica, test, entrevista persoal, dinámica de grupos, etc.) e os seus obxectivos (observación, descrición, experimentación, explicación, estudos de casos, etc.).

▪ CAA Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



210


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ a

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B1.8. Achegas máis importantes da psicoloxía na comprensión dos fenómenos humanos. Problemas tratados e conclusións ofrecidas.

▪ B1.9. Teorías psicolóxicas: psicanálise, condutismo, teoría cognitiva, Gestalt, humanismo e psicobioloxía.

▪ B1.10. Textos de autores como W. Wundt, S. Freud, A. Maslow, W. James e B. F. Skinner, entre outros.

▪ B1.3. Recoñecer e expresar as achegas máis importantes da psicoloxía, desde os seus inicios ata a actualidade, identificando os principais problemas formulados e as solucións achegadas polas correntes psicolóxicas contemporáneas, e realizando unha análise crítica de textos significativos e breves de contido psicolóxico, identificando as problemáticas formuladas e relacionándoas co estudado na unidade.

▪ PSB1.3.1. Explica e recoñece a importancia das achegas que a psicolóxica realizou na comprensión dos fenómenos humanos, identificando os problemas específicos dos que se ocupa e as conclusións achegadas.

▪ CCEC Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

1. PSB1 3.2. Utiliza a súa capacidade de aprender a aprender, realizando os seus propios mapas conceptuais, utilizando medios informáticos, acerca das seguintes teorías: psicanálise, condutismo, teoría cognitiva, Gestalt, humanismo e psicobioloxía.

CAA

▪ PSB1.3.3. Analiza e valora criticamente textos sobre os problemas, as funcións e as aplicacións da Psicoloxía de autores como W. Wundt, S. Freud, A. Maslow, W. James e B. F. Skinner, entre outros.

▪ CCL Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

1. PSB1.3.4. Utiliza a súa iniciativa para expor as súas conclusións argumentadamente, mediante presentacións gráficas, en medios audiovisuais.

▪ CD

▪ CSIEE

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

Bloque 2. Fundamentos biolóxicos da conduta



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



211


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ e

▪ g

▪ h

▪ i

▪ B2.1. Anatomía do encéfalo humano. Comparativa co doutros animais.

▪ B2.2. Filoxénese da evolución do cerebro humano e relación coa conduta.

▪ B2.1. Explicar a evolución do cerebro humano desde un enfoque antropolóxico, distinguindo as súas características específicas das doutros animais, co fin de apreciar a importancia do desenvolvemento neurolóxico e as consecuencias que delas se derivan.

▪ PSB2.1.1. Identifica, contrasta e valora a nivel anatómico diferentes tipos de encéfalos animais en comparación co humano, valéndose de medios documentais.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB2.1.2. Investiga a través de internet a filoxénese humana e a evolución do cerebro, explicando e apreciando a relación directa que mantén co desenvolvemento da conduta humana.

▪ CD Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ d

▪ e

▪ g

▪ i

▪ B2.3. Morfoloxía da neurona. Sinapse, impulso nervioso e neurotransmisores.

▪ B2.4. Áreas do cerebro e as funcións que executan.

▪ B2.2. Analizar e apreciar a importancia da organización do sistema nervioso central, fundamentalmente do encéfalo humano, distinguindo as localizacións e as funcións que determinan a conduta dos individuos

▪ PSB2.2.1. Realiza unha presentación, con medios informáticos, en colaboración grupal, sobre a morfoloxía neuronal e a sinapse, describindo o proceso de transmisión sináptica e os factores que a determinan, o impulso nervioso e os neurotransmisores.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB2.2.2. Investiga e explica a organización das áreas cerebrais e as súas funcións, e localiza nun debuxo as devanditas áreas.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ e

▪ h

▪ i

▪ l

▪ B2.5. Técnicas de investigación da actividade cerebral: anxiogramas, EEG, TAC, TEP, IRM, intervencións directas e estudo de casos.

▪ B2.3. Entender e valorar as técnicas actuais de investigación do cerebro e o seu impacto no avance científico acerca da

▪ PSB2.3.1. Describe e compara as técnicas científicas de investigación do cerebro: anxiogramas, EEG, TAC, TEP, IRM, intervencións directas e estudo de casos.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



212


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ B2.6. Impulso que deron as técnicas de investigación do cerebro para o estudo do comportamento e a solución dalgunhas patoloxías.

explicación da conduta e na superación dalgúns trastornos e dalgunhas doenzas mentais.

▪ PSB2 3.2. Analiza e aprecia o impulso que estas técnicas de investigación cerebral lle deron ao coñecemento do comportamento humano e á solución dalgunhas patoloxías.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ a

▪ c

▪ e

▪ g

▪ i

▪ B2.7. Bases xenéticas da diferenza entre a conduta feminina e a masculina.

▪ B2.8. Doenzas causadas por alteracións xenéticas. Anomalía na conduta. Síndromes.

▪ B2.4. Comprender e recoñecer algunhas das bases xenéticas que determinan a conduta humana, apreciando a relación de causa e efecto que pode existir entre ambas as dúas e destacando a orixe dalgunhas doenzas producidas por alteracións xenéticas.

▪ PSB2.4.1. Explica a influencia dos compoñentes xenéticos que interveñen na conduta, e investiga e valora se estes teñen efectos distintivos entre a conduta feminina e a masculina.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB2.4.2. Relaciona e aprecia a importancia das alteracións xenéticas coas doenzas que producen modificacións e anomalías na conduta, utilizando o vocabulario técnico preciso: mutación, trisomía, monosomía, deleción, etc.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB2.4.3. Localiza e selecciona información en internet acerca de distintos tipos de doenzas causadas por alteracións xenéticas, tales como a síndrome de Down, a síndrome de Turner, a síndrome do miaño de gato ou a síndrome de Klinefelter, entre outras.

▪ CD

▪ CMCCT

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



213


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ b

▪ c

▪ d

▪ h

▪ B2.9. Sistema endócrino. Glándulas e hormonas, e influencia na conduta. Influencia na diferenza entre a conduta feminina e a masculina.

▪ B2.5. Investigar e resumir a influencia do sistema endócrino sobre o cerebro e os comportamentos derivados diso, co fin de valorar a importancia da relación entre ambos.

▪ PSB2. 5.1. Realiza, en colaboración grupal, un mapa conceptual do sistema endócrino, apreciando a súa influencia na conduta humana e os seus trastornos, por exemplo: hipófise e depresión, tiroide e ansiedade, paratiroide e astenia, suprarrenais e delirios, páncreas e depresión, sexuais e climaterio, etc.

▪ CMCCT

▪ CSIEE

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB2.5.2. Investiga as diferenzas endocrinolóxicas entre homes e mulleres, e os seus efectos na conduta, valorando o coñecemento destas diferenzas como un instrumento que permite un entendemento e unha comprensión mellores entre as persoas de diferente sexo.


▪ Cuestionario: 5

1º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

Bloque 3. Os procesos cognitivos básicos: percepción, atención e memoria

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ l

▪ m

▪ B3.1. Percepción: elementos e fases do proceso.

▪ B3.2. Teorías sobre a percepción: asociacionismo, Gestalt, cognitivismo e neuropsicoloxía.

▪ B3.3. Leis da percepción da Gestalt.

▪ B3.1. Comprender a percepción humana como un proceso construtivo eminentemente subxectivo e limitado, no cal ten a súa orixe o coñecemento sobre a realidade, valorando o ser humano como un procesador de información.

▪ PSB3.1.1. Distingue e relaciona os elementos que interveñen no fenómeno da percepción (estímulo, sentido, sensación e limiares de percepción), recoñecéndoos dentro das fases do proceso perceptivo (excitación, transdución, transmisión e recepción).


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



214


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ B3.4. Ilusións ópticas e trastornos perceptivos.

▪ B3.5. Algúns fenómenos perceptivos: constancia perceptiva, percepción subliminar e extrasensorial, membro fantasma e percepción por estimulación eléctrica do cerebro (por exemplo, o ollo de Dobelle), etc.

▪ PSB3.1.2. Compara e valora as achegas das principais teorías acerca da percepción: asociacionismo, Gestalt, cognitivismo e neuropsicoloxía.

▪ CAA

▪ CCEC

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.1.3. Elabora unha presentación con medios audiovisuais e en colaboración grupal, desenvolvendo a súa iniciativa persoal e as leis gestálticas da percepción, valorando a súa achega conceptual e identificando exemplos concretos de como actúan (por exemplo, a través de obras pictóricas ou fotografías).

▪ CSIEE Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.1.4. Procura e selecciona información, utilizando páxinas web, acerca dalgúns tipos de ilusións ópticas, diferenciándoas dos trastornos perceptivos como as alucinacións e a agnosia.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.1.5. Comenta e aprecia algúns fenómenos perceptivos, como a constancia perceptiva, a percepción subliminar e extrasensorial, o membro fantasma e a percepción por estimulación eléctrica do cerebro (por exemplo, o ollo de Dobelle) entre outros, e expón as súas conclusións a través de soportes de presentación informáticos.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



215


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ b

▪ d

▪ e

▪ h

▪ B3.6. Factores individuais e sociais que inflúen na percepción.

▪ B3 2. Explicar e apreciar a relevancia das influencias individuais e sociais no fenómeno da percepción, valorando criticamente tanto os seus aspectos positivos como os negativos.

▪ PSB3.2.1. Discirne e elabora conclusións, en colaboración grupal, sobre a influencia dos factores individuais (motivación, actitudes e intereses) e sociais (cultura e hábitat) no fenómeno da percepción, utilizando, por exemplo, os experimentos sobre prexuízos realizados por Allport e Kramer.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ m

▪ B3.7. A memoria. Atención e concentración.

▪ B3.8. Tipos de atención.

▪ B3.9. Alteracións da atención.

▪ B3.10. Tipos de memoria. Relación entre eles e utilidade que teñen na aprendizaxe humana.

▪ B3.11. Esquecemento: causas.

▪ B3.12. A memoria e os efectos producidos nela por desuso, interferencia, falta de motivación, etc.

▪ B3.13. Distorsións e alteracións da memoria.

▪ B3.3. Coñecer e analizar a estrutura, os tipos e o funcionamento da memoria humana, investigando as achegas dalgunhas teorías actuais, co fin de entender a orixe e os factores que inflúen no desenvolvemento desta capacidade no ser humano, e utilizar as súas achegas na súa propia aprendizaxe.

▪ PSB3.3.1. Relaciona os conceptos de atención e concentración como puntos de partida da memoria, distinguindo os tipos de atención e os tipos de alteración que poden sufrir.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.3.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para deseñar e elaborar, con medios informáticos, un cadro comparativo sobre diferentes tipos de memoria (sensorial, MCP e MLP), analizando a correspondencia entre elas e valorando a utilidade que teñen na aprendizaxe humana.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.3.3. Procura e selecciona información en páxinas web e libros especializados, acerca das principais causas do esquecemento, tales como as fisiolóxicas, as producidas por lesións, por represión, por falta de procesamento, por contexto inadecuado, etc., e elabora conclusións.

▪ CAA

▪ CD

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



216


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ PSB3.3.4. Analiza e valora a importancia dalgúns dos efectos producidos na memoria por desuso, interferencia, falta de motivación, etc., e expón as súas consecuencias de xeito argumentado.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB3.3.5. Exemplifica, a través de medios audiovisuais, algunhas distorsións ou alteracións da memoria, como a amnesia, a hipermnesia, a paramnesia e os falsos recordos, desenvolvendo a súa capacidade emprendedora.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

Bloque 4. Procesos cognitivos superiores: aprendizaxe, intelixencia e pensamento

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B4.1. Teorías da aprendizaxe: condicionamento clásico; aprendizaxe por ensaio-erro; condicionamento instrumental; teoría cognitiva; aprendizaxe social.

▪ B4.2. Técnicas de condicionamento na publicidade.

▪ B4.3. Factores que inflúen na aprendizaxe: coñecementos previos

▪ B4.1. Explicar as principais teorías sobre a aprendizaxe, identificando os factores que cada unha delas considera determinantes neste proceso, co obxecto de iniciarse na comprensión deste fenómeno e das súas aplicacións no campo social, e utilizar os seus coñecementos para mellorar a súa propia aprendizaxe.

▪ PSB4.1.1. Utiliza a súa iniciativa persoal para confeccionar, utilizando medios informáticos, un cadro comparativo das teorías da aprendizaxe: condicionamento clásico (Pavlov e Watson); aprendizaxe por ensaio-erro (Thorndike); condicionamento instrumental (Skinner); teoría cognitiva (Piaget); Gestalt (Khöler); aprendizaxe social ou vicaria (Bandura), etc.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



217


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

adquiridos, capacidades, personalidade, estilos cognitivos, motivación, actitudes e valores.

▪ PSB4.1.2. Analiza e aprecia os resultados da aplicación das técnicas de condicionamento na publicidade, mediante a localización destas últimas en exemplos de casos concretos, utilizados nos medios de comunicación audiovisual.

▪ CCEC

▪ CD

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB4.1.3. Describe e valora a importancia dos factores que inflúen na aprendizaxe, como por exemplo os coñecementos previos adquiridos, as capacidades, a personalidade, os estilos cognitivos, a motivación, as actitudes e os valores.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ m

▪ B4.4. Teorías actuais sobre a intelixencia: teoría factorial de Spearman, multifactorial de Thurstone, e teorías de Cattell, Vernon, Sternberg, Gardner, etc.

▪ B4.5. Fases do desenvolvemento da intelixencia segundo J. Piaget.

▪ B4.6. O CI e os problemas da medición da intelixencia.

▪ B4.7. Procesos cognitivos superiores: pensamento, razoamento e creatividade.

▪ B4.2. Comprender os procesos cognitivos superiores do ser humano, como a intelixencia e o pensamento, mediante o coñecemento dalgunhas teorías explicativas da súa natureza e o seu desenvolvemento, distinguindo os factores que inflúen nel e investigando a eficacia das técnicas de medición utilizadas e o concepto de CI, co fin de entender esta capacidade humana.

▪ PSB4.2.1. Elabora mapas conceptuais dalgunhas das actuais teorías sobre a intelixencia, valorando as achegas que no seu estudo tivo cada unha delas, como por exemplo a teoría factorial de Spearman, a multifactorial de Thurstone e as de Cattell, Vernon, Sternberg, Gardner, etc.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB4.2.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para elaborar un esquema explicativo sobre as fases do desenvolvemento da intelixencia segundo J. Piaget, valorando a importancia das influencias xenéticas e do medio neste proceso.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



218


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ PSB4.2.3. Investiga, en páxinas de internet, o que é o CI e a escala de Stanford-Binet, que clasifica estes valores desde a deficiencia profunda ata a superdotación, apreciando a obxectividade real dos seus resultados e examinando criticamente algunhas técnicas de medición da intelixencia.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB4.2.4. Analiza o que é o pensamento, apreciando a validez tanto do razoamento como da creatividade na resolución de problemas e na toma de decisións.

▪ CCEC Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ h

▪ B4.8. A intelixencia emocional e as súas competencias.

▪ B4.3. Recoñecer e valorar a importancia da intelixencia emocional no desenvolvemento psíquico da persoa.

▪ PSB4 3.1. Valora a importancia das teorías de Gardner e Goleman, realizando un esquema das competencias da intelixencia emocional e a súa importancia no éxito persoal e profesional.


▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ a

▪ b

▪ h

▪ m

▪ B4.9. Posibilidades, alcance, límites e perigos da intelixencia artificial.

▪ B4.4. Reflexionar sobre as posibilidades da intelixencia artificial e xulgar criticamente os seus alcances e os seus límites, co fin de evitar a equivocada humanización das máquinas pensantes e a deshumanización das persoas.

▪ PSB4.4.1. Avalía, en traballo grupal, as vertentes positivas e negativas das aplicacións da intelixencia artificial, así como os perigos que pode representar pola súa capacidade para o control do ser humano, invadindo a súa intimidade e a súa liberdade.

▪ CMCCT

▪ CSIEE

Rúbr :Nivel 3

▪ Cuestionario: 5

2º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

Bloque 5. A construción do ser humano. Motivación, personalidade e afectividade.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



219


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ m

▪ B5.1. Teorías sobre a motivación: momeostática; das necesidades; do incentivo; cognitivas; psicanalíticas; humanistas.

▪ B5.2. Causas da frustración. Clasificación dos conflitos de Lewin.

▪ B5.3. Alternativas á frustración: agresión, logro indirecto, evasión, depresión ou aceptación.

▪ B5.4. Motivación e consecución de logros no ámbito laboral e no educativo.

▪ B5.1. Explicar e valorar a importancia da motivación, a súa clasificación e a súa relación con outros procesos cognitivos, desenvolvendo os supostos teóricos que a explican e analizando as deficiencias e os conflitos que no seu desenvolvemento conducen á frustración.

▪ PSB5.1.1. Utiliza e selecciona información acerca das teorías da motivación (homeostática; das necesidades; do incentivo; cognitivas; psicanalíticas; humanistas), utilizando mapas conceptuais, e elabora conclusións.


▪ Cuestionario: 5

3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.1.2. Recorre á súa iniciativa para realizar unha presentación, con medios informáticos, acerca das causas da frustración, partindo da clasificación dos conflitos de Lewin e valorando as respostas alternativas a esta, como a agresión, o logro indirecto, a evasión, a depresión ou a súa aceptación (tolerancia á frustración).


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.1.3. Argumenta, en colaboración grupal, sobre a importancia da motivación no ámbito laboral e educativo, analizando a relación entre motivación e consecución de logros.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B5.5. Teorías da personalidade

▪ B5.6. Fases do desenvolvemento da personalidade

▪ B5.7. Métodos de avaliación da personalidade e as súas limitacións.

▪ B5.8. Relación entre a conciencia e os

▪ B5.2. Comprender o que é a personalidade, analizando as influencias xenéticas, ambientais e culturais sobre as que se edifica, as teorías que a estudan e os factores motivacionais, afectivos e cognitivos necesarios para a súa

▪ PSB5.2.1. Describe, establecendo semellanzas e diferenzas, as teorías da personalidade, como as provenientes da psicanálise, o humanismo, as tipoloxías, o cognitivismo e o condutismo, valorando as achegas que cada unha delas realizou no coñecemento da natureza humana.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



220


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

procesos inconscientes.

▪ B5.9. Drogas; alteracións de conciencia e de personalidade.

▪ B5.10. Identidade e autoestima.

axeitada evolución, en cada fase do seu desenvolvemento.

▪ PSB5.2.2. Recorre á súa iniciativa persoal para realizar unha presentación, a través de medios audiovisuais, sobre as fases do desenvolvemento da personalidade, por exemplo segundo a teoría psicanalista, e elaborar conclusións sobre os cambios que se producen en cada unha delas.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.2.3. Analiza, valorando criticamente, as limitacións dalgúns métodos e estratexias para a avaliación da personalidade, como son as probas proxectivas (test de Rorschach, TAT, test da frustración de Rosenzweig, etc.), as probas non proxectivas (16 FP, NEO-PI-R e MMPI) e as técnicas fisiolóxicas (tomografías, etc.).


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.2.4. Diserta sobre a complexa relación entre a función da conciencia e os procesos inconscientes, analizando algúns fenómenos inconscientes, como os soños ou a hipnose.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.2.5. Investiga, en traballo grupal, sobre os estados alterados de conciencia provocados polas drogas, valorando criticamente a súa influencia nas alteracións da personalidade, e presenta as súas conclusións de maneira argumentada.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



221


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ PSB5. 2.6. Indaga sobre a relación entre identidade e autoestima, valorando criticamente a importancia do concepto de si mesmo/a e as repercusións que iso ten no desenvolvemento persoal e vital.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ c

▪ e

▪ g

▪ B5.11. Perspectivas, modelos de estudo e métodos usados para tratar as psicopatoloxías.

▪ B5.3. Entender e reflexionar sobre a complexidade que implica definir o que é un trastorno mental, describindo algúns

▪ PSB5.3.1. Describe perspectivas e modelos de estudo da psicopatoloxía, e reflexiona sobre os métodos utilizados por cada unha delas.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



222


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ h

▪ m

▪ B5.12. Trastornos en relación ás necesidades biolóxicas e ás adiccións.

▪ B5.13. Trastornos en relación ás emocións.

▪ B5.14. Trastornos en relación a elementos corporais.

▪ B5.15. Trastornos en relación á personalidade.

▪ B5.16. Trastornos en relación ao desenvolvemento evolutivo.

dos factores xenéticos, ambientais e evolutivos implicados, co fin de comprender as perspectivas psicopatolóxicas e os seus métodos de estudo.

PSB5.3.2. Utiliza a súa iniciativa persoal para realizar un cadro esquemático, en colaboración grupal e utilizando medios informáticos, acerca das características relativas a algúns tipos de trastornos, por exemplo os asociados ás necesidades biolóxicas e ás adiccións (sexuais, alimentarias, drogodependencias, etc.), ás emocións (ansiedade e depresión), a elementos corporais (psicosomáticos, somatomorfos e disociativos), á personalidade (esquizoide, paranoide, limítrofe, dependente, narcisista, antisocial, etc.), ao desenvolvemento evolutivo (autismo, atraso mental, déficit de atención e hiperactividade, da aprendizaxe, asociados á vellez), etc.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ B5.17. Compoñentes hereditarios e aprendidos dos afectos.

▪ B5.18. Relación entre emoción e cognición.

▪ B5.19. Emocións primarias, secundarias

▪ B5.4. Recoñecer e valorar os tipos de afectos, así como a orixe dalgúns trastornos emocionais, co obxecto de espertar o seu interese polo

▪ PSB5.4.1. Explica os tipos de afectos (sentimento, emoción e paixón), especificando os seus determinantes hereditarios e aprendidos, e analizando a relación entre emoción e cognición.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



223


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

e autoconscientes.

▪ B5.20. Teorías sobre a emoción, como experiencia, como comportamento ou como suceso fisiolóxico. A psicoafectividade e o equilibrio da persoa.

▪ B5.21. Trastornos e problemas emocionais.

desenvolvemento persoal desta capacidade.

▪ PSB5.4.2. Describe as emocións primarias (medo, noxo, alegría, tristura, ira, sorpresa, etc.) e secundarias (ansiedade, hostilidade, humor, felicidade, amor, etc.), distinguíndoas das emocións autoconscientes (culpa, vergoña, orgullo, etc.).


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.4.3. Realiza un cadro comparativo sobre as teorías sobre a emoción, por exemplo como experiencia, como comportamento ou como suceso fisiolóxico, valorando a importancia da psicoafectividade no equilibrio da persoa.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.4.4. Investiga, a través de internet, algúns trastornos emocionais (indiferenza emocional, dependencia afectiva, trastorno maníaco-depresivo, descontrol emotivo, etc.) e problemas emocionais (medo, fobias, ansiedade, estrés, depresión, etc.), exemplificando a través dalgún soporte audiovisual, e elabora as súas conclusións.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



224


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ b

▪ e

▪ m

▪ B5.22. Importancia da afectividade e da sexualidade na maduración da persoa. Psicoloxía da sexualidade.

▪ B5.23. Comunicación emocional: linguaxe verbal e non verbal.

▪ B5.5. Coñecer a importancia que na maduración da persoa teñen as relacións afectivas e sexuais, analizando criticamente os seus aspectos fundamentais.

▪ PSB5.5.1. Identifica e aprecia a importancia que, no desenvolvemento e na maduración da persoa, teñen a afectividade e a sexualidade, como dimensións esenciais do ser humano, e describe os aspectos fundamentais da psicoloxía da sexualidade: fisioloxía da resposta sexual, conduta sexual, etc.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB5.5.2. Diserta sobre a importancia da linguaxe verbal e non verbal como medios de comunicación emocional na nosa vida cotiá, e expón de xeito claro e argumentado as súas conclusións.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

Bloque 6. Psicoloxía social e das organización

▪ a

▪ b

▪ c

▪ g

▪ B6.1. Impacto das diferenzas culturais no comportamento individual: a súa influencia nos esquemas cognitivos, na personalidade e na vida afectiva.

▪ B6.2. Proceso de socialización. Influencia no desenvolvemento persoal dos grupos, os papeis e os status sociais.

▪ B6.3. Orixe social das actitudes persoais. Influencia en condutas violentas en distintos ámbitos.

▪ B6.1. Comprender e apreciar a dimensión social do ser humano, e entender o proceso de socialización como a interiorización das normas e valores sociais, apreciando a súa influencia na personalidade e na conduta das persoas.

▪ PSB6.1.1. Analiza e valora as diferenzas culturais e o seu impacto no comportamento das persoas ao exercer a súa influencia nos esquemas cognitivos, a personalidade e a vida afectiva do ser humano.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB6.1.2. Realiza unha presentación, colaborando en grupo e utilizando medios informáticos, sobre o proceso de socialización humana e a influencia dos grupos, os papeis e os status sociais no desenvolvemento da persoa.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



225


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

▪ B6.4. Roles sociais de xénero e as súas consecuencias no pensamento e na conduta do home e da muller

▪ PSB6.1.3. Investiga acerca da orixe social das actitudes persoais, valorando a súa utilidade para a predición da conduta humana e a súa influencia en condutas de violencia escolar, laboral, doméstica e de xénero, entre outras.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ a

▪ b

▪ c

▪ d

▪ e

▪ g

▪ h

▪ m

▪ B6.5. Procesos psicolóxicos de masas: impulsividade, intolerancia, inconsciencia, falta de perseveranza, volubilidade e falta de capacidade crítica.

▪ B6.6. Estudo psicolóxico das masas de Gustav Le Bon. Contaxio de sentimentos e emocións, e perda temporal da personalidade individual e consciente da persoa.

▪ B6.7. Psicoloxía de Erikson e a súa explicación das condutas radicais e irracionais nalgúns grupos.

▪ B6.8. Medidas para

▪ B6. 2. Coñecer e valorar os procesos psicolóxicos das masas, a súa natureza, as características e as pautas de comportamento, co fin de evitar as situacións de vulnerabilidade en que da persoa poida perder o control sobre os seus propios actos.

▪ PSB6.2.1. Procura e selecciona información en internet acerca das características da conduta do individuo inmerso na masa, tales como impulsividade, intolerancia, inconsciencia, falta de perseveranza, volubilidade e falta de capacidade crítica, entre outras.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB6.2.2. Utiliza e selecciona información acerca do estudo psicolóxico das masas, realizado por Gustav Le Bon, e elabora conclusións acerca do poder da persuasión, o contaxio de sentimentos e emocións que se produce nas masas e os seus efectos na perda temporal da personalidade individual e consciente da persoa.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



226


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

previr a conversión das persoas en masa.

▪ PSB6.2.3. Indaga na psicoloxía de Erikson e destaca algunhas das causas psicolóxicas explicativas que sinala acerca dos actos terroristas ou do pensamento radical e irracional que se pon de manifesto en seguidores/as de equipos deportivos, artistas, grupos políticos, relixiosos, etc.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB6.2.4. Elabora conclusións, en colaboración grupal, e formula pautas de conduta preventivas co fin de evitar que as persoas se convertan en parte da masa, perdendo o control da súa conduta, dos seus pensamentos e dos seus sentimentos.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ b

▪ e

▪ h

▪ m

▪ B6.9. Aplicación da Psicoloxía no mundo laboral. Recursos humanos: selección de persoal, integración na empresa, e evolución persoal e profesional.

▪ B6.10. Aplicación da psicoloxía no mundo laboral. Factores psicolóxicos e desenvolvemento laboral: adaptación, innovación, traballo

▪ B6.3. Entender e describir a importancia da psicoloxía no campo laboral e o desenvolvemento das organizacións, reflexionando sobre a importancia do liderado como condición necesaria para a xestión das empresas, reflexionando sobre os erros psicolóxicos

▪ PSB6.3.1. Comenta e aprecia a importancia da aplicación da psicoloxía no mundo laboral, en temas tales como os aspectos psicolóxicos que inflúen na produtividade e no desenvolvemento empresarial, a importancia dos métodos e das técnicas psicolóxicas para a selección de persoal segundo os perfís laborais e a resolución de conflitos, etc.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



227


Obxectivos



Temporalización

Procedementos e

instrumentos de

avaliación

colaborador, xestión de coñecementos, creatividade, autoestima, proposición de retos, motivación, fomento da participación, autonomía e xeración de ambientes creativos.

▪ B6.11. Aplicación da psicoloxía no mundo laboral. Riscos da saúde psicolóxica laboral.

que se producen na súa xestión e procurando os recursos axeitados para afrontar os problemas.

▪ PSB6.3.2. Procura e selecciona información sobre recursos humanos: selección de persoal e desenvolvemento de programas profesionais favorecedores da integración do persoal traballador na empresa, e a súa evolución persoal e profesional.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB6.3.3. Describe a importancia dos factores psicolóxicos que inflúen no desenvolvemento laboral, como a adaptación, a innovación, o traballo colaborador, a xestión de coñecementos, a creatividade e a autoestima, identificando factores fundamentais, como a proposición de retos, a motivación, o fomento da participación, a autonomía e a xeración de ambientes creativos, mediante exemplos de casos concretos e reflexionando criticamente sobre a súa aplicación en diversos ámbitos de traballo.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre

▪ PSB6.3.4. Investiga, en páxinas de internet, acerca dos principais riscos da saúde laboral, como son o estrés, a ansiedade, o mobbing e a síndrome de Burnout.


▪ Cuestionario: 5

▪ 3º Trim Exame

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pr.Oral

Txt Cre



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



228

6.8 METODOLOXÍA DIDÁCTICA

A metodoloxía didáctica está baseada na utilización adecuada de diferentes procedementos

que permitan desenvolver competencias clave, nun eficaz aproveitamento da aprendizaxe

como medio de desenvolvemento persoal, fomento da autoestima e desenrolo da intelixencia

emocional. Dado o dobre carácter humanístico e científico desta disciplina, cremos que debe

desenvolverse desde un punto de vista eminentemente transversal e práctico. A fin de

proporcionarlle ao alumnado un contexto en función dos seus intereses académicos e

persoais, os traballos propostos terán un desenvolvemento transversal que permita, por unha

parte, adquirir os coñecementos disciplinares e, por outra banda, aplicalos a contextos

culturais, sociais ou disciplinares do seu interese.

Esta metodoloxía pasa pola xeración de tarefas ou situacións-problema que o alumnado

deberá resolver facendo un uso axeitado dos coñecementos disciplinares e integrando

diferentes competencias. Incluirá prácticas de traballo individual e cooperativo.

Coa finalidade de comprobar uns mínimos nos coñecementos da materia por parte do

alumnado, recoméndase realizar cuestionarios de aplicación de coñecementos por cada

unidade didáctica. Estes cuestionarios serán pechados co fin de garantir a súa obxectividade.

En consecuencia, propoñemos unha metodoloxía orientada na seguinte dirección:

- Mostrar a pluralidade xestionada pola multiplicidade e complexidade dos procesos

humanos e que supon relacionar os seus elementos cos da socioloxía, economía,

filosofía, psiquiatría, etc.

- Selecionar tempos para o debate, onde se poden ensaiar as argumentacións que permitan

ao alumnado irse afianzando no desenvolvemento de habilidades comunicativas,

controlando impulsos de descalificación total cara ao outro, xestionando a súa labilidade

afectiva.

- Permitir ao alumnado contrastar as diferentes posturas explicativas sobre un mesmo

fenómeno psíquico conductual e aprender a diferenciar entre o saber científico e os

prexuizos y falsas crenzas.

Na medida das disponibilidades de tempo e horario, o profesorado debería aproveitar

calquera resposta do alumnado que considere significativa para enriquecer as actividades e

reorientar os debates. Ante a multiplicidade de respostas, se poderá constatar que o aula é un



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



229

microcosmos xerador de reaccións, que se poden convertir en foro de debate, ensaio e

discusión.

Resulta imprescindible exponer os principais sistemas teóricos e unha variedade de

problemas ou casos para estudar, analizando as solucións desde diversas perspectivas.

Sería interesante para o alumnado que se tiveran en conta, nas actividades de reflexión sobre

o seu propio proceso de evolución persoal, cantas manifestacións impliquen aos educandos

en formas de vida saludable.

6.9 AVALIACIÓN

6.9.1. PROCEDEMENTOS INSTRUMENTOS E PONDERACIÓN

A constatación de que o alumno acada os distintos estándares realizarase por medio de tres

procedementos de avaliación:

4. PROBAS ESCRITAS

5. EXERCICIOS e/ou TRABALLOS

6. OBSERVACIÓN directa do alumno.

PONDERACIÓN

-O 60% da cualificación corresponde ás probas obxectivas individuais.

A superación destas probas esixirá o dominio dos contidos e a adquisición dos obxectivos

específicos das unidades implicadas en ditas probas e expresados nos estándares de

aprendizaxe recollidos no apartado 7 desta Programación. Tamén se valorará a presentación,

redacción, e corrección ortográfica. A súa ponderación será do 10% da nota.

-O 30% da cualificación corresponde aos exercicios e traballos realizados polo alumno.

Valorarase fundamentalmente a realización das tarefas encomendadas diariamente, os

traballos de investigación e a súa exposición en clase, así como as contestacións ás cuestións

que se lle vaian plantexando. Non se recollerán exercicios ou traballos fóra do prazo

marcado.

-O 10% restante da cualificación corresponde á observación directa do alumno.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



230

Valorarase a participación na clase, a asistencia, a puntualidade, a colaboración na aula e nas

actividades, a actitude e boa disposición, a atención, a presentación e realización das tarefas

no tempo estipulado, a contribución ao desenvolvemento de debates, así como a capacidade

de diálogo e tolerancia amosada neles.


Cuestionario (1/2 por av.)

5 puntos sobre 10 60 % Exame

Exercicios e traballos. Nivel C na rúbrica de avaliación de traba-

llos.

30 % Rúbrica

Observación directa do alumno

Asistencia, puntualidade e participación

regulares

10% Observación diaria por parte do profeso-

rado.

Para acadar o nivel de suficiencia (5 puntos) nunha avaliación cómpre acadar polo menos o

nivel de suficiencia (metade da puntuación) no apartado 1 (exame), correspondente Á












porcentaxes.






Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



231


A recuperación das avaliacións parciais durante o curso consistirá na repetición e entrega dos

traballos non realizados ou cualificados negativamente e/ou a repetición dos

cuestionarios (segundo as dificultades que teña que superar o alumno/a). Para a súa

corrección terase en conta a mesma ponderación que na avaliación ordinaria.


Aqueles alumnos que non acaden a cualificación de 5 puntos no cálculo da media das tres

avaliacións deberán presentarse a un exame final de todos os estándares de aprendizaxe do

curso de características similares aos realizados durante o mesmo. A cualificación do exame

establecerase sobre 10 puntos e o alumno deberá acadar cando menos 5 para superar a

materia.

6.9.4 RÚBRICAS

TRABALLO

ESCRITO

Nivel D

Nivel C

(mínimo acepta-

ble)

Nivel B

Nivel A

ESTRUTURA

O traballo contén

todas as partes que

debe ter a súa

estrutura (portada,

índice,


conclu- sión,








estrutura.

ORGANIZACIÓN

ESECUENCIACIÓN

A presentación

das ideas está

organizada e

segue unha

secuencia lóxica

que facilita a

lectura. A estru-

tura está ben

secuenciada.








non sempre está








non segue unha



estrutura carece de

secuenciación.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



232

CONTIDO

O texto mostra un

excelente

coñecemento do

tema, un desen-

volvemento

completo dos seus

diversos aspectos

e das ideas, unha

elaboración propia

da infor- mación e

men- cións ás

fontes.





das ideas, e unha





obtivo.

O texto mostra un


tema, un desenvol-



e das ideas, unha





onde se obtivo.



un desen-



ideas, que non fan

referencia ao tema

proposto.

VOCABULARIO

Utilízase un

vocabulario xeral

preciso, adecua-

do e variado, e

faise uso dun

vocabulario es-

pecífico do tema

tratado.


vocabulario xeral

preciso, adecuado e




algún erro.






do tema tratado.



non se fai uso dun


do tema tratado.

GRAMÁTICA

Obsérvase un

uso variado e

adecuado de

estruturas gra-

maticaiscom-

plexas, sen

erros.

Obsérvase un uso





Non se fai uso de


complexas, senón


algúns erros.


das estruturas gra-


moitos erros.

ORTOGRAFÍA

Non comete

ningún erro or-

tográfico.

Comete un ou dous


Comete entre tres e


cos.



.

EXPOSICIÓN

ORAL

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

EXPRESIÓN

Fala coa velocidade



intervención.






utiliza un volume

adecuado.

Fala coa velocidade


todas as pausas

convenientes



súa intervención




volume adecuado

Fala coa velocidade




convenientes.



momentos da súa

intervención






e non fai ningunha

pausa durante a

intervención.

Non vocaliza nin

pronuncia


entende o que di.

Non se expresa con

fluidez verbal, nin

utiliza un volume



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



233










falta de confianza


só


audiencia, dando



confianza.

adecuado.



mostrando unha

absoluta falta de

seguridade e de

confianza.

CONTIDO


documentado sobre o

tema, achegando



ampliadas propias e

interesantes.

Demostra estar

documentado sobre o

tema, do que achega

bastantes datos e

explicacións




explicacións

Demostra non ter


sobre o tema e non

achega datos nin

explicacións.

VOCABULARIO



exposición.



exposición..



exposición

Usa un vocabulario


durante toda a

exposición.

ORGANIZACIÓN E

SECUENCIACIÓN


xeito organizado e


lóxica.




de forma lóxica.




de forma lóxica.



e sen unha


INTERACCIÓN





preguntas e bromas,



longo de toda a

exposición.





exposición

Interacciona

esporadicamente coa




exposición



momento da

exposición.

TEMPO




tempo.











Non realiza a


previsto, ben por

exceso ou ben por

defecto, cunha



MATERIAIS

DE

APOIO

. Enriquece toda a



diagramas, mapas,



da exposición con






recurso visual ou

tecnolóxico

Non utiliza ningún

recurso visual nin

tecnolóxico no

desenvolvemento da

exposición.

LINGUAXE

XESTUAL E

CORPORAL


e corporal de forma


apoiar e reforzar a

presentación.





innecesaria.


ecorporaldeforma



formainnecesaria.


xestual e corporal



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



234

PRESENTACIÓN

MULTIMEDIA

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

FONDO / EQUIPOS


usa fondos de











teutilizaequiposxa

deseñados.




FONTE

Ao longo da



un tamaño de letra

adecuado.




inadecuado

Na maior parte das



un tamaño de letra

inadecuado.

Ao longo da


tipo de fonte pouco


letra inadecuado

COR

Utiliza fondos que

contrasten co texto

(escuro-claro). Fai













se estea a tratar.





ou non fai unha boa




tratar.




dificultando a




se relacionan coa


tratar.






audios, todos eles

relacionados coa

temática.







Utiliza, nalgunhas

diapositivas da






temática..

Non utiliza imaxes,



CONTIDO



de forma profunda e

ampliada, e cun

tratamento variado







relevante.




relevantes.


pobre e non expón


proposto.

ORGANIZACIÓN DA

INFORMACIÓN

Toda a información

está organizada de






lugar.





dispersa e sen

organización.

CANTIDADE DE

INFORMACIÓN

As diapositivas non

están saturadas de

información




están saturadas de

información


saturadas de

información


En función dos intereses e as capacidades do alumnado poderán realizarse

modificacións na proposta de traballos que tratarán de responder a calquera falla de

adecuación que se observe entre as necesidades e as capacidades do alumnado e os



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



235

contidos da materia.Teranse en conta as posibilidades do alumnado para acceder aos

dintintos medios e soportes analóxicos e dixitais. Tamén poderán modificarse os

tempos elementos das probas extraordinarias, sempre contando cun informe previo

de ditas necesidades avalado polo Departamento de Orientación.




máis importantes.




prensa.






Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



236

7. PROGRAMACIÓN

ÉTICA E FILOSOFÍA DO DEREITO

DE




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



237





7.5 Contidos








7.9.4 Rúbricas


7.11 Materiais e recursos didácticos



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



238

7.1 INTRODUCIÓN. CONTEXTUALIZACIÓN E XUSTIFICACIÓN DA MATERIA

A presenza no currículo de Bacharelato da materia optativa de Ética e Filosofía do Dereito

pretende dotar ao alumnado da rama de Humanidades e Ciencias Sociais dos instrumentos de

análise que lle permitan abordar dun xeito máis consciente e racional os distintos niveis de

códigos normativos que conforman e regulan a convivencia nas sociedades contemporáneas,

complexas e plurais no moral e no ideolóxico. Estes instrumentos inclúen as teses e os

conceptos básicos legados polos principais teóricos que reflexionaron sobre o feito moral e

acerca das normas xurídicas.

No que atinxe á Ética, a materia debe contribuír ao desenvolvemento da conciencia crítica do

alumnado e da súa capacidade para elaborar racional e autonomamente principios e normas

universais.

Polo que se refire á Filosofía do Dereito, tamén se pretende ofrecerlle ao alumnado de

bacharelato interesado nas ciencias xurídicas unha primeira aproximación ao mundo do

Dereito, no que atinxe tanto á súa caracterización, e á súa estrutura, como á problemática da

súa validez, do seu sentido e da súa xustificación.

Por último, a materia pretende que o alumnado reflexione sobre os ámbi- tos da xustiza, a

democracia e os dereitos humanos, como espazos ideais de contacto entre o xurídico, o

político e o moral, que deben funcionar como metas e patróns de todo proxecto práctico.

7.2 OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO



polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha

sociedade xusta e equitativa.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



239


















tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o

respecto cara ao medio.

k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa,


l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes


m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



240

7.3 OBXECTIVOS DA MATERIA

1. Analizar, contrastar e interpretar informacións diversas sobre os diferentes aspectos das

condutas e códigos morais e da súa teorización ética, realizando actividades de

documentación e de indagación, e incorporando a expresión persoal, tanto oral coma

escrita, o correspondente vocabulario específico.

2. Comprender as raíces da estrutura moral do ser humano e a xénese históri- co-cultural

dos códigos morais, analizando criticamente as súas diferentes formas de lexitimación e

de reprodución.

3. Caracterizar e avaliar os diferentes tipos e niveis de conciencia moral valorando

especialmente aquelas modalidades que comportan o desenvolvemento dunha

racionaIidade crítica e autónoma.

4. Analizar a funcionalidade dos códigos morais e as frecuentes pretensións etnocéntricas

dos mesmos así como o grao de consciencia de dita funcionalidade, tendo en conta a

posibilidade dunha dobre perspectiva de interpretación, interna e acrítica ou externa e

crítica.

5. Desenvolver formas de racionalidade dialóxica adoptando as actitudes de empatía,

respecto e tolerancia que as fan posibles.

6. Coñecer –fundamentalmente ó traveso da análise de textos– as diferentes interpretacións

que do ben moral fan as diversas teorías éticas e apreciar as súas propostas como

aportacións valiosas para o desenvolvemento moral tanto persoal como da sociedade

contemporánea.

7. Analizar e comprender as relacións entre moral e dereito dende a perspectiva da xustiza,

como ideal de imparcialidade, e valorar as posturas de desobediencia civil lexítima –

fronte a outros tipos de desobediencia ao Dereito– como manifestacións e esixencias de

actitudes morais críticas e orientadas a promover un ordenamento legal máis xusto.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



241

8. Comprender e valorar o significado e alcance da formulación e da proclamación

moderna dos dereitos humanos e a problemática da súa implantación práctica,

adoptando actitudes de solidariedade e de compromiso consecuentes.

9. Comprender que a dignidade humana ten a súa base na liberdade e autonomía moral

do individuo, asumindo, en consecuencia, a primacía da función práctica ou moral da

razón como guía última de todo esforzo de emancipación, tanto individual como

colectiva.

7.4 CÓMO CONTRIBÚE A MATERIA A ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS

BÁSICAS

No que respecta ás competencias asociadas aos estándares de aprendizaxe, o obxectivo da

materia é implicar ao alumnado en procesos que permitan mellorar as súas competencias

clave e, malia estaren presentes as competencias sociais e cívicas, e a de comunicación

lingüística en case a totalidade dos estándares, debido á especificidade desta materia, moitos

deses procesos afondan na súa competencia dixital e no fomento da creatividade e do

sentido da iniciativa. A competencia de aprender a aprender é unha constante nas

materias de índole filosófica; a de conciencia e expresións culturais trabállase non só no

que respecta ao patrimonio cultural filosófico, senón tamén na comparación dos sistemas

normativos occidentais cos doutras culturas. Por outra banda, aínda que os contidos desta

materia estean bastante afastados dos que resultan máis afíns ás competencias matemáticas

e científico-tecnolóxicas, tentarase promover as actitudes de rigor no uso de conceptos, de

respecto polos datos e de solidez argumental, ademais de valorar os intentos metodolóxicos

das teorías do Dereito, para establecer as bases dunha verdadeira ciencia xurídica.

7.5 CONTIDOS

A materia está estruturada en catro bloques. O primeiro trata os temas clásicos da ética



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



242

descritiva e a metaética. O segundo, dedicado á ética prescritiva, presenta as teorías sobre o

ben moral dos pensadores e das pensadoras máis salientables da historia da filosofía. O

terceiro refírese ao tema do Dereito, tanto de xeito descritivo, expondo o máis básico dunha

teoría do dereito, como de xeito fundacional, presentando as posturas que se dan sobre a

validez e o sentido das normas xurídicas. Por último, o cuarto bloque está dirixido á re-

flexión sobre a xustiza, a democracia e os dereitos humanos como ideais morais e xurídicos

para a cidadanía do século XXI.

Bloque 1. A Ética como reflexión filosófica sobre o feito moral.

B1.1. Ética e moral.

B1.2. Especificidade do feito moral.

B1.3. Liberdade e racionalidade humana como condicións da

responsabilidade moral.

B1.4. Determinismos.

B1.5. Autonomía moral segundo Kant: autoimposición de normas B1.6. Características das

normas morais.

B1.7. Normas morais e outros códigos normativos.

B1.8. Historicidade e variedade social dos códigos morais.

B1.9. Riscos do etnocentrismo na fundamentación intersubxectivista das normas morais.

B1.10. Perda de validez e sentido das normas morais nas posicións relativistas.

B1.11. Límites da fundamentación subxectivista das normas morais.

B1.12. Fundamentación obxectivista das normas morais. Problema da realida-de dos valores.

B1.13. Falacia naturalista.

Bloque 2. A ética prescritiva. O problema do ben moral.

B2.1. Ética prescritiva e morais de segundo nivel.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



243

B2.2. Pequenos fragmentos de textos referidos ao ben moral de autores como Platón,

Aristóteles, Epicuro, autores estoicos, Tomé de Aquino, Kant ou Stuart Mill, entre outros.

B2.3. O ben moral como felicidade e virtude na Antigüidade e no Medievo: Platón,

Aristóteles, epicureísmo, estoicismo e Tomé de Aquino.

B2.4. O utilitarismo, entre o ben moral como felicidade e o consecuencialismo

contemporáneo.

B2.5. Ética formal kantiana. O ben moral como deber

B2.6. Deontoloxía, consecuencialismo e éticas da virtude na reflexión ética con- temporánea.

B2.7. Éticas da virtude nas tradicións non occidentais.

B2.8. O material e o formal-procedemental como bases da análise ética.

B2.9. O ben común como maior ben na tradición das éticas da felicidade.

B2.10. Principio e lei universal do dereito en Kant.

B2.11. Tránsito das normas morais derivadas das éticas prescritivas ás normas xurídicas.

Bloque 3. O Dereito.

B3.1. Características esenciais distintivas das normas xurídicas.

B3.2. Comparativa das normas xurídicas fronte ás normas morais. Semellanza, diferenzas e

relación dialéctica.

B3.3. Conflito entre legalidade e moralidade.

B3.4. Noción e características do ordenamento xurídico.

B3.5. Lagoas xurídicas e solucións a estas.

B3.6. Ramas do Dereito

B3.7. Suxeitos e obxectos para o Dereito

B3.8. Obriga xurídica e dereitos subxectivos. Dereitos reais e dereitos persoais.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



244

B3.9. Feito xurídico, acción xurídica, delito e sanción. Carácter coercitivo do Dereito.

B3.10. Xeración de normas. Órganos xurídicos e competencias.

B3.11. Aplicación do Dereito. Procedemento xudicial.

B3.12. Diferenzas entre o Dereito de casos e o Dereito de código.

B3.13. Características do Dereito de casos anglosaxón.

B3.14. O Dereito Romano nas compilacións e na codificación de Xustiniano como base do

Dereito de códigos.

B3.15. O código civil napoleónico como modelo das codificacións noutros paí- ses.

B3.16. Dereito de casos anglosaxón.

B3.17. Tradicións xurídicas non occidentais.

B3.18. A lexitimación do Dereito nas cosmovisións mítico-relixiosas.

B3.19. Primeiros intentos de fundamentar filosoficamente o Dereito. Debate entre nomos e

physis na sofística grega.

B3.20. Iusnaturalismo

B3.21. Posturas de Platón, o estoicismo e Cicerón ao respecto da lei natural.

B3.22. A lei natural na escolástica de Tomé de Aquino.

B3.23. O iusnaturalismo na modernidade en filosofía do dereito e en filosofía política.

B3.24. Positivismo xurídico ou iuspositivismo

B3.25. Obra de Kelsen. Intento dunha teoría pura do Dereito.

B3.26. Límites do iuspositivismo

Bloque 4. A xustiza, a democracia e os dereitos humanos como puntos de encontro da ética,

a filosofía do dereito e a filosofía política.

B4.1. A xustiza como ponte entre o Dereito e a moral.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



245

B4.2. A xustiza como finalidade do Dereito.

B4.3. Xustiza distributiva e os outros tipos de xustiza.

B4.4. Criterios para a xustiza distributiva: necesidade, mérito e igualdade.

B4.5. A xustiza como imparcialidade de Rawls: situación orixinaria e principios da xustiza.

B4.6. Democracia: carácter específico da súa lexitimidade.

B4.7. Léxico xurídico-político asociado ao concepto de democracia.

B4.8. Valores democráticos: liberdade, igualdade, solidariedade e pluralismo político.

B4.9. Problema para os dereitos humanos de que o Dereito se identifique co Estado. O

Dereito universal como problema e como necesidade.

B4.10. A Declaración Universal dos Dereitos Humanos como norma fundante dos

ordenamentos xurídicos orientados á xustiza global.

B4.11. Situación dos dereitos humanos no mundo do século XXI.


A materia de Ética e Filosofía do Dereito está dotada dunha carga horaria de dúas horas

semanais.


-Primeiro trimestre: Bloques 1 e 2

-Segundo trimestre: Bloque 3

-Terceiro trimestre: Bloque 4


Ética e Filosofía do Dereito. 2º de bacharelato



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



246

Obxectivos



Temporalización


Bloque 1. A ética como reflexión filosófica sobre o feito moral

b

d

e

h

B1.1. Ética e moral.

B1.2. Especificidade do feito moral.

B1.1. Entender e apreciar a especificidade do ámbito da moral, valorando a reflexión ética sobre ese campo como camiño para obter unha visión máis racional dunha serie de experiencias constitutivas da persoa, por sérennos obrigadas e por definírmonos ao afrontalas.

EFDB1.1.1. Discirne entre os conceptos de "ética" e "moral", e valora a necesidade da reflexión racional sobre a moralidade como xeito de dar sentido e entender mellor un ámbito ineludible da experiencia de todas as persoas.

CCL

CAA

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.1.2. Define "feito moral" e explica con rigor conceptual as características que distinguen os feitos morais doutras facetas da realidade humana, salientando a construción da propia persoa en cada un dos feitos morais dos que somos suxeitos.

CCL

CSC

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

d

e

g

h

B1.3. Liberdade e racionalidade humana como condicións da responsabilidade moral.

B1.4. Determinismos.

B1.5. Autonomía moral segundo Kant: autoimposición de normas

B1.2. Explicar e apreciar o papel da liberdade e a racionalidade na constitución do suxeito como responsable moral e autónomo, recoñecendo como os argumentos dos distintos determinismos poñen límites a esa autonomía, e identificando a defensa que dela fai Kant como condición básica do feito moral.

EFDB1.2.1. Elabora, usando a súa iniciativa persoal e empregando ferramentas informáticas, unha presentación na que se recollan situacións en que, ben por falta de liberdade, ben por limitacións da racionalidade, non se lle poida atribuír responsabilidade moral ao suxeito.

CD

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.2.2. Investiga, en colaboración grupal, procurando e seleccionando información en internet, acerca de cales son os argumentos empregados polas escolas deterministas, e razoa sobre a incidencia deses argumentos en conceptos morais asociados ao de responsabilidade, como os de mérito e culpa.

CD

CAA

CCL

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.2.3. Identifica nalgún texto de Kant a súa concepción sobre a persoa como suxeito autónomo capaz de ditar as súas propias normas morais, apreciando o valor máximo e innegociable que teñen as persoas segundo esta tese.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

d

e

B1.6. Características das normas morais.

B1.7. Normas morais e outros códigos normativos.

B1.3. Recoñecer a especificidade das normas morais, distinguíndoas doutros códigos normativos que tamén regulan a conduta humana.

EFDB1.3.1. Enumera e explica con rigor conceptual os caracteres que fan que unha norma poida ser considerada como norma moral.

CCL Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.3.2. Elabora un cadro comparativo de distintos tipos de códigos normativos que regulan a conduta humana, incluíndo o moral, reflexionando sobre a claridade ou a vaguidade dos

CAA

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



247


Obxectivos



Temporalización


límites entre os diferentes códigos.

a

b

d

e

g

h

B1.8. Historicidade e variedade social dos códigos morais.

B1.9. Riscos do etnocentrismo na fundamentación intersubxectivista das normas morais.

B1.10. Perda de validez e sentido das normas morais nas posicións relativistas.

B1.4. Manexar e analizar información, procedente de distintos ámbitos, referida ás producións morais humanas (normas e valores), pondo de relevo os aspectos que teñen relación cos contextos históricos e culturais nos que xorden e operan, e valorando criticamente os riscos enfrontados do etnocentrismo e o relativismo.

EFDB1.4.1. Recoñece e valora criticamente o carácter histórico-cultural dos códigos morais, pondo exemplos deste carácter buscados e seleccionados en internet, e identificando os procesos de reprodución e transmisión deses códigos nos distintos contextos históricos e culturais onde xurdiron e operan.

CCEC

CD

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.4.2. Recoñece os caracteres do etnocentrismo, identificando lexitimacións históricas de imposicións etnocéntricas de normas e valores morais, e amosando especial coidado por evitar esa actitude cando se axuízan valores e normas de culturas alleas.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.4.3. Argumenta, en colaboración grupal, sobre os riscos de entender que a validez e o sentido das normas morais depende por completo do contexto social en que esas normas xurdiron e operan, para o que propón exemplos obtidos en internet e valora a posibilidade de progreso moral nos códigos, perfilando un camiño que nos puidera apartar á vez dos riscos do etnocentrismo e do relativismo extremo.

CAA

CD

CSC

CCL

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

e

g

h

B1.11. Límites da fundamentación subxectivista das normas morais.

B1.12. Fundamentación obxectivista das normas morais. Problema da realidade dos valores.

B1.13. Falacia naturalista.

B1.5. Comparar as fortalezas e as debilidades respectivas das posicións subxectivistas e obxectivistas ao respecto da fundamentación das normas morais.

EFDB1.5.1. Explica e valora a necesidade de que a norma sexa interior ao suxeito para que poida ser considerada como moral, expondo ao mesmo tempo o problema da existencia doutros suxeitos igualmente lexitimados para emitir normas propias, e valorando criticamente o perspectivismo moral ao que nos conduciría unha postura estritamente subxectivista.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB1.5.2. Valora criticamente o intento de fundamentar a validez das normas morais na realidade obxectiva, en forma de entidades ou calidades morais, localizando en internet e describindo algún exemplo dese tipo de fundamentación, e reflexionando sobre a dificultade de establecer

CD

CSC

CAA

CMCCT

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



248


Obxectivos



Temporalización


criterios para aceptar tanto a realidade desas entidades ou calidades morais como a validez dos coñecementos que puidésemos ter delas.

EFDB1.5.3. Le textos de Hume e/ou outros/as autores/as nos que se expoña a falacia naturalista, e deseña desde a súa iniciativa argumentos a favor e en contra desa tese.

CAA

CCL

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

Bloque 2. A ética prescritiva. O problema do ben moral.

b

d

e

B2.1. Ética prescritiva e morais de segundo nivel.

B2.1. Explicar a dimensión prescritiva da ética como base para as morais de segundo nivel, e apreciar a aposta pola racionalidade destes códigos morais

EFDB2.1.1. Expón a dimensión prescritiva da ética e a súa utilidade para fundamentar códigos morais racionalmente baseados, disertando por escrito sobre as consecuencias que para a racionalidade supón a variedade destes códigos.

CCL

CAA

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

e

h

B2.2. Pequenos fragmentos de textos referidos ao ben moral de autores como Platón, Aristóteles, Epicuro, autores estoicos, Tomé de Aquino, Kant ou Stuart Mill, entre outros.

B2.2. Analizar textos filosóficos pertencentes ás principais teorías éticas, así como calquera outro que presente un claro contido moral caracterizando as súas interpretacións do ben moral.

EFDB2.2.1. Utiliza o rigor e a precisión conceptual e terminolóxica para analizar criticamente textos filosóficos de autores que se ocuparon de definir o ben moral, como Platón, Aristóteles, Epicuro, autores estoicos, Tomé de Aquino, Kant ou Stuart Mill e outros, e identifica neles os trazos máis salientables das súas teorías éticas.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

d

e

g

h

m

B2.3. O ben moral como felicidade e virtude na Antigüidade e no Medievo: Platón, Aristóteles, epicureísmo, estoicismo e Tomé de Aquino.

B2.4. O utilitarismo, entre o ben moral como felicidade e o consecuencialismo contemporáneo.

B2.3. Examinar o desenvolvemento da idea de ben moral como felicidade, desde a conexión entre felicidade e virtude na Grecia clásica e no cristianismo medieval, ata o xiro cara ao consecuencialismo que lle dan os autores utilitaristas ingleses no século XIX.

EFDB2.3.1. Utiliza ferramentas informáticas para elaborar unha liña de tempo que recolla os principais autores da Antigüidade e do Medievo que relacionaron ben moral e felicidade, sinalando en cada un deles os trazos máis característicos da súa reflexión.

CD

CAA

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB2.3.2. Identifica os trazos básicos do utilitarismo, amosando tanto o que o une á tradición clásica das éticas da felicidade como o que o separa delas, por esquecerse da virtude do axente e pór nas consecuencias medibles todo o peso do xuízo moral.


1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

e

h

B2.5. Ética formal kantiana. O ben moral como deber

B2.4. Distinguir as principais características da ética formal kantiana e apreciar nela tanto o rigor analítico que o leva á defensa do

EFDB2.4.1. Comenta e explica as tres formulacións do imperativo categórico kantiano, pondo de relevo como cada unha delas (universalidade, persoa

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



249


Obxectivos



Temporalización


actuar só por deber, como o innegable valor que lle dá Kant á persoa como suxeito autónomo do moral.

como ben en si e autonomía da vontade) contribúe á pura formalidade, e valorando a esixencia de rigor analítico que termina por plasmarse no amor ao deber como norma básica e máxima de acción.

b

d

e

g

h

m

n

B2.6. Deontoloxía, consecuencialismo e éticas da virtude na reflexión ética contemporánea.

B2.7. Éticas da virtude nas tradicións non occidentais.

B2.8. O material e o formal-procedemental como bases da análise ética.

B2.5. Identificar as grandes correntes na reflexión ética contemporánea, incorporando na paisaxe de teorías éticas as reflexións sobre a virtude de tradicións non occidentais, e transferir á análise ética de problemáticas actuais os conceptos e os principios éticos adquiridos.

EFDB2.5.1. Elabora, con axuda de ferramentas informáticas, un mapa conceptual explicativo das diferenzas entre as tres grandes correntes éticas actuais (a deontoloxía, o consecuencialismo e as éticas da virtude), imaxinando situacións onde se manifesten as diferenzas entre as análises.

CD

CAA

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB2.5.2. Procura información sobre o tratamento da virtude en distintas tradicións non occidentais, e compón un pequeno relato en que o/a protagonista se enfronte a unha situación onde ten que escoller entre cumprir cunha virtude e alcanzar outros fins.

CCL

CD

CCEC

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB2.5.3. Argumenta, en colaboración grupal, sobre problemáticas éticas contemporáneas, identificando as posicións que sobre eses problemas manteñen as teorías éticas, e incorporando na súa análise moral tanto o plano material como o formal-procedemental das normas, transferindo a situacións concretas os conceptos e os principios éticos adquiridos.

CCL

CAA

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

d

e

g

h

B2.9. O ben común como maior ben na tradición das éticas da felicidade.

B2.10. Principio e lei universal do dereito en Kant.

B2.11. Tránsito das normas morais derivadas das éticas prescritivas ás normas xurídicas.

B2.6. Explicar o papel central da idea de ben común nas éticas da felicidade, e relacionar o principio e a lei universal do dereito de Kant coa súa ética do deber, valorando como en ambos os casos as éticas prescritivas apuntan á necesidade dunha norma xurídica externa que conxugue a convivencia social coa realización das normas éticas.

EFDB2.6.1.Analiza textos de Aristóteles e de Stuart Mill onde se poña de relevo o carácter supremo do ben común.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB2.6.2. Explica o principio universal do dereito e a lei universal do dereito, expondo como se formula con eles a reconciliación entre o respecto máximo ao individuo como libre e ben supremo e a harmonización necesaria entre distintas vontades autónomas obrigadas a convivir.


1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



250


Obxectivos



Temporalización


EFDB2.6.3. Participa nun foro nalgunha plataforma informática onde se debata se a ética precisa do dereito para a súa realización plena, ou se poderiamos vivir só con normas morais, argumentando a súa posición con rigor terminolóxico e conceptual, amosando respecto cara ao resto de participantes e tolerancia cara ás súas preferencias e os seus puntos de vista, e tendo como guía de debate a racionalidade, a orde e a solidez dos argumentos empregados.

CCL

CSC

CAA

CSIEE

CD

CMCCT

Rúbrica Nivel 3

1º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

Bloque 3. O dereito

a

b

e

n

B3.1. Características esenciais distintivas das normas xurídicas.

B3.2. Comparativa das normas xurídicas fronte ás normas morais. Semellanza, diferenzas e relación dialéctica.

B3.3. Conflito entre legalidade e moralidade.

B3.1. Identificar as características esenciais que distinguen as normas xurídicas doutros sistemas normativos, e comprender a problemática relación que ten o dereito coas normas morais, que se plasma nos casos de conflito entre legalidade e moralidade.

EFDB3.1.1. Distingue as características propias das normas xurídicas, pondo exemplos propios de como outros códigos normativos non reúnen todos eses trazos.

CCL

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.1.2. Explica e caracteriza con precisión a noción de dereito e a súa conexión cos principios básicos da moralidade, salientando as posibles semellanzas, diferenzas e relacións dialécticas entre as normas morais e as legais.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.1.3. Procura información sobre a traxedia de Antígona e, tomándoa como referencia, analiza outros casos, reais ou ficticios (literarios ou cinematográficos) de dilemas e conflitos entre moralidade e legalidade.

CCL

CSC

CCEC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

d

e

g

l

m

n

B3.4. Noción e características do ordenamento xurídico.

B3.5. Lagoas xurídicas e solucións a estas.

B3.6. Ramas do dereito

B3.2. Define o ordenamento xurídico en relación coa comunidade política, e valora a pretensión de que o ordenamento sexa completo e consistente, reflexionando sobre os problemas xerados pola presenza de lagoas ou baleiros xurídicos, e recoñecendo as ramas do dereito incluídas no ordenamento.

EFDB3.2.1. Expón con rigor conceptual a noción de ordenamento xurídico, referíndoo á comunidade política en que impera e indicando que características presenta a súa estruturación das normas, con aprecio á racionalidade intrínseca no feito de que os ordenamentos aspiren a ser ordenados, completos e consistentes.

CCL

CSC

CMCCT

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.2.2. Investiga casos de lagoas xurídicas, usando distintas fontes, e utiliza a súa iniciativa persoal para imaxinar unha situación de lagoa xurídica e expor argumentadamente o problema que supón para o

CD

CSIEE

CCL

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



251


Obxectivos



Temporalización


ordenamento e suxerir unha posible solución.

EFDB3.2.3. Utiliza, en colaboración grupal, a técnica de brainstorming para recoller un abano moi variado de normas, e logo procura e selecciona información de distintas fontes e xera, coa axuda de medios informáticos, un mapa conceptual das ramas do dereito, define o obxecto propio de cada unha delas e sinala en que rama se situaría cada unha das normas antes recollidas.

CAA

CD

CSC

CCL

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

e

g

B3.7. Suxeitos e obxectos para o dereito

B3.8. Obriga xurídica e dereitos subxectivos. Dereitos reais e dereitos persoais.

B3.9. Feito xurídico, acción xurídica, delito e sanción. Carácter coercitivo do dereito.

B3.3. Coñecer e utilizar con rigor os conceptos básicos do dereito (persoa, suxeito activo, suxeito pasivo, ben, propiedade, obriga, prestación, dereito real, dereito persoal, acción xurídica, delito, sanción, suposto xurídico, carácter coercitivo do dereito, etc.).

EFDB3.3.1. Realiza, usando ferramentas informáticas, un glosario cos conceptos básicos do dereito que inclúa termos como persoa, suxeito activo, suxeito pasivo, ben, propiedade, obriga, prestación, dereito real, dereito persoal, acción xurídica, delito, sanción, suposto xurídico, carácter coercitivo do dereito, etc., e fai un uso rigoroso deses termos en proferencias tanto orais como escritas.

CAA

CD

CCL

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

d

e

g

m

B3.10. Xeración de normas. Órganos xurídicos e competencias.

B3.11. Aplicación do dereito. Procedemento xudicial.

B3.4. Recoñecer o carácter dinámico do dereito, tanto na súa vertente de xeración de novas normas por parte de órganos xurídicos competentes, como na vertente da aplicación das normas vixentes nos procedementos xudiciais, e usar con precisión e fluidez o léxico propio destes dous procesos xurídicos.

EFDB3.4.1.Presenta nunha composición escrita distintos procedementos de creación de normas por parte de órganos xurídicos competentes que se dan no ordenamento español, reflexionando argumentadamente sobre o motivo que pon en marcha o proceso, os posibles problemas de competencias entre órganos que poden aparecer, e os problemas de coherencia e xerarquía entre normas derivados do encaixe da nova norma co ordenamento vixente.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.4.2. En colaboración grupal, procura e selecciona información en distintas fontes sobre o procedemento xudicial, e usa esa información para realizar unha presentación en soporte informático dun caso penal hipotético, que inclúa unha liña do tempo desde a comisión do delito ata a resolución do caso na xustiza penal, describindo con precisión o papel que xogan os axentes xurídicos en cada

CD

CSC

CCL

CSIEE

CCEC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



252


Obxectivos



Temporalización


momento do procedemento.

b

d

e

g

h

m

n

B3.12. Diferenzas entre o dereito de casos e o dereito de código.

B3.13. Características do dereito de casos anglosaxón.

B3.14. O dereito romano nas compilacións e na codificación de Xustiniano como base do dereito de códigos.

B3.15. O código civil napoleónico como modelo das codificacións noutros países.

B3.16. Dereito de casos anglosaxón.

B3.17. Tradicións xurídicas non occidentais.

B3.5. Expor as diferenzas entre as tradicións xurídicas do dereito de casos anglosaxón e o dereito de código continental, valorando os fitos históricos que para este último supuxeron a elaboración dunha compilación e codificación do dereito romano emprendida polo emperador Xustiniano e o código civil napoleónico, así como recoñecer e valorar outras tradicións xurídicas de corte non occidental.

EFDB3.5.1. Define xurisprudencia e distingue, a partir do papel xogado por esta figura, as tradicións do dereito de casos ("common law") e o dereito de código ("civil law"), sinalando vantaxes e inconvenientes que atope en cada tradición.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.5.2. Identifica as características do dereito anglosaxón de casos, usando a súa iniciativa para as exemplificar con referentes literarios ou da cultura popular audiovisual.

CCEC

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.5.3. Procura e selecciona información en internet, e realiza, en colaboración grupal, unha wiki na que os contidos destaquen o mantemento nos códigos civís actuais de categorías, institucións, conceptos e normas do dereito romano tal e como foi compilado polo emperador Xustiniano.

CD

CAA

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.5.4. Elabora un pequeno traballo de investigación sobre a orixe e o sentido do código civil napoleónico no contexto da Revolución Francesa, e a súa enorme influencia na lexislación doutros moitos países que manteñen un dereito de código.

CAA

CCL

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.5.5. Utiliza a súa iniciativa para atopar información sobre algunha tradición xurídica de corte non occidental, como as do oriente asiático, a hindú, a musulmá, etc., e diserta argumentadamente sobre os seus trazos esenciais, analizándoa nos seus logros e nas súas carencias, e comparándoa co dereito de códigos continental e o dereito de casos anglosaxón.

CD

CSIEE

CCEC

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

d

h

B3.18. A lexitimación do dereito nas cosmovisións mítico-relixiosas.

B3.6. Describir o papel xogado polos discursos lexitimadores do dereito, e recoñecer algunha das primeiras xustificacións,

EFDB3.6.1. Le algún texto de carácter mítico-relixioso no que se faga referencia á orixe e ao valor dos códigos xurídicos, e analízao e coméntao á luz do

CCL

CSC

CCEC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



253


Obxectivos



Temporalización


producidas en sociedades onde imperaban as cosmovisións mítico-relixiosas

fragmento do Eutifrón platónico, onde se discute a fundamentación relixiosa da xustiza.

b

d

e

h

B3.19. Primeiros intentos de fundamentar filosoficamente o dereito. Debate entre nomos e physis na sofística grega.

B3.7. Explicar e valorar o papel dos pensadores sofistas ao debater sobre o criterio de validez das normas da pole, diferenciándoas claramente das leis naturais, e recoñecer algunha das posturas máis salientables neste debate.

EFDB3.7.1. Procura e selecciona información sobre a figura e o pensamento de autores sofistas como Protágoras, Critias, Antifonte, Gorgias, Hipias, Trasímaco, Calicles e outros, e, en colaboración grupal, realiza un cadro esquemático coas posturas máis salientables de cada un ao respecto da validez da norma social ou nomos.

CD

CSC

CCL

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

b

d

e

g

h

B3.20. Iusnaturalismo

B3.21. Posturas de Platón, o estoicismo e Cicerón ao respecto da lei natural.

B3.22. A lei natural na escolástica de Tomé de Aquino.

B3.23. O iusnaturalismo na modernidade en filosofía do dereito e en filosofía política.

B3.8. Recoñecer os fitos máis importantes do iusnaturalismo, desde as posturas de Platón, o estoicismo e Cicerón na antigüidade clásica, pasando pola reflexión sobre a lei natural en Tomé de Aquino, e identificar as características do iusnaturalismo na modernidade, comparando o iusnaturalismo en filosofía política co que se dá en filosofía do dereito.

EFDB3.8.1. Define a posición iusnaturalista e analiza textos clásicos de Platón, Cicerón e autores estoicos onde se evidencie a existencia desa lei natural que pode ser coñecida polos seres humanos.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.8.2. Expón a posición da lei natural no contexto da teoría da lei de Tomé de Aquino, identificando os ámbitos da acción humana nos que se manifesta, e argumentando a posición subsidiaria en que queda a lexislación positiva sobre eses ámbitos.


2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.8.3. Procura información en internet sobre o xurdimento do iusnaturalismo na modernidade nas obras de Grocio, Pufendorf ou Tomasio, e elabora un mapa conceptual onde se recollan tanto as características dese movemento que o diferencian do iusnaturalismo clásico, como as relacións de semellanza e distinción que gardan as escolas iusnaturalistas en filosofía do dereito e filosofía política.

CD

CCL

CSC

CAA

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

315. d

316. e

317. g

318. h

319. l

320. m

321. B3.24. Positivismo xurídico ou iuspositivismo

322. B3.25. Obra de Kelsen. Intento dunha teoría pura do dereito.

323. B3.26. Límites do iuspositivismo

324. B3.9. Definir o positivismo xurídico ou iuspositivismo, comprendendo como e por que quen defende esta corrente, en especial o pensador HansKelsen, presenta unha

EFDB3.9.1. Diserta sobre os problemas que formulan as fundamentacións iusnaturalistas do dereito, relacionándoos cos que se lles presentaban ás posicións obxectivistas en ética, e expón con rigor as teses básicas do iuspositivismo.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



254


Obxectivos



Temporalización


separación radical entre moral e dereito como necesaria para a formulación dunha teoría pura do dereito, estimando o intento de facer do dereito un ámbito de estudo estritamente científico, pero sendo conscientes dos límites desta posición e avaliando criticamente un dereito que se pretenda completamente amoral.

EFDB3.9.2. Procura e selecciona información en distintas fontes sobre o libro "Teoría pura do dereito", de Hans Kelsen, e elabora, en colaboración grupal, un esquema dos temas máis importantes tratados nel, facendo especial incidencia na separación entre dereito e moral, a concepción do dereito como unha árbore xerárquica baseada na norma fundante, ou o carácter coercitivo das normas, que apuntan ao exercicio do poder, e valorando o intento de "purificar" o coñecemento xurídico para o converter nun discurso estritamente científico.

CD

CCL

CAA

CMCCT

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB3.9.3. Participa nun debate en grupo sobre os riscos contrarios de naturalizar ou positivizar completamente o dereito, expondo de xeito argumentado as súas propias conclusións sobre as limitacións de ambos os enfoques, e amosando respecto e tolerancia polas razóns achegadas por outras persoas que poidan disentir.

CCL

CSC

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

2º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

Bloque 4. A xustiza, a democracia e os dereitos humanos como puntos de encontro da ética, a filosofía do dereito e a filosofía política

a

b

c

d

e

B4.1. A xustiza como ponte entre o dereito e a moral.

B4.2. A xustiza como finalidade do dereito.

B4.1. Recoñecer a dimensión intersubxectiva da xustiza como elemento que lle permite funcionar como nexo entre a moral e o dereito, comprendendo o seu papel como finalidade dos ordenamentos xurídicos.

EFDB4.1.1. Identifica no concepto de xustiza a referencia á intersubxectividade e aos criterios para repartir bens, dereitos, obrigas e cargas entre os membros dun grupo, e explica como estes trazos permiten que sirva coma ponte entre o ámbito da moral e o do dereito, podendo ser tomada como a finalidade última dos ordenamentos xurídicos.

CSC

CCL

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

c

d

e

g

m

n

B4.3. Xustiza distributiva e os outros tipos de xustiza.

B4.4. Criterios para a xustiza distributiva: necesidade, mérito e igualdade.

B4.5. A xustiza como imparcialidade de Rawls: situación orixinaria e principios da xustiza.

B4.2. Definir os tipos de xustiza e distinguir os criterios que poden orientar a xustiza distributiva, valorando a teoría da xustiza como imparcialidade de John Rawls ao respecto, e distinguindo as teses básicas desta teoría

EFDB4.2.1. Explica o concepto de xustiza distributiva, comparándoa cos outros tipos de xustiza.


3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB4.2.2. Usando a técnica de brainstorming en colaboración grupal, identifica as vantaxes e os inconvenientes que presenta cada un dos principais criterios de aplicación da xustiza distributiva (necesidade, igualdade e mérito), argumenta de xeito rotatorio a favor de cada un dos criterios e extrae as súas

CCL

CAA

CSC

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



255


Obxectivos



Temporalización


propias conclusións.

EFDB4.2.3. Realiza, en colaboración grupal e usando a súa creatividade, unha presentación audiovisual onde se presenten as teses básicas da teoría da xustiza de John Rawls, a da posición orixinal e os dous principios da xustiza, como criterios para comprobar a xustiza de determinadas situacións ou accións.

CSC

CSIEE

CD

CAA

CCEC

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

c

d

e

g

h

m

n

B4.6. Democracia: carácter específico da súa lexitimidade.

B4.7. Léxico xurídico-político asociado ao concepto de democracia.

B4.8. Valores democráticos: liberdade, igualdade, solidariedade e pluralismo político.

B4.3. Describir e valorar o carácter específico da lexitimidade democrática, usar con rigor o léxico xurídico-político asociado a este concepto, e distinguir na liberdade, a igualdade, a solidariedade e o pluralismo político os valores irrenunciables que inspiran os sistemas democráticos.

EFDB4.3.1. Explica como a democracia é a forma de goberno que máis se adecúa ao ideal de xustiza, comprendendo e valorando o carácter específico da lexitimidade democrática fronte a outras modalidades de lexitimación.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB4.3.2. Procura e selecciona información en internet e realiza, en colaboración grupal, unha wiki sobre a democracia, onde se recollan, polo menos, os seguintes ítems: as formas de goberno alternativas, as regras básicas do xogo democrático, as súas dimensións social e liberal, os seus tipos con respecto á distribución territorial da soberanía, a representatividade, os tipos de elección, os poderes, etc.

CD

CCL

CSC

CAA

CSIEE

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB4.3.3. Identifica e define con rigor os valores esenciais dos sistemas democráticos (liberdade, igualdade, solidariedade e pluralismo político) e, en colaboración grupal, elabora a presentación dunha distopía onde un deses valores desaparecera.

CCL

CSC

CSIEE

CCEC

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

a

b

c

d

e

g

h

B4.9. Problema para os dereitos humanos de que o dereito se identifique co Estado. O dereito universal como problema e como necesidade.

B4.10. A Declaración Universal dos Dereitos Humanos como norma

B4.4. Recoñecer os problemas que para a realización dos ideais de xustiza, democracia e dereitos humanos supón o feito de que haxa tantos ordenamentos xurídicos como estados, valorar os movementos a favor dunha internacionalización cada

EFDB4.4.1. Explica as limitacións aos ideais de democracia, xustiza e dereitos humanos derivadas do feito de que os ordenamentos xurídicos sexan estatais, reflexiona sobre a problemática do dereito internacional, e formula as súas propias conclusións ao respecto dos medios para facer real unha

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



256


Obxectivos



Temporalización


fundante dos ordenamentos xurídicos orientados á xustiza global.

B4.11. Situación dos dereitos humanos no mundo do século XXI.

vez maior dos dereitos, e usar a Declaración Universal dos Dereitos Humanos como base xurídica de todos os dereitos internacionais, e ideal desde onde analizar ética e xuridicamente os acontecementos máis salientables da actualidade.

xustiza global, valorando a contribución das institucións internacionais nese sentido.

EFDB4.4.2. Analiza os artigos da Declaración e valóraos como posible norma fundante (no sentido de Kelsen) dos ordenamentos xurídicos xustos.

CCL

CSC

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

EFDB4.4.3. Selecciona e integra fontes de información diferentes, e transfire conceptos desenvolvidos ao longo do proceso de aprendizaxe a situacións e acontecementos salientables da actualidade (discriminación, tortura, terrorismo, fundamentalismo, ausencia de liberdades, etc.), examinándoos á luz da Declaración Universal dos Dereitos Humanos e argumentando sobre eles, amosando tolerancia e respecto cara ás opinión das demais persoas, pero guiándose polo rigor, a coherencia e a solidez dos argumentos empregados.

CD

CCL

CSC

CMCCT

Rúbrica Nivel 3

3º trimestre

T.E.indiv.

T:E.Coop.

Pres.oral

Texto creat

7.8 METODOLOXÍA DIDÁCTICA

Ademáis dos principios e estratexias que sinalamos con carácter xeral para todas as

materias na Programación do Departamento, a materia optativa de Ética e Filosofía do

Dereito organizarase de acordo cos criterios metodolóxicos seguintes:

-Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo actividades

diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias da etapa.

-Autonomía: facilitar a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo.

-Actividade: fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula, combinando



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



257

estratexias que propicien a individualización con outras que fomenten a socialización.

-Motivación: procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle propón.

-Integración e interdisciplinariedade: presentar os contidos cunha estrutura clara, mostrando

as relacións entre os contidos desta materia e os doutras disciplinas doutras áreas.

-Rigor e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas

e interpretativas).

-Variedade na metodoloxía, dado que o alumnado aprende a partir de fórmulas moi diversas.


ALUMNADO

7.9.1 PROCEDEMENTOS, INSTRUMENTOS E PONDERACIÓN

A constatación de que o alumnado acada os distintos estándares de aprendizaxe

realizarase por medio dos seguintes procedementos de avaliación:

CUESTIONARIOS, presentación de TRABALLOS propostos e realización das

tarefas encomendadas no CADERNO DE CLASE e OBSERVACIÓN directa do

alumno.

Estes procedementos están dirixidos a avaliar o logro de estándares de aprendizaxe

actitudinais, procedementais e conceptuais.

Observarase durante a realización das diferentes tarefas de aprendizaxe (debate,

toma de notas no caderno, fluxo de opinión compartida, etc.):

A capacidade de argumentación e razoamento.

A atención, o interese e oesforzo.

A actitude de tolerancia e respecto no trato cosdemais.

A actitude dialogante e de saber escoitar aosdemais.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



258

A capacidade para traballar en equipo.

A capacidade de analizar e criticar razoadamente as opinións e valores alleos.

A capacidade autocrítica e de rectificación.

A creatividade.

Tentarase obter datos sobre o logro de estándares de aprendizaxe procedimentais

e conceptuais a través das seguintes probas:

Cuestionario de comprensión e razoamento.

Disertacións.

Comentarios de textos (os textos poderán ser filosóficos, científicos,

literarios ou xornalísticos).

Traballos de investigación individuais e cooperativos.

Exposición orais.

Realización de actividades periódicas no caderno declase.

Textos de creación filosofico-literaria.

A nota final de cada avaliación será o resultado da valoración dos apartados anteriores

atendendo aos seguintes porcentaxes:

70% da cualificación corresponde aos traballos realizados polo alumno,

cuestionarios e actividades no caderno de clase.

Valorarase fundamentalmente a realización das tarefas encomendadas diariamente,

os traballos de investigación e a súa exposición en clase, así como as contestacións

ás cuestións que se lle vaian plantexando.

30 % restante da cualificación corresponde á observación directa do alumno.

Valorarase a participación na clase, a asistencia, a puntualidade, a colaboración na

aula e nas actividades, a actitude e boa disposición, a atención, a presentación e

realización das tarefas no tempo estipulado, a contribución ao desenvolvemento de



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



259

debates, así como a capacidade de diálogo e tolerancia amosada neles.

MÍNIMO PONDERACIÓN INSTRUMENTO

Traballos,

exposicións,

caderno de

clase.

Nivel C nas rúbricas

de avaliación

70 % Rúbricas

Observación

directa do

alumno

Asistencia,

puntualidade,

participación,

comportamento

30 % Observación diaria

por parte do profeso-

rado.

Aprobar a avaliación implica acadar un mínimo de 5 puntos tras aplicar estas porcentaxes.


aritmética das tres. Se ao longo do curso existe un progreso nas cualificacións, terase en

conta para mellorar a media aritmética.


A recuperación das avaliacións parciais durante o curso consistirá na repetición e entrega

dos traballos ou actividades do caderno de clase non realizados ou avaliados

negativamente. Para a súa corrección empregaremos a mesma ponderación que na

avaliación ordinaria. Baixo esta condición non poderá obterse máis ca unha nota relativa

de 5 puntos.


Proba escrita de todos os estándares de aprendizaxe do curso. A cualificación do exame



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



260

establecerase sobre 10 puntos e o alumnado deberá acadar cando menos 5 para superar a

materia.

7.9.4 RÚBRICAS

TRABALLO

ESCRITO

Nivel D

Nivel C

(mínimo acepta-

ble)

Nivel B

Nivel A

ESTRUTURA

O traballo contén

todas as partes que

debe ter a súa

estrutura (portada,

índice,


conclu- sión,








estrutura.

ORGANIZACIÓN

ESECUENCIACIÓN

A presentación

das ideas está

organizada e

segue unha

secuencia lóxica

que facilita a

lectura. A estru-

tura está ben

secuenciada.








non sempre está








non segue unha



estrutura carece de

secuenciación.

CONTIDO

O texto mostra un

excelente

coñecemento do

tema, un desen-

volvemento

completo dos seus

diversos aspectos

e das ideas, unha

elaboración propia

da infor- mación e

men- cións ás

fontes.





das ideas, e unha





obtivo.

O texto mostra un


tema, un desenvol-



e das ideas, unha





onde se obtivo.



un desen-



ideas, que non fan

referencia ao tema

proposto.

VOCABULARIO

Utilízase un

vocabulario xeral

preciso, adecua-

do e variado, e

faise uso dun

vocabulario es-

pecífico do tema

tratado.


vocabulario xeral

preciso, adecuado e




algún erro.






do tema tratado.



non se fai uso dun


do tema tratado.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



261

GRAMÁTICA

Obsérvase un

uso variado e

adecuado de

estruturas gra-

maticaiscom-

plexas, sen

erros.

Obsérvase un uso





Non se fai uso de


complexas, senón


algúns erros.


das estruturas gra-


moitos erros.

ORTOGRAFÍA

Non comete

ningún erro or-

tográfico.

Comete un ou dous


Comete entre tres e


cos.



EXPOSICIÓN

ORAL

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

EXPRESIÓN

Fala coa velocidade



intervención.






utiliza un volume

adecuado.





Fala coa velocidade


todas as pausas

convenientes



súa intervención




volume adecuado






falta de confianza

Fala coa velocidade




convenientes.



momentos da súa

intervención






só


audiencia, dando



confianza.


e non fai ningunha

pausa durante a

intervención.

Non vocaliza nin

pronuncia


entende o que di.

Non se expresa con

fluidez verbal, nin

utiliza un volume

adecuado.



mostrando unha

absoluta falta de

seguridade e de

confianza.

CONTIDO


documentado sobre o

tema, achegando



ampliadas propias e

interesantes.

Demostra estar

documentado sobre o

tema, do que achega

bastantes datos e

explicacións




explicacións

Demostra non ter


sobre o tema e non

achega datos nin

explicacións.

VOCABULARIO



exposición.



exposición..



exposición

Usa un vocabulario


durante toda a

exposición.

ORGANIZACIÓN E

SECUENCIACIÓN


xeito organizado e


lóxica.




de forma lóxica.




de forma lóxica.



e sen unha






Interacciona

esporadicamente coa





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



262

INTERACCIÓN



preguntas e bromas,



longo de toda a

exposición.



exposición




exposición

momento da

exposición.

TEMPO




tempo.











Non realiza a


previsto, ben por

exceso ou ben por

defecto, cunha



MATERIAIS

DE

APOIO

. Enriquece toda a



diagramas, mapas,



da exposición con






recurso visual ou

tecnolóxico

Non utiliza ningún

recurso visual nin

tecnolóxico no

desenvolvemento da

exposición.

LINGUAXE

XESTUAL E

CORPORAL


e corporal de forma


apoiar e reforzar a

presentación.





innecesaria.


ecorporaldeforma



formainnecesaria.


xestual e corporal

PRESENTACIÓN

MULTIMEDIA

NIVEL

D

NIVEL

C

NIVEL

B

NIVEL

A

FONDO / EQUIPOS


usa fondos de











teutilizaequiposxa

deseñados.




FONTE

Ao longo da



un tamaño de letra

adecuado.




inadecuado

Na maior parte das



un tamaño de letra

inadecuado.

Ao longo da


tipo de fonte pouco


letra inadecuado

COR

Utiliza fondos que

contrasten co texto

(escuro-claro). Fai













se estea a tratar.





ou non fai unha boa




tratar.




dificultando a




se relacionan coa


tratar.






audios, todos eles

relacionados coa

temática.







Utiliza, nalgunhas

diapositivas da






temática..

Non utiliza imaxes,





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



263

CONTIDO



de forma profunda e

ampliada, e cun

tratamento variado







relevante.




relevantes.


pobre e non expón


proposto.

ORGANIZACIÓN DA

INFORMACIÓN

Toda a información

está organizada de






lugar.





dispersa e sen

organización.

CANTIDADE DE

INFORMACIÓN

As diapositivas non

están saturadas de

información




están saturadas de

información


saturadas de

información

7.10 ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

En función dos intereses e as capacidades do alumnado poderán realizarse

modificacións na proposta de traballos que tratarán de responder a calquera falla de

adecuación que se observe entre as necesidades e as capacidades do alumnado e os

contidos da materia.Teranse en conta as posibilidades do alumnado para acceder aos

dintintos medios e soportes analóxicos e dixitais. Tamén poderán modificarse os

tempos elementos das probas extraordinarias, sempre contando cun informe previo

de ditas necesidades avalado polo Departamento de Orientación.




máis importantes.




prensa.





Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



264




Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



265

8. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN

INICIAL (NA ESO).

O Departamento de Filosofía ten ao seu cargo a docencia nos catro cursos desta etapa

educativa, encargándose das seguintes materias:

-Valores éticos de 1º, 2º, 3º e 4º curso de ESO.

Posto que a de Valores Éticos se trata dunha materia que fomenta sobre todo actitudes

relacionadas coa conduta moral, social e cidadá (Razón práctica), o Departamento non

conta cun procedemento de avaliación inicial, que entendemos máis dirixido aos

coñecementos (Razón teórica), aínda que se pode detectar a súa madurez como persoas e

cidadáns a través da observación sistemática das actitudes do alumnado (respeto,

tolerancia,…). Non obstante, e co propósito de poder dispor dun diagnóstico sobre as

competencias procedimentais (expresión escrita, lectura comprensiva e valoración crítica),

o profesor realizará na aula un exercicio inicial consistente nunha lectura de textos,

resumo e redacción sobre a temática proposta no texto.

9. PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS

PENDENTES E PROCEDEMENTO PARA A SUPERACIÓN DAS MESMAS (NA

ESO).

O Departamento non ten alumnado pendente para o presente curso académico

10. PROGRAMAS ESPECIFICOS PARA O ALUMNADO REPETIDOR (ESO)

Xiran ao redor da motivación e da falta dela coas suas consecuencias. Entendemos que en

moitos casos a repetición é una oportunidade que se lle da aos alumnos para fortalecer e

madurar aspectos do proceso de ensino-aprendizaxe que dalgún xeito non tiñan superados.

Asi é que calquera programa partirá sempre da observación na clase dos procesos de

aprendizaxe significativa. A recompensa será de vital importancia para ir acadando os

obxectivos.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



266

11. PROCEDEMENTOS PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA DE FILOSOFÍA

PENDENTE DE PRIMEIRO CURSO DE BACHARELATO.

O Departamento non ten neste curso académico alumnado coa materia de Filosofía de 1º

curso de Bacharelato pendente

12. METODOLOXÍA DIDÁCTICA XERAL DODEPARTAMENTO.

Ademais das consideración específicas para cada materia que aparecen incluidas na

Programación didáctica de cada unha delas, este Departamento adoptará con carácter xeral

os principios metodolóxicos que aparecen a continuación.

O modelo pedagóxico que subxace a esta programación é o constructivismo ou

concepción constructivista da aprendizaxe. O constructivismo é un paradigma que

agrupa distintas teorías que comparten uns postulados sobre o proceso de aprendizaxe. O

termo fundamental é "aprendizaxe significativa", que se refire á posibilidade de establecer

vínculos substantivos e non arbitrarios entre o novo contido a aprender e o que xa se sabe,

presente na estructura cognitiva do suxeito.

Para acadar esta aprendizaxe significativa deben seguirse uns principios básicos: partir dos

coñecementos previos do alumno e do seu nivel de desenvolvemento real e establecer o

nivel de dificultade das actividades dentro do que Vigotsky denomina "zona de

desenvolvemento próximo". Ademais destes principios básicos a aprendizaxe significativa

debe cumprir uns requisitos: o novo contido debe ter significatividade lóxica (coherencia

interna) e psicolóxica (que permita establecer conexións cos coñecementos previos); o

novo contido debe ser funcional (que poida ser utilizado cando o alumno o precise); o

profesor motivará ao alumno para que teña unha actitude favorable ante o novo contido.O

alumno/a realizará unha actividade mental para restructurar un novo esquema de

coñecementos superando o desequilibrio; o alumnado utilizará unha memorización

comprensiva para a posterior recuperación de contidos en situacións diferentes. Ademais

do sinalado anteriormente utilizaranse na programación metodoloxías máis

específicamente relacionadas co traballo filosófico. Pártese do paradigma problematizador



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



267

da Filosofía que toma os problemas para pensar a partir deles e que se apoia en respostas

clásicas só como guía para o propio desenvolvemento da resposta. Relacionado con este

paradigma do ensino da filosofía poñerase en práctica o método socrático, que pretende

que o alumno, coa axuda do guía (o profesorado) poida ir construíndo por si mesmo os

coñecementos nunha fase inicial. En consecuencia, o traballo docente basearase nos

seguintes

a) Presupostos metodolóxicos:

-Educación orientada á adquisición de destrezas cognitivas e de hábitosde reflexión crítica

que preparen a persoas ilustradas.

-Deberá ofrecer ós individuos unha formación que permita orientar a súaacción cotiá e dar

respostas (ou ampliar as preguntas) aos problemas persoais e colectivos.

-Favorecerá a construcción dunha concepción libre e autónoma do home e do cidadán

fronte ao modelo unidimensional propiciado polas novas tecnoloxías e ideoloxías.

-Deberá axudar a romper o estreito círculo do particularismo individual, social, temporal e

fomentar a apertura a unha sociedade mundial, que soamente será libre se conta con

individuos capaces de pensar con autonomía e comprender e actuar solidariamente cos

demais.

-Deberá ter en conta as aportacións das áreas de Ciencias Sociais, formais e naturais, e

reflexionar criticamente sobre elas e as posibilidades e límites do coñecemento humano.

-Proporcionará instrumentos críticos sobre a conduta e valores da nosa sociedade para

potenciar unha conduta individual racionalmente fundamentada.

Obxectivos xerais:

-Cuestionar as informacións e conductas asimiladas acriticamente comase fosen verdades

evidentes ou conductas naturais.

-Analizar e cuestionar as bases do coñecemento e da acción humanas.

-Propoñer e formular preguntas radicais sobre si mesmo e sobre o mundono que se vive.

-Recoñecer a diversidade de saberes, conductas e valores presentes nasociedade.

-Desenvolver un estilo persoal de pensar e a capacidade de exprésalo oralmente e por



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



268

escrito.

-Coñecer as respostas anteriores ó longo dahistoria e o seu uso como ferramentas para o

seu propio pensar actual.

-Descubrir a relación entre a ética e a filosofía, a ciencia, a política, arelixión, a economía,

a arte, etc.

-Exercitar e adquirir un ―aparello conceptual‖ suficiente que capacite aoalumnado para a

análise e a reflexión crítica.

-Colaborar no desenvolvemento da clase e asumir o labor colectivo comoexemplo de vida

social.

-Participar nos debates, respectando as opinións alleas e argumentandocon rigor as

propias.

-Identificar as liñas características da diversascorrentes e pensadores.

-Explicar o desenvolvemento da problemática ético-filosófica ó longo dahistoria.

-Asimilar os conceptos fundamentais das corrientes e pensadores.

-Aplicación do aprendido a novos contextos.

-Modificación de actitudes e hábitos.

b) Metodoloxía didáctica:

O esquema metodolóxico aplicable ós distintos temas da área consta detres fases:

-Fase de sensibilización

Nela tratarase de conseguir que os alumnos cheguen a ser conscientes daproblemática que

subxace no tema, que descubran a súa relación con datose feitos da vida ordinaria ou con

algúns dos seus coñecementos previos,que lles provoquen dilemas ou conflictos

cognitivos que dean orixe apreguntas ou interrogantes. Tamén se pretende conseguir nesta

fase que oprofesor coñeza e valore a situación da que parten os seus alumnos, dexeito que

con esta avaliación inicial poida adecuar o desenvolvemento dotema á súa situación real.

A motivación que se consiga nesta fase seráfundamental para o logro dos obxectivos

propostos. Como técnicasmotivadoras empregaranse a lectura de textos (periodísticos,

literarios,filosóficos,…), o uso de medios audiovisuais, etc.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



269

-Fase de información

Nesta fase combinaranse as técnicas de exposición e de indagación. É omomento da

aprendizaxe na a que o alumno recibe a información académica. Convén que as fontes de

información (por exposición ou indagación) sexan varias ou xerarquizadas -o profesor

indicará os textos de lectura obrigatoria e os opcionais para quen desexe profundizar

nalgún aspecto concreto. A información reunida polo alumno deberá quedar ordenada en

torno a:

-as diversas teses expostas.

-os conceptos básicos utilizados.

-as fundamentacións e probas aportadas.

-algúns autores significativos que as defenden.

-algunhas das manifestacións socio-culturais nas que se reflicten.

-as críticas e reflexións que esas teorías suscitaron nos alumnos.

O labor de guía do profesor nesta fase é máis importante que en ninguna outra xa que é

neste momento cando o alumno deberá mellorar ou adecuara súas técnicas de traballo ás

necesidades da materia.

-Fase de exercicios e actividades de aplicación:

Este é o momento máis decisivo e máis longo en número de clases. Nel o alumno,

mediante o uso persoal e reiterado dos coñecementos adquiridos, deberá integrar no seu

saber persoal o saber académico recibido. As actividades e exercicios poden ser moi

variados: resposta oral e escrita a preguntas formuladas polo profesor, exercicios de

aplicación e transferencia do aprendido a casos concretos reales ou ficticios, realizacións

audiovisuais, síntesis persoais sobre determiñados aspectos, diccionarios persoais que

recollan os conceptos fundamentais estudiados, agrupación dos conceptos por familias,

categorizacións, contrastación de ideas iniciais coas adquiridas na fase de información.

A) MATERIAIS AUDIOVISUAIS

Estamos convencidos de que o traballo con películas é unha estratexia didáctica que pode



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



270

resultar extraordinariamente efectiva en relación cos obxectivos de todas as materias

impartidas polo profesorado doDepartamento de Filosofía, pero moi especialmente na

ESO, nas materias de Valores Éticos e na Optativa de Filosofía de 4º curso.

Por iso nos libros do alumno hai unha variada e ampla selección de filmes.Nalgúns casos,

aínda que non sempre, as películas —acompañadas de cadan súas fichas técnicas—

complétanse cun cuestionario no que procuramos avanzar do seguinte modo: intentamos

formular, en primeiro lugar, preguntas de comprensión daquilo que a película relata;

preguntasque requiren unha atención por parte do alumno durante o pase do filme.Neste

sentido convén considerar os cuestionarios antes de ver a película, para estimular

xustamente unha actitude activa e interrogativa ben diferente da actitude ás veces

desatenta con que os adolescentes se enfrontan aos medios audiovisuais. Debe notarse,

ademais, que frecuentemente a comprensión dunha película require que o alumno/a vaia

máis aló do que conta a película e realice algunhas consultas, de carácter histórico ou

sociolóxico, que lle permitan comprender máis cabalmente aquilo que se lle relatou. Pero

comprender non é —ou non soamente é—o obxectivo que perseguimos. E de aquí un

segundo aspecto no tratamentoque facemos das películas. As que seleccionamos suscitan

dilemas morais cuxa resposta non é fácil e que, en todo caso, require afinar na valoración

ética. Os alumnos e as alumnas deben argumentar e debater para lles dar resposta a eses

dilemas morais. E esa é, desde o noso punto de vista, a mellor xustificación do traballo

con películas. Estas presentan historias concretas nun medio a que os alumnos están

habituados. Pero o concreto de cada historia pon en xogo a necesidade da reflexión

valorativa desde os principios da ética cidadá que cada alumno e alumna debe ir

construíndo. En cada unidade hai máis películas das que se dan visto nun curso. cada

profesor decidirá pasar a película enteira e limitarse a algunas secuencias que considere de

especial interese, confiando ao traballo na casa o acabar de ver o filme na súa totalidade.

B) OS XOGOS

Outro elemento característico da proposta de actividades que facemos é a recompilación



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



271

de xogos colectivos.

Para presentar cuestións complexas, nas cales se esixe a valoración ética argumentada, é

conveniente situar os alumnos en primeiro lugar en contextos lúdicos nos que se

escenifique dalgún xeito a cuestión que se está a traballar. Esa primeira etapa, por suposto,

debe prepararse e realizarse con atención. Un xogo non debería ser nunca unha actividade

improvisada, senón todo o contrario. Hai que se dar tempo. Cómpre avisar os alumnos de

cando se van a realizar os xogos e distribuír os roles que cada un terá que representar.

Nalgúns casos fai falta un atrezzo ao cal tamén se lle debe prestar a atención debida. Dito

doutro xeito, en primeira instancia o xogo ha de resultar valioso en por si: non é un medio

polo que hai que pasar o máis rápido posible, senón unha actividade colectiva que pide o

esforzo de todos. Só dese xeito o xogo pode cumprir a súa función de os alumnos e as

alumnas interiorizaren os dilemas morais implicados en cada proposta lúdica. E só a partir

desa interiorización, fundamentada no principio de poñerse en lugar doutro vai ser logo

posible abrir o debatee a reflexión sobre as cuestións máis conceptuais que se

representaron en cada xogo.

C) ANÁLISES DE TEXTOS

As posibilidades que ofrece o traballo a partir de textos son múltiples. Pormedio da súa

lectura comprensiva, guiados en ocasións por preguntas, os alumnos e as alumnas poderán

adquirir un vocabulario específico sobre o tema desenvolvido, aprender a captar a

estrutura dos fragmentos ou a comparar as súas teses principais coas doutros fragmentos

xa traballados. A primeira tarefa que debe considerarse en relación aos textos é, xa que

logo, a de análise e comprensión. Mais calquera fragmento sobre o cal se propoñan

exercicios non é máis ca o punto de partida para un traballo posterior que, alén da análise,

esixe dos alumnos un debate razoado sobre o tema en consideración ou ben un proceso de

valoración, reflexión e investigación persoal. Os textos non son, pois, valiosos soamente

en por si, senón tamén como catalizadores de actividades de debate e de valoración que,

en definitiva, constitúen o principal obxectivo, ao noso entender, da materia de Valores



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



272

Éticos.

D) TRABALLOS DE DOCUMENTACIÓN E INVESTIGACIÓN

En moitas ocasións, as actividades levarán aos alumnos e as alumnas a efectuar pequenos

traballos de documentación e de investigación. Ás veces tal investigación partirá dun

simple acto de observación crítica da súa propia realidade persoal e do seu contorno;

noutros momentos deberán investigar a partir dos recursos dixitais dispoñibles en internet,

a partir de enciclopedias e bibliotecas ou de novelas e películas. Cremos que este tipode

traballos en que os estudantes teñen que aprender por si mesmos buscar solucións e

recursos intelectuais favorecen o pensamento crítico e autónomo e os familiarizan,

ademais, cuns procedementos que son básicos para calquera cidadán que queira entender a

realidade social. Así mesmo estes procesos de investigación —que en función das súas

característicasou da elección dos profesores poderán levarse a cabo en grupo ou de forma

individual— poden compartirse posteriormente co resto dos compañeiros mediante a

exposición e o debate na aula.

E) DISERTACIÓNS

As disertacións son un tipo de composición, oral ou escrita, que tanto polo seu interese

coma pola súa dificultade requiren unha especial atención. De entrada, hai que pensar que

é un tipo de actividade que os alumnos posiblemente realicen por primeira vez, aínda que

deberían ir avanzando ao longo dos cursos da Secundaria Obrigatoria en adquirir a

competencia necesaria que lles permita realizar ese tipo de exercicio correctamente.

Pódeselles pedir aos alumnos que constrúan unha disertación á propósito dun texto (por

exemplo, a partir dalgún artigo da Declaración Universaldos Dereitos Humanos) ou ben

para tratar de responder unha pregunta xeral (por exemplo, de que modo os medios de

comunicación configuran o comportamento dos individuos dunha sociedade?). En esencia

este tipo de traballo, por moito que varíe a súa forma, sempre consistirá en realizara



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



273

defensa máis sólida posible dunha argumentación propia. Para ese fin os alumnos e as

alumnas deberán ter en conta que:

1. Non se trata dun exercicio memorístico nin temático. O obxectivo dunha disertación

non é reproducir determinados contidos relacionados coa materia, senón mostrar que,

partindo deles, se é capaz de elaborar unha reflexión crítica sobre determinadas cuestións.

2. Hai que intentar construír un texto con cabeza, corpo e extremidades, tanto desde o

punto de vista gramatical coma lóxico e retórico. Isto supón organizar unha exposición

ben ordenada nas súas partes —introdución, desenvolvemento e conclusión—, na cal os

razoamentos estean correctamente trabados entre si e non conteñan falacias

argumentativas co propósito de convencer a un hipotético auditorio.

3. No desenvolvemento, é dicir, na parte central do exercicio, a exposición razoada do

propio punto de vista axústase normalmente a un esquema, xa clásico, de tres partes: tese,

antítese e síntese. Na tese e na antítese deberá mostrarse o coñecemento de varios puntos

de vista opostos en relación co asunto considerado, así como das súas respectivas

implicacións. Na síntese, previa á conclusión, retomarase a modo de resumo o tema

proposto desde o enfoque que resulte máis convincente e argumentarase ao respecto. A

dificultade deste tipo de exercicio resulta evidente. A disertación é unha técnica de

expresión que esixe dispoñer de coñecementos teóricos e saber utilizalos en defensa das

propias opinións. Esixe, pois, que os alumnos e as alumnas dispoñan da

informaciónnecesaria respecto dos pasos a seguir, así como dunha boa capacidade paraa

análise e para a síntese, de certa madurez reflexiva e, por suposto, tamén dunha

determinada competencia ling ística. Trátase dun traballo moi útil, se o que se pretende é

mellorar o rendemento do alumnado en calquera das capacidades antes mencionadas,

aínda que só por medio da súa proposta reiterada se pode conseguir que o nivel na súa

elaboración sexa razoablemente satisfactorio.

F) VALORACIÓNS CRÍTICAS E OUTRAS PROPOSTASCREATIVAS

Todos os procedementos que poden utilizarse nas materias do Bacharelato implican, dun



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



274

modo ou outro, a creatividade do alumnado na medida en que cada un deles obriga a lle

aplicar o propio pensamento, partindo dunha información teórica, á resolución dalgún tipo

de problema. O caso da disertación, que considerabamos no apartado anterior, resulta

modéliconeste sentido. A valoración persoal e crítica é outra proposta de traballo creativo.

Pode pedirse á propósito dun fragmento que previamente sexa analizado nas súas ideas

principais. Tamén é posible efectuala partindo dun libro ou dunha película que ilustre

aspectos da explicación dada polo profesor, dunha situación observable ou incluso como

parte obrigada de toda disertación. Sen chegar ao grao de complexidade técnica e

expositiva deste último exercicio, a valoración esixe dos alumnos e alumnas una toma de

postura razoada e por regra xeral non moi extensa a propósito dalgún tema. É importante,

daquela, que ante un exercicio deste estilo se entenda que:

1. Non se trata simplemente de expresar unha opinión ou uns gustos persoais; dito doutra

forma, non se trata de opinar de forma acrítica, senón de procurar unhas bases ou premisas

sobre as cales establecer un punto de vista.

2. Ás veces, aínda que poidan xerarse situacións provisionalmente molestas na aula,

resulta interesante para os alumnos evidenciar, desde unha perspectiva de ética cidadá, a

falta de bases racionais ou os prexuízos que pode haber detrás de calquera valoración.

G) IMPULSO DA AUTONOMÍA PERSOAL

As medidas propostas nos apartados A) ao F) deberán contribuír a undesenvolvemento da

autonomía persoal do alumnado favorecendo a súa capacidade de busca crítica de

documentación, ferramentas e métodos que lle permitan a consecución dunha madurez

intelectual orientada ao logro dos obxectivos e a planificación consciente do seu traballo

persoal, á marxe da dependencia do profesor.

13. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

O tratamento da diversidade do alumnado con carácter xeral, farase atendendo aos

diferentes ritmos de aprendizaxe que desenvolve cada alumna ou alumno na aula. Así,



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



275

dependendo de cada caso, farase una distinción de niveis. Nun primeiro nivel proporanse

as ideas xerais e básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de

profundización, ao estudo de temas máis concretos. O primeiro nivel deberá ser asimilado

por tódolos alumnos, en tanto que os contidos do segundo nivel poden ser traballados máis

ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. Para iso

realizaranse un conxunto de Actividades de Reforzo e de Actividades de Ampliación en

función do nivel, que teñen por obxectivo facilitar que todo o alumnado poida alcanzar o

máximo desenvolvemento das competencias básicas e osobxectivos da etapa. As

actividades de cada nivel tamén deberán reflectir esa diversidade. Unha serie de

actividades servirán para comprobar o grao de comprensión dos contidos básicos por parte

do alumnado e correxir os contidos deficientemente aprendidos. Outra serie de actividades

para comprobar a capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte do

alumnado.

14. CONCRECION DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Nunha concepción integral da educación, a educación en valores é fundamental para

procurar que o alumnado adquira comportamentosresponsables na sociedade.

Estes temas –chamados elmentos transversais porque non corresponden de modo exclusivo a

unha única área educativa, senón que están presentes de maneira global nos obxectivos e

contidos de todas elas– contribuirán a que a educación dos estudantes se leve a cabo cunha

maior unidade de criterio entre todas as materias. Dita unidade pode conseguirse prestando

atención, no momento no que se planifican as diversas materias, a aqueles contidos que

posúen carácter interdisciplinar. No caso das materias correspondentes ao Departamento de

Filosofía resulta evidente que a educación en valores cobra capital importancia, xa que o

núcleo central da Ética como disciplina filosófica consiste precisamente na valoración

axiolóxica, é dicir, na toma de decisións morais fundamentada na conciencia moral (acto

moral). De seguido tomaremos en conta aqueles aspectos que cobran especial relevancia



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



276

dentro da programación do Departamento de Filosofía:

1 Educación para o consumo (especialmente na ESO)

-Adquirir esquemas de decisión que consideren todas as alternativas e os efectos individuais

e sociais do consumo ( ESO)

-Desenvolver o coñecemento dos mecanismos do mercado, así como dodereitos do

consumidor (ESO e Bacharelato)

-Crear una conciencia crítica ante el consumo (ESO)

2. Educación para a saúde

-Desenvolver hábitos hixiénicos e saudables (ESO)

3. Educación para os dereitos humanos e a paz

-Preferir a solución dialogada e consensuada antes que o conflito (ESO eBAC)

4. Educación ambiental (ESO e BAC)

-Concienciar acerca do deterioro do medio ambiente e das causas que oproducen

-Influír nas actitudes que favorecen a conservación do medio ambiente

5. Educación multicultural (ESO e BAC)

-Despertar o interese por coñecer outras culturas diferentes

-Desenvolver actitudes de respecto e colaboración con outras culturas

6. Educación vial (ESO) Propón dous obxectivos fundamentais:

-Desenvolver conductas e hábitos que melloren a seguridade vial

-Sensibilizar ante os accidentes de tráfico e as súas repercusións

7. Educación para a convivencia (ESO e BAC) Pretende educar no pluralismo, en dúas

direccións:

-Favorecer o diálogo como forma de solucionar as discrepancias entre os individuos e os

grupos

-Respectar a autonomía, as formas de pensar e os comportamentos dos demais

8. Educación sexual (ESO e BAC) Os seus obxectivos son:

-Consolidar actitudes de naturalidade no tratamento de temas relacionados coa sexualidade

-Adquirir información suficiente e científica de todos os aspectos relativos á sexualidade



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



277

9. Educación para a igualdade entre homes e mulleres (ESO e BAC) Ten como obxectivos:

-Consolidar hábitos non discriminatorios

-Desenvolver a autoestima e a concepción do propio corpo como expresión da personalidade

-Analizar críticamente a realidade e corrixir xuízos sexistas

15.MATERIAIS E RECURSOS DIDACTICOS

Na Programación didáctica específica para cada materia sinalamos os recursos que se

empregarán na docencia de cada unha delas. Ademais dos materiais subministrados, o

alumnado realizará lecturas de textos e doutros materiais escritos que o profesorado lle

entregará oportunamente e en relación con cada unidade didáctica.

-Directorio de revistas, diccionarios e asociacións de filosofía en España:

http://www.filosofia.net/

-Páxinas de recursos elaboradas por docentes de filosofía:

http://www.filopolis.net/

http://www.webdianoia.com/index.html

http://www.lacavernadeplaton.com/

http://www.asociaciondoutorcastro.org/

http://jacgmur.blogspot.com.es/

http://www.rafaelrobles.com/wiki/index.php?title=Portada

-Aplicación didáctica da película Matrix á filosofía

http://www.telecable.es/personales/filomatrix/

-Páxina de filosofía con videos e enlaces interesantes

http://dolphin.blogia.com/

Outros recursos didácticos: películas, vídeos sobre filósofos, crucigramas

filosóficos, presentacións en Power Point (Platón, Aristóteles), etc.

Outras páxinas web: www.naya.org.ar

www.facebook.com/note.php%3Fnote_id%3D16136634575



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



278

www.educared.org/wikiEducared/La_antropolog%25C3%25ADa_filos%2

5C3.. www.ucm.es/info/america2/publica.htm

16. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Dadas as circunstancias excepcionais nas que nos atopamos non hai prevista ningunha

actividade complementaria ou extraescolar.

17. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN

Empregaranse unha serie de instrumentos que permitan avaliar a programación tanto no

desenvolvemento do curso como tamén en función dos resultados académicos finais. Terase

en conta unha memoria de resultados nos anteriores cursos.

Xunto coas preceptivas valoracións nas xuntanzas de Departamento teranse en consideración

por parte do profesorado indicadores de logro que permitan avaliar a practica docente, co fin

de propoñer procesos de mellora, relativos a:

- planificación; co fin de avaliar a adecuación aos estándares de aprendizaxe e a

coordinación co diferente profesorado.

- motivación do alumnado.

- desenvolvemento da ensinanza.

- seguimento e avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe sobre as prácticas e

actividades desenvolvidas.

Dos catro ámbitos farase unha valoración de resultados e propostas de mellora. Teranse

tamén en conta as sesións de avaliación, o contacto coas persoas titoras dos grupos dos

distintos niveis e os criterios do propio alumnado.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



279

18. CONCRECIÓN DAS APRENDIZAXES IMPRESCINDIBLES NON

CONQUERIDAS O CURSO ANTERIOR

As materias do Departamento de Filosofía non son de continuidade obrigatoria para o

alumnado polo que non procede a recuperación directa de contidos máis alá da

interdisciplinariedade que caracteriza o labor docente, moi especialmente no ámbito da

filosofía.

19. PREVISIÓN DO DESENVOLVEMENTO DA PROGRAMACIÓN NOS

ESCENARIOS DE ACTIVIDADE LECTIVA PRESENCIAL, SEMIPRESENCIAL

E/OU NON PRESENCIAL

Dada a situación de incerteza debido a pandemia, nesta programación contémplanse as

medidas a tomar no caso dunha situación de non presencialidade ou semipresencialidade, que

consistirán básicamente no seguimento do alumnado a través das diversas plataformas

(abalar, aula virtual, correo electrónico). Os posibles escenarios serán os seguintes:

ACTIVIDADE LECTIVA PRESENCIAL: O escenario de actividade lectiva presencial é

a que se recolle ao longo desta programación.

ACTIVIDADE LECTIVA SEMIPRESENCIAL: Neste centro non se contempla a

semipresencialidade como medida organizativa.

Podería estar motivada de forma puntual polo confinamento ou illamento temporal

dun alumno/a ou dun grupo completo.

Se afecta a un grupo completo se procederá da mesma forma que en caso de actividade

non presencial mentres se manteña a situación.

No caso de confinamento puntual de algún alumno/a recibirá reforzo e recuperación

do traballo que se fai presencialmente e establecerase contacto a través do email

―iespobra‖, ou da aula virtual. Unha vez que volte ao centro seguirá o curso, realizando as

probas presenciais de ser o caso. No caso de darse esta situación, sempre se

manteñen as probas con carácter presencial e o resto das tarefas a través da Aula

Virtual.



Teléfono: 881867064 Fax: 881867077



280

ACTIVIDADE LECTIVA NON PRESENCIAL: Seguirá os mesmos criterios e a

ponderación establecida na programación nas diferentes materias do Departamento, a

docencia centrarase no procedemento telemático.

Cada materia de cada nivel terá un curso na aula virtual. Os contidos iranse

presentando ao alumnado en función da evolución do curso. Na plataforma irán incluidos

materiais, enlaces, actividades, tarefas, videos... Farase seguimento telemático do alumnado.

As tarefas deberán cumprir dúas condicións: que sexan entregadas en tempo e

forma e que sexan realizadas de maneira lícita pola persoa a que se lle encarga. En

caso de dúbida sobre a lexitimidade da tarefa o profesor/a resérvase a posibilidade

de avaliar esa tarefa oralmente. As probas de avaliación se realizarán no centro sempre que

sexa posible.

Os posibles problemas e incidencias serán postos en coñecemento da Xefatura de

Estudos e as respectivas titorias dos grupos.

Pobra 02/11/2020

Xefa de Departamento Membro do Departamento

Carmen Calvo Tarela David Moreiras Ares

...IES DA POBRA DO CARAMIÑAL Xobre, 22. 15940-A Pobra do Caramiñal, A Coruña Teléfono: 881867064...

Documents

Transcript of ...IES DA POBRA DO CARAMIÑAL Xobre, 22. 15940-A Pobra do Caramiñal, A Coruña Teléfono: 881867064...