ADECUACIÓN DE UN CUENTO TRADICIONAL

Elegimos un cuento de la literatura popular vasca de Fernando

Mezketarra, de claros signos machistas.

Solicitamos que cambian la estructura del cuento, roles, diálogos, etc. a

una nueva estructura de un corte que tenga en cuenta el papel de la

mujer, su capacidad, ingenio, etc.

Le pedimos al alumnado que lea claramente las instrucciones para hacer

una adaptación

• Leer el texto tantas veces sea necesario para comprenderlo a cabalidad

• Tener claro el mensaje o la premisa del mismo.

• Analizar el reparto de personajes.

• Analizar las secuencias de las escenas.

• Realizar una posible eliminación o adición de personajes.

• Realizar posibles eliminación o adición de escenas.

• Realizar eliminación modificación o adición de diálogos

• Realizar una reescritura total final

Valor Educativo

Colocar a la mujer en el papel que le corresponde

Idea y enseñanza principal

Las mujeres en los cuentos de Fernando Mezketarra no tienen por qué

ser siempre tontas, necias, vagas.. y Fernando Mezketarra siempre el

ocurrente, ingenioso.

Ambientación

El caserío vasco

Personajes

El matrimonio de Fernando Mezketarra y sus acreedores

FERNANDO MEZKETARRAREN IPUINA

Fernando de Bengoetxea, conocido por Fernando Amezketarra. Pastor

dotado de asombrosa aptitud para la versificación, fue un gran bertsolari

pero mejor humorista.

Nació el 10 de octubre de 1764 según se dice en el caserío “Espille-

Saletxe”. Dedicó gran parte de su infancia a las labores del caserío por lo

que acudió poco a la escuela. Su analfabetismo no le impidió destacar su

extraordinario ingenio y aptitudes para la versificación.

Además de su faceta de bertsolari destacó de forma especial en su

condición de humorista ya que siempre sabía salir de cualquier situación,

por muy complicada que fuera, con su aportación cómica.

Dedicó gran parte de su vida al pastoreo y murió el 9 de julio de 1823 en el

caserío Azentzin-Txikia de Amézketa. Se han escrito libros sobre sus

ocurrencias y dichos y se han grabado discos y vídeos con sus cuentos. Se

dice que murió por comer en exceso y que también sacó punta a su

situación con un último verso.

El pueblo de Amézketa erigió un monumento en su recuerdo que figura en

la plaza, cerca del ayuntamiento.

ISTORIO BAT

Bahin, erretore jaunak, Pernando bere etxera bazkaltzera gonbidatu zuen

eta beti bezela semeak ere joan nahi:

-Eramaiazu zurekin!- esaten zion eta azkenean ekarri zuen.

Bere etxera iritsi zirenean, semeari atean itxaroteko esan zion eta barrura

sartu zen. Bertan zen erretore jauna eserita bazkaria dagoeneko mahaian

zegoelarik:

-Egun on erretore jauna.

-Egunon Pernando.

-Badakizu, gaur nik bedeinkatuko det mahie.

-Ondo da.

-Aitaren, espiritu santuaren izenean…

-Ez, gaizki egin dezu -esan zion erretoreak- hasi berriz.

-Ondo da. Aitaren, espiritu santuaren izenean…

-Semea ahaztu zaizula Pernando, semea!

-Ondo da. Seme etorri, zu ebai nahi zaituztela hemen -eta horrela lortu

zuen Pernandok semeak berekin bazkal zezan erretore jauna mutututa

geratu bai zen

EMAZTEAREN HERIOTZA

Handik egun batzuetara berriz ere bi gizonak Pernandoren etxera badoaz

elkarri esanez:

-Besterik ez bada ukuiluko behiak kenduko dizkiogu oraingoan. Pernandok

ikusi zituen nola zetozen eta bere emazteari hots egin zion:

-Aizu, zatoz pixka batean. Betiko bi gizon horiek hemen datoz orain ere.

Bete ezazu zahato txikia ardoz, eta jar ezazu golkoan. Hona iristen

direnean, ni zurekin haserretuta banengo bezala hasiko naiz eta kutxiloa

sartuko dizut golkoan. Zu lurrera eroriko zara, hilda bazeunde bezala. Gero

nik txilibitua joko dizut belarri ondoan, eta jaiki egingo zara.

Bi gizonak iritsi ziren beti bezala eup…¡ hots eginez.

Pernando berehala atera zen:

-Zer dugu gizonak¡-esanez

-Zer dugun esaten diguzu?- erantzun zioten besteek haserre bizian-,

nahiko barre egin duzu gure kontura, eta oraingoan besterik ez bada,

ukuiluko behiak edo zer edo zer eraman gabe ez gara joango.

-Ez dago gaizki- erantzun zien Pernandok patxadan. Orduan Pernandok

andreari deitu eta oso haserre esan zion:

-Ikusten duzu orain? Gizon hayek ukuiluko behiak eta ez dakti zer kenduko

dizkigutela diote, izan ere zuregatik egin genituen zorrak guk¡. Orain

ikusten duzu? Bertan hiltzea merezi duzu. Eta besterik gabe , hartu

kutxiloa, eta emaztearen bularrean sartu zuen.

Emaztea gaixoa lurrera erori zen luze-luze odoletan.

Bi gizonak hau ikustean Pernandori heldu zioten esanez:

-Baina gizona, zer egin duzu? Zorrak dauzkazula eta, andrea hildo duzu,

bada, orain?

Guk behintzat…

-Ez ikaratu gizonak¡-erantzun zien Pernandok-horrelakoak egiten ohituta

nago ni lehenago eta. Gero atera poltsikoan zeukan txilibitua eta

emaztearen belarri ondoan hasi zen : plit…plit….Andrea berehalaxe jaiki

zen, ezer gertatu izan ez balitz bezala.

Bi gizonak harrituta eta ikaratuta gelditu ziren..

-Pernando- esan zioten azkenean-, orain artekoak zerbait ziren, baina

hau….Txilibitu hori eman beharko diguzu gu ere inoiz emazteekin

haserretu izan gara.

-Txilibut hau nik eman… ezta mundu guztiko diruarengatik ere¡-erantzun

zien Pernandok-, txilibutu hau izan ez banu, honezkero mila aldiz hila nuen

nik nire andrea.

Baina bi gizonek hainbeste erregu egin zioten, emateko eta emateko,

azkenean Pernandok andrearei esan zion:

-Txilibitu hau ematera noa gizon hauei, hemendik aurrera bakean bizitzea

besterik ez dugu..

Bi gizonak pozik joan ziren etxera txilibituz berekin zutela. Pernando eta

bere emaztea etxean gelditu ziren. Andrea kezka pixka batekin.

-Ez al dituzte behintzat emazteak hilko¡-esan zion Pernandori.

-Esnatuko ahal dira lehenago¡-erantzun zion honek.

Laster izan zuten bi gizonek emazteekin haserretzeko motiboa. Batek

kutxiloa hartu, eta hil zuen bere andrea, eta gero hildakoaren ondoan

txilibitua jo eta jo hasi zen….plit…plit…

Horrela ari zela etorri zitzaion bestea:

-Utzi txilibitua, andrea hil dut eta…

-Zuk ere hil al duzu¡-erantzun zion besteak-.

Biek saio haundiak egin zituzten emazteen belarri ondoan txilibitua

jotzen… baina dena alferrik. Emazteak ondo hilda gelditu ziren, eta bi

gizonak alargun.

Emaztearen txantxa

Handik egun batzuetan berriz bi gizonak Pernando eta bere emaztearen

etxera badoaz elkarri esanez:

Besterik ez bada ukuiluko behiak kenduko dizkiegu oraingoan.

Pernandok ikusi zituen nola zetozen eta bere emazteari hots egin zion:

Aizu, zatoz pixka batean. Badakit oso tuntuna zarela eta ez duzu gauzak

ondo ulertzen baina entzun ezazu. Betiko bi gizonak hemen dator orain

ere. Bete ezazu zahato txikia ardoz eta jar ezazu golkoan. Hona iristen

direnean, ni zurekin haserretuta banengo bezala hasiko naiz eta kutxiloa

sartuko dizut golkoan. Zu lurrera eroriko zara, hilda bazeunde bezala. Gero

nik txilibitua joko dizut belarri ondoan eta jaiki egingo zara.

Pernandoren emaztea oso haserretuta zegoen Pernandok tuntuna dela

esan zuelako, horregatik Pernandok broma bat egitea erabaki zuen.

Bi gizonak iritsi ziren beti bezala eta Pernando atera zen:

Kaixo gizonak. Zer moduz zaudete?

Zuk badakizu nola gauden. Haserretuta gaude zurekin, Pernandok. –

erantzun zioten besteek- Nahiko barre egin duzu gure kontura. Orain

ukuiluko behiak edo zer edo zer eramango ditugu.

Ez dago gaizki – erantzun zien Pernandok, eta emaztea deitu zen.

Zer nahi duzu? – esan zuen emazteak.

Ikusten duzu orain? Dena zuregatik izan da. – erantzun zuen Pernandok.

Niregatik? Ez, Pernando, ez.

Pernandok kutxiloa hartu zuen eta emaztearen bularrean sartu zuen.

Emaztea lurrera erori zen odoletan. Bi gizonek Pernandori zer egin duen

galdetu zuten eta hau erantzun zuen hark:

Ez ikaratu, gizonak! Orain berpiztu da nire txilibitua magikoekin.

Pernandok txilibitua jo zuen baina emaztea ez zen altxatu.

Erotuta zaude?- esan zuten gizonek – Zure emaztea hil duzu! Guk ere

badakigu gure emazteak tuntunak direla baina ez dugu haiek hil

beharrezkoak direlako garbitzeko eta janaria egiteko.

Hau entzun eta gero Pernandoren emaztea altxatu zen zombi bat bezala

eta hau esan zuen:

Orain zure akatsarengatik ordainduko duzue. Oso gaiztoak zarete hirurok

zure emazteekin eta zigor bat merezi duzue.

Pernandok eta bi gizonak oso ikaratuak zeuden fantasma edo zombi bat

dela pentsatu zutelako.

Ez mesedez! Senar hobeak izango gara gure emazteekin. Iragaztea, janaria

prestatu eta denetatik egingo ditugu.

Pernandoren emazteak barre egin zuen.

Ados! Zoazte zure etxera eta ez etorii berriro nire etxera edo zigor hando

bat izango duzue.

Bi gizonak joandakoan, emazteak Pernadorekin hitz egin zuen. Pernando

harrituta zegoen.

Horrela ikasiko dizi, ezta? Ez duzu tuntuna naizela berriro esango.

Bai maitia! Orain badakit oso azkarra zarela. Zuregatik esker ukuiluko

behiak eta dena kontserbatzen ditugu.

Handik aurrera Pernando eta bere emaztea berdintasunez bizi ziren.

Irene Otamendi Urroz 4º A

Handik egur batzuetara berriz ere bi emakume Joxeparen etxera badoaz

elkarri esanez:

-Besterik ez bada ukuiluko ardiak eta akerrak kenduko dizkiogu oraingoan ,

eta ez da enteratu behar. Joxepak ikusi zituen leihotik nola zetozen eta

bere gizonari hots egin zion:

- Aizu, zatoz pixka batean. Betiko bi emakume horiek hemen datoz orain

ere. Bete ezazu poltsa bat “ keptxurekin” eta jar ezazu golkoan. Hona

iristen direnean, ni hots egingo diot Maiteri eta tiro bat botako dizu. Beste

lapur batek izan moduan. Eta aspirina eferbeszente hartuko duzu ahoan

gaiki zegoen moduan. Gero txilibitua joko dizut belarri ondoan, eta jaiki

egingo zara.

Bi emakumeak iritsi ziren beti bezala eta jeup….!! Hots eginez.

Joxepa berehala atera zen :

-Zer dugu neskak! -esanez.

-Zer dugun esaten diguzu? -erantzun zioten besteek haserre bizian-,

nahiko barre egin duzu gure kontura eta oraingoan besterik ez bada,

ukuiluko ardiak eta akerrak edo zer edo zer eraman gabe ez gara joango.

-Ez dago gaizki-erantzun zien Jozepak patxadan . Orduan Joxepak Maiteri

deitu eta Puuum! Hiruak gizonaren zain joan ziren. Han zegoen hiruak

gizonari ikusten eta laguntzen. Bitartean Maitek poliziara deitu zion. Eta

haiek ordu bat itxoiteko esan zien. Orduan Maitek bere aitaren bila joan

zen ere bai.

Bi emakumeek harrituta eta ikaratuta gelditu ziren… ez zekien zer egin.

Lapurrak Maiteri galdetu zion ea nor izan zen! Eta berak lapur bat izan zela

erantzun zion. Orduan 2 emakumeak preokupatu izan ziren. Eta haiek ihes

egin nahian poliziak agertu zion.

Orduan poliziak 2 emakumeei arrestatu zion, eta hori ikusiz gero, Joxepak

txilibitua jo zion bere gizonari belarrian, eta honek altsatu egin zen. Eta

Joxepak 2 emakumeei esan zien:

-Esan duzue edo zer edo zer eraman gabe ez zarela joan behar? Ikusten

dut! Ni zuek baina azkarragoa izan naiz oraingoan.

Irantzu

EMAZTEAREN HERIOTZA

Lehen testua

Handik egun butzuetara ere bi gizonak Pernandoren etxera badoaz ekarri

esanez:

- Besterik ez bada ukuiluko behiak kenduko dizkiogu

oraingoan.Pernandoren ikusi zituen nola zetozen eta bere emazteari

hots egin zion:

- Aizu, zatoz pixka batean . Betiko bi gizon horiek hemen datos orain

ere .Bete ezazu zahato txikia ardoz, eta jar ezazu golkoan.Hona

iristen dirinean , ni zurekin haserretatuta banengo bezala hasiko

naiz eta kutxiloa sartuko dizut golkoan.Zu lurrera eroriko zara, hilda

bazeunde bezala.Gero nik txilibitatua joko dizut belarri ondoan, eta

jaiki egingo zara.

Ondoren, emakume bat-batean igo eta gizonen susto bat egin eta

bihotzekoak eman zien.

Bigarren testua

Pernandoren berehala atera zen:

- Zer dugun esaten diguzu?-erantzun zioten besteek haserre bizian-

,nahiko barre agin duzu gure kontura, eta oraingoan besterik ez

bada, ukuikulo behiak edo zer eraman Gabe ez gara joango.

- Ez dago gaizki-erantzun zien Pernandok patxadan.Orduan

Pernandok andrari deitu eta oso haserre esan zion:

- Ikusten duzu orain?Gizon hauek ukuiluko behiak erta ez dakit zer

kenduko dizkigutela diote, izan ere zuregatik egin genituen zorrak

guk!Orain ikusten duzun?Bertan hiltzea merezi duzu.Eta besterik

Gabe, hartu kutxiloa , eta emaztearen bularrean sartu zuen.Emazte

eta jaitsi solairuan barre egiten zuen. Bi gizonak hau ikustean

Pernandori heldu zioten esanez:

- Baina gizona, zer egin duzu?Zorrak dauzkazula eta,Andrea hilko

duzu , bada , orain?Guk behintzat...

- Ez ikaratu , gizonak!-erantzun zien Pernandok-,horrelakoak egiten

ohituta nago ni lehenago eta.Gero atera poltsikoan zeukan txilibitua

eta emaztearen bellarri ondoan hasi zen:piiit...piiit...Andrea

berehalaxe jaiki zen , ezer gertatu izan ez balitz bezala.

Bi gizonak harrituta eta ikaratuta gelditu ziren...

- Pernando-esan zioten azkenean-,orain artekoak zerbait ziren , vaina

hau...Txilibitu hori eman beharko diguzu , gu ere inoiz emazteaekin

haserretu izan gara.

- Txilibitu hau nik ema...ezta mundo guztiko diruarengatik ere!-

erantzun zien Pernandoren-,txilibitu hau izan banu,honezkero mila

aldiz hila nuen nik nire Andrea.

Baina bi gizonek pozik joan ziren etxera txilibitua berekin

zutela.Pernandoren eta bere emztea etxean genditu ziren.Andrea kezka

pixka batekin.

- ez al dituzte behintzat amazteak hilko!-esan zion Pernandori.

- Esnatuko ahal dira lehenago!-erantzun zion honek.

Laster izan bi gizonek emazteekin haserretzeko motiboa.Batek kutxiloa

hartu,eta hil zuen bere Andrea, eta gero hildakoaren ondoan txilibitua jo

eta jo hasi zen...piit...piit...

Horrela ari zela etorri zitzaion bestea:

Utzi txilibitua, Andrea hil dut eta...

Zuk ere hil al duzu!-erantzun zion besteak-.

Biek saio haundiak egin zituzten emazteen belarri ondoan txilibitua

jotzen... baina dena alferrik.Emazteak ondo hilda gelditu ziren , eta bi

gizonak alargun.

Poliziak iritsi zen, eta bi gizon hil.