Download - Iraultza Liberalak

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA


IRAULTZA POLITIKOAK

EE.BB.ak


Hamahiru Koloniak


ZERGATIAK

Irakurri 30.orria:• Zergatik sortu ziren

kolonien eta metropoliaren arteko tentsioak?

• Zer garrantzia izan zuen Tearen matxinadak?


Testua: Independentzia Deklarazioa

Estatu Batuen independentzia-adierazpenaren hitzaurrea (1776)

Egia berez nabaritzat ditugu hauek: gizakiak jaiotzez berdinak direla; Sortzaileak berez-berezko eskubideak ematen dizkiela –esaterako, bizia, askatasuna eta zoriontsu izaten saiatzeko eskubidea–; eskubide horiek bermatzeko, gizakiek gobernuak eratzen dituztela eta gobernuen botere zilegia gobernatuen onarpenetik datorrela; gobernu batek, edonolakoa izanda ere, helburu horiek aintzat hartzen ez baditu, herriak gobernua aldatzeko edo abolitzeko eskubidea duela, edo beste bat eratzekoa, aipaturiko printzipioetan oinarritua. Gobernu horren botereak antolatu ahal izango ditu herriak, herriaren segurtasuna eta zoriona bermatzeko egokien usten duen eran […]Kolonia hauek sekulako pazientzia izan dute luzaroan, baina egun sekulako beharra dute beren gobernu-sistema zaharra aldatzeko.

1.- Non egiten da subiranotasun nazionalaren defentsa?

2.- Aurkitzen al duzu harremanik “Kontratu Soziala”ren teoriarekin?

3.- Zein da testuaren erakarpenik garrantzitsuena?


Amerikako politika-sistema

1. Zeintzuk ziren Ameriketako Estatu Batuen politika-sistemaren ezaugarri nagusienak?

2. Zergatik izan zuten horrenbeste eraginik historian?


IRAULTZA POLITIKOAK

FRANTZIAKO

IRAULTZA

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAZERGATIAK

•Ekonomikoak:•Krisialdi ekonomikoa:

•Uzta txarrak•Inflazioa

•Sozialak•Gizarte estamentala•Burgeseriaren gorakada

•Politikoak•Absolutismoa•Pribilegioak•Erregearen ospea galtzea

•Ideologikoak:•Ilustrazioa•Despotismo Ilustratuaren porrota

•Fiskalak•Zerga-sistema•Ogasunaren defizita

•EE.Bbetako independentziaren gastuak•Gortearen gastuak


FRANTZIAKO IRAULTZA

HASIERAK

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEstatu Orokorrak

•Pribilegiodunen matxinada:•Ogasun-ministrarien (Turgot, Calonne, Necker eta Brienne) hausnarketa:

•Zerga sistema berrantolatu•Desamortizazioa

•Nobleziaren erantzuna•Estatu Orokorrak deitu (1788)

•Estatu Orokorrak•Kexa-koadernoak•Jarrerak:

•Erregeak Ogasunaren egoera konpondu nahi zuen soilik•Nobleziak eta kleroak beren pribilegioei eutsi nahi zieten.•Hirugarren estatuak zergen erreformatik haratago joan nahi zuen eta sakonagoak ziren erreformak ere eskatzen zituen.

.


Hirugarren estatuaren egoera

Hiru galdera geure buruarentzat:1.a Zer da estatu xehea? Dena.2.a Zer izan da orain arte politikan? Ezer ez.3.a Zer eskatzen du? Zerbait izatea. Nor ausartuko litzateke esatera estatu xeheak ez duela nazio oso bat eratzeko behar den guztia? Gizon indartsua eta sendoa da, oraindik besoa kateatuta badu ere. Ordena pribilegiatuak desagerrarazita ere, nazioa ez litzateke gutxiago izango, baizik eta gehiago. Eta zer da estatu xehea? Dena, baina kateatuta dago, eta zapalduta. Eta zer izango litzateke ordena pribilegiaturik gabe? Dena; aske eta oparoa, ordea. Estatu xeherik gabe, ezer ezin da behar bezala egin; besteak gabe, berriz, den-dena hobeto egingo da. […]

E.-J. SIEYÈS, Zer da hirugarren estatua?, 1789ko urtarrila


Testua: Valençay-ko kexa-koadernoa

Valençay-ko kexa-koadernoa

Valençay-ko (Berry) hiri parrokiako hirugarren estatuko biztanleek apaltasun handizeskatzen diote Berorren Maiestateari. […]

Taila, kapitazioa eta bi hogeirenak ezabatu beharko liratekeela. Ezabaturiko zerga horienordez, gobernuak eskubide (zerga) bakarra jarriko luke, probintzia bakoitzak askatasunaizango luke, zerga hori nola kobratu eta banatu erabakitzeko. Kleroak eta nobleek ere beharko lukete, hirugarren bezalaxe […]

Estatuaren zorrak ordaintzeko konponbide bakarra hau izango litzateke: Jainkoarenzerbitzurako erabili ezin fraideen eta monjeen ondasun guztiak eskuratzea(desamortizazioa)…

1.- Zergatik uste duzu direla hain inportanteak kexa-koadernoak?

2.- Zein arazo iger daiteke?

3.- Zein da konponbidea?


KRONOLOGIA• Estatu Orokorrak

• (Botuen afera)• Asanblada Nazionala• Asanblada Konstituziogilea• Bastilari eraso

FASE MODERATUA (1789-92)Eskubide feudalen deuseztapenaGiza-eskubideen aldarrikapena1791ko Konstituzioa

IRAULTZAREN KONTRAKO JARRERAKErregeaNobleziaSans CullottesEuropako Erregetzak


Le grand Peur


FRANTZIAKO IRAULTZA

BIGARREN FASEA

FASE ERRADIKALA

(1792-1794)


KONBENTZIOA 1792-93)

• Konbentzioa (Ganbara legegilea)– Bi alderdi nagusi:

• Girondinoak • Jakobinoak

– Gertakizunak:• Iraileko hilketak• Erregearen epaiketa eta heriotz-zigorra

– Ondorioak:• Frantziaren kontrako Lehen Koalizioa• La Vendée eskualdeko matxinada


IZUALDIA (1793-94)

• Jakobinoen estatu-golpea (93-VI)• Konstituzio Berria (Sufragio Unibertsala)• Herri Salbazioko Batzordea

– Zergatiak:• Marat-en hilketa• Gerraren norabide ezkorra

– Robespierre– Susmagarrien legea: Izualdia– Iraultzaren defentsa antolatu

• Errepresioa (Barne oposizioaren kontra)• Ejerzitoa (Napoleon eta kanpoko etsaia)

• Thermidorreko estatu-golpea:– Robesperren exekuzioa– Izualdiaren bukaera


Direktorio(1795-99)


• Konstituzio berria:– Sufragio zentsitarioa– Botere banaketa– Exekutiboa bost kideko Direktorio.

• Arazoak:– Barne matxinadek jarraitzen zuten– Gerra ( I. Koalizioak)

• Napoleonen igoera– Barne oposizioa baretu– Frantziaren kontrako Koalizioak garaitu (Italiako

kanpaina)– Brumarioren 18ko estatu golpea, eratu berria zen

II.koalizioari aurre egiteko


Napoleonen Inperioa

1800-1815


Barne-Politika• Botere osoa bereganatu

zuen.• Konstituzio Berria non

botere banaketa desagertu zen.

• Erreformak:– Napoleon-Kodea– Merkatal Kodea– Frantziako Bankua– Departamentuen bitartez

lurralde antolamendua– Hezkuntza publikoa


NAPOLEON ETA EUROPA

EUROPA 1815-48

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEuropa


BERREZARKUNTZA

VIENAKO KONGRESUA

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEUROPA 1815


VIENA ONDORENGO EUROPA

ARAZOAK

IRAULTZA LIBERALAK

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAARAZOAK

• Burgeseriak ez zuen onartu Vienan ezarritako Absolutismoa.

• Liberalismoaren sendoketa ideologia politiko bezala– Moderatua:

• Sufragio zentsitarioa• Erregetza parlamentarioa

– Aurrerakoia:• Berdintasuna• Sufragio unibertsala• Errepublika

• Nazionalismoa– Vienan sorturiko Europako mapa aztertu– Estatu eta nazioak

HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAIraultzak (1820-30-48)

1820

Estatu-golpea Fernando VII.aren gobernu

absolutuaren kontra.

1823an Aliantza Santuak mugimenduak zapaldu zuen

Grezia 1821

Turkiar inperioaren kontra

Independentzia

1830

FRANTZIA

Karlos X.aren kontra.

Burgeseriak errege berria aukeratzen du, Luis

Orleansekoa

Erregimen liberala berrezartzen da.

BELGIKA

Herbehereetako erregearen kontra.

Independentzia eta Erregetza konstituzionala

Leopoldo I

1848

FRANTZIA

II Errepublika

Langileen matxinada

Luis Napoleonek hauteskundeak irabazi

Burgeseriaren onespenarekin Luis Napoleonek II Inperioa aldarrikatu

(1850-1870)

1848.eko mugimendu iraultzaleak Europan zehar zabaldu arren, ez zuen arrakastarik izan. Frantzian gobernu

autoritarioa osatu zen. Alemanian, Prusian, Hungariar inperioan eta Polonian mugimenduak Aliantza Santuko

kideek erreprimitu zituzten.

Hala ere, iraultza hauek hiru irakaspen utzi zituzten:

1. Langileen agerpena

2. Nazionalismoaren indarra

3. Demokrazian sakontzeko beharra.

Hiru puntu hauek XIX.mendeko bigarren erdialdearen bilakaera baldintzatu zuten.


Hispanoamerikako independentzia

prozesuaren mapa


NAZIOAK ETA

ESTATUAK

NazionalismoaAlemania

ItaliaTurkiar Inperioa


• Nazioa eta Estatua (Definizioak)• Europako egoera 1848an

– Estatu bat eta nazio asko• Errusiako Inperioa• Austriar-Hungariako inperioa• Turkiar Inperioa

– Nazio bat eta estatu asko• Alemania• Italia

• Estatu nazioak• Estaturik gabeko nazioak


Sintesia (I)

Iraultza Amerikarra liberalismoa praktikan jarri zuen lehena izan zen. Herrialde berri baten jatorria izan zen, Estatu Batuak, eta honen sistema politikoa hurrengo iraultzetarako eredu izan zen.

1789an, burgesia frantsesak krisi egoera baliatu zuen boterea eskuratzea ahalbidetu zion iraultzari ekiteko.

Biltzar Konstituziogilearen dekretuek eta 1791ko Konstituzioak Frantziako Antzinako Erregimenari eman zioten amaiera. Baina erregeak eta pribilegiatuek erreformak geldiarazi nahi izan zituzten. Azkenik, europar potentzien kontrako gerrateak monarkia desagertzea eta Errepublika aldarrikatzea eragin zuen.

Kanpoko mehatxuen ondorioz Iraultza erradikalizatu eta erabateko diktadura bilakatu zen. Azkenik, erregimen burges berri bat sortu zen, bukaeran boterea Napoleon Bonaparteri eman behar izan ziona, eta honek Iraultzaren amaiera ekarri zuen.

SINTESIA (II)


Sintesia (II)

Napoleonek hainbat erreforma abiarazi zituen Frantzian, baita azkenean erregimena desagerrarazi zuen hedapen militarreko politika ere.

Napoleonen porrotaren ostean, Errestaurazioa deitzen diogun liberalismoaren kontrako garaia ireki zen. Potentziak saiatu ziren Europan iraultza gehiago izatea ekidingo zuen sistema bat sortzen.

Errestaurazioaren ordenak gutxi iraun zuen. Liberalismoa burgesiaren ideologia gisa finkatuta zegoen eta saihestezina izan zen botere ekonomikoa zeukan gizarte talde honek botere politikoa ere eskuratzea. Hau gertatu zen 1820, 1830 eta 1848ko iraultzekin.

Liberalismoa espainiar Amerikan zehar ere zabaldu zen. Honen ondorioz, 1814 eta 1824 artean, Amerikako espainiar nagusitasuna ezabatu zuten independentzia prozesuak gertatu ziren, Kuban eta Puerto Ricon izan ezik.