ZIGOITIKO ADITZA (1918)

Henrike Knörr

Georges Lacomberen artxiboan' bada dokumentu bat, hamar orrialde-koa, eskuz idatzia, zirriborro gisa. Titulu hau dakar: "Zigoitiko aditza", etaondoren, parentesi artean, herriaren izena: "Echagüen". Horren gainean urteaageri da: "1918", inguru batean. Lehen orrialde horretan, bestalde, hau ira-kurtzen dugu inprimaturik: "Gran Hotel Antonia. Bilbao", eta laugarreneanGipuzkoako Diputazioaren ikurra eta erakunde horren erdarazko izena.

Egile izena inon ageri ez arren, Lacomberena da lan hau, zalantzarik gabe.Aski da letra konparatzea. Baina lanak iturri ezin nabariagoa du: AzkuerenFlexionario2, euskal aditzari buruzko lan argitaragabea, hainbat herritako argi-bideekin. Seguru aski Azkuek utzi zion Lacomberi bere eskuizkribua, gutxie-nez Mendebaldeko aditzaren gaineko liburukia, eta honek bi txandatan kopia-tu zuen.

HENRIKE KNÖRR

Bestalde, esan behar dugu Yrizarren datuak eta hemen ageri direnak ezdatozela beti bat, hark Azkueren Flexionario manuscrito aipatu arren bere itu-rrien artean.

Dagoen dagoenean ematen dugu guk dokumentu hau, baina:

1.D guztiak dd bihurtu ditugu, ŕ guztiak rr eta l guztiak 11.

2. Azkueren jokabidea jarraituz, Lacombek eskuarki ez ditu paradigme-tan errepikatzen ezker aldeko osagaiak eta marra bat ipintzen du. Guk formahoriek osorik idatzi ditugu.

3. Argigarri gisa Lacombek jat, jako, jataz, idatzi zuen. Forma horiek gukletra etzanez eta beltzez ezarri ditugu, aditzera emateko ez direla Zigoitikoak.

4. Puntuazioa gurea da. Testuan diren galde-zeinuak eta parentesiakLacombek ezarriak dira (Azkuegandik jasoak); kortxeteak, berriz, gureak.

5. Laburdurak gehienetan garatu ditugu.

6. Dokumentuaren orrialdeak bi eratara daude numeratuak. Guk berria-ri, katalogatzean ipini denari, eutsi diogu (1, 2...), hasiera batean egileak emanziona (2, 3...) bazterturik.

316

ARABA

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

317

HENRIKE KNÖRR

1918. Zigoitiko aditza (Echagüen)

1.

ekarri dut, duk, etc. duzue, due

ekarri dudez, duzek, duzen, duz, duguz, duzuz, duzuez, duez

Imparf. nemen, emen, eben, gemen, zemen, zemien, eudien.

(p.' Saroïhandy) nemezan, emezan, ebezan, gemezan, zemezan, zemie-zan, eudiezan

Eztugu beketa [sic] (biscaïen général beteten, cf. garbiketan deMondragon et Oñate), "nous ne remplissons pas".4

Ik, urlia egunetan lapikorako alparti bi ekarri emezan.

pour le pot couvercle5

naz, az, da, gara, zara, zarie, direz (à Villareal [sic] de Alaba on dit ganeet garez)

2.

nintzen, intzen, zan, giñien, zintzen / ziñien, zirien

banintz, bintz, balitz, bagintze, bazintze, baziñie, balire

nintzake, intzake, litzake, gintzake (en biscaïen général –z), zintzake,zintzakezie, litzakez

Letra horrek zer esan nahi duen ez dakigu; agian "pluriel". Baina zergatik Saroïhandyrenizena?' Etxaguenen jasoriko beste ohar batean hau dio Azkuek: "No conjugan dazaut, sino ezau-keta dut".

Azkuek adibide hau sartu zuen bere hiztegian, s.u. alparti, B-zig markarekin, hots, "biz-kaiera-Zigoitia", eta itzulpen honekin: "tú, tal día, trajiste dos nuevas tapas de puchero; toi,tel jour, tu emportas deux nouveaux couvercles de pot".

318

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

neu, eu, a, geurok, zeurok, eurek

etorri duk, en tutoyant

gatzal, "vent du Nord "6

etzilume7

irestu, "éclair" (vallée de Aramayona, Alava)8

daukat

goacen [sic]

Osasuna galgeta dut, "je perds [la santé]"

dau, quelques pour du

etsi, pour utzi

etsiteut9

3.

irukutzi, "laver"'°

eskuera, "le basque"

intzu[n]gi (métathèse) = "éteindre la lumière""

6 Bere hiztegian, gatzal sarreran, hau dio Azkuek: "(B-zig) Viento del norte, vent du nord.= ¿Vendrá de Gatzaga-alde, región de salinas [sic] (Gatzaga)? Es palabra que se usa muchoen el valle de Zigoitia. Ce mot viendrait-il de Gatzaga-alde ("région de salines") (Gatzaga)?Il est très usité dans la vallée de Zigoitia". Dokumentu honetan bada koma bat urlia hitza-ren ondoan, kendu duguna.

319

HENRIKE KNÖRR

itzal, "ombre"

gaurganik = "à partir d'aujourd'hui"12

ekosari = "légume"13

 las Cinco Villas, Bosterrieta, surtout à Etchalar (Itchelar) ikusiketu dut,ekarriketu dut, etc. (uketu?), de ikusi ukan dut. 14

4.

Verbe de Zigoitia

nazazdagarazarazariedire

nintzenintzenzangiñenziñenziñen [sic; eta berdin Flexionario-an]ziren

baziñebalice

nintzakeintzakelitzakegintzakezintzakezintzakezielitzatekez

nauk... nauzue, naudie

ddatddakddan

aut... augu, audiedut... duzue, duegauzek (gaituk), gaun, gauz, gau-zuz, gauzuez, gaudez

banintz zaudez, zauz, zauguz, zaudiez, zau-bintz diedaz, zaudiez, zaudieguz, zaudiezbalitzbagiñe dudez, duzek, deuzen, duz, duguz,bazinte [sic] duzuz, duzuez, duez

12 Hau ere ez dugu aurkitu Azkueren hiztegian.13 Zigoitiko markarekin hiztegian.14 Honen ondoren, ongi irakurtzen ez diren lau hitz. Nafarroako ohar hau buruz bera dagopaperean. Garbi dago Nafarroako ohar hauek beste xede batekin zirriborratu zituelaLacombek.

320

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

5.

Verbe de Zigoitia (Echagüen). Sujet: Hipolita Larrinaga (71 ans)

naz zaraaz zarieda diregaranintzen naddatzuintzen naddatzuezangiñen jat

ziñen ddatziñen ddakziren ddanbanintz jako16bintzbalitz dxakobagiñe dxakubazintz [sic] dxatzuebaziñe [sic, eta ordena honetan, eta dxake17Azkuek ere bere Flexionario-an] gatxazakbalire

gatxazananintzake gatxakozintzake gatxatzuzlitzake gatxatzuezgintzake gatxakez18zintzakezintzakezie zatxakazlitzakez zatxakoz

nakik15 zatxakuz

zatxakeznauk zatxakoze [ordena honetan]

jataz

15 Gainean: "tu a moi".16 Nabarmena da jat, jaleo erreferentzia gisa ageri direla.

Zalantzarik gabe, zutabez nahastu zen Lacombe eta Lekeitioko dxako... ezarri zuen,Zigoitiko ddako, ddaku, ddatzu, ddatzue, ddatie idatzi beharrean.18 Flexionarioa-n gatxakiez.

321

HENRIKE KNÖRR

ddatazddaazak(ari) ddakozddakuzddatzuz(zueiri) ddatzuez(airi) ddatiez

nintzakek (igana)nintzaken (igana)nintzakionnintzakizunnintzakizuennintzakiuen

intzake (nigana)intzake (agana)intzake (gugana)intzake (aikana)

ddatanddaanddananddakonddakunddatzunddatzuenddatien

ddatazanddaazanddanazanddakozanddakuzanddatzuzanddatzuezanddatiezan

banintzakikbanintzakinbanintzakio

banintzakizubanintzakizuebanintzakiue

balitzakitbalitzakikbalitzakinbalitzakiobalitzakigubalitzakizubalitzakizuebalitzakiue

bagintzukbagintzunbagintzakoz19bagintzakizubagintzakizuebagintzakiuez

bazintzakidezbazintzakiozbazintzakiguzbazintzakiuez

bazintzakidezbazintzakinezbazintzakiguezbazintzakiueze

balitzakidezbalitzakizekbalitzakizenbalitzakiozbalitzakiguzbalitzakizuzbalitzakizuezbalitzakiuez

nintzakiknintzakin19

Flexionario-an bagintzakioz.

322

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

nintzakio intzake (nigana)nintzakizu intzake (agana)nintzakizue intzake (gugana)nintzakiue intzake (aikana)

6.

litzakit nauzuelitzakik naudielitzakiñ autlitzakio aulitzakigu augulitzakizu audielitzakizuelitzakiue dut

dukgintzakizek dungintzakizen dugintzakioz dugugintzakizuz duzugintzakizuez duzuegintzakiuez due

zintzakidez gauzekzintzakioz gauzenzintzakiguz gauzzintzakiuez gauzuz [Lacombek gaueuz idatzi

zuen]zintzakideze gauzuezzintzakioze gaudezzintzakiguzie (?)20

zintzakiuezie zaudezzauz

litzakidez zauguznauk zaudiez

naun zaudiedaznau zaudieznauzu

2° Galde-ikurra gorabehera, Azkuek garbi: zintzakiguzie.

323

HENRIKE KNÖRR

zaudieguz ziñabedan ?21

zaudiez ziñabezan ?

udez ziñabegazandudeuzek ziñaudiezand deuzen ziñaudiedazanduz ziñaudiezanduguz ziñaudiguzanduzuz ziñaudiezanduzuez nemezanduez emezanniñamen ebezanniñamenan gemezanniñaben zemezanniñamezun zemiezanniñamezuen eudiezanniñaudieniñamenan [Lehenik iñamedan idazi deustek

zuen, Azkuek bezala] deusten

iñaben deust

iñamegun deustezu

iñaudien deustezuedeustie

nemendeuatemen

eben deuk

g duaguemen deudiezemen

zemien dunateudien deun

giñabezan dunagu

giñabezaan deunie

giñabezan deutsetgiñauzuzen deutsekgiñauzuezan deutsengiñaudiezan deutso

21 Forma honetan eta hurrengoan Azkuek jarritakoa ez da ongi ikusten, ezabaketak direlaeta. Horregatik Lacombek galde -ikurra ipini zuen.

324

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

deutsegu zeuntsendeutsezu zeuntsiendeutsezue eutsiendeutsie

euskundeuskuk euskun [sic]deuskun zeuskundeusku zeuskuendeuskuzu euskuendeuskuzuedeuskue neuntsun

eutsundeutsut geuntsundeutsu eutsuendeutsugudeutsue neuntsuen

eutsuendeutsuet geuntsuendeutsue eutsuendeutsuegudeutsue neuntsien

deutsiet euntsien

deutsiek eutsien

deutsien geuntsiend deutsie zeuntsiend deutsi zeuntsienegu deutsiezu (id.)

deutsiezue eutsien

deutsie deustezakeusten deustezaneusten [sic] deustezeusteun [sic] deustezuzeustezuen deustezuezeustien deustiez

neuntsen deuadazeuntsen deuzekeutsen deuaguzgeuntsen deuziek (?)22

22 Azkuek ere galde-ikurra.

325

HENRIKE KNÖRR

7.

deunadaz eustezandeuzen eustezan [sic]deunaguz zeustezandeuniez zeustiezan

deutsed eustiezanazdeutsezak neuazandeutsezan euazandeutsez geuazandeutseguz euezan ?23

deutsezuz neunazandeutsezuezdeutsiez neuntsezan

deuskuzeeuntsezan

kdeuskuzen

eutsezangeuntsezan

deuskuz zeuntsezandeuskuzuz zeuntsiezandeuskuzuez eutsiezandeuskuez

éuskuzendeutsudaz euskuzendeutsuz zeukuezendeutsuguz zeuskuezen (?) (Una cosa: ikusideutsuez zeuskuen) [Azkueren adibidea]deutsuedaz euskuezandeutsuez neuntsuzandeutsueguz geuntsuzandeutsuez neuntsuezandeutsedaz geuntsuezandeutsezak neuntsezandeutsedazan euntsezandeutsez eutsezandeutseguz geuntsezandeutseguzue zeuntsezandeutseguzuez zeuntsiezandeutsiez eutsiezan

Azkuek ere galde-ikurra.

326

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

baniñauk beustbaniñaun beustezbaniñau baleustbaniñauzu baleustezbaniñauzue bazeustbaniñaudie bazeustezbaiñaut bazeustiebaiñau bazeustiezbaiñaugu baleustiebañaudie baleustiez

banendu banendukbendu banenduzekbalu baleukbagendu baleuzekbazendu bagendukbazendue bagenduzekbaleudie baleudiek

bagiñazak baleudiezekbagiñauzen banendunbagiñduz banenduzenbagiñduzun baleunbagiñduzuen baleuzenbagiñaudiez bagendunbaziñeudez bagenduzenbaziñauz baleudienbaziñauguz baleudiezanbaziñaudiez baneuntsobaziñaudiedaz baneuntsezbaziñaudiez beuntsobaziñauguz beuntsozbaziñaudieze baleuko

banenduzbaleukoz

baleubenduenduz

bazeuntsoz

aleuzbazeuntsoz

zagenduz

baleutsiebagenduazenduz

baleutsiezbazendubazenduez baleuskukbaleudiez baleuskuzek

327

8.

neunkeeunkeleukegeunkezeunkezeunkieleukie

giñaukezakgiñaukezangiñaukezgiñaukezuz

328

giñaukezuezgiñaukiez

ziñaukedazziñaukezziñaukeguzziñaukiez

ziñaukiedazziñaukiezziñaukieguzziñaukiez

HENRIKE KNÖRR

baleusku beuntsiebaleuskuz beuntsiezbaleuskuzu baleutsiebazeusku baleutsiezbazeuskuz bageuntsiebazeuskuz bageuntsiezbaleukuzue bazeuntsiebazeuskue bazeuntsiezbazeuskuez bazeuntsiebazeuskuez bazeuntsiez

b baleutsieaneuntsu b baleutsiezaneuntsuz bageuntsu niñaukekbageuntsuz niñauken

baneuntsue niñauke

baneuntsuez niñaukezu

ba niñaukezuegeuntsue bageuntsuez niñaukie

baleutsie iñauketbaleutsuez iñaukebaneuntsie iñaukegubaneuntsiez iñaukie

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

neunkez euskioeunkez euskiozleukez leuskiogeunkez leuskiozzeunkezzeunkiez geuskio

leukiez geuskiozl zeuskio

euskit zeuskiozeuskidez24zeuskiueleuskit zeuskiuezleuskidez25leuskiuezeuskit leuskiuezzeuskidezzeuskide euskigu

zeuskidez euskiguz

leuskide leuskigu

leuskidez leuskiguzzeuskigu

neuskik zeuskiguzneuskizakleuskik zeuskigueleuskizak zeuskiguezgeuskik leuskiguegeuskizak leuskiguezleuskiek neuskizuleuskiezak neuskizuzneuskiñ leuskizuneuskizen leuskizuzleuskiñ geuskizuleuskizen geuskizuzgeuskiñ leuskizuegeuskizen leuskizuezleuskiñie neuskizueleuskiñiez neuskizuezneuskio leuskizueneuskioz leuskizuez

24 Azkuek gero zuzenketa: -daz.25 Azkuek ohar bera.

329

HENRIKE KNÖRR

geuskizue bekigugeuskizuez bekizuleuskizue bekizueleuskizuez bekiue

neuskiue gakiozanneuskiuez gakiozuzaneuskiue gakiozuezaneuskiuez gakiuezanleuskiue zakidezleuskiuez zakidxozgeuskiue zakiguzgeuskiuez zakiuz [Azkuek zakiuez]zeuskiuezeuskiuez zakideziezeuskiue zakioziezeuskiuez zakiguzieleuskiue zakiuezieleuskiuez bekidazil nailla bekiozil ailla bekiguzil dailla bekizuzil gaizela bekizuezil zaiz bekidxuezil zaize nakiolail daizela

joan gakiozan

akitkio zakidezaneanakikigu zakidxozelaa

akiue zakiguzelaa zakidxuezela

dakidelaekit dakidezanb

bekik il banendibekin il baendibekio il balei

nakion

kizun zakidezaneanna

nakizuen zakidxozaneanna

nakiuen zakiguzaneanna zakidxuezanean

330

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

banenkidxo etorri bazenkidxezbaenkidxo etorri bazenkidxeze

etorri balekidez

9.

neiteke lekidezeiteke leikekiguz = lekiguzleiteke baneintekegaitekezzaitekez neintekezaitekezie eintekeleitekez leiteke

neintekian geintekez

einteki zeintekezan zeitekien zeintekezieze geintekezan leitekezzeintekezan Podría yo venirtezeintekezienzeitekezan etorri nenkikze

etorri nenkiñnakik etorri nenkidxonakin etorri nenkixunakio etorri nenkixuenakizu etorri nenkidxue [sic]nakizuenakiue enkit

geintekezakenkidxo

geintekezanenkigu

geinkienkidxue

ozgeinkizuz lekitgeinkizuez lekikgeinkiuez lekiñ

331

HENRIKE KNÖRR

lekidxolekigulekixulekixuelekidxue [sic]

geinkezakgeinkezangeinkidxozgeinkizuzgeinkidxuez

etorri zeinkedazetorri zeinkidxozetorri zeinkiguzetorri zeinkidxuez

etorri lekidezetorri lekizeketorri lekizenetorri lekidxozetorri lekiguzetorri lekizuzetorri lekizuezetorri lekidxuez

Flexiones obj. de mujer

naiknaiñnaielanaizunaizuenáiela

daidenez eik eroaneroaiñ, ez eiñ eroandaieladaiguneroaizu

ez eizu eroaneroaizuedaiela

gaizekgaizengaizelagaizuzgaizuezgaiezala

zaidezanzaiezelazaiguzuzaiezala

zaidezan (no zaidagun)26zaidiezalazaiguzenzaidiezela

daidezan

eroaizekeroaizeneroan daizala

daiguzeneroaizuzeroaizuezdaiezala

daiadandaiadazandaiñadandaiñadazandaiodandaiodazandaizudendaizudezandaizuedandaizuedazan

26 Azkuek ohar bera.

332

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

daiuedan daitzueguzendaiuedazan daiuegun

erran [sic!]"daiueguzen

ez eidak ez eistera eroan [sic]28

ez eidezak egidazuez eiok eiozuez eiozak eiozuzez eiguk eiguzuez eiguzek eiguzuzez eiuek eidezue y eizteuzeez eiuezak

eiozueeiden eiozuezeidezanez eion erran [sic] eiskuzue

ez eiozan erran [sic] eiskuzuezy eiguzue [sic]

eroa' igun eiguzuez [sic]eroa' iguzaneroa' iuen deidela

eroa' iuezan naiala29

daidel naiñalaa daidezala

naielanaizula

deiola naizueladeiozala naieladaigule [sic] daideladeiguzala

daiogundaioguzendaitzugundaitzuguzendaitzuegun

" Azkuek: eroan.28 Azkuek: Ez eistezu eroan.29 Azkuek: náiala.'° E letraren gainean a bat ageri da. Azkuek: gaizuzala.

gaizelagaiñezalagaizelagaizuela'°

333

HENRIKE KNÖRR

10. bazaizbazaiguz

zaidezala bazaiguez

daidezala bazaiez

daidela = daistela badaidazbadaizek

daidezala = daistezala badaizendaiodala badaizdaiodazala badaiguz

daizudelabadaiuzbadaiue31

banaik badaiezbanaiñ badaitbanai badaist 32

banaizu badaistiebanaizuebanaie badaiñatbadaiñadez33

bait (ura) badaiñagubâi badaiñaguzbaigu

aie badaiotb badaiodez

badait

badaibadaiadaik badaiotk

adainbadaiozak

nadai

badaion [sic]badabadaigu badaiskukbadaizu badaiskuzekbadaizue badaisku

adaie badaikuzb badaitzut

bagaizuz badaitzudazbagaizuez badaitzuetbagaiez badaiuet

bazaidez zenkidezan34

" Azkuek: badaizue.32 Azkuek: "badait o badaist".

" Azkuek: -daz.34 Flexionario-an zengidezan ipini zuen Azkuek, eta gero zenkidezan.

334

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

neizen neiz, neikez

ezin yan nei35 leik, leikez

ike geiz, geikezne i zeiz, zeikeze

eike zeidiez, zeikieze in leidiez, leikieze

lei neinkidean (sic)36leike neinkenan

in gei neinkidxanezin ike neinkizunge i neinkizuenze

zeike geinkezuzanzeiddie geinkezuezanezin leiddie geinkiezan

Flexiones del potencial del auxiliar zeinkedazanegin zeinkezan

niñaikek zeinkeguzan

niñaikenen niñaike Familiares de naizniñaikezu naukniñaikezueniñaikie naun

gauzekiñaiket (?) gauzeniñaike nintzuaniñaikegu nintzunaniñaikie banintzuk

giñaikezak banintzungiñaikezan dduatgiñaikez ddunatgiñaikezuz ddustekgiñaikezuezgiñakez [Azkuek -kiez] ddusten

ziñaikedaz neuskiok

ziñaikez neuskion

ziñaikeguz naioak37ziñaikiez naioan

35 Hemendik ezin leiddie formaraino (barne) falta da Flexionario-n.36 Azkuek: neinkidxan, eta sic.37 Joan aditza, jakina.

335

HENRIKE KNÖRR

naiaroak38 ddabiknaiaroan ddabiñ

etorriko litzake etxakugaioazan39dagoalanentorrenan ekarrik' uk

ERANSKINA

Azkueren gutuna Bonifacio Etxegarairi(1932)

Artikulu hau moldiztegirako bidean zela, Azkue Bibliotekako JosuneOlabarria andreak dokumentu interesgarri baten berri eman dit (kodea: ABA-RMA-110-372). Gutuna da, Azkuek Bonifacio Etxegarairi idatzi ziona.Nabari denez, Etxegaraik datuak eskatu zizkion Azkueri, La Gaceta del Norteegunkarian argitaratu nahi zuen artikulu baterako.

Ikusten denez, Azkuek Zigoitia du hizpide, batez ere. Hala ere, "harácosa de 31 o 32 años" dio; beraz, 1900 inguruan joan zen lekeitiarra lehenbizi-koz Zigoitira.

Azkuek euskararen mugez dioena erka eta osa daiteke, jakina, OdonApraizek El vascuence en Vitoria y Alava en la última centuria (1850-1950)liburuan idatziarekin (ikus gure bibliografia).

Hona gutunaren testu osoa, deus ere aldatu gabe, salbu rr eta 11 ipintzea,gangarrak kendurik.

"EUSKALTZAINDI

ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA

Teléfono 1274538

Eroan aditza. Azkuek bi forma hauek beste paper batean ere baditu jasoak.39 "= goazen".

336

ZIGOITIKO ADITZA (1918)

BEIN-BEINEKO ETXEA

Domicilio provisional: Ribera, núm. 5

Urutizkiña 12745

BILBAO

Bilbao a 9 de Diciembre de 1932.

Carisimo amigo Boni:

Muy gozoso contesto a su grata del 6 para decirle 1° que en Alaba no sololos pueblos en los que oimos o hemos oido hablar nuestra lengua, sino aun aque-llos en los que hace quizás siglos que se perdió su uso, es únicamente el dialec-to bizkaino el que en ellos regía, a juzgar (en lo que se refiere a estos últimos)por los Uri o Ullibarri y no Iriberri que conserva su Toponimia. 2° La primeravez que estuve en Etxabe [sic; Etxaguen nahi du esan] de Zigoitia (hará cosa de31 o 32 años) prediqué en vascuence y me siguió el pueblo muy bien. La segun-da vez (hace unos seis años [sic; 14 dira]) quise tambien predicar y me disuadie-ron, alegando que solo los ancianos podrian entenderme. 3° Ahora empiezan apredicar en castellano, dando como muerta nuestra lengua, aun en Legutiano(Villarreal), Elosu y algunos otros pueblos de aquel contorno.

En su artículo de la Gaceta dirija V. ¡Arren! una súplica o queja al Preladodiocesano.

4° En Elguea ya sólo algun ancíanisimo [sic] conserva el euskera, segunme aseguró este verano una hija de Hermua (pueblecito de aquella zona), lla-vera del cura de Ursuaran. En Laudio (Llodio) sólo hay un barrio (por lo quehe oigo decir) en que se habla el vasco, el barrio de Gardea. Iré allá algun diaa hablar con los mayores.

Ya en Barambio, donde he estado varias veces, solo hablan la lengua tra-dicional algunos de su apartado barrio Garrastatzu. Esto se debe principal-mente a que hace ya más de 50 años enviaron allá de curas a sacerdotes que nosabian vascuence.

Apenas hay en el mapa de Bonaparte pueblos que no haya yo visitado,por ejemplo Marieta. En los demas hablé yo con varios (aun no viejos) la len-gua tradicional.

Me aguardan ya en casa. A los de la suya cariñosos recuerdos. Hasta den-tro de poco en que nos veremos en S.S.

Cordialmente suyo en el Señor.[R. M. Azkue]"

337

HENRIKE KNÖRR

BIBLIOGRAFIA

APRAIZ, Odón, 1976. El vascuence en Vitoria y Álava en la última centu-ria (1850-1950). Gasteiz, Arabako Diputazioa.

ARANA, José Antonio, 1997. "Georges Lacomberen artxiboa". FederileoKrutwig-i omenaldia. Bilbo, Euskaltzaindia (Iker 10), 49-77.

AZKUE, Resurrección María, 1917-1918 (?). Flexionario. Hiru kaier argi-taragabe. Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekan gordetzen dira.

ETXAIDE, Ana María, 1984. Erizkizundi irukoitza (euskara 1925). Bilbo,Euskaltzaindia (Iker 3). Bi liburuki.

YRIZAR, Pedro de, 1992. Morfología del verbo auxiliar vizcaino (Estudiodialectológico). Euskaltzaindia-Bilbao Bizkaia Kutxa. Bi liburuki.

338