ZINEA

ANTZEZ-MINTZ BAT

ZIRIKALDIAKGizona zan ezkero, aragi zirikadarik ete eukazan Jesukristo'k? Zergaitik ebangelioak ez dirauskue ezer

gauza onetaz? Garrantzirik ez daukolako?Espiritu bizidun gizonak, aragia erraz garaituten jakin badakie.Aragikeria baiño arrokeria gaiztoagoa da. Komentuetan garbitasunaz bizi izaten da. Alan be Teresa .

Doneak diño: "Los puntos de honra pierden muchos conventos".* * *

GARRANTZIALizunak gajoak, aragikerian sartuta bizi diranak, uste dabe eurena baiño ez dagola buruausterik. Baiña

aragi-pekatua beste batzuen aurrean, garrantzi txikiagoa da.Agustin Doneak diño arrokeri ezkutua kentzeko, Jaungoikoak aragikeri agiria lagaten dauala.

* * *EZ DAKIE

Ba-dirauskue ebangelioak Gure Jaunak zirikada batzuk euki ebazala zirikada garrantzitsuak arrokeriarena-ren ostean ez dago aipatuteko zirikadarik-eta.

Scorsesse 'k, Kazantzakis'ek eta orrelako gizonak, zer esan al dauskue Kristo 'ren jarraitzallei Gure Jaunarenbizitzari buruz? Eurak ete dakie Jaugoikoaganako bidea zer dan?

* * *GORROTOA

Urte batzuk ba dira, Maomari buruz beste pelikula edo Antzez-uintz bat egin ebela, Maomatarrakgizonaren irudiak egitea debekatuta dauke. Orregaitik ezin dogu ikusi Mahomaren irudirik. Jarraitzallei jakenbegiruneagaitik, Mahoma'ren irudia agertu barik, pelikulea egin zan.

Oraintsu Jomeinik milloi bat dolar eskiñi dau Mahoma'ri buruz, bere ustez eritxi okerrak emon dauzanidazle bat iltearren.

Zergaitik ez dabe egin orrelaxe pelikula onetan? Zergaitik ez dabe euki gutaz, Kristo'ren jarraitzalletaz,begirunerik maomatarrekaz euki eben lez?

Kristo'ren aurrean griñik-ezarik ez dagolako. Krist.i berak zirauskun: "nire aldez ala nire aurka". Lenkristaua izan dakoak (Scorsesse ta Kazantzakis lez) kristautasuna utzitean Kristo'ri gorrotoa izaten dautsoe.

ESKUBIDEA

Bilbao'ko egunkari batean onelan idazten da: "Eliza katolikoak ez dauko eskubiderik berba egiteko..."Irakurtekoa da au! Gaur eskubideak danentzat Elizearentzat izan ezik!

Askatasuna dagolako, oiñarritu dabe pelikula iguingarri au. Baiña kristauak minduta gagozela esateko, ezdago askatasunik. Ez daukogu eskubiderik. Au, ospe gutxiko periodistak idatzia izan dan arren, askoren pentzake-ra da.

Badakigu, demokrata oneen eritziz, kristauak ixillik egon ta jasan egin bear dogu.

IBAÑEZ KARLOSOLERKARIAREN OÑATZ, ABESTIA

Zenbat aldiz dakusgu gure azal, narrua,bekaizkeri illunkorrez jo ta urratua;zenbat bider erraiak minduraz odoletanbaiña, gogoz daruagu geure elburuazati bat itxiarren an bideko arantzetan!

Izan bedi bai, olerkariaren abestialaguntzapenezko abots maite sendagarri,gogo goralkor baten bizidun iturria;eskuak gerturik dirala ta agurgarriizan bedi erein naiz jasotzeko gariaeskerrak emonaz geure emetsen Lurrari.

MINIATEGUI-tar SABIN

Olerkariaren oñatz, abestia, izan bedilurrarenganako maitetasun billaketa,zaingorrizko sustrai sakonen ukututzea;zeru-alde ezkutuen azi argigarrita, onbidezko gogaietara aurkeztea,beti, zindoro, maitasunez aurrera beti.

Eskuak begoz beti ernai erintzarakogogotasun eraginkorrez prest lanerako;maitetasunezko ibilbidez begoz betigerturik aurrerazko mundu barrietarakobaldin bada, negar ororen arintzerako.

ZER

BAKE-BIDEA ARGEL'en?

GUDEAREN BIDEAErrien artean alkar ulertu-eziñak izateak, ez gaitu

arritu bear. Iñor be ez, baiña gitxiago euskaldunak.

Baiña zelan konpondu alkar-ulertu-ezin oneik?Bide bat baiño geiago dagoz orretarako, baiña onar-

tu ezin leiteken bide bat gogorkeriarena edo gudearenada. Gudeak ez dau sekula bakea lortzeko biderikzabaltzen.

Ez dauka bakerik galdu dauanak. Beste aukera batitxaroten geratuko da, berari egin dautsoena berak beegiteko.

Ez dauka bakerik irabazi dauanak, bakea ez dalakolortzen nagusikeriagaz edo arerioak menpean eta isillikeukiteagaz.

Gudea amaitzen danean, bakea nai ba'da, ez dagobeste biderik mai baten inguruan alkar-izketan asteabaiño. Eta gaiñera gudarik izan ez ba'litz lez, ez galtzai-Ile lez iñor artuta: Vae Victis! esaten eben Erromata-rrak eta ori orrelan izaten da. Galtzaillea menpeangeratu leiteke, baiña ori ez da bakea.

MAIAREN INGURUAN

Gaiñera, irabazleak bere legea ezartea bakerako bideaba'litz be, euskaldunok, erri txikia izanik, nori irabazikogeunskio? Erri txikien irabazbidea ez da gogorkeria,zuzentasunaren jokabidea baiño.

Erri txikiak joko batzuk egin al izango dauz errizapaltzaillearen bizitza mingostuteko, baiña ez gerrabat irabazi.

Ori izan da Euskalerriko alde batek espaldion artudauan bidea, gogorkeriaren bidea, guda-txikien bidea.Eta ainbeste urtetan or ekin izan dau. Ondoren batzuklortu be bai. Nok uste izango eban Erri zaplatzaillearen

ordezkariak eta gudalari txikiak mai baten inguruanjarriko zirala? Oñaiño eldu gara!

*

ARGEL'en ZER?

Argel'en diardue ba, alde bietako ordezkariak alkar--izketan, alderdi politikuak be orren barriak izatendabezela.

Elduko ete dira alkar-izketa orreik bakea lortzera?

Gure kondairak olako bakeak egitean kontuz joka-tzeko diñosku. Euskaldunok ez dogu sekula aiztukoBergara'ko Besarkadea eta ondoren etorri zan atsipena.Olako gauzak bein egiten dira, gogo oneko gizonak etaerriak iruzurtuz, baiña gogo onaren ondoan zurtasunaundi bat ipiñi-bearra dago.

Ez' daiteia izan ondorena bakea, baiña bake txarra.Orretarakotan oba mai-inguruan sekula jesarri ez.

Eta zer eskatzen dau bake onak? Azkenengo elburulez, Euskalerri osoari, eta osoa diñodanean Naparroa taIparraldea barruan dira, Erri bat izateko bideak zabalikiztea. Gaur ez da lortuko dana, baiña bidea zabalikgeratu daitela beintzat. Erriari erri izaten izten ez daus-soenak erri-iltzailleak edo "genozidak" dira, eta gaurain aurrera daukagun jakintzak ez leuke onartu beariñongo erririk nortasun barik eukiterik, gitxiago iñongoerririk ilterik.

Eta gaiñera, zabalik geratu bear dauan bide orretatikoraintxe emon bear dira emon al diran oinkadak.

ASKO JOKATZENArgel 'en asko jokatzen da ba. Alde batetik bakea,

ilketak ondasun galtzeak, samintasunak eta negarrakbaztertzen dauzan bakea, baiña beste alde batetik erria-ren nortasuna aintzat artzeko eskatzen dauan bake ona.

1

EUSKERAZALEAK

1988 URTEKO EKINTZAK

Gabon, bazkide maiteok:

Ona emen, azkenengo Batzar Nagusitik, beste urte-bete bat igaro eta gure artean oitura dan Iez, igazko, auda, 1988 urteko ekintzen txostena.

IKASTAROA

Beti lez, euskera-irakaskintzari jarraitzen dautsagu.Izan be, ikasleen izen-emotea ez da izan gura izangogenduken bestekoa, baiña arlo onetan, badirudi ado-rea ez dala piztuten euskereak merezi dauan maillarai-ño. Aurtengo izen-emotea 175 ikaslekoa izan da, besteurtean lez gitxi-gorabera.

Beste urteetan izan dogun Udako ikastaroa ez doguospatu, eskaera gitxi artu doguzalako.

IPUIN-SARIKETEA

Aspaldiko oitura oneri jarraituz, igaz be sariketaonetarako deia zabaldu genduan, baiña aurkeztutakolanak atzeratu dira, idazlanak garaiz aurkeztu ez dirala-ko. Augaitik ba, sariak banatzeko, epea atzeratu bearizan dogu. Orain, lanok aztertzen diardugu, eta il auamaitu baiño len, epaiketea egingo da.

Sariak, aurreko urtean lez izango dira, au da, 40.000,30.000, 20.000 eta 10.000 laurlekokoak.

BIZKAIERAZKO EGUTEGIA

Igaz be, oitura txalogarri oneri jarraituz, Martin Ola-zar'ek zuzenduta, eta etxeko lankide batzuk lagunduta,argitaratu da gure egutegia, Bizkai'ko Aurrezki Kutxa-ren diru-laguntzari esker.

Aurten be, beraz, gure aberriko etxe askotan oikoarrera ona egingo yako.

"ZER" ALDIZKARIABizkaieraren aide agertzen dan aldizkari bakarra, ondo

dakizuenez, illero-illero agertu da ta zuen eskuetan izan-go zan utsik egin barik. Ekintzaren batek gure aalegi-ñak merezi ba'dauz, auxe da zalantza barik guztienadore ta laguntza bereganatu bear dauzana.

Erakunde ta alderdi politikoen euskeraren aldekoekintza ta laguntza guztiak, gure bizkaierea aztu tazapuztu egiten dabenean, guri etorri yaku, bizkaitaraskoren ardura-ezaren artean be zoritxarrez, Bizkai'kogure euskera zapalduaren aide burrukan egitea, eta burru-ka onetan gaurregun "ZER" iskillorik eginkorrena dogu.

Goiko erakundeentzat bigarren edo irugarren mai-liakoa garan euskaldun bizkaitarrai, sarri askotan esatenyaku, usko Jaurlaritza etab., euskalki guztien aide dago-zala, aiña ekintzaren orduan betiko jokabidea darabil-te, bizkairea baztertuz etxeko errauskiñ zikiña bai'Iitzan.

Asko mintzatu da gure artean, españarren jokabideburubakoari buruz, euskaldunak erderea ikasten bear-tuz, baiña gaur, geurea ez dan euskerea ikasten bear-tzen gaituenean, gure Jaurlaritzak eta beste erakundeospetsuak, ez dabe ezer egiten, mututu dira, eta Bizkai-' tik artutako dirua, bizkaitarren euskerea txokoratzekoerabilten da. Ziñisteziña, baiña egi utsa. Egunen batenbizkaitarrok itxartuko at gara...!

LAGUNTZAK

Gure asmoak garatzeko edo aurrera eroateko, ezin-bestekoa yaku diru-laguntza. Zoritxarrez, baiña, igazkolaguntza on urria izan da, eta gure oiko ekintzak gara-tzeko txarto ikusi dogu gure burua. izan be, arlo aukonpontzen ez ba'da, gure ekintzak diruaren giñoanibilliko dira, au da, gero ta gitxiago.

Eta diruari buruz jarduten dogun ezkero, esan bea-rrean naz, gure egoera larria zati baten gure bazkideenardura-ezari zor yakola. Bazkide asko dira urteak joanurteak etorri, urteko saria ordaintzen ez dabenak, etaaugaitik, gaurko eretia ustiatuz, eskatzen dautsegu 1.000laurlekoko bazkide-saria bialtzea ez dakiela aztu.

Dana-data, guztien laguntzaz aurrera joango garalaziur gagoz, eta urte zoriontsua guztioi opa izanik, agur-tzen zaituet.

Besterik ez.

ZUBIRI'tar IÑAKI

2

GOMUTAZ

ALTUNA TAR JOSU(Basa Jaun)

USTE BARIK

Urtea asi barria dala joan jaku euskalzale, mendi-goizale ta abertzale amorrotua zan Josu.

Arriturik gelditu giñan barri txar ori entzundakoan.Egun batzuk baiño ez ziran alkarregaz barriketan egongiñala. Ain zoriontsu egoan lagunakaz!

Nok ulertu Jaunaren bideak?

Egunokaz ZER irakurri eta berak idatzitako lanakikusi, beti kementsu, beti ameslari, ezin izan dogu gora-go esandakoak gogoratu baiño.

Euskalzale, mendigoizale eta abertzale amorrctua.

EUSKALTZALE

Bera baiño jakituri aundiagokoak, letratan batez be,ainbat dira eta izango dira, baiña euskeraren maitasu-nean, zalantzan gagoz beste norbait geiago izatea. Beremaillakoak bai, ainbat, zorionez, baiña geiago...?

Ez zan erreza erderaz, gaztelaniaz beragaz egitea,berak jakinean euskalduna ziñala, nai eta zuk errezta-sunik izan ez berba egiteko. Bai zera. Ona zan bera ba.

Eta nai ta erdeldunen artean egon, norbait euskal-duna ba-zan, euskera be entzungo zan alkarrizketa artan.

Ule-moztegia eukan sasoi beten, eta izen ori bereate buruan eukan nai eta ondo ikusia ez izan garaiatan. Baiña berak bercari eutsi.

Euskaldunen ule-moztegia zan, eta kaleetan jendeakbildurrez edo erderaz egiten ba'eben, a zan toki egokiaeuskera utsean berba egiteko.

Bai ta be idazgela. Bere makiñatxua bazter baten,eta bezeruari itxaroten egoan bitartean, an idatzitenebazan bere artikulu atsegingarriak. Ez zan edozelakoaez arlo orretan.

MENDIGOIZALEAGazte gaztetatik asi zan, mendiak lenengo eta erbes-

tekoak gerotxuago, ezagutzen. Baña batez be gureak.

Zenbat ibil-aldi inguruak arakatzen, tontor aundi tatxikiak zapaltzen, gero urko eta urriñekoei bere idazla-naren bitartez irakasten. Aurrean dogu bere azken lanaZER'en. Baiña bere mendigoizaletazunak arritzen ba-gaitu,zeregin ori bere azken urteotan, zelan bete eban ikusibear.

Askok jakingo dozue aspalditik errenka ebillela, moto-rrean izandako estripu baten erruz. Ainbat operazioizan ondoren izter bat bestea baiño luzeago gelditujakon. Beste norbaitentzat naiko izango zan ori etxeangelditzeko, baiña ei gure Josu'rentzat.

Bere atsegiña, bere poza, zalako alde batetik, baiñaez gitxiago bere irakatsiakaz, euskaldun gazteen biotzasutan ipinteko an ebillan zu ta ke, nai eta min aundiakizan sarritan berak esaten eustan lez. Eta zergaitik ori?

Irugarren gaira gatoz.

ABERTZALEA

Bai bere abertzaletasunagaitik.

Guda-aldian ertzaiña izan zan.Eta bai alegiñak egin ebazala bere Erria ondo zain-

tzen andik aurrera be bere bizitza guztian. Besterik alizan ez zanean, GANGUREN mendigoizaleen alkarteasortu eban.

Zer ez ete zan egosi an burruan. Ule-moztegitikGanguren'era eta emendik era zenbat ixilpeko zabal-kunde, propaganda erabilten eban gure adiskideak.

Eta askatasunera eldu giñanean lenengoetarikoa gurebatzokietan bai euskera irakasten bai bere aolku zin-tzoak emoten, lanari uko egin barik, beti prest Aberria-ren alde lan egiteko.

Orrelan dagoala artu dau gure artetik ZERUKOAITAK Bere magalean.

Ezin bestera izan.

Agur Josu baiña ez betiko. Egun aundirarte.

Goian bego

BITTOR ATXUTEGI

LIBURUAK

"B. BERRIO-OTXOAREN BIZITZA"EZEZAGUN BAT

B. Berrio-Otxoa santu egin deuskuen urtean, ainbatliburu ta idazlan argitaratu da santu barriaren inguruan.Nik, orain, aspaldiko liburu txiki apal bat aitatu guraneuke, gai berbera darabillana, baiña ezezaguna, edogitxi ezagutua: "Beŕiotxoa 'tar Balentin 'en bizitza" , EGAR-TEk idatzia eta Bilbon argitaratua, 1952garren urtean.

LIBURU EZEZAGUNA

Alperrik joango zara euskal bibliografietara liburuonen barri billa. Jon Bilbaoren Bibliografia ugariak"EGARTE"-rik aitatu be ez dau egiten, eta liburu onentitulurik be ez dakar "Berrio-Ochoa Arezti, Valentin"-en saillean (t.I, 573 or.). Joan Mari Torrealdayren

"Euskal idazleak gaur' ' (JAKIN, 1977) liburu egokia dozugure gerrosteko liburu barrien zerrenda jakiteko. Egi-lleak berak aurtortzen deuskunez, lan andia egin ebanzerrenda ori osotuteko: katalogoak eta liburutegiak azter-tu, euskal jakitunen laguntza eskatu (eta laguntzailleokez ziran edozelakoak izan: P. Lafitte, J. San Martin,S. Onanindia, N. Alzola...). Baiña, ori ta guzti be, Torreal-dayk ez dau bere zerrendan EGARTEren liburu ausartzen. Eta ez, gero, txikiegia zalako: "... liburuxkakere sartu ditut. Ez denak, hala ere, 15 orrialdetik behe-rakorik ez dut kontutan hartu..." (Torrealdayren ber-bak, 570 or.). EGARTEren liburuak, ostera, 138 orrial-de ditu. Nikolas Alzolaren katalogoetara be jo dot,idazle ta idazlan apalen lagun begikoa izan zalako gure"Bitaño". Baiña alperrik oraingo onetan be: gure ixur-tzarra 1955garren urtean asi zan liburuen barri emoten"EUSKERA" aldizkarian, eta Berrio-Otxoaren bizitzaau iru urte leenagokoa da.

LIBURU GOGOANGARRIA

Txikia ta apala da, bai, liburu au, baiña gogoanga-rria be badala uste dot, alderdi askotatik ikusita; etaorrexegaitik emon gura dot beronen barri. Ona emenalderdi batzuk.

EGILLEA

Azalean bertan agertzen danez, EGARTE da egi-llea. "Berbauŕean" esango jaku "Abade Jaun agurga-rria" dala, eta abizentzat artzen dan "EGARTE" orriizenaren laburpena be ezarriko jako: "F. EGARTE".

Besterik ez. Berbaurre ori Klaudio Gallastegi ebadeakegin eban; eta D. Klaudioren ustez, "F. Egarte" idazleedo egille bakarra da, eta bizkaitarra ganera: "Esanlegike, Egarte Jauna, Balentinen umearoan, Eloŕiokoeŕian bizi izan zala, bertoko oitura onen usain bigunagure egunetariño ekarteko" (3-4 or.). Ez ekian ezizenazanik "Egarte" ori, ezta ezizen orren azpian iru lagun,iru abade gazte, egozanik ezkutauta: Patxi Epelde (E)azpeitiarra, Xanti Garmendia (GAR) lazkaoarra eta Txo-min Artetxe (TE) bizkaitarra, Areatzako semea. Iruabadeon abizenez osoturiko izenordea dogu "EGARTE " .

URTEA ETA AROA

Liburu au Bilbon argitaratu zan, 1952garren urtean.Itzaurrea be urte orren jorraillean egin eutson D. Klau-diok. Ordurako, taldeko iru egille lotsorrok abade egin-da egozan; eta liburua bera urte bi leenago amaituta,Gasteizko Seminario Nagusian.

Leku ta aldi batzuetan Gasteizko Seminarioak "aber-tzale" usain (ala ats?) andia izan eban. Gerrostean andikigaro giñanok, ostera, ez geuntsan euskal usainik artual izan: an euskerea aitatu be ezan egiten eskoletan,ezta iñon entzun be, geure arteko jardun arruntetanizan ezik. Eleizan urtean bein entzuten zan euskerea:ikastaroko azken egunean genduan "Agur, Jesusen Ama "

kantuan. Egia osoa esateko, kontzertuetan euskal abes-tiak be sartzen zituezan, gure gogo-biotzen pozgarri.Ortik kanpora, latiña, gerkera, frantseza, eberkera... etaainbat eratako gai ugari. Bertoko berbetea, euskerea,non zanik eta zer zanik be ez!

Alakoren baten, gerroste garratz, luze ta illun orrekbe izan eban gure artean eguzki epel baten egunsentiitxaropentsua: ikasleak eurak asi ziran, eurak euretara,euskerea ezagutzen, aintzat artzen, ikasten, bakarreaneta alkar arturik lantzen... Olakoxe giro barrian sortuzan gure liburu apal au, egilleetako batek (Epeldek)idatzi eustanez: "Gure lantxo au, argitaratzeko asmotanetzan egin. Euskera ikasteko gogo bizitan biltzen giñantaldetxo bat... Gure buruak geiago beartzeagaitik etalana pozikago egiteagaitik, iru lagunon artean (TxominArtetxe, Xanti Garmendia eta ni: EGARTE) lan berezibat egitea erabaki genduan...".

4

LIBURUAK

GAIA

Tituluak berak diño, argi ta garbi, gaia zein dan. EtaEpeldek autortuko deusku: "Denbora asko etzan, biapaizgaiek (Bujanda eta Hormaetxe) erderaz Berrio-txoaren bizitza argitaratu zutela. Liburu ori irakurtzean,gure Berriotxoa gai egokia iruditu zitzaigun, egin naigenduan lana egiteko, eta euskeraz bere bizitza idazteapentsatu genduan: euskal giroko gizon guztiz jatorraagertzen bait-zitzaigun B. Berriotxoa: dantzari, bertsola-ri, pelotazale eta abar".

Baiña iru egilleon lan ori ez da itzulpen soilla izan:erderazko liburua oiñarritzat arturik, laburtuago eta eurenerara idatziko dabe Berrio-Otxoaren bizitzea. Zelan? "Bigipuzkoarrok gipuzkeraz idatzi genduan lenengo, eta geroTxomin Artetxek bizkaieraz ipiñi zuan. Irurok tajutugenduan guztia: bakoitzak egindako lana, iruron arteanirakurri, zuzendu eta abar". Au olan izan arren, liburuaber irakurten badozu, ez dozu iñon iru eskuren lorra-tzik aurkituko. Leenengo orritik asita, egille bakar batenlana dala emoten dau. Eta egille orrek bere buruabizkaitartzat dauko, kiputzekin izaten dituan eztabaidaanaikorrak be umoretsu aitatzen dituala: "Gipuzkoarenala Bizkaiaren ospea ete zan ospetsuagoa" (7 or.). Ezdago esan bearrik: darabillan euskerea, Bizkaiko berbe-ta garbia da, Arratia aldeko usain gozo ta guzti, Txo-min Artetxerena dan ezkero.

LAGUNTZAILLEAK

Iru aitatu eustazan Epeldek bere eskutitzean. Lee-nengoa, Gasteizko Urrestarazu jauna ("UMANDI"), libu-rua makiñaz idatzi ebana (olako tresnarik ez egoanabadegeien eskuetan orduko seminarioetan). Bigarrena,Manuel Lekuona: "1950garren urtean, apaiz egin giñanurtean, On M. Lekuonari (garai artan Lasarten bizi

zan), gure lantxo au erakutsi nion, bere iritzia emanzezan. Irakurri orduko, argitaratu egin bear zala esanzidan. Eta itz bat ere aldatu gabe, Aita Garrastatxudominikotarrari bidali nion. Eta berak argitaratu zuan".Irugarrena, D. Klaudio Gallastegi. Poz-eztia eriola egineutsan berbaurrekoa D. Klaudiok, bere erritar maiteagoraldu nai eban liburu txiki oni. Lorarik eta ziorionikez deutso ukatuko "bizitza onen egille dan F. Egarteagurgarriari". Ez ete da itzaurre au San Antongo Aba-de Nausiaren leenengo euskal idazlana? Nik neuk, bein-tzat, ez deutsat aurreragokorik ezagutzen.

Berrio-Otxoaren inguruko euskal bibliografia norbai-tek batu ta osotu bearko leuke. Ez dabe gitxik aztertuta goraldu gure santu barri au: Xenpelar, Arrese-Beitia,Kanala-Etxebarria, M. Lekuona, Aita Goiria... eta, orain-tsuago, A. Zubikarai eta J. Kerexeta, orra or idazlebatzuen izenak. Euron artean, gure EGARTEk be eukoal dau bere lekutxoa, orrenbeste ta geiago zor jako-ta.Ain zuzen be, bizitza barri ori argitaratu zan urtean(1952), badakizu, irakurle, zenbat euskal liburuk ikusieben argia? Ogeta bostek (25) baiño ez, Euskalerri osoan(eta eurotariko 6, Iparraldean). Bizkaieraz, Torrealdaykdiñoskunez, 3 liburu baiño ez ziran argitaratu, irurakAita Txanton Goiriarenak, eta eurotariko bata "Beŕio-Otxoaren bizitza", ain zuzen be.

Ez ori bakarrik: gure gerroste guztian, ordurarte,beste 5 liburu baiño ez ziran argitaratu bizkaieraz: kris-tiñau ikasbide 2, Karmengo Amaren Egutegia, Arkotxa-ren "Nork nori ziria sartu " eta A. Zubikarairen "Itxa-sora". Besterik ez. Orren urri dan bizkaierazko euskalbibliografian izango al dau, aurrerantzean, bere lekua(zor jako-ta!) iru abadegeiok (kiputz-bizkaitarrak alkar-ta) talde-lanean egindako liburu txiki txalogarri onek!

K. ETXENAGUSIA

=so

IPUIN-SARIKETA

ZIBILIZAZIÑO MADARIKATUA(1988: 1.° SARIA)

Ameriketako Andes-mendietan, baso -basoan, txabo-la bat egoan, lau aldetatik zugaitz andiz inguratua.

Etxe txiki pobre aretan Kenuba eta Jate, senar-emazte indioak bizi ziran, euren alabatxo Naikibe ama-bi urteko alabarekin.

Txabola inguruko baratz-ortutxoa landuz urte guzti-rako naiko arto eta mandioka eskuratzen eben.

Bestaldetik, basoak berez emoten ebazan platano,aguakate eta mangoēkin ba-euken eguneroko gosea zegazkendu.

Txabola buruan iturri garbi bat sortzen zan egarriakentzeko...

Bizitzeko zer bear zan geiago?

Naikibe, neskato begi baltza, basa - txorien lagun andiazan.

Goizean goiz txorlitoak, perikitoak eta guakamaioak,eguzkia mendi gaiñetik agertzen zanean, zugaitz ada-rretan kanta-kantari asteñ ziran Naikibe, euren lagun-txoa, itxartuteko.

Gero Naikide, txabola aurrera urtenda, arto garauakeskuetan, txoriari jaten emoten asten zan; eta txoribasatiak zugaitz adarretatik egaz jatsita, neskatoaren buru,sorbalda eta eskuetan kokatzen ziran, txio - txioka janarieske...

Gosea ase ondoren, txoritxoak barriro zugaitz ada-rretara egaz igon, eta egun barriari kantatzen astenziran, Naikibe'k lurrean, arin-arin, dantzan egiten ebanbitartean.

Kenuba, Naikibe'ren aita, goizero, bere uztai etageziak artuta, basora joaten zan eizan egitera, eta ilun-tzean etxerantz alai txistuka etorten zan, untxi, mixareta katagorriak garritik dingilizka ekazala.

Aita basoan eizan ebilen bitartean Jate'k, Naikibe-'ren amak, etxeko lanak egiten zituan, bere alabatxoaklagunduta.

Irurak alkar asko maite eben, eta ezeren bildurrik,eta inoren enbiri barik, euren txabola txiroan, basokolandare, txori eta abereen artean poz-pozik bizi ziran...Ludiko zorionekoenak ziran.

Baiña, zoritxarrez, an urrunean, mendiaren bestealdean, "traka - traka" zarata bildurgarri bat entzuten asizan.

Aita, ikus-miran, mendi gaillurera igon zan, eta tra-mankuillu aundi ikaragarri bat ikusi eban, suurretatikkea dariola, bere buzdiñezko atzapar zorrotzakaz zugai-tzak bota eta txikitu, eta lurrak urratu eta zelaitu egitenebazana.

Panamerikan autopistako traktorea zan.

Eta deabruzko zarata beldurgarri on egunero etatxabolatik ondorago entzuten zan.

Azkenean tarmankuillu ikaragarri ori, urrumaka, orroa-ka, suurretatik kea dariola, txabola aurrean agertu zan.

Infernuko itsaia zala emoten eban.

Kenuba eta Jate, Naikibe'ren aita eta ama, eurentxabola maitea defenditzeko makiña bildurgarriarenaurrean jarri ziran, baiña deabruzko tresna astun arek,bere burdiñezko atzaparrakaz, Kenuba eta Jate txabola-rekin batera, bere sabel azpian iruntsi ebazan.

Indio bi gitxiago, zer munduarentzat?

Naikide, neska polita, bide bazterrean, aita eta amabarik, umezurtz, menduan bakar bakarrik gelditu zan.

Bere begi baltz andietatik botatzen ebazan negarmalkoakaz itsasoa bete eikean.

Naikibe, bide bazterrean bakarrik, negar ta negaregoan lekura gizon aberats bat urreratu zan. Panameri-kan autopistako injineria zan. Naikibe indio neska poli-ta negarrez ikusi ebanean, errukitu zan, eta bere alaba-tzat artu eban.

Eta gizon "zurien" zibilizaziño bizitza zein ederradan erakusteko injineriak indio neskatoa uriko bereetxera eroan eban, eta bere emazteari esan eutsan:

Basoan aurkitu dodan indio, neska polit au, geurealabatxoa balitz lez ondo zaindu egizu, eta erri "zibili-zatuen" aurrerapēn guztiak erakutsi egiozuz, negar egi-terari itzi, eta bein betiko poztu daiten.

6

IPUIN-SARIKETA

Injineriaren emazteak neskatoari indio jantziak eran-tzi, eta "zibilizatuen" sedazko jantzi eder politak soi-ñean ipiñi eutsazan.

Bai polita ikusten zala Naikibe, amabi urteko neska-toa, bere gorputz lirain eta begi baltzakin, "zibiliza-tuen" jantzi bitxiekin jendeen aurrean agertu zanean!Emakume guztiak kalean begira begira jartzen ziranzoraturik gure neska lirain, panpoxaren aurrean.

Baiña Naikibe'k —bere lagun txoriekin amesetan-esaten eban:

Basoko txorien lumazko jantziak askoz politagoakdira! Eta negarrari emoten eutsan.

Injineriaren emazteak, Naikibe'ren biotza zerbait alai-tzeko asmoz, entzute-andiko dantza-leku batera eroaneban, ango kantariak entzutera.

Ango musikariak bai soli-1u eta kantu gozoak abes-ten ebezala!

Eta ango entzuleak zein bizkor eta zelako ganorazdantzatzen eben!

Andreak Naikibe'ri esan eutsan: neskato, zuk ezdozu dantzatu bear?

Eta Naikibe'k, begi baltzak bustirik, erantzun eutsan:

Nik basoan txorien kantu neurrian bai alai eta pozikdantzatzen nebala, baifia kantari orrein erritmo zoroan,nik ez dakit dantzatzen.

Eta Naikibe ' ri bere negar iturria ez jakon agortuten.

Injinieriaren emazteak Naikibe'ren biotza argitzekoez ekian zer egin, eta bere etxera eroan eban.

Jauregi eder, aberatsa zan, atxurdinez egiña, lore--baratz ederrez inguratua.

Andreak neskatoari esan eutsan: Naikibe, rnesedez,zure betiko negar on atertu egizu. Jauregi eder auikusten dozu? Emen, neure alaba lez, biziko zara...Janariak, jantziak, jolasak, lorak, serbitzariak, danak zure-tzat dozuz. Pozik bizitzeko ez jatsu ezer faltako.

Naikibe'k erantzun eutsan: etxe onetan pozik bizi-tzeko gauzarik bearrezkoena falta da, nire aita eta amamaiteak. Arein ondoan bai pozik bizi nintzala ni, guretxabola pobrean!

Eta bere basoko lagunak, eta aitaren eta amarenondoan emon zituan urte zoragarriak gogora ekarriz,Naikibe'ren begi baltzak bi iturri biurtu ziran, eta gauta egun negarra dariola agortu eta, il egin zan.

Eta bere espiritu garbia, mundu "zibilizatuaren" gai-netik egaz, bere basoko txoko maitera joan zan... Pana-merikan autopistaren azpian, bere txabola maitea egonzan lekuan, guraso maiteen ondoan, atsedena artzerajoan zan.

Eta orain, berebil arinetan, abiada guztian, autopis-taz andik igarotzen diren "zuriak", abots au entzuten eidabe gorrotoz esaten:

ZIBILIZAZINO MADARIKATUA.

GOIKOETXEA'tar IÑAK1

7

IPUIN-SARIKETA

NAIAGO IL!(1988: 2n. SARIA)

Peru ez zan jaio aberats izateko, ez eta ludi onetakoatsegin asko txastatzeko be. Alan be, baeukan gauzabat ona, Jaungoikoak emona, zera, Gorbeia'ko pagoekbezin osasun sendoa, beste askok, euren diru guztiagazbe, lortu ezindakoa. Oni ezkerrak, bizitzako ezbearrakaldarterik onenagaz eroan oi ebazan.

Txiki-txikitandik, jasan bear izan zituan zorigaitz maku-rrak. Iru urte besterik ez eukazela, jaiotetxea erre etabere sendi guztia kale gorrian gelditu zan. Bere gura-soek lanak izan zituezen beste bizi-leku apal bat aloge-ratzeko. Baiñan jasokun tamalgarriena Peru'k zazpi urteeukazela gerta jakuen: aita il! Berrogeita bi urteko gizongordiña, iñoiz be gaxoaldi bat izan bakoa, birietakomiñak artu eta gabetik goizera eroan eutsien bestemundura.

Peru nebarrebetan zaarrena zan; orregaitik bera zanbakarrik etxeko lanak egiten, amari apurtxo bat lagun-tzen eutsona. Ori zala-ta, ikastolara juan ezinean besarri aurkitzen zan koitadoa. Ambi urte eukazela, nun-baitetik diru pixkat amari ekarri gurean, mina-zulo bateanlantokia eskatu eban, eta bai lortu be. Urte batzuetanantxen jardun eban.

*

Etxeko egoerea pixka bat arindu zanerako, Peru'kbaeukazen urte batzuk geiago, eta zera egin eban, bes-te askok bezela, ezkondu. Maxepa'kin ustartu zan. Nes-kato au bera bezin landerra zan, baiñan bai emakumemaratza! Peru'ri zegokion lakotxea.

Beiñ ezkondu ezkero barriz, bizilekua be biar, etaBegoña auzoan aurkitu eben baserri txikitxo bat. Antxenkokatu ziran biak, Ama Birjiña'ren itzalpean. Eta ber-tan, biarra gogotik egiñaz, bizitzeko aña doi-doi atera-tzen eben. Alan be, beti aldarte onean aurkitzen eba-zen edozeiñek, eta beti gertu nornairi laguntzeko.

Olakotxe biotz zabala eukelako, begira bein bateanzer jaso jakuen: Gau berandua zan. Oean egozala, dan,dan!!!, bi zartada gogor, atadiko atean.

—Nor ote da or? —Peru'k— larri dator batedonbat.

Peru'k, azkar azkar jagi, argia ixotu, eta atera bideaartu eban. Oneri morrollua kendu eutsoneko, barruanziran bi gizon, sartzeko baimenaren zai egon barik, etaeuretako batek, ateari bultza egin ondoren, berak emoneutson barriz morrollua. Une artan, Peru bildurtu beegin zan, lapurren batzuk ote ziran irudituta. Baiñan

oneik bertan autortu eutsen Peru'ri zer gertatzen jakien,zera, eurak bi gazte abertzale baño ez zirala, eta AberriEguna ospatzeko asmoan, Eusko ikurriña jarri ebelaArtxanda ganean. Ori zala-ta, norbaitek salatu ebezela-ko, Españia 'ko ertzaiñak euren atzetik ebiltzala. Ia-iaatxitu be bai, Baiñan eurak iesari emon. Orretxengatik,gau artarako gordeleku bat baiño ez ebela gura.

—Ori baiño ez bada, egon lasai esan eutsen Peru'k.—Guk geurea beste oerik ez daukagu emoteko, baiñansapaian bedar-pillo ederra bai... ortxe gaba igaro gurabadozue...

Bai, pozik!

*

Gau aretan, danak ondo lo egin eben, bai Peru'keta bai bi gazteak be. Oneik urrengo goizian goiz jaiki,etxe ingurua ondo miatu, eta euren ongilleeri eskerberoenak emon eta gero, alde egin eben.

Andik iru egunera etorri jakuen gurutzea Peru etaMaxepa'ri.

Eguerdi eguerdian, baskaltzeko maia jarri eta gertuegozala, or joten deutsie atea. Maxepa'k urten eban,eta nor ikusiko? eta bi "txapeloker" pusil da guzti,aurreko aldean. Oneik, beste agurrik barik:

—Peru etxian al dago?

—Bai! —erantzun eban Peru'k sukaldetik— ementxennago; eta an agertu zan. "Txapelokerrak" barriro:

—Oin iru egun, nori emon eutzazun ostatua, gabian?

—Nik ez dakik nor ziran —Peru'k—.

—Baiñan zuk bi gazte, gugandik iesi ebiltzanak, emengorde zenduzen.

—Bi gazte artu nituan, bai —nik ez dot gezurrikesaten— baiñan zuengandik iesi ebiltzala ointxen jakindot, zeuek esanda. —Peru'k lasai lasai—.

—Dana dala, geurekin etorri biar dozu —beste barik"txapelokerrak"—.

Gaiñeko zamarra eta eukazen oiñetako sendoenakartzeko beste betarik ez eutsen emon Peru'ri. Eskuaklotu eta an eroan eben, gaizkille bat lez. Alan be, Peruez zan bape larritu. On egitearren ez al zoian ba olan?...

8

IPUIN-SARIKETA

Epaillearen aurrera eroan eben. Onek itaun batzueginda gero, espetxean sartzeko agindua emon eban,epai egunera arte, an egon bearko ebala esanda.

Eldu zan egun ori be, eta eroan eben barriro epai-llearen aurrekaldera. Emen, lenengo eguneko itaun ber-berak egin eutsezen Peru'ri, eta onek erantzun bardi-ñak emon be. Beti bat esaten eban gure gizonak, bearreanegonari lagundu baiño ez ebala egin, eta ori bestepekaturik ez eukan bitartean, pozik juango zala barrirobe espetxera, ara bialtzen baeben.

Alan be, Espaiñia'ko epaillearen erabakia au izanzan: Bi urteko espetxea Peru'rentzat, Espaiñia'ren etsaie-ri lagundu eta bere etxean gorde ebazelako. Bi txinelekbesotik oratu eta an eroan eben barriro espetxeko gela-ra eta bertan laga, burdin-sare baten atzeko aldean.

Benetan ittunak igaro ebazen Peru'k giltzapeko lenen-go egunak. Izan be, mendiko aize garbian oitutakotxoria, zelan alai egon espetxeko illunpean? Alan be,Peru'k, kristau jatorra zanez, laster aurkitu ebazen, anbe, gogoa argitzeko zioak. Maxepa'k emoten eutsonkezkarik aundiena. Basarrian bakarrik, emakume bakarra...

Lenengo euki eban egokitasunean, gurasoen etxerajoateko aolkua bialdu eutson andreari, arik eta beraaske aurkitu arte.

Egunak aurrera joiazen bezela, Peru espetxeko bizi-modura be jartzen zoian. Bizitza txiroan oittua egonez,errazago gertatu jakon arazoa. Askatasunik ezaz gañera,espetxeko lagunen berbetak, birao eta lizunkeriak emo-ten eutsien naigaberik aundiena. Asko ziran, izan be ta,ortariko gizabidea agertzen eben bizilagunak. Baiñankristiñau onak be arkitu ebazen bertan. Antxen eginzan betiko lagun gazte abertzale jator batekin. Au, beralez, bi urtetarako sartu eben, Aberri-egun aurretik ira-garki batzu ormetan jartzen atxiki •ebelako. Onek, egunbatez, olan eraso eutson Peru'ri:

—Ikusten dodanez, zuk euskeraz ederto egiten dozu?...

—Zer besterik egingo dot ba nik, amak orixe eraku-tsi eustan da? —erantzun eutson Peru'k, xalo xalo.

—Ni be txikitan euskaldun nintzan —jarrai eutsongazteak— baiñan gerora, aaztu egin jat euskerea, etagitxi baiño ez dot egiten. Zuk erakutsi gura badeustazu,nik pozik ikasiko neuke barriro.

—Baiñan —Peru'k arrituta— zelan gurozu ba?, nik ezdot bein be maixutzarik eginda?

—Ez estutu orregaitik. Naikoa zenduke, nik, zelanedo alan, itauntzen deutzudanari erantzutea. Orrenbes-te badakit eta ondo konpunduko giñake biok.

—Olan bada, ointxen berta asiko gara —esan autsonPeru'k lagunari—.

Ene!... nire andreak baleki bere gizona maixu biur-tu dala?!... barre be egingo leuke.

Eta, asi baziran asi, sei illabete baiño leen, Peru'renlagunari aurtzaroko euskerea ederto zuzpertu jakon,eta, ia-ia, Peru'k bezin erraz egiten jarri. Bide-batez,Peru'k gaztelera pixkat ikasi eban. Biak pozez beterikegozen. Baiñan ez ori bakarrik, gazte ura Aurrezki-kutxa batean kontularitza egiten ebana zanez, Peru'rilanbide au erakutsi eutson, egunen batean, arlo onetanbizia ataratzeko neurrian erakutsi be. Nork esan?

Andik aurrera, espetxetik urteteko egunak zenbatubesterik ez eben biak egiten. Eta orra!, goiz batean,gozaltzen egozala, bertako zuzendaria agertu eta ustebariko albiztea emon eutsien, zera, laster Gabonak zirala--ta, zigor txikiak eukezen atxilotueri, onen erdia barka-tzen eutsiela, eta gaiñera, espetxean zintzo ibilli zirane-ri, beste zigor erdiaren erdia be bai. Ori zala-ta, Perueta bere laguna, biak, andik iru egunera, aske geldituziran. Santomas eguna zan...

Baiñan, ' 'ez dakizue!... bape uste barik, Maxepa'kPeru etxean sartzen ikusi ebanian, ondoeza egin eta ialurra jo eban. Eskerrak Peru'k bere besoetan garaizartu ebala...

Urte aretako Gabonak, aretxek bai zoriontsuak izanzirala, Peru'ren etxian.

Onek espetxeko gorabera guztiak edestu eutsozanandreari. Au arribiur gelditu zan, ordurarte ixilik gorde-ta eukan eskutukia agertu eutsonian, zera, espetxeanmaixutza egin ebala alegia. Eta oindiño geiago, gaztele-ra apurtxo bat eta kontuliburuak eroaten be ikasi ebala,esan eutsonian Peru'k.

Alan be, arlo onetan lana billatzen asteko, besteosagarri baten bearra eukan Peru'k, zera bere ikazketaklegeztatu bearra. Zelan lortu ori? Lagunak berak esaneutson, espetxean.

Gabon jaiak igaro ziranean, bereala juan zan PeruAkademia deituriko ikastola oietako batera, jardun-aldilabur bat egin ondoren, ikas-agiri legezkoa ataratzekoasmoan. Zuzendariari bere gogoa agertu eutsoneko, onekontzat artu eutson dana. Gero, au bere aolkuak emo-ten asi jakon eta olan esan eutson Peru'ri:

—Ederto egiten dozu kontularitza ikasteaz, baiñanoartxo bat egin gura deutzut, ots, laster euskotarrokgeure buruaren jabe izango garan itxurak datoz, etaoso egokia izango litzake, naiz kontularitzan, naiz besteedozer langintzetan, danok beti euskera erabiltea. Orre-tarako, —zuk gura badozu— guk emen euskerea beerakusten dogu.

9

IPUIN-SARIKETA

Peru'k, arrituta, olan erantzun eutson:

—Baiñan ikusten dozu nik euskeraz badakitela.

—Bai, ikusten dot —irakasleak— baiñan zuk bizkaie-raz egiten dozu...

—Zelan demontre egin gorozu ba bizkaitarrok? —Peru'kbizi bizi—.

Parkatu, bañan —jarrai irakasleak—, zera esan guradeutzut, oraintsu asmatu barri dogula, euskotar guz-tiok, emendik aurrera, egin bear dogun berbeteia, batezbe eusko-langilleok egin bearr doguna. "El batua" dei-tzen deutsogu. Orregaz, euskotar guztiok alkartuko gara,eta gero, munduko beste biargiñekin be gai, egunenbaten, beargin guztiak kapitalismoaren aurka egin beardogun borrokan, garaille urteteko...

Peru'k aoa zabalik entzun eutson, ortik aurrera be,egin eutson "sermoia".

Jarduna amaitu ebanian, irakasleak "el batua" orre-tan idatziriko iragarki bat emon eutson Peru'ri eskura,esanaz:

—Ara, emen daukazu agiri bat, "elbatuagaz" zelanidazten dan ikusteko.

Peru'k artu eutson iragarkia eta asi zan irakurtzekoasmoan. Asi ba zan asi, ezin eban aurrera egin bereirakurketan. Tutik be ez eban ulertzen. Papera goikoazbera ote eukan susmo egiñaz, bestaldera jarri eban,baiñan dana alperrik.

—Eta au al da "elbatua" edo esandakuori? —itandueutson Peru'k—.

—Bai, bear bada, zail xamarra irudituko jatzu, bada,ondo ulertzeko, gazteleraz eta prantzeraz be aurretikikasi bearra izango dozu ta... Baiña auxe da gure urten-bide bakarra. Orregaitik, bizkaitar guztiok, orain artekoizkelgia laga eta "elbatua" egin bear dogu.

Au entzutean, Peru, akullu zorrotz bat atzetik sartuizan baeutsien be, ez zan ariñago eserlekutik jaikiko.

Naiago il!, oju egin eta tximista lez urten eban kalera.Bereala, On Jeolimo abadearen etxeruntz jo eban, ger-tatuaren barri ari emotera. Egualdi otza egon, baiñanPeru izardi patsetan eldu zan abade-etxera.

Berba gitxi baiñan eurak onak esan eta gero, olan.eraso eutson On Jeolimo'ri:

—Badakizu zer asmo artu dodan?

—Zer?—Zera, euskeraz erakusten astekoa. Bai, arrituko zara,

baiñan espetxean ikasi dot ori egiten, eta edonun era-kutsiko neuke nere euskera. Zuk, abade jauna, ikasto-lan lana egiten dozu, ezta?

—Bai.—Ba... Euskeraz irakasteko maixuren baten bearrean

bazagoz, neuk egingo deutzut lan ori, eta... doan gañera.

—Arriturik lagatzen nozu, Peru —esan eutson aba-deak—. Ez estutu, arkituko deutzut gura dozun lan-tokiori, neure ondoan edo beste nonbaiten. Etorri emendikastebetera.

—Ederto —esan— eta Peru beterik juan zan etxera,jaso jakon guztiaren barri bere andreari emotera. Etaolan eraso eutson gero Maxepa'ri:

—Gerta zaitez bost edo sei, edo Jaungoikuak emongura deuskuzan aña bizkaitar barri mundura ekartzeko,gure izkelki maiteari ondoren aberats bat laga daiogun.

—Bai, bai, ni gertu nago —erantzun eutson erdi kan-tari, Maxepa'k. Neregaitik ez da ilko bizkaiera.

On Jeolimo'k laster arkitu eutson Peru'ri, onek eska-tu eutson lantokia. Antxen diardu gogotsu eta egunero,bizkaierari indar barria emoten.

BERGARETXE'tar JOSEBA

10

IPUIN-SARIKETA

ITXAS - BITSETAN(1988: 3n. SARIA)

Izaro'ko konbentu zarreko aitzen artean, neskarrainbat bizi zan.

lzaro'tik Santurraran'go uretan ibilten zan, eta arran-tzale gazte mardul eta lerdenenak itxas bidetan beraikusi naian, sarri euren ibilbidea galdu egiten eben etaetxeetako andrak kezkatuteko eran kaietara eldu.

Arrantzale andra gazteak, euren senarrak itxasoetanneskarraiñak zorabiatu eta galduta ibili ez eitezan, apioeta opio ipinten eutsen patrikaretan, baiña gizonak baekielako neska arraiñari orrazia atsegin jakola, andrakipinitakoa uretara jaurtiten eben eta or ibilten zirangero aitzaki-maitzaki etxeetan, euren argalkeriak ezinzurituta, eta andrak euren orraziak nun ete ziranka.

Iruña 'ko gongotzaiñak arrantzale andren eskabideugari eukiten zitun, neskarraiña zala-ta, onek eurensenarrak aidean erabilten zitulako, eta gero senarrakeurei baketan itxi ez.

Origaitik ia urtero joaten zan Saturraran ' go aitzeta-ra, gotzain kapa ta guzti, eta Eskilantxarri deiturakoaitzaren azpitik konjuroak itxasoan zear zabaltzen ale-gintzen zan, batez be Neskarraiña gogoratuaz, ekaitzak,aize zatarrak, olatu andiak eta galerrenak eurak baiñoaskotan neskarraiñaren maitekeriak eta adurkeriak kaltegeiago egiten ebela itxasoetan gizonen artean esateneutselako.

Baiña gotzaiña zartu zan.

Iruña'tik itxasertzerako bidea luze ta neketsua egi-ten asi zan beretzat. Erosoago nunbai Naparroa'ko erri-bera aldeko ardau bideak, itxas-ertzeko arrain bideakbaiño.

Itxasoetako lurrun kresaltsuak azurrak gogortu egi-ten zituen eta unorez bete, ardauak barriz liburu zarre-ten asi zan beretzat. Erosoago nunbait Naparroa'ko erri-naren biotza alaitzen, eta biziari, askoren irizpidean,nekeak arintzen. Eta neskarraiña konjuroen ezezpeneta zigor barik, gero ta nasai ta txairoago ikusten ebenitxas gaiñean, batez be egun laiñotsuetan.

Saturraran'go aitz artetan egin zitun zuloak bereatseden aldietarako, eta aitz artetako ondar-arri eta ondarmaietan etzanda ikusten eben urrundik, ur potsuetanispillu ordez bere irudia ikusiaz apaindu eta dotoretzen.

Mariñelak esaten eben aizeak eurak be neskarraiña-ren gogora dantzan egiten ebela. Batzutan aize biguneiten egin eta inguru guztian giro epela sortuaz.

Bestetan aitz zuloen artean, larritu ondoren, aizezazkarrak zabaltzen zitun, danak aidean edo tatarrezerabiliaz.

Ba eukan olatuak gogor joten eben tokian, zulorenbat, iñok ikusi barik gauak eta ekaitz egunak igaroteko.

Baiña esanak esan, gizonak maite zitun. Arerio bai-ño adiskide eta lagun geiago zan. Eta gizonak maitezitulako, izurde eta kaielen begiko egin zan. Eta erriki-tsua zanez, izurdak be zorabiatu zitun eta berak agin-tzen eutsena beteten erakutsi.

Origaitik Udabarria agertu ordurako, Mutriku etaOndarru, Lekeitio nai Bermeo aldian arrantzaleak san-tuekaz kalez-kale ibilten ikusi ondoren, izurdei deitzeneutsen, pillaka batu eta Santurraran'go aitz puntetan asieta Matzaku'raiño itxasoan zear jolastuten lez ibiltekoaginduaz, oraintxe sartu ta geroago azalera urten, dan-tzari lez, alako txistu antzeko ulu sentikorraz, itxasoe-tan ebiltzan antxoa moltsoak (antxoa "gorriak " deitzendautse arrantzaleak) alkartu eragiten. Eta izurdeak bai-ño zoroago biurtzen zitun arrantzale berberak, treiñeruzarretan boga ta boga, eurak nora deitu ara joanaz,izerdi likin eta belaetan aizeak emoten zitun txipli--txaplaen ots leunak buru gaiñetan igarten zituela.

Arrantzaleak arraiñen "gorriak" inguratu eta sareakzabaltzen ikusi edo igarten zituenean, izurdak eskutatuegiten ziran, eta bide luzeak eskutuan egiñaz neskarrai-ñari loxintzak eta bigunkeriak erakutsiz barriro berealbora urreratu.

Izurdak, kaielak, tintoletak eta orrelako arrain etaizabereak igarri egiten dabe euren zeregiñakaitik itxa-soan lagun dituen arrantzalien esker ona daukela.Ez-bearren bat gertatu bearko da arrantzaleak izurdebat zauritu edo ilteko. Eta orrelakoetan, itxasontziarengaiñetik aborretik estriborrera zoro antzera saltoka ibi-liaz euren asarrea agertu edo erkutsi nai izaten ba dabebe, laster baretzen dira, konturatuko ba litzakezan lez,arrantzaleak eurak lotsatu egiten dirala orrelako gertae-rekaz. Eta nai ta eurak alboan emen-nagoka lez ibili,arrantzaleak ez dabela kakurik ez arpoirik erabilten euren

11

IPUIN-SARIKETA

aurka, ez-bearrez zauritutakoa eta noiz ilgo dabillanajasoteko ezik. Eta gero Jainkoen lutxarreri lez banatzendabela euren aragia andiki eta maiteen artean, oituraz-ko otoitzen ordez, kaielkien arrazari aintza eta gorespe-nik ziontzoenak esan eta abestuaz, antziñetako eraeta-ko yaur-eskintzetan lez.

Neskarraiña Saturraran'en bizi zan artean atxetakoarrantzaleak be pozik eta sarri joaten ziran ara.

Ba ekien karraspio asko ebillala, eta neskarraiñabertan ibilten zanetik geitu egin zirala esaten zan. Karras-pioei andre usaiña artzen dautse askok eta ortik dator-kiola sinisten dabe batzuk.

Ordez, akulak be, neskarraiñaren atsegin ziran. Bai-ña pekatu egin eben. Neskarraiñak Saturrarango aitzartea eskiñi eutsen biziteko, berari pikoka zorriak ken-tzearen truke. Baldintza bakar bat ipini eutsen. Eurenpiku zorrotzik ez erabilteko aitz egaletan egozan lapaeiaitz-utsunean zulotxoak egin, aizea artu eragin aitzenlotuerari indarra galdu eragiñaz eta lapen barrukoa,mamiña, jatea. Neskarraiñak debekatu, galerazo egineutsen ategin ori, berari lapa-zorriak geitzen edo ugari-tzen asi jakozalako. Eta zigor bat ipini eutsen: lapenoskola askatu eragin eta barruko aragia itsututa lez zurra-patzen iñarduen artean, aitzetako kirrixka, karramarro etaamarratz guztiak akulei buztan aldeko aragia jango eutse-la, eta orrela, itxura barik, sarnaz beteta lez itxi.

Arrezkero akularik geiago ez da ikusi Saturraran'goaitzetan, neskarraiñak agindutako debeku bakarra ausieta atsegiñetan itsutu ta zabartu ziralako.

Olaxe ziran gauzak eta olaxe denporak igaro. BaiñaEleiza magoak eta aztikeriak kendu ta aldatzera zaletuzan. Gotzain barria aukeratu eben. Itxas zalea orain-

goa. Itxasoari gatza be kutsatu eutsela ta barriro konju-roak asi ziran. Eta neskarraiña eskutatu zan, gizonakbillatu ez dautsen aitz-zuloen batetik itxas-ertzean dago-zan eskutuko leiza (koba) andien baten sartu, itxasirakiñen olatuen bitsa sartzen ez dan tokien baten, anoiñak garbituaz orraztu eta itxas ooldietan batzen dau-zan kuxakeriekaz alikatuaz.

Baiña mariñel zarrak diñue bein, besigutara joanakziran baten, egun sentia baiño len kanpaiak entzunzituela luzaroan. Eta ez zirala ez Idurrekoak, ez Anti-gua'koak, ez Izaro 'kuak.

Arraunetako ontziak galdu eta bapore eta motorre-kaz ibilten asi ziran denporetan zan ori. Egun aretanbesigua artzen ekien Saturran-kala deiturakoan arran-tzatu eben besigua be gasoil usaiñez beteta eta larritutaartu ei eben, eta itxas-gaiñea bera, gasoil tortikaz betetaeuki ei eben.

Orduantxe esan ei eban neskarraiñagaz emetsetanbe egiten eban Millan zarrak: Oraintxe bai geiago ezdogula ikusiko Neskarraiñik!

Eta egun baten Ezkilantxarri puntara igo nai izaneban, an Neskarrain'en oroitarri txiki bat ipinteko asmo-tan, baiña fuel-oil, gas-oil eta orio zakarrez bateta aur-kitu eban inguru guztia eta Jainkoaren egitura gizonenzikinkeriz loitua ikusi ebanean, txapela kendu ta ezeban jakin zer egin; denpora luzean negar gurea samur-tu eziñez egon zan, itxasoetako zoritxarretan maIkoguztiak urtuta eukazalako, baiña alako baten begiakpuztuteko aiñako malko lodiak urten eutsen eta arpegi-ko zimurretan zear jausten igarriaz, ezin esanez eten-dako a-gu-ur...! ittogarri batek urten eutsan.

AUGUSTIN ZUBIKARAI

12

IPUIN-SARIKETA

KATALIN eta TXAKURRA(1988: 4n. SARIA)

Bizkaiko erri txiki baten, "Agarre" izena daukonbaserri ederrean, Martin eta Katalin senar-emazte neka-zariak, euren seme-alaba, Lore eta Kepa gaztetxoakinalkarregaz baserriko lanak poz-pozik egiñik bizi ziran.

Baserri orren lurretan bizitza atarateko, nekazaritzazgañera, abere esnedun batzuk be eukezan bertako lanakegiten laguntzeko eta bide batez bezero batzueri esneta barazkiak saltzen be, errira joaten ziran.

Eurakin batera, oitura dan , lez etxeko lagun etabaserria bide batez zaintzeko, "ZURI" izena eukantxakur eder bat be izan eben baña, onen etxe barruansartuta, umeakin jolastea atsegiñago eban etxe ingu-ruak zaintzea baño, Kataliñek etxean egiten ebazangarbiketak zikindurik.

Ama Katalin etxeko andrea, emakume on, biotzzabal ta benetan maitekorra zan, baña... oso garbia taetxea beti txukun eukitea atsegin ebana. Au dala-ta, ezeban ondo ikusten seme alabak etxe barruan egitenebezan astrapaladak, berak ain ondo garbitzen ebazantokiak zikinduten ebezalako. Au gaitik, bere seme Loreeta Kepa gaztetxoakin alkar izketa bat izan ondoren,irurok ados jarri ziran, etxe barruan egotea, atean bañomaiteago eban "ZURI" txakurra bere atarteko edo etxeaurreko kutxara eroatea: eta ez bakarrik au, kutxa zarraaldatu eta pozik izan daiten baita bere kutxa barri ederbat egitea.

Erabagi au bete ondoren, seme-alaba eta Kataliñenartean bakea lortu zan eta aurrerantzean "Agarre " base-rrian bake-bakean bizi izan ziran sendi guztia.

Txakurra, etxeko sendi guztien laguna zan: Martinlurgintza lanean zebillanean, "ZURI ' k" zaintzen eba-zan etxeko landetan barrutian zebiltzan abereak. Kata-lin bere seme-alabak ikastolara eroaten joaten zanean,beragaz joaten zan, joan-etorrirako bide zain edo lagunizateko. Oneik ziran ba txakur orreik bete bear ebazanlanak.

Etxe aurreko kutxan egoanean ta sendi guztia etxebarruan ateak itxirik iñoren ardura barik alkar izketanegoazala iñor baserri ingurura agertzen ba'zan, lasteremoten eutsen norbait inguruan ebillen barri; bere aun-kak zein motakoak ziran baekien sendiko guztiak. Gorro-

to barik artu eban bera kanpoan lotzeko artu ebenerabagia.

Baña egun baten jazo zan sendi guztietan jazo dai-tekena: Katalin gaisotu zan eta uriko gaisotegi bateraeroan bearra izan zan eta bertan egon bear izan ebazanegun batzuk. Eta, i,zer jazo zala uste dozue? Katalingaisotegian egon zan egun guztietan ate aurrean etzan-da alde egin barik egon zala "ZURI", etxeko andreakgaisotegitik urten arte, beragaz batera etxera joateko.Katalin arrituta geratu zan txakur orren egikeraz etaezker orde txakurragaz bakea egitea erabagi eban.

Onetarako lepoan igurtzi batzuk eginda, txakurrakizketan ba'ekian lez, esan eutson: emen nator zurekutxa ondora eta bereala katea askatu eta esan eutson;zatoz sukaldera esker oneko txakurra. Eta okela zatieder bat eskuan artu eta emon eutson sukaldean jandagien, esanik; gaurtik aurrera, sukaldera etorriko zaraeta ementxe jango dozu zeure janaria, jan ba emenokela zati au. Txukurrak baña, apal-apalik okela zati auartu eta astiro-astiro kanporatu zan bere kutxa ondoraeta antxe bere etxe aurreko kutxa ondoan jan ebanjateko ori eta aurrerantzan be orrela egiten jarraitueban, bizi izan zan aldi guztian.

Urteak aurrera be bai ta, "ZURI" ikusmena ta ado-rea galtzen asi zan. Au ikusirik, "Agarre" baserrikoakitun egozan txakurraren berakada ikusi-ta.

Gau baten, apalduten egozala, sarrerako ate zarataizan zala-ta, Martiñek atera urten eban nor ete zanikustera eta atea zabaldu ta batera, txakurra barrurasartu ta zuzen-zuzen sukaldera joan zan eta Kataliñenmagalean bere ankak ipiñi ta bertan betiko lotan geratuzan.

Gaur "Agarre " ko sendi guztiaren baietzaz, baserri-ko landa tontorrean lurperatuta dago, bere gañean arriaundi bat ezaugarri lez dala bere egikera onen gomu-taz. Au ei-diño:

Emen dago lurperatuta gure txakur leiala izan zan"ZURI" gorroto barik be bizi daitekela erakutsi euskuna.

ALZOLA'tar ELIXE

13

BERTSOETAN

GURE LUR

Lur biribilla, bira biraka,dabil beren ardatzean,berezko legez esana eiteneguzki ingurunean;argitik argi eguzki printzazartzen bizia goizean,gero egunez bero berorikmaitasun ederrenean.

*

Euskalerriak beren tokianindarrez dauka bizia,arkaitzak gogor, mendiak legunarru-barren berezia;solo ta zelai ederrak dituta baratzetan loria,euzko gizonak lur ontan daukalegezko eskubidia:

Gure arbaso aintzinakoakzer eduken baruetan...!jakintz ain argi ta ongarriaeratzeko legietan;

Euskaldunena da euzko lurrabizitza legez artua,millak urteetan lan ta izerdizeten gabe atxurtua;euzko gizona izan bear daujabe bakar tajutua,Euzkadi da-ta euzko semeenAberri ama osua.

Jakiturizko izkuntza bat dauarkaitz artean sorturik,izarrak baiño joriagoaargi indarrez bizturik;zer dau zelaiak, zer dau mendiakzer euzkotarrak bizirik,munduan diran izkuntzlariakarrituak ditularik.

*

Gure legedi argia dabilmunduko araudietan,gure guraso aintzagarriakdoaia euken benetan.

PAULIN

ARBASOEN - IZKUNTZA - ZALEAKJAKINTZA ELKARTEA

Eri Euzkera

"ARBASOEN - IZKUNTZA - ZALEAK", "ELKAR-TEEN ERROLDE NAGUSIA"n ezarria izan da, G/1249/88 zenbakiz.

Elkarte au zertarako sortu dan, "Arbasoen - Izkuntza -Zaleak" izenak argi adierazten du noski. Elburuak, Arau-dia'k, 2gn. Atalean, bereiziki, azaltzen dunez, auek dira:

A) Erri Euzkera ikasi, bizkortu ta zabaldu, Eŕrialdebakoitzean bere euzkalkia eta Euskadi osorakodanean, Azkue'ren "Gipuzkera osotua". (Au, bata-sunaren egin-gaia izan zan).

B) Arana Goiri'tar Sabin'ek egin ta gero Azkue jau-nak onartu ta bizkortu zun idazkera izango dagurea.

C) Erriko "EUSKERAZAINTZA", Jakitun Batzarrakditun arauetan oñarrituko da ta aurrera ere, sorbu-rua uzten ez dun artean.

D) Gure bidea dun edozein Erakunde'rekin ar-emanaizan nai genuke.

Aitatutako elburuak irixteko, ekintza auek dituguasmoan:

A) ITZALDIAK.B) AR-EMAN BIDEAI (izparringi, irrati e.a.) IDAZ-

LANAK BIALI.

C) BAZKIDEENTZAT ADIERAZPEN IDAZKIA.

Adierazitakoakin, Elkartea ' ren asmoak argi ageri diranarren, euzkalkiak landu eta zabaltzen aleginduko gera-la, berriro esan nai degu; au bai da, gure iritziz, EUZ-KERA jatorraren iturria.

Zeaztasun geiago nai izan ezkero, 1067 Bibal-tokiraidatzi, ala (943) 287130 urrutizkiñera deitu.

14

ATZERRITIK

EKUADOR

Mundaka'ko seme dan Aita Bollegi Jose Mari'k berelanen barriak bialtzen deuskuz Ekuador'ko lurraldetik.

ZELIKA

Baso-basoan dago erri au. Bide barik. AspaldianLoja'ko baserritar batzuk etorri ziran emengo lur basa-tiak lantzera.

Serrak, atxurrak eta matxeteak eskuetan basoko zugatzandiak bota, eta egurrezko etxeak egin ebezan. Urtetxarrak lenengoak. Baten baiño geiagotan dana bertanbera ixteko gogoa etorri jaken, baiña ekiñaren ekiñez,neguko otzak, eta udako beroak gaindituz, erri polit aueragi eben.

Gaur sei metroko bide zabal ederrak Kitoraino nasaieroaten dau. Elizea tontortxo batean eragi eben, etaaren inguruan beragotxoago erri guztia zabaltzen da.

Ni, eleiz-itzaldiak egitera joan nintzanean eleiza kris-tiñauez leporaino bete bete egin zan. Azken egunean,eleizak guztiak ezin artuz, nire misiño aldia landa zaba-lean emondako meza ederraz amaitu genduan.

EL INJENIOBenetan jende langillea erri onetakoa. Lurra txiroa

da, baiña ekiñaren ekiñez bizitzeko beste lortzen dabe.Eskola-etxe ederra dauka, eta bertako ikasleak, irakas-leakin batera, nire itzaldiak entzutera lau aldiz etorriziran.

Erri onetako parrokoari eskerrak bizilagun guztiakJaungoikoaren deiari erantzun on bat emon eutsoen.

LA NARANJAErri onetako nekazariak euren ugazaben lurraz inda-

rrez jabetu ziran. Lan egitea maite dabe. Eleiza andiaeta ederra egin dabe, baita eskola-etxea be. Eleiza lenen-go egunetik leporaino bete zan, eta erritarren artekoaspaldiko gorrotoak barkatu ziran.

Azken eguneko "gurutz-bidea" izan zan elizkizunikederrena. Milla gizon baiño geiagok esku-artu ebenelizkizun onetan. Danak begirune eta isiltasun osoan,oso egoki.

Azkenean kanpo-santura joan ginan. Eguzki beroazeru urdiñean baiña espiritu beroagoa ango kristiñauenbiotzetan. Nik ez dot jendea lur-santura eroaten bildu-rra sartzeko, zeruko itxaropen betearen poza zein ede-rra dan erakusteko baiño.

TXILLOGALLO

Ni joan baiño iru illabete lentxoago lapur batek errionetako eleizan ostu egin eban. Urrezko kalizak 27,000sukre-dirutan saldu ebezan. Gero eleiza bera be dina-mitaz bota gura izan eban. Protestante fanatiko batekegite au txalotu egin eban. Erria biziki asarratu zan.

Ni ara joan nintzanean lapurretako gauzak eta gorro-toak apur batean aztuta egozan. Nik misiotako egune-tan ez neban lapurretarik aitatu be egin, maitasunarenirabazia gorrotoaz ez galtzeko.

Erriko guztiak eleizan alkar artuta, "karismotikoen "

antzera otoitz luzeak eta gartsuak egin genduzan.

LAS CUMBRES

Udaberria zan, azia ereiteko sasoia. Baiña ala taguztiz be Jaunaren itza entzuteko jende pilloa datoreleizara.

Euria egin eban eta bideak lokatzez beteak egozan.Eleizara joatea kosta jatan. Baten baiño geiagotan lurra-ri mosua emon neutsan.

Jendeak, gaztediak batez be, Jaunaren deiari ondoerantzun eutsan. Aste beteko berbaldiakaz, fededunenbiotzak bigunduta, Jaungoikoaren aziak frutu ugaria emoneban.

LAS LIMASErri txikia da. Mendi biren artean dago. Eleiza ede-

rra eta zabala dauka. Kanpotik etorritako kristiñauezbete zan. Nik danen autortzak entzuteko lan andia artuneban. Goizean, eguerdian, bazkal orduan, baita gauezbe jendea autortzailearen eske atertu barik ebillen. Lanneketsua eta aztuna, baina Jaunaren begietan ederraeta onuragarria.

JOSE MARI BOLLEGI. S.J.

15

ELEIZEA

AITA SANTUAGoiria

KEPA DEUNA BURU

Asko esan eta idatzi da Aita Santuari buruz. Ogeigizaldi dira Kristok lenengo Aita Santua aukeratu eba-la. Pedro Apostolua aukeratu eban Kristok lenengoAita Santu. Biztuera ondoren zan. Irugarrenez agertujaken Kristo ikasleai Tiberiades itxas-ertzean. Maite ba'e-ban galdetu ondoren eta Pedrogandik baietza entzunondoren, itzok esan eutsazan Arek oni: "Zaindu egizuznire bildotsak, larratu nire ardiak " .

Kristoren artaldearen buru eginda geratu zan Pedroitzokin. Bardin Elizaren buru be. Apostoluen buru lezagertuko da Pedro aurrerantzean eta berak zuzendukoditu batzarrak euren artean.

Burutza au Pedroren ondorengoentzat be izan zan.Argi agertzen dabe au Elizaren batasunak eta betikota-sunak. Ondorengo Aita Santuak Pedroren jarraitzalleakizan ziran. Erromako lenengo Gotzaia izan zan Pedro,beraz uri onetako Gotzain jaunak bere jarraitzalleak,bere ondorengoak dira Apostoluen egiñak, idazkiak etaedestiak agertzen dabenez.

AITA SANTUAAu olan-dala auxe desakegu: "Aita Santuen nausi-

tasuna jainkozkoa da, Jesukristok Berak emondakoabaita. Nausitasun au apostoluena bera da, bai antxiña-tasunean, irakatsietan eta jarraipenean.

Aita Santuak almen eta eskubide aundi-osoak dau-kaz Elizan.

Ona itz laburretan Aita Santuaren almen eta esku-bideak. Ona Aita Santua zer dan Elizan eta Elizarentzat.

Kristo Bera da egiazko buru ta nagusi Elizarentzat,baiña ikus-eziña. Alan be Berak zuzentzen dau Eliza,Berak argitzen eta indartzen. Berak damotso bizitza.Eliza baiña lagundi —bazkun agiria da ta buru agiri bateuki bear dau ta buru au Aita Santua da.

Aita Santua gaiñera Pedroren ondorengoa ta berejarraitzallea da; Eliza guztiko Irakasle gorena. Artzaineta kristau guztien Aita. Eliza guztizko Artzain.

ESKUBIDEAK

Zeintzuk dira Aita Santuaren eskubideak? Pedrodonearen egizko ondorengoa dan ezkero Kristogandikartu dau Eliza guztiko burutza, Artzaiñak eta menpe-koak zuzentzeko eskubidea dauko. Batikano LenengoBatzarrak diñoanez Aita Santuaren burijtza Elizarenbatasunaren oiñarri agiria da.

Jesukristok nausitasun osoa emon eutsan Pedroribere ordezkari egin ebanean. Aita Santua Pedroren•ordezkari dan ezkero bera lez Jesukristoren ordezkarida.

Au egiztuteko: 1.° Kristok lenendasuna emon eutsanPedrori Eliza guztirako; 2n.: burutza au, lenendasun aubetiko izan zeiteala ta Pedroren ondorengoak be eukiegiela gura izan eban Jesukristok; 3n.: Aita SantuaPedroren jarraillea dala Erromako obispaduan agertzendau edestiak.

IRU ESKUBIDE BEREZI

Oneik dira iru eskubideok: irakatsi, santutu ta zuzen-du. Berak erabilli leikez eskubideok edo bere ordezka-rien bitartez be bai.

Aita Santuaren eskubideak jainkozkoak dira, ezpa'-dauz artzen Elizagandik Kristogandik baiño. Kardena-lak aututen dabe Aita Santua, baiña Jesukristok emondautsoz eskubideak Pedrogan.

Aita Santuaren eskubideak gorenak, orokorrak etabere-bereak dira.

Batikano Lenengo Batzarrarenak dira irakatsiok.

JAKINGARRIAK

Elizaren Irakasle lez Aita Santuak kristau erlijiñoari,siniskaiari, zillebiztiari ta gurtzari buruz dagokiozan gau-za guztiak irakatsi leikez.

Gaiñera Aita Santua ezuskor da Elizaren Irakasledanez sinismen eta oiturai buruz.

Iru gauza bearrezkoak dira uts-ezin onetan: "1.°Bere agindua, bere legea sinismenari ta oiturari buruzizan daitela; 2n.: bere erabagiak kontzientzian agintzendauala esan dagiala; 3n. kristau guztien Artzain etaIrakasle bezala itz egin dagiala. Gotzain eta Artzaingorena lez euki bear da Aita Santua. Aita Santua Elizaguztiko Gotzain gorena da. Bardin Artzain gorena. Etabai Gotzain lez eta bai Artzain lez santutu ta zuzentze-ko eskubidea dauko. Berak, Aita Santuak, bakarrik sor-tu leikez Eliz-Barruti-barruak, aldatu euren mugak, gei-tu ta kendu. Berak bakarrik sortu leikez Kardenalak,Patriarkak eta Gotzaiñak. Berak, Aita Santuak bakarrikegin leikez Batzarrak eta Batzarrak artutako erabagiakizenpetu. Beste ainbat ezarri leikeo gai oni, baiña esan-dakoak naiko Aita .Santuaren ezagutza eukiteko naiztasakonkiro ez. Beraz itzala, begirunea ta menpekotasunaAita Santuari.

16

EZIKETEA

JUANTXO-TXIKIREKIN POZKARIOZ(21)

"Arren' irribarre egizu". Zure umea ondo eziko ba'dozu, irribarrea eta alaitasuna bear-bearrezkoak dozuz.Zabaldu zure inguruan alaitasuna eta poza. Zergaitik beti goibel ibilli? Ez ete da obea illuna baiño argia? Argituegizuz zure inguru guztiak eta zuk argitutako inguru orreik, zeu egingo zaitue argiago. Orra danok irabazian,eurak eta zeu, eurai emondako argiak argitu zaitu zeu be...

Illuna zabaltzen ba'dozu, inguru orretako illunak illunago egingo zaitu zeu be.

Neure inguruan zabaltzen dodana, orixe berbera biurtzen dauste ingurukoak, baiña aundituta... Nik pozazabaltzean, nire ingurukoen pozak geiago poztuten nau. Poz ori zabaldu ala, aundiago egiten jat ingurutikdatorkidan poza.

Bardin negarrarekin be: neure tristurak zabaltzean, tristura geiago datorkit biotzera, inguru guztiak tristetudodaz-eta... Asarreagaz, bardin gertatzen jat.

—Orreik orrelan ba'dira, nire barruko ezbearrik agertzea ez jat komeni.—Lagun bakar bateri agertzea ona da; baiña, gai orreik zure inguruan zabaltzerik, orixe bai ez jatzula

komeni.—Orduan, zer..?—Argia, poza, alaitasuna, biotz-ona orreik danak agertu eta zabaldu; zeu eta ingurukoak, danok izango

zarie irabazian.—Eta, txarrak..?—Illuna, naigabea, bildurra, tristura, umore txarra, biotz-ankerra, orreik barruan gorde zazpi giltz eta

maratillagaz... Aal ba'duzu, beintzat.Ezin ba'dozu, joan txoko batera negar egiten, danen aurrean egiten ba'dozu, danen kalterako izango da-ta.

*

Gogo-illun zagoz? Argitu egizu, mesedez, aurpegi ori, argia zabaltzeko; zeure umetxuak argi asko bear dabeeuren inguruan, ondo aziko ba'dira. Landararik ez da azten argi barik eta zure umetxoak argi asko bear dabenlandarak dozuz. Argitu euren barruak, euren gogoak indartu, on guztien aziak erein euren animeetan. Zenbat etaaalmen gitxiago zeure umetxoak, ainbat eta argiaren egarri geiago. Ez egizuz illundu eta euren indar apur orreikez egizuz uxatu.

Zeure buruarekin aaztu eta besteen onari begiratu. Ekin besteen zoriona sortarazten eta zeure biotzapoz-iturri izango jatzu. Poz-iturri zeuretzat eta poz-iturri inguruko guztientzat.

ARRINDA'tar ANES

AZKEN SASTADEA IZANGO ETE

Txin, txin, txin,mailuak trintxetari ekin.Arria, negarrez,eutsi ezinik.Txin, txin, txin,mailuak trintxetari ekin.Mustur zorrotz onek.erruki barik.

Txin, txin, txin, Txin, txin, txin,mailuak trintxetari ekin. mailuak trintxetari ekin.Arrizko biotza Oi gure Euskal arrizko Erri au!birrindu arte. Txin, txin, txin...Txin, txin, txin,mailuak trintxetari ekin.Eriotz saminaelduko ete?

Hamburg, 88-11-271. MARTIARTU

Gure erriaren aurrerapenagaitik.Milla urtekoa eta gaurkoa dan gure kulturagaitik.

Gure erritarren ametsakaitik, bizkaitarrentzat onena dan guztiagaitik.Gaur, atzo eta gero Bizkaia.

Bizkaia beti.

1 00 PEZETA

EUSKERAZALEAK Colón de Larreátegui , 14 - 1.° dcha.BILBAO-1

BIZKAIKOAURREZKI KUTXA

^ CA~A I)E AHORROS

v VIZCAINA