+ 95 1 512613 | info@myanmar-responsiblebusiness.org|www.mcrb.org.mm

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

2 3

ဤအႏစခပမတစသည ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန (MCRB)၏ ၂ဝ၁၈ ခႏစတြင ထြကရသည “ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၊ လ႔အခြငအေရးႏင စးပြားေရးလပငနးမားအေၾကာငး စာတမးအႏစခပ”အား ျဖညစြကပပးေပးပါသည။ ဤမတစသည ျမနမာႏငငတစဝနး၌ အမားစအားျဖင ေတြ႔ရရသည အေသးစားလယသမားမားက ရညရြယျခငးမဟတဘ စးပြားျဖစ စကခငးမားအား လပကငေနသည ကမၸဏမားက ရညရြယထားျခငးျဖစသည။ စးပြားျဖစစကခငးမားသည ဇဝမးစ မးကြမားအေပၚ ပမသသာထငရားသည သကေရာကမႈမား ကေရာကႏငေျခရသျဖင အဆပါသကေရာကမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးႏငရနအတြက စြမးရညႏင အရငးအျမစမား ရသငသည (သ႔မဟတ) ရလာေစရန ေဆာငရြကသငသည။

စကပးေရးလပငနးမ ဇဝမးစမးကြမားအား ကငတြယေျဖရငးျခငး၏ စးပြားေရးအရ အကးေကးဇးမား

စကပးေရးက႑မ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကႏငေျခရသည အႀကးစားသကေရာကမႈမားႏင စပလဥး၍ စာတမးအမားအျပား ေလလာျပစထားၿပးျဖစသည။ တစကမာၻလး အတငးအတာအရ စကပးေရးက႑သည အျခားက႑မားထက ႏႈငးယဥလင မးစတမား ရငသနႏငေရးအေပၚ ပမသသာထငရားသည ၿခမးေျခာကမႈတစရပ ကေရာကေစသည။1 ပငမစာတမးအႏစခပတြင ေဖာျပထားသည ဇဝမးစမးကြမားအား ကငတြယေျဖရငးျခငး၏ စးပြားေရးဆငရာ ေယဘယ အကးေကးဇးမားအျပင စကပးေရးလပငနးမားမ ၎တ႔၏ သကေရာကမႈမားအား ေလာနညးေစရန လပေဆာငသငသည အျခားအေၾကာငးအရငးမားလညး ရပါသည။

• စကပးေရး လပငနးမားသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မားေသာအားျဖင မခေနၾကသည။ (ဥပမာအားျဖင သန႔ရငးသညေရ၊ ပနးဝတမႈနကးျခငး၊ ဇဝေဗဒနညးလမးမားအရ ပးမႊားႏမနငးျခငး၊ ေျမဆႏင ေရထနးသမးျခငး၊ အာဟာရစကဝနး လညပတျခငး၊ ရာသစကဝနးလညပတျခငး၊ ေရစးဆငးျခငးမားအတြက)

• ဇဝေဗဒအားျဖင စလငသည ေျမသားမားသည ေယဘယအေနျဖင စကပးေရးအတြက ပမအကးျဖစထြနးေစပါသည။ စကခငး၌ သးႏပငမးဗဇ စလငျခငးသည ေရာဂါပးက ခခႏငစြမးအား၊ သးႏထြကႏႈနးႏင မေမာမနးထားသည ရာသဥတေျပာငးလမႈမားအား ေတာငခႏငျခငး အစရသညတ႔က ထနးသမးရာတြင အေရးပါသည အဓကအခကျဖစသည။ မးဗဇစလငသည အပပငးေဒသရ သစေတာမားသည မးဗဇအသစမားႏင စကပးေရးအတြက အသးျပႏငသည ျဒပေပါငးမား ရာေဖြေဖာထတရနရာတြင အလြန အေရးပါသည ေနရာေဒသမားျဖစသည။

• ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ သကေရာကမႈမားအား ဆနးစစျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးသည ျမနမာႏငငရ ဥပေဒမားအရ လအပခကတစရပ ျဖစသည (အေသးစတ အခကအလကမားက ေအာကတြင ၾကညပါ)

• အထးသျဖင ျမနမာႏငငကသ႔ ဇဝမးစမးကြမား ၾကြယဝၿပး အစးရမ ကာကြယေစာငေရာကေပးႏငစြမး နညးပါးသည ႏငငမားတြင ႏငငတကာႏင ျပညတြငးရ အရပဖက လ႔အဖြ႕အစညးမားႏင သတငးမဒယာမားမ စကပးေရးက႑အား ပမေစာငၾကညအကျဖတ လကရသည။ ျမနမာႏငငရ စကပးေရးလပငနးမားႏင ၎တ႔၏ သဘာဝပတဝနးကငႏင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ သကေရာကမႈ မားႏင စပလဥး၍ အစရငခစာအမားအျပား ျပစေရးသားထားၿပးျဖစသည။

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးလပငနးမားမ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ကေရာကေစႏငသည ၿခမး ေျခာကခရမႈမား

ျမနမာတစႏငငလးနးပါးသည ဇဝမးစမးကြ ေပါၾကြယဝသည အငဒ-ဘားမား ဇနအတြငး တညရေနၿပး အဆပါဇနသည တစကမာၻလး အတငးအတာအရ ဇဝမးစမးကြအေရအတြက ေျမာကမားစြာႏင ရားပါးသတဝါမား ေနထငကကစားသည ဇနႀကး သးဆယငါးခ အနကမ တစချဖစသည (ေအာကတြင ၾကညပါ)။ လကရ အတညျပထားၿပးျဖစေသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၄၂ ခႏင အဓက အေရးပါသည ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား (KBAs) ၁၃၂ ခ တ႔ႏင စပလဥးသည အေသးစတ အေၾကာငးအရာမားက ေနာကဆကတြ စာတမးျဖစသည “ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား။ ထပမဖတ႐ႈရနႏင ေျမပမား၊ ျမနမာႏငငရ လကရႏင အဆျပထား သည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား” တြင ဖတ႐ႈႏငပါသည။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင ပတဝနးကငထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားသညေနရာမား အနးအနားဝနးကင အပါအဝင ႏငငတြငးရ ေနရာအမားအျပားတြင စးပြားျဖစစကပးေရးအား လကရလပကငလကရသည (ပ - ၁ ကၾကညပါ)။ ျမနမာႏငငအစးရမ စးပြားျဖစစကပးေရးလပငနးအား ဆကလကအားေပး ျမႇငတငသညႏငအမ ႏငငတြငးရ အျခားေဒသမားသ႔ပါ စကခငးမား ထပမခ႕ထြငေရာကရသြားမညျဖစၿပး ဇဝမးစမးကြမား၏ တနဖးႀကးေနရာမား၊ အေရးႀကးသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားရသည ေနရာမားႏင စကခငးမား တစေနရာတညး ထပတကေရာကသြားႏငေျခ ပမမားျပားလာေလျဖစသည။ အႀကးစား စကခငးအမားစအား ျမနမာႏငင သ႔မဟတ အာရကမၸဏမားမ လပကငလကရသည။ ႏငငတကာရ ေရရည တညတခငၿမေရးဆငရာ သတမတခကမားအား လကေတြ႕ကငသး လကရသည ႏငငတကာကမၸဏ အနညးအကဥးသာ ရပါသည။

အကန႔ ၁။ စကပးေရးက႑၏ ဇဝမးစမးကြဆငရာ ျဖစႏငေျခရေသာ သကေရာကမႈမားႏင စပလဥး၍ အျခားေသာ အေၾကာငးအရာ အခကအလကမား။

• စကပးေရးလပငနးမားမ ဇဝမးစမးကြမားႏင လ႔အခြငအေရးေပၚ ကေရာကႏငေျခရသည ေရြးခယထားေသာ အခ႕ေသာ သက ေရာကမႈမားစာရငးက “အႀကးစားစကပးေရး”ဟသည ဇယားကြက (၁) တြင ဖတ႐ႈႏငပါသည။

• ျမနမာႏငငရ ဆအနးက႑၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား၏ အေသးစတ သးသပခကအတြကမ MCRB မ မၾကာမ ထြကရလာမည ျမနမာဆအနးက႑၏ သကေရာကမႈမားအား ေလလာဆနးစစျခငး အစရငခစာ (၂၀၁၉) တြင ဖတ႐ႈႏငပါသည။

• စကပးေရးက႑၏ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈမား၏ အေသးစတစာရငးက သရလပါက ေအာကေဖာျပပါ အႀကျပခက မားအပငးရ အဝါေရာငျခယထားေသာ အရငးအျမစမားက ေလလာႏငပါသည။

• စးပြားေရးလပငနးမား၊ ဇဝမးစမးကြမားႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားၾကားရ ဆကစပမႈမား၏ အေသးစတ အေၾကာငးအရာက သရလပါက အႏစခပစာတမး၏ အကန႔ - ၄ က အထးသျဖင ေလလာဖတ႐ႈႏငပါသည။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

4 5

ေျမပ ၁။ ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား

Source: WCS, Protected Areas, 2017.

ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏငဆငရာ ဥပေဒႏငမေဘာင

ဤအပငးတြင စကပးေရးက႑ႏငစပလဥးသည သကဆငရာဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင သေဘာတစာခပမားက အေလး ေပးေဖာျပထားၿပး စာတမးအႏစခပပါ ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငကာကြယေရးႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးႏင စပလဥးသည မဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာင ၿခငခကက ေဆြးေႏြးေဖာျပထားသည အခနး(၃) ျဖစသည “ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးရနအတြက ဆကစပေန သည မဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာငမား၊ အဖြ႕အစညးမား” ႏင တြဖက၍ ဖတရႈသငပါသည။

ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၁၂/၂ဝ၁၈) သည အစးရ၏ ဇဝမးစမးကြ မားႏင နညးဗဟာမားက အေကာငအထညေဖာေပးသည။ ၎ဥပေဒသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၏ အမးအစား (၇)ခက ခြျခားသတမတ၍ ကာကြယေပးသလ အဆပါဧရယာအသးသး၌ လပေဆာငႏငသည လပငနးေဆာငတာမားက သတမတေပးသည။ ဤဥပေဒ (ပဒမ ၁၃) အရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားမ ထတယသးစြသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအတြက သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနမ အခေၾကးေငြ ေကာကယႏငသညစနစက ကငသးရန အခြငအာဏာေပးထားသျဖင စကပးေရးလပငနးမားသည ကာကြယထနးသမးထားသည နယေျမမားမ ေရႏင အျခားေသာေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားက ရယသးစြ ပါက တစခနခန၌ အခေၾကးေငြေပးရမည ျဖစသည။ အဓကအားျဖင သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ ထနးသမးထားသည နယေျမမား အနးပတဝနးကင၌ ျဖစပြားသည လပငနးေဆာငတာမားက ႀကးၾကပကြပကျခငးအားျဖင ၾကားခနယေျမ မားႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားက သတမတေပးျခငးႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအနးရ ဧရယာမားအား ကာကြယေပး ျခငးတ႔ လပေဆာငႏငရန တာဝနေပးရာေရာကသည။ ဤသ႔လပေဆာငျခငးအားျဖင သတမတထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား၏စညးဝငး အနးတစဝကရ ဧရယာမားတြင စကပးေရးလပငနးမား လပေဆာငပါက သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ အမန႔အာဏာ ခမတႏငသျဖင ၎ဧရယာအနးတစဝကတြင စကခငးမား စကပးလပကငျခငးမ ေရာငရား သငေၾကာငး နားလညသေဘာေပါကသြားသျဖင အဆပါနယေျမမားတြင လပငနးလပေဆာငမႈက နညးပါးေစသည။

ပတဝနးကငထနးသမးေရးဥပေဒ (၉/၂၀၁၂)၊ ပတဝနးကင ထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား (၂ဝ၁၄) ႏင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစ ျခငးဆငရာ လပထးလပနညး (၂ဝ၁၅) တ႔သည ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးအတြက စညးမဥးစညးကမးမား ခမတေပးထားသည။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ ေနာကဆကတြ (၁)တြင စကခငး/စကမႈသးႏ စကပးေရးလပငနး အမး အစား(ဥပမာ- ရာဘာ၊ ဆအနး၊ ကကး၊ ေကာဖ၊ လကဖက၊ ငကေပာ၊ ႀက)၊ ႏစရညသးႏစကပးေရး အမးအစား (ဥပမာ- ႏစားသးႏ၊ ပ၊ သစဥသစဖမား၊ ဆထြကသးႏမား၊ ေလာပငမား၊ ဟငးသး ဟငးရြကႏင စားကကပငမား)ႏင စကခငး၏ အရြယအစားေပၚတြင မတည၍ ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး (သ႔မဟတ) ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လအပေၾကာငး ေဖာျပေပးထားပါသည။ ထ႔အျပင ပတ ဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးအရ ထခကလြယေသာ သဘာဝပတဝနးကင ဧရယာမားတြင စးပြားေရးလပကင မည စမကနးမားအေနျဖင အေသးစားစမကနးျဖစေစမ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငးေဆာငရြကရန လအပႏငသည။2 ျမနမာႏငငရ စကပးေရးက႑တြင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး ေဆာငရြကထားရသည စမကနးအနညးအကဥးသာရၿပး အမားျပညသ သရ ႏငေအာင ထတျပနေၾကျငာထားသည ဆနးစစျခငးမားမာမ မရေသးပါ။

အမးသား ပတဝနးကငဆငရာ အရညအေသြး (ထတလႊတမႈ) လမးညႊနခကမားသည ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပ ထးလပနညး၏ အစတအပငးတစချဖစၿပး ၎လမးညႊနခကမားတြင ေဂဟစနစကနးမာေရးက ကာကြယရန ရညရြယ၍ စကခငးမား၊ စကမႈသးႏႏင ႏစရညသးႏ စကခငးမား၌ လကနာရမည စြန႔ထတအရည ပမာဏတနဖးမားက သတမတေပးထားသည။

ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIAs)၏ အေရးႀကးသည အပငးတစချဖစေသာ ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား (EMPs)၏ အစတအပငး တစခအေနျဖင ဇဝမးစမးကြဆငရာ လပငနးစမခကမားက လအပႏငၿပး ၎တ႔သည စာခပသေဘာအရ လကနာရမည ကငဝတမား ျဖစသည။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥအၿပးတြင ထတေပးသည ပတဝနးကင ထနးသမးေရး ဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတသညလညး ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယထနးသမးျခငးႏင စပလဥး၍ သငေတာသလ အထးလအပခကမား ခမတလာႏငသည။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

6 7

ဇယားကြက ၁။ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈမားႏင ဆကစပေနသည လ႕အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား - စးပြားျဖစ စကခငးမား။

ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈ သကေရာကမႈအား ျဖစေပၚေစသည(သ႔မဟတ) ပပးေပးသည အေၾကာငးအရာမား ဆကစပေနသည လ႔အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမား

သကရမားရငသန ကကစားရာေနရာ ထခက ခရျခငး၊ ကပါးလာျခငးႏင ကြယေပာကျခငး၊ မးစတမား ေႏာငယကခရမႈႏင မးစတ အေရအတြက ေလာပါးလာမႈ

• စကခငးအျဖစ ေျပာငးလရနအတြက အဆကမျပတ ေျမေနရာရငးလငးျခငး၊ အရညအေသြး ေလာကေစျခငးႏင သစေတာ ျပနးတးျခငးမား။ ေဂဟေဗဒအားျဖင အရညအေသြးနမကေနသည ဧရယာမားအား စကခငးအျဖစ အသးျပျခငးမရဘ ေျမေနရာ အသစအား ရငးလငးအသးျပျခငး။

• ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရသည ေဒသတြငးလထမ စကခငးေနရာအျဖစ အသးျပႏငရနအတြက ေျမေနရာရငးလငးျခငး။

• ပတဝနးကငထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားသည ေနရာမားအျဖစ သတမတထားသည ဧရယာမား သ႔မဟတ ပငမသစေတာမားအား ေျမေနရာ ရငးလငးႏငေျခရျခငး။

• တစပငးတစစ ေျခာကေသြ႕ေနသည ေျမေနရာမား၌ သးႏစကပးရနအတြက ရရငးစြအပငမားက ဖယရားျခငးအားျဖင ေျမသား ေအာကရ ဆားဓာတမား ေျမသားမကႏာျပငေပၚသ႔ ေရာကရလာျခငး။

• လမးႏင အျခားအေျခခအေဆာကအအမား ေဆာကလပျခငး။ တက႐ကအားျဖင သကရမား ရငသနကကစားရာေနရာမား ေပာကဆးျခငးႏင နညးပါးျခငး ျဖစေစႏငသလ သြယဝကေသာအားျဖင မရငး၌ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ မရေသးသည ေနရာမားအား ဖြငေပးျခငးအားျဖင အကးဆကအေနျဖင ပမနကနသည သကေရာကမႈမား ျဖစႏငေျခရသည။

• သစေတာမား ျပနးတးမႈေၾကာင ေရေဝေရလေဒသမား ယယြငးပကစးျခငး။

အစားအစာႏင လေလာကသည လေနမႈအဆငအတနးဆငရာ အခြငအေရးမား

• အစားအစာမား၊ ေဆးႏင ေလာငစာပစၥညးမား ကနခမး သြားသျဖင ထြကကနဝနေဆာငမႈမား နညးပါးျခငး (သ႔မ ဟတ) မရရျခငး။

• အပင၊ သတဝါႏင ၎တ႔၏ ေနထငကကစားရာေနရာမား ထခကခရျခငး၊ (သ႔မဟတ) အရညအေသြး ေလာကျခငး ေၾကာင အစာေရစာရရမႈ အကန႔အသတရျခငး။

ေရရပငခြင

• ေရရယႏငမည လမးေၾကာငးက ပတဆ႔ထားျခငးေၾကာင အမနတကယ ေရသးစြႏငမႈ နညးပါးသြားျခငး။

• ပတဝနးကငညစညမးမႈေၾကာင သန႔ရငးသညေရ ရယ ေသာကသးႏငမႈ နညးပါးျခငး။

• လပငနးလညပတမႈမားအတြက သးစြရေသာေၾကာင ေရ ပမာဏ နညးပါးသြားျခငး။

• ေရသသရာႏင ေျမေအာကေရပငးဆငရာလမးေၾကာငးမား ေျပာငးလသြားျခငးေၾကာင ေျမေအာကေရ နညးပါး သြားျခငး အပါအဝင သဘာဝအရ လညပတေနေသာ ဝန ေဆာငမႈမား နညးပါးသြားျခငး။

ကနးမာေရးဆငရာ အခြငအေရးမား

• ညစညမးသည အပငႏင သတဝါမားအား စားသးမျခငး ေၾကာင တက႐ကအားျဖင ဆးကးခစားရျခငး။

• ကနးမာေရးအတြက အကးရသည အပငႏင သတဝါမး စတမားကရယစားသးႏငမႈ နညးပါးျခငးေၾကာင သြယဝက ၍ ဆးကးခစားရျခငး။

On-Going Operations ဆကလကလပကငသည လပငနးမား

သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမား ထခကပကစးခရမႈ၊ ကပါးလာမႈႏင ဆး႐ႈးမႈ

• အားနညးညဖငးသည စကပးေရးစမခန႔ခြမႈ နညးလမးမားေၾကာင ေျမေနရာအရညအေသြး နမကျခငး၊ ေျမဆလႊာ တကစား ခရျခငး၊ ဆားေပါကေျမ ျဖစေပၚျခငး၊ ေျမဆလႊာ သပသညးမႈ ျမငမားျခငး၊ ေျမသား အာဟာရ ကနခမးျခငးတ႔ေၾကာင ေျမဆလႊာ အရည အေသြးႏင အပငျဖစထြနးမႈ နမကလာသျဖင ေနာကဆကတြအေနျဖင စကပးေရး အထြကႏႈနးကပါ ေလာကေစပါသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငငရ ေတာငကနးေဒသမားတြင စကပးေရးလပကငရာ၌ ေတာငေစာငးအေျခအေနက ထညသြငး မစဥး စားပါက မးရာသ၌ ေျမဆလႊာတကစားမႈ အလြနခစားရမညျဖစသည။

• သးႏထြကႏႈနး နညးပါးေနပါက သးႏစကပးမႈ နညးစနစ (သ႔မဟတ) နညးပညာသးစြမႈက ပမေကာငးမြနေအာင ျမႇငတငမည အစား စကခငးဧရယာမားအား ဆကလက ခ႕ထြငေနျခငး။

• ပးသတေဆးႏင ေျမၾသဇာျဖင ညစညမးေနသည ေရမား လဆးျခငးေၾကာင ပတဝနးကငအတြငးသ႔ ႏကထ႐ဂငႏင ေဖာစပရပ ဓာတမား အလြနအကြ ထတလႊတမျခငး။

• ေျမဆလႊာ သပသညးမႈ ျမငမားသျဖင ေရစမဝငေရာကႏငမႈက တားဆးထား၍ ေျမမကႏာျပငေပၚ ေရတငကနမႈ မားျပားေစၿပး အကးဆကအေနျဖင လထြကသည ေရမားတြင ေျမသားႏနးမား ေရာေထြးပါဝငေနကာ အဏၰဝါ ေဂဟစနစမားအတြငးသ႔ ေရာကရ၍ အေႏာငအယကျဖစေစျခငး။

• ဇလေဗဒပငးဆငရာ၊ ေျမေအာကေရပငးဆငရာ လမးေၾကာငးမားအား အေႏာငအယကျပမႈေၾကာင ကနးတြငး (သ႔မဟတ) ေရေအာကရ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ သကေရာကမႈမား ကေရာကေစျခငး။

အရငးအျမစမားအား အလြနအကြ သးစြျခငး • ေရအရငးအျမစမား ထတယသးစြျခငး/ကနခမးေစျခငး။ ျမနမာႏငငရ ေလလာစေဆာငးထားသည လကရ ကနးဂဏနးမားအရ ေရအရငးအျမစ ထတယသးစြမႈ၏ ၈၉% သည စကပးေရးလပငနးမားအတြက ျဖစသည။3

• ေရအရငးအျမစမား ထတယသးစြမႈေၾကာင စမေျမမား ေပာကကြယလာျခငး။

• စကပးေရးလပငနး အျပငးအထနလပေဆာငလာျခငးေၾကာင ေျမဆလႊာအရညအေသြး နမကလာျခငး။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

8 9

ဇယားကြက ၁။ အဆက ...

ေဂဟစနစ ေျပာငးလမႈမား • ေျမၾသဇာသးစြမႈ မားျပားလာျခငး (ဥပမာ အငးေလးကနအနးတစဝကတြင) သည သဘာဝေဂဟစနစမားအတြငးသ႔ ႏကထ႐ဂင ဓာတ အမားအျပား ေရာကရသြားေစသျဖင အဆပါ ႏကထရဂငဓာတအား လငျမနစြာ လကေလာညေထြေနထငႏငသည ႀကးထြားႏႈနး ျမနသည မးစတမားအား ပပးေပးရာေရာကသည။ မးစတမားသည ကြျပားျခားနား သည အာဟာရအေျခအေနတြင ရငသနေနထငၾကေသာေၾကာင ေျမၾသဇာအလြနအကြသးစြမႈ၏ အကးဆကအေနျဖင ေဂဟစနစေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚလာသည။

• စကပးေရးဧရယာမားအတြငးႏင ၾကားပတဝနးကငတြင ေဒသခဇဝမးစမးကြမားအတြက ေနရာေဒသတစခ သတမတထနး သမးေပးႏငမႈ မရျခငး။

• လပငနးလညပတသည ဇနႏင ႏႈငးယဥပါက ေႏာငယကမႈ နညးပါးသည အျခားဇနမား ထားရႏငမႈ မရျခငး (သ႔မဟတ) စကခငး မားတြင သား႐ငးတရစာၦနမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားႏင စလငကြျပားသည အပငမား ထနးသမးထားရမႈ မရျခငး။

ယဥေကးမႈပငးဆငရာ အခြငအေရးမား

• ယဥေကးမႈပငးအရ သသာထငရားသည သကရမား ရင သနေနထငရာေနရာမားသ႔ သြားေရာကႏငမႈ နညးပါးျခငး (သ႔မဟတ) မရျခငး။

ေနအမဆငရာ အခြငအေရး

• ေျမသမးဆညးျခငး (သ႔မဟတ) အတငးအဓမၼ ႏငထတခရ ျခငးေၾကာင ႐းရာေျမေနရာႏင ေနအမမားမ ေရႊ႕ေျပာငး ေပးရျခငး။

လၿခေရးဆငရာ အခြငအေရးမား

• ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ-ေရ) ေပၚကေရာက လာသည သကေရာကမႈမားႏင စပလဥး၍ ေဒသတြငး လထမားႏင စကပးေရးကမၸဏမားၾကား၌ ပဋပကၡမား ျဖစပြားျခငး။

• ယခငက လသမေပါကေရာကေသာ ေနရာမားအား လမး ဖြငေပးျခငးအားျဖင တရားမဝင သစပငမား ခတလျခငးႏင ေတာ႐ငးတရစာၦနမားအား ေမာငခကးျခငးတ႔ ျဖစပြားႏင သျဖင လၿခေရးပငးဆငရာ အႏရာယ ပမမားျပားလာျခငး။

On-Going Operations ဆကလကလပကငသည လပငနးမား

မးစတမား ထခကဆး႐ႈးခရျခငး (သ႔မဟတ) ဆးရႈးျခငး

• ႏစားသးႏမား၊ အရပရရနႏင ပးမႊားမား ႏမနငးရနအတြကရညရြယ၍ ေဒသရငး မးစတမဟတသည ကးေကာဝငေရာက လာေသာ မးစတမားအား မတဆကအသးျပျခငးအားျဖင နဂရညရြယထားသညထက ပမ၍ အဆပါမးစတမား ျပန႔ပြား၍ ကး ေကာမႈျပလာျခငး။

• ဝတမႈနကးသည မးစတမား ရငသနကကစားရာေနရာမား ကပါးလာျခငး၊ ၎မးစတမား၏ မးပြားမႈႏင အေရအတြကက ေလာကေစသည စကပးေရးႏင စကမႈလပငနးဆငရာ ဓာတပစၥညးမား၊ ကပပါးေကာငႏင ေရာဂါမား၊ ကးေကာဝငေရာကလာ သည မးစတမားအား စတငအသးျပျခငး အစရသည အေၾကာငးရငးမားေၾကာင ဝတမႈနကးသည မးစတအေရအတြက နညးပါးလာျခငး။

• စကပးေရးႏင စကမႈလပငနးဆငရာ ဓာတပစၥညးမား စြန႔ပစမႈေၾကာင လဥးေရ အေရအတြက ကဆငးလာျခငး။

• ဆညသ၊ အလငး၊ ဖန အစရသညတ႔ေၾကာင အပငႏင သတဝါမား ေႏာငယကခရျခငး။

• သးႏဖကပးမႊားမားအား ႏမနငးရနအတြက ဓာတပစၥညးမား အသးျပျခငးသည သးႏဖက ပးမႊားမားက ဖမးယစားသးသည အေကာငမား (ဥပမာ-ငကမား၊ ပတသငညမားႏင အျခားေသာ ပးေကာငမား) အတြကလညး အႏရာယရသျဖင ပးမႊားမားႏင ၎တ႔က စားသးသည သတဝါတ႔ၾကားရ ဆကသြယမႈ ေႏာငယကခရျခငး။

ရာသဥတ ေျပာငးလမႈေၾကာင သကရမား ရငသနေနထငရာေနရာမား ေျပာငးလျခငး

• သစေတာမားအား စကခငးအျဖစ ေရရည ေျပာငးလလကျခငးသည ေျမယာသးစြမႈ ေျပာငးလသြားသျဖင ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ထတလႊတမႈမား တးပြားလာေစျခငး။

• ေျမအရညအေသြးနမကျခငးသည ေျမႀကးအေပၚႏင ေျမႀကးေအာကရ အကးျပဇဝသကရမား၏ အေရအတြကအား ေလာနညး ေစသျဖင ကာဗြန fixation ေခၚ ကာဗြနစစညးျခငးက ေလာကေစသည။

• ထပဆင ေျမထြနျခငးသည ေျမသားထရ ကာဗြနဓာတကလညး ေလာကေစသည။

+95 1 512613 info@myanmar-responsiblebusiness.org www.mcrb.org.mm

10 11

ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငးက ေဆာငရြကေနသည ကမၸဏမား (သ႔မဟတ) သကဆငရာလမးညႊန ခကမားက ရာေဖြလကရသည ကမၸဏအေနျဖင အသးျပႏငသည ႏငငတကာ စခနစညႊနးမားႏင အေရးႀကးသည ဇဝမးစမးကြ နယေျမမား၏စာရငးမား အမားအျပား ရပါသည။

• အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ ၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ထြကရလာသည လပေဆာငမႈ စသတမတခကမားတြင ပါဝင သည ဇဝမးစမးကြမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင သကရ သဘာဝရငးျမစမားက ေရရညတညတေအာင စမခန႔ခြျခငးဆငရာ စသတမတခက (၆)။

• ေရရညတညတသည ဆအနးဆငရာ စကားဝငး (Round Table on Sustainable Palm Oil)4 ႏင တာဝနယမႈရသည ပပစပဆငရာ စကားဝငး (Round Table on Responsible Soy) အစရသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အႏရာယမားအား စမခန႔ခြျခငး နညး လမးမားပါဝငသည စကပးေရးထြကကန စစစသတမတျခငး နညးစနစမားႏင စခနစညႊနးမားအား ျမနမာႏငငအေနျဖင အတယ ေလလာႏငသလ မၾကာမအခနကာလမား၌ လကေတြ႔ပင ကငသးလာႏငပါသည။

ကမၸဏမားအတြက အႀကျပခကမား

အႏစခပစာတမးတြင ကမၸဏမားအားလးအတြက ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးျခငးႏငစပလဥး၍ ေယဘယအႀကျပခကမား ေဖာျပေပးထားပါသည။ စကပးေရးက႑ရ ကမၸဏမားအတြက သးျခား အႀကျပခကမားမာမ ေအာကေဖာျပပါအတငးျဖစသည။

မျဖစမေန လကနာသငေသာ

• ဥပေဒအရ ကာကြယထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား (သ႔မဟတ) ကာကြယရန ရညရြယထားသည သဘာဝ ထနး သမးေရးနယေျမမား (ကမာၻ႕ယဥေကးမႈ အေမြအႏစ တညေနရာမား အပါအဝင)အျဖစ သတမတရန ရညရြယထားသည ဧရယာမား (သ႔မဟတ) အဓကအေရးပါသည ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBAs) အတြငး သ႔မဟတ အနးအနား၌ စကခငးမား လပကငျခငးက ေရာငကဥပါ။ ပတဝနးကင ထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားသညဟ သတမတထားသည ေျမေနရာမား (HCVs)တြင စကခငးလပကငျခငးက ေရာငရားပါ။

• ကမၸဏသည ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးက ေဆာငရြကရနလအပပါက အဆငတစခခငးစတြင (စစေဆးျခငး၊ နယပယ အတငးအတာသတမတျခငး၊ ဆနးစစျခငး၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ေစာငၾကညကြပကျခငးႏင အစရငချခငး)၊ ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစ အစဥ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ စစဥေရးဆြထားသည ဇဝမးစမးကြမား လပငနးအစအစဥမားတြင အပါအဝင ဇဝမးစမးကြမား ဆငရာ ထညသြငးစဥးစားခကမားက ပါဝငေအာင ထညသြငးျခငး။

• ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ ဥပေဒဆငရာ လအပခကအတငး ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး မၾကမးမား (ႏင ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား)အား သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနသ႔ တငသြငးၿပးသညႏင တစၿပငနက ကမၸဏ ဝက(ဘ)ဆကမားေပၚတြင ထတျပနေၾကျငာျခငး။ ထ႔ျပင သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနး ကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနသ႔ တငသြငးသည ေနာကဆကတြ ေစာငၾကညကြပကျခငးဆငရာ အစရငခစာမားကလညး ထတ ျပနေၾကျငာရမညျဖစသည။

လကနာသငေသာ

• တာဝနယမႈရသည ပပစပဆငရာ စကားဝငးကသ႔ေသာ ထတကနပစၥညး ခြျခားသတမတသည နညးစနစမားတြင ပါဝငသည လမးညႊနခကမားႏင ကကညေအာင အေလအကငမားက လပေဆာငပါ။

• စကပးေရးက႑အတြက ေအာကေဖာျပပါကသ႔ေသာ သကဆငရာ လမးညႊနခကမားက အသးျပျခငး အားျဖင ဇဝမးစမးကြမားအား စမခန႔ခြျခငးႏင ကာကြယျခငးအတြက ေၾကာငးကးသရနားလညၿပး ႀကႀကတငတင ကငတြယေျဖရငးသည ခဥးကပမႈပစက ကင သးပါ။

• CSR Asia (2017). Agribusiness and the SDGs: How the agribusiness sector in ASEAN can embrace the Sustainable Development Goals. Oxfam; CSR Asia; Swedish International Development Cooperation Agency (Sida)

• FAO (2016). Sustainable Agriculture for Biodiversity: Biodiversity for Sustainable Agriculture. Food and Agriculture Organisation, Rome.

• FAO (2015). Incentives for Ecosystem Services in Agriculture (IES). Food and Agriculture Organisation, Rome.

• IIED and ProForest (2004). Better Management Practices and Agribusiness Commodities Phase Two Report: Com-modity Guides.

• Leibel, N. (2011). Protecting Biodiversity by Working with Agribusiness Supply Chains. United Nations Develop-ment Programme

• ZSL (2011 ) A Practical Handbook for Conserving High Conservation Value Species and Habitats within oil palm landscapes

• ZSL (2013) Practical Toolkit for Identifying and Monitoring Biodiversity in Oil Palm Landscapes

• ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ဇဝမးစမးကြဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ေကာကယႏငသည စြမးရညနညးပါးေနေသာေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးျခငးႏင စပလဥး၍ ႀကးစား လပကငေနသည အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ သယဇာတႏင သဘာဝ ပတဝနးကင ထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနႏငႏင အတတကြ ပးေပါငး၍ သကဆငရာ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သတငး အခကအလကမားက ဥပမာအားျဖင ေအာကပါေနရာမားတြင မေဝေပးႏငရန ႀကးစားရမည ျဖစသည။

» Myanmar Biodiversity Clearing House Mechanism

» Myanmar Alliance for Conservation

» OneMapMyanmar(OMM)

Endnotes

1 See FFI. https://www.fauna-flora.org/approaches/biodiversity-business/agricultural-landscapes

2 RSPO http://www.rspo.org

3 EIAProcedure(2015),Article25.

4 FAO(2016).AQUASTAT.MainDatabase,FoodandAgricultureOrganizationoftheUnitedNations,Rome

Photo Credits

Cover:Shutterstock,2017;FarmerworkinginaricefieldinShanstateMyanmar.

p3:Shutterstock,2018;Myanmartraditionalfarmerplantinginfield.

BackCover:JosepCastell,2013;Ricefield,Myanmar.

လပစာ၆ (က)၊ ရငေစာပလမး၊ ကရငၿခရပကြက၊

အလၿမ႕နယ၊ ရနကန၊ ျမနမာ

P. +95 1 512613E. info@myanmar-responsiblebusiness.org

www.mcrb.org.mmwww.myanmar-responsiblebusiness.org