• Cambados, 1957• Estudou na escola de Artes e Oficios Mestre

Mateo de Santiago de Compostela entre os anos 1978 e 1979. Despois foi profesor na Escola de Canteiros de Poio.

• As súas primeiras obras enmárcanse nunha linguaxe centrada no dominio do espazo e o espazo aéreo. Serie Satélites de 1983.

Primeira estanza en Nova Iorque.

• Ao regreso de Nova Iorque reflexiona sobre o valor da cultura autóctona, os seus símbolos, o seu material (pedra, granito) e o seu diálogo coa memoria do lugar onde vai colocar as pezas.

• En 1984 participa nas exposicións “Encontros no Espazo” e “Imaxes dos Oitenta”. Inicia a súa colaboración co galerista madrileño Fernando Vijande.

• Características da etapa: convivencia do oficio da cantería e a conciencia dunha autonomía artística que propón unha re-lectura da pedra como material de significación propia. Os seus monolitos están vencellados ao subconsciente colectivo ancestral.

Ancla, 1984.

Granito marelo verdosoGranito,

180x100x60 cm.

Sen título

1984Granito marelo

125x60x37 cm.;

140x95x35 cm.

S.T.1984

Granito marelo gris/ madeira

145x125x35 cm.

S.T.1984

Granito vermello45x35x20 cm

S.T.1984

Ganito marelo35x25x14 cm.

S.T.1984

Granito marelo verdoso/madeira

75x40x25 cm.

S. T.1984

Granito dente de cabalo/madeira50x35x15 cm.

• En 1986 combina a madeira coa pedra. A madeira é presentada como peaña, acadando tal grao de integración, que as esculturas aprécianse como un todo no que os materiais comparten protagonismo.

• Características da etapa: Estas pezas inciden no valor totémico do tronco de madeira que se bifurca no bloque de pedra. Nestas pezas predomina unha estética ascensional relacionada coa verticalidade do corpo, do corpo antropomórfico, non exenta de connotacións fálicas.

Quincalleira1986

Granito negro Campolameiro/

madeira165x65x25 cm

Cangalla1986

Granito negro Campolameiro

/madeira160x80x30 cm

Pequeñote1986

Granito vermello carmiño/madeira190x110x55 cm.

Boca Rachada

1986Granito vermello carmiño/madeiro214x120x25 cm.

Pachanca1986

Ganito marelo verdoso/madeira

133x80x45 cm

Pajarraco1987

Granito negro Campolameiro

190x100x40 cm.

Peito de lata1986

Granito negro Campolameiro/

madeira210x65x40 cm.

Ventanucos1986

Ganito marelo/madeira250x100x45 cm.

ST1986

Granito negro cuarzoso40x32x13 cm.

Fonte de Nin1986

Granito marelo180x10x60 cm.

Condenor1987

Granito negro Campolameiro600x220x110 cm.

Rabela1987

Granito negro Campolameiro400x130x80 cm.

Rabela1987

Granito negro de Campolameiro

400x130x80 cm.

• A partir de 1988 as súas obras entrarán en xogo factores máis racionalistas, de equilibrios, tensións e volumes, de estabilidades horizontais, e consecución dun espazo relaxado ao redor de moles líticas en detrimento do límite da admiración que impoñen os fitos verticais anteriores.

Familia1988

Granito grisáceo210x320x125 cm.

Atios1988. Granito rosa Porriño, 300x500x270 cm.

Mesa de ConS.D. Granito negro Campolameiro, 300x600x120 cm.

• O descubrimento do interior da pedra, a partir da serie das Pepitas frescas, e a conquista plena da escala monumental coincidiron con algo de grandísima importancia na evolución posterior de Manolo Paz: a eliminación do pedestal e a recuperación do contacto co chan, que non é só un recurso que favorece a ocupación do espazo circundante, senón que supón o respecto pola posición natural da roca, ancorada na terra, de maneira que, como dixo, poida “botar raíz e crecer”.

• Elena Vozmediano. A vida das pedras. Catálogo exposición Estación Marítima. 1999, Concello da Coruña.

Pepitas frescas1990. Granito negro.

S.T.1990. Granito negro de Campolameiro. 60x130x80 cm.

Tensión1991

Granito negro de Campolameiro60x170x10 cm.

Pepitas frescas1990

Granito negro de Campolameiro/cerámica

60x380x280 cm.

Pepitas frescas1990. Granito negro de Campolameiro/cerámica. 60x380x280 cm.

Pepitas fresca III1991. Granito negro de Campolameiro/Cerámica. 45x300x110 cm.

• En 1992 consegue a Bolsa Unión Fenosa de Creación Artística no Estranxeiro e regresa a Nova Iorque. Realiza esculturas ensambladas de base xeométrica e construtivista. Tamén experimenta co metal.

Contenido1992

Granito negro Brooklyn35x95x80 cm.

S.T.1992. Granito negro de Campolameiro. 35x75x24 cm.

S.T.1992. Granito negro de Campolameiro. 35x35x15 cm.

S.T.1992

Granito marelo gris200x130x55 cm.

S.T.1992

Granito marelo gris175x180x92 cm.

S.T.1992

Granito negro. Brooklyn e madeira.155x70x30 cm.

S.T.1992

Granito negro. Brooklyn e madeira

125x40x35 cm.

• En 1994 realiza unha das súas obras máis representativas: Familia de Menhires ou Menhires por la Paz, un conxunto escultórico de 12 pezas situado fronte á Torre de Hércules, na Coruña.

Familia de menhires1994. Granito marelo verdoso. 600x30.000x30.000 cm.

Manolo PazFamilia de Menhires

Debuxo Familia de Menhires1993. Papel. 42x29 cm.

Con acerto estratéxico, Paz optou, de entrada, por distanciarse, na medida do posible, da Torre, elixindo como territorio o lugar coñecido polo suxerente nome de Península das Adormideiras. Unha vez alí, o envite quedaba circunscrito polo vértigo do océano. Un rival que, no caso do noso escultor, cuxo medio natural foi tamén, desde as súas orixes mesmas, unha invocación ritualizada do espectáculo da Natureza e das arcanas forzas que cifran a súa alma interior, converteríase, ao cabo, en segredo cómplice.

Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo Paz. Esculturas. 1996, Deputación de Pontevedra.

Baixo a denominación de Menhires, o noso escultor dispón en círculo unha ducia de estilizados monolitos previamente seccionados na súa franxa central, na que abriu en cruz dúas xanelas transversais, e finalmente de novo reconstruidos. Nesa estática danza sacra que parece suspendida nun instante perpetuo, os doce menhires recrean o rito da roda do tempo que xira eternamente ó redor dun centro inmóbil e abren o seu corazón de pedra, encarnado agora no a baleiro, á circulación errante das miradas coas que o espectador traza no seu deambular a figura que ordena o fragor natural na imaxe do cosmos.

Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo Paz. Esculturas. 1996, Deputación de Pontevedra.

Unha das esculturas máis importantes de Manolo Paz e certamente na que a poetización do lugar se produce con máis intensidade é Familia de Menhires (1994), situada na contorna da Torre de Hércules na Coruña.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

Aínda que cada menhir é diferente, a creación do oco dótaos dunha importante familiaridade. Esta escultura, dunha poesía moi intensa, está realizada cunha habilidade técnica e cunha lucidez na selección do emprazamento que remite á estética da exactitude.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

Aínda que cada menhir é diferente, a creación do oco dótaos dunha importante familiaridade. Esta escultura, dunha poesía moi intensa, está realizada cunha habilidade técnica e cunha lucidez na selección do emprazamento que remite á estética da exactitude.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

• “Pasa o aire e acaricia todo. Os buracos das miñas pedras son un respiro á vida. Eu respiro moito ese sentido telúrico e cósmico, mais non sei como explicalo. Cando fago unha obra non penso niso. Cando a fago noto a sensibilidade e esa cousa sutil que che deixa relaxado. E como sacar unha enerxía interior”

• Manolo Paz, 1990

Os menhires de Manolo Paz poderían pórse en relación coa defensa da expresividade do material en Brancusi, coa construción do baleiro de Noguchi ou co proceso de segmentación e a crúa manifestación das pegadas de orificios de barrenado en Rückiem que tamén tentou en obras como os seus Estelas do século XX conseguir unha ordenación poética da paisaxe.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

Cando se camiña entre as pedras que dispuxo Manolo Paz nese límite do mundo atopámonos nun ritmo vital que non pode explicarse, desbordando o cerco da representación, nun abandono semellante ó que Heidegger denominou serenidade.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

Os monolitos primordiais deste escultor teñen relación tanto co totémico en canto supoñen a recuperación dalgúns elementos da arquitectura popular galega e unha deriva analóxica coa idea de espazo sacro.

Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

Referencias

• Fernando Castro Flórez. Un lugar na terra. Consideracións provisionais arredor da “Familia de menhires” de Manolo Paz. 1999 Catálogo da exposición na Estación Marítima. Concello da Coruña.

• Fernando Huici. “Corazón de piedra” en Manolo Paz. Esculturas. 1996, Deputación de Pontevedra.

• El jardín de Hércules. 14 escultores bajo la luz del Faro. 1995, Ministerio de Obras Públicas.

Bolboreta1995. Granito marelo grisáceo. 220x600x300 cm.

S.T.1994. Granito marelo, 140x135x30 cm.

Estrella de sensaciones1994. Metal. 155x155x18 cm.

S.T.1994. Metal. 30x65x65 cm.

Archivo1994. Papel e metal. 19x70x60 cm.

Campamento1994. Metal. 35x35x20 cm.

S.T.1994. Metal 115x160x160 cm.

Mensajes II1994-

Madeira74x49x7 cm.

Malí1994. Madeira. 75x112x7 cm.

S.T.1994

Granito marelo75x250x140 cm.

Horizonte1995

Granito marelo gris270x170x125 cm.

S.T.1995

Granito marelo gris230x230x85 cm.

S.T.1995. Granito marelo grisáceo. 220x600x300 cm.

Penúltima cena1995. Granito marelo grisáceo. 300x1.300x600 cm.

Tierra y aire1995. Pedra de Benisalem. 190x600x300 cm.

S.T.S.D. Lousa. 80x280x110 cm.

Pepitas IV1996

Granito marelo gris125x60x50 cm

Mundos de pedra

1996Granito amarelo

220x1200x80 cm.

Silencio1996. Cuarcita. 80x85x55 cm.

Reunión1996. Cuarcita. 55x345x240 cm.

S.T.1996. Cuarcita. 42x40x22 cm.

Parellas1998. Granito de Lantañón. 220x320x140 cm.

• Entre mediados dos anos noventa e comezos do século XXI, presenta os traballos na galería Trinta. Tamén destacan as súas exposicións individuais na Estación Marítima da Coruña (1999), en Xixón (2000), na Fundació Miró de Mallorca, Trama (Madrid) ou en SCQ (Santiago de Compostela).

Contrastes transparentes

2001Granito/reixa metálica

210x183x80 cm.

Soños de pedra2001. Granito/cuarcita, 220x130x45 cm.

Lágrimas de placer2002. Granito

Marea negra

2002Reixa metálica policromada

210x160x80 cm.

Catedrales2003. Cuarcita. 245x240x200 cm.

Filtros del espacio

2006Reixa

metálica/chapapote35x90x105 cm.

Nube 2007. Granito. 125x210x103 cm.

Reflejos2008Ferro

Rosas de Bahía

2009Granito azul de Bahía

90x110x120 cm.90x120x115 cm.

110x180x170 cm.

Folla2009

Granito de Bahía3x170x150 cm.

Curota2010

Granito negro430x400x120 cm.

No 2010 realiza a cruz para o altar no que o papa Bieito XVI oficiaría os actos litúrxicos durante a súa visita a Santiago de Compostela.

Capilla2011

Granito260x230x95 cm.

• No 2010 realiza a cruz para o altar no que o papa Bieito XVI oficiaría os actos litúrxicos durante a súa visita a Santiago de Compostela.

• En 2011 instala Menhir, unha peza de dez metros de altura e de máis de 120 toneladas de peso, no acceso ás novas instalacións do aeroporto de Santiago.

Menhir 2011. Granito. 100x330x230 cm.

Sipotes II Clave 1986, granito/madeira, 250x120x30 cm. 2012, granito/madeira, 200x150x40 cm

• En 2013 expón no Museo de Pontevedra, Luna azul.

Luna azul2012. Granito azul de Bahía. 180x20x210 cm.

Colmenas2012

Reixa metálica280x275x275 cm.

Colmenas2013

Reixa metálica280x275x275 cm/u.

Paisaxe estelar2013. Granito azul de Bahía. 120x190x15 cm.

Paisaxe oval2013

Granito azul de Bahía190x138x14 cm.

Paisaxe2013. Granito azul de Bahía. 115x215x15 cm.

Paisaxe aéreo2013. Granito azul de Bahía. 190x118x15 cm.

Cuenco2013. Granito azul de Bahía. 12x120x5 cm.

Cruz2013

Granito azul de Bahía105x90x10 cm.

Capilla2013

Granito/madeira165x50x25 cm.

Pozo sin fondo Encuentro2013. Granito vermello. 50x90x70 cm. 2013. Granito vermello. 50x90x70 cm.

• Fotos e textos procedentes de:• -Manolo Paz. Luna azul. 2013, Deputación de

Pontevedra.• -David Barro. Manolo Paz. En Artistas galegos,

esculores. 2003, Nova Galicia Edicións.• Manolo Paz. Esculturas. 1996, Deputación de

Pontevedra.• -El jardín de Hércules. 14 escultores bajo la

luz del Faro. 1995, Ministerio de Obras Públicas.

• Manolo Paz. 1994. Unión Fenosa.