NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRAKURGAIA

ESKEMA

BALIABIDEAK

INTERNET

JARDUERA

IRTENAURREKOA

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Anthony van Leewenhoek-en mikroskopio bakuna

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Irakurgaia Izaki bizidun asko hain dira txikiak, ez baikara gai haiek begi hutsez ikusteko. Izaki horiek mikroorganismoak dira, eta Anthony van Leewenhoek izeneko holandar oihal-merkatari batek aurkitu zituen, XVII. mendearen amaieran. Leewenhoekek ez zeukan inolako prestakuntza zientifikorik, baina jakin-minak jota, ahal zuen guztia aztertzen zuen, berak egindako mikroskopio bakun baten bidez. Euri-urari, itsasoko eta ibaietako urari, listuari, elurrari, ozpinari eta beste zenbait materiari behatuta, liluratuta utzi zuen zerbaitek: ordura arte ikusezinak izandako izaki bizidun txikien mundu bat aurkitu zuen. Berak animalkuluak deitu zien. Behaketa haiei esker, mikroorganismoak ugariak eta mota askotakoak zirela ikusi zuen, eta alde guztietan zeudela ohartu zen, baita izaki bizidunen barnean ere. Horrela, bada, hauxe idatzi zuen: «Zer gertatuko litzateke etorkizunean jendeari esango balitzaio gizakiaren ahoko hortzak estaltzen dituen geruzan animalia bizidun gehiago daudela erresuma batean pertsona baino?».

IRTENAURREKOA

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Edukien eskema

Izakirik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Protisto-erreinua

ProtozooakAlgak

Biosferan duten funtzioa

FuntzioakGaixotasunakGaixotasunen aurkako borroka

Monero-erreinua

EzaugarriakSailkapenaNutrizioaUgalketa

HASI

IRTENAURREKOA

Birusak

EzaugarriakInfekzio-prozesua

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

HASI

Unitatearen azalpenerako baliabideak

IRTENAURREKOA

Moneroaketa protistoak

Jarduera: protistoak

AlgakProtozooak Bakterioen ezaugarriak

Bakterioen sailkapena

Bakterioen nutrizioa

Bakterioen ugalketa eta harremana

Birusen ezaugarriak

Birusen infekzio-prozesua

Mikroorganismoen funtzioak

Gaixotasunak EstekakGaixotasunen aurkako borroka

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Protozooak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak

zooplanktona

Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)

Sakatu hemen, xehetasunak ikusteko

Flagelatuak

Esporozooak

Ziliatuak

Errizopodoak

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Protozooak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak

zooplanktona

Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)

ATZERA Esporozooak

Ziliatuak

Errizopodoak

Flageloa

Tripanosoma

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Protozooak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak

zooplanktona

Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)

ATZERA

Flagelatuak

EsporozooakErrizopodoak

Zilioak

Paramezioa

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Protozooak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak

zooplanktona

Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)

ATZERA

Flagelatuak

Esporozooak

Ziliatuak

Pseudopodoak

Ameba

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Protozooak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Eukariotoak- Heterotrofoak- Ingurune urtarrak

zooplanktona

Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)

ATZERA

Flagelatuak Ziliatuak

Errizopodoak

Ez dute lokomozio-luzakinik

Plasmodiuma

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Algak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

Sailkapena (pigmentu motaren arabera)

Sakatu hemen, xehetasunak ikusteko

Alga berdeak

Alga gorriak

Alga arreak

- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak

fitoplanktona

Algen eta onddoen arteko

elkarketa sinbiotikoa

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Algak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak

fitoplanktona

Sailkapena (pigmentu motaren arabera)

ATZERA Alga berdeak

Alga arreak

Pigmentu gorria

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Algak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

Sailkapena (pigmentu motaren arabera)

ATZERA Alga berdeak

Pigmentu horixka

Zelulabakarrak: diatomeoak

Zelulaniztunak: sargazoak

Alga gorriak

- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak

fitoplanktona

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Algak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

Sailkapena (pigmentu motaren arabera)

Pigmentu berdea: klorofila

ATZERA

Alga gorriak

Alga arreak

- Zelulabakarrak edo zelulaniztunak- Eukariotoak- Autotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune urtarrak

fitoplanktona

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Likenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

Alga zelulabakar baten eta onddo baten arteko elkarketa sinbiotikoak

Likena (mikroskopioz ikusita)

Alga zelulabakarrak

Onddoaren hifak

Liken motak

Liken hostokarak

Zuhaixka formako likenak

Liken krustazeoakATZERA

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Monero-erreinua eta protisto-erreinua

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Bakterioen ezaugarriak

IRTENAURREKOA

- Zelulabakarrak- Prokariotoak- Autotrofoak edo heterotrofoak- Zenbaitetan, koloniak eratzen dituzte- Ingurune guztietan

Flageloa

Bakterioen kapsula

Bakterioen pareta

Zelula-mintzaZitoplasma

Material genetikoa

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Bakterioen nutrizioa

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

Heterotrofoak

Gaixotasunak eragiten dituzte(tuberkulosia, kolera…)

Parasitoak

- Deskonposatzaileak - Oso erabiliak industrian

Saprofitoak

Esnea

Gazta

Jogurtak

- Beste izaki bati lotuta- Digestioa

Sinbionteak

Hesteetako bakterioa

Autotrofoak

Karbono dioxidoa

FOTOSINTESIA

Oxigenoa+ materia organikoa

Zianobakterioak

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Bakterioen sailkapena

IRTENAURREKOA

Kokoak: forma biribila

Baziloak: forma luzanga

Bibrioak: koma forma

Espiriloak: espiral forma

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Bakterio kopurua (milioitan)

Bakterioen ugalketa eta harremana

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRTENAURREKOA

ErdibitzeaMinutuak

0

30

60

90

1.500

1.000

50

Denbora(ordutan)5 15 20

Desegokiak

Bakterioen hazkundea

Inguruneko baldintzak

Egokiak

Erresistentzia-esporak

Esporulazioa

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Birusen ezaugarriak

IRTENAURREKOA

- Ez dira benetako izaki biziduntzat hartzen.- Nahitaezko parasitoak dira.- Nonahi aurki daitezke. - Ez dira gai beren kabuz mugitzeko.

Kanpoko bilgarria

Kapsida

Azido nukleikoa

Hiesaren birusa

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Birusen infekzio-prozesua

IRTENAURREKOA

Birusa

Zelula

Birusa zelulan sartzen da.

Osagai birikoak ugaldu eta kateatu egiten dira.

Beste birus batzuk irteten dira.

1

2

3

1

2

3

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Mikroorganismoen funtzioak

IRTENAURREKOA

Mikroorganismo onuragarriak Mikroorganismo kaltegarriak

Mikroorganismo deskonposatzaileak

Hondakin organikoak

Hondakin ez-organikoak

Atmosfera

Lurzorua

Planktona

elikagaia

Heste-flora

Elikagaien ekoizpena (gazta, jogurta)

Antibiotikoen ekoizpena

Mikroorganismo patogenoak

- Bakterioak- Protozooak- Onddo mikroskopikoak

Deskonposizioa

Gaixotasunak

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

Infekzioa

Buruko mina

Oka

Aldizkako sukarra

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Mikroorganismoek sortutako gaixotasunak

IRTENAURREKOA

Mikroorganismoak gizakiaren gorputzean sartzeko bide nagusiak

Sexu-harremanak

Digestio-bidea

Arnasbideak

Larruazala

Anopheles eltxo emea

Plasmodiuma

Malaria

Gaixotasun infekzioso batzuen ondoriozko heriotza-tasa

Pneumonia

Tuberkulosia

Beherakoa

1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980

Heriotza kopurua,100.000 biztanleko

250

200

150

100

50

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Gaixotasun infekziosoen aurkako borroka

IRTENAURREKOA

Aurrea hartzeaGorputz-higienea

Elikagaiak ondo daudela

kontsumitzea

Baliabideak

Txertoak: mikroorganismo ahulduak; ez dute gaixotasuna sortzeko gaitasunik

Antibiotikoak: bakterio eta onddo jakin batzuek sortutako

Txertoak

Alexander Fleming

Penizilina

substantziak; mikroorganismoak deusez-tatzeko edo haztea eragozteko gai dira

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Estekak

HASI

IRTENAURREKOA

Birologia

SARTU WEBORRI HONETARA

Mikrobiologia zure esku

SARTU WEBORRI HONETARA

NATURA ZIENTZIAK, DBH 1Izaki bizidunik soilenak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

HASI

IRTENAURREKOA