Aurkikuntzen garaiaAurkikuntzen garaia

XV. Mende bukaeran Erdi Aroa bukatutzat.

1453: Turkiarrek kostantinopla hartu/ 1492: Amerikaren aurkikuntza. Aurretik Europa Isolatua, Aro berrian Europa hedatu

egin zen. Merkataritza-bideak eta koloniak.

Europan eraldatze garrantzitsuak:

Erdi Arotik Aro Berrira

Sistema PolitikoakEkonomiaKultura

XV.mende hasieran Iberiar penintsulan 5 lurralde.

1469. urtean Gaztelako Elisabet eta Aragoiko fernando ezkondu ziren, aliantza sortuz.

Elisabet eta Fernandok 3 helburu: - Botereak indartzea. - Erreinuak hedatzea. - Iberiar Penintsulan erlijio-batasuna lortzea.

Errege-Erregina Katolikoak

Europarrek Europa, Mediterraneoaren eta Itsaso

Beltzaren inguruko lurraldeak ezagutu.

Erdi Aroan: Bidaiak (Marco Polo) eta merkataritza-bideak.

Afrika eta Asia barrualdea ez zuten ezagutzen eta ez zuten Amerika eta Ozeaniaren berririk.

XV. Mendean ezagutzen den mundua

- Mediterraneoko Bidea- Atlantikoko Bidea- Baltikoko Bidea.

1. Ekialdeko beste merkataritza-bide batzuk

aurkitzearen beharra. 1453: Turkiarrek konstantinopla menderatu.

Ondorioz, Europako mendebaldeko herrialdeak Asiara joateko beste bideak bilatu behar.

Aurkikuntzaren kausak

Horrek Europa eta ekialde urrunaren lotura eten zuen.

2. Aurrerapen teknikoak : Nabigatzeko tresnen erabilera: Orientazioa

erraztu.

Mapa berriak: Mapa portulanoak (nabigatzeko mapa bereziak)

Itsasontzi mota berriak: XV. Mendeko espedizio gehienetan erabili zena Karabela

Erregeen finanziazioa

- Iparrorratza- Astrolabioa- Koadrantea.

• Portugaldarren esplorazioakPortugaldarren esplorazioak• Gaztelauen esplorazioak Gaztelauen esplorazioak

Amerikaren aurkikuntza Munduari lehen bira

Portugalgo errege- erreginek eta Henrike

nabigatzaileak espedizioak antolatu. Indiarako bide berria bilatu nahi Afrika inguratuz.

Diogo Cao: Madeira (1418) eta Azore (1431) uharteak eta hegoalderantz jarraitu zuen.

Bartolomeu Dias: 1488an Esperantza Onaren lurmuturra igaro zuen indiako Ozeanorantz.

Vasco de Gama: 1498an Indiara heldu zen.

Portugaldarraren esplorazioak

Kristobal Kolon Asiako ekialdeko kostaldera iritsi nahi

zuen, Ozeano Atlantikoa zeharkatuz.

1492ko abuztuaren 3an espedizioa abiatou zen “Palos de la Frontera”-tik.

1492ko urriaren 12an kostaldea ikusi zuen.

Beste hiru bidai egin zituen Amerikara.

1504an Kolon hil egin zen.

1502an Ameriko Vespuzio (italiar nabigatzailea) beste kontinente bat zela zehaztu, Amerika izena jarriz.

Amerikako Aurkikuntza

1519an Fernando Magallanes eta harén

kontramaisuak, Juan Sebastian Elkano. Ozeano Atlantiko eta Barearen arteko

igarobidea aurkitzea eta munduari bira ematea. 1520ean Magallanes itsasartea aurkitu. Filipina

uharteetan Magallanes hil zen. 1522an Elkano Espainiara Vitoria ontzia baino

ez zen heldu, 18 gizonekin. Munduari lehen bira eman eta lurra borobila

zela frogatu.

Munduari lehen bira

Maiak, Inkak eta Aztekak. Maiak, Inkak eta Aztekak.

Maiak

Aztekak

Inkak

https://www.youtube.com/watch?v=oWE6xVxjDNw

Aurkikuntzen ondorioak

Aldaketa politikoak, Aldaketa politikoak, ekonomikoak eta sozialak. ekonomikoak eta sozialak.

Aurretik, XIV. Mendean: Uzta txarrak (nekazal

ekoizpena ), gerrak, gaixotasunak , herri matxinadak.

1348. urtean Izurri beltza.

XV. Mendean: Egoera hobera, biztanleriaren susperraldia.

Biztaleriaren susperraldia

XV-XVI. Mendeetan Europako ekonomiaren

oparotasuna. Kapitalismo komertzialaren aroa. Merkataritza salerosketa errazteko, banku sistema

hbetu zen. Ordainketa eta mailegu metdoak garatuz.

Hiriak potentzia ekonomikoak

Ekonomiaren hazkundea

Hiri nagusiak: •Venezia eta Florentzia (Italia)•Anberes•Flandes•Hansa•Lisboa•Sevilla•Londres

Errege-erregina katolikoen atoritatearen

menpean.

Gizartea 3 estamentutan banatuta jarraitzen zuen, Erdi Aroan bezala.

Pribilegiatuak eta ez-pribilegiatuak zeuden

Gizarte aldaketa

Noblezia eta kleroa Burgesia eta nekazariak

Noblezia eta kleroa osatzen zuten .

Ez zuten zergarik ordaintzen.

Gizartea menderatzen zuten.

Lur gehienak haien esku zeuden.

Pribilegiatuak

Kargu politiko nagusiak betetzen zituztelarik

Ez- Pribilegiatuak

Burgesia Indar handia lortu

zuten. Merkatari eta bankari

familia handiak osatu.

Adibidez Medici, Fugger eta Welser familiak.

Nekazariak Baldintza gogorrak

zituzten.

Europa Mendebaldean egoera hobera.

Pertsona libre izatea lortu zuten.

XV. Mendean Europako errege-erreginek

boterea sendotu. Ezarri zituzten mekanismoak:

Estatu Modernoa: Monarkia autoritarioak

- Burokrazia eta administrazio a zentralizatu

- Armada indartu zuten. - Zergak areagotu zituzten. - Diplomazia-sarea sortu

zuten. - Gorteak hiri finkoan kokatu.

XV.Mendetik aurrera estatu asko batu ziren.

Europan lau erresuma handi nabarmendu ziren:

- Frantzia- Inglaterra- Espainia- Errusia

Erresuma handiak

Potententzia handiak sortuz.

Monarkia autoritarioaMonarkia autoritarioa

Gaztelako kororan: - Henrike IV.a 1474. urtean hil zen, eta Gaztela

bi alderditan banatu zen.

Aragoiko koroan: - Martin I.a 1410ean ondorengo barik hil zen,

tronua hutsik zegoelarik.

Gaztela eta Aragoi XV. mendean

Ondorengotza Gerra (1475-1479)

1412ko Kaspe-ko kompromisuan Fernando Antequerakoa errege izendatu zuten.

1469. urtean Fernando Aragoikoa eta Elisabet Gaztelakoa ezkondu ziren.

Batasun pertsonala baino ez

1502: Elisabet hil zen eta batasun dinastikoa arriskuan.

1516: Karlos I.ak bien tronua hartu, batasun dinastikoa finkatuz.

Batasun Dinastikoa

Erresuma bakoitzak bere lege eta erakundeei eutsi.

Gaztelako tronua oinordetzan Joana eroak, baina Fernando erregeordetzan

Errege-Erregina katolikoak bere erreinua

baketu zuten: 1.Ermandade Santuak sortu zituzten Gaztelan2. Justizia berantolatu, kantzelaritza indartuz. 3. Hirian boterea kontrolatzeko korrejidoreak

ezarri. 4.Errege-ogasuna sendotu. 5.Armada profesionala eta iraunkorra sortu.

Barne-Politika

Iberiar Penintsulan:

Penintsulatik kanpo:

Errege-Erregina katolikoak seme-alaben ezkontza itunak burutu.

Lurralde hedapena

- 1492an Granadako Erresuma konkistatu. - 1512an Nafarroako erresuma konkistatu.

- 1504ean Napoliko Erresuma Aragoiko koroan sartu.

- Afrikan=> Melilla(1497), Oran, Argelia (1509), Tripoli (1510)

- Ozeano Atlantikoan=> Kanariar uharteak eta Amerikako aurkikuntza.

Errege-Erregina katolikoek bere erresumako erlijioa

bateratzen saiatu ziren.

1478an: Inkisizio auzitegia sortu zuten.

1492an: Errege dekretu bidez Juduak kanporatzeko neurria.

1512an: Musulmanak kristau bihurtzeko antzeko dekretua.

Erlijio-batasuna