Post on 05-Apr-2018
7/31/2019 Patrimonio s XX
1/4
PatrimoniodelSigloXXIdentificacin,ProteccinyPuestaenValordelPatrimonioReciente
Elreconocimientoqueestteniendo,enelmundo,elPatrimoniodelsigloXXofreceunaexcelenteposibilidadparalarealizacindeesteForodeReflexin.
ElPatrimonioRecienteeselreflejodetendenciasarquitectnicasyurbansticasydemovimientosartsticoseideolgicos,cuyadimensininternacionalesfundamental.Cadapasharecibidolainfluenciadeestascorrientes,pudiendoalmismotiempomarcarlasconsuaportesingular.
Lastcnicasytendenciasdeestepatrimoniomoderno,sobretodoensumanifestacinurbanstica,setraducetambinenproyectossocialesyenunavisinhumansticaqueaninfluidoeinfluencian,anhoy,lasideasylasformasdevidacontempornea.
AmricaLatinahaparticipadodemaneramuyactivaenestosgrandesintercambios,losquesevieronnutridosconlariquezaylacreatividaddesusrealizaciones.VariosedificiosyconjuntosurbanossonobrasmaestrasensmismasypertenecenyaalaHistoriadelaArquitecturadelsigloXX.
UnamiradaalaListadelPatrimonioMundialdelaUNESCOnosindicaquehansidopocoslosbienesdelsigloXX,comparativamenteconotrosdeperodosanteriores,quesehaninscriptoenella.EjemploscomoBrasiliaenBrasil;elCementeriodeSkogskyrkogardenenSuecia;laCiudadUniversitariadeMxico;laBauhausenDe
ssau,Alemania;elPalaciodelaMsicayelHospitaldeSanPabloenBarcelona,Espaa,sonalgunosdeellos.LomismosucedeconlosbienespertenecientesalsigloXIXincorporadosadichaLista.
EnestesentidolaUNESCO,siendoconscientedeestedesequilibrio,instaatodoslospasesaidentificar,proponerynominaralpatrimoniomodernoparasuincorporacinenlaListadelPatrimonioMundial.Conesteespritusehanrealizado,enlosltimosaos,Seminarios,CongresosyForosendistintospasesdelmundo.
LaSociedadCentraldeArquitectosyelCentroInternacionalparalaConservacindelPatrimonio,organizanesteForoPatrimoniodelSigloXX:Identificacin,ProteccinyPuestaenValordelPatrimonioReciente,siendoconscientesdequeelpatrimoniodelossiglosXIXyXX,sobretodosteltimo,eselmsextensodelahumanidad
yladifusindesusvalorespodraserdegranayudaparasuproteccinypreservaci.
EnestesigloXXIlaapreciacinyconservacindelpasadorecientesepresentacomounaalternativainteresanteparaevaluarmejorlosalcancesdelaglobalizacinylosvaloresdeladiversidadcultural.
PatrimonioModernoyConservacinCategorias:TemaCentral,130/Patrimonio
EdificiodelaCEPALenSantiago,fotografiadoporsupropioarquitectoEmilioDuhartElconceptodePatrimonioesunaconstruccinculturalqueevolucionaconeltiempo,amedidaqueloscriteriosdevaloracinvancambiandoenunasociedadyquelasgeneracionesvanatribuyendonuevossignificadosallegadodelasquelasprecedieron.Enlamedidaenqueesoslegadosvanquedandomsatrsenlahistoria,lapreocupacinporelpatrimoniodebeactualizarsusenfoques,demododeacercarcadavezmslasrepresentacionesculturalesalmomentopresente.
Esporesoquehablar,hoy,depatrimoniomoderno1,referidoalpatrimonioconst
7/31/2019 Patrimonio s XX
2/4
ruidodelaprimeramitaddelsigloXX,esunanecesidadhistricayculturalquecadavezmsurgente,enlamedidaenquevaquedandocadavezmsalejadodenuestrarealidady,sinproteccin,cadavezmsamenazado.EnChile,laprimeramitaddelsigloXXrepresenta,entrminoshistricos,elasentamientodelasbaseseconmicasysocialessobrelascualesseconstruiraelpasmoderno,enfrentadoalosdesafosdelaposguerra,despusdeunsigloXIXbasadoenlaexplotacinagropecuariaylamineradelsalitre.
Esteprocesoestuvocaracterizadoporelsurgimientodeunagranclasemediatrabajadorayenormementeexitosaensusesfuerzosdemovilidadsocial,conloqueseconvirti,muyluego,enungruposocialquedesplazalaaristocraciaenelmanejodelpas,alomenosentrminospolticosyculturales.Fueesaclasemedialaqueadopt,primeroparasyluegoparaelEstado,cuandolotuvoquegobernar,laarquitecturamodernacomolenguajeyexpresindesucontextofsicoconstruido.As,altrminodelaSegundaGuerraMundial,despusdeslo20aosdeesteproceso(recordeosqueelprimeredificiomodernonoindustrialenChileesdefinesdeladcadadel20)2,laarquitecturachilenahabapasadoporunriqusimoprocesoderenovacinensuforma,ensusprioridadesyenlosaspectosqueeranecesarioasumir,comolahabitacinobrera,laconstruccindelainfraestructuradeunEstadocomprometidoconaccionessocialesylamasificacindelaarquitecturahabitacionalcomoaspiracincultural-yanosloorientadaasatisfacernecesidadesmnimas-delaclasemedia.
Ahorabien,esclarohoyque,comotodoprocesohistrico,laarquitecturamoderna
hasidosuperadaporunaseriedeotrasmanifestacionesyotrostiposderespuestasalasqueladisciplinahadebidoabocarse.EntradoyaelsigloXXI,esotrotambinelEstado,otralaclasemediayotroslosdesafoshistricosdelpas.Sinmbargo,ellegadodeeseperodonopuededejarsedelado,ysobreelpresenterecaelaresponsabilidadderesguardaraquelloquedemejorformarepresentaeseprocesohistricoycultural.
RestauranteCapDucalenViadelMarLaarquitecturadelMovimientoModernoseencuentra,endiversaspartesdelmundo,peroespecialmenteenChile,bajounaltsimoriesgodedesaparecer.Porunlado,loscriteriosgeneralesdevaloracinpatrimonialcitadosmsarribanohaninclu
idotodavaaestaarquitecturacomounaexpresindignadeserevaluadayresguardada,yporotro,lainstitucionalidaddedicadaalmanejodelpatrimonionohaenfrentadolaurgenciaqueunpatrimonioenriesgorequiere.Lafaltadeconsistenciadelalegislacinpatrimonial,laenormepresindelosdesarrolladoresinmobiliariosy,principalmente,laobsolescenciademuchosdelosedificiosdeesteperodo,tantoentrminosfuncionalescomotcnicos,sondesafosqueesnecesarioenfrentarydelimitarantesdepensarenunapolticaapropiadadeproteccin.
Noescapaaesteanlisisloquesehadadoenllamarlaparadojadelpatrimoniomoderno.Ellasurgedelaposicinoriginaldelmovimientomoderno,enordenaconvertirseenunaexpresinarquitectnicaqueseplantearacomounarevolucinhaciaelfuturo,contrariaalasmiradashaciaelpasadoquecaracterizabanlosestilosdelsigloXIX.FilippoTomasoMarinettiyAntonioSantElia,ensuManifiestoFuturis
ta,llegaronaproclamarquenodebaexistirunpasadoconstruido,quecadageneracindebaconstruirsuspropiasciudades,rechazandolaideademonumentoodepermanenciaenlaarquitectura3.Vistodesdehoy,esindudablequeestaarquitecturamodernasehaconvertido,aunqueMarinettiserevuelvaensutumba,enunpatrimonioquehayquepreservar.
Conscientedeestosdesafosydelanecesidaddepromoversuproteccinatravsdeunaestrechacolaboracinquetrascendieralasfronterasnacionales,en1988secreDocomomo,elcomitinternacionalparaladocumentacinyconservacindeedificios,sitios,ybarriosdelmovimientomoderno.Bsicoensuplanteamientooriginalesla
7/31/2019 Patrimonio s XX
3/4
intencindereforzarlasredesinternacionalesdeconocimientosydeinvestigacinhistrica,tecnolgicayacadmica,orientarseapromoverlavaloracindelaarquitecuramodernaenlasociedadyapoyaraccionesconcretasdeconservacinyproteccin,segnlascondicionesdecadapas.As,Docomomohalogradoasentarseenelcontextointernacionalcomouninterlocutorineludibleenmateriadeproteccindelpatrimoniomoderno,estableciendorelacionesdealtonivelconelCentrodePatrimonioMundialdelaUNESCO,ICOMOS(ConsejoInternacionaldeMonumentosySitios),TICCIH(ComitInternacionalparalaConservacindelPatrimonioIndustrial)y,msrecientemente,mAAN(ReddeArquitecturaModernadeAsia).Docomomosehaextendido,ensus20aosdeexistencia,portodoelmundo(conlaexcepcinde??frica)ycuentaconcaptulosnacionalesoregionalesenmsde50pase(incluidoChile,desde2004),conmsde2.000miembrosquetrabajanoapoyanlasintencionesyaccionesinspiradasporlaDeclaracindeEindhoven,hechapblicaluegodelaPrimeraConferenciaInternacionaldeDocomomo,en1990.4
EstacindeBiologaMarinaenMontemar,UniversidaddeValparaso.fuente:CentroDocumentacinSLGMPUCEnChile,eldiagnsticonoesdemasiadoalentador.Porelcontrario,elpatrimoniomodernoseencuentracadavezmsenpeligro,principalmenteporlapresininmobiliaria,querequieredeterrenosamenudoocupadosporedificiosdevalorarquitectnico,porlaobsolescenciadesuusoydesusinstalacionestcnicas,yporlageneralizadafaltadeconcienciaporpartedelasociedadengeneral,respectoa
lanecesidaddeprotegerestaarquitectura.Estohaproducidoprdidasirreparables,comolascasasPocuro(EmilioDuhart,1945),demolidasparadarpasoalaconstruccindeunedificiodedepartamentos,oalteracionesquedestruyeninsensiblementelascondicionesoriginalesdeledificio,comoeldramticocasodelaEstacindeBiologaMarinadeMontemar(EnriqueGebhard,1945-1959)o,delmismoarquitecto,elHogarHipdromoChile(1942),hoyintervenidohastahacerloirreconocible.
Laexperienciademuestraquelaproteccinlegal,almenosennuestrocontextochileno,noessuficiente.Lomsimportanteeslageneracindeunaconcienciaacercadelvalordeestepatrimonio,yeldesarrollodelascondicionesapropiadasparaelsurgimientodeefectivasiniciativasdeconservacinyreutilizacin.Silasociedadnoasumeestedesafo,nadaseobtieneconencadenarsefrentealbulldozerapuntodeavanzar.
1/Esineludiblequeelconceptodepatrimoniomodernoasumalaconnotacinmsbienideolgicaquehistricadelapalabramoderno,nosloporqueestyaasentadaenlahistoriografa,sinotambinporqueesbajoeseconceptoquelapropiadisciplinaarquitectnicasupoidentificaraquellosdesafospropiosdelaprimeramitaddelsigloXX,cronolgicamenteubicados,grossomodo,entre1910y1940.
2/Setrata,comoesyasabido,deledificioOberpaur,diseadoporSergioLarranyJorgeArteagaen1929enlaesquinadelascallesEstadoyHurfanos,enSantiago.
3/Marinetti,F.T.ySantElia,A.LaArquitecturaFuturista.Manifiesto(originalmentepublicadoenMiln,en1914).TraduccinalespaolenConrads,Ulrich.Progra
masyManifiestosdelaArquitecturadelsigloXX.Lumen,Barcelona,1973.DiceMarinetti:lascaractersticasfundamentalesdelaarquitecturafuturistasernlacaucidadylatransitoriedad.Lascasasdurarnmenosquenosotros.Cadageneracintendrqueconstruirsesupropiaciudad.
4/LaDeclaracindeEindhoveneseldocumentofundacionaldeDocomomo:a.EstablecerlaimportanciadelsignificadoquetieneelMovimientoModernofrentealpblico,lasautoridades,losprofesionalesylacomunidadacadmicapreocupadaporelcontextoconstruido.b.IdentificarypromoverelrepertoriodeobrasdelMovimientoModerno,incorpor
7/31/2019 Patrimonio s XX
4/4
andoenunregistro,dibujos,planos,fotografas,archivosyotrosdocumentos.c.Promovereldesarrollodetcnicasapropiadasymtodosdeconservacin,difundiendoesteconocimientoentrelasprofesionesinvolucradas.d.OponersealadestruccinytransformacindelasobrassignificativasdelMovimientoModerno.e.Identificarycaptarfondosparaladocumentacinylaconservacin.f.ExplorarydesarrollarelconocimientodelMovimientoModerno.
MaximianoAtria/maarquitectura