Download - Industria-Iraultza (4DBH)

MENTXU GANDARIAS IPIÑA

INDUSTRIA-

IRAULTZA

DEMOGRAFIA-IRAULTZA

LEHEN INDUSTRIA-

IRAULTZA

GARRAIOEN IRAULTZA

LEHEN

INDUSTRIA-IRAULTZA

BIGARREN INDUSTRIA-

IRAULTZA

BIZTANLERIA ETA HIRIAK

KLASE GIZARTEA

LANGILE MUGIMENDUA

ESPAINIAKO ETA EUSKAL

INDUSTRIALIZAZIOA

Hasiera

Hasiera

• XVIII.mendearen erdialdian, Britainia Handian (Ingalaterran, nagusiki) sorturiko aldaketa sozio-ekonomiko sakona. • Egitura tradizionalak erabat aldatu ziren • Nekazal bizitza atzean geratu zen • Bizimodu hiritarra eta ekoizpen industriala nagusitu

ziren.

• Frantziako Iraultzaz batera Aro Garaikidearen sortzailetzat har dezakegu egitura sozio-demografiko-ekonomikoak sakon eraldatzeagatik.

Industri Iraultzan hiru aldi nagusi bereizten dira: 1. Lehenengo Industria-Iraultza. 1760 inguruan hasita, ikatza

eta lurrun makinaren iraultza. Garrantzitsuena aldaketa handiak sortarazi baitzituen. Ez zen, ordea, aldi berean mundu osoan eman. Ingalaterra izan zen sortzailea. Beranduago Mendebaldeko Europa eta Estatu Batuetara heldu zen.

2. Bigarren Industria-Iraultza. 1870etik aurrera, argindarra (elektrizitatea) eta petrolioaren (leherpen motorea) iraultza.

3. Hirugarren Industria-Iraultza. Gaur egun bizi dugun prozesua, energia atomikoaren garaia

Lehen Industri Iraultza

Hasiera

Britainia Handian Industria-Iraultza sortzeko beharrezkoa izan zen lehenago beste hiru aldaketa/iraultza garrantzitsu gertatzea

1. Demografia-Iraultza

2. Nekazal Iraultza

3. Pentsamolde aldaketa

Hasiera

DEMOGRAFIA-IRAULTZA

NEKAZAL IRAULTZA

MENTALITATE ALDAKETA

Hasiera IN

DU

ST

RIA

-IR

AU

LT

ZA

AU

RR

EK

O I

RA

ULT

ZA

GA

RR

AN

TZ

ITS

UA

K

1. Demografia-Iraultza

Demografi Iraultza

•Aro Modernoa/Antzinako Erregimena: Jaiotza- eta heriotza-tasa altuak

•Aro Garaikidea: Jaiotza-tasa altua baina heriotza-tasaren jeitsiera

• Elikatze- baldintzak hobetu ziren (kantitatean eta kalitatean).

• Higiene-baldintzak hobetu ziren.

• Hilkortasun katastrofikoa asko murriztu zen (izurriteak). • Medikuntza eta osasun arloko aurrerapenak: txertoak,…

•Higiene pribatua eta publikoa.

• Hezkuntza eta kultura maila hobetu zen.

1. DEMOGRAFIA-IRAULTZA

Demografi Iraultza

1. Demografia-Iraultzak sorturiko kate-erreakzioa

Populazio igoera

Elikagaien eta manufakturen eskaeraren igoera

Ekoizpena handitzeko beharra

Berrikuntza teknologikoen laguntza

Industri Iraultza bultzatzeko faktorea

Demografi Iraultza

Nekazal Iraultza

2. NEKAZAL IRAULTZA

HIRU URTEKO TXANDAKATZE-SISTEMAren

BAZTERKETA

GARIA: trigo ZEKALEA: centeno OLOA: avena GARAGARRA: cebada

Lugorriaren desagerpena

Nekazal Iraultza

GARIA: trigo ARBIA: nabo HIRUSTA: trébol GARAGARRA: cebada

2. NEKAZAL IRAULTZA

Ureztatze-sistemen hobekuntza

Labore berri, emankor eta errentagorriagoen erabilpena

Nekazal Iraultza

Egurrezko goldearen bazterketa

2. NEKAZAL IRAULTZA

Nekazal makinaria

Nekazaria lurrun-goldeaz lanean

Nekazal Iraultza

2. NEKAZAL IRAULTZA

Makina berrien erabilpena: sega-makina, uzta batzekoa

Nekazal Iraultza

2. NEKAZAL IRAULTZA

Nekazal Iraultza

Jabetza pribatuaren bultzada

(herri-lurren desagerpena, elizaren kontrako desamortizazioak,…)

2. NEKAZAL IRAULTZA

Nekazal egituretan sorturiko aldaketak

Abeltzantzaren eraldaketa

Nekazal Iraultza

Nekazal ustiapenetan zati bat

bazka (forraje) ekoizteko uzten zen

Estabulazioa garatu zen

2. NEKAZAL IRAULTZA

Nekazaritza-iraultzaren ondorioak

• Nekazal ekoizpenaren igoera

• Dietaren hobekuntza: kantitatean eta kalitatean

• Hilkortasun-tasaren jeitsiera

• Soberakinak hiriak hornitu ahal izateko

• Berrikuntzek sorturiko nekazal exodoaren ondorioz,

langile asko hirietan industrietan aritzeko prest.

• Nekazal munduan manufakturen eskaeraren igoera

• Mekanizazioak burdingintzari emandako bultzada

Nekazal Iraultza

3. PENTSAMOLDE ALDAKETA

LIBERALISMO EKONOMIKOA ADAM SMITH

mentalitate kapitalista Jarrera irekia negozio aurrean

inbertsioaren beharra etekinak handitzeko

berrikuntza teknologikoak

ekimen pribatua

Pentsamolde kapitalista

DEMOGRAFIA-IRAULTZA

NEKAZAL IRAULTZA

MENTALITATE ALDAKETA

Hasiera IN

DU

ST

RIA

-IR

AU

LT

ZA

AU

RR

EK

O I

RA

ULT

ZA

GA

RR

AN

TZ

ITS

UA

K

Hasiera

INDUSTRIA-IRAULTZAREN AURREKO EGOERA

GARAIA

GEOGRAFI EREMUA

ENERGI ITURRIAK

MAKINAK

LANTOKIA

LANAREN ANTOLAKETA

EKOIZPEN MAILA

HELBURUA

MERKATU MOTA

GARRAIOBIDEAK

KAPITALAREN

ANTOLAKETA

Industri Iraultza aurreko egoera

2.SEKTOREAREN EZAUGARRIAK ANTZINAKO

ERREGIMENEAN

Eskulangileek eskuz

egiten zuten produkzioa.

Tresneria oso

tradizionala zen

Ura (errotak), egurra

edo abereen indarra

erabiltzen zen energia

lortzeko.

Tailer txikietan egiten

zen ekoizpena, eta artisau

bakoitzak pieza osoa

egiten zuen.

Gremioen kontrola oso

zorrotza zen..

Nekazarien eta

eskulangileen produkzioa

etxean kontsumitzeko

edo herriko merkatuetan

saltzeko zen.

Industri Iraultza aurreko egoera

Hasiera

Lehen Industria-Iraultza Industrializazio

prozesua

Fabrika

Lurrun-makina

Lurrun-makina

Ondorioak

Industria britainiarra

Industrializazioaren

mapa


http://www.geocities.com/Athens/Acropolis/6914/wvae.htm

http://www.geocities.com/Athens/Acropolis/6914/wvae.htm

Fabrikak

Lehen Industri Iraultza Lehen Industria-Iraultza

Lurrun-makinaren eskema


Lehen Industri Iraultza Lehen Industri Iraultza Lehen Industria-Iraultza

Burdingintza

•Labe ugari

•Ikatz mineralak ordezkatu zuen landare-ikatza

•Burdinaren eskariaren igoera

•Makinak eta lanabesak

•Trenbide-sarea

•Lurrun-lokomotorak

•Artilearen ordezkoa.

•Inportazioen garrantzia.

•Makinaria berria:

•ehungailu mekanikoa

•iruteko makina

•aldizkako irungailua


Ehungintza: kotoigintza

Burdingintza


Garraioen iraultza

Suezeko kanala

Trenbidea

Trenbidearen

ondorioak

Denbora-aurrezkia

trenbidearekin

Trenbide-sarearen

bilakaera

Trenbidearen

bilakaera

Industria ekoizpena abiadura handian hazi zen, baina antzinako

garraiobideak (belaontziak, diligentziak…) motelak ziren eta

zama-edukiera txikia zuten. Garraiobide berriak behar ziren

merkataritza hobetzeko eta fabriken hornikuntza eta

merkantzien banaketa ziurtatzeko. XIX. mendean egoera aldatu

egin zen: lurrun-itsasontzia eta trenbidea agertu ziren.


Trenbidea

Lurrun-itsasontzia


Garraioen iraultza

Garraio zaharrak ez ziren gai behar berriak asetzeko

Arazoak: Motelak

Zama handiak garraiatzeko ahalmen falta

Suezeko kanala


Lurrun-itsasontzien garapena

Hotz-ganbaren erabilpena

Suezeko kanalaren irekiera

Lehenengo trenbidearen inaugurazioa Alemanian


Denbora-aurrezkia trenbidea iritsi eta gero


TRENAK ZIREN: BIZKORRAGOAK

SEGURUAGOAK

MERKEAGOAK

Trenbide europarraren bilakaera

Espainiako atzerapena


Trenbidearen bilakaera zenbait herrialdetan


Trenbidearen ondorioak

Migrazio mugimenduak

erraztea


Hasiera

Industria britainiarra


ZERGATIK INDUSTRIA-IRAULTZA BRITAINIA HANDIAN BESTE EDONON BAINO LEHENAGO?

baliabide mineral ugari

hazkunde demografikoa

nekazal iraultza

nekazal exodoa

merkatu zabala garraiobide egokiak

barne aduanarik ez mentalitate kapitalista

langileak industrietan aritzeko

Industrializazioa Europan XIX. mendean


LEHEN INDUSTRIA-IRAULTZA

GARAIA 1780-1850

GEOGRAFI EREMUA Britainia Handia (Ingalaterra, Gales eta Eskoziako Hegoaldea)

ENERGI ITURRIAK Ikatz minerala lurruna sortzeko

MAKINA BERRIAK

Lurrun-makina

Oihalgintzan: anezka hegalaria (Mule-jenny gorua), ehungailu mekanikoa,, iruteko

makina, aldizkako irungailua.

Nekazaritzan: sega-makina

Lurrun-lokomotora

OINARRIZKO

INDUSTRIAK

Ehungintza (kotoia)

Burdingintza

GARRAIOBIDEAK Lurrun-trena eta lurrun-itsasontzia

ESKULANA

Industri langileak, langileen kontzentrazioa lantegi handietan, lanaren espezializazioa

(ekoizpen-prozesuko atal batean), ordutegi finkoak, makinek sorturiko erritmoa lanean.

Langileak antolatu gabe. Lehen urratsak.

NEKAZARITZA MOTA

Lugorriaren desagerpena, ongarrien erabilpena, ureztatze-sistemak, labore

emankorragoen landaketa, makinaria berria, nekazaritza-egituren aldaketa

arrazionalagoa, abeltzaintzaren garrantzia.

MERKATU MOTA Barnekoa. Nazionala

Nazioartekoa (Europa)

KAPITALAREN

ANTOLAKETA Jabe bat edo gehiagoren esku.

Hasiera

Industri Iraultzan hiru aldi nagusi bereizten dira: 1. Lehenengo Industria-Iraultza. 1760 inguruan hasita, ikatza

eta lurrun makinaren iraultza. Garrantzitsuena aldaketa handiak sortarazi baitzituen. Ez zen, ordea, aldi berean mundu osoan eman. Ingalaterra izan zen sortzailea. Beranduago Mendebaldeko Europa eta Estatu Batuetara heldu zen.

2. Bigarren Industria-Iraultza. 1870etik aurrera, argindarra (elektrizitatea) eta petrolioaren (leherpen motorea) iraultza.

3. Hirugarren Industria-Iraultza. Gaur egun bizi dugun prozesua, energia atomikoaren garaia


Bigarren Industria-Iraultza

Energia-iturri berriak:

elektrizitatea eta petrolioa

Bigarren Industri Iraultza Bigarren Industria-Iraultza

Sektore berrien garrantzia: Siderurgia eta altzairua

Bessemer labearen asmakuntza: altzairua

Bigarren Industri Iraultza

Armagintzan Ontzigintzan Arkitekturan Ingenieritzan


Sektore berrien garrantzia:

elektrizitate-industria, kimika-industria, automobilgintza


Makinak funtzionatzeko Garraio sistema: tranbiak Komunikazioak: telefonoa, irratia Kaleetako argindarra


Garraioen berrikuntzak: kotxea eta hegazkina


Ekoizpen-sistema berriak: taylorismoa eta fordismoa


Ekoizpen-sistema berriak: taylorismoa


Hasieran,mihiztaketa egiteko, ibilgailua gune batera igotzen genuen. Piezaz pieza igotzen

zuten langileek, etxeak eraikitzean egiten den antzera, mihiztaketarako beharren arabera

[…].

Mihiztaketan egin genuen lehen aurrerapena lana langilearengana eramatea izan zen,

langilea lanera eraman beharrean. Egun, gure eragiketa guztietan, bi printzipio hauek dira

nagusi:

• inork ez du gauza bat baino gehiago egin behar

• ahal bada, inor ez da inoiz katetik atera behar…

Printzipio horiek aplikatzearen ondorioak hauek dira: langileak pentsatu beharrik ez

izatea, eta langilea ahalik eta gutxien mugitzea […].

Langileari behar duen denbora baino ez zaio eman behar, ez segundo bat gutxiago, ez

segundo bat gehiago […]. Bernoa jartzen duenak ez du azkoina jartzen. Azkoina jartzen

duenak ez du torlojutzen.

Henry FORD, Mi vida y mi obra, 1925

Ekoizpen-sistema berriak: fordismoa




Ekoizpen-sistema berriak: fordismoa


INBERTSIO HANDIAGOAK EGITEKO

ENPRESEN KONTZENTRAZIOAK

HORIZONTALAK BERTIKALAK

Produktu bat egiteko prozesua-

ren fase guztiak enpresa bakar

batean biltzea da, hasi lehen-

gaiak lortzetik merkatuan bana-

tzeraino.

Produktu bera fabrikatzen duten enpre-

sak biltzea da. Zuzendaritza talde baka-

rrak hartzen du, nahiz eta ekoizturiko

produktuek izen ezberdinak izan

Kapitalak antolatzeko formula berriak

MERKATUAK KONTROLATZEKO

LEHIA EZABATZEKO


ENPRESAK

ELKARTZEKO

JOERA


ENPRESA HANDIEN KONTROLA/ZUZENDARITZA

KARTELA TRUSTA HOLDINGA

Enpresek autonomia gorde dezakete

baina merkatua euren artean bana-

tzeko eta produkzioaren bolumena

eta prezioak finkatzeko ados jarrita-

ko enpresen multzoa da.

Zuzendaritza talde bakar batek

kontrolatzen ditu enpresa guz-

tiak. Enpresek ez dute autono-

miarik euren kabuz erabakiak

hartzeko

Enpresa bakar bat gainerako

enpresen akzio gehienen jabea

denean. Helburua enpresen

jarduera ekonomikoa kontrolatzea

da eta akzio kopuruaren arabera

enpresen gaineko kontrola han-

diagoa edo txikiagoa izango da

Familia-enpresaren eta sozietate anonimoaren arteko konparazioa

1. Industri Iraultzan

2. Industri Iraultza


Munduko industria-ekoizpenaren banaketa


ETENGABEKO ASMAKIZUNAK


BIGARREN INDUSTRIA-IRAULTZA

GARAIA

GEOGRAFI EREMUA

ENERGI ITURRIAK

MAKINA BERRIAK

OINARRIZKO

INDUSTRIAK

GARRAIOAK

ESKULANA

EKOIZPEN-

SISTEMAK

NEKAZARITZA MOTA

MERKATU MOTA

KAPITALAREN

ANTOLAKETA

BIGARREN INDUSTRIA-IRAULTZA

GARAIA •1850-1930

GEOGRAFI EREMUA •Ingalaterra, Alemania, Frantzia, Belgika, AEB

ENERGI ITURRIAK •Elektrizitatea

•Petrolioa

MAKINA BERRIAK •Eztanda-motorea, motore elektrikoa, Bessemer bihurgailua.

OINARRIZKO

INDUSTRIAK

•Elektrikak

•Kimika

•Siderurgia (altzairua)

•Automobilgintza

GARRAIOAK •Automobila

•Hegazkina

ESKULANA

EKOIZPEN-SISTEMAK

•Lantoki erraldoietan, taylorismoak eta fordismoak bultzaturiko lan-sistema: lan

mekanizatua, neurtua eta kate-lanean eginda.

•Proletalgoaren bizi- eta lan-baldintza eskasak.

•Langile mugimenduaren jaiotza.

NEKAZARITZA MOTA •Merkataritzan oinarritua. Metodo eta laborantza berriak ekoizpena handitzeari begira.

•Nekazaritza intentsiboaren garapena.

MERKATU MOTA •Mundu osokoa. Hedapen koloniala. Inperialismoa

KAPITALAREN

ANTOLAKETA

•Teknika eta kapitalaren kontzentrazioa, monopolioak (kartela, trusta eta holdinga)

•Sozietate anonimoak eta akzioen burtsak.

Espainiako eta euskal industrializazioa

Espainiako industrializazioa: berantiarra eta desorekatua

ARRAZOIAK

nekazaritzaren

modernizazio urria

kapital falta inbertitzeko

Goi-mailakoen mentalitate

tradizionala

atzerapen

teknologikoa

NEKAZARITZAREN

NAGUSITASUNA

Espainiako industrializazioa

labore berrien hedapena

• bazka-laboreak

• lekadunak

jabetza pribatua defendatu

jabetza askea defendatu

politika liberala aplikatu

(Fdo VII.aren heriotzatik)

DESAGERTU Lur komunalak / herri-lurrak

Eliz lurrak

Maiorazkoak

Espainiako nekazaritza XIX.mendean

ALDAKETA NABARMENAK

Antzinako Erregimenak

merkatutik baztertuta utzi zituen

ondasunak merkatu askera

ateratzea.

maiorazkoen desagerpena

***maiorazkoaren bidez, aurreko mendeetan, nobleen etxeek euren ondasunik gehienak gorde ahal izan zituzten; etxeko seme nagusiak hartzen zituen ondasunak

oinordetzan, baina ez zen jabea, gozamenduna baino; ondasun gehiago erosteko aukera zuen, haina ezin zituen oinordetzan harturikoak saldu: bere oinordekoari

utzi behar zizkion.

lurren gaineko

loturak desagertaraztea

desamortizazioak

1836.Mendizabal.

Elizaren lurrak

1855.Madoz

Udal lurrak

•Lursail asko merkatuetara heldu zen

•Lurjabe berriak agertu ziren

•Laborantza-metodoak modernizatu ziren

•Ekoizpena handitu zen

•Latifundioen hedapena, hainbatetan

•Nekazarien egoera okertu zen udalen lurrak desagertzean

lurren liberalizazioa


Mendizabal eta Madozen desamortizazioak


ARRAZOIAK

Ikatzaren

arazoa

Nekazaritzaren

modernizazio urria

Amerikako

kolonien galera


mentalitate

tradizionala

barne-merkatu

txikia

ezegonkortasun politikoa

Herritar gehienen erosteko

gaitasun txikia

atzerapen

teknologikoa

nekazaritzaren

nagusitasuna

eskaera txikia

manufakturen

prezio altua


lurralde oso menditsua

garraiobide sistemaren

gabeziak

Espainiako industrializazioa: berantiarra eta desorekatua

Espainiako industrializazioa: berantiarra eta desorekatua ARRAZOIAK

Ikatzaren

arazoa

Nekazaritzaren

modernizazio urria

Amerikako

kolonien galera


mentalitate

tradizionala

barne-merkatu txikia

ezegonkortasun politikoa

Herritar gehienen erosteko

gaitasun txikia

atzerapen

teknologikoa

NEKAZARITZAREN

NAGUSITASUNA

eskaera txikia

manufakturen

prezio altua


lurralde oso menditsua

garraiobide sistemaren

gabeziak

EHUNGINTZA

Bessemer bihurgailua eta

Bizkaiko burdin ez-fosforikoa

Espainiako industrializazioa ESPAINIAKO INDUSTRIALIZAZIOA

MEATZARITZA

SIDERURGIA

Espainiako industria-Iraultza ahula

arazo handienak

lehiakortasun falta

eremu gutxitan kontzentraturik

protekzionismoa

lurraldeen arteko desorekak


Trenbidearen hedapena Espainian


1855eko MADOZEN DESAMORTIZAZIOA

1855ekoTRENBIDEEN LEGEA

Biztanleria espainiarraren banaketa 1857an


Espainiako biztanleriaren bilakaera


Alfabetizazioaren bilakaera


Inbertsioak azpiegituretan 1845 eta 1905 artean


Industrializazioaren ondorioak


biztanlerian eta hirietan Biztanleriaren

bilakaera

Industria-hiria

Biztanleriaren eta

hirien dentsitatea

Europako emigrazioa

Ameriketako Estatu

Batuetan

Emigranteak

Burges-auzo bat eta

langile-auzo bat

Etxe burgesa


http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/videos/127.htm

http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/videos/127.htm

Biztanleriaren hazkundearen arrazoiak

•Heriotza-tasaren jeitsiera oso arina: •Elikadura hobea •Garbitasun publikoaren hobekuntza etengabeak

•Zabor-bilketa •Estolderia-zerbitzuak •Uraren horniketa

•Ospital berrien eraikuntza

•Jaiotza-tasa altua mantentzea: •Ezkontzarako adinaren aurrerapena


Hazkunde demografikoa Europako estatu batzuetan


INDUSTRIA-HIRIA

•Migrazioen ondorioz hiriak etengabe hazi ziren

•Etorkinen etorrera bizkorregia izan zen eta hirien hazkundean ez

zen aldez aurretiko plangintzarik diseinatzeko aukerarik egon.

•Langileentzako kalitate txarreko etxeak baldintzarik gabeko

auzoetan pilaturik.

•Parke eta berdegunerik ez

•Zerbitzuek ez zuten populazioa era egokian etenditzen

•Hiri asko fabriken inguruan egituratu ziren


Industria-hiria (I)


•Garraioen iraultzak biztanle mugimenduak erraztu zituen.

•Langile-auzoak lantegietatik hurbil eraiki ohi ziren.

Industria-hiria (II)


•Gizarte berrian antolamendua aberastasun mailaren araberakoa zen

eta hirietan ere auzo ezberdinetan bizi ziren klase sozialak.

Industrializazioaren ondorioak biztanlerian eta hirietan


Burges-auzo bat eta langile-auzo bat

XIX.mendearen bigarren erdian, burgesiari begirako

auzo berri eta ongi antolaturik eraikitzen hasi ziren:

zabalguneak.


Hiri biztanleria eta

Europako hiriak


Emigranteak, Tommasi

• Migrazio mugimenduen igoera izugarria izan zen. •Halere, hiriek ez zuten nekazal exodo guztia hartzeko ahalmenik • Migrazio transozeanikoa: Amerika, Australia, Zeelanda Berria


Europako emigrazioa Ameriketako Estatu Batuetan


Aristokrazia

Burgesia

Industri Langileak

Klase gizartea

Nekazariak

•Legearen aurreko berdintasuna

•Ondasunen araberako gizarte antolamendua: estamentuzko gizartearen

desagerpena

•Goi-klasea, erdiko klasea eta behe-klasea

•Merituen bidezko kargu publikoak

•HALERE, EZ ZEGOEN BERDINTASUN EKONOMIKORIK!!!!

•EMAKUMEek ere ez zuten gizonek beste eskubide.


KLASE GIZARTEA

Klase gizartea

GOI-MAILAKOAK

•Aristokrazia •Goi-burgesia: (enpresariak, gobernuko politikariak, goi-mailako profesionalak,…) •Lurjabe handiak

ERDI-MAILAKOAK

•Langile kualifikatuak •Funtzionarioak •Lurjabe ertainak •Merkatari txikiak •…

BEHE-MAILAKOAK

•Industrietako langileak (proletalgoa) •Lurjabe txikiak •Lurrik gabeko nekazariak •Etxeko zerbitzariak •…

Aristokrazia familia

•Aurreko nagusitasuna galdu zuen. •Zergak ordaintzen hasi ziren. •Eskubide feudalak desagertu ziren.

•Ez zuten industrian inbertitu, mentalitate tradizionala. •Garrantzi soziala mantendu zuten. •Burgesekiko ezkontzak ugaritu ziren. •Goi-mailako kargu asko zituzten:

•Armadan •Justizian •Diplomazian •Politikan

ARISTOKRAZIA/NOBLEZIA

Klase gizartea: GOI-MAILAKOAK

Klase gizartea

GOI-BURGESIA •Aldaketa berrien ondorioz gehien hobetu zuen taldea. •Talde hiritarra hetereogeneoa:

•Enpresaburuak •Errentadunak •Goi-funtzionarioak •Lanbide liberaleko langileak (medikuak, abokatuak, …)

•Lanaren bidezko aberastasuna defendatzen zuten,. •Printzipio kapitalisten aldekoak: ekimen pribatua, indibidualismoa, lanaren esfortzua, …

Klase gizartea: GOI-MAILAKOAK

Klase gizartea

Klase gizartea: ERDIKO KLASEA

BEHE-BURGESIA

• Erdi mailako klasea. Langile kualifikatuak

• Egoera ekonomiko baxuagoa, goi burgesiarekin konbaratuz gero, baina langileriarena baino hobea. • Hezkuntza-mailan ere goi-burgesiak baino maila apalagoa zuten baina langile-klaseak baino hobea. • Talde hetereogeneoa: lantegitetako goi mailako langileak, administrazioko erdi mailako karguak, lurjabe ertainak, irakasleak,…. • Helburu nagusia etorkizun hobea eskuratzea zen. Bidea hezkuntza.

Klase gizartea

NEKAZARIAK

Alde handiak Europan

Klase gizartea. BEHE-MAILAKO KLASEA

Kualifikazio gabeko langileak

Landako emakumeak lanean, lursailetan

• Europako iparraldean eta mendebaldean,

nekazari gehienak lurjabe txikiak ziren. Erdiko

klasekoak. Makinak eta laborantza-teknika

berriak erabiltzen zituzten.

• Europako hegoaldean, nekazari askok

lurjabe handi baten latifundioan egiten

zuten lan. Jornalariak ziren eta bizimodu

gogorra.

• Europako erdialdean eta ekialdean, nekazariak oso egoera txarrean zeuden. Joputza

antzeko sistemak oraindik iraun zuen.

Klase gizartea

INDUSTRI LANGILEAK: PROLETALGOA

Klase gizartea. BEHE-MAILAKOAK

Emakumeak lanean, ikatz-meategi batean

•Fabriketan egiten zuten lan soldata baten

truke.

•Kualifikaziorik gabeko langileak.

•Soldata kaskarrak, aurrezteko aukerarik ez.

•Emakume eta umeen lana onartuta

•Lanaldi luzeak (12 ordu), atseden gutxikoak.

•Lan baldintza oso eskasak. Zapalkuntza.

•Gizarte-segurantzarik ez.

Klase gizartea

Testua: Industri langileen bizimodua

Klase gizartea.BEHE-MAILAKOAK

Klase gizartea

Testua: Zapalkuntza fabriketan

Esplotazioa

Fabriken jabeek, industria oparoa zen bitartean beren makinak gau eta egun

funtzionarazteko grinaz, gizonak, emakumeak eta haurrak enplegatzen zituzten, 12-16

orduko lanaldietarako, egunez eta gauez. Ekonomiaren depresio-faseak iristean, ez ziren

duda-mudatan ibiltzen langileak kaleratzeko, beti zuten-eta langabe ugari fabriken ateetan

zain,makinak berriro noiz funtzionaraziko zituzten itxaroten. Nagusiek ekoizpena handitu

nahi zutenean, langileak gogorrago lan egitera behartzen zituzten. Ekoizpena

murriztu behar zutenean, berriz, langileen kopuruamurrizten zuten, edo langileak aldi

laburretarako kontratatu, oso soldata kaskarren truke.

P. DEANE, La revolución industrial en Gran Bretaña, 1953

Klase gizartea. BEHE-MAILAKOAK

Klase gizartea

Familia burges baten eta familia langile baten bizitza-mailaren arteko konparazioa

Klase gizartean dauden ezberdintasunak

Klase gizartea

Klase gizartea

Zergatik esaten da XIX.mendeko gizartean, lege-berdintasuna izan arren,

benetan desberdintasunak zeudela?

Klase gizartea

Klase gizartea

LANGILE MUGIMENDUAREN SORRERA

INDUSTRIALIZAZIOA

PROLETALGOAREN BALDINTZA GOGORRAK

BIZITZEKO

LAN EGITEKO

1.etapa 2.etapa

tresna nagusiak

Langile mugimendua

Industri langileen lan baldintza eskasak

Zerbitzurik gabeko langile auzoetan pilaturik

Bizitza duina izateko gutxieneko baldintzarik ez

Segurtasun falta

Soldatepeko langileen kexa berberak

Langileen aldeko legedia falta

Ume eta emakumeen lan zapalkuntza

LANGILE

MUGIMENDUAREN

JAIOTZA

Langile mugimendua

ALDARRIKAPENAK

LORTZEKO

BATASUNA

KLASE

KONTZIENTZIA

Langile mugimendua

Tresna: makinak apurtzea: luddismoa

Langile mugimendua

•1824an, langileen elkartzeko eskubidea onartu zen Britainia Handian •Elkarri laguntza emateko elkarteak eta erresistentzia kutxak •Lanbide Elkarteak (Trade Unions) edo sindikatuak •KARTISMOA (1838-48). Britainia Handiko parlamentu aurrean.

Langileen lehenengo elkarteak

Langile mugimendua

Langile mugimendua: aldarrikapenak

Sozio-ekonomikoak •Lanaldien murrizketa •Haur-lanaren desagerpena •Soldata igoera, soldata duina •Fabriketako osasun-baldintzen hobekuntza •Langabezia-, gaixotasun- eta zahartzaro-aseguruak

Politikoak

•Gizonezkoen sufragio unibertsala •Demokrazia eta langileen aldeko legedia

Langile mugimendua

Greba, L. Adler (1889)

Langile mugimendua

Tresna: greba

Langile mugimendua

Langile mugimendua

Tresna: manifestapena

Langile mugimendua

Britainia Handiko lan-legediaren bilakaera

Langile mugimendua

Langile mugimenduaren garapena

Karl Marx marxismoa

Mihail Bakunin anarkismoa

Langile mugimendua

MARXISMOA ANARKISMOA

GARAI HISTORIKOA

IDEOLOGO NAGUSIAK

ETSAI NAGUSIAK

NAHI DUTEN GIZARTE

MOTA

NAHI DUTEN ESTATU

MOTA

KRITIKATZEN DUTEN

EKONOMIA SISTEMA

ALDARRIKATZEN DUTEN

EKONOMIA SIST.

ESKUBIDEAK

ALDERDI POLITIKOAK

HELBURUAK LORTZEKO

BIDEAK eta EKINTZAK

ALDAKETAREN

PROTAGONISTAK

Karl Marx marxismoa

Langile mugimendua

Ekonomiak baldintzatzen ditu arlo guztiak:

Legeak, literatura, ideiak, politika,…

Klase arteko borroka egon da historian zehar

(langile eta ekoizpen-bitartekoen jabeen artean).

XIX.mendean: burgesia VS proletalgoa

Estatuak burgesiaren interesak defendatzen ditu:

burgesiaren boterea eta kapitalismoa suntsitu

behar dira langileak boterera heltzeko.

Helburua ez da estatua suntsitzea baizik eta

kontrola ordezkatzea.

Tresna langileek sorturiko iraultza izango da.

Protagonista industri langilea.

Proletalgoak boterea lortu behar du. Proletalgoaren

diktadura bitarteko etapa izango da.

Geroago, sistema komunista ezarriko da,

klaserik eta jabetzarik gabeko gizartea.

Politikan parte hartu behar da, langile alderdiak sortuz.

Mihail Bakunin anarkismoa

Langile mugimendua

Edozein aginte motaren kontra egin behar

da. Autoritatearen kontrako mugimendua

(erlijioa, estatua, ejertzitoa). Askatasunaren

defentsa sutsua.

Estatua suntsitu beharra dago.

Goitik beherako agintearen desagerpenaren alde.

Burgesiaren boterea eta kapitalismoa suntsitu

behar dira.

Berez sorturiko iraultzak suntsituko du

sistema. Protagonistak nekazariak, ikasleak,…

Politikan parte hartzearen kontrakoak (burgesiaren

jokua). Ez dute hauteskundeetan parte hartzen.

Alderdiek ez dute gizartea aldatzeko balio.


INTERNATZIONALAK

Munduko langile-erakundeak elkartzeko beharraren ondorioz,

Langileen Nazioarteko Erakundea (LNE) sortu zen.

Aniztasun handikoa: herrialde ezberdinetako erakundeak,

sindikatuak, alderdi politikoak,…

Klase-kontzientzia eskuratzeko garrantzitsua.

Aldarrikapenak lortzeko indar handiagoa lortu zuten.

Marxista eta anarkisten arteko eztabaidek ahuldu zuten eta

azkenean desadostasunengatik desagertu egin zen.

Langile mugimendua


INTERNATZIONALAK

I.Internatzionala.1864. Marxisten eta anarkisten arteko istiluek

porrotara eraman zuten proiektua.

II.Internatzionala edo Internatzional Sozialista. 1889. Arazoak :

Barne-zatiketa: iraultzaren aldeko marxista ortodoxoak

(Rosa Luxenburgo) eta bakezaleak (bide politikoaren bidez).

I.Mundu Gerraren hasiera (1914-18). Gatazka ideologikoak:

Aberritasun sentimentuak (estatua defendatzearen alde)

Nazioarteko langileen sentimentuak (gerraren kontra,

burgesiaren interesak defendatzen zuelakoan).

III.Internatzionala edo Internatzional Komunista.1919.

Langile mugimendua

XIX.MENDEA

DEMOGRAFI ALDAKETAK

ALDAKETA IDEOLOGIKOA

KAPITALISMOA INDUSTRIALIZAZIOA

GIZARTE ALDAKETA

TRANTSIZIO DEMOGRAFIKOA

GIZARTE TALDEAK

ELIKADURA HOBEA

HERIOTZAREN JEITSIERA

OSASUNGINTZAREN HOBEKUNTZA

POPULAZIO HAZKUNDEA

HIRIGINTZAREN GARAPENA

BURGESIA LANGILEAK

NEKAZARIAK PROLETALGOA

ANARKISMOA MARXISMOA SOZIALISMO UTOPIKOA LAN BALDINTZA

HOBEAK

LANGILE MUGIMENDUAREN SORRERA

KARTISMOA LANBIDE

ELKARTEAK (sindikatuak)

LAGUNTZA ELKARTEAK

HIRIAK

GIZARTE ALDAKETAK ETA LANGILE MUGIMENDUA

antolamendu berria aldaketak

eraginda

eraginda

ezaugarriak ezaugarriak

handitzen dira

eragiten dute

honi esker

ondorioz

oinarriak lortzen du

oinarria

emigratu

borrokatzen dute

bi taldetan

Banaketa berria

borrokatzen dute

langileak elkartzen dira

EKINTZA LUDITAK

LANGILE ALDERDIAK

sortzen dituzte

LANGILEEN NAZIOARTEKO

ELKARTEAK

sortzen ditu

sortzen dituzte

LANGILE MUGIMENDUAREN OINARRI TEORIKOA

KONTROL EKONOMIKOA

Espainiako langile mugimendua

Espainiako langile mugimendua

Espainian

Euskal langile mugimendua



Bizkaiko burdin meategiak


Langileen kontzentrazioak

1879. Pablo Iglesiasek estatuko PSOE sortu zuen

•Madril,

•Asturias

• Bizkaia

gune

nagusiak •Bizkaiko enpresen tamaina handia

•Langile erakunde sendoen beharra

•Etorkinentzako integratzeko bidea

•Bilbo •Sestao

•Ortuella •Gallarta

•La Arboleda

sozialismoaren

monopolio sindikalista

Facundo Perezagua

•Ugazaben kontrako borrokaren

aldeko sozialismo erradikala


Sozialismoaren nagusitasuna


•Bizitzaren ikuspegi tradizionala

•Kapitalismoaren eta industrializazioaren aldaketen kontra

•Sozialismoaren kondena: maketoen eta ateoen ideologia

SABINO ARANAREN

IDEOLOGIAN

•Euskal independentzia

•Euskal foruen berreskurapena (galduta 1876an)

•Proletalgo euskalduna antolakuntzatzeko beharra

•Proletalgo euskalduna sozialismotik aldentzeko beharra

LAN- ETA BIZI-ARAZOAK

KONPONTZEKO

Euskal Langileen Alkartasuna (ELA-SOV/STV)

(1911)

Errepaso ariketak

MENTXU GANDARIAS IPIÑA