Download - Pisua, gorputzaren irudia, elikadura eta ariketa fisikoa · Bizitzarako eta adimen osasunaren sustapenerako gaitasunak. Unibertsitateko ikasleen arteko bereizketa egiten da bizi dituzten,

1U

nib

erts

itat

ean

osa

sun

a su

stat

zeko

ira

kask

un

tza

gid

a

Pisua, gorputzaren irudia, elikaduraeta ariketa fisikoa

Egileak: - Ana Aliende Urtasun (NUPeko Soziologia Saila).

- Ana Ansa Ascunce (NUPeko Osasun Laguntzarako Unitatea).

- Alfonso Arteaga Olleta (NUPeko Psikologia eta Pedagogia Saila)

- Raquel González Eransus (Drogamenpekotasunaren aurkako Foru Plana. Osasun Publikokoeta Lan Osasuneko Institutua. Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentua).

- Mª José Pérez Jarauta (Osasun Sustapenerako Atala. Osasun Publikoko eta Lan OsasunekoInstitutua. Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentua).

- Natalia Tajadura Arizaleta (NUPeko Gizarte Ekintzarako Unitatea).

Argitaratzailea: Universidad Pública de Navarra. Nafarroako Unibertsitate Publikoa.

Diseinu grafikoa: Ana Goikoetxea Zarranz.

Itzulpena: Euskararako Unitate Teknikoa. Nafarroako Unibertsitate Publikoa.

Finantzatzailea: Nafarroako Unibertsitate Publikoa eta Nafarroako Gobernua.

Inprimatzailea: Gráficas Ona.

Lege gordailua: NA 1166-2014

1. Modulua

Pisua, gorputzaren irudia, elikadura eta ariketa fisikoa

Aurkezpena

1

Zergatik Gida hau? Unibertsitatearen berezko balioak dira pentsamenduaren automatismoetatik askatzera, errutinatik ihes egitera eta ja-kintzaren aldeko apustua egitera bideratzen duten jarrerak eta portaerak. Jakintzak eta hura etengabe bilatzeak adime-nera eta ulermenera daramate. Ildo horretatik, Unibertsitateak osasuna sustatzeko duen zeregin nagusiak ongizatefisikoaren, adimenekoaren eta gizarte ongizatearen aldeko apustua egitea dakar berarekin. Horretarako, unibertsitatekoikasleek beren prestakuntzan jasotzen dituzten ezagupenen menderatze teknikoa eta baliabideak osatu behar dira ze-harkako jardueren eskaintza batekin, zientziek eta giza zientziek ematen dituzten ezagupenak, naturan eta gizartean, in-tegratzen laguntzeko.

Nafarroako Unibertsitate Publikoak duen osasunaren aldeko konpromisoa aspaldikoa da. 2005. urteko urtarrilean NUPeneta Nafarroako Gobernuaren Osasun Departamentuaren arteko lehen hitzarmena sinatu zen, Unibertsitate Osasungarri-aren aldeko lehen Plana abian jartzeko. Bere xedea Unibertsitate komunitatearen osasuna eta ongizatea maila guztietanhobetzen laguntzea da. Planak lau lan ardatz garatzen ditu: (1) Unibertsitate-ingurune osasungarriak; (2) Osasun-sustapenarekin harremana duten zerbitzuen eskaintza; (3) Curriculumak eta ikerketa; eta (4) Informazioa, arlo artekolankidetza eta parte hartzea. Lauretan inplementatu da hainbat ekintza eta jarduera lerroak osatzen duten aukera sortahandi bat.

"Curriculumak eta ikerketa" ardatzak dituen xedeetako bat ikasgeletan Osasuna Sustatzeko estrategia sartzea da, harenedukiak, metodologiak eta filosofia gehituz dauden diziplina akademikoetan, graduetako irakasgaien eduki eta eskumenberekietatik abiatuta.

Belaunaldi gazteenak lehentasun dira Osasun Publikoan egin beharreko lanean. Osasunaren Munduko Erakundearen “Osasuna guztientzat XXI. mendean europar eskualdean” dokumentuak lehentasun gisa ditu haurrak, nerabeak etagazteak, etorkizunean osasuna irabazteko eta gaixotasunei aurrea hartzeko begi bistako inbertsioa baitira. Gizartearen eraldaketa lasterrak direla-eta, instituzioen arteko harremanak sendotu behar dira, elkarrekin lan egiteko bizitza baliotsubatek dauzkan lotura emozionalak, kognitiboak eta sozialak garatzeko aukera emango duen ongizate arrazoizko etabidezko baten alde.

Azken urteotan hainbat azterlan egin dira gazteriaren osasunaren egoera ezagutzeko, esaterako, "Gazteriari eta osasunariburuzko inkesta, 2007" (Nafarroako Gobernuaren Osasun Departamentua), edo "Gazteriari buruzko inkesta, 2012" (Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioaren Gazteriaren Institutua). Eta, zehazki, Unibertsitate Osasungarri-aren aldeko I. Planean inkesta bat egin zen NUPeko irakasleei, ikasleei eta administrazio eta zerbitzuetako langileei zuzen-dua, eta hark lagundu zuen ikasleekin lan egiteko lau lan esparru zabal definitzen: (1) Pisua, gorputzaren irudia, elikaduraeta ariketa fisikoa; (2) Harreman afektibo-sexualak; (3) Drogen kontsumoa eta bestelako arrisku jokabideak; eta (4) Bizitzarako eta adimen osasunaren sustapenerako gaitasunak.

Unibertsitateko ikasleen arteko bereizketa egiten da bizi dituzten, beren harremanak egiten eta ikasteko duten testuinguruzehatzen arabera, eta era berean, egiten dituzten ikasketen arabera, lan akademiko motaren arabera eta jakintzarekin etaikasketarekin duten harremanaren arabera. Ezagutza berriak jasotzeko, sareetan parte hartzeko, konektatzeko eta harre-manak egiteko bidea ematen dien pentsamendu motan eta portaeran trebatzen dira. Alde horretatik, funtsezkoa daikasleekin lan egitea, etengabe zabalik egon daitezen autonomia, erantzukizuna eta beren bizitzaren eta osasunarengaineko kontrola emango dizkieten esperientziak izateko. Hau da, garapen pertsonala eta oreka emozionala, harreman etaulermen sotil baten emaitza dena. Helburu hori errazteko prestatu da gida hau.

Zer da gida hau? Gidak eskaini egiten ditu, alde batetik, irakasleentzat jarduera praktikoen aukera zabal bat, eta haietako bakoitzarendeskribapen zehatza, ikasgelan graduko ikasleekin egiteko prest; eta, bestetik, hezkuntza edukiak, osasunaren ikuspegiosoan oinarrituak, eta proposamen metodologikoak, pedagogia aktiboko ikuspegia dutenak.

2

Gida lau Modulutan egituratu da (edukiak jorratzeko) eta hiru Eranskin (metodologia pedagogikoa, baliabideak eta huraegiteko erabili den bibliografia dituztenak).

1. modulua: Pisua, gorputzaren irudia, elikadura eta ariketa fisikoa

2. modulua: Harreman afektibo-sexualak

3. modulua: Drogen kontsumoa eta bestelako arrisku jokabideak

4. modulua: Bizitzarako eta adimen osasunaren sustapenerako gaitasunak

Nori zuzentzen zaion Gida Unibertsitateko irakasleei zuzendua dago, eta gonbit egiten zaie Unibertsitate Osasungarriaren aldeko Planean partehar dezaten, eta beren laguntza errazteko jarduerak eskaintzen zaizkie.

Nola erabili gida? Lau moduluek egitura bera dute. Haietako bakoitza hainbat Unitate Didaktikotan banatzen da. Unitateek Sarrera bat dute,non lortu nahi diren helburuak eta edukiak eta jarduerak laburki deskribatzen diren.

Egin beharreko jardueren proposamena zabala da, eta gaiari hainbat ikuspegitatik heltzeko zenbait hezkuntza teknika es-kaintzen ditu. Xedea da ideiak ematea irakasleak osasuna lantzeko hezkuntza lanari bere ikasleentzat egokien jotzenduena erabil dezan.

Azkenik, jarduerak garatzeko fitxa batzuk ere erantsi dira.

AurkezpenaZergatik gida hau? ...........................................................................................1. or. Zergatik gida hau? ...........................................................................................1. or. Nori zuzentzen zaion ........................................................................................ 2. or. Nola erabil daitekeen ..................................................................................... 2. or.

SarreraModuluaren edukiak ............................................................................................................................................. . 6. or.

1. Unitatea: Nola nago eta nola gaude Sarrera. Helburuak. Edukiak .......................................................................................................................... 8. or.1. jarduera. Datuak aztertzen. Helburuak. Metodologia.. Jardueraren garapena. Materialak ........................ 9. or.1. fitxa. Datuak jasotzeko galdetegiaren eredua ........................................................................................ 10. or. 2. fitxa. GMI eskala eta bere interpretazioa .............................................................................................. 13. or.3. fitxa. Hainbat iturritako datuak: pisua eta dieta, gorputz-irudia, elikadura azturak

eta ariketa fisikoa .......................................................................................................................... 14. or.

2. Unitatea: Pisua, elikadura eta ariketa fisikoaSarrera. Helburuak. Materialak eta baliabideak. Jarduerak .......................................................................... 18. or.1. jarduera. Nire eguneroko azturak: elikadura orekatua eta ariketa fisikoa ............................................... 20. or.2. jarduera. Elikadura eta ingurunea ........................................................................................................... 21. or.3. jarduera. Modak eta pisua. Modan jartzen diren dietak ........................................................................... 22. or.4. jarduera. Jateko beste modu batzuk, beste bizi filosofia bat .................................................................... 23. or.5. jarduera. Gure campuseko errealitatea ikertzen: “osasuna” aukeratzea .................................................. 24. or.1. fitxa. Badakit zer jaten dudan eta zenbat mugitzen naizen .................................................................... 25. or.2. fitxa. Elikagaien piramidea .................................................................................................................... 26. or.3. fitxa. Ariketa fisikoa ............................................................................................................................... 27. or.4. fitxa. Elikagaien eskaintza campuseko kafetegietan ............................................................................... 28. or.5. fitxa. Kasu praktikoa: Karlos eta saltxitxak ............................................................................................ 29. or.6. fitxa. Gorputz-masaren indizea ................................................................................................................ 30. or.7. fitxa. Dieta mediterraneoa ...................................................................................................................... 31. or.8. fitxa. Anoen pisuak taldeen arabera eta etxerako neurriak ................................................................... 32. or.

aurkibidea

1. moduluaPisua, gorputzaren irudia, elikadura eta ariketa fisikoa

3

4

3. Unitatea: Gorputz-irudia Sarrera ......................................................................................................................................................... 34. or.Helburuak. Jarduerak ................................................................................................................................... 35. or.1. jarduera. Kasu baten behaketa eta deskribapena: Goiatz ........................................................................ 36. or. 2. jarduera. Gorputz-irudiaren eta bere distortsioen kontzeptuak lantzen ................................................... 37. or. 3. jarduera. Nork bere buruaz daukan irudia lantzen ................................................................................... 38. or. 3 bis jarduera. Nork bere buruaz daukan irudia lantzen .............................................................................. 39. or. 4. jarduera. Gorputz-irudia unibertsitateko kideengan ................................................................................ 40. or. 5. jarduera Gorputz-irudiarekin lotutako arazoak aztertzeko jarraibideak .................................................. 41. or. 1. fitxa. Goiatz film laburrari buruz ............................................................................................................ 42. or. 2. fitxa. Gorputz-irudia eta bere distortsioak ............................................................................................. 43. or.3. fitxa. Gorputz-irudiarekiko gogobetetzeari buruzko inkesta ................................................................. 44. or. 4. fitxa. Nerabeentzako Silueten Testa ....................................................................................................... 45. or. 5. fitxa. Azterlana Unibertsitateko ikasleekin ............................................................................................. 46. or.

4. Unitatea: Gorputzaren eta bere eragileen gizarteratzea. Nola sinkronizatzen dira gorputzak?

Sarrera. Helburuak. Materialak eta baliabideak. jarduerak .......................................................................... 48. or. 1. jarduera. Edertasunaren lengoaiak: proportzioa (urrezkoa) ...................................................................... 50. or.2. jarduera. Antzekotasun eta desberdintasun kulturalak gorputzen tratamenduan eta edertasunean ....... 52. or. 3. jarduera. Beste batzuekin batera gorputzari eta emozioei entzutea: mugimendua, pentsamendua

eta ekintza ................................................................................................................................ 53. or. 4. jarduera. Kultura garaikidean irudien garrantzia lantzea. Gorputzen protagonismoa

komunikabideetan .................................................................................................................... 54. or. 5. jarduera. Eguneroko bizitzaren estetikari buruz eztabaidatzea: aurpegi, gorputz eta buruko

tratamendurako zentroen ugaltzeari buruz ............................................................................... 56. or.6. jarduera. Gorputzaren jabetza sistema juridikoan: zer eskubide daukagu gure buruen gain?

Nola arautzen dira? .................................................................................................................. 57. or. 1. fitxa. Urrezko arrazoia edo jainkozko proportzioa .................................................................................. 58. or. 2. fitxa. Arnasketa, lasaitzea ...................................................................................................................... 59. or. 3. fitxa. Abesti baten lirika ........................................................................................................................ 62. or. 4. fitxa. "Errauskine" ................................................................................................................................ 63. or. 5. fitxa. “Million Dollars Baby” .................................................................................................................. 65. or.

ERANSKINAK1. eranskina

Erabili beharreko metodologia pedagogikoa .......................................................................................... 68. or.1. Ikaskuntza esanguratsua eta taldekako teknika pedagogikoak .......................................................... 68. or. 2. Teknika motak ................................................................................................................................... 68. or. 3. Hezitzaile rola ..................................................................................................................................... 70. or.

2. eranskina Bibliografia eta baliabideak .................................................................................................................... 72. or.

Pisua, gorputzaren irudia, elikaduraeta ariketa fisikoa1

Unibertsitateko curriculumetanosasuna sustatzeko irakaskuntza gida

5

6

1. modulurako sarreraGazteriaren osasunaren egoera hobetzeko eta arriskuak eta gaixotasunak saihesteko, funtsezkoa da bizimodu osasunga-rriak sustatzea.

Bizimodu osasungarrien estiloak balioesteko aldagai klasikoak dira elikadura azturak, ariketa egitea, alkohol, tabako etabeste droga batzuen kontsumoa, eta osasunari buruz gizonezkoek eta emakumezkoek dituzten pertzepzioak. Aldagaihauekin batera daude gizakiek emozioak, sentimenduak, pentsamenduak eta portaerak ikasten eta bereganatzen dituztensozializazio esparruekin lotutakoak. Egoera sozialak, azturak eta esperientziak elkarren artean lotuak daude egunerokobizimoduan eta, gainera, gero eta gehiago, oso baldintzatuak teknologien bidez, zehazki informazioarekin eta komu-nikazioarekin erlazioa dutenekin. Komunikabideak bitartekari gisa jarduten dute, kulturaniztasuna garraiatuz eta aldake-tak sorraraziz gizarte harremanak eraldatzen dituzten sentsibilitateetan.

Garatu deitzen diren herrialdeetan ikusten dugu, alde batetik, gorputzari kultua, bere kanpoko adierazpenean osasunarenedo estetikaren ikuspuntutik, giza adierazpen indartsuenetako bat dela gaur egun eta, bestetik, gure inguruko asalduranutrizional garrantzitsuenak gehiegizko pisuarekin eta obesitatearekin lotuak daudela. Komunikabideetan transmititzenden gorputzaren ideal estetikoak eragina dauka identitate femeninoen eta maskulinoen eraketan. Zentzu horretan,"adina" eta "sexua" aldagaiak paper garrantzitsua jokatzen dute edertasunaren eta arrakastaren ideal sozialak doitzeko.Ohikoa da norbere gorputzaren pertzepzio distortsionatuak aurkitzea, bereziki emakumeen artean, are gehiago nerabeeneta heldu gazteen artean.

Beharrezkoa da ezagutzea gazteriaren azturak eta bizimoduak, horiek modulatzen dituzten eragile psikologiko etasozialak, eta horiei buruzko hausnarketa, analisia eta kritika egiteko guneak eskaintzea gazteei, norberaren autonomia, erantzukizuna, zoriona eta bizitzaren kontrola sustatzen laguntzeko.

Modulu honen edukiakDiziplina ezberdinen ikuspegitik, ikasleen azturen eta eguneroko inertzien berri jasotzen lagunduko duten lan proposame-nak egiten dira, ikasleak espazio zabalago batean jarriz, beste batzuekin aldera daitezen, eta beren burua ezagutu etabalioets dezaten. Beren pisua, gorputz-irudia, elikadura azturak eta egiten duten ariketa fisikoa bihurtzen dira jakin,aztertu eta hausnartzeko helburu. Horretarako, ikerketaren alderdi kualitatiboak eta kuantitatiboak sustatzen dira, eta pro-posatzen da ikasleak izatea -irakasleekin lankidetzan- ateratako ondorioak aztertu eta eztabaidatuko dituztenak.

Proposatutako unitateak hauek dira: 1. Unitatea. Nola nago eta nola gaude 2. Unitatea. Pisua, elikadura eta ariketa fisikoa3. Unitatea. Gorputz irudia 4. Unitatea. Gorputz sozializazioa eta bere eragileak

Unitate bakoitzerako sarrerak unitatea osatzen duten jarduera multzoaren edukiak biltzen ditu. Lehenbizikoan, "Nolanago eta nola gaude" izena duena, proposatzen da estatistika datuekin lan egitea, pisuari, elikadurari eta ariketa fisikoariburuzko ikerketa kuantitatiboan sakontzen laguntzen duten alderdi teoriko eta metodologikoekin. 2. unitatean, "Pisua,elikadura eta ariketa" izenekoan, proposatzen diren jarduerek eguneroko portaerak antzematen laguntzen dute, eta on-gizatea sortzen laguntzeko haiek hobetzen.

3. "Gorputz irudia" eta 4. "Gorputz sozializazioa eta bere eragileak" unitateetan, gorputz irudiaren dimentsio -psikologiko, sozial eta kulturalak planteatzen dira. Irudi fisikoarekin eta gorputzaren sozializazioaren eragileekin lotutadauden distortsioak eta atsekabeak aztertzen dira. Identitate pertsonala eta bizitza soziala ezaugarritzen dituzten alderdikognitibo eta emozionalei buruzko alderdiak aztertzera gonbidatzen dira ikasleak.

7

Unitatea1Nola nago etanola gaude

8

1Unitatea

SarreraEstatistika beharrezko tresna metodologiko bat da ezagutzaren eta jakintzaren adar guztietan. Informazio kuantitatiboapilatzen, antolatzen, aurkezten eta aztertzen dugu ezagutzaren esparru guztietan.

Hortaz, Estatistika osasunarekin lotutako datuak ulertzeko eta interpretatzeko tresna gisa azaltzen zaigu, iritzi arbitrarioaketa diskrezionalak bereizteko, zientzia mota guztietan ohikoak diren prozedura induktiboen eta deduktiboen bidez. Besteera batera esanda, metodo estatistikoak zenbakizko informaziotik ondorioak ateratzeko aukera ematen digu, populazioenpropietateak eta gertakari naturalak zenbatuz edo neurtuz ateratako datuetatik abiatuta.

Etengabe diseinatzen dira programak osasuna hobetzeko, eta ausazko osagaiak murrizteko. Ausazkotasun hori sortzendute, beste alderdi batzuen artean, behatutako gertakariaren aldagarritasun itzelak, edo osasun eta gaixotasun egoerenzenbait eragile neurtzeko ezintasunak, eta programa bera duten eta beren artean antzekoak diren banakakoen erantzunen aldakortasunak. Estatistika "metodo zientifikorako tresna" gisa aplikatuz, aukera ematen digu egoerakaztertzeko eta harremanak aztertzeko erabakiak hartzen lagunduz, bereziki aldaketa egoeretan eta/edo ziurgabetasunegoeretan, eta arazo kolektiboak ebazten laguntzen digu.

Fenomeno berari buruzko datuak aurkezteak, xehetasunez edo sintetizaturik adierazita adierazleen (zenbakien) bidez, ezdu Estatistika "hotz" bihurtzen. Adierazle bakoitzaren atzean ezkutatzen da aztertzen den gertaeraren egiazko neurria.Hortaz, gertaerak kuantifikatuz adierazteaz gainera, gehitu behar da, alde batetik, gertakizunak azaltzeko ahalmena etahipotesiak eta aurreikuspenak enpirikoki kontrastatzeko ahalmena inferentzia estatistikoaren bidez.

Osasunaren Munduko Erakundearen (OME) arabera, osasunean eragiten duten zazpi faktore erabakigarri nagusiak ariketafisikoa egitearekin eta elikadurarekin lotuak daude. Horregatik, gomendatzen du egunero -neurriko ariketa fisikoa egiteaordu erdiz bederen, fruta eta barazki freskoen kontsumoa gehitzea, gantz ase asko eta azukre erantsiak dituzten elika-gaiez gainera, eta pisu osasungarria edukitzea.

Ildo horretatik, eta Osasuna Sustatzen duten Eskolen eta Unibertsitate Osasungarrien, OMEn, Europar Batasuneko Batzordearen eta Europako Kontseiluaren planteamendu, proposamen eta esperientzien esparruan, Gida honek lan lerrogisa dakar osasunari buruzko ikerketa ikasgelan. Hainbat iturritako datuekin lan egitea, beraien datuekin eta ikasgelakotaldekoekin alderatuz, lagundu egiten die ikasleei beren egoerari buruz hausnartzen, beren bizimoduekin kritiko izaten,eta, azken batean, beren osasuna hobetzeko ikaskuntza esanguratsua erdiesten.

Helburuak1. Elikadurarekin eta ariketarekin lotutako portaerak aztertzea, hainbat arlo bateratzen dituen eta elkar eragiten duten sis-

tema gisa; sistema horretan biltzen dira gustuak, bazkarien hautaketa, pisuagatiko kezka, eta elikadurarekin lotutakoasaldurak, esaterako, obesitatea eta nahasmenduak elikaduran.

2. Estatistikaren arlotik iritsi nahi da ulertzera zer den aztertzeko analisia, zertarako balio duen eta zein estatistikak baliodezakeen mota honetako analisia egiteko.

3. Ezagutzaren hobekuntzari dagokionez, hausnarketa egitea informazio zuzena jaso eta hartzeko garrantziari buruz, kasubakoitzean erabaki egokiena hartzeko.

Edukiak Elikadura. Elikadura portaerakPisua eta ariketa fisikoaGorputz irudiaJarduerak

Aipatu edukiekin lotutako alderdi nagusiak aztertzeko jarduera bakar bat proposatzen da, ikaskuntza prozesua erraztekotresna gisa estatistika erabilita.

1. jarduera. Datuak aztertzen

Helburuak1. Estatistikari dagokionez: iritsi nahi da ulertzera zer den aztertzeko analisia, zertarako balio duen eta zein estatistikak

balio dezakeen mota honetako analisia egiteko.

2. Informazioa zuzen atera eta emateak duen garrantziari buruz hausnartzea.

3. Hausnartzea dieta motari buruz (elikadura eta elikaduraren inguruko portaerak), irudia, ikasle bakoitzak egiten duenariketa fisikoa, eta alderatzea beren erreferentzia taldeekin.

MetodologiaBanakako eta taldekako teknikak erabiliko dira, praktikak dituen inplementazio faseetan garatzeko.

Jardueraren garapena 1. Ariketa ordenagailu-gelan egin behar da.

2. GoogleDocs. Bidea ematen da ikasle bakoitzak, bere ordenagailutik, diseinatutako galdetegiari erantzuteko, eta aldiberean, datuak Excel orri pakete estatistiko esportagarri batean iraultzeko, esaterako, SPSS, STATA, STATGRAPHIC(1. fitxa).

3. Fitxa bat ikasle bakoitzak, banaka, datuak bete ditzan ondokoei buruz: pisua, altuera, elikadura eta ariketa fisikoa.

4. 1. fitxa jaso ondoren, datuak euskarri informatiko batean sartu behar dira, ondoren tratatuak izateko.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Datuak aztertzeko analisia egin eta ikasleak sailkatu beren Gorputz-masaren indizearen arabera (GMI).

2. GMIarekin bat, maila/tipologia bakoitzari izen bat eman.

3. Populazioak neurtzeko eta sailkatzeko eskalen eraketari buruz hausnartu.

4. Aldagaien arteko balizko loturei buruz arakatu, zenbait ariketaren bidez:

- Zer harreman dago elikaduraren, ariketa fisikoaren eta GMIaren artean? Kalkula zenezake Pearson korre-lazio-indizea? Interpretatu. Nolakoa da korrelazioa?

- Zenbat pertsonek betetzen dituzte elikadurari, ariketa fisikoari eta pisuari buruzko gomendioak?

- Aztertu hiru esparruetan zeure datuak, eta aldera itzazu zure taldeko/gelako datuekin, NUPeko unibertsitatekomunitateko taldearekin eta Nafarroako gazteriarenarekin (2. eta 3. fitxak).

- GMI aldagaia sortzea, eta handik abiatuta, eskala desberdinen arabera, ikasleak mailakatzea eta ikasleensailkapena alderatzea.

5. Hausnarketa: Nola ikusten duzue zure erantzunen, gelako datuen eta beste iturri batzuen arteko alderaketa? Ba dagohobetu nahiko zenukeen alderdiren bat?

Materialak1. Unitatearen 1., 2. eta 3. fitxak.

Aurreikusitako iraupena 120-180 minutu.

9

Unitatea1

1. fitxa. Datuak fitxaren bidez jasotzeko galdetegiaren eredua edo GoogleDocs (1/1)

1. G. Sexua Gizona c Emakumea c

2. G. Zein egun, hilabete eta urtetan jaio zinen? Eguna cc Hilabetea cc Urtea cc

3. G. Zer garaiera duzu eta zenbat pisatzen duzu? Garaiera c m. Pisua c kg.

4. G. Zein esaldik deskribatzen du hobekien egin ohi duzun lana edo garatzen duzun jarduera? c Egun osoan eserita egoten naiz eta gutxitan mugitzen naiz c Zutik lan egiten dut eta sarritan mugitzen naiz, baina ez dut pisurik altxatu behar c Pisu arinak garraiatzen ditut eta/edo eskailerak igo eta jaitsi behar ditut sarritan c Oso lan gogorra daukat eta/edo oso pisu astunak garraiatzen ditut

Jarduera fisikoa aisialdian Arren, pentsatu egiten dituzun jardueretan etxean, lorategian, leku batetik bestera joateko, eta atseden, ariketa edo kirol ai-sialdian.

Pentsatu azken 7 egunetan egin dituzun jarduera guztietan. Pentsatu gutxienez 10 minutu jarraian egin dituzun jardue-retan soilik.

5. G. Azken 7 egunetan egin dituzunak:

Jarduera gogorra: Ahalegin fisiko handiagoa eskatzen du, eta ohi baino askoz sendoago arnasten dugu (pisu astu-nak altxatzea, pisu astunak zamatzea, aerobic egitea, korrika egitea, futbolean jokatzea edo bizikletan pedalei azkareragitea).

Neurrizko jarduera: Ahalegin fisiko arina eskatzen dutenak eta ohi baino sendoago arnastea eragiten dizutenak dira(pisu arinak zamatzea edo bizikletan ibiltzea).

Pentsatu gutxienez jarraian egin dituzun jardueretan soilik.

Al As Az Os Ol La IgJarduera fisiko gogorra? c c c c c c c Egunak guztira cEmandako denbora c c c c c c c Orduak guztira c Ezer ez c

Al As Az Os Ol La IgNeurrizko jarduera fisikoa? c c c c c c c Egunak guztira cEmandako denbora c c c c c c c Orduak guztira c Ezer ez c

Oinez ibiltzea: leku batetik bestera joateko ibilaldiak edo dibertitzeko, kirola egiteko, ariketa egiteko edo ongi pa-satzeko egiten direnak.

Al As Az Os Ol La IgZenbat egunetan ibili zinen c c c c c c c Egunak guztira c Orduak guztira c Ezer ez c

6. G. Zure aisialdian, nahi zenukeen beste ariketa egiten duzu? Bai c (1) Ez c (2) (pasatu 8. galderara)

10

1Unitatea

7. G. Zer arrazoigatik egiten duzu ariketa fisikoa? (Gehienez ere, hiru erantzun onartzen ditu) c Sasoian egoteko (1) c Noraino irits naitekeen Ikusteko (2) c Ikasketa/lan sedentarioa konpentsatzeko (3) c Jende atsegina ezagutu edo topatzeko (4) c Nire adiskideek/familiakoek kirola egiten dutelako (5) c Medikuak aginduta, terapia moduan (6) c Gustatzen zaidalako, ongi pasatzen dudalako (7) c Beste arrazoi batzuengatik (8) c Errendimendua hobetzeko (9)

(Pasatu 9. galderara)

8. G. Zergatik ez duzu egiten nahiko zenukeen ariketa fisiko guztia? (Gehienez ere, hiru erantzun onartzen ditu)

c Nire osasun arazoek eragozten didatelako (1) c Aisialdian bestelako ekintza nahiago dudalako (zinera joan, telebista ikusi, liburu bat irakurri,…). (2)c Nahi dudan ariketa fisikoa egiteko lekurik ez dudalako (3) c Denborarik ez dudalako (4) c Ordutegi aldakorrak edo horretarako egoki ez direnak dauzkadalako (5) c Utzikeria, ilusio falta dudalako, borondate nahikoa ez dudalako (6)c Inor ez dudalako lagun (7) c Egin nahi ez dudalako (8) c Arazo edo zailtasun ekonomikoak ditudalako (9) c Arriskutsua delako eta inguruak laguntzen ez duelako (bizikletan ibiltzea…) (10) c Nik nahi ditudan kirol eskaintzak beteak daudelako edo ez direlako eskaintzen (11) c Beste arrazoi batzuengatik (12)

9. G. Aisialdian egiten duzun ariketa fisikoari dagokionez, etorkizunean... c Ariketa fisikoa egin gabe jarraituko dut (1) c Orain bezala egingo dut gutxi gorabehera (2) c Orain baino gehiago egingo dut (3) c Orain baino gutxiago egingo dut (4)

10. G. Astean zenbat aldiz jaten dituzu ondoko elikagai hauek? Frutak................................................................................. cPatatak ............................................................................ cBeste batzuk (barazkiak edo begetalak) ................................. cGozokiak (karameluak edo txokolatea) ................................... cFreskagarriak edo azukredun edariak eta/edo karbonatatuak ............................................................ cArrautzak.................................................................................. cHaragi zuria (indioilarra, oilaskoa, untxia) ............................... cHaragi gorria (txahalkia, txerrikia)............................................ cArraina .............................................................................. cEsnea edo esnekiak (yogurta, gazta, etab.)................. ............ cZerealak (arroza, pasta, ogia, etab.)......................................... cLekaleak (dilistak, txitxirioak...)....................................... cJanari lasterra (pizza, hanburguesa, ogitartekoa, fritoak) ....... cFruitu lehorrak................................................................... cArdoa .................................................................................. c

11

Unitatea1

11. G. Zenbatetan egoten zara dieta egiten (gustatzen zaizuna baino gutxiago jaten) edo beste zerbait egiten duzu pisua galtzeko? c Inoiz ez (1) c Oso gutxitan (2) c Noizbait (3) c Maiz askotan (4) c Beti (5)

12. G. Eta zer otordu egiten duzu egunean? (adierazi ohiko moduan egiten duzuna otordu bakotzean) Gosaria BAI c (1) EZ c (2)Hamaiketakoa BAI c (1) EZ c (2)Bazkaria BAI c (1) EZ c (2)Askaria BAI c (1) EZ c (2) Afaria BAI c (1) EZ c (2) Otordu kp. egunean c

13. G. Nolakoa ikusten duzu zure burua?c Argalegia 1) c Apur bat argal (2) c Neurri egokia dauka (3) c Apur bat lodi (4) c Lodiegia 5)

12

1Unitatea

2. fitxa. Gorputz-masaren indizea (GMI) eta bere interpretazioa

Iturria: “Obesity Education Initiative (2000). The Practical Guide Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults”. NHLBI , National Heart, Lung and Blood Institute USA Go-vernment. (www.nhlbi.nih.gov/guidelines/obesity).

GMIaren eta gorputzeko gantzaren arteko korrelazioa nahiko sendoa da; hala ere, korrelazio hori aldatu egiten da sexuaren,adinaren eta arrazaren arabera. Hortaz:

1. Emakumeek, gizonezkoen GMI berdina izanik, gorputzean gantz gehiago metatzeko joera dute.

2. GMI berdina izanik, pertsona heldu-adineko batek, batez beste, heldu-gazteek baino gorputzean gantz gehiagoedukitzeko joera du.

3. Goi mailako atletek GMI altua izan dezakete, handitzen ari diren giharrek gorputzean gantza metatzen laguntzendutelako.

13

Unitatea1

UnderweightNormal (2)OverweightObesity

Extreme Obesity

(1) Disease risk for type 2 diabetes hypertension and CVD.(2) Increased waist circunference can also be a marker for increased risk even in persons of normal weigh.

Adapted from “Preventing and Managing the Global Epidemic of Obesity Report of the World Health Organitation Consultation of Obesity”. WHO, Geneva, June 1997.

BMI(kg/m2)

< 18,518,5 - 24,925,0 - 29,930,0 - 34,935,0 - 39,9

> 40

Obesity Class

IIIIII

Disease Risk (1)(Relative to Normal weightand Waist Circunference)

Classification of Overweight and obesity by BMI, Waist Circunference, and Associated Disease Risk

Men < 40 in (< 120 cm.)Women < 35 in (< 88 cm.)

IncreasedHigh

Very HighExtremely High

Men > 40 in (> 120 cm.)Women > 35 in (> 88 cm.)

HighVery HighVery High

Extremely High

3. fitxa. Hainbat iturritako datuak

PISUA ETA DIETA

Unibertsitateko 2005-2006 komunitatearen osasunari, ongizateari eta bizi-kalitateari buruzko ikerketa. Ikasleen kolektiboko % 78,8 pisu normalean sartzen da (18,5-24,9 arteko GMIarekin). Batez besteko gorputz-masaren indizea22,7 da. Kolektiboaren banaketa dauden indizearen kategorietan, OMEren egungo erreferentziaren arabera, honako hau da:

Gizonezkoengan, gehiegizko pisua areagotu egi-ten da adinarekin, eta 18-20 urtekoen taldeko % 10,3ri eragiten die, 21-23 urtekoen taldeko % 19,0ri eragiten die eta 24 urtetik gorakoen % 28ri. Emakumezkoengan, pisu txikiak 18 eta20 urte artekoen % 8,0ri eragiten die, 21-23 urte-koen % 7,0ri eta 24 urtetik gorakoen % 2,0ri.

Unibertsitateko ikasleek 2006. urtean adierazi zuten nahiko zutena baino gutxiago jaten zutela (dieta egiten zutela) batzue-tan (% 20), eta desberdintasun nabarmenak zeuden sexuen artean. Noizbait dieta egin zuen gizon gazteen ehunekoa % 7,6zen, aldiz, emakumeen ehunekoa % 31 zen.

Zenbatetan egoten zara dieta egiten(gustatzen zaizuna baino gutxiago jatenduzula)? Nafarroako Gazteriari eta Osasunariburuzko inkesta, 2007 (ENJS).

Inkestaren datuen arabera, gizentasuna ez dairisten % 5era sexuetako batean ere 15 eta 29urte bitarte dituztenen taldeetan, gehiegizkopisua areagotu egiten da adinarekin; hortaz, 24-29 urte bitarte dituztenen taldean, 10 gizone-tik 4k eta 10 emakumetik 2k gizentasuna edogehiegizko pisua daukate Nafarroan.

Gizentasuna, gehiegizko pisua, pisu normala, mehetasuna edo mehetasun larria duten gazteen ehunekoa,adinaren eta sexuaren arabera. (Nafarroako Gazteriari eta Osasunari buruzko inkesta, 2007).

Gehiegizko pisuaren arazoa emakumeengan gizonezko-engan baino proportzio txikiagoan gertatzen bada ere,emakumeak dira pisua galtzeko dietak gizon gazteakmaiztasun handiagoz egiten dutenak.

Pisua galtzeko dietaren bat egin duten emakumeenehunekoa gizonezkoen ehunekoa baino handiagoa da,eta areagotu egiten da adinarekin batera. Zenbaketaorokorretan, gutxi gorabehera ¬gizonen % 5 eta ema-kumeen % 11 "askotan" edo "beti" daude dieta egiten. Horiei gehitzen badizkiegu "batzuetan" egitendutenak, beren pisuaren kezka duten eta neurriak

hartzen dituzten emakumeen ehunekoa % 27ra iristen da, eta hori gizonezkoen % 11 baino askoz gehiago da. Jada, 2003. ur-tean, Bartolomé de Carranzaren Txostenean jaso zen Nafarroako gazteen artean pisuagatiko kezka, dietak, eta loditzeko beldurrak nesken % 2,7ri eta mutilen % 0,3ri eragiten ziela. Gehiegizko janaldiak egiten dituzte eta pentsamenduen asaldurajanariaren aurrean izaten dute gizonezkoen % 1,9k eta % 1,5ek.

14

1Unitatea

Pisu txikia

Pisu normala

Gehiegizko pisua

Gizentasuna

(IMC < 18,5)

(IMC 18,5 a 24,9)

(IMC 25 a 29,9)

(IMC => 30)

4,3%

78,8%

15,2%

0,8%

Ikasleen Gorputz-masaren indizea

Inoiz ez

Oso gutxitan

Noizbait

Maiz askotan

Beti

Guztira

66,2

20,3

7,6

5,1

0,8

100,0

28,5

29,6

31,0

9,4

1,4

100,0

Gizonezkoak(n=% 237)

Emakumezkoak(n=% 277)

45,9

25,3

20,2

7,4

1,2

100,0

GUZTIRA (N=% 514)

Gizentasuna

Gehiegizko pisua

Pisu normala

Mehetasuna

Mehetasun larria

2,9

22,1

73,6

1,4

0

18-23

4,9

35,7

58,2

1,1

0,6

24-29

1,7

10,9

75,2

12,2

2,1

18-23

4,3

15,7

73,1

6,9

0,5

24-29

* Cole et al 2000 (ref); + Cole et al 2007 (ref); ^Estatistikoki esangurtasua (p<0,05)

2. taula

1. taula

3. taula Gizonezkoak Emakumezkoak

GORPUTZ IRUDIA Ikasleen taldeko erdiak baino gehiagok (% 57,2) uste du pisu egokia duela. Era berean, laurden batek baino gehiagok (% 28,6) uste du pixka bat lodi dagoela, eta % 10,5ek pixka bat argal dagoela. "Lodiegia" eta "argalegia" muturretandaude % 1,8 eta % 1,9, hurrenez hurren. Emakumeek mailaren batean beren burua lodi ikusten dute gizonezkoek baino nahiko gehiago (% 40,1 % 19,4aren aurrean).

Irudiez hitz egiten ari garen neurrian, eta ez errealitateez, norberaren irudiaz eta ez benetako pisuaz, kontuan hartu behar daikasle-emakume gazteen ia % 40k uste dutela neurri batean gizen daudela. Halaber, % 9k sarri egiten dute dieta, eta % 31knoizbehinka.

Nafarroako gazteen % 60k gutxi gorabehera uste zuen neurri egokia zuela (beren gorputzaren autopertzepzioa). Emakumeekberen burua "pixka bat" lodi edo "lodiegiak" ikusteko maiztasuna handiagoa zen gizonezkoena baino, % 30 % 22aren au-rrean. Datu horiek, neurri batean, ez datoz bat haiek pisuari eta neurriari buruz emandako datuekin. Emakumeen artean, ehu-nekoak ez ziren gehiegi aldatzen adinarekin, eta nahiko konstante mantentzen ziren.

Elikadurarekin lotutako portaerak

4. taula. Egunero jaten diren elikagaiak: kontsumitzen duten (%) ehunekoa (NUP 2006).

5. taula. Egunero hartzen diren bestelako mantenugaiak: kontsumitzen duten (%) ehunekoa (NUP 2006).

6. taula. Zenbatero, ehunekoetan %, kontsumitzen dituzu ondoko elikagaiak?

Jateko azturen adierazleetako bat izan daiteke nolako maiztasunez jaten den “janari lasterra” deiturikoa (neurri handi batean, bizimodua-ren osagaia dela esan badaiteke ere, ¬ikasle askoren baldintza materialak ahaztu gabe, izan ere, % 16k ikasle-pisuetan jaten baitute eta%4k tabernetan). Ikasleen % 23k astean hainbatetan kontsumitzen dute. Antzeko zerbait gertatzen da hotz-egosien kontsumoarekin.Ikasleen % 37k ¬egunero erabiltzen dute (NUPeko 2006ko inkesta).

15

Unitatea1

Ikasleak

Gomendatuak

51,5

Egunero

Fruta

60,0

Egunero

Barazkiak-Entsalada

44,0

Astean 3-4

13,1

Astean 3-4

Haragia Arraina

Ikasleak

Gomendatuak

2,6

Ez gomendatua

Janari lasterra

8,0

Ez gomendatua

Opilak-Gozoak

5,3

Ez gomendatua

11,9

Ez gomendatua

Gaziak Kolak-freskagarriak

Gozokiak/Txokolatea

Pastelak/opilak

Gazituak

Janari lasterra/Latakoak

Fruta freskoa

Entsaladak/barazkiak

Edari gasdunak, kolak

Haragia/hotz-egosiak

Arraina

1,6

0,8

1,0

1,2

20,0

17,1

3,5

7,2

1,6

6,4

2,5

4,3

1,4

31,5

43,0

8,4

36,8

11,5

EguneroEgunero

hainbatetan

37,5

31,1

41,1

22,8

30,5

32,9

37,0

53,5

66,9

Astean hainbatetan

31,7

40,5

39,9

51,0

11,7

4,9

32,3

1,4

16,3

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

1-4hilero

22,8

24,7

13,0

23,3

5,8

1,6

18,9

1,2

3,7

Ia inoiz ez edo inoiz ez

_

0,4

0,8

0,4

0,4

0,6

_

_

_

Ed/Ee GUZTIRA(n=514)

ARIKETA FISIKOA Helduaroan aurrera egin ahala, ariketa fisiko gutxiago egiten da eta maiztasuna urritu egiten da. Arrazoietako batzuk:

- Interesak aldatu egiten dira adinarekin batera. Nerabezaroan aisialdirako alternatiba berriak sortzen dira. Helduenmundura hurbiltzeak lehen debekatuak ziren edo interesa pizten ez zuten aisialdia betetzeko modu berriak es-kaintzen ditu.

- Denborari dagokionez, gatazkak sortzen dira. Ikasteko eman behar den denbora areagotu egiten da. Batzuetan,etxeko lanetan edo lan kontuetan laguntzeko eskatzen zaie. Gainera, kideekin egoteko denbora gehiago edukinahi da eta bikote harremanak hasten dira.

Ikasleen taldeak jarduera fisikoa eta kirola egiten du orokorrean, eta intentsiboa bereziki, baina hamarretik batek inguru ezdu inolako jarduera fisiko edo kirolik egiten astean zehar, eta kopuru nahiko handiagoan (% 24,7) ez du jarduera fisiko handi-rik egiten.

Laurdenak baino gehiagok (% 26,9) jarduera fisikoren bat (kirola, gorputz jarduera, etab.) egiten du egunero edo ia egunero,edo gutxienez astean 3 edo 4 aldiz, eta gutxienez 30 minutuz eta arnasa sakonago, pultsazio gehiago eta izerditan hasteaeragiten diona. Emakumeek ariketa fisiko handi hori gizonezkoek baino kopuru txikiagoan egiten dute.

Gehien egiten diren kirol edo jarduera fisikoak hauek dira: footing edo oinez ibiltzea (% 18,9), gimnasia (% 17,7), futbola (% 13,2), igeriketa (% 9,7), txirrindularitza (% 6,2), pilota (% 3,9), mendian ibiltzea (% 3,9) eta saskibaloia (% 2,5). Gehiene-tan beren kabuz egiten dute (% 23,7). Kirola egiteko erabiltzen duten erakundea zehazten dutenek, gehienbat kluba edokirol elkartea (% 20,8), Unibertsitatea (% 13,4) eta neurri txikiagoan, udala, gimnasio partikularra edo kirol federazioa aipatzen dituzte.

Ariketa fisikoa edo kirola egiten dutenek arrazoi nagusitzat dute sasoian egotea (kolektiboaren % 62,1) eta kirola egitea gus-tuko dutela edo ongi pasatzen dutela (guztien % 49,0). Aitzitik, denborarik eza (kolektiboaren % 27,2) eta zailtasunak ordu-tegian (guztien % 14,0) dira kirola ez egiteko argudio edo aitzaki nagusia.

Kontsultarako beste iturri batzuk Nafarroarako datuak eskuragarri:http://www.cfnavarra.es/estadistica/ Sanidad. Inkesta Nazionala Osasunari buruz: Atsedena eta ariketa fisikoa eta Beste aldagai batzuk (GMI). http://www.msssi.gob.es/estadEstudios/estadisticas/encuestaNacional/encuestaNac2011/NotaTecnica2011-12.pdf

16

1Unitatea

Bat ere ez

1-2 orduz

3-4 orduz

5-6 orduz

7-8 orduz

8 orduz baino gehiago.

Guztira

10,5

19,4

30,4

13,5

8,9

17,3

100,0

12,3

30,3

25,3

16,2

7,2

8,7

100,0

EmakumezkoaGizonezkoa

8,8

26,0

24,7

18,6

8,4

13,5

100,0

18tik 20ra

14,1

25,9

27,6

10,6

8,8

12,9

100,0

21etik 23ra

12,8

23,2

33,6

14,4

5,6

10,4

100,0

24 eta gehiago

0,0

25,0

0,0

25,0

25,0

25,0

100,0

Ed/Ee

7. taula. Sexua Adin taldeak

17

Unitatea2Pisua, elikadura eta ariketa fisikoa

SarreraElikatzea da organismoari bizitzeko beharrezkoak dituen elikagaiak ematea, baina, gainera, elikatzea plazer iturri bat da,gizarte harremanak izateko modu bat, geure buruekin erlazionatzeko modu bat. Modu osasungarri eta orekatuanelikatzea geure burua zaintzeko modua da, bai fisikoki eta psikologikoki hobeki sentitzen laguntzen diguna. Aldiz, ani-malia jatorriko gantzaren kontsumoa handitzea, jarduera fisiko urriarekin batera, gaixotasun kardiobaskularrak, obesi-tatea, minbizi motaren bat, osteoporosia, metabolismo glizemikoaren asaldurak eta abar edukitzeko arriskuhandiagoarekin lotzen da.

Aitzitik, elikaduran fruta eta barazki ugari kontsumitzea aipatu patologia horietako asko saihesteko faktore bat da. Behaketa azterlan ugariren bidez egiaztatu da dieta mediterraneo tradizionaletik hurbil dauden elikadura patroiek patolo-gia kardiobaskularrek eragindako morbilitatea eta hilkortasuna murrizten dutela. Dieta mediterraneoaren oinarriak dirafruta eta barazkiak, karbono hidratu konplexuak, fruitu lehorrak, lekaleak eta arraina, eta oliba olioa; aldiz, animalia jatorriko gantzen eta industria opilen kontsumo urria egiten da dieta mediterraneoan.

Behar ditugun elikagai mota eta horien proportzioa ezagutzeak gure elikadura hobea izan dadin lagunduko du, baina, era berean, beharrezkoa da hausnarketa egitea eragiten diguten alderdi sozial eta kulturalei buruz, gure gustuak etakontsumitzen ditugun elikagaiak baldintzatzen dituztelako.

Ez dago "pisu idealik". Pisu osasungarriak ez dagokio balio bakar bati; altueraren eta pisuaren arabera (Gorputz MasarenIndizea edo GMI) kalkulatzen da, zeinak oszilazio txikiak edukitzea ohikoa den normaltasun tarte zabal bat definitzenduen. Muga horietatik ateratzeak, goitik zein behetik, kalte larriak ekar ditzake osasunean eta bizi kalitatean. Bestalde,badago desadostasun bat GMI kalkulatzeko (Orbegozo Fundazioaren eta OMEren arteko desberdintasunak).

GMIaren eta gorputzaren gantzaren arteko korrelazioa nahiko handia da; hala ere, korrelazio hori aldatu egiten da sexuaren, adinaren eta etniaren arabera. Izan ere, emakumeek, gizonezkoen GMI berdina izanik, gorputzean gantz gehiago metatzeko joera dute gizonek baino. GMI berdina izanik, pertsona heldu-adineko batek, batez beste, heldu-gazteek baino gorputzean gantz gehiago edukitzeko joera du. Goi mailako atletek GMI altua izan dezakete, handitzen aridiren giharrek gorputzean gantza metatzen laguntzen dutelako.

Vienako Adierazpena Nutrizioari eta Eritasun Ez Kutsakorrei buruz, Osasuna 2020ren testuinguruan, da Europako Eskualdean OMEko kide diren estatuen esparru politiko berria, eta haren bidez konpromisoa hartzen dute gehiegizkopisuari, obesitateari eta desnutrizioari aurrea hartzeko eta aurka egiteko.

Ariketa fisikoak pertsonei laguntzen die, bizitzaren etapa guztietan, osasun fisikoa hobetzen eta ongizate handiagoa edukitzen. Osasunari dagokionez, onurak ugariak dira: pisua kontrolatzea eta aurrea hartzea obesitateari, gaixotasun kardiobaskularrei eta diabetesari, giharretako eta bizkarreko minak gutxitzea eta osteoporosia prebenitzea, umorea hobe-tzea, estresa murriztea eta insomnioa saihestea. Ongizate psikologikoa sustatzen du eta babestu egiten dutabakoaren, alkoholaren eta beste droga batzuen kontsumoaren aurrean.

Helburuak1. Elikadurari buruzko ezagupenak hartu edo gehitzea, eta bereiztea zer den eta nola lor daitekeen dieta anitza eta

orekatua.

2. Modu kritikoan balioestea elikadurari buruzko ohitura sozialak eta modak.

3. Jakitea zer den GMI (Gorputz Masaren Indizea) eta erreferentzia taulak, norberarena kalkulatzea eta horietan kokatzea.

4. Jarrera positiboa eta aktiboa sortzea ariketa fisikoa egitearen aurrean.

18

2Unitatea

19

Unitatea2

Materialak eta baliabideakUnitate hau lantzeko jarduerak dituzten hainbat fitxa diseinatu dira. Gainera, erabili dira Nafarroako Gobernuaren libu-ruxkak elikadurari eta ariketa fisikoari buruz, Nafarroako Gobernuaren Hezitzaileentzako Gida, Semfyc-en Elikadurari bu-ruzko Dokumentua eta UNEDen Elikadurari eta Osasunari buruzko Gida.

Edukiak1. Elikaduraren kontzeptua. Elikadura osasungarria eta orekatua. Elikagai taldeak: funtzioa eta nutrizio-beharrak. Elika-

gaien piramidea. Dieta mediterraneoa.

2. Dieta osasungarria edukitzeko baldintzak eta zailtasunak. Menu osasungarri baten plangintza egitea. Janariaren pla-zerra. Jateko moduaren alderdi psikologikoak eta sozialak.

3. Pisua. Gorputz pisuaren indizea (GMI) eta pisu osasungarriaren taulak.

4. Ariketa fisikoa. Ariketaren onurak. Gomendatzen den gutxieneko ariketa.

Jarduerak1. Nire eguneroko azturak: elikadura orekatua eta ariketa.

2. Elikadura eta ingurunea.

3. Modak eta pisua. Modan jartzen diren dietak.

4. Jateko beste modu batzuk, beste bizi filosofia bat.

5. Gure campuseko errealitatea ikertuz: "osasuna" hautatzea. Erraza al da modu osasungarrian jatea campusean? Etakirola egitea?

1. jarduera. Nire eguneroko azturak: elikadura orekatua eta ariketa fisikoa

HelburuaHausnarketa egitea eta kontzienteago izatea pertsona bakoitzak egin ohi duen dietari buruz, eta hori alderatzea elikaduraorekatuaren eredu batekin eta ariketa fisikoaren maiztasun eta intentsitatearekin.

MetodologiaBanakako lana/taldekako lana. Elkarrekin eztabaidatzea talde handian.

Jardueraren garapena Banaka bete 1. fitxa (10 minutukoa) eta gorde.

Talde txikietan aritzea: Ikasleen egoitzako dietistak zarete eta egoitzako menuen astebeteko plangintza egin behar duzue(2. fitxa eta 8. fitxa).

Bateratze lana: (45 minutu):

- Taldeek menuen inguruan egindako lanen aurkezpena. - Guztien artean aztertzea eta balioestea nola dauden diseinatuta menuak. Dieta orekatua eta elikagaien

piramidea kontzeptuak argitzea.

Berriz hartu 1. fitxa. Beren dietaren taula berrikusi eta erantzun dezaten: Aldatuko zenuke zerbait zure taulan? Zer ger-tatzen da aldarteekin? Nola eragiten dute gugan? Eta ariketa fisikoari dagokionez, zer eta zenbat egiten dut? Laguntzendit antsietatea eta estresa kontrolatzen? Gutxienez zenbat ariketa beharko litzateke ongizatea eta osasuna mantentzeko?

Saioa bukatzeko: 3. fitxa (Ariketa fisikoa) eta 7. fitxa (Dieta mediterraneoa) emango diegu.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Garrantzizkoa da kontzeptuak argitzea: elikadura eta nutrizioa, dieta orekatua, elikagaien piramidea, dieta-mediterra-

neoa. Halaber, jarrera irekia eta malgua hartzea elikadurari dagokionez.

2. Janaria, bereziki gozoak, atsekabeen, antsietateen eta bizitzaren ondoezen elementu "konpentsatzaile" gisa. Egoerahoriei aurre egiteko beste modu batzuk planteatzea: lasaitzea, ariketa fisikoa, gizarte laguntza, etab.

3. Elikagaiak sasoia dutelako ideia sendotzea: sasoiko elikagaiak kontsumitzea hobea da nutrientei dagokienez, etagainera zaporetsuagoak dira sasoikoak.

4. Sendotzea elikagai integralen kontsumoa, ekologikoagoak eta hurbilago ekoitziak.

5. Ariketa fisikoa. Argitzea egin behar dugun gutxieneko ariketa fisikoa eta ariketen aniztasuna.

6. Azterketak eta ariketa. Nolabaiteko ariketa mailari eustearen garrantzia: jarrerengatiko molestiak desagertzen dira,antsietatea eta estresa murrizten dira, adimen errendimendua areagotzen da, etab.

Aurreikusitako iraupena 90 - 120 minutu.

Materialak2. Unitatearen 1., 2., 3., 7. eta 8. fitxak.

20

2Unitatea

21

Unitatea2

2. jarduera. Elikadura eta ingurunea

HelburuaHausnarketa egitea jateko modu jakin batek edo bestek ekar ditzakeen zailtasun pertsonal eta sozialei buruz.

Metodologia- Kasu bat aztertzea: Karlos eta saltxitxak.- Eztabaida.

Jardueraren garapena - 5. fitxa banatzen zaie eta galderei banaka erantzuteko eskatzen zaie. - Talde txikian lan egitea: Bateratze lana egiteko eta galderei taldeka erantzuteko eskatzen zaie.- Elkarrekin eztabaidatzea talde handian.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Elikadurari buruzko ezagutzaren garrantzia azpimarratzea, dieta askotarikoa eta osasungarria egiteari dagokionez.

2. Non eta nola ikasi modu osasungarriagoan eta hobeto jaten.

3. Dastamenaren heziketaren garrantzia: gustatzen zaizkizun janariak, ez zaizkizun elikagaiak, etab. Janaria plazer edogozamen moduan.

4. Emantzipazioa, etxetik alde egitea eta beste erantzukizun batzuk hartzea norbere gain.

5. Independente izatea, egunerokoaren kudeaketaz arduratzea, aurrekontu bat kontrolatzea, autonomia gehiago edu-kitzea. Baliabide pertsonalak.

6. Aztura osasungarriak hartzearen garrantzia.

7. Kultura desberdinak, elikadura desberdina. Kulturartekotasuna baita elikaduran ere.

Aurreikusitako iraupena 60 minutu.

Materialak2. Unitatearen 5. fitxa.

22

2Unitatea

3. jarduera. Modak eta pisua. Modan jartzen diren dietak

HelburuaEzaugarri antropometriko osasungarriak ezagutzea eta jakitea parte-hartzaile bakoitza zein parametrotan dagoen. Jarrerakritikoa garatzea jateko modu jakin batzuen eta modako dieta batzuen aurrean.

MetodologiaTestuen analisia eta eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Talde handia. Idatzi arbelean: 10eko gorputz bat edukitzea. Irakasleak honako galdera hauek botako ditu: Zenbateko

pisua eduki behar da ibilbiderako moduko gorputza edukitzeko? Noiz da pisua osasunerako arazo?

- Eztabaida: edertasun eredu jakin batzuen presioa gizartean, genero faktorea, eta bere eragina auto-pertzepzioan. Aztertu beharreko portaerak eta gertaerak: vigorexia, Cibeles pasarelaren araudia, haurdunegonik "loditzen ez diren" emakumeak, etab.

- Ekarpen teorikoa (6. fitxa): zenbaki eta neurri osasungarriak. Azaldu zer den Gorputz Masaren Indizea, nolakalkulatzen den eta zergatik den garrantzitsua pisua muga zehatz batzuen barnean edukitzea, bizi kalitatehobea edukitzeko, baina neurrien gatibu izan gabe. Pisu desegokia: zein pisuren azpitik eta gainetik azaltzendiren osasunerako arazoak, eta zein arazo ager daitezkeen.

2. Lana talde txikietan. Talde bakoitzari argaltzeko modan dagoen edo egon den "dieta" baten izena ematen zaio: Dietadisoziatua, Dunkan metodoa, Alkatxofaren dieta eta Mayo klinikako dieta.

Ariketa: egin bilaketa bat Interneten, eta informazio horretatik abiatuz, erantzun ondoko galderei: 1. Dieta bakoitzean debekatutako eta baimendutako elikagaiak. Zer mezu ematen dizkigun dietak. 2. Zertan oinarritzen den dieta. Dieta orekatuak dira? 3. Dieta bakoitzaren abantailak eta desabantailak.

3. Elkarrekin eztabaidatzea. Talde bakoitzak bere kasua azaltzen du eta, ondoren, eztabaidatu egiten da.

Jarduera garatzeko oharrak - Edozein dietak balio du? Osasungarriak dira yo-yo dietak? Zergatik egiten ditugu? "Kaloria gutxiko" elikagaiak, balio

dute edo publizitate-amuak dira?

- Gogoan izan: GMI arrisku kardiobaskularren faktore bat da. Beste faktore batzuk dira gerriaren diametroa, arteria tentsioaltua, aktibitate eza, obesitatea eta diabetesa edukitzea.

Materialak- 4 ordenagailu eramangarri. - 2. Unitatearen 2. eta 6. fitxak.


23

Unitatea2

4. jarduera. Jateko beste modu batzuk, beste bizi filosofia bat

HelburuakBeste elikadura modu batzuk eta bizimodu desberdinekin duten harremana aztertzea eta ulertzea.

Metodologia- Mahai-ingurua. - Eztabaida.

Jardueraren garapena Unibertsitateko komunitatean elikadurari buruzko filosofia desberdinak dituzten taldeen ordezkariak gonbidatzea: bege-tarianoak, beganoak, makrobiotikoak, elikadura biologikoa (15 minutu pertsona bakoitzeko).

1. Mahai-ingurua: gonbit egiten zaie denei printzipioak eta esperientziak azaltzera galdera hauen inguruan: - Zein bizi-filosofia duten. - Zein elikagai hartzen dituzten eta zein ez. - Orekatua da elikagaietan? Nola lortzen dute? - Beren dietaren onurak eta eragozpenak. - Zer nolako garrantzia ematen diote bizimodu honetan ariketa fisikoari?

2. Galderen txanda eta eztabaida.

Mahai-inguruan moderatzaile batek gaiari buruzko sarrera egingo du, eta hitz egiteko txandak eman eta denborak neur-tuko ditu.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Nutrizioa berbera da pertsona guztientzat, baina elikadura nutrizioa baino gehiago da.

2. Elikatzeko modu jakin batzuk baldintzatzen dituzte bizimodu eta bizi filosofia batzuk, eta naturarekin eta gure buru-arekin erlazionatzeko modu batzuk .

3. Nola bermatu behar den nutrizio on eta osasungarri bat oinarri horiekin.

4. Gorputza eta ariketa fisikoa ulertzeko daukagun modua ere aldatzen da?

5. Hurbileko ekoizpena; elikagai freskoagoak, tamainan daudenak, garraio gutxiago, biltegi gutxiago, tokian tokikokontsumo gehiago, ... Iraunkorragoa.

Aurreikusitako iraupena - Mahai-ingurua: 45 minutu. - Eztabaida: 30 minutu.

5. jarduera. Gure Campuseko errealitatea ikertzen: "osasuna"aukeratzea. Erraza da era osasungarrianjatea Campusean? Eta kirola egitea?

Helburuak1. Campusaren elikagai-eskaintza ezagutzea, eta dieta osasungarri eta orekatu bat egiteko aukerarik badagoen aztertzea. 2. Campuseko eguneroko jardunean ariketa egitea erraza den aztertzea.

Metodologia- Landa-lana: informazio bilketa erregistro fitxa baten bidez (4. fitxa). - Unibertsitatearen webgunetik jantokietan astez eskaintzen den menua jaistea. - Datuen analisia. - Eztabaida.

Jardueraren garapena - Saioa egin baino aste bat lehenago, 4. fitxa ematen zaie, kafetegietara eta jantokietara egiten dituzten bisitetan bete

ditzaten. - Talde txikian lan egitea. Datuak bateratzea. Datuak konparatzea eta aztertzea. Zer eskaintza dago? Zer sumatzen

duzu faltan? Behar guztiak beteta daude? - Laguntza materiala: 2. fitxa. - Taldeari eskatzen zaio Unibertsitateari gomendioak egiteko, eskaintza hobetetzeko.- Bateratze-lana eta eztabaida.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Datu bilketa nolakoa izan den egiaztatzea: behar adinakoa izan den edo motz geratu den, eta bilketaren zailtasunak.

2. Kontzeptuak argitzea: elikadura orekatua, beharrezko elikagaiak, etab.

3. Elikagai talde guztietako eskaintza dagoen balioestea, eta eskaintza orekatua den edo talde batzuk beste talde batzuenaldean lehenesten diren.

4. Elikagaien nolakotasun organoleptikoak. Zein dira gustagarriagoak?

5. Aukeraketa osasungarria egiteko aukera badago? Erraza da egitea edo interes handia jarri behar da?

6. Zer aurkitu dute Campuseko janariei buruz? Aztura batzuk aldatzen lagunduko die?

7. Ariketa fisikoa. Ezagutzen duzue Kirol Zerbitzuaren eskaintza? Zer iruditzen zaizue: erakargarria, behar adinakoa,eskasa, ugaria? Zergatik? Zer aldatuko zenukete? Zer gehituko zenukete?

Aurreikusitako iraupena - Taldeko lana: 30 minutu. - Eztabaida: 30 minutu.

Materialak2. Unitatearen 2. eta 4. fitxak.

24

2Unitatea

1. fitxa. Badakit zer jaten dudan eta zenbat mugitzen naizen: Nire dieta aztertzen dut eta ariketa kontrolatzen dut

Erantzun galdera hauei zure dietari buruz gogoeta egiteko

1. G. Gogoan hartu: Zer jan duzu aurreko hiru egunetan eta idatzi taula honetan

Lehen eguna Bigarren eguna Hirugarren eguna Norekin Gosaria c c c ................................Hamaiketakoa c c c ................................Bazkaria c c c ................................Arratsaldeko askaria c c c ................................Afaria c c c ................................Ariketa fisikoa c c c ................................

2. G. Nire dietan pentsatzen dudanean: - ............................................................. gutxiago jan behar dut. - ............................................................... gehiago jan behar dut. - ..............................................................ez zait batere gustatzen. - Egunean........................................................otordu egiten ditut. - Elikaduran ........................................................ ongi egiten dut - ...............................................................ez dut hain ongi egiten. - Orokorrean, nire dieta ...........................................dela uste dut.

3. G. Emozio egoerek (tristura, poza, haserrea, antsietatea...) eragina dute jateko moduan, kantitatean,batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago; baita zer elikagai jango ditugun erabakitzerakoan ere ¿Nola eragiten dizute zuri?................................................................................................................................................Zer aldaketa egiten duzu zure elikaduran, nahasmenduren bat duzunean?......................................................................

4. G. Ariketa fisikoaLasaitzen zaitu, dibertitzen zaitu, animatzen zaitu, kemena ematen dizu, atsegin ematen dizu...? Zenbat ariketa egiten duzu? Sasoian egoteko nahikoa dela uste duzu? Azterketa garaian, berdin egiten duzu, gutxiago egiten duzu edo utzi egiten duzu?

25

Unitatea2

2. fitxa. Elikagaien piramidea

Hemen daukazu elikagaien piramidea. Elikagai multzo desberdinak ezagutzen lagunduko dizu, bai eta egunero eta noizbe-hinka jan beharrekoak zein diren jakiten ere.

Adinaren, sexuaren, gorpuzkera ezaugarrien eta eguneroko jarduera fisikoaren araberakoa da kantitatea (zenbat jan beharden). Piramide hori egunero jan behar denari buruzko iradokizun modura erabiliko da.

- Ogi, zereal, arroz, pasta eta pataten multzoko anoa kopuru handiena jan, eta elikagai horiek integralak badira,hobe.

- Barazkien eta ortuarien multzoko anoa asko jatea, bereziki hosto berde edo koloredunak dituzten barazkiak. - Fruituen multzoko anoa asko jan, freskoak, garbituak eta zurituak. - Esne, jogurt eta gaztaren multzoko anoak jan, baina gutxiago, eta gaingabetuak edo erdigaingabetuak badira,

hobe. - Haragi, hegazti, arrain, arrautza, lekale eta fruitu lehorren multzotik anoak jan, bereziki lekaleak eta arraina. - Koipe gutxi jan. Erabili olioa, eta oliba olioa bada, hobe. - Denetik jatea da osasuntsuena, zereal, fruitu eta barazki asko, haragi eta eratorri gutxi samar eta koipe gutxi.

Finean, elikadura zertxobait begetarianoagoa izatea, hau da, landare jatorriko produktu gehixeago dituena.

26

2Unitatea

OSO NOIZBEHINKA

Gozoak, opilak, izozkiak, txokolateak, postre gozoak...

Hestebeteak, hirugiharra, saltxitxak, pateak...

ASTEAN BATZUETAN

Haragi gorri gutxi Beti kendu ikusten den koipea.

Hegaztiak, azalik gabe, arrautzak, lekaleak,fruitu lehorrak.

Arraina, haragia baino arrain gehiago.

EGUNERO

Esnea, jogurta eta gazta, hobegaingabetuak edoerdigaingabetuak.

Fruitu freskoak garbituak eta zurituak, barazkiak eta ortuariak.

Ogia, zerealak, arroza eta pasta, integralak hobe eta patatak.

3. fitxa. Ariketa fisikoa

Ariketa fisikoak adin guztietako pertsona guztien osasun fisikoa eta ongizatea hobetzen du, eta bizitzan zehar gaixotasun etadesgaitasun gutxiago izaten laguntzen du.

Ariketa fisikoa egiten da eguneroko jardueretan (lan egitea, oinez ibiltzea eta eskailerak jaistea, eta abar) eta ariketa egitekojarduera berezietan: arin ibiltzea, bizikleta, igeri egitean, gimnasia, era askotako kirolak, eta abar.

Orokorrean, pertsonek hainbat zaletasun dituzte, aldakortasun handia kirol trebetasun eta gaitasunei dagokienez, aisialdi-rako denbora gehiago edo gutxiago...

Kirol praktikaren bidez osasunean onurak izateko, gutxienez ere ariketa batzuk egiteko ohitura izan behar dute, bi ariketamota hauetan banatuak:

- Erresistentzia ariketak: Egunean 30 minutu, neurrizko intentsitateko ariketak; edo 60 minutu, intentsitate baxu-koak, hala nola oinez arin ibiltzekoa, igeri egitea, korrika egitea, dantza egitea, eta abar.

- Indar, malgutasun koordinazio eta oreka ariketak: 15 minutu astean 2 egunetan: 8 ariketa mota egingo dira, 8 aldizerrepikatuak eta 10 aldiz egingo dira malgutasunari dagozkionak.

JARDUEREI ETA ARIKETA FISIKOARI BURUZKO PIRAMIDEA. ARIKETA OSASUNGARRIRAKO ASTEKO PLANA

HARTU GOGOAN: AZTERKETA GARAIAN GARRANTZITSUA DA GUTXIENEKO ARIKETA FISIKO BATZUK EGITEA.

27

Unitatea2

Astean behin

Astean bitan edo hirutan

Egunero edo ia egunero

Atsegin duzun edozein jarduera fisiko

Indar eta malgutasun ariketak:

gimnasia, yoga, luzatze-ariketak

Erresistentzia ariketak:Oinez ibiltzea, igeri egitea,

korrika egitea,dantza egitea...

4.fitxa. Datu-bilketa

28

2Unitatea

OGITARTEKOAK, OSAGAI HAUEK DITUZTENAK:

OPILAK

LITXARRERIAK

ENTSALADAK

PLATER KONBINATUAK

PINTXOAK

GOZOAK

EDARIAK

SALTSAK

ELIKAGAIEN ESKAINTZA CAMPUSEKO KAFETEGIETAN

ARIKETA FISIKOA ETA KIROLA

5. fitxa. Kasu praktikoa: Karlos eta saltxitxak

Karlosek 18 urte ditu, eta lehenengo urtea du etxetik eta bere familiaren sukaldetik kanpo. Bere etxean nahiko ongi jatenzen, denetik pixka bat, baina berak ez zuen entsaladarik jaten eta soilik arrain batzuk jaten zituen: legatza... eta arrautza-irinetan pasatua. Inoiz ez zaio sukaldaritza gehiegi interesatu, baina orain bere kasa prestatu behar izaten ditu otorduak, eta,jakina, hori ez da jakiak prestatzea bakarrik; janaria ere erosi behar du eta diruari begiratu behar dio. Horrez gainera, den-bora gehitu behar zaio horri, barazki batzuk prestatzeko lan asko egin behar izaten baita... barazkiak garbitzen eta egitenjakin behar da.

Ia oharkabean, elikagai hauek bihurtu dira bere otorduen osagai bakarrak: arroza tomatearekin eta arrautzarekin, pasta to-matearekin zartaginean egindako haragia (oilasko bularkiak, hanburgerrak, solomoa eta xerraren bat), poltsako patata friji-tuak eta hestebeteak (txorizoa, saltxitxak, eta abar).

Fruituak erosi eta jaten ditu, baina zuku kaxak aurkitu ditu eta egunean batzuk edaten ditu. Hala, bere amak ez dio gehiagomatrakarik emango bitaminen kontuarekin. Eta postrerako, nahiago ditu gozoak, esate baterako arrautzesneak eta kremak,jogurtak baino. Gainera, jogurtak erosten dituenean, nahiago ditu zaporedunak naturalak baino.

Etxera doanean, barazkiz eta lekalez betetako "tupper" batzuk ekartzen ditu. Bere ama obsesionatua dago, susmoa duelakosemeak ez duela behar bezala jaten, baina berak ez du uste gaizki egiten duenik eta bere pisukide gehienek gauza bera egiten dute; gainera analisi bat egin zioten eta dena ongi zeukan. Eta kirola egiten duenez, hidratoak eta gozoak jan beharditu, ezta?

Ia oharkabean, gizentzen hasi da; ez asko oraindik, baina galtza guztiak estu geratzen zaizkio; jakina, ordu asko igaro beharditu ikasten, eta hori eramangarriagoa egiteko mokadu batzuk jateko jaikitzea kirol nazionala da.

Galderak:

1. G. Kasu hori ohikoa dela uste duzu? Zuri ere gauza horiek gertatzen zaizkizula uste duzu, edo antzeko gauzak gertatuzaizkien kideak ezagutzen dituzula?

2. G. Aztertu zein faktorek duten eragina Karlosen elikaduran.

3. G. Bere lekuan bazeunde, zer aldaketa egin beharko luke Karlosek elikadura osasuntsuagoa izateko?

4. G. Non uste duzu dagoela arazo gehien Karlosek aldaketak egin ditzan?

5. G. Nola lotzen ditu Karlosek ariketa eta elikadura? Eta zuk, zure bizitzan, nola lotzen dituzu?

29

Unitatea2

6. fitxa. Gorputz-masaren indizea

Gorputz-masaren indizea (GMI) pisuaren eta garaieraren arteko harremana da, eta gehiegizko pisua eta gizentasuna identifi-katzeko balio du, baina behar baino pisu txikiagoak eta mehetasun patologikoa identifikatzeko ere bai.

Formula hori honela kalkulatzen da: pisua kilogramotan zati metrotan dagoen garaieraren karratua.

ERREFERENTZIA MAILAK ETA PISU NORMALAK GARAIERARI DAGOKIONEZ

Garaiera 150 152 155 157 160 163 165 168 170 173 175 178 180 183 185 188 GMI

Pisua 43 44 45 47 49 50 52 54 55 57 58 60 62 64 65 67 19

45 46 48 49 51 53 54 56 58 59 61 63 65 67 68 70 20

47 49 50 52 54 55 57 59 61 63 64 66 68 70 72 74 21

49 51 53 54 56 58 60 62 64 65 68 69 71 73 75 78 22

52 54 55 57 59 61 63 64 66 68 70 73 75 77 79 81 23

54 56 58 59 61 64 65 67 69 72 73 76 78 80 83 84 24

56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 77 79 81 83 86 88 25

30

2Unitatea

GUTXIEGIZKO PISUAMehetasun larriaMehetasun ertainaMehetasuna

NORMALA

GEHIEGIZKO PISUA

Gizentasun aurrekoa

GIZENTASUNAI motako gizentasuna

II motako gizentasuna

III motako gizentasuna

Sailkapena<18,50<16,00

16,00 - 16,9917,00 - 18,49

18,50 - 24,99

> 25,00

> 3030,00 - 34,99

35,00-39,99

> 40

GMIBalio nagusiak

18,5 - 22,9023,00 - 24,99

>2525,00 - 27,4927,50 - 29,99

30,00-32,4932,50-34,9935,00-37,4937,50-39,99

GMI Balio gehigarriak

PISUA (kg.)GMI = ------------------------

GARAIERA2 (m.)

PISUEN TAULA ETA SAILKAPENA GMIren ARABERA

7. fitxa. Dieta mediterraneoa

1. Erabili oliba olioa eransteko koipe nagusi gisa. Sukaldaritza mediterraneoan gehien erabiltzen den olioa da. Elika-gai horrek E bitamina, beta-karoteno eta gantz-azido monoasegabe asko ditu eta horri esker bihotza babesten duten propie-tateak ditu. Elikagai hori dieta mediterraneoaren altxorretako bat da, mendez mende iraun du eskualdeko sukaldaritzaohituren artean eta platerei zapore eta usain berdingabeak ematen dizkie.

2. landare jatorriko elikagai asko jan: fruituak, barazkiak, lekaleak eta fruitu lehorrak. Barazki, ortuari etafruituak gure dietaren bitamina, mineral eta zuntz iturri nagusiak dira, eta aldi berean ur kantitate handia ematen digute. Osogarrantzitsua da egunean 5 fruitu eta barazki anoa jatea. Antioxidatzaile eta zuntz asko dutenez, gaixotasun kardiobaskularbatzuei eta minbizi mota batzuei aurrea hartzen laguntzen dute.

3. Ogia eta zerealetatik eratorritako elikagaiek (pasta, arroza eta berezi bere produktu integralak) egune-roko elikaduraren osagai izan beharko lukete. Pasta, arroza eta zerealak egunero jatea nahitaezkoa da karbohidratoasko baitituzte. Gure eguneroko zereginetarako beharrezkoa dugun energiaren parte bat ematen digute. Kontuan izan beharda beren produktu integralek zuntz, mineral eta bitamina gehiago dituztela.

4. Gutxi prozesatutako elikagaiak, freskoak eta sasoikoak dira egokienak. Sasoiko produktuak jatea oso ga-rrantzitsua da, bereziki fruituei eta barazkiei dagokienean, hala eginez gero unerik egokienean jaten baititugu, bai mantenu-gaien ekarpenagatik, bai beren usain eta zaporeagatik.

5. Jan egunero esnekiak, bereziki jogurta eta gaztak. Elikaduraren ikuspegitik nabarmentzekoa da esnekiak baliobiologiko handiko proteinen eta mineralen (kaltzioa, fosforoa, eta abar) eta bitaminen iturria direla. Esne hartzituen kontsu-moak (jogurta, eta abar) hainbat onura ditu osasunerako, produktu horiek mikroorganismo bizidunak baitituzte, hesteetakomikrofloraren oreka hobetzeko gai direnak.

6. Haragi gorria neurriz kontsumitu behar da, eta ahal izanez gero, beste jaki eta errezeta batzuen osagaigisa. Eta haragi prozesatuak, kantitate txikietan eta ogitarteko eta plateren osagai gisa. Haragiek proteinak, burdina eta ani-malia koipea dituzte kantitate aldakorretan. Animalia koipe gehiegi jatea ez da ona osasunerako. Beraz, kantitate txikiakjatea gomendatzen da, bereziki gihar haragia, eta barazkiak eta zerealak dituzten plateren osagai gisa.

7. Arrain asko jan eta arrautzak neurriz. Astean behin edo bitan arrain urdina jatea gomendatzen da, bere koipeek –animalia-jatorrikoak badira ere– landare jatorriko koipek dituzten propietateen oso antzekoak baitituzte, eta, beraz, gaixo-tasun kardiobaskularren aurka babesten dute. Arrautzek kalitate handiko proteinak, koipeak eta bitamina eta mineral askodituzte, eta, beraz, elikagai oso ona dira. Astean hiruzpalau arrautza jatea aukera egokia da haragirik edo arrainik jaten ezbada.

8. Fruitu freskoak ohiko postrea izan beharko luke. Gozoak eta pastelak noizbehinka jan beharko lirateke Fruituakoso elikagarriak dira, eta kolorea eta zaporea ematen diote gure eguneroko elikadurari eta aukera egokia dira goiz erdianedo askarian jateko.

9. Ura da ohiko edaria Mediterraneoan. Ardoa neurriz eta otorduetan edan behar da. Ura funtsezkoa da gure dietan.Ardoa ohiko elikagai bat da dieta mediterraneoan, eta onuragarria da osasunerako, neurriz eta dieta orekatu baten testuin-guruan hartzen bada.

10. Ariketa fisikoa egin egunero, ongi jatean bezain garrantzitsua baita. Fisikoki aktibo egotea eta egunero guregaitasunetara egokitutako ariketa fisiko bat egitea oso garrantzitsua da osasuntsu egoteko.

31

Unitatea2

8. fitxa. Anoen pisuak taldeen arabera eta etxerako neurriak

Jarduera fisikoa egitea: Egunero > 30 minutu.

32

2Unitatea

Ogia, zerealak (integralak hobe) eta patatak

Barazkiak eta ortuariak

Fruituak

Oliba olioa

Esnea eta esnekiak

Arraiak

GIhar haragiak, hegaztiak, arrautzak

Lekaleak

Fruitu lehorrak

Hestebeteak etagihar-haragiak

Gozoak, zizka-mizkaketa freskagarriak

Gurina, margarina etaopilak

Edango den ur kantitatea

Garagardoa, ardoa, sagardoa

Elikagai multzoak

Egunean 4-5 anoa

Egunean 2 anoaedo gehiago

Egunean 3 anoaedo gehiago

Egunean 3-6 anoa

Egunean 2-4 anoa

Astean 3-4 anoa

Astean 3-4 anoa

Astean 2-4 anoa

Astean 3-7 anoa

Noizbehinka eta neurriz



4 -8 anoa

Nagusiek nahi iza-nez gero neurrizhartuko dute

Gomendatzen den maiztasuna

60-80 gr. pasta,40-60 gr. ogi,150 gr. – 200 gr. patata

150 gr.-200 gr.

150-200 gr.

10 ml.

200-250 ml. esne200-250 ml. jogurt40-60 gr. gazta ondu80-125 gr. gazta fresko

125-150 gr.

100-125 gr.

60-80 gr.

20-30 gr.

200 ml.

100 ml. Ardoa200 ml. Garagardoa

Anoaren pisua (gordina eta garbia)

Plater normal 13-4 ogi-xerra edo ogi-opil batPatata handi 1 edo 2 txiki

Askotariko entsaladaz osatutako plater 1Barazki egosiez osatutako plater 1Tomate handi 12 azenario, eta abar.

Fruitu ertain 1Gerezi edo marrubi katilu 12 meloi xerra

Zopa koilara 1

Baso edo katilu 1 esne2 jogurt2-3 gazta-xerraBanakako zati 1

Banakako xerra1

Xerra txiki 1Oilasko edo untxi laurden 11 -2 arrautza

Plater normal 1

Eskukada 1

Baso edo botilatxo 1

Baso edo kopa 1Baso edo kopa 1

Etxerako neurriak

33

Unitatea3Gorputz-irudia

SarreraGorputza gure parte garrantzitsu bat da. Badira dena dela diotenak. Gorputza gure izatearen lehenengo partea da, hur-bilena eta kanpokoena.

Gorputz-irudiaren definizio klasikoa hau da: gizabanako bakoitzak bere buruan irudikatzen duen gorputzaren irudikapena.Ikusmolde dinamikoago batek norberaren gorputzarekiko sentimenduen eta jarreren arabera definitzen du gorputz-irudia.Rosenen iritzian (1992), gorputz-irudiaren kontzeptuak norberak bere gorputza nola hautematen, irudikatzen eta sentitzenduen aipatzen du, bai eta norberak bere gorputzarekiko nola jokatzen duen ere.

Laburbilduz, gorputz-irudia konstrukto konplexu bat da, bere barnean hartzen dituena bai gorputz osoari buruz eta harenzati bakoitzari buruz, bai gorputzaren mugimenduei eta mugei buruz dugun pertzepzioa, jarrera, pentsamendu, senti-mendu eta egiten eta sentitzen ditugun balioespenen esperientzia subjektiboa, eta ditugun kognizioetatik eta sentimen-duetatik eratorritako jokamoldea.

Gorputz-irudi on edo txar bat edukitzeak eragina izango du gure pentsamendu, sentimendu eta jokabideetan. Eta ezbakarrik gure pentsamendu, sentimendu eta jokabideetan, baizik eta gainerakoek guri erantzuteko moduan ere bai. Gor-putz-irudia ez da finkoa eta mugiezina, baizik eta aldatu egin daiteke bizitzan zehar, eta hainbat gorabeherak eta ger-tatzen zaizkigun gertaerak interpretatzeko moduek eragiten diote.

Gorputz-irudiaren nahasmenduak gertatzen dira norberak bere itxura fisikoan duen irudizko edo gehiegizko akats batekneurriz kanpoko kezka, ondoeza eragiten duena, sortzen duenean. Gorputz-irudiaren nahasmenduak hautemate-alderdiak,alderdi kognitiboak eta jokabide alderdiak hartzen ditu barnean.

Badaude hautemate distortsioak, akats bat benetan dena baino handiagoa, nabarmenagoa eta okerragoa balitz bezalaikusteari buruzkoak. Esaterako, norberak bere burua gizen, itsusi edo higuingarri ikustea itxura normala badauka ere.

Akats edo distortsio kognitiboek zerikusia dute gizakiok gertakariei edo gertaerei buruz egiten ditugun interpretazioekin.Fenomeno hauetakoren bat gertatzen denean, akats kognitiboei buruz hitz egiten dugu:

1. Gauzak puztea: oso itsusi nago (sudurrean pikorta bat daukat); behi bat ematen dut (nire pisu egokia baino 3kilo gehiago ditut).

2. Ideal ez-egiazko batekin konparatzea: pertsona garai, mehe, eskulturalarekin eta abar.

3. Konparazio bidegabea: erakargarriagoa den norbaitekin konparatzea bakarrik. Ez naiz ederra (pertsonaederrenarekin konparatuta).

4. Arreta selektiboa (xehe-xehea): gure itxuran atsegin ez ditugun alderdietan arreta jartzea eta alderdi horieidutena baino garrantzi gehiago ematea. Itxuraren osotasuna ordezkatzen dutela pentsatzea.

5. Buru itsutasuna: itxura fisikoaren alde onak kontuan ez hartzea edo haiei garrantzirik ez ematea.

6. Itsustasun erradiatzailea: Itxuraren alderdi batek sortzen duen atsekabea beste ezaugarri fisiko batzuetara za-baltzen da. Zimurrak ditudanez, zahar itxura izateaz gain, haragi eroriak ditut, gizena naiz, eta abar.

7. Erruaren jokoa: etsipenak, arbuioak edo gertakari negatiboak egoztea atsekabea eragiten dizun itxurarenalderdi bati. Baztertu egin naute festan, txikia naizelako.

8. Zoritxarrak iragartzea: itxura fisiko txarrak etorkizunean, etorkizuneko esperientzia sozialetan ondorio negati-boak izango dituela uste izatea. Itxura honekin, inor ez da nitaz maiteminduko.

9. Edertasun mugatzailea: gure jokabidea mugatzen dugu gure itxurak eragiten dizkigun kezkengatik. Ezin naizkalera irten makillatzen ez banaiz. Ezin naiz festara joan nire ileagatik.

34

3Unitatea

35

Unitatea3

Azkenik, irudiaren nahasmenduaren jokabide-alderdiak jokabide mota hauei buruzkoak dira: norberaren gorputza bestebatzuenarekin konparatzea, norberaren itxura ispiluetan ikustea etengabe, gorputza ezkutatzea (arropak, makillajeak, jarrerak…), tratamendu medikoak (kirurgia estetikoa, dermatologia, eta abar), besteei galdetzea edo haiek konbentzi-tzen saiatzea ustezko akatsaren garrantziaz, gehiegi apaintzea (orraztea, makillatzea, arropa aldatzea, eta abar), ispiluanez begiratzen ahalegintzea, eta abar.

Unitate Didaktiko honen jardueretan kontzeptu horiek lantzen dira, eta Goiatz bideoaren edukiarekin (1. jarduera) etaikasleen esperientziekin eta bizipenekin lotzen dira.

Helburuak1. Nork bere burua onartzeko arazoak eta gorputz-irudiaren distortsioak aurkitzea kasu praktiko batean.

2. Hartutako ezagutzak gorputz-irudiaren hainbat hautemate distortsiori eta distortsio kognitibori buruzko kasupraktikoetan aplikatzen jakitea.

3. Ikasleek beren itxura fisikoari dagokionez duten gogobetetze edo asegabetasun maila ezagutzea.

4. Datuak ezagutzea eta zentzu kritiko bat garatzea unibertsitateko kideek pisuarekin daukaten asegabetasunaridagokionez.

5. Gorputz-irudiaren nahasmenduen aurrean dauden jokamolde batzuk ezagutzea eta haiei buruz gogoeta egitea.

Jarduerak1. Kasu baten behaketa eta deskribapena: Goiatz.

2. Gorputz-irudiaren eta bere distortsioen kontzeptuak lantzen.

3. Nork bere buruaz daukan irudia lantzen.

4. Gorputz-irudia unibertsitateko kideetan.

5. Gorputz-irudiarekin lotutako arazoak aztertzeko jarraibideak.

36

3Unitatea

1. jarduera. Kasu baten behaketa eta deskribapena: Goiatz

HelburuaNork bere burua onartzeko arazoak eta gorputz-irudiaren distortsioak bilatuko dira kasu praktiko batean.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Goiatz bideoa ikusiko da. - Kasu-azterketa. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Goiatz bideoa ikusiko da (13 minutu). 2. Talde txikitan lan egingo da (20 minutu). 1. fitxako galderak erantzungo dira. 3. Talde-lana bateratuko da (20 minutu).

Erabiliko diren materialak eta baliabideak 1. Goiatz film laburraren bideoa (YouTube online plataforman dago). http://www.youtube.com/watch?v=NiHHkDueIKA 2. Ordenagailu eramangarria eta proiektagailua. 3. Unitatearen 1. fitxa. Kopia bat lantalde bakoitzeko.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Protagonistak bere buruaz duen hautematea: bere irudiaren distortsioa, gizenago ikusten du bere burua, ez du bere

burua atsegin, ezta onartzen ere, meheagoa izan nahi du eta berak gainerako neskez duen irudiaren antzekoa izannahi du.

2. Ez dator bat gainerakoek berari buruz duten irudiarekin, objektiboki itxura eta gorputz osasungarria eta normala ditu.

3. Distortsio bat dago berak hautematen duenaren eta gainerakook hautematen dugunaren artean.

4. Arazo bat dauka, ondorio negatiboak agertzen baitira: bakartze soziala, jokabide ez osasungarriak, autonomiarengalera gizartearen presioaren aurrean, eta abar.

5. Edertasunaren eredu soziala: sozialki zein esparrutan mugitzen garen.

6. Behako bat generoaren ikuspegitik: Emakumeen artean asko aipatzen den gai bat da? Hala bada, zein alderdikeragiten dute?

7. Gosariaren garrantzia azpimarratzea, gosari osasungarriak egitea.


37

Unitatea3

2. jarduera. Gorputz-irudiaren eta bere distortsioen kontzeptuak lantzen

HelburuaGorputz-irudiarekin lotutako kontzeptuak eta bere hautemate distortsioak eta distortsio kognitiboak ezagutzea eta kasupraktikoetan aplikatzea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Irakurketa eztabaidarekin. - Testu analisia. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. 2. fitxaren (Gorputz-irudia eta bere distortsioak) banakako irakurketa (10 minutu).

2. Talde txikitan lan egingo da (15 minutu). Honako atal hauei erantzungo zaie:

- Aurreko irakurketaren edukiak harremanetan jartzea Goiatz pertsonaiari buruz bideoan ikusitakoarekin.

- Gorputz-irudiaren distortsioei buruzko kontzeptuak argitiuko dituzten bizitza errealeko adibideetanpentsatzea (edo asmatuetan, nahiago bada).

- Inguruneko zein alderdi sozialek dute eragina distortsio horietan? Zein da beraien egitekoa?

3. Aurreko lana bateratuko da (15 minutu).

Erabiliko diren materialak eta baliabideak 3. Unitatearen 2. fitxa.


38

3Unitatea

3. jarduera. Nork bere buruaz daukan irudia lantzen

HelburuIkasleek beren itxura fisikoari dagokionez duten gogobetetze edo asegabetasun maila ezagutzea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Ikerketa galdetegia. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Banakako lana (5 minutu). 3. fitxa beteko da (Gorputz-irudiarekiko gogobetetzeari buruzko inkesta), galdera hauei

erantzunez: - Pozik zaude zure irudi fisikoarekin? - Gutxiago pisatzea gustatuko litzaizuke? - Gehiago pisatzea gustatuko litzaizuke? - Zure itxura fisikoa aldatzea gustatuko litzaizuke?

2. Talde handiarekin (15 edo 30 minutu) edo talde txikiagoekin lan egingo da, hautematen den giroaren arabera, eskuajasota. Galderen datuekin lortutako emaitzak bildu eta jendaurrean jarriko dira. Arbelean edo proiektatutako irudianidatziko dira eman diren erantzunak, eta ehunekoak kalkulatuko dira.

3. Talde handian eztabaidatuko da (10 minutu). Lortu diren datuekin taldearen profila definituko da gorputz-irudiaz duengogobetetzeari dagokionez. Ereduei buruz gogoeta egingo da: zein eredu ditugu? Ez soilik edertasun fisikoari buruz,baizik eta orokorrean.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Zure edertasun eredua sortzeko garrantzia. 2. Aztertu eta hausnartu nolako harremanak dituzun zeure buruarekin, eta horrek nola baldintzatzen duen zure ongizate

edo ondoez pertsonala.

Erabiliko diren materialak eta baliabideak - 3. Unitatearen 3. fitxa. - Kalkulagailua. - Arbela.

Aurreikusitako iraupena 30-45 minutu (nola egiten den: talde handian eskuak altxatuz, edota hainbat talde txikitan aurretik).

3 bis jarduera. Nork bere buruaz daukan irudia lantzen

HelburuaIkasleek beren itxura fisikoari dagokionez duten distortsio indizea eta asegabetasun indizea ezagutzea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Nerabeentzako Silueten Testa (NST). - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Banakako lana (15 minutu): NST beteko da. Silueten txantiloia aurrean dela (ikus 4. fitxa: Nerabeentzako Silueten Testa),

erantzun galdera hauei: - 1. Gizonezkoen silueta bakoitzean, esan mehea, normala edo gizena iruditzen zaizun. - 2. Emakumezkoen silueta bakoitzean, esan mehea, normala edo gizena iruditzen zaizun. - 3. Zein siluetak ordezkatzen du egun daukazun pisua? - 4. Zein siluetak ordezkatzen du zure pisu egokia? - 5. Kalkulatu zure Gorputz-masaren indizea . GMI = Pisua kg-tan / (Garaiera metrotan)² - 6. Kalkulatu zein den kalkulatu den benetako GMIari dagokion silueta: GMI horri dagokion silueta

esleitzea (ikus taula).

2. Talde handian (5 minutu): Orientatu egingo da pertsona bakoitzak, orria aurrean duela, kalkulu hauek egin ditzan: - Nork bere buruaz daukan irudiaren distortsioa: 3)-n aipatzen den hautemandako irudiaren eta 6)-n kalkulatutako

benetako irudiaren arteko desberdintasuna. Gehiago bada: gizenagoa ikusten dut neure burua, gutxiago bada:meheagoa ikusten dut neure burua; zero bada: ez dago distortsiorik.

- Nork bere buruaz daukan irudiarekin pozik ez egotea: 4)-n aipatzen den irudi desiratuaren eta 3)-n kalkulatutakohautemandako irudiaren arteko desberdintasuna. Gehiago bada: gizenagoa ikusten du neure burua, gutxiagobada: meheagoa ikusten dut neure burua; zero bada: pozik nago.

3. Talde handian (25 minutu): Datuak bilduko dira eta datuekin lortutako emaitzak jendaurrean jarriko dira. Arbeleanidatziko da edo irudi proiektatuan.

- Lortu diren datuen eztabadaida: nolakoa den taldearen profila bere distortsioari dagokionez gorputz-irudiazduen gogobetetzea.

- Ereduei buruz gogoeta egingo da: Zein eredu ditugu? Ez soilik edertasun fisikoari buruz, baizik eta orokorrean?

Erabiliko diren materialak eta baliabideak - 3. Unitatearen 4. fitxa. - Kalkulagailua eta arbela.


39

Unitatea3

>= 27.5024.51-27.4923.01-24.5021.51-23.00

Gizonak

>=26.5023.86-26.4921.86-23.8520.51-21.85

EmakumeakGMIa

8

7

6

5

Silueta

20.36-21.5019.01-20.3517.51-19.00

<= 17.50

Gizonak

19.26-20.5018.26-19.2517.01-18.25

<=17.00

EmakumeakGMIa

4

3

2

1

Silueta

40

3Unitatea

4. jarduera. Gorputz-irudia unibertsitateko kideengan

HelburuDatuak ezagutzea eta zentzu kritiko bat garatzea unibertsitateko kideek pisuarekin daukaten asegabetasunaridagokionez.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Analisi ariketa. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Banakako lana (10 minutu): irakurri Reichen datuak (1996), unibertsitateko kideei buruzkoak. Datu horiek unibertsi-

tateko ikasle gazteek beren pisuari buruz duten asebetetze/asegabetasun maila erakusten dute (Ikus 5. fitxa, Azterketaunibertsitateko ikasleekin).

Unibertsitateko azterketa (Raich, 1996): Gorputz-masaren indizearen (GMI) irizpideen arabera pisu balio normalak di-tuzten ikasleak:

- Pisu gehiago izan nahi dute: Mutilen % 19k eta nesken % 2k. - Pisu gutxiago izan nahi dute: Mutilen % 29k eta nesken % 82k. - Pisu bera izan nahi dute: Mutilen % 52k eta nesken % 16k.

Honako galdera hauei erantzun: - Zer iradokitzen dizute datu hauek? - Datu hauen arabera, zer desberdintasun dago nesken eta mutilen artean? - Lotuta daude aurreko jardueran lortutako emaitzekin (4. fitxa: Nerabeentzako Silueten Testa)?

2. Talde handian (10 minutu): aurreko galderak bateratzea. Analizatu datuak, eta egin datu horien balioespen bat, eta kon-trastatu emaitzak 3. jardueran egindako ariketaren emaitzekin.

Jarduera garatzeko oharrak Gorputz-irudiaren konfigurazioari buruz norberak duen hautematea eta nahiak ez datoz beti bat gorputz-irudiaren datuobjektiboekin (esaterako GMI) edo gorputz-irudiari buruzko kanpo hautematearekin.

Erabiliko diren materialak eta baliabideak 3. Unitatearen 5. fitxa.


5. jarduera. Gorputz-irudiarekin lotutako arazoak aztertzeko jarraibideak

HelburuaGorputz-irudiaren nahasmenduen aurrean dauden jokamolde batzuk ezagutzea eta haiei buruz gogoeta egitea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Kasu-azterketa. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Talde txikitan lan egingo da: erantzun galdera hauei:

- Zer esango zenioke Goiatzi? - Zer aholku emango zenizkioke bere gorputz-irudiarekin arazoak edo distortsioak dituen pertsona bati, zure

laguna izango balitz?

2. Talde handian: landu diren galderak bateratu eta eztabaidatuko dira.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Kontuan har dadila gauza batek ez duela egiazkoa izan behar pentsatze hutsagatik. 2. Zein pentsamendu ez oso egoki dituzten identifikatzea (2. fitxan letra etzanez ikusitakoen modukoak). 3. Berriz pentsatzea: Pentsamendu zuzen edo egoki bihurtzea. 4. Pentsamendu alternatiboak bilatzea. Esaterako, norberaren itxuraren alderdi positiboetan oinarrituz. 5. Jokabide batzuk aldatzea. 6. Aztura edo jokaera erritual batzuk aldatzea: ispilua, disimulatzea edo kamuflatzea, eta abar. 7. Saihesteko jokabideak: Jokabide horiei aurre egitea, eta gizarte ekitaldi edo topaketetara joatea, eta beste pertsona

batzuekin egotea. 8. Objektiboak izan daitezkeen eta bere buruaren hautematean positiboagoa izaten laguntzen dioten pertsona batzuen

laguntza bilatzea. 9. Gizarte laguntza positiboak aurkitzea taldearen presioaren aurrean. 10. Laguntza profesionala bilatzea, arazoak edo kezkak daudela ikusten bada (irakasleak, psikologoa, medikua, eta abar.).

Erabiliko diren materialak eta baliabideak Batere ez.


41

Unitatea3

1. fitxa. Goiatz film laburrari buruz

Goiatz film laburra ikusi eta gero, agertzen diren gaietako batzuk aztertuko ditugu. Horretarako, galdera hauek proposatzendizkizuegu, taldeka eztabaida ditzazuen eta gero talde handian galdera horiei buruz hitz egiteko.

1. G. Nola uste duzu ikusten duela Goiatzek bere burua? Zer gorputz-irudi dauka bere buruaz?

2. G. Bat dator bere buruaz daukan irudia zuk ikusten duzunarekin? Nola ikusten duzu zuk?

3. G. Zer eragin dauka bizi dugun gizarte-giroak gure eraikuntzan?

4. G. Elikatzeko moduari dagokionez: film laburrean janari buruzko eszena batzuk agertzen dira, zehazki bi gosari eta hamai-ketako bat tabernan. Lehenengo gosariak osagai hauek ditu: zumoa, txigorkia eta kafesnea. Bigarren gosariak, arrau-tzak, fruta eta kafesnea. Hamaiketakoa txokolatezko napolitana bat da. Erantzun galdera hauei: Zer iruditzen zaizkizu? Osasungarriak dira gosariak? Eta hamaiketakoa? Nolakoa da zure gosaria?

42

3Unitatea

2. fitxa. Gorputz-irudia eta bere distortsioak (Raich, 2000)

Gorputz-irudia: norberak bere gorputza nola hautematen, irudikatzen, sentitzen duen, bai eta bere gorputzarekiko nola jo-katzen duen ere (Rosen, 1992).

- Nork bere buruan bere gorputzaz egiten duen irudikapena (Autoirudia). - Nork bere gorputzarekiko dituen pentsamenduak, sentimenduak eta jarrerak (Autokontzeptua).

Gorputz-irudiaren nahasmendua: gehiegizko kezka, ondoeza eragiten duena, itxura fisikoaren irudizko edo gehiegizkoakats batengatik (Rosen, 1992).

1. Hautemate distortsioa: itxura normala eduki arren, nork bere burua gizenago, itsusiago edo nardagarriagoa ikustea.

2. Akats kognitiboak:

- Gauzak puztea: Oso itsusi nago (sudurrean pikorta bat daukat). Behi bat ematen dut (nire pisu egokia baino 3 kilogehiago baditut ere).

- Ideal irreal batekin konparatzea: pertsona garai, mehe, zardaiarekin eta abar.

- Konparazio bidegabea: erakargarriagoa den norbaitekin konparatzea bakarrik. Ez naiz ederra (pertsona ederrenare-kin konparatuta).

- Arreta selektiboa (xehe-xehea): gure itxuran atsegin ez ditugun alderdietan arreta jartzea eta alderdi horiei dutenabaino garrantzi gehiago ematea. Itxuraren osotasuna ordezkatzen dutela pentsatzea.

- Buru itsutasuna: itxura fisikoaren alde onak kontuan ez hartzea edo haiei garrantzirik ez ematea.

- Itsustasun erradiatzailea: itxuraren alderdi batek sortzen duen atsekabea beste ezaugarri fisiko batzuetara zabaltzenda. Zimurrak ditudanez, zahar itxura izateaz gain, haragi eroriak ditut, gizena naiz, eta abar.

- Erruaren jokoa: etsipenak, arbuioak edo gertakari negatiboak egoztea atsekabea eragiten dizun itxuraren alderdibati. Baztertu egin naute festan txikia naizelako.

- Zoritxarrak iragartzea: itxura fisiko txarrak etorkizunean, etorkizuneko esperientzia sozialetan ondorio negatiboakizango dituela uste izatea. Itxura honekin, inor ez da nitaz maiteminduko.

- Edertasun mugatzailea: gure jokabidea mugatzen dugu gure itxurak eragiten dizkigun kezkengatik. Ezin naiz kalerairten makillatzen ez banaiz. Ezin naiz festara joan nire ileagatik.

3. Nahasmendu hau dutenek izaten dituzten jokabide komunak:

- Gorputza besteen gorputzarekin konparatzea............................................% 91

- Itxurari etengabe begiratzea ispiluetan..................................................... % 84

- Gorputza ezkutatzea (arropak, makillajea, jarrerak, eta abar ....................% 84

- Tratamendu medikoak (kirurgia estetikoa, dermatologia, eta abar.)...........% 72

- Ustezko akatsak duen garrantzitaz konbentzitzen saiatzea besteak......... % 42

- Gehiegi apaintzea (orraztea, makillatzea, arropa aldatzea, eta abar)....... % 35

- Ispiluan ez begiratzea................................................................................% 35

43

Unitatea3

3. fitxa. Gorputz-irudiarekiko gogobetetzeari buruzko inkesta

Erantzun ahalik eta zintzotasun handienarekin galdera hauei:

1. G. Pozik zaude zure irudi fisikoarekin? Oso pozik nago c (4)Baiezkoan nago gehiago c (3)Ezezkoan nago gehiago c (2)Ez nago pozik c (1)

2. G. Gutxiago pisatzea gustatuko litzaizuke? Bai c (1)Ez c (2)

3. G. Gutxiago pisatzea gustatuko litzaizuke? Bai c (1)Ez c (2)

4. G. Zure itxura fisikoa aldatzea gustatuko litzaizuke? Asko c (4)Baiezkoan nago gehiago c (3)Ezezkoan nago gehiago c (2)Gutxi c (1)

44

3Unitatea

4. fitxa. Nerabeentzako Silueten Testa (NST)

1. G. Gizonezkoen silueta bakoitzean, esan mehea, normala edo gizena iruditzen zaizun. 2. G. Emakumezkoen silueta bakoitzean, esan mehea, normala edo gizena iruditzen zaizun. 3. G. Zein siluetak ordezkatzen du egun daukazun pisua? 4. G. Zein siluetak ordezkatzen du zure pisu egokia? 5. G. Kalkulatu zure Gorputz-masaren indizea. GMI = Pisua (kg) / (Garaiera (m))² 6. G. Kalkulatu zein den kalkulatu den benetako GMIari dagokion silueta: GMI horri dagokion siluetaren esleipena

(ikus taula).

45

Unitatea3

1 2 3 4 5 6 7 8

1Emakumeak

Gizonak

2 3 4 5 6 7 8

>= 27.5024.51-27.4923.01-24.5021.51-23.00

Gizonak

>=26.5023.86-26.4921.86-23.8520.51-21.85

EmakumeakGMIa

8

7

6

5

Silueta

20.36-21.5019.01-20.3517.51-19.00

<= 17.50

Gizonak

19.26-20.5018.26-19.2517.01-18.25

<=17.00

EmakumeakGMIa

4

3

2

1

Silueta

5. fitxa. Azterlana Unibertsitateko ikasleekin (Raich, 1996)

Honako datu hauek unibertsitateko ikasle gazteekin egindako azterketa bati dagozkio. Ikasle guztiek pisu balio normalak di-tuzte Gorputz-Masaren Indizearen arabera (GMI). Beren pisua aldatu nahiko luketen erantzuteko eskatu zitzaien. Erantzunetanberen pisuarekin daukaten asebetetzea edo asegabetasuna agertzen da.

Erantzunak honela sailkatzen dira sexuaren arabera: - Pisu gehiago izan nahi dute: Mutilen % 19k Nesken % 2k- Pisu gutxiago izan nahi dute: Mutilen % 29k Nesken % 82k- Pisu bera izan nahi dute: Mutilen % 52k Nesken % 16k

Erantzun galdera hauei:- Zer iradokitzen dizute datu hauek?- Zer alde dago mutilen eta nesken artean, datu hauen arabera?- Zerikusia dute aurreko jarduerako emaitzekin (4. fitxa)?

46

3Unitatea

47

Unitatea4Gorputzaren etabere eragileengizarteratzea.Nola sinkronizatzendira gorputzak?

48

4Unitatea

SarreraGorputz-sentsazioak eta gizarteko egoerak txirikordatuta daude eguneroko bizitzaren mugimenduetan. Gorputz-jarrerenbidez, gizabanakoa bere buruarekin, beste pertsona batzuekin eta inguruarekin jartzen da harremanetan. Mundua geureegiten dugu, haragi bihurtzen dugu une bakoitzean. Moraltasuna ikasten dugu (Bauman, 2009) gure gorputzekin eta guregorputzen bidez, desatsegintasun, erakarmen, errefusa edo onarpen sentimendu sakonekin, sinpatiarekin edo antipa-tiarekin.

Edozein giza-jarrera gorputzean oinarritzen da. Gorputzaren eraikuntza oso desberdina da talde eta kultura batzuetan etabesteetan. Gizon edo emakume baten gorputza edukitzen ikasteak, bere rol eta balioekin, menperatze-egiturak sorraraziditu (Bordieu, 2003), gizarteko eta gorputzeko intimitate sakonenean sartzen direnak.

Gogamena, hunkidurazko bulkadak eta bulkada moralak ere barne, organismoetatik oro har sortzen da. Gogamena al-datzeko -hau da, entzefaloaren funtzionamendu kimiko eta elektrikoa, nerbio sistemako gainerako egiturekin-, gorputzabizitzaren eremu bakoitzarekin -familia-harremana, prestakuntza, lana, bikote-harremana, sexu-jarduna, aisialdia, kirola,lasaitzea, meditazioa eta abar- lotzen duten gorputz-ohiturak eraldatu behar dira. Eraldaketa horretarako, beharrezkoa dagorputzaren bidez adierazten diren emozioak kontziente bihurtzea (Barbelet, 2002). Gorputzak errepikapenean, elkarrekiko arretan ikasten du, eta sotilki eraldatzen da arau partekatuen arabera. Erregistro sentsualek eta emozionalekelkar ezagutzeko esferak sortzen dituzte, hau da, izate kolektiboarenak, askotan teknologikoki artekatuak (Lash, 1994). Emozio-egoerek ezartzen dute mundua atzemateko modua.

Determinismo sozialak ez dira gorputzera pasatzen biologiaren mailan, zuzenean, betetzen den akzio baten bidez; aldiz,ordena kulturalak aldatzen, itzultzen ditu eta arau, betebehar, eta debeku bihurtzen ditu, nazka edo desio, zaletasun edoaiherkunde. Gorputza gurtzea, osasunaren ikuspegitik izan, edo estetikaren ikuspegitik izan, gaur eguneko giza-adieraz-pen indartsuenetako bat da. Gorputzaren adierazpidea landuz etikari oinarria ematen zaio, balioak eraikitzen dira, hau da,morala eraikitzen da. Mundua gorputzetan dago, eta gorputzek munduari buruz hitz egiten dute. Mekanismo bera dagizarte-kidetasuna, sinesmen moralak eta pentsatzeko eta komunikatzeko ideiak sortzen dituena. Gizon eta emakumeenarreta eta emozioa bat etortzeak, egoera jakinetan, esperientzia emozional partekatuak sortzen ditu, non erresonantziazirkuituak aktibatzen diren, eta non sentitu eta atzematen ahal den beste pertsonek sentitzen dutena (Collins, 2009).

Gorputzaren ezagutza, emakumearena edo gizonarena, eta gorputza entzun, aztertu eta ulertzeko ahalmena ezberdinada, gizarte-poisizoaren eta ikasketa-mailaren arabera. Sentsazio fisikoen pertzepzioa, sentsazio hauen adierazpena, etaberen gaineko kontzientzia gertatzen da, kasu batzuetan, "indarra" edo "sasoia" balioetsiz, eta beste batzuetan "grazia"edo "edertasuna".

Prestakuntza fisikoa beti da konpromiso moralaren eta buru-irmotasunaren adierazle enpiriko bat. Gorputzaren zati etafuntzioen gaineko teoriek, hau da jakintza guztiek, alegia, adituak izan edo ez -zer jan behar den eta zer ez, zer janarikematen duen energia eta bizitasuna eta zer janari egiten den ohikotasunetik kanpo, plazerra emanez-, eta teoria hauekingaratzen diren metaforek, jokabideak nola onartzen, aldatzen edo uxatzen diren adierazten dute (Lahire, 2004). Hitzbatez, aintzat hartzen dituzte gizon eta emakumeen funts moralak, sentsualak eta estetikoak ere badirenak. Horregatikda hain zaila ohiturak aldatzea. Ohiturek ez dezatela irudimen sortzailea eten, eguneroko bizitzaren jarraitutasundenbora-espazioan, beharrezkoa da norberak bere gorputzari buruz daukan kontzientzia areagotzea, eta baldintzaksortu, gorputzen eta nerbio sistemek beren erritmoak eta beren aurrerapenak sinkronizatzen dituztenean sortzen direnprozesuak irekitzeko.

HelburuakGorputz-harremanetan aztertzea, behatzeko, eguneroko bizitzaren eremu zehatzetan, gizonen eta emakumeen sinkro-nizazioak Azken finean, kontua da itxura fisikoarekin zerikusia daukaten sentsazioak, emozioak, pertzepzioak, kognizioakedo artekaritzak atzematea, eta horiek denak atseginak edo desatseginak diren, plazerrekoak edo plazer gabekoak, indar-tsuak edo ahulak, edertasunekoak edo itsusikeriakoak diren ebaztea. Hau da, kontua da inguru zehatzetan materialki etamoralki murgiltzea, gorputza gaurko munduko gizarteratze-prozesuei eta eragileei buruzko azterketa bat egiteko.

49

Unitatea4

Gizarte-bizitzaren eremu guztietan sortzen diren botere-harremanak aztertzea da kontua, non alderdi emozionalak,moralak eta estetikoak bat datozen. Hitz batez, kontua da giza-aniztasuna atzematea, gorputz eta espazio antolamenduakulertzeko, eta konplexutasunaren modulazio emozionalak harrapatzeko.

Materialak eta baliabideakUnitate hau lantzeko 5 fitxa prestatu dira. Fitxok edukiak, azalpen teknikoak, ariketak eta materialak biltzen dituzte, pro-posatzen diren jarduerak ikasgelan garatzen laguntzeko.

Edukiak- Gorputza gizarteratzea eta ezagutzea. - Antzekotasunak eta ezberdintasunak emakumezkoen eta gizonezkoen gorputzak tratatzerakoan. - Gorputz zainketaren etika eta estetika.

Jarduerak1. Edertasunaren lengoaiak: proportzioa (urrezkoa).2. Antzekotasun eta desberdintasun kulturalak gorputzen tratamenduan eta edertasunean. 3. Beste batzuekin batera gorputzari eta emozioei entzutea: mugimendua, pentsamendua eta ekintza. 4. Komunikabideetako irudien garrantzia lantzea: gorputzaren protagonismoa. 5. Eguneroko bizitzaren estetikari buruz eztabaidatzea: aurpegi, gorputz eta adimen tratamendurako zentroen ugaltzeari

buruz hausnarketa egitea. 6. Gorputzaren jabetza sistema juridikoan: Zer eskubide daukagu gure buruen gain? Nola arautzen dira?

50

4Unitatea

1. jarduera. Edertasunaren lengoaiak: proportzioa (urrezkoa)

Helburuak1. Historian zehar proportzioaren arauek eduki duten bilakaeraz pentsatzea, eta giza gorputzari nola aplikatu zaizkion

kontuan hartzea. 2. Edertasun-kanonak zer diren eztabaidara ekartzea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Bideoak eta irudien azterketak: http://www.etereaestudios.com/docs_html/nbyn_htm/nbyn_mov_vimeo.htm - 4. unitatearen 1. fitxa. - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Bideoa ikusi eta gero, 1. fitxa eman behar zaie, talde txikietan lan egin dezaten, gure mundua zenbakietan oinarritzen

dela planteatuz.

2. Fenomeno naturalen eta sozialen batuketa proposatzea, zenbaki, arrazoi eta proportzioen arabera. Pentsaraztea nolaproportzio-idealak lege bihurtzen diren:

- Giza gorputzean . Animalien espezieetan . Tenplu greziarretan . Botanikan . Musikan

3. Harreman formalen jarrera, simetria-balioen atzematea eta aniztasunaren batasuna planteatzea.

4. Urrezko proportzioaren kasu espezifikoa proposatzea, pentsa dezaten garai eta herri guztientzako edertasunari buruzkoarau bakarrak egotearen posibilitatean.

- Galdetu: Edertasuna zerbait absolutua eta aldaezina da, edo hainbat itxura hartu izan du garaiaren etatokiaren arabera?

5. Proposatzea ideia pitagoriar honetaz gogoeta egin dezaten: ezagutzen diren gauza guztiek beren zenbakia daukate.Zenbakirik gabe ez zen posible izango ezer ezagutzea edo pentsatzea. Beraz, proportziorik gabe ez dago edertasunik, ezplazerrik, eta proportzioa. lehenik eta behin, zenbakietan dago. Galdetu:

- Beharrezkoa da gauza guztiek beren zenbaki-proportzioa edukitzea? - Nola bihurtzen dira nerri soinua eta ikuspena? - Hau ikasten dugunean, plazerra sentitzen dugu?

6. Zenbakiaren kontzeptu pitagoriarretik hainbat punturen arteko harremanen kontzeptu geometriko espazialera pasatzekoproposatzea.

- Adibidea: musika-moduak. Soinuak entzuten ditugunean konturatzen gara zer dagoen harmonikoki konposa-tua, eta horrekin hartzen dugu plazer.

7. Azkenean, denentzako gogoeta moduan, honako galdera hauek egin:

- Zerbait ikusteak plazerra eta zentzumenen goratzea sortzen badu, hori edertasuna dela ulertzea litekeena da?

- Ederra da gauza bat, gurea izanez gero zoriontsu egingo gintuena, baina beste inorena bada ere, ederra izatensegitzen duena?

- Edertasuna al da naturako elementuen kualitate bat?

51

Unitatea4

- Zerbait ederra esateko arrazoien artean, proportzioak eta ordenak toki esanguratsua betetzen dute?

- Zer objektu eta zer pertsona da eder, zure ustez?

- Ederra dena ona ere bada?

- Hau zure bizitzaren alorren bati aplikatzen ahal diozu? Eta bizitzari berari?

- Pentsatu duzu inoiz musika eragiketa aritmetiko sekretu bat dela? Musikara emanda bizi dena, konturatzen alda zenbakiak erabiltzen ari dela?

Jarduera garatzeko oharrak

1. Mendebaldean aldagarriaren poza onartzen da, eta geldiarazten duten lege kausalak baztertzen dira. Baina ez zaio ukoegiten berriz definitzeari, probabilitatearen eta estatistikaren behin-behineko legeen bidez. Gu ere parte garen mundu-aren ordena, harremanak eta adimena bilatzen dira.

2. Eskola pitagoriarrak, kosmologiaren, matematikaren, natura-zientziaren, estetikaren eta musikaren arteko loturak ezarrizituen. Ulertzen da gauzak badirela ordenatuta daudelako. Ordena dago lege matematikoak betetzen direlako. Legematematiko hauek dira, bere aldetik, izatearen eta edertasunaren baldintza.

3. Zenbakiek, irudi geometrikoek eta sinboloek izaki abstraktuen arteko propietateak eta erlazioak aztertzeko bideaematen dute. Axiomen eta arrazoiketa logikoaren sinpletasuna, askotan, edertasun eta dotoreziaren klabe estetikoaninterpretatzen dira.

4. Mende guztietan, hitz egin izan da gauza batek daukan edertasunaz bere proportzioaren eta formen arteko harrema-nen arabera, printzipio aritmetiko eta geometrikoak aplikatuz. Adibidez: esan ohi da erlazio zehatza egon behar delahatzen luzeraren eta eskuaren artean, baita eskuaren eta gorputzaren artean ere.

5. Aritmetikan eta geometrian proportzioa zenbaki edo kopuru-multzo baten arteko erlazio berezia da. Definizioaritmetikoan, proportzioa bi arrazoiren berdintasuna da. Arrazoia bi zenbakiren arteko erlazioa da, bi zenbakiren artekozatidura bezala definituta.

6. Baina garaien arabera, proportzioaren zentzua aldatu da. Proportzioari buruz izan diren idealek -gorputz eder-retan etaitsusietan, esaterako- ez diote men egiten arau matematiko bati, komenigarritasun kualitatibo bati baino. Adibidez:erlazio zehatza ezartzea gustu kontua baizik ez zen.

7. Eskulturan, arkitekturan eta pinturan, edertasun-kanonen bilaketa etengabea da.


2. jarduera. Antzekotasun eta desberdintasun kulturalak gorputzen tratamenduan eta edertasunean

Helburuak1. Edertasunaren balioaren bidez, gogoeta egitea hainbat kulturatako patroi estetikoei buruz, eta horiek lortzeko

gizonezkoen eta emakumezkoen gorputzek onartzen duten diziplinari buruz. 2. Ikustea zer den unibertsala, eta zer partikularra, gorputzen tratamenduan.

Metodologia - Erabili beharreko teknikak - Bideoak:

1. Mbororo eta Woodaabe: munduko triburik ederrenakhttp://unaantropologaenlaluna.blogspot.com.es/2012/09/mbororo-y-woodabe-las-tribus-mas.html

2. Woodaabe: Herdsmen of the Sun. https://www.youtube.com/watch?v=MlnO1QDqpaQ - Bateratze-lana eta eztabaida.

Jardueraren garapena Film laburrak ikusi eta gero, honako galdera hauek egin.

Arlo emozionaletikZer iruditzen zaizkizue praktika hauek? Zer sentipen sorrarazten dizkizuete? Gustukoak dauzkazue? Atzeraeginarazten dizuete? Nazka ematen dizuete? Zer harreman dauka gizabanakoak -niak- bere gorputzarekin?

Estetikaren ikuspuntutikGorputz ederrak dira? Gorputz proportzionatuak dira? Ederrak? Balio estetikoak ezberdinak dira gizonez-koentzat eta emakumezkoentzat? Eta hainbat gizarte-talderi dagozkion balio estetiko kulturalak? Zer da garrantzizkoagoa, gorputza edo aurpegia?

Balioen eremutik ikusitaZeri erantzuten diete praktika hauek? Egiteko gogorrak dira? Zer balio datza azpian? Zer nolako egoerak dirahauek? Zer zentzu dute? Zer zentzu dauka gorputza honelako praktiken mendean jartzea? Zergatik egiten dakasu batzuetan eta besteetan?

Kulturatik eta modatikBila itzazu paralelismoak ezagutzen dituzun praktika batzuekin: inplanteak, tatuajeak, kirurgia, eta abar. Kultura dira, edo beste moda bat dira, besterik gabe?

Jarduera garatzeko oharrak 1. Edertasunak hainbat itxura hartu izan du garaiaren eta tokiaren arabera. Munduko aniztasun estetiko hau bizi da

edertasuna, gutxi gorabehera, mundu guztian berdina dela dioen ideiarekin, eta honek ikuslearen halako goratze mo-duko bat dakar.

2. Pentsatu behar da gorputza ez dela emakumea edo gizona bereizten duen zerbait uste duten erritualetan. Zeinetangorputza ez baita unibertsotik islatzen, baizik eta baliokidetzak ezartzen baitira, erakusten dutenak "lehengai" berbe-rek osatzen dutela bizi dugun mundua.

3. Pentsatu behar da menderamen-eredu maskulinoetan: sexu-genero sistema zehazten duten mekanismorik sotilenak.

4. Pentsatu behar da ezer ez dela ederraren aurkakoagorik nazkagarria baino.


52

4Unitatea

53

Unitatea4

3. jarduera. Beste batzuekin batera gorputzari eta emozioei entzutea: mugimendua, pentsamendua eta ekintza

Helburuak1. Gorputzarekin eta emozioekin konektatzeko baldintzak sortzea, ikasgelan arnasketa, sinkronizazio eta lasaitze-ariketak

egiten ikasiz. 2. Gorputz sinkronizazioari buruz gogoeta egitea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak Gorputz-ariketen seriea, arnasa kontzienteki hartzeko: 4. Unitatearen 2. fitxa.

Jardueraren garapena

1. Bideoa: http://www.youtube.com/watch?v=KMjY3gtGKk0&list=PL953F054FA541C637

2. Bideoa ikusi eta ondoko ariketa hauek egin:

- Ikasgelan eserita, arnasketa eta hainbat luzapen erraz koordinatzea, norberaren gorputza sentitzeko, eta aldiberean, gainerakoena ere sumatu, arnasketaren soinuaren bidez.

- Tokian bertan zutik jarri, eta musika suabe batez, aldebikotasunezko mugimendu erraz bat sortu, norberarengorputz-koordinazioarekin irri egiteko eta taldean konplizitatea sortzeko.

- Aulkira itzuli, eta bi arnasketa-teknika egin, bata bakarka eta bestea taldeka, lehena bizitza organikoa sen-titzeko eta bigarrena taldearen hotsa entzuteko.

- Saioa bukatzeko, hamar minutuko gogoeta bideratua, gorputza, eta batez ere burua, lasaitzeko, gizabanakoaprest jartzeko oraina aztertzeko ongizate-sentipen berriztatuekin.

3. Galdetu ea zer moduz dauden.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Emozio-esperientziak parte-hartzaileen arretaren eta emozioaren arteko loturatik sortzen dira. Emozioak "mendera-

tzailea edo menderatua" izatetik eta "kidea izatetik" edo "kidea ez izatetik" datoz.

2. Mendebaldeko gizarteena den gorputza-burua bereizketaren ideia gainditu behar da. Jakin badakigu garuna, gorputzakmodelatua, gorputzaz kontzientea, gorputz guztiaren zerbitzuan dagoela.

3. Pertzepzioek emozioak askatzen dituzte, zeinek, beren aldetik, kognizioetan eta jokabideetan eragiten baitute. Beraz,gauza da, ariketa praktikoen bidez, arnasketaren, gorputz eta emozio-entzuketaren garrantziaren ideia indartzea,jakinik gorputz-sentipenak eta gizarte-egoerak txirikordatuta egoten direla eguneroko bizitzan.


4. jarduera. Kultura garaikidean irudien garrantzia lantzea. Gorputzen protagonismoa komunikabideetan

Helburuak1. Aztertzea nola komunikabideek subjektibitateak moldeatzen dituzten, irudien ahalmenaren handiaz oharraraziz. Hau

gorputzaren gaiarekin zehaztea, gorputza kontsumitzeko objektua nola bihurtzen den, horri buruz gogoeta eginez. 2. Emakumearen gorputza kontsumitzeko objektua den aldetik aztertzea.

Erabili beharreko metodologia-teknikak 1. Irudien eta publizitate kanpainak aztertzea. 2. Ikusentzunezkoen eta dokumentalen analisia. 3. Eztabaida taldeka eta komunean jartzea

- Bideoa: Publizitate-bonbardaketa:http://www.youtube.com/watch?NR=1&feature=endscreen&v=Ei6JvK0W60I&list=PL8B691180DAC5F764

- Bideoa: Emakumea photoshoparen bidez eraldatzea: http://www.youtube.com/watch?v=7rSjh52fGTg&list=PL8B691180DAC5F764

- Bideoa: Gizona photoshoparen bidez eraldatzea: http://www.youtube.com/watch?v=-_I17cK1ltY&list=PL8B691180DAC5F764

- Bideoa: Publizitateak emakumearengan daukan eragina, estereotipoak eta abar.http://www.youtube.com/watch?v=-fJ_V3i6PUI&list=PL8B691180DAC5F764

Jardueraren garapena Film laburrak eman, eta hiru talde egingo dira. Talde bakoitzak proposatutako ardatzetako bati ekingo dio. Ondoren,denen arteko eztabaida.

1. taldea Emozioak1. Eskatzen dena da sentipenak deskriba ditzatela buru-ulermenari kasuirk egin gabe. Zer esperimentatzen duzu

pertzepzio hauetan? Gorputz ederrak al dira? Zer garrantzi du aurpegiak? Eta hankek? Eta soinak? 2. Eskatzen dena da ikusten dutena klabe estetikoan balioestea: Ikusten duzuna atsegin duzu, edo atzera

eragiten dizu? Gustatzen zaizu, edo desatsegin zaizu? Plazerrezkoa da?

2. taldea. Edertasun ofiziala eta balio-eredua 1. Eskatzen dena da deskriba dezatela irudietan proposatzen edo saltzen den gorputz-eredua. Bat dator ingu-

ruan ikusten dugunarekin? Erraz lortzeko moduko eredua da? Zer gorputz pertsona, aurpegi, adin… gelditzenda "onargarria" denetik kanpo?

2. Eskatzen dena da aztertzea zer harreman dagoen irudi, pertsona, aurpegi, adin, itxuraren... eta pertsona ho-rrek egiten duen jardueraren artean. Zer ondorio dauka pertsonengan publizitateko zenbait mezuk ikusitakoereduak bezalakoak guri "saltzea"?

3. Gonbit egiten zaie eguneroko bizitzaren edo fikzioaren zenbait adibidetan pentsa dezaten, irudi horiekin kon-paratzeko. Jarduera horiek bistaratu ditzatela ezagutzen duten jendearekin. Zer saldu nahi digute?

3. taldea. Gorputza1. Zer da gorputza zuretzat? Arte obra bat? Energia sortzen duen makina bat? Asebetetzeko objektu bat?

Sufritzeko arrazoi bat? Mina edukitzeko? 2. Gorputza beste kontsumo-gai bat gehiago da? 3. Nola zaintzen da gorputza modu egokian? Zer egin behar da gorputzarekin? 4. Noiz sentitzen zara hobeki?

54

4Unitatea

55

Unitatea4

- Jan eta gero? - Kirola egin eta gero? - Ikasi eta gero? - Adiskideekin afaldu eta gero? - Jai baterako prestaketa egitean? - Jai baten biharamunean?

Jarduera garatzeko oharrak 1. Komunikabideak dira, gaur egun, gizarteratzen duten eragile nagusiak. "Kultura industria" sare batek bitartekatzen

dituen zenbait prozesu teknologiko dira.

2. Komunikabideen bitartekaritzaren bidez ulertzen dugu nola sortzen diren jendeak partekatu ohi dituen ikuspegiak:esterako, gorputz-edertasunaren parametroei buruzkoak.

3. Gizonaren eta emakumearen irudiek tratu desberdina izaten dute komunikabideetan. Emakumearen kasuan, gorputzanabarmentzen da. Gizonarenean, aurpegia nabarmentzen da. Gainera, emakumeen gorputza gehiagotan agertzen da.Beren gorputzak erdiko planoetan erakusten dira, erakargarriak diren toki nabarmenetan. Komunikabideek ematendituzten gorputzen ereduak beti emakume argalenak izaten dira.

4. Gorputzen itxura gailentzen zaio gizabanakoaren "barneko" aldeari.

5. Edertasuna eta osasuna estuki lotzen dira, baina ez modu berean gizonentzat eta emakumeentzat. Bi alderdi hauekdieta egitearekin lotzen dira, ariketa fisiko gehiegizkoarekin, eta abar, eta horrek arrisku-jokabideak sorraraz ditzake.


56

4Unitatea

5. jarduera. Eguneroko bizitzaren estetikari buruz eztabaidatzea: aurpegi, gorputz eta buruko tratamendurako zentroen ugaltzeari buruz

HelburuaEmakumeen eta gizonen egunerokoan ongizateak era edertasunak daukaten esanahiari buruz ezagutzea eta gogoetaegitea, emozio-esperientziari garrantzia emanez.

Erabili beharreko metodologia-teknikak - Errauskineren ipuina. 3. fitxa. - Fito y los Fitipaldisen eta Beberen abestiak. 4. Unitatearen 4. fitxa. - Hainbat praktika eskaintzen dituzten gorputz-tratamenduetako katalogoak: aurpegia hobetzea, edo gorputz-atalak

hobetzea. Masaje erreduktoreak eta lasaitzaileak. http://www.topbelleza.com/19-tratamiento-corporal - Eztabaida.

Jardueraren garapena 1. Errauskineren ipuina irakurri.

a. Eskatzea norbaitek ipuina ozen irakus dezan. Beren erreakzioak behatu: irriak eta komentarioak. Irakur-keta amaitzen denean, horretaz galdetzea. Aldera dezatela ezagutzen zuten ipuina irakurri dutenarekin,eta balioespena egin dezatela.

2. Gorputz tratamenduak eskaintzen dituzten katalogoak eskura jarri: internetetik orrazketa bat egin, esaterako. b. Honelako tratamenduren bat ezagutzen al duzu? Zein? c. Nahiko zenuke horietakoren bat egin? Zertarako? d. Zergatik uste duzu honelako eskaintza ugari dagoela? Norentzat da? e. Bururatzen zaizkizu eskaintza hauen alternatiba izango liratekeen beste batzuk, nork bere buruarekin

ongi egoteko lagunduko dutenak? f. Aukera bereziren bat izanez gero, nahiko zenuke horietakoren bat egin? Esaterako, zure graduazio jaian,

edo lagun baten ezkontzan, are zeure ezkontzan ere. g. Zer da garrantzizkoagoa, ongi sentitzea, taldean onartua izatea, sexu erakarmena, eta abar...? h. Noiz bihurtzen dira gorputz-itxurak sexu erakargarri?i. Edozerk balio du? Mugarik al da?

3. Jarri abestiak, eta diapositiba bat letren testuarekin. j. Noiz sentitzen da norbera itsusi? Nola gainditzen da sentipen hori? k. Edertasunak ba al du zerikusirik ontasunarekin? eta norberaren bizitzaren kudeaketarekin eta barne

indarrarekin? l. Nola sentitzen da emakume hau bere bizitzaren une honetan? m. Nondik datorkio indarra emakume honi? Zein da botereratzearen motorra?

Jarduera garatzeko oharrak 1. Aurrerapena zientifikoa eta medikoa gorputzaren ezagutza, jokabideak eta esanahia aldatzen dituzten irtenbide

teknikoak sortzen ditu. Eskaintza asko dago, zeinetan baieztatzen baita tratamenduek gizonen eta emakumeen ongiza-tea hobetzen dutela.

2. Niaren zentzu kontzientea gorputzaren zentzu inkontzientean sakonki sustraituta dago: gizabanakoaren eta gorpu-tzaren arteko lotura soziala.

3. Gorputz-tratamenduen eskaintzek emozioetan eragiten dute, eta emozio hauek osasun eta ongizate-kontsumoaren es-pektatibak sorrarazten dute.

Aurreikusitako iraupena: 60 minutu.

6. jarduera. Gorputzaren jabetza sistema juridikoan: Zer eskubide daukagu gure buruen gain? Nola arautzen dira?

Helburuak1. Dilema etikoak behatzen ikastea bizitzaren erabaki garrantzitsuetan. 2. Sistema juridikoan gorputzaren jabegoaren kontzeptuei buruz hausnartzea zientziaren eta aplikazio teknologikoen ikus-

pegitik.

Erabili beharreko metodologia-teknikak Filma: Million Dollar Baby.

Jardueraren garapena 1. Talde txikian lan egitea:

- Egoera eta azaltzen diren gertaera zehatzak deskribatzea.- Problema definitzea. - Horrelako harremanetan dauden balioen orientazioari buruz hausnartzea.- Proposatutako elkarrizketa aztertzea: 4. Unitatearen 5. fitxa.

- Hainbat interpretazio egiten dira gizakion bizitzaren izaera sakratuari buruz. Haien balio eta zentrali-tate moralean dauden desberdintasunak ikustea.

- Gizakion bizitza guztien balio nagusiaren eta pertsonaren autonomiarekiko errespetuaren artekodilema moralak planteatzea.

- Noiz da bizitza bat baliotsua? - Nola saihesten da sufrimendua? - Zer uste duzu Maggieren azken erabakiari buruz? Arrazoitu zure jarrera. - Zuk zer egingo zenuke Frankie Dunn entrenatzailearen lekuan, Maggiek mesedea eskatzen dionean? - Planteatu alderdi juridikoak eta moralak, eta eraman erabakia esparru zehatzetara.

2. Bateratze lana: ekarpenak jaso eta sistematizatzea.

Jarduera garatzeko oharrak 1. Zientziak gaur egun arazo multzo berri bat planteatzen du: abortua, eutanasia, klonazioa, etab., eta irtenbideek

gorputzaren esanahia eta esperientzia aldatzen dute.

2. Aurrerapenak kontuan hartuta, legegileak giza gorputzaz arduratu behar du. Bizitzari eta heriotzari buruzko erabakiakdira erabakigarrienak duten konplexutasun eta garrantzi moralagatik.

3. Gorputzari buruzko kontzepzioak zorretan daude pertsonaren kontzepzioarekin. Horregatik, berebiziko garrantzia daukagorputzaren eta gorputza pertsonarekin lotzen duen lotura juridikoaren artean bereizteak.

4. Jabetzaren ideia kontzeptu konplexua da, eta berarekin dakar gorputza salgai batekin ez nahastea, eta aldi berean, nor-beraren askatasunaren errespetuaren ideia ere badakar.

5. Beharrezkoa da giza gorputzaren eta identitatearen arteko harremana berriz planteatzea eta berriz definitzea.

Aurreikusitako iraupena - Filmaren iraupena: 137 minutu. - Eztabaida: 50 minutu.

57

Unitatea4

1. fitxa. Urrezko arrazoia edo jainkozko proportzioa http://www.etereaestudios.com/docs_html/nbyn_htm/about_index.htm

Urrezko arrazoiak edo jainkozko proportzioak lehengo gre-ziarren edertasunaren eta geometriaren ideala dakar gogora.Arrazoi honen zenbakizko balioa "fi" greziar hizkiarekin(phi) sinbolizatzen da normalean, eta honako hau da:

Estetiko izatearen ospea urrezko laukizuzenetik datorkio, zeinaren altuera eta zabalera 1 berdin 1,618 proportzioan baitaude. Hau da, bere altuera “a” bada, eta “b” zabalera, honako hau betetzen da:

Keopsen piramideak urrezko zenbakia dauka bere egituraren barnean. Bere altueraren (ab) eta bere oinarriko alde bakoitzaren (ac) erlazioa "Phi" zenbakia da, formula honen arabera: bc / ab = 1,618034.

Naturan ere izaten da proportzio hori. Adibidez, nautilus karakolaren espiraletan eta eguzki-loreen espiraletan.

Giza gorputzean ere urrezko arrazoiarenhurbileko proportzioak daude. Hori ikusiko dugu konparatzen badugu pertsona baten garaiera osoa eta zilborreraino daukana.

Egiaztatu hau: bururaino duzun garaierazati zilborreraino duzuna "Phi"zenbakiaren hurbilekoa ba ote den. Hala bada, jainkozko proportziodun gorputza duzu zuk!

58

4Unitatea

2. fitxa. Arnasketa, lasaitzea (Javier Gómezek egina)

Arnasketaren helburu orokorrak - Suspertzea, erlaxatzea, irri egitea. - Kontzentrazioa piztea. - Emozioak kudeatzea. - Entrenamenduaren azken aldian, ikasten duzu arnasa hartzen ibiltzen zarenean, lasterka ari zarenean, eserita zaude-

nean, hitz egitean, pentsatzean, eta, orokorrean esanda, zure funtzioak optimizatzeko arnas-emariari eustea beharrez-koa dela uste duzun prozesu guztietan.

Helburu berariazkoak- Abdomen, bizkar eta lepauztai bueltako giharren tonuaren eta abandonuaren kontzientzia hartzea. - Diafragma deskubritzea, eta arnas-sistema osoan metatutako tentsioa askatzea. - Inspirazioaren eta espirazioaren erritmoa praktikatzea. - Sentiberatasun propiozeptiboa entrenatzea, eta giharren hurrenez hurreneko luzapena, orokorrean. - Arnasketaren behaketa eta praktika jarrera hauetan: flexioa, luzapena, alde baterako inklinazioa. - Errotazioa, indarrezko jarrerak, oreka eta abar.

Ariketak egiteko arau orokorrak - Arnasa hartzea eta botatzea sudurretik egin behar da. - Arnasketa mugimenduarekin koordinatuta dago. - Denbora osoan kontziente zara zer arnasketa-aldian zauden. - Arnasa hartzen da sakontasun abdominal, bizkarreko edo lepauztai aldeko sakontasun pixka batekin, bortxatu gabe. - Arnasketa ariketak ongi aireztatutako tokietan egingo dira. Ariketa egiten duenak arropa erosoa eraman behar du, eta

gogoa eduki behar du birika betean arnasa hartzen ari dela ikusteko.

1. Ariketa diafragma entrenatzea eta haren kontzientzia hartzea. Praktikatzeko denbora: minutu 1etik 10 minutura

Aulki batean eserita bizkarra zuzen jarrita, bere bihurgune naturalak errespetatuz, eskuineko eskuaitxiko dugu eta ezkerrekoa haren gainean jarriko dugu, arnasa hartuko dugu leun eta sakon sudurretik,sabelalde goian, (urdailaren sarreran, bularrezurraren azpian zehazki) puztu bezala egiten da.

Arnasa botatzean, ukabila itxita eta ezkerreko eskua-ren presioari gehituta, alde hori guztia uzkurtzen da,eta ohi baino aire gehiago ateratzen dela nabaritzendugu. Errepikatu egiten da, arnasa botatzean, abdo-mena gero eta gehiago uzkurtzen saiatuz, eta arnasahartzen ahaleginik gabe, poliki eta harmoniaz saiatuz.

2. Ariketa praktikatzeko denbora: minutu 1etik 5 minutura.Arnasa hartu sudurretik, saihetsak irekiz eta besoakaltxatuz eskuak buruaren gainetik elkartu arte, 3-5 se-gundo egon, inspirazioari eutsiz, eta gero airea askatusudurretik, espirazioa luzatuz eta besoak horizontaljarriz, humero-burua besaburuaren inguruan jaitsiz.

Ariketa errepikatzea, arreta jarriz sorbalda-gerrikoaneta lepoan, eta baita ere arnasketa eta mugimenduakoordinatzean, eta une batez hatsari eutsiz.

Abiadura handiagotzen eta arnasketaren intentsitateaazkartzen joan daiteke, beti besoen mugimenduarekinkoordinatuz.

59

Unitatea4

3. Ariketa praktikatzeko denbora: 3 minututik 5 minutura

Arnasa sudurretik hartu eta sudurretik, erdirantz, botatzen dugu. Segitzen dugu arnasa hartzen beste alderantz, arnasa botatzendugu erdirantz, errotazioa alde batera, arnasa hartu eta erdira bota, errotazioa beste aldera eta arnasa erdira botatzen dugu.Ariketa honetan arnasketa alborakoagoa da, eta arnasa hartzean bularra poliki baino irmotasunez igotzen da, alboak irekiz.

4. Ariketa praktikatzeko denbora: 5 minutu Aulkiarekin oinarri bat izateko kontuhandiz, airea hartuko dut eseririk, igotzennaiz aurea askatuz lehen fasean (2. eta 3.irudiak), bizkarra ahalik eta gehien luzatzen dut, arnasa sudurretik hartuz (4. irudia) eta aireari eusten diot, beteta,5 segundoz, eta gero airea sudurretik askatu eta berriz esertzen naiz, 1. posiziora itzuliz.

Errepikatu ariketa hau zenbait aldiz, mugi-mendua eta arnasketa eroso koordinatuz.Ondoren, eskuak elkarlotuko ditut 5. iru-dian bezala, eta zenbait arnasketa egingoditut flexioan, ariketa bukatzeko eskuak aurrean ditudala, gorputza lasaituz eta arnasketa nola dagoen sentituz

5. Ariketa praktikatzeko denbora: 5 minutu Aurreko ariketak egin eta gero, bestehainbat pertsonarekin konpartitzen ahaldugu arnasketa abdominal-albokoarenkontzientzia hartu izana (A-B) eta alboko-lepauztaiekoa (C-D), eskuak marrazkianerakusten den bezala jarriz.

A-B: Arnasa sakon hartzen dut sudurretiketa arnasa botatzen dut ukabiladiafragma aldean sartuz.

C-D Arnasa hartzen dut alboa-lepauztaialdean, eta arnasa botatzen dutlepauztai-gerria sumatuz.

60

4Unitatea

1 2 3

A B C D

4 5 6

6. Ariketa praktikatzeko denbora: 5 minutu

Arnasa hartzea, botatzea eta arnasa hartzeari eustea.

PRAKTIKATZEN JARRAITZEKO - Arnasa hartu, ahotik askatu, eta bide batez gorputzaren pisua hanketan bermatzen duzu, eta birikak hutsik dauzkazula,

abdomeneko giharrak pixka bat uzkurtzen saiatzen zara.

- Ez du inporta hasieran nabaritzen ez baduzu, normala da, entrenamendu falta daukazulako.

- Airea berriz hartu, berriz askatu gorputza besoekin bermatuz, eta berriro saiatu hiru edo lau aldiz, masa abdominal horiuzkurtzeko ahaleginetan.

- Ongi egiten baduzu, ikusiko duzu gorputz-beroa nola sentitzen duzun, urdaila eta gorputza, orokorrean, epelduz, gosaltzerajoan baino lehen.

ONDORIO GISA - Arnasketaren gaineko kontzientzia hartzeak aldaketa bat sorrarazten du gure organismo osoan.

- Ondorio fisikoak begi-bistakoak dira: Hainbat gaitz funtzionalen desagertzea edo apalagotzea, esaterako lo-arazoak, zefa-leak, palpitazioak, arteria-hipertentsio moderatua, arnasa hartzeko zailtasunak, liseritzeko arazoak, bizkarreko minak, etaabar.

- Praktikaren ondorio psikikoek erakusten dute bizitza-higiene honen hobekuntza, sortzen direlako lasaitze, baretasun etaumore-orekaren sentsazioak, eta asaldura eta dispertsio gutxiago izaten delako, eta beraz, neke gutxiago.

- Konfiantza sentipen dinamikoa sortzen da, eta horrela eguneroko lanera segurtasun, prestutasun eta pazientzia handiagoare-kin joaten da.

- Estres-jaitsiera mundu guztiak nabaritzen du. Arnasteko eta buru-arreta mantentzeko ariketa hauek barne-askatasunarensentimendu batera eramaten dute, inoren Bizitza Indarra agerian uzten dutelako.

61

Unitatea4

Arnasa HartuArnasa Bota






etaArnasa Heldu

3. fitxa. Abesti baten lirika

“FEO”Fito & Fitipaldis

He aprendido en esta vida de lo bueno y de lo malo Me he elevado por el cielo y me he arrastrado por el barro Más de treinta y cinco años y doscientos diez defectosy he tocado la locura con la punta de los dedos Voy mirándome en los charcos, yo no necesito espejos sé que soy mucho más guapo cuando no me siento feo Nunca me han interesado ni el poder ni la fortuna lo que admiro son las flores que crecen en la basura¿dónde se han quedado tus sueños? Tienes el alma desnuda. Después de romper la ola, sólo nos quedó la espuma. Voy mirándome en los charcos, yo no necesito espejo sé que soy mucho más guapo cuando no me siento feo. Feo, feo, feo, creo...

Iturria: Quedeletras.com

“ELLA”Bebe

Ella sa cansao de tirar la toallase va quitando poco a poco telarañasno ha dormido esta noche pero no esta cansadano mira ningún espejo pero se siente to' guapa

Hoy ella sa puesto color en las pestañashoy le gusta su sonrisa, no se siente una extrañahoy sueña lo que quiere sin preocuparse por nadahoy es una mujé que se da cuenta de su alma

Hoy vas a descubrir que el mundo es solo para tique nadie puede hacerte daño, nadie puede hacerte dañoHoy vas a comprender que el miedo se puede romper con un solo portazo.Hoy vas a hacer reir porque tus ojos se han cansado de ser llanto, de ser llanto…Hoy vas a conseguirreirte hasta de ti y ver que lo has logrado que…(jarraitzen du… )

Iturria: Quedeletras.com

62

4Unitatea

4. fitxa. "Errauskine" (bertsio politikoki zuzena), James Finn Garner http://latorredebabel.wordpress.com/2010/07/25/la-cenicienta-versin-polticamente-correcta-por-james-finn-garner/

Bazen behin Errauskine izeneko neska gazte bat, txikitan ama hil zitzaiona. Urte batzuk geroago, aita berriz ezkondu zen bialaba nagusi zituen alargun batekin. Errauskinen amaordeak krudeltasun handiz tratatzen zuen, eta aizpaordeek oso gogorjokatzen zuten berarekin, soldata eskubide gabeko beren neskamea bailitzan beraientzat.

Egun batean, gonbit gutun bat jaso zuen. Printzeak mozorro dantzaldi bat egiteko asmoa zeukan, ezeukiak eta bazterrekonekazariak mendean zeuzkala ospatzeko. Errauskineren ahizpaordeak oso unkituta zeuden jauregira gonbidatu zituztelako,eta egiazkoak ez diren edertasun femeninoaren ereduetara hurbiltzeko plangintza egiten hasi ziren beren gorputzen irudi na-turala aldatzeko eta mendean hartzeko (ez egiazkoak, bereziki beren kasuan, estetikaren ikuspegitik oso mugatuak baitzeu-den berez). Errauskineren amaordeak ere dantzaldira joateko asmoa zeukan, beraz, Errauskinek lana egin behar izan zuenzakur baten moduan (metafora egokia bada ere, zoritxarrez, gutxiesten du txakurren espeziea).

Dantzaldiaren eguna iritsi zenean, Errauskinek amaordeari eta ahizpaordeei beren soinekoak janzten lagundu zien. Sekulakolana zen, giza-haragia ez zen lau kilo eta erdi animaliaren haragi zahagi baten sartzen saiatzea bezala zen, zahagiak erdiasartzeko eduera doi-doi zeukanean. Ondoren, areagotze kosmetiko izugarria etorri zen. Hobe da prozesu hori hemen batereez deskribitzea. Arratsaldean, amak eta Errauskiñeren ahizpa politikoek bakarrik utzi zuten, eta etxeko lanak buka zitzanagindu zioten. Errauskine penaturik geratu zen, baina bere diskoak, protesta-abestiak biltzen zituztenak, entzungo zituelapentsatuta, kontsolatu zen. Bat-batean, argi-printza bat sortu zen, eta Errauskiñek ikusi zuen, bere aurrean, hegal zabalekotxanoaz eta kotoi zabaleko jantziez jantzitako gizon bat. Hasieran uste izan zuen Hegoaldeko abokatu bat edo banda-zuzen-dari bat izango zela, baina etorri berriak laster ikusarazi zion oker zegoela.

- Kaixo, Errauskine, maitagarrien erresuman daukazun aitabitxia naiz, edo, nahiago baduzu, zure naturaz gaindiko ordezkaripribatua. Dantzara joan nahi duzu, ezta? Eta edertasunaren kontzeptu maskulinoa zureganatuko duzu? Odol-zirkulazioa moz-tuko dizun jantzi estu batean sartuko zara? Oinak takoi luzeko zapatetan sartuko dituzu, zure hezurrak izorratzeko? Aurpegiakosmetiko eta produktu kimikoekin pintatuko duzu, aldez aurretik beren ondorioak animalietan probatu dituztela jakin arren?

- Bai horixe, esan zuen berak, berehala. Naturaz gaindiko ordezkariak hasperen sakon bat egin zuen, eta gaztearen hezkuntzapolitikoa beste baterako uztea erabaki zuen. Bere magia erabiliz, argi dirdaitsu batean bildu eta jauregiraino eraman zuen. Jauregiaren atean, gau hartan, zalgurdi-ilara bukaezin bat ikusten zen: antza zenez, inori ez zitzaion bururatu bere ibilgailuabeste inorekin partekatzea. Eta horrela iritsi zen Errauskine, zalgurdi urreztatu eta astun batean, jopu bihurtutako zaldi ba-tzuek arrastaka eramaten zutena, ahal zuten moduan. Neskak zizare errugabe batzuei kendutako zetaz egindako tunika estu-estua janzten zuen, eta ilean beren burua ezin defenditzen ziren ostra batzuei ostutako perlak zeramatzan, apaingarri. Eta oinetan, arrisku handiko gauza bazen ere, kristal finaz landutako oinetakoak zeramatzan.

Errauskine dantza-aretoan sartu zenean, buru guztiak berarengana itzuli ziren. Gizonezkoek instantean miretsi eta desio izanzuten Barbie panpinaren estetika horren ongi imitatzen jakin zuen emakume hura, denek eredu hori aplikatzen ziotelako erakarmen femeninoaren kontzeptuari. Emakumeak, beren aldetik, beren gorputzen mespretxuan hazita zeudenez txiki-txikitatik, Errauskiñeri bekaitzez eta gorrotoz begiratu zioten. Bere amak eta bere ahizpa politikoek, jelosiak jota haiek ere,ezagutu ere ez zuten egin. Errauskiñek laster bereganatu zuen printzearen begirada, une hartan bere lagunkoteekin torneoeiburuz eta hartzen arteko gatazkei buruz eztabaidatzen ari bazen ere. Ikusi zuenean, une batez printzea ez zen gauza izan gainerako jende guztiak bezain xalo hitz egiteko.

"Hona hemen -pentsatu zuen- nire printzesa bihur nezakeen emakume bat, nire gene perfektoekin blaitzen ahalko nuela, inguruko printze guztien inbidia sorraraziz. Eta gainera ilehoria da!"

Printzea dantza aretoa zeharkatzen hasi zen bere harrapakina zegoen lekurantz. Bere lagunek haren urratsei lotu zirenErrauskinen atzetik, eta kopak zerbitzatzen lanpetuta ez zeuden hirurogei urtetik beherako gizonezko guztiek gauza beraegin zuten.

63

Unitatea4

Errauskine, sorrarazten zuen harriduraz harro, aurrera zihoan burua tente, gizarte maila gorengo emakume baten antzera.Hala ere, laster, begi bistako egin zen harridura hura desatsegin bihurtzen ari zela, edo gutxienez, disfuntzio soziala sor zite-keela.

Printzeak argi eta garbi azaldu zien bere lagunei emakume gazte haren "jabe" izateko asmoa zuela. Hala ere, erabaki harkbere kideak sumindu zituen, beraiek ere emakume hura nahi bazuten beraientzat. Gizonak beren artean oihuka eta bultzakahasi ziren. Printzearen lagun hoberenak, gorputzez sendoa bezain buruz estua zen dukeak, dantza pistaren erdibidean geldia-razi zuen, eta Errauskine lortuko zuena bera zela insistitzen zuen. Printzeak ostikoa eman zion hanka tartean, eta horrekdenbora pixka batez jokoz kanpo utzi zuen. Sexu-grina zela-eta zoro-zoro eginda zeuden beste ar batzuek geldiarazi zutenprintzea, ordea, eta horrela printzea giza-animalia meta baten azpian desagertu zen.

Emakumeek eszena ikusten zuten, testosterona-erakustaldi harrigarri hark beldurtuta, baina, saiatu baziren ere, ez zutenlortu borrokalariak bereiztea. Beren ustez, Errauskine zen arazoaren arrazoia, beraz inguratu zuten, batere adiskidantzazkoaez zen jarrera erasokor batez. Errauskine hanka egiten saiatu zen, baina bere kristalezko oinetako deserosoek ezinezko bi-hurtu zituzten bere ahaleginak. Baina bere aurkarietako inork ez zituen oinetako hoberik ekarri, eta eskerrak.

Kalapita hain izan zen handia, inork ez zuela entzun dorreko erlojuan hamabiak jotzen ari zirela. Azken kanpaiak hots eginzuenean, Errauskiñeren kapa eta oinetakoak desagertu ziren, eta neska berriro geratu zen bere nekazari-pilda zaharrekin.Bere amak eta bere ahzipa politikoek berehala ezagutu zuten, baina isildu ziren, egoera deseroso bat ez sortzeko. Miraku-luzko transformazio hura ikusita, emakume guztiak mututu ziren.

Bere tunika eta oinetakoen enbarazurik gabe, Errauskinek hasperen egin zuen, nagiak atera zituen eta haska egin bizkarrean.Ondoren, irri egin zuen, begiak itxi, eta zera esan zuen: Eta orain, ahizpok, nahi baduzue hil nazazue hori nahi baduzue, bainabehintzat zoriontsu hilko naiz.

Bere inguruko emakumeek inbidia sentitu zuten, berriz ere, baina oraingo honetan beste ikuspegi batetik begiratu ziotenegoerari: mendekua hartu nahian ibili ordez, hasi ziren gerruntzeak, kortseak eta oinetakoak kentzen, baita mugimendua galarazten zien gainerako gauzak ere.

Berehala hasi ziren dantzan jauzika, pozez zoratzen, oihuka, azkenean lortu zutelako, beren barneko arroparekin eta berenoin hutsekin, eroso sentitzea.

Gizonezkoek, begirada beren orgia matxista eta hondatzaileari zuzendu ordez, emakumeei zuzendu izan baliete, ikusiko zi-tuzketen emakume batzuk, apain-mahaira doazenean bezala jantzita. Baina hori egin beharrean, segitu zuten borrokan, elkarjotzen eta elkarri ostikoak ematen, den-denak, lehenetik azkenera, hil ziren arte.

Emakumeek klask egin zuten, batere erru-sentimendurik gabe.

Jauregia eta erresuma berena izatera, ez beste inorena, pasatu zen. Egin zuten lehen ekintza ofiziala izan zen gizonezkoakberen jantziekin janztea, eta aldarrikatu, komunikabideen aurrean, istiluak hasi zirela zenbait pertsonak mehatxu egin zute-nean, printzearen eta bere adiskideen trabestismorako joera salatuko zutela. Bigarren ekintza izan zen ehungintza-koopera-tiba bat sortu, emakumeentzako jantzi eroso eta praktikoak egiteko. Ondoren, gazteluan txartel bat eskegi zuten,"ErrausJantziak" saltzen zirela esateko (horixe baitzen jantzi-lerro berriaren izena). Jokabide ekintzaile eta merkaturatze sis-tema egokiei esker, emakume denak -Errauskiñeren ama eta ahizpa politikoak ere barne- zoriontsu bizi izan ziren betiko.

64

4Unitatea

5. fitxa. “Million Dollars Baby”

Fitxa teknikoa: Million Dollars Baby http://www.labutaca.net/films/30/milliondollarbaby.htm

Zuzendaritza: Clint Eastwood. Urtea: 2004. Iraupena: 137 min. Generoa: Drama. Interpretazioa: Clint Eastwood (Frankie Dunn), Hilary Swank (Maggie), Morgan Freeman (Eddie Scrap-Iron Dupris),Jay Baruchel (Danger Barch), Mike Colter (Big Willie Little), Lucia Rijker (Billie), Brian O'Byrne (Padre Horvak), An-thony Mackie (Shawrelle Berry), Margo Martindale (Earline Fitzgerald), Riki Lindhome (Mardell), Michael Peña(Omar), Bruce McVittie (Mickey Mack). Gidoia: Paul Haggis; F.X. Toole-ren "Rope burns" obran jasota errelatoetan oinarritua. Ekoizpena: Clint Eastwood, Albert S. Ruddy, Tom Rosenberg eta Paul Haggis. Musika: Clint Eastwood.Argazkiak: Tom Stern. Muntaketa: Joel Cox. Produzkio diseinua: Henry Bumstead. Zuzendaritza artistikoa: Jack G. Taylor. Jantziak: Deborah Hopper.Estrenaldia EABn: 2004ko abenduaren 15ean. Estrenaldia Espainian: 2005eko otsailaren 4an.

ElkarrizketaMaggiek hil nahi du (tetraplegikoa dago, hanka bat moztu berri diote, txantxetan ari dira, bat-batean...).

- Maggiek: Mesede bat eskatu behar dizut, naguxi. - Frankiek: Jakina! Nahi duzuna. - Maggiek: Gogoan daukazu nire aitak zer egin zuen Axelen alde (bere zakurra)? - Frankiek: Ezin didazu eskatu horrelakorik. - Maggiek: Ez dut nahi honela bizi, Frankie. Gauza asko lortu dut. Mundua ikusi dut [...] Halakorik amestu nuenik

uste al duzu? 1,040 kg. baino ez nuen pisatu jaio nintzenean. Aitak esaten zuen borrokan egin nuelamunduan sartzeko, eta borrokan egingo nuela bertatik ateratzeko. Horixe nahi dut, Frankie, eta lortunahi dut zurekin borrokan egon gabe. Behar nuen guztia daukat. Ez ezaiezu utz ken diezadaten. Ez utzini hemen etzanik, jendearen oihuak entzuten ezin dudan arte.

- Frankiek: Ezin didazu halakorik eskatu, mesedez, ez eskatu hori.

Azken erabakia (Frankie Horvak aitarenana doa, erabakia hartzen lagun diezaion).

- Horvak aita: Ezin duzu horrelakorik egin, badakizu [...] - Frankiek: [...] baina orain hil nahi du, eta nik nahi dut nirekin gera dadin [...] Bekatua al da egitea? Bizirik eutsiz,

hiltzen ari naiz. Ulertzen duzu? Nola konponduko dut? - Horvak aitak: Zuk ez egin ezer, Frankie, eta utziozu Jainkoari egiten. - Frankiek: Ez zaio laguntza eskatzen ari Jainkoari, niri baizik!

65

Unitatea4

67

Eranskinak

1. Erabilibeharrekometodologiapedagogikoa

2. Bibliografiaeta baliabideak

68

1Eranskina

Erabili beharreko metodologia pedagogikoa

1. Ikaskuntza esanguratsua eta taldekako teknika pedagogikoakIkaskuntza esanguratsuaren alde egiten duten talde hezkuntzako prozesuak martxan jartzeko, hezkuntza teknika eta me-todo aktibo eta ugariak erabili behar dira, landu nahi ditugun helburuen eta edukien arabera, eta ikaslearen ikasketa-esti-loa kontuan hartuz. Hemen planteatzen dira hezkuntza metodoen eta tekniken sailkapena, irakaskuntza-helburuenarabera, eta metodo bakoitzaren barruko teknika motak zerrendatzen dira.

TALDE HEZKUNTZAKO METODO ETA TEKNIKEN SAILKAPENA

2. Teknika motak

Ikerketa teknikak ikasgelan Funtsean hezkuntza jarduera baten hasieran eta eduki multzo berri bat hasten denean erabiltzen dira. Bidea ematen diotetaldeari abiapuntuak adierazteko, antolatzeko eta bateratzeko: aldez aurreko esperientziak, bizipenak eta ezagupenak.

Oro har ondorengo lanetarako abiapuntu gisa balio dute, aztertzeko, beste informazio batzuekin alderatzeko, etab. Batezere, pertsonaren arlo emozionalaren helburuak eta edukiak hartzen dituzte, hala ere, arlo kognitiboa (ezagupenak, sines-menak, etab.) eta trebetasunak ere bai.

Egoera deskribatu: aldez aurretiko kontzeptuak, esperientziak, bizipenak, sinesmenak...

Informazioak handiagotu edo berriz antolatu.

Gauzen, lotutako faktoreen, emozio arloaren gaineko azterketa eta gogoeta egin.

Trebetasunak garatzea edo entrenatzea

Beste helburu batzuk

IKASGELAKO IKERKETA

AZALTZEKO TEKNIKAK

ANALIZATZEKO TEKNIKAK

TREBETASUNAK GARATZEKO TEKNIKAK

GELAKO ETA GELATIK KANPOKO BESTE TEKNIKA BATZUK

IKASKUNTZA PROZESUAK TALDEKO TEKNIKAK

Taldeari eskatzen zaio hitz baten edo biren bitartez ideia edo esanahi batadieraztea, hitz batek edo esaldi batek beren ustez esan nahi duena. Hitzez hitz jaso, eta taldeari laburpen bat ematen zaio.

Taldeari proposatzen zaio hainbat talde txikitan banatzea; bakoitzak 6 lagun edukiko ditu, eta 6 minutuz ideiak eman behar dituzte gai jakinbati buruz: estresa, menopausia…Taldeko norbaitek ideiak bildu, eta intertaldeari aurkezten dizkio. Bildu eta taldeari ekarpenen laburpen bat itzultzen zaio.

Proposatzen zaie, talde handian edo txikietan, eta sareta diseinatua dutela(enuntziatu bat, eta bi edo hiru parte: Gertatzen ari diren aldaketak: zuregan, zure bizitzan…), adieraztea beren esperientziak, bizipienak…Bildu eta taldeari laburpen bat itzultzen zaio.

Eskatzen zaie banan-banan, bikoteka edo talde txikietan galdetegi bat egi-tea, erantzunak irekiak edo itxiak dituena. Bateratze lana egiten da, eginbehar bada. Sistematizatu dena eta taldeari landu dena itzultzen zaio.

Gai jakin bat hartu eta, talde txikietan edo handian, pertsona bakotzak aukeratu egiten du argazki bat daudenen artean, eta azaldu egin behar duzergatik aukeratu duen.

Ideia bat bakarrik adieraztekomodua ematen du. Gutxien erabiltzen dena da.

Hainbat ideia adierazteko moduaematen du. Ideia-jasan baino denbora gehiago behar da, eta saretak baino gutxiago.

Adierazpen sakonagoa egitekomodua ematen du. Denbora gehiago behar du.

Galdetegiak planteatzen dituen alderdiak ditu helburu.

Emozioak eta bizipenak adieraztenlaguntzen du. Hezitzailearentzatkudeatzen zailagoa izan daiteke.

DESKRIPZIOA OHARRAK

Ideia-jasa

Phillips 66

Sareta

Galdetegia

Fotohitza

TEKNIKA

69

Eranskina1

Azalpen teknikak Erabilgarriak dira, batez ere, ezagutzak, informazioak, ereduak, teoriak edo azterketak transmititzeko, erkatzeko eta berrantolatzeko. Arlo kognitiboko ezagutzei, gertaerei eta printzipioei ekiten die, baina baita gaitasun kognitiboak ere, partez bederen.

Analisi teknikak Errealitatea eta bere kausak, balioak, jarrerak eta sentimenduak, eta abar, aztertzeko erabiltzen dira. Gaitasun kognitiboakhartzen dituzte aintzat, batez ere (analisia, sintesia, egoeren analisia eta abar), baina baita emozioen arloa ere, jarrerak,balioak eta sentimenduak lantzen lagunduz.

Talde honetan hainbat kasu ezberdin sartzen da, baita testuen analisiak (panelak, esaldiak, atsotitzak, abestiak edo publi-zitatea), arazoen analisiak, irtenbideak aurkitzeko alternatibak, eta hainbat motatako eztabaidak ere: talde txikian edohandian, eztabaida irekiak edo egituratuak, azpitaldeen eztabaidak (taldea azpitaldeetan banatu eta eztabaida egiten dahaien artean), eta beste ariketa batzuk.

Historia galderekin. Taldeari eskatzen zaio kasua analizatzeko (ba-naka, talde txikiagoetan...), galderak gidaritzat hartuz. Bateratze-lana eta eztabaida. Laburpena eta ondorioak.

Testua galderekin. Gehienetan talde txikiagoetan erabiltzen da. Taldeari eskatzen zaio testua aztertzeko, galderak gidaritzat dituela.Bateratze-lana eta eztabaida. Laburpena eta ondorioak taldeari itzultzea.

Taldeari esaten zaio eztabaida bat egiteko (askea, egituratua, azpitaldeetan antolatua...), zenbait gai edo galderari buruzkoa, gehienetan talde txkiagoetan. Bateratze-lana eta eztabaida. Laburpena eta ondorioak.

Gai baten hainbat alderdiri buruz pentsatu eta eztabaidatzeko bultzadak Banaka, hirunaka, talde txikietan... taldeartekoarekin etaazken orduko laburpenarekin egin daiteke.

Historiari buruz aztertu eta eztabaidatzenda. Historia idatzia, eszenaratua edo bideokoa izan daiteke.

Pertsonek edo taldeek testuari buruz pentsatzen dutena aztertzen eta eztabai-datzen da. Testuak taldearentzako egokiaizan behar du.

Pertsonek edo taldeek gaiari buruz pentsatzen dutena aztertzen eta eztabai-datzen da. Batzuetan gutxiago sakontzenda aurrekoekin baino.

Norberaren jarrerei, balioei eta sentimen-duei buruz gogoeta egiteko eta gai bat aztertzeko baliagarria da.

DESKRIPZIOA OHARRAK

Kasua

Testuarenazterketa

Eztabaida

Ariketak

TEKNIKOA

Gai bat aurkezten eta azaltzen da, taldearen egoera eta beha-rrak kontuan hartuz. Modu askean edo egituratuan eztabaida-tzen da (partaideek banaka, binaka, taldeka... pentsatzen dute,zalantzak azaltzen dituzte, iruzkinak egiten dituzte, etab.).

Proposatzen zaie banaka idazki bat irakurtzeko (liburuxka, artikulua, fitxak...), gai bati buruzko informazioa duena, etagero, hala badagokio, informazio horri buruz talde txikietan eztabaida dezaten. Elkarrekin eztabaidatzea talde handian.

Gai bati buruzko informazioa ematen duen bideo bat ikus dezaten eskatuko zaie. Ondoren, tarteka, ikusi dutenari buruzko eztabaida bat planteatuko da.

Lehen eskatzen zaie gai bati buruz aldez aurretik dakietnaesan dezaten, eta ondoren gai horri buruzko azalpen bategingo da, atera den informazioa osatzeko. Bukatzeko, zalantzak argitu eta eztabaida egingo da.

Garrantzitsua da edukien hautaketa eta komunikazio prozesuak ere bai: nola kontatzen diren edukiak eta harremanapertsonarekin eta taldearekin.

Taldeari egoki zaion materiala behar da.Gomendagarria da aldez aurretik irakurtzea, irakurriko duten pertsonenikuspuntutik.

Batzuetan ez da erraza taldeari egoki zaionbideo bat topatzea. Erabilgarria da galdera-gida bat erabiltzea eztabaida errazteko.

Denbora gehago behar du. Giroa atsegina izan behar da, ez azterketabatena bezalakoa.

DESKRIPZIOA OHARRAK

Aurkezpena eztabaidarekin

Irakurketa eztabaidarekin

Bideoa eztabaidarekin

Irakasgai partekatua

TEKNIKOA

Trebetasunak garatzeko teknikak Batez ere erabilgarriak dira trebetasun jakinetan (psikomotoreak, pertsonalak eta sozialak) entrenatzeko, eta egoera erre-aletan jokatzeko gaitasuna garatzeko. Trebetasun edo gaitasun psikomotore, pertsonal eta sozialen arloa lantzen dute,batez ere.

Ikasgelako eta ikasgelatik kanpoko beste teknika batzuk erabil daitezke: ikasgelatik kanpo egindako azterketak, taldehandi edo txikian egindako lanak, ariketak, etxeko lanak eta abar.

Teknika guztien lagungarri, komeni da mota guztietako baliabide didaktikoak erabiltzea: ikusizkoak, entzunezkoak, ikus-entzunezkoak, inprimatuak, eta bestelakoak, esaterako egiazko objektuak.

3. Hezitzailea rolaHezten duten profesionalek erraztu eta lagundu behar dute. Pedagogia aktiboaren paradigmetan, hezigaia da ikastenduena, eta hezitzailea lagundu, erraztu edo orientatzen duena, laguntzezko harremanen ikuspegitik.

Eginkizunak eta jarrerak Hezitzailearen paperari lotzen zaizkion eginkizunei dagokienez, bere eginkizunak honako hauek dira: hezkuntza-jarduerabaino lehenago hezkuntzako gaiak prestatzea eta kudeatzea (edukiak, teknikak eta baliabide didaktikoak), baita irakas-kuntza eta ikaskuntza prozesua garatzeko behar den denbora eta baldintza fisikoak, eta are hezitzailearen eta hezigaiarenedo hezigaien artean garatzen den irakaskuntza giroa ere. Kontsultan pertsonalizatu beharko dira helburuak eta prestatu-tako edukiak.

Jarrerei dagokienez, taldearen giroarekin harremanetan egon ohi dira. Greenen arabera, giroa hezitzaile/hezigaiaren etahezigaien arteko harremanaren eta komunikazioaren isla da. Behatu eta neurtu daiteke, baina harremanaren alderdi sub-jektiboak eta ukiezainak ere deskribatzen ditu.

Zenbait egilek hainbat giro-sailkapen egiten du hezkuntzan: hezigairengan oinarritzen dena, hezitzailearengan oinarritzendena, giro larderiatsuak, demokratikoak, laissez faire motakoak...

70

1Eranskina

Azaldu egiten da eta, aldi berean, trebetasun psikomotorejakin bat egiten da. Ondoren taldeari eskatzen zaio egindezan. Irakasleak nola egiten den zaintzen du.

Gizarte-trebetasun bat azaltzen da. Trebetasun hori hainbategoeratan, egiazkoetan edo fikziozkoetan, lantzen da, eta balioesten da garatu ote den azaldu diren irizpideen arabera.

Gizarte-trebetasun bat azaltzen da. Bikote bat edo taldea-ren parte bat aplikatzen saiatzen da rol-eszenaratze batenbarruan. Gainerakoek ikusi egiten dute, gehienetan gidoibatekin. Gero eztabaidatzen da denen artean zer zen ereduteorikoa eta nolakoa izan den aplikazio erreala.

Erabakiak hartzeko trebetasuna nolakoa den azaltzen da.Hainbat egoeratan nola aplikatu planteatzen da.

Trebetasuna garatzeak hainbat entrenamendu-saio eskatzen du (ikasgelan edo ikasgelatik kanpo).

Gizarte trebetasunak hasierako mailanlantzen du.

Gizarte-trebetasunak lantzen ditu, bainasakonago. Irakasleak prestakuntza edukibehar du. Lehenagokoak baino denboragehiago behar du.

Erabakiak hartzea helduaroaren ezaugarriada. Pertsona bakoitza bere erabakienerantzulea da. Profesional bakoitza ere bai.

DESKRIPZIOA OHARRAK

Entrenamenduaren bidezko

erakustaldia

Simulazio operatiboa

Rol Playing

Erabakiak arrazio-nalki hartzen laguntzen du

TEKNIKOA

71

Eranskina1

Vaccanik dio, hasieran behintzat hezitzaileak "botere handiagoa" daukanez gero, hezitzailea dela hezkuntza prozesuetanizaten den harremanen giroa ezartzen duena. Giroaren eta hezitzaileen eta hezigaien arteko komunikazio prozesuen arteko harremana ezartzen du, eta esaten du hezitzailearen ikuspegitik egokiena tolerantziazko giroa sortzea dela, irakas-kuntzarako mesedegarria baita, askoz gehiago defentsa-giro bat baino. Giro hauekin lotzen diren jarreretako batzuk honako hauek dira:

TrebetasunakBukatzeko, trebetasun pertsonal eta sozialen barruan, baita hezitzailearen papera jokatzeko beharrezkoak diren hezkuntza-trebetasunen barruan ere, badira trebetasun orokorrago batzuk, eta zehatzagoak diren beste batzuk. Lehenen artean, hauexek aipatuko genituzke: egoeren azterketa arrazoizkoa eta erabakiak hartzea, ulermen enpatikoa, entzunketaaktiboa, pertsonen arteko komunikazioa, emozioen autokontrola, gatazken kudeaketa eta negoziazioa. Bigarrenen artean,aldiz, beste hauek aipatuko genituzke: arazoak laburtu eta konpontzea, pentsatzen laguntzea, bilerak zuzentzen jakitea,berrindarketa positiboa, taldeen kudeaketa, eztabaiden kudeaketa, zenbait hezkuntza teknika eta baliabide erabiltzen jakitea.

Azalpena Orientazioa Malgutasuna Arazoak izateko joera Harremana Parekidetasuna "Zerbitzuko" agintea

Iritzia Kontrola Zurruntasuna Ziurtasuna Distantzia Nagusitasuna Menpekotasuna

Tolerantziazko giroak Defentsazko giroak

72

2Eranskina

Bibliografia

- Barbalet, J. (2002). “Emotion and sociology”. University of Keele.- Barbero, J. M., eta Martín, M. B. (1998). “De los medios a las medicaciones: comunicación, cultura y hegemonía”. Convenio Andrés Bello.- Bartolomé de Carranza. Informe Juventud Navarra (2003). “Encuesta sobre Juventud de Navarra”.- Bauman, Z. (2009). “Ética posmoderna”. Siglo XXI, España Editores.- Beck, U., Giddens, A., eta Lash, S. (1994). “Modernización reflexiva. Política, tradición y estética en el orden social moderno ”. Madril:

Alianza Editorial.- Boticario C., Calvo S., López C. eta Nájera P. (2012). “Nutrición y dietética. Manual de alimentación saludable”. UNED- Bourdieu, P. (2003). “La dominación masculina”. Bartzelona: Anagrama.- Canclini, N. G. (1995). “Consumidores y ciudadanos”. Mexiko: Grijalbo.- Collins, R. (2009). “Cadenas de rituales de interacción”. Anthropos.- Damasio, A. R. (1996). “El error de Descartes: La razón de las emociones”. Andrés Bello.- Lahire, B. (2004). “El hombre plural: los resortes de la acción”. Ed. Bellaterra: Bartzelona. - Le Breton, D. (2004). “Antropología del cuerpo y modernidad”. Nueva visión.- Maganto, C. eta Cruz, S. (2008). “TSA, Test de siluetas para adolescentes”. Madril: TEA.- Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad (2014). “Estrategia de Promoción de la Salud y Prevención en el SNS.

En el marco del abordaje de la cronicidad en el SNS.” - NHLBI, National Heart, Lung and Blood Institute USA Government . Obesity Education Initiative (2000).

“The Practical Guide Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults”.(www.nhlbi.nih.gov/guidelines/obesity).

- Raich,R. (2000). “Imagen corporal: Conocer y valorar el propio cuerpo”. Madril: Pirámide.- Raich, R. M., Torras, J. eta Figueras, M. (1996). “Estudio de la imagen corporal y su relación con el deporte en una muestra de

estudiantes universitarios. Análisis y Modificación de Conducta, 22(85), 603-626”.- Rosen, J. C. (1992). “Body image disorder: Definition, development and contribution to eating disorders”. En J.H. Crowther, D.L. Tennen-

baum, S.E. Hobfoll y M.A.P. Stephens (eds.), The aetiology of bulimia: The individual and familial context (157-177). Washington D.C.:Hemisphere Publishing Corporation.

- SENC eta SemFYC. (2004). “Consejos para una alimentación saludable”.- SENC (2007). “Guía de la alimentación saludable”.

Baliabideak

Elikadura- www.isp.navarra.es Folleto “Elikadura”. Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutua. Osasun Sustapeneko Atala.- www.uned.es/pea-nutricion-y-dietetica-I/guia/ UNEDen elikadurari eta osasunari buruzko gida.- www.uned.es/pea-nutricion-y-dietetica-I/guia/pdf. Nutrizioa eta Dietetika. Elikadura osasungarriaren eskuliburua. Biblioteca Uned.- http://www.naos.aesan.msssi.gob.es Estrategia NAOS, Estrategiak nutriziorako, ariketa fisikorako eta gizentasunari aurrea hartzeko.- http://www.observatorio.naos.aesan.msssi.gob.es/web/observatorio/observatorio.shtml, Nutriziorako eta Gizentasunaren Ikerketarako Behatokia,

NAOS Estrategiaren esparruan sortua. Sarbidea ematen du hainbat adierazle, dokumentu, ikerketa, argitalpen eta abarretarako.- http://www.seedo.es "Sociedad Española para el Estudio de la Obesidad " erakundearen webgunea da, eta sarbide irekia du gizentasunari

buruzko aldizkarietarako e. a.

Ariketa fisikoa- www.isp.navarra.es “Ariketa Fisikoa” izeneko liburuxka. Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutua.

Osasun Sustapeneko Atala.- http://www.oecd.org/health/healthpoliciesanddata/49716427.pdf. Obesity Update 2012. OCDE. - http://www.un.org/es/comun/docs/?symbol=A/66/L.1 Gaixotasun Ez Kutsakorren Prebentzio eta Kontrolerako Biltzar Orokorraren Goi

Mailako Bileraren Deklarazio Politikoa. 2011. - http://www.un.org/es/comun/docs/?symbol=A/66/L.1 Munduko estrategia, elikatzeko erregimenari, ariketa fisikoari eta osasunari buruz.

Osasunaren Munduko Biltzarra 2004.- http://www.naos.aesan.mspsi.es/naos/estrategia/que_es NAOS Estrategia. Estrategia nutriziorako, ariketa fisikorako eta gizentasunari

aurrea hartzeko. - http://www.papps.org/upload/file/Grupo_Expertos_PAPPS_2_2.pdf. Bizitzeko moduari buruzko gomendioak. Osasun Hezkuntzarako eta

Osasuna Sustatzeko taldea, PAPPS . Lehen arreta. 2012; 44, 1. eransk.: 16-22 edo Nafarroako Gobernuaren hezitzaileentzako gidan.