ZUBEROA

Macarena E eta Nahia B

Goi Paleolitokoak (K.a. 25000-K.a. 9000) dira Zuberoako lurretan aurkitu diren giza aztarna zaharrenak

Haitzuloetako pintura ikusgarriak daude Etxeberriko Karbian.

Mesolitoko eta Neolitoko arrastoak aurkitu dira, halaber; Basaburuan bereziki. Neolitoko eta metalen aroetako hileta monumentuen artean, ugari dira tumuluak.

HISTORIA

K.a. 19. urtean amaitu zuenAugustok Akitaniako lurrenkonkista.

Ondoren Barbaroen inbasioa etorrizen.

602an Baskoniako dukerria sortuzen.

1152an Lapurdi eta ZuberoaIngelesen menpe geratu zen.

1449an Frantziarem esku geratuzen.

Ondoren zuberotarrak Joana de Albretek

ezarri nahi zuen protestantismoaren aurka

borrokatu ziren.

1661an Matalas hartu zuten buruzagi

1790an Frantziako iraultzaren ondoren

Zuberoa, Nafarroa Behera,Lapurdi

Eta Biarmo pirinio Beheretako

departamentuan sartu zituzten.

Eremua Lehen sektorea

Industria Zerbitzuak

Lapurdi 1.992 17.205 63.048

Nafarroa Behera

3.062 2.495 6.097

Nafarroa garaia

13.146 92.829 136.279

Zuberoa 1.301 1.798 2.960

EKONOMIA

Probintziak Udalerri kopurua

Biztanleak

Lapurdi 41 241.872

Nafarroa behera

76 31.125

Zuberoa 42 15.925

Guztira Iparraldean

159 288.922

IPARRALDEKO DATUAK

Azalera ofiziala (Km2)

2005 814,50

Dentsitatea (biztanle/Km2)

2012 19,67

Biztanleria osoa 2012 16.092

Biztanleria emakumeak

2007 7.596

Biztanleria gizonak 2007 7.700

Zuberoako datu ofizialak

Ardiak tinte

desinfektatzailearekin

LEHENENGO SEKTOREA

Pataugas fabrika Maulen

BIGARREN SEKTOREA

Saint-Sauveur ikastola

HIRUGARREN SEKTOREA

KULTURA

• Zuberoko kulturan oso garrantzitzuak dira

pastoralak.

Herrikoplazan jartzen duten eszenatokiaren

gainean antzezten duten herri antzerkia da.

• Baita ere ikusgarria da Zuberoako maskarada.

Neguko inauteria da ikuskizun eta antzerkiz josia.

ZUBERERA• Zuberoa Euskal herriko herrialderik

txikiena da baina baita ere euskaldunena, bertan gehiengoak

euskara baitu lehen hizkuntza.

• Bere hurruntasun administratibo eta geografikoagaitik euskera batuerarekin desberdintasun handienak dituen euskalkia da.

██ Zuberera

·Zuberotarrean bi azpieuskalki bereiz daitezke:-Menditsukoa (Basabürü eskualdekoa)-Ordokikoa (Pettarrekoa)Azkenaldian berdintzera jo dute.

·Zuberoako ipar-mendebaldeko herri batzuetakoHizkera nafar-lapurtarrera hurbiltzen da.

·Zuberoako zenbait tokitan Gaskoia(okzitanoendialektoa) hitz egiten da.

LITERATURA

• Zuberera lehen aldiz literatura egiteko erabili zuena Tartas izan zen.Bere idazkietan Amikuzeko euskaraz idatzi zuen.

• Hala ere lekukorik zaharrena Athanase Belapeyreren Catehicima laburrada

JEAN DE TARTAS

Ontsa Hiltzeko Bidia

Ogi alhor ferdeen ertzetan

Zauri supituen gisara

Sortu lobelharrek

Bihotzaren borta

Irekitzen diote

Amets-gonbitari

• Ipar euskal herriko hainbat idazle garrantzitsu izan ditugu, eta baditugu horaindik ere.Betidanik jo izan dute lapurtera euskalkirik dotoreentzat euskal literaturan.

Klasikoak: Gaur egungoak:- Bernat Etxepare - Pierre Bordazarre- Joannes Leizarraga - Madeleine Jauregiberri- Axular - Marzelin Hegiapal- Juan de Tartas - Junes Casenave- Oihenart

http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Lingue_vasconum_primitiae.gif

MUSIKA

• Musika arloan ere hainbat zuberotar famatu ditugu:

- Niko Etxart- Jean-Mixel Bedaxagar- Maddi Oihenart- Mixel Etxekopar- Peio Serbielle

Ene fale txun txun, Ai-ai-ai ! Tumatxa !

Aker batek gogotikhasten delarik ametsetanez dü berak ez lotsarikaltxatzen balin bazaio segidan.

Ni aldiz gaixua oi ! amets, bekhatiakgorde behar ai-ai-ai ! Tumatxa !Alhalketzen nintzan...Alhalketzen nintzan...

Tabu sozialatzintzilik gorderikmon "Eminenceuntzi txipi", peu ou prou;sexual, sexualitatea aker "histoire" ?mende ta mendetan ah !, quelle histoire !!!

Tumaxa (Niko Etxart)

Eperrak badituzü bere bi hegalakBai eta bürün gainin kokarda eijer batZük ere balinbazünü gaztetarsün eijer batNeskatilen gogatzeko bilo holli pollit bat (Bis)

Amorosak behar lüke izan lotsa gabeGaiaz ebiltia ez üken herabeEgünaz ebiltia desohore leikeTxoriak ere oro haier soz dirade (Bis)

Ebili izan nüzü gaiaz eta betiEia! atzamanen nianez lili eijer horiAzkenian atzaman düt oi! bena tristekiLümarik eijerrena beitzaio erori (Bis)

Mündian ez da nihur penarik gabe biziNik ere badit aski hoitan segurkiNik desiratzen nizün ezkuntzia zurekinBena ene aitak eztü entzün nahi hori (Bis)

Zure aitak zer lüke eni erraitekoAla enitzaio aski haren ofiziokoAla zü soberaxe zitzaio enetakoPrintzerik ez ahal da orai zuenganako (Bis)

Eperrak (Niko Etxart)