Download - Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Transcript
Page 1: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Lipidoak (Gantzak)1 ebaluaketa

2. Azterketa prestatzeko

apunte gehigarriak

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 2: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Lipidoak (Gantzak)

KONPOSAGAIAK (Zeintzuk biolementuk osatzen dituzte biomolekula organiko hauek?)

• Karbono (C), Hidrogeno (H) eta Oxigenoa (O) eratuak.

• Zenbait kasutan:

- Fosforoa (P; fosfolipidoen Az. Fosforiko molekulan kasu), -

- Nitrogenoa (N; fosfolipidoen “buru” hidrofiloa sortzen duten Aminoalkoholak edo Esfingolipido eta Glukolipidoen esfingosina molekulan)

- Sufrea (S) izaten dute

Printzipalak

Kopuru txikiagoan

Kasu batzuetan

• Sufrea (S)

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 3: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Lipidoen unitate basikoak: Gantz Azidoak (G.A.)ANFIPATIKOAK dira; molekula berean parte HIDROFOBO eta beste HIDROFILO bat dago.

• Kate polihidrokarbonatu (C eta H) luzeak. HIDROFOBOAK (16-22 C)

• Mutur batean Karboxilo (-COOH) talde bat. HIDROFILOAK edo H zubiak sortzeko kapazak (karboxiloaren –OH ren bidez).

• Katearen tartean lotura bikoitzak egon (tolesdurak katean) daitezke karbono atomoen artean (HC=CH) G.A. ASEGABEAK edo intsaturatuak.

• Lotura bikoitzik ez, ASEAK (saturatuak; katea linealak ez tolestuak)

Bero espezifiko baxuak; giro tenperaturan likidoak

Bero espezifiko altuak; giro tenperaturan solidoak

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 4: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

• G.A.-en izendatzea:

Gantz Azidoak Datu basiko batzuk

http://www.guatequimica.com/tutoriales/lipidos/acidos_Grasos.htm

- Kateak (buztanak, Karbono eskeletoa, kate hidrokarbonatatua, erradikala, gune APOLARRA; HIDROFOBOA)

- Karboxilo Taldea (Erreaktiboa uretan;, gune POLARRA HIDROFILOA)

1

9

12

Gune POLARRA ( -

COOH)HIDROFILOA

Gune APOLARRA ( -(CH2)n-

CH3)HIDROFOBOA

RH Zubiak sortzeko ahalmena

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 5: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

• ASEAK

• Lotura bikoitzik ez

• Bero espezifiko altua: Solidoak giro tenperaturan (bero asko behar urtzeko)

• ASEGABEAK

• Lotura bikoitz bat (monoinsaturatua) edo gehiago (poliinsaturatuak)

• Bero espezifiko baxua: likidoak giro tenperaturan (bero gutxirekin, errazak urtzeko)

• Gero eta asegabeago are bero espezifiko baxuagoa, hau da, giro tenperaturan likido topatzeko aukera gehiago.

Lipidoen unitate basikoak: Gantz Azidoak (G.A.)

CH3-(CH2)14-COOH

CH3-(CH2)16-COOH

CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH

CH3-(CH2)4-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 6: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

AZIL GLIZERIDOAK (G.A. + Glizerola) Gantzak edo Glizeridoak ere

deituak

Triazilglizerido baten eraketa

Gune POLARRA ( -

COOH)HIDROFILOA

Gune APOLARRA ( -(CH2)n-

CH3)HIDROFOBOA

Ester loturak sortzeko ahalmena

(Bi hidroxiloren artean)

Gero eta G.A. asegabe gehiago edo asegabeagoz eginda egon, giro tenperaturan, likido egoeran egoteko aukera gehiago.

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 7: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

AZIL GLIZERIDOAK (G.A. + Glizerola) Gantzak edo Glizeridoak ere deituak

Energia Erreserba

• Gluzidoak erabiltzen dira energia iturri moduan; hauek erreserbarako metatzen dira:• Animalietan: Ehun adiposoan;

adipozitoetan.• Landareetan: Fruituetan eta

hazien zelulen bakuoloetan.

Isolamendu Termikoa

• Ehun adiposoak gorputzaren barne tenperatura galeratik eta baita kanpoko tenperaturatik babesten gaitu.

Babes mekanikoa

AZALA

http://superfund.pharmacy.arizona.edu/toxamb/toxamb.pdf

FUNTZIOAK

http://www.genomasur.com/BCH/BCH_libro/capitulo_02.htm

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 8: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

AZIL GLIZERIDOEN HIDROLISIA (digestioa: ester loturak ( - o - ) apurtu (lisis) ur molekula gehituz)

(G.A. + Glizerola) Gantzak edo Glizeridoak ere deituak

Hidrolisia (Lipasa entzimen bidez, urdailean)

Saponifikazioa (G.A-ak dituzten lipido guztietan)

http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/upload/img/saponificacion_lab.jpg

http://www.manualmodernQo.com/apoyos_electronicos/9786074482911/imagenes/cap_14/5.jpg

http://www.bionova.org.es/biocast/documentos/figura/figtem06/figurat0605.jpg

Ur molekula (H2O) gehitu beharrean NaOH edo KOH gehitzen da

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 9: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Zeridoak (Argizariak)Saponifikagarriak (g.a. eginak daude) eta babes lipidoak dira

Orokortasuna:• Kate luzeko gantz azido bat +

monoalkohola

• Solidoak (g.a. asez eginak daude)

• Guztiz hidrofoboak: iragazkaitzak (babes funtzioa; isolatzaileak hezetasunarekiko)

Animalietan: Ilea, Lumak,…

Landareetan: Hostoak, Fruituak,…

http://biologiaygeologia.org/unidadbio/bio2/u1/lipidos/u3_lipidos/3168334538_a190d8db4a.jpg

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 10: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Mintzeko egituran dauden lipidoak(Fosfolipidoak, Glukolipidoak eta Esterolak)

• Izaera anfipatikoak ematen dien portaera.

• Fosfoglizeridoak (Glizerola)• Esfingolipidoak (Esfingosina,

glizerolaren ordez)

• Zerebrosidoak•GanglosidoakAz. Fosforikoa

BAI

Az. Fosforikorik EZ(Esfingosina,

glizerolaren ordez)

SAPONIFIKAGARRIAKGantz Azidoz eginda

daudelakoHauen ester loturak apurtu daitezke NaOH edo KOH-

rekin

Hidrofiloa

Hid

rofo

boa

FOSFOGLIZERIDOA

mintzen sortzaile nagusia

aminoalkohola

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 11: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Mintzeko egituran dauden lipidoak(Fosfolipidoak, Glukolipidoak eta Esterolak)

• Izaera anfipatikoak ematen dien portaera.

• Fosfoglizeridoak (Glizerola)• Esfingolipidoak (Esfingosina,

glizerolaren ordez)

• Zerebrosidoak•GanglosidoakAz. Fosforikoa

BAI

Az. Fosforikorik EZ(Esfingosina,

glizerolaren ordez)

SAPONIFIKAGARRIAKGantz Azidoz eginda

daudelakoHauen ester loturak apurtu daitezke NaOH edo KOH-

rekin

Hidrofiloa

Hid

rofo

boa

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 12: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

POLARRA;HIDROFILOA

APOLARRA;HIDROFOBOA

- Fosfolipidoetan (fosfoglizeridoak eta esfingolipidoak):

Amino alkoholen N+ eremua eta Az. Fosforikoaren O- eremuak ur molekulekin erakarriak sentitu daitezke.- Glukolipidoetan (Zerebrosido eta

Gangliosidoak): Gluzidoen OH (hidroxilo) taldeek (-O--H+) inguruneko ur molekulekin H zubiak eratu ditzakete. - Esteroletan (Kolesterola): Esteranoaren 3. karbonoko OH (hidroxilo) taldeek (-O--H+) inguruneko ur molekulekin H zubiak eratu ditzakete.

- C eta H atomoz eginda batez ere; ez du polaritaterik sortzen eta beraz urarekin ez du erakarpenik izaten.

- Molekula hauek (gantz azidoak, glizerina,…) zituzten hidroxiloak (-OH) ester loturak egiteko “sakrifikatu” dira.

glizerola

esfingosina

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 13: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

Esfingosina duten lipidoak

Beste eskema orokor bat…

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

www.bionova.org.es

mahara.org

Page 14: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

GLIZEROLA

Trialkohola: 3 OH ditu

Az. FOSFORI

KOA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

ESFINGOSINA

AMINOALKOHOL

A

GLUZIDOAK

GLIZEROLA

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Glizerola duten lipidoak 1

• Azilglizeridoak (g.a. + glizerola) Erreserba energetiko

funtzioa. Ez dituzte mintzak

sortzen ANFIPATIKOTASUNA GALDU dutelako.

Ester loturen bidez.

G.A. 1 = MONOazilglizeridoaG.A. 2 = DIazilglizeridoaG.A. 3 = TRIazilglizeridoa

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

Gero eta g.a. asegabe (lotura bikoitzak dutenak) gehiago edo asegabetasun handiagoko g.a. (lotura bikoitz bat baino gehiagokoak) urtze tenperatura baxuagoa (giro tenperaturan likido topatzeko aukera gehiago)

ESTERANO

A

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 15: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

GLIZEROLATrialkohola: 3

OH ditu

Az. FOSFORI

KOA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

ESFINGOSINA

AMINOALKOHOL

A

GLUZIDOAK

GLIZEROLA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Glizerola duten lipidoak 2

• Azilglizeridoak (g.a. + glizerola)

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

•Fosfoazilglizeridoak (DIazilglizeridoa + P + Aminoalko)

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Az. FOSFORI

KOA

AMINOALKOHOL

A

POLARRA:Hidrofiloa

Mintz Biologikoen Sortzailea.

Izaera ANFIPATIKOA dutelako

APOLARRA:Hidrofoboa

ESTERANO

A

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 16: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

GLIZEROLATrialkohola: 3

OH ditu

Az. FOSFORI

KOA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

ESFINGOSINA

AMINOALKOHOL

A

GLUZIDOAK

GLIZEROLA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Glizerola duten lipidoak 2

• Azilglizeridoak (g.a. + glizerola)

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

•Fosfoazilglizeridoak (DIazilglizeridoa + P + Aminoalko)Az.

FOSFORIKOA

AMINOALKOHOL

A

POLARRA:Hidrofiloa

APOLARRA:Hidrofoboa

ESTERANO

A

Esfingosina duten lipidoak

• Esfingolipidoak (fosfoazilglizerid

oari glizerina ordezkatu efingosina batekin)

ESFINGOSINA

Mintz Biologikoen Sortzailea.

Izaera ANFIPATIKOA dutelako

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 17: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

GLIZEROLATrialkohola: 3

OH ditu

Az. FOSFORI

KOA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

ESFINGOSINA

AMINOALKOHOL

A

GLUZIDOAK

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Az. FOSFORI

KOA

AMINOALKOHOL

A

POLARRA:Hidrofiloa

APOLARRA:Hidrofoboa

ESTERANO

A

Esfingosina duten lipidoak

• Esfingolipidoak (fosfoazilglizerid

oari glizerina ordezkatu efingosina batekin)

ESFINGOSINA

• Glukolipidoak (esfingolipidoaria aminoalkohol eta fosforoa kenduz gluzido bat edo

gehiago jartzean)

GLUZIDOAK

Mintz Biologikoen Sortzailea.

Izaera ANFIPATIKOA dutelako

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 18: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

GLIZEROLATrialkohola: 3

OH ditu

Az. FOSFORI

KOA

Gan

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

o

Ase

aG

an

tz A

zid

o

Ase

a

Gan

tz A

zid

oA

seg

ab

ea

ESFINGOSINA

AMINOALKOHOL

A

GLUZIDOAK

POLARRA:Hidrofiloa

APOLARRA:HidrofoboaESTERANO

A

ESTERANOA duten lipidoak

- Kolesterola

ESTERANO

AOH

3

17

Kate Alifatikoa

Mintz biologikoen fluidotasuna kontrolatzen du

Odol-plasman lipoproteinak eratuz (LDL, HDL)

Ez saponifikagarriak: gantz azidoz eginda EZ daudelako

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 19: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

BESTE FUNTZIO BIOLOGIKOAK DITUZTEN LIPIDOAK- Terpenoak (Isoprenoideak; isopreno molekularen bi unitatez edo gehiagoz)

- Esteroideak (Esteranoaren deribatuak)

- Prostaglandinak (Gantz Azido Ziklatuak)

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

GOGORATU…

Gantz Azidoak dituzte

Gantz Azidorik EZ

Page 20: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

TERPENOAK- Bi Isopreno edo gehiago; linealki

lotuak edo ziklikoki.

- Asko pigmentuak izaten dira (kolorea eta fotosintesia)

- Isopreno kopuruaren arabera:

1.Monoterpenoak (2 isopreno): Landareen esentziak. GERANIOLA

2.Sektiterpenoak (3 isopreno)

3.Diterpenoak (4 isopreno): A bitamina eta klorofilaren osagai den FITOLA

4.Triterpenoak (6 isopreno) ESKUALENOA (kolesterolaren aitzindaria)

5.Tetraterpenoak (8 isopreno): KAROTENOAK ETA XANTOFILAK (kolorea eman eta fotosintesian parte hartu)

6.Politerpenoak (isopreno asko)

Sakatuitzultzeko

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

Page 21: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

BESTE FUNTZIO BIOLOGIKOAK DITUZTEN LIPIDOAK- Terpenoak (Isoprenoideak; isopreno molekularen bi unitatez edo gehiagoz)

- Esteroideak (Esteranoaren deribatuak)

- Prostaglandinak (Gantz Azido Ziklatuak)

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

- Azido Biliarrak: Bilisaren konposagaiak gatzak eratuz. Lipidoak hobe digeritzeko emultzionatu egiten dituzte eta horrela LIPASEK hobeto lan egin dezakete.

- Hormona Sexualak: Liburutik ikasi- Bitaminak: Liburutik Ikasi

Sakatuitzultzeko

Page 22: Lipidoak (Gantzak) 1 ebaluaketa 2. Azterketa prestatzeko apunte gehigarriak Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA. Euskaraz.

BESTE FUNTZIO BIOLOGIKOAK DITUZTEN LIPIDOAK- Terpenoak (Isoprenoideak; isopreno molekularen bi unitatez edo gehiagoz)

- Esteroideak (Esteranoaren deribatuak)

- Prostaglandinak (Gantz Azido Ziklatuak)

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Sakatuikusteko

Ramon San Juan – EGIBIDE – 2013-2014 2. Batxilergoko BIOLOGIA

CicloOXigenasak ASPIRIN

A

Sakatuitzultzeko

www.creatingtechnology.org