Zientzia hezkuntza orientabide metodologikoak 2014-2015

24
Orientabide metodologikoak 1 ORIENTABIDE METODOLOGIKOAK “Zientzia, patrimonio europarraren osagai garrantzitsua da. Inguru materialari buruzko azalpen garrantzitsuak ematen ditu. Gainera, gaur egungo gizartean lantzen ari diren gaiekin konektatzeko, zientziaren prozesuen eta lan-praktiken nolabaiteko ezagupena oinarrizkoa da.” (Jonathan Osborne y Justin Dillon).

Transcript of Zientzia hezkuntza orientabide metodologikoak 2014-2015

Orientabide metodologikoak 1

ORIENTABIDE

METODOLOGIKOAK

“Zientzia, patrimonio europarraren osagai garrantzitsua da. Inguru materialari buruzko azalpen garrantzitsuak ematen ditu. Gainera, gaur

egungo gizartean lantzen ari diren gaiekin konektatzeko, zientziaren prozesuen eta lan-praktiken nolabaiteko ezagupena oinarrizkoa da.”

(Jonathan Osborne y Justin Dillon).

Orientabide metodologikoak 2

AURKIBIDEA

Sarrera 3

Zientzia eta umeak 5

Zientzia Hezkuntza ikastetxean 6

Metodo zientifikoa 11

Metodo zientifikoa ikasgelan

Behaketa 13

Galdetzea 15

Hipotesiak 16

Planifikatzea 19

Esperimentazioa 20

Interpretatzea 22

Emaitzen komunikazioa 23

Orientabide metodologikoak 3

Sarrera

Txikitatik gure ingurunearekin harremanetan jartzen gara, galderak egiten eta

erantzunak bilatzen. Galdetze eta erantzute-prozesu hauek jakintza eta

zientziaren oinarrian daude.

Gure eguneroko bizitzan zientziak duen garrantziaz konturatu ez arren, zientzian

oinarritutako erabakiak hartzen ditugu egunero. Zientziaren jakintza erabiltzen

dugu elikagai egokiak aukeratzean, osasuna zaintzeko erabakiak hartzean edo

kutsadura gutxien sortzen duen energia-iturriak erabiltzean.

Zientzia erabaki politiko askoren oinarrian dago. Zientzia ulertzea nahitaezkoa

da gure Herriko biztanle guztientzat, gure ingurunearen etorkizuna erabakitzeko

oinarrizkoa baita.

Irakaskuntzaren historian zehar, zientzia irakasteko bi ikuspegi pedagogiko

nagusitu dira. Lehenengoa, eskoletan gehien erabili dena, ikuspegi deduktiboa

izan da.

Irakasleak kontzeptuak aurkeztu eta haien inplikazioak eta aplikazioen adibideak

ematen ditu. Hau egiteko, ikasleak gai izan behar du kontzeptu abstraktuak

maneiatzeko. Beraz, ikuspegi honetatik, Bigarren Hezkuntza baino lehen,

ikasleei zail egiten zaie zientzia ikastea, oraindik horretarako prestaturik ez

baitaude .

Bigarrena, ikuspegi induktiboa da. Honen arabera, norberak eraikitzen du

munduari buruzko ulermena eta ezagupena, bere esperientzien eta

hausnarketen bidez. Beraz, norbera da bere ezagupenaren sortzaile aktiboa.

Azkeneko honekin lotzen da, hain zuzen ere, Ikerketan Oinarritutako Zientzia-

ikasketa (Inquiry-Based ScienceEducation) izenaz ezagutzen dena, ikerketa

izanik arazoak diagnostikatzeko, esperimentuak kritikatzeko eta aukerak

bereizteko nahitako prozedura. Hau egiten da ikerketak planifikatuz, usteak

Orientabide metodologikoak 4

ikertuz, informazioa bilatuz, ereduak eraikiz, lankideekin eztabaidatuz eta

azalpen koherenteak osatuz (Linn,Davis & Bell, 2004).

Ikertze-prozesua arazo bat argitzeko edota ikusitako zerbait ulertzeko norberak

duen jakin-minak gidatzen du. Beraz, prozedura hasten da ikasleek jakin-mina

edota galdera bat pizten dien zerbait ikusten dutenean. Ondoren, ikasleek

behaketak egin, galderak plazaratu, hipotesiak aztertu, aurreikuspenak

proposatu, esperimentatu eta ezagupenak eraikiko dituzte, beti ere, irakaslearen

gidapean.

Prozesuan zehar, ikasleek datuak jasoko dituzte, emaitzen grafikoak eta

azalpenak landuko dituzte eta hainbat informazio-iturri kontsultatuko dute.

Azkenean, ikasitakoaren mamia eta kontzeptuak ulertu eta barneratzeko,

pentsatu, gelakideekin hitz egin, datuak interpretatu eta guztien emaitzak

konparatu ondoren, testuinguru berrietan aplikatu beharko dute. Ikasteko

ikuspegi honetan, irakasleak ondo aukeratu behar ditu kontzeptuak lantzeko

behar diren baliabideak eta jarduerak. Hortik aurrera, haren papera aldatu

egingo da prozeduraren fase bakoitzean.

Orientabide metodologikoak 5

Zientzia eta umeak

Jaiotzen direnetik, umeek ingurunea ezagutzeko eta manipulatzeko joera dute.

Kuriositatea, imajinazioa eta sormena dituzte ezaugarri. Kuriositateak

ingurunea aztertzera bultzatzen ditu, imajinazioak zuzenean sumatzen ez

denaren irudia buruan sortzera eta sormenak gauza berriak egitera.

Era berean, umeak ingurukoekin

komunikatzen dira haien emozioak,

beharrak, bizipenak, zalantzak eta

aurkikuntzak adierazteko, gorputzaz eta

keinuz hasieran, eta, ahozko hizkuntzaz

ondoren.

Kuriositatea, imajinazioa, eta sormena

bizitzaren edozein arlotan bezala,

zientzia barne, ikasteko eta dagoena berritzeko ezinbesteko motoreak dira.

Irakasleen lana umeen ezaugarri horiek estimulatzea da, oztoporik jarri gabe eta

haien ziurtasuna bermatu. Horretarako, baliabideak eskura jarri beharko zaizkie

ondokoetan trebatzeko: behaketa eta esplorazioan, umeek egindako galderei

erantzunak bilatzean, aukera guztiak aztertzean, lortutakoa eguneroko bizitzan

aplikatzean eta haien beharrak eta lorpenak adieraztean.

Irakatsi nahi ditugun kontzeptuak ulertuak eta barneratuak izan daitezen,

umeekin jarduerak modu metodikoan egitea oso garrantzitsua da. Zientzia

lantzeko proposatzen diren jarduerak bideratu behar dira umeen kuriositatea,

imajinazioa, sormena eta komunikazioa bultzatzera. Hau ondo egiteko, edozein

jardueratan ezaugarri bakoitzarekin lotutako trebetasunak lasaitasunez landu

beharko dira.

Orientabide metodologikoak 6

Zientzia Hezkuntza ikastetxean

Zientzia Hezkuntza Programak proposatzen duen metodo zientifikoa ikastetxe

bakoitzean,haren nortasunaren arabera modu ezberdinean inplementatu

daiteke. Beraz, Zientzia Hezkuntza bultzatzeko prozedura, tokia, garaia eta

baliabideak alda daitezke ikastetxe batetik beste batera.

Zientzia Hezkuntza Programako aholkulariok proposatzen ditugun lan egiteko

prozedura eta jarduerak gelara eramatea modu batean edo bestean egin daiteke

ikastetxearen nortasunaren arabera. Guk proposatzen ditugun pausuak

honakoak dira:

1/ Zientzia Hezkuntza Programari lotutako formakuntza ikastaroan bi

irakasleren parte hartzea

2/ Programari lotutako laborategi-baliabideak ikastetxean jaso eta

errebisatzea.

3/ Programaren ezaugarriak (jarduera didaktikoak eta laborategi-baliabideak)

ikastetxeko partaideei aurkeztea: klaustroari, etapako beste irakasleei edota

gurasoei. Etapako irakasleen barne formakuntza.

4/ Ikastetxeko laborategi-baliabideak antolatzea

5/ Ikastaroan proposatutako jarduera didaktikoak inplementatzea eta

emaitzak jasotzea.

6/ Gelan landutakoaren eskolako irakasleei eta gurasoei aurkeztea

7/ Ikastetxeen arteko esperientzia trukaketa egitea eta programan parte

hartu duten beste irakasleei aurkeztea.

8/ Ikastetxeko agiri ofizialetan Zientzia Hezkuntza txertatxea:

• Hezkuntza Proiektua,

• Curriculum Proiektua,

• Antolakuntza eta Jarduera Araudia

• Urteko plana

• Urteko Memoria

Orientabide metodologikoak 7

Tokia

• Ikasgela: formakuntzan proposatzen diren jarduera gehienak gelan

bertan egin daitezke, behar diren baliabideak erabiltzeko errazak eta

arrisku-gabeak direlako.

o Kolektiban / Asanbladan

o Txokoetan

• Laborategia: lan konplexuenak edota tresna zehatzagoak edo kontu

handiz maneiatu behar diren produktuak behar diren jarduerak egiteko

erabil daiteke.

• Ikasgela-laborategia: ikasgelaren erabilera egokitu daiteke eta

ikasgela-laborategia sortu, non oinarrizko esperientziak egingo diren.

• Ikasgela ez diren beste gune batzuk erabiltzea, egiten ari diren

jardueren arabera: liburutegia, ekitaldi aretoa, ikastetxearen ingurune

hurbila, zientzia museoak, lantegiak, interpretazio-zentroak, ikerkuntza-

zentroak, etab.

Garaia

• Saio orokorrean: ikasle guztiek, talde handian, jarduera bera batera

egin dezakete. Irakasle bakarrak gidatu dezake saioa.

• Txokoetako garaian: jarduera bat txoko zehatz bati lotzen bazaio,

ikasleak talde txikian lan egin dezakete.

• Tailerretan: zientzia jarduerak lantzeko denbora zehatzak izango dira.

Astean behin saio bat egin daiteke gai bati lotutako hainbat jarduera

egiteko.

• Landa-gunera joateko irteeretan: eskolaz kanpoko irteerak erabil

daitezke inguruneari buruzko hainbat behaketa egiteko (landareak,

lurzorua, harriak, animaliak…)

Orientabide metodologikoak 8

Ikastorduaren planifikazioa

Hiru ataletan bana ditzakegu ohiko ikastorduak: hasierako jarduera, jarduera

nagusia eta bukaerako jarduera.

Labur esanda, era honetara definitzen dira aurreko atalak:

– hasierako jarduera (5-10 min): ikasleei ikasgaia aurkezteko jarduera da,

berotzeko jarduera (ikasleen burmuina aktibatzeko);

– jarduera nagusia (35-40 min): ikastorduaren ardatza da, bertan gertatzen

dira ikasteko eta irakasteko prozesu gehienak;

–bukaerako jarduera (5-10 min): ikasleek zer (nola) ikasi duten aztertzeko

atala.

Materialak eta baliabide didaktikoak

• Esperientziak egiteko laborategi baliabideak.

• Maketak eta ereduak (giza gorputz klastikoa, uraren zikloa…)

• Instalazioa osagarriak: akuarioak, terrarioak, estazio

meteorologikoak…

• Baliabide bibliografikoak: liburuak, egunkariak, aldizkariak…

• Ikus-entzunezko baliabideak: bideoak, telebista, kartelak, horma-

irudiak…

• Baliabide informatikoak: Gomendagarria da ikasgela bakoitzak

Interneterako sarbidea duen ordenagailu bat, arbel digitala.

Orientabide metodologikoak 9

Ikerketa-jarduera baten prozedura eta galdera lagungarriak

1. Problema edo arazoaren aurkezpena.

Hasieran, ikasleei gaia edo aztertu beharreko arazoa aurkeztuko diegu.

Erabiliko ditugun baliabideak edota gaia ikasleek ez badituzte ezagutzen,

denbora tarte bat utziko diegu manipulatu, esploratu edo informazio bila

dezaten.

2. Behaketa eta esplorazioren ondoren galdera hauek erantzungo dira:

Nolakoa da…? Zer gertatzen ari da?

Behaketak idatziz, taula batean edo era grafikoan jasoko dira.

3. Galderak planteatzea. Ikusitakoaren aurrean, zalantzak edota jakin nahia

adieraziko dituzte. Ikertzera bultzatu beharko dute:

Zer egin dezakegu…? Nola demostra daiteke…? Nola jakin daiteke…?

Faktore bat (osagai bat) aldatzen badugu, zer gertatuko da?

4. Erantzun posibleak: hipotesiak, inferentziak eta aurreikuspenak

a. Hipotesiak ondoko galderaren bat erantzuten du

Nola azaldu daiteke gertatutakoa? Zein da ikusitakoaren azalpena?

b. Inferentziak ondoko galdera erantzuten du:

Zer gertatu da egoera hori baino lehen?

c. Aurreikuspenak ondoko galdera erantzuten du:

Zer gertatuko da egoera baldin eta…?

Ume txikiek, haien esperientzian eta bizipenetan oinarrituz, batez ere,

aurreikuspenak egingo dituzte.

5. Esperimentuen planifikazioa

Zein baliabide behar ditugu? Zer eta nola egingo dugu?

Zein aldaketa behatuko ditugu? Datuak nola jasoko ditugu?

Taldekide bakoitzak zein funtzio beteko du?

Orientabide metodologikoak 10

6. Esperimentazioa eta datu-bilketa

Denbora nahikoa utziko dugu esperimentatu ahal izateko, gelan,

laborategian edo eskolatik kanpo.

7. Datuen analisia egitea edo ondorioak ateratzea

Zer gertatu da? Zergatik gertatu da?

Jasotako informazioa analizatuko dute hipotesia/aurreikuspena ea

konfirmatu den ondorioztatzeko.

8. Ondorioen komunikazioa, idatziz, grafikoki edo jendaurrean.

Ikerketa-jarduera Haur Hezkuntzan

Haur Hezkuntzako umeekin prozedura asko sinplifikatu daiteke metodoa

zientifikoari uko egin gabe:

1. BEHAKETA ETA ESPLORAZIOA

Nolakoa da…? Zer gertatzen ari da?

2. HIPOTESIA EDO AURREIKUSPENA

Zer egin dezakegu…? Nola demostra daiteke…? Nola jakin daiteke…?

Zer gertatuko da egoera baldin eta…?

3. ESPERIMENTAZIOA

Zer egin dezakegu…? Nola demostra daiteke…? Nola jakin daiteke…?

Zer eta nola egingo dugu?

4. EMAITZA BEHATZEA

Zer gertatu da?

5. ONDORIOAK ETA AZALPENA

Zergatik gertatu da?

Orientabide metodologikoak 11

Metodo zientifikoa

Zientzia, mundua begiratzeko eta hartaz

pentsatzeko modu bat da. Metodo

zientifikoaren bidez lortzen den ezagutza

da, ebidentzia edo froga esperimentalak

eskatzen dituena.

Metodo zientifikoa, gehienetan, kuriositatea

edo jakin-mina pizten duen zerbaiten aurrean

norbaitek galdera bat proposatzen duenean,

hasten da. Erantzun egokia eman aurretik,

dagoeneko gai horretaz dagoen informazioa jaso beharko da. Ondoren,

behaketak egin, galderak plazaratu, hipotesiak aztertu, aurreikuspenak

proposatu, esperimentatu eta emaitzak interpretatu beharko dira. Emaitzak

hipotesiarekin bat badatoz, ezagupen berria eraiki ahal izango da. Hala ez bada,

hipotesi berria aztertu beharko da harekin bat datozen emaitzak lortu arte.

Pentsa daiteke zientzia esperimentatzea eta aurkikuntzak egitea besterik ez

dela. Baina zientzia egiteak trebetasunak eta pentsatzeko moldeak lantzea

eskatzen du. Metodo zientifikoa, munduari eta haren ulermenari buruzko

oinarrizko adostasunetan eraikitzen da:

1. Naturan errepikatzen diren ezaugarriak eta prozesuak daude. Gure

zentzumenen bidez beha daitezke.

2. Behaketak logika erabiliz uler daitezke. Zientziak onartzen du

norbaitek behaketa bat egin dezakeela eta, ondoren, pausu logiko serie

bat sor dezakeela azalpen onargarri bat aurkitzeko.

3. Aurkikuntza zientifikoak errepikagarriak dira. Zientzialari batek

aurkikuntza bat egin duela esaten badu, beste zientzialari batek emaitza

bera lortu beharko luke haren pausu berdinak jarraitzen. Honek ziurtatzen

du zientzialariek froga sinesgarriak ematen dituztela haien aurkikuntzak

babesteko.

Metodoa pausuz pausu egiten den lan

ordenatua da, gure esfortzuari etekin

handiagoa ateratzeko asmoz egina.

Orientabide metodologikoak 12

Zientziaren bidez galdera guztiak ezin dira erantzun, munduaren

funtzionamendu errealarekin loturik daudenak bakarrik erantzun daitezke.

Beraz, norberaren sinesmenak, iritziak, baloreak edo sentimenduak oinarri

duten galdera ezin dira metodo zientifikoaz erantzun.

Jarduera praktikoa

• Osatu metodo zientifikoaren ondoko diagrama prozesu-izen hauek

erabiliz:

Aurresatea, Galderak egitea, Emaitzak behatzea, Behaketa,

Interpretazioa, Emaitzen komunikazioa, Hipotesiak ematea,

Planifikazioa eta ikertzea.

Orientabide metodologikoak 13

Metodo zientifikoa ikasgelan

Behatzea, ingurunean dauden objektuak (biziak

eta bizigabeak) eta gertaerak erne sumatu eta

haiei buruzko informazioa jasotzea da.

Esploratzeak, ordea, objektuak manipulatzea

(irekitzea, puskatzea…) dakar eta behaketa

zehatzagoa eta sakonagoa egiten laguntzen digu.

Behaketek galderak egitera, etengabeko galderak

gainera, bultzatzen gaitu.

Galdetzea, behaketen edota

pentsamenduen aurrean sortutako

zalantzak adieraztea da.

BEHAKETA

Umeengan kuriositatea guztiz naturala izan arren, garrantzitsua da harekin

lotutako trebetasunak, hau da, behaketa eta galdetzea, ondo garatzea,

ingurunea era ordenatu eta sakonean ezagutzeko oinarrizkoak direlako.

Behaketa bi motakoa izan daiteke: zuzena eta zeharkakoa. Behaketa zuzena

zentzumenak erabiliz egiten da, hau da, usaimena, dastamena, ikusmena,

ukimena eta entzumena. Zeharkako behaketa, ordea, tresnen bidez egiten

da, hau da, balantza, metroa, probeta, termometroa, lupa, mikroskopioa eta

abar erabiliz.

Bestalde, behaketak kualitatiboak (hitzen bidez adierazten direnak) edo

kuantitatiboak (zenbaki bidez adierazitakoak) izan daitezke.

* Behaketek hau erantzuten dute:

Nolakoa da?

Zer gertatu da?

Zientziaren lehenengo motorea

KURIOSITATEA da. Honek

bultzatzen gaitu ingurunea aztertu

eta ezagutzera. Hau ingurunea

behatzen eta galderak egiten

adierazten da.

Orientabide metodologikoak 14

BEHAKETA IKASGELAN

Haur Hezkuntzan jarduera praktikoak lantzeko proposatzen diren baliabideak

eguneroko tresnak eta lortzeko errazak izan arren, ume askorentzat ezezagunak

gerta daitezke. Horregatik, esperimentazio-jarduerak lantzen hasi baino lehen,

erabiliko diren baliabideak eskura utzi behar zaizkie umeei behatu, jolastu eta

esplora ditzaten. Lehenengo kontaktua izan ondoren, umeak gai izan daitezke,

esperientzian oinarrituta, baliabide horien portaera ezberdinak aurreikusteko.

Lehenengo fase honetan, zentzumenak lantzea oso garrantzitsua da, hauek

baitira kuriositatea asetzeko lehenengo tresnak. Era berean, norberaren

bizipenak gelakideen aurreko komunikazioa erraztu eta bultzatu beharko da.

Kontuan izan beharko dugu behatzen ari direnean, ikasleek:

� Objektu eta materialen artean antzak eta ezberdintasunak

identifikatzen dituzte.

� Zentzumenen mugak gainditzeko tresna edo baliabide egokiak

erabiltzen dituzte.

� Behaketa askoren artean, aztertzen ari diren arazoan garrantzia

dutenak bereizten dituzte.

� Objektuen ezaugarri kualitatiboak eta kuantitatiboak bereizten

dituzte.

� Objektuen eta prozesuen neurriak hartzen dituzte: luzera, pisua,

bolumena, denbora, azalera…

Informazioa nola jaso:

Aztertzen ari garenaz lortzen dugun informazioa modu txukun eta ordenatuan

jaso beharko dugu. Horretarako erabiliko ditugu: zenbaki-taulak, deskripzio-

taulak, marrazkiak, argazkiak…

Behaketari lotutako jarduerak eta adierazpenak:

Adierazpen ugari lotzen zaizkio behaketari: deskribapena, azalpena, sailkapena,

ordenatzea, konparaketa, ezberdintzea, fluxu diagrama, definizioa.

Orientabide metodologikoak 15

GALDETZEA

Galdetzea, behaketen edota pentsamenduen aurrean sortutako

zalantzak adieraztea da.

Zientziaren jardueran galderak etengabe sortzen dira. Behaketak egitean,

esperimentatzen ari garen bitartean edota lortutako emaitzak aztertzean. Beraz,

metodo zientifikoa lantzen den momentu oro galderaren bat sor daiteke.

Galderak bi multzotan bereiz daitezke: normatiboak (alde etiko/morala:

mundua nolakoa izan beharko lukeen) eta deskriptiboak edo positiboak

(munduak nola funtzionatzen duen). Ikerkuntzak galdera positiboak erantzutea

ahalbidetzen du, normatiboak ez ordea, hauen erantzunak herri bakoitzeko

kulturari, erlijioari eta ohiturei lotuak baitaude.

Bestalde, erantzun kopuruaren arabera, galderak itxiak (erantzun egoki bakarra

dutenak) eta irekiak izan daitezke (hainbat erantzun egoki izan dezaketenak).

Lehenengoak lotuagoak daude esperimentazioarekin bigarrenak baino.

GALDETZEA IKASGELAN

Norberaren buruari galderak egitean, ikasleek:

� Fenomenoei buruz pentsatzen dute.

� Ikerketaren bidez erantzun daitezkeen galderak eta erantzun ezin

direnak bereizten dituzte.

Galdetzeari lotutako jarduerak eta adierazpenak:

Zientziaren bidez galdera guztiak ezin dira erantzun, munduaren

funtzionamendu errealarekin loturik daudenak bakarrik erantzun daitezke.

Beraz, galdera egokiak egiten ikasi beharko dute. Ikertzera bultzatzen duten

galderak materialekin eta fenomenoekin esperimentatzera bultzatzen dutenak

dira, hau da, jarduera praktikoak egitera:

o Zer gertatuko da zerbait egiten badiogu zerbaiti…?

o Pisua aldatzean… zer gertatzen da denboran zehar?

o Nola demostra daiteke zerbait…?

Orientabide metodologikoak 16

HIPOTESIAK EGITEA

Aldez aurretik egindako galderei azalpen posible

eta esperimentagarriak emateari hipotesiak

egitea esaten diogu.

Galderei ematen dizkiegun erantzunak logikoak

izan daitezke, hau da, gaur egun gizadiak

ezagutzen duenarekin ados datozenak, ala ez-

logikoak, gizadiak ezagutzen duenarekin inolako

zerikusirik ez dutenak.

Umeek ikasi behar dute bereizten galdera baten

aurrean ematen den erantzuna fantasiazkoa

(amonak esan zidan txikia nintzenean zikoinak

Parisetik ekarri ninduela), zientzia-fikzioa

(atzoko pelikulan, astronautak Martitz planetara joan ziren) edota eguneroko

esperientzian oinarritutakoa den (putz egitean, tarta gaineko kandelak

amatatu nituen).

Hipotesi on batek honako ezaugarriak ditu:

� Behaketan oinarritzen da,

� Esperimentu baten bidez froga daiteke,

� Aurkikuntza berriak aurreikusten baliagarria da.

Hipotesiek hauek erantzuten dituzte:

Nola azaldu daiteke gertatutakoa?

Zein da ikusitakoaren azalpena?

Eta, erantzutean, molde hau erabiliko dugu:

Nire ustez, gertatu dena izan da…

Objektu edota gertaera ezagunen eta

ezezagunen irudia buruan sortzeko

prozesua IMAGINAZIOA da. Aldez

aurretik egindako galderei azalpen

posible eta esperimentagarriak eman

baino lehen, buruan irudikatu behar

ditugu. Hau ere trebetasun bat da.

Orientabide metodologikoak 17

HIPOTESIAK EGITEA IKASGELAN

Hipotesiak proposatzean, ikasleak:

� Ebidentziarekin edota aldez aurreko esperientzietatik ateratako

ideiekin bat datozen azalpen koherenteak ematen saiatzen dira.

� Esperientziarekin bat datozen azalpen bat baino gehiago egoteaz

kontzienteak direla adierazten dute.

� Norberaren ideiak argitzen lagunduko duten ereduak eraikitzen

dituzte.

Informazioa nola jaso:

Umeek oraindik idazten ez badakite, irakasleak berak edota umeek arbelean

marrazkien bidez isla ditzakete proposatutako aukerak. Ondoren, ume bakoitzak

kokatuko du bere argazkia, adibidez, gustukoen duen aukeran. Era berean,

jardueretarako behar diren instrukzioak marrazkien bidez adieraz daitezke.

Bestalde, dagoeneko, umeek idazten badakite, arbelean aukera guztiak

marraztu eta bakoitzak bere izena idatziko du gustuko aukeran.

Hipotesiak egiteari lotutako adierazpenak

Inferentziak

Testu batean dauden datuetan edota behaketa hutsetan oinarriturik

egiten ditugun interpretazioak edo ateratzen ditugun ondorioak

dira.

* Inferentziek hau erantzuten dute :

Zer gertatu da egoera hori baino lehen?

Aurresatea/Iragarpena ematea

Etorkizun gertuko edo urrutiko gertaera zehatz baten aurreikuspena egitea da,

hipotesi batean edota aldez aurreko behaketetan oinarriturikoa da

* Aurresateek hau erantzuten dute:

Zer gertatuko da egoera zehatz batetan?

Aurresatean, ikasleak:

� Esperientziatik edo azalpen posible (hipotesia) batetik ateratako

ebidentzia erabiltzen ari dira, etorkizuneko gertaera zehatz bat

aurreratzen baitute.

Orientabide metodologikoak 18

Ereduak / Modeloak

Errealitateko objektu, prozesu edo fenomeno baten islada edo

irudikapen sinplifikatua da. Zientzialarien artean modeloak asko

erabiltzen dira egindako behaketak, aurkikuntzak edota ideia

abstraktuak ulertzen laguntzeko. Modeloetan frogak egin

daitezke. Adibidez, objektu edo fenomeno oso handiak (Eguzki-sistema) edo

oso txikiak (zelula, ADN…), energiaren garraioa, eraikuntzak… modeloen

bidez aurkezten dira. Askotan marrazkien bidez adierazten dira.

Orientabide metodologikoak 19

PLANIFIKATZEA

Sortze-prozesuan hasi baino lehen, lana

ondo antolatu behar da. Ikasleekin

batera zehaztu beharko ditugu:

• erabiliko ditugun tresnak,

• taldeko lana edo bakarkakoa

izango den,

• frogetan zer mantenduko dugun

berdin, zer aldatuko dugun

(aldagaiak zeintzuk izango diren),

• zenbat denboran zehar arituko

garen eta jasoko dugun

informazioa zein izango den.

Beraz, aurrera jarraitu baino lehen, lana

antolatu edo planifikatu egin beharko

dugu.

Aldez aurretik egindako hipotesiak

aztertzeko orduan, garrantzi handia du

gertaera batean eragin dezaketen faktore guztiak (tamaina, kolorea, pisua…)

kontuan hartzeak. Ondoren, esperimentatzen ari garenarekin bat etor

daitezkeenak aztertuko ditugu. Era berean, oso garrantzitsua da aztertu nahi

dugun faktorea ezik, gainontzeko faktoreak berdin mantentzea. Esperimentu

batean aldatzen dugun faktorea aldagai independentea da. Eta, lortu edota

neurtuko dugun emaitza aldagai dependentea da.

PLANIFIKATZEA IKASGELAN

Planifikatzean eta ikertzean, ikasleek:

� Aldagaiak identifikatu eta kontrolatzen dituzte.

� Neurgailuak erabiltzen dituzte.

� Ikerketa batean emaitza bat lortzeko, frogra/test onargarri

baterako aldagai egokiak identifikatzen dituzte.

� Egindakoa planifikatu zutenarekin konparatzen dute.

Imajinazioan irudikatutako zerbait

errealitatera pasatzeari sortzea esaten diogu,

eta horretarako behar den trebetasuna

SORMENA da. Prozesu zail, luze eta

hutsegitez betea izaten da. Ohikoa da frogak

behin eta berriro gaizki ateratzea. Hala ere,

hori ez da porrot moduan hartu behar,

ezagupenaren parte garrantzitsutzat baizik.

Aldagai guztiak kontuan hartzen dituzten

frogak egin beharko dira, imajinatutako

emaitza lortzeko itxaropenez. Honekin lotuak

planifikazioa, esperimentazioa eta

emaitzen interpretazioa daude.

Orientabide metodologikoak 20

Informazioa nola jaso:

Planifikazioa modu ezberdinetan adieraz daiteke: eskematikoki, taula baten

bidez, taula-egutegi baten bidez…

Planifikatzeari lotutako jarduerak eta adierazpenak:

Instrukzioak ematea

Zerbait egiteko eman beharreko pausuen sekuentzia eta nahitaezko baliabideak

argi eta jarraitzeko era errazean ematen duen testua da. Adibidez: errezetak,

aparatuen erabilera…

ESPERIMENTAZIOA

Esperimentatzea, proposatu dugun hipotesia baieztatzeko egiten dugun frogatze

praktikoa da. Froga baliagarria izateko, planifikatutako faktoreak ondo

kontrolatu beharko ditugu.

Esperimentu bakoitzean faktore bakarra aztertzeko, ikerlariek konstanteak

erabiltzen dituzte, hau da, aldatzen ez diren faktoreak.

ESPERIMENTATZEA IKASGELAN

Informazioa nola jaso:

Ikerketan zehar gertatzen diren aldaketak koadernoan

jaso behar dira. Aldaketa batzuk, kuantitatiboak, neur

daitezke eta zenbakien bidez adierazten dira (luzera,

pisua, bolumena…). Beste batzuk, ordea, kualitatiboak

dira eta hitzen bidez (adjektiboak, esaldiak…) adieraziko

ditugu.

Orientabide metodologikoak 21

Datuak era ordenatuan jaso eta ordenatzeko datu-taulak erabiltzen dira.

Tauletan informazioa lerrotan eta zutabeetan aurkezten dugu

irakurterrazak izan daitezen. Ondoren, informazioa modu argiagoan

ematen duten grafikoak egin ahal izango ditugu, jasotako datuak

erabiliz.

Datu-taulak

Datu-taulek datuak era ordenatuan jaso eta ordenatzeko balio dute. Taula

hauek aurkezten dute informazioa lerrotan eta zutabeetan, erraz irakurri

eta interpretatuak izan daitezen.

Esperimentatzeari lotutako jarduerak eta adierazpenak:

Zutabe-grafikoak

Zutabe-grafikoetan kopuru-datuak adierazten dira neurri ezberdineko

barrak edo zutabeak erabiliz. Zutabearen luzera neurtutako aldagaiaren

araberakoa da.

Lerro-grafikoak

Lerro-grafikoek erakusten dute etengabe aldatzen diren bi aldagaien

arteko harremana. Bi aldagaien datuek zenbakizkoak izan behar dute.

Grafiko hauek onak dira aldagai independente batek beste dependente

bati nola eragiten dion adierazteko. Era berean, aldagai bat denboran

zehar nola aldatzen den adierazteko erabiltzen dira.

Sektore-grafikoak

Sektore-grafikoak edo tarta-grafikoak zerbaiten kopuru zehatza nola

banatzen den adierazteko erabiltzen dira. Tarta osoak aztertzen den

kopuru osoa adierazten du. Sekzioek zatiak adierazten dituzte eta,

normalki, portzentajetan ematen dira.

Orientabide metodologikoak 22

INTERPRETATZEA

Esperimentatzea jasotako datuen eta emaitzen esanahia ondorioztatzea da, hau

da, zer adierazten diguten esatea.

Ikasleek esperimentatzean lortutako emaitzak jaso, aztertu eta interpretatu

beharko dituzte ondorio egokiak ateratzeko. Hau da, ea emaitzek hasierako

hipotesia konfirmatu ala deuseztatu egiten duten.

Bestalde, ikerketan zehar egindako aurkikuntzek ikerlaria animatuko dute

ingurunearen osagaiak eta aldaketak aztertzen eta ezagutzen jarraitzeko.

Interpretatzean hau erantzuten dugu:

Zer esaten didate egindako behaketek?

INTERPRETATZEA IKASGELAN

Kontuan izango dugu fase honetan ikasleek:

� Jasotako datuen esanahia bilatzen dute.

� Akats esperimentalak eta giza okerrak identifikatzen dituzte.

� Datuetan oinarrituz, hipotesia baloratzen dute,.

� Beharrezkoa denean, froga gehiago gomendatzen dituzte.

� Hasierako galderekin erlazionatutako aurkikuntzez hitz egiten dute.

Orientabide metodologikoak 23

EMAITZEN KOMUNIKAZIOA

Hizkuntza, ideia zientifikoak eraikitzeko oinarrizko

tresna da. Komunikazioa lan zientifikoaren

ezinbesteko atala da. Izan ere, zientzialari batek

egindako aurkikuntza bat ez da ezer, guztien

aurrean aurkeztu eta defendatua izan arte.

Komunikatzeko joera oso nabaria da umeengan, burura etortzen zaien guztia

adierazteko beharra sentitzen dutelako. Komunikatzean, ikasleek adieraziko

dituzte: objektu edota gertaeren aurrean egindako behaketak, sortutako

zalantzak, burura etorritako ideiak, esperimentatzearen beharrak edota

prozesuan zehar ateratako ondorioak.

Komunikazioa mota askotakoa izan daiteke eta denak lantzea komenigarria da:

ahozkoa, idatzizkoa, keinu bidezkoa, mugimendu bidezkoa, marrazkien bidezkoa

edota plastikan egindako ereduen bidezkoa.

Komunikazioa ikaste-prozesuaren fase guztietan behar den trebetasuna bada

ere, are garrantzitsuagoa egiten da esperimentatzean lortutako emaitzak

besteen aurrean azaltzerakoan, hau da, ikerketaren ondorioak komunikatzean.

Ikasleek esperimentazioaren ondorioak irakaslearen eta gelakideen aurrean

adieraztea ikaste-prozesuaren fase ezinbestekoa da, egindakoa, gertatutakoa

eta behatutako nola ulertu duten aukera handia ematen duelako.

KOMUNIKAZIOA IKASGELAN

Komunikatzean, ikasleek:

� Gaiari buruz gehiago dakitenekin hitz egiten dute.

� Bigarren mailako informazio-iturriak erabiltzen dituzte.

� Txostenak aurkezten dituzte.

� Ideiak aurkezteko, marrazkiak, idatziak eta ereduak erabiltzen dituzte.

� Emaitzak jasotzeko eta antolatzeko datu-taulak eta grafikoak egiten

dituzte.

Orientabide metodologikoak 24

Emaitzen Komunikaziorako adierazpenak

• Txostenak: Ikerketa batean zehar egindakoaren eta haren ondorioen

informazioa gainontzeko guztioi aurkezteko egiten den testu ordenatu eta

argia da.Txostenetan testuaz gain, datuen taulak, grafikoak eta

marrazkiak erabiltzen dira aztertutako gaia era argian adierazteko eta

ondorioak azaltzeko.

• Konbentzitzeko testua: Ideia zehatz bat bultzatu eta besteen oniritzia

lortzeko egiten den testua da. Iragarkietan, salmentan eta

politikagintzan asko erabiltzen dira.Oso ohituak gaude holako testuak

egunero ikusten eta entzuten: prentsa idatzian eta telebistan agertzen

diren iragarkietan, politikariek, zientzialariek, enpresa gizonek edota

kirol entrenatzaileek haien asmoak denek onartzea nahi dutenean.

Zientzietako jardueran asko erabiltzen da gai bati buruzko iritsia

aurkeztean.

• Argumentazioa: Argudio testua, nork bere ideiak, tesiak edota iritziak

defendatzeko –eta beste batena edo batzuenak baztertzeko – idazten

den testua da. Esaterako, iritzi artikuluak, proposamenak...

Emaitzen Komunikaziorako tresnak

• Aurkezpen digitalak: powerpoint, prezi…

• Eskolako aldizkaria

• Gelako bloga

• Posterrak gelan edo pasilloetan zehar

• Zientzia erakusketa

• Zientzia astea