GIZARTEEN ANTOLAKETA GIZARTEEN ANTOLAKETA POLITIKOA POLITIKOA

IES MUNGIA BHIMarije AGUILLO URCULLU

HERRIA, NAZIOA, ESTATUAHERRIA, NAZIOA, ESTATUA

Gauza bera dira? Nola bereizi kontzeptu bakoitza?

PolitikaPolitika

• Hitzak, bai latinez eta grekoz, hiritarrei dagozkien kontuen antolamendua esan nahi du.

• Hiritarrok ditugun arazoak konpontzeko gure buruari arauak emateko eta gizartean eguneroko kontuak kudeatzeko

jarraitzen dugun prozezua.

Politika - IIPolitika - II

• Gizarteen bizitza politikoa antolatzeko eta gauzatzeko sistema batzuk egon dira historian zehar:

– Autokrazia– Diktadura– Demokrazia– Monarkia

• Monarkia absolutua• Monarkia konstituzionala

– Errepublika– Teokrazia– Oligokrazia, besteak beste

Zer daukagu hemen?

Zer da Herria?

• Etnia, herria– Hizkuntzak, kultura, ohiturak,

historia amankomuna duen giza-taldea.

– Estatu propioa eduki nahi duenean eta beste estatuetatik bereiztuta, bere kultura propioaren arabera bizitzen izan nahi duenean nazio bihurtzen da.

Zer da nazioa?• Nazioa (tradizio juridiko frantseza)

– Nazio-estatua ez dago etnia talde homogeneo batek osatuta baizik eta elkarrekin bizi nahi duten pertsonen multzoak osatzen duenean eta identitate amankomuna eratzeko prest daudenean.

– Lege berdinepean bizi nahi duten pertsona multzoa.

– Adibidez: EE.BB. Hemen bizi diren pertsonak kultura askokoak dira baina lege batzuen menpe bizitzea aukeratu dute.

IdentitateaIdentitatea

• Identitate kulturala baloreen, ikurren, sineskeren eta ohituren multzoa da.

• Identitate nazionala: Kasu honetan identitatea nazio baten kontzeptuan oinarritzen da. Hau da nazio baten edota ezaugarri ezberdinek definitutako kolektibitate historiko eta kulturalaren kidea izatearen sentimenduarekin erlazionatzen da. Identitatea osatzen duten elemntuak hizkuntza, ohiturak, antolakuntza, folklorea, munduaren ikuspegia, sineskerak,…. eta erreferentzia modukoa ikur propio ezberdinetan islatzen direnak: bandera, moneta, eskutuak, e.a.

• Ikur hauekin identifikatzen direnek bere herriaren kulturarekiko mirespena eta maitasuna adierazteko erabili ohi dituzte harro sentitzen horietaz.

Nazioa estatu barik

• Herri kurdoa

• Herri tartaroa

• Herri kosovarra

• EEBBetako nazio indiarrak (Navajoak, Apatxeak,…)

Herrialde bat nazio (etnia) bat baino gehiagoarekin

• FRANTZIA; euskalduna, britaniarra, flamenkoa, alsaziarra.

• BRITANIA HANDIA; galeseak, eskotiarrak

• TXINA; Tibet independentzia nahi du.

• SERBIA: Kosovo

• KANADA: Quebec• MEXICO: Chiapas

http://es.wikipedia.org/wiki/Nacionalidad#La_naci.C3.B3n_y_el_estado

Nazio bat herrialde ezberdinen artean

• Kurdoak• 25 milioi dira, musulman suniak dira, erdi nomadak. • Iraniar adarrako hizkuntz indoeuroparra hitz egiten dute.• Duela 5000 urte Turkiaren hegoekialdean bizi dira.

• Arabiar nazioa: Siria eta Iraketik Marokoraino• Ijitoak: • Palestinarrak: diasporan

Zer daukagu hemen? Pentsa ezazu ondo:

-Estatu multinazionala

-Nazio multzo bat

-Nazio-estatu izan nahi duena

-Amankomuneko identitatea eratzeko prest dauden estatu multzoa.

-Estatu multzoa elkarte batean antolatuta.

Kultur eta etnien multzoaAukeratu egokienak iruditzen zaizkizunak eta argudiatu zergatik. Koadernoan idatzi.

ESTATUAESTATUA

Zeintzuk dira Estatuaren osagaiak? Posiblea da Estatua esistitzea osagai horietako bat gabe? Zein edo zeintzuk ez dira ezinbestekoak estatua esistitzeko? Zein edo zeintzuk dira ezinbestekoak?

Zer da estatua?Zer da estatua?

• Estatua gizarte bat zuzentzen duten arauak ezarri edo inposatzeko ahalmena duten erakundeen multzoa da, lurralde jakin batean —muga argiekin, beraz— subiranotasuna duena, bai lurralde horren barrura begira eta bai kanpora (beste estatuekiko) begira.

• Estatua deritzo lurralde horri ere, baina ez da nazio eta herrialde kontzeptuen sinonimo:– Nazioa gizatalde bat da.– Herrialdea eremu geografiko bat da.

• Estatua egitura politiko bat da.

Estatuaren antolaketa politikoa eta Estatuaren antolaketa politikoa eta administratiboaadministratiboa

• Estatuauren agite politikoak:

– Aginte legegilea: Aginte legegilea: Parlamentua

– Aginte betearazlea: Aginte betearazlea: Gobernua

– Aginte judiziala: Aginte judiziala: Epaitegiak eta epaileak

Lurraldea kudeatzeaLurraldea kudeatzea• Estatuaren aginteek administrazio publikoaren

bidez egiten dute bere betebeharra. Zerk osatzen du administrazio publikoa?– Estatuaren zerbitzuari dauden erakundeak: funtzionarioak

(ministerio edo sail desberdinekoak), polizia, ejerzitoa.

• Estatuak eta bere populazioak dituen beharrak hobeto eta errezago kudeatzeko , herrialdeetako lurraldea administrazio-instantzia txikiagotan zatitzen da.

Lurraldea kudeatzea - IILurraldea kudeatzea - II

• Estatu osoaren kudeaketari laguntzen dion lurralde banaketa:

- Eskualde-administrazioa:Eskualde-administrazioa:- Autonomia erkidegoa, Probintzia, departamentua, e.a.

- Toki-administrazioa:Toki-administrazioa:- Udalerri, kantoi, barruti edo komuna, e.a.

Estatuen arteko desberdintasunakEstatuen arteko desberdintasunak

• Erregimen demokratikoakErregimen demokratikoak Legeak estatuaren aginpidea eta

Gobernuaren jarduera mugatzen ditu.

Burujabetasuna herrian dago. (*)

Aniztasun politikoa.

Hauteskundeak askeak eta pluralak

dira.

Estatuko aginteak bereizten dira.

(*) Nola gauzatzen da?

• Erregimen autoritarioakErregimen autoritarioak

Estatuaren aginpideak eta Gobernuaren jarduerak nork kontrolatzen ditu?.

Burujabetasuna nork du?

Aniztasun politikorik al dago?

Hauteskudeak nola?

Aginteen banaketa al dago?

Erregimen politikoa

Eredu ideologikoa Herria/Boterea Boterearen antolaketa

ESTATU EREDUA ESTATU FORMA GOBERNU FORMA

ABSOLUTUA

ZUZENBIDEZKOA

-Liberala-Sozialdemokrata

FAXISTA SOZIALISTA

ERLIJIOSOA…

BURUTZA

-Monarkia-Errepublika

LURRALDE BANAKETA

1.Bateratua-Zentralizatua-Desentralizatua -Erregionala -Autonomikoa

2. Konposatua-Federazioa-Konfederazioa

Boterearen iturria

-Erregimen demokratikoak

- Erregimen autoritarioak

PARLAMENTARIOA

Aginte betearazlea:

- Estatu burua Erregea Presidentea-Gobernua

-Sistema -Presidentzialistak

- Estatu burua eta gobernubura pertsona bera

Estatuburua eta gobernu motakEstatuburua eta gobernu motak• Monarkiak eta errepublikak

– Monarkietan: estatuburua erregea.– Errepublikan: estatuburua presidentea.

• Sistema parlamentarioak – Botere betearazlea bi erakunderen artean banatzen da: - Estatuburua

- Gobernuburua– Gobernua Parlamentuak aukeratzen du

• Sistema presidentzialistak • Errepublikako presidentea: estatuburua eta gobernuburua

Hollande Valls

Felipe VI Rajoy

Espainiaren antolaketa:Espainiaren antolaketa: Estatua eta erakundeak Estatua eta erakundeak

• 1978ko Konstituzioa

– Estatuaren ikurrak– Herritarren funtsezko eskubideak eta betebeharrak– Estatuaren antolaketa politikoa

• Estatuaren erakundeak

Estatuaren antolaketa politikoaEstatuaren antolaketa politikoa

• Estatu sozial eta zuzenbidezkoa.

• Estatu demokratikoa.

• Burujabetasuna: Espainiako herrian.– Herriak zuzenezko sufragioaren bitartez parte

hartzen du politikan.– Estatuaren forma: Monarkia parlamentarioa.

Espainiako erakundeakEspainiako erakundeak

• Gorte nagusiak: aginte legegile– Diputatuen Kongresua– Senatua

• Gobernua: botere betearazlea

• Justizia Auzitegiak: aginte judiziala– Bere ardura: legeak betetzen direla ziurtatzea.

.

Aginte betearazleaAginte betearazlea• Gobernua

– Presidentea eta hainbat ministro ditu

– Betekizunak:

• Legeak betetzea

• Politika zuzentzea

• Estatua defendatzea

• Aaurrekontuak egitea

Gorte NagusiakGorte Nagusiak• Diputatuen kongresuaBetekizunak:

- Legeak egin- Aurrekontuak onartu

- Gobernua izendatu eta kontrolatu

• Senatua- Lurralde ordezkaritzarako ganbara- Autonomien garapenean parte hartzen du- Legeen zuzenketak proposatzen ditu- Gobernuaren kontrolean parte hartzen du

Botere judizialaBotere judiziala• Epaitegiak eta epaileak

– Konstituzio auzitegia• Konstituzioaren interpretazioa eta haren mugak

zehaztea. • Espainiako lurralde osoan du eskumena.

– Auzitegi Gorena• Bere zereginen artean, alderdi politikoen ilegalizazioen

gaietaz, edota ministro edo Gobernuko presidentearen aurkako akusazioak eramaten ditu.

– Auzitegi Nazionala

Espainiako antolaketa (II)Espainiako antolaketa (II)Lurraldearen administrazioaLurraldearen administrazioa

• Espainiako estatua deszentralizatua da:– Agintea lurraldeen artean

banatzen da.

• Autonomi-erkidegoak

• Probintziak

• Udalerriak

Autonomi erkidegoakAutonomi erkidegoak• Eskualdeko administrazioa osatzen

dute.• 17 autonomi erkidego eta bi hiri

autonomo»Ceuta eta Melilla

• Erkidego bakoitzak bere autonomi-estatutua eta bere erakundeak ditu

Autonomia EstatutuaAutonomia Estatutua• Erkidego bakoitzeko funtsezko legea.

• Zehazten duena:– Erkidegoaren izena– Lurralde-mugak– Erakundeak– Eskumenak: hezkuntza, osasuna, lurralde-antolaketa, ekonomia…..

• Eskumen batzuk Estatuarenak soilik dira:• Defentsa, nazioarteko harremanak, aduanak…..

EAEko Lurralde administrazioa:

Hiru lurralde historikoak, lurralde

bakoitza udalelrrietan banatzen da.

Euskal Autonomi ErkidegoaEuskal Autonomi Erkidegoa• Autonomia Estatutua

– Autogobernuaren oinarrizko araua– 1979-10-25ean Euskal biztanleek onetsi zuten

• Edukiak– Erkidegoaren eskuduntzak– Administrazio-antolaketa

• Erakundeak

– Lurralde-hedadura

Autogobernurako erakundeak-IAutogobernurako erakundeak-I

• Eusko Legebiltzarra

– Gasteizen du egoitza– Aginte legegilea– 4 urtetan behin hautatutako 75 parlamentarik osatutakoak– Betebeharrak:

• Aurrekontu autonomikoa erabaki• Lehendakaria aukeratu• Zergak erabaki• Eusko Jaurlaritza kontrolatu

Autogobernurako erakundeak-IIAutogobernurako erakundeak-II

• Eusko Jaurlaritza– Aginte betearazlea– Lehendakariak eta Jaurlaritzako sailburuek osatzen dute

(Nekazaritza, Justizia, Hezkuntza, Osasuna….)

• AEAEko Justizia Auzitegia– Bilbon du egoitza– Aginte judiziala

Lurralde historikoen erakundeakLurralde historikoen erakundeak

• Lurralde historiko bakoitzak bere foru-organoak ditu:

– Batzar nagusiak• Lurralde bakoitzeko aginte legegilea

– Foru Aldundiak• Lurralde bakoitzeko aginte betearazlea• Beste zereginen artean zergak biltzea dute

Kontzertu EkonomikoaKontzertu Ekonomikoa

• Zerga-autonomia ematen dio EAEri zergak biltzeko.

• Bildutako diruarekin autonomia-erakundeak finantzatzen dira, baina kupo

jakin bat Espainiako estatuari ematen zaio, EAEri eskaintzen dizkion zerbitzuen truke.