19/02/58

1

การเลยงดและการจดการสตวเลยงพเศษ

อ.น.สพ. ณฐวฒ คณาตยานนท

คณะสตวแพทยศาสตร

มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร

สตวเลยงพเศษ (Exotic pet)

หมายถง สตวเลยงตางถน สตวทโดยปกตแลวไมไดถกน ามาเลยง

(unusual animal pet) เปนเพอน หรอใกลชดกบมนษย

• สตวไมมกระดกสนหลง แมลงปกแขง, แมงมม

• สตวสะเทนน าสะเทนบก salamander, Axolotl • สตวเลอยคลาน กงกา, ง, เตา

• สตวปกสวยงาม นกชนดตางๆ

• สตวฟนแทะ กระตาย, กระรอก, prairie dog, sugar slider

19/02/58

2

www.nowaterriver.com

Content • Biological data

• Food management

• House management

• Common abnormality

Order Lagomorpha Family Ochotonidae Ex. Pika Family Leporidae Ex. Rabbit, Hare European rabbit (Domestic rabbit) Oryctolagus cuniculus

• มขนาดเลก-ขนาดใหญ น าหนกตงแต 700 กรม-มากกวา 5 กโลกรม

„ เชน สายพนธ Mini lop, Rex, Angora, New Zealand white, Flemish giant

• มมากกวา 50 สายพนธแททวโลก

• ลกษณะแตกตางกนไปตามสายพนธ และตางจากกระตายปา

19/02/58

3

Netherlands dwarf (ND)

Lop, minilop

Rex, minirex

New Zealand white

Flemish giant

Angora

www.amusingplanet.com

19/02/58

4

Basic Knowledgement „ Teeth - 28 teeth, 1st & 2nd upper incisor 2/1 incisor, 0/0 canine, 3/2 premolar, 3/3 molar

Basic Knowledgement 2nd upper incisor = “Peg teeth” „ (Open rooted)

Basic Knowledgement

มชองระหวางฟนตดและฟนกราม การเจรญของฟนขนกบการใชงาน

Basic Knowledgement „ Lack of footpads / coarse fur „ Non retracted claw , 5/4 digit „ Scent gland „ Dewlap @ Female / pluck for nest

ตอมกลน (Scent gland)

Basic Knowledgement „ 3 - 5 pairs of nipple in female, not found in male „ Duplex uterus „ Inguinal canal opening - Hernia

19/02/58

5

Scrotal sac

Biological data „ Weaning period 4 -6 weeks „ Sexual maturity 5-8 months „ Gestation period 30-32 days „ Y/B 1-9 „ Life span 2-10 years

การสงเกตอวยวะเพศในลกกระตาย

„ External genitalia male round shape,

penile protude female oval shape „ Buck and Doe

„ ห รบฟงเสยงไดจากทกทศทาง „ มเสนประสาท เสนเลอดมาเลยง

มาก „ ชวยระบายความรอนออกจาก

รางกาย ไมควรจบกระตายดวยการยกห

19/02/58

6

ทางเดนอาหาร

„ กระเพาะ มความเปนกรด (pH ต า) „ ล าไสเลก „ ล าไสหมก (caecum) 40% GI capacity „ ล าไสใหญ „ Hind gut fermentation

มล ม 2 แบบ มลกลางวน hard round shape

มลกลางคน smaller pellet, mucous & soft „ (recycle nutrient microorganism)

K-series

Korean series ลกษณะรปราง อของกระตาย ระบบปสสาวะ Urinary system

„ ปรมาณสมพนธกบน าทกน „ แคลเซยม (calcium carbonate)และแมกนเซยม (ammonium magnesium

phosphate) ถกก าจด „ อาจมตะกอนขน สของปสสาวะผนแปรไดมาก „ ไมควรมเลอดปนแมจะอยในชวงตดสด „ Porphyrins

Housing รปแบบ ลกษณะการเลยง อณหภมทเหมาะสม 15-30 องศาเซลเซยส เลยงปลอยอสระ ในบาน ในสนามหญา ในคอกพนทจ ากด „ สะอาด แหง ไมมสารเคม „ พนนม ผวไมลน „ ไมมพชมพษ หรอ สตวอนตราย

Housing „ ระวงหลม โพรง ทถกขด „ มทหลบฝนทแหงสนท ไมโดน

ฝนสาด ละอองฝน (ถวยอาหาร) „ ระบายน าไดด ไมมพนทชนแฉะ

หลงฝนตก „ มรมเงาใหหลบแสงแดด และไอ

รอน ไดอยางพอเพยง

19/02/58

7

Housing „ เกบกวาดสงขบถายทกวน ท า

ความสะอาดเปน ประจ า สม าเสมอ

Housing เลยงในกรง „ มพนทอยางนอย 30 X 30 ตร.ซม.ตอตว „ กรงทนทานตอการกดแทะ ไมมวสดหลดรอน ผ กรอนยาก „ ต าแหนงทตงกรง ไมโดนแดดรอน อากาศถายเทไดด ไมอยรมหนาตาง

Housing „ แบงแยกจากสตวเลยงอนอยางชดเจน „ ระมดระวงทศทางของแสงแดดในแตละฤดกาล „ ถวยใสอาหารและน า ทนทานตอการกดแทะ „ ลางท าความสะอาดถาดใตกรง ทกวน สม าเสมอ

Housing „ ไมใชสารท าความสะอาดทมฤทธ หรอ กลนทรนแรง „ ไมควรใชขเลอย ใสใตกรง โดยเฉพาะในหองทมเครองปรบอากาศ „ อากาศถายเทไดด ไมมมลภาวะทางกลน „ ไมเปดพดลมจอทตวกระตาย ไมนอนหองแอรทเยนเกนไป „ ความชนสมพทธ 30-70%

Housing „ ไมเลยงกระตายเพศผและเมยรวมกน „ หากจ าเปนตองเลยงรวมกน ควรท าหมน

19/02/58

8

ขอควรระวง „ ไมทงกระตายไวในรถ ไมวาจะเปนเวลาใดกตาม „ ระมดระวงสตวอน ทอาจจะมาท ารายกระตายได „ ระมดระวงชวงทกระตายเปนสด การรวมฝง „ ไมวางสงของทกชนดบนกรงกระตาย ในทกกรณ

Food

Food „ หญา (Grass) คณภาพด มอตราสวนของไฟเบอร (fiber 18-24 %) „ หญาขนสดตองเกบจากแหลงทสะอาด ปลอดภย „ หญาแหง (Hay) ผงฝ นนอย มกลนหอม ไมอบชน ไมพบเชอรา หญาแพงโกลา จะมไฟเบอรทยอยไดยาก (indigestible fiber)

Food • การเลอกอาหารกระตายเดก „ High fiber „ Medium protein „ Low carb. „ Low fat „ Medium calcium

• การเลอกอาหารกระตายโต „ High fiber „ Low/ Medium protein „ Low carb. „ Low fat „ Low calcium

Food „ มใหกนตลอดเวลา ทงหญา และน า „ น าสะอาด เปลยนทกวน (ไมใชเตม) ลางท าความสะอาดภาชนะกอน

เปลยนน าทกครง ไมแขวนเหนออาหาร

19/02/58

9

Food „ อาหารเมดคณภาพด ส าหรบกระตายโดยเฉพาะ ปรมาณนอย(10-20%)

(เชา/เยน) เกบในภาชนะทปดมดชด „ ผกสด เชน แครอท คะนา กระเพรา ใหไดเลกนอย ไมควรใหบอย „ ไมควรใหผลไม ขนมส าหรบสตวฟนแทะ „ วตามน ซ รางกายสามารถสงเคราะหไดจากกลโคสซงมกระบวนการ

สงเคราะหทตบ „ อาหารส าหรบลกกระตายอายไมเกน 6-7 เดอน ควรใชหญาอลฟาฟา เปน

หลก

Food (fiber) „ Digestible –Nutrient –Caecal fermentation

„ Indigestible –Gut motility –Nutrient +fluid caecum

Unsafe Foods „ Aloe vera „ Avocado (poisonous) „ Bamboo shoots „ Beans (except some pod varieties) „ Castor "beans" (these are really seeds) „ Chives „ Corn „ Eggplant „ Hedge apples

„ Mushrooms „ Nuts „ Onions „ Peas „ Potato „ Seeds „ Soy beans „ Sweet potato „ Tea leaves

19/02/58

10

ขอควรระวง

„ การกดแทะ กระดาษ ไม ปน พลาสตก สงแปลกปลอมอน เปนอนตรายถงชวตได

„ อาหารทไมควรให นม น าหวาน นมเปรยว โยเกรต น าอดลม ขนมปง การปอนน าเกลอแรอาจใหได (caecal dysbiosis)

„ กระตายแตละตวปรบตวตอการกนอาหารไดตางกน ภมตานทาน ความแขงแรงของทางเดนอาหารแตกตางกนในแตละตว

ลกษณะนสยและพฤตกรรมของกระตาย

„ หายใจถ จมกและใบหสน ปกต „ จาม สงเสยงรอง „ เลยขน บรเวณขาหนา เพอการท า

ความสะอาดตวเองเสมอ

„ เปนสตวสงคม „ มการแบงอาณาเขต „ ฉ กระจายออกนอกกรง „ มนสยเฉพาะแตละตว „ ไมสามารถอาเจยนได

ลกษณะนสยและพฤตกรรมของกระตาย

„ เอา จมก คาง แกมมาถกบแขน ขา เจาของ (Chinning)

„ กระทบเทา „ กระโดดตวลอย และบดตว „ นอนยดตว เหยยดขาหลง

ลกษณะนสยและพฤตกรรมของกระตาย

„ นงขด กกตว กดฟน

การดแล จดการสขภาพ

• การท าความสะอาด การแปรงขน – แปรงขนดวยหวทเหมาะสมกบลกษณะขน ของกระตายแตละชนด ระมดระวงการแปรงขน อาจท าใหผวหนงฉกขาดได

– หากพบขนตดพนเปนสงกะตงใหสางออก หรอตดออกดวยกรรไกร

– ขนทฝาเทา

19/02/58

11

การดแล จดการสขภาพ

• การจบ อมกระตาย – มวลกระดกนอย 7-8% กระดกหกไดงาย

– ไมอมแบบเดก ไมนอนหงาย – ไมจบหวใบห

การดแล จดการสขภาพ

• ใชมอขางทถนดหยบจบหนงบรเวณกงกลางหวไหลทงสองขาง และใชมออกชอนสะโพกและขาหลงเพอรองรบน าหนก

การดแล จดการสขภาพ

„ การปลอยใหวงเลนภายนอกกรง ควรอยในสายตาตลอดเวลา

„ อยาวางสงของ ยา สารเคม ในต าแหนงทกระตายเขาถงได

„ ระวงสายไฟ สายชารจตางๆ

การดแล จดการสขภาพ

„ ประเมนสภาพขน และชงน าหนกเปนประจ า „ น าไปถายพยาธและตรวจสขภาพอยางนอยปละ 2 ครง „ ตรวจสขภาพฟนอยางนอยปละ 1 ครง

การตดเลบกระตาย

อยาใหกระตายเครยด

„ การมองเหน „ กลน „ เสยง

19/02/58

12

ความผดปกตทพบได

Soft feces, (Diarrhea) Over weight (Obesity) Skin disease (Integument disorder) Abnormal teeth (Malocclusion) Sore hock (Pododermatitis) Bloat (Gastro-intestinal stasis) Heat stroke (Hyperthermia)

ภาวะทองเสย

19/02/58

13

น าหนกเกน (Obesity)

ชนดอาหารไมเหมาะสม

ไมไดออกก าลงกาย

ปรมาณอาหารทมากเกน

ความผดปกตทาง

พนธกรรม

โรคผวหนง

• เชอรา

Cr. Dr.chaowapan

โรคผวหนง

„ ปรสตใตผวหนง

„ ปรสตทขนและผวหนง

ฟนยาวผดปกต ฟนไมสบกน

19/02/58

14

ฝาเทาอกเสบ

ภาวะทองอด

• อาหารไมเหมาะสม • ขนอดตน • สงแปลกปลอมอน

ภาวะอณหภมรางกายสง

ภาวะอณหภมรางกายสง

การเตรยมตวแมกระตายและการดแลลกกระตาย

„ ปรองดวยหญาแพงโกลา „ ไมมมลภาวะ สงรบกวนใดๆ „ ปดดานขางกรงดวยผา เพอลดความ

ระแวง

„ การเตรยมรงคลอด ภาชนะ ทมขอบสง

การเตรยมตวแมกระตายและการดแลลกกระตาย

„ มกคลอดกลางคนถงตอนเชามด „ ลกกระตายชวยเหลอตวเองไมไดเลย „ แมเลยงลกเพยงวนละ 1-2 ครง

เทานน เชา/กลางคน „ น านม peak 3 สปดาหแรกหลง

คลอด „ ใชฟโรโมน ในการสอสาร

19/02/58

15

การเตรยมตวแมกระตายและการดแลลกกระตาย

„ ขนนอย ลบ ไมฟ เปลอกตาปด „ หากลกไดดดนม พงจะปอง มส

ชมพหรอสขาวของน านมในกระเพาะ

„ 35-40 กรม/วน „ ความเปนกรด-ดาง(pH) ใน

กระเพาะสง

การเตรยมตวแมกระตายและการดแลลกกระตาย

„ ขนขนเตม 1 สปดาห ตาเปดทประมาณ 10 วน

„ เรมกนหญาเมออาย 2 สปดาห และ coprophagy หลงจากนนหนงสปดาห

„ Weaning 5-6 สปดาห „ social

การเลอกลกกระตายมาเลยง

„ หยานมแลว „ ราเรง ไมนงซม ดวงตาทงสองขาง แจมใส ไมหรตา ไมมขตา „ ไมมน ามก หรอ คราบของเหลวบรเวณปาก และจมก „ ขนบรเวณขาหนาทงสองขางขนเตม ขนแหงสะอาด ไมเปยก

การเลอกลกกระตายมาเลยง

„ ทองนมแนน แตไมบวมแขง หรอนมจนเหลว

„ วงเขาหาเมอมอาหารมาลอ พยายามแยงกนอาหารจากตวอน

„ ขนาดตวใหญประมาณถวยตวง น าหนกไมต ากวา 200-250 กรม