Zapi gorriak lepora

12:00ak jotzearekin batera, zapi gorri guztiak airera, eta bederatzi eguneko festari hasiera emanen zaio. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

98.3_FM

SANFERMINAKIRUÑEA • LESAKABERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Testuak: Ugaitz Agirre

GEHIGARRI KOMERTZIALA

I ruindarren ordulariekez dute berezko orduamarkatzen. Asaldatutadaude, eta «Gora Iru-ñea! Gora San Fer-min!», oihukatzen denmomenturako zenbat

falta den markatzen dute. Etaeguna gerturatu ahala, iruinda-

rrak ere asaldatzen hasten dira.Pertsona arraroak direla iritzitanago.

Joseba Asiron alkatearekin el-kartzekoa naiz, eta galderak pres-tatzen nabil Udaletxe plazatik osourrun ez dagoen taberna batean.Zerbitzariari nire aurpegia ezagu-na egiten omen zaio, eta nola ize-

na dudan galdetu dit. «ErnestHemingway, baina Ernesto deinazakezu», erantzun diot. Ironi-koki, ironia harrapatzen baitakit,«Bai. Ernesto Guevara, Che »,esan dit. «Hemingway-ek inte-lektual itxura handiagoa du. Bes-te bati jo adarra!». Eta haserretu-ta alde egin du. Nik ez nion gezu-

HEMINGWAY IRUÑERA IRITSI DALiteratura unibertsalaren parte da Iruñea, 1926tik. Baina ia mende bat pasatu da, eta iruindarrek zapi gorriak lepoanjartzen jarraitzen dute uztailaren 6a iristen den aldiro. Nahiz eta gauza asko aldatu, festak festa izaten jarraitzen du.

II b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Buruhandi bat, haurrei agur esaten, azken egunean egiten den ekitaldian. VILLAR LOPEZ / EFE

rrik. Ni Ernest Hemingway naiz.Denboraren Ministerioko ateakerabili ditut, eta sanferminak zerbihurtu diren jakiteko gogoare-kin nago.

Udaletxera iritsi naiz. Kazetarizbetea dago ataria. Hemingway al-katearekin hitz egitera etorri delazabaldu da bolboraren gisa. Asi-

ron alkate jauna atean zain dau-kat. Bostekoa indartsu eman dit,argazkiak ateratzen dizkigutenbitartean; bilera gelara igo garaondoren. Denbora gutxi duelaesan dit, alkateak lan asko dituelafesten aurreko egunetan. «Gizonokupatua», pentsatu dut. Festenegitaraua eman dit, eta lehen be-

girada bat bota diot. Eta orriak au-rrera eta atzera ditudala, festeta-ko kartela erakutsi dit: «Eskolabateko haurrek egin dute, era ko-lektiboan eta parte hartzailean».Suziria botako duena ere era par-te hartzailean aukeratu dutelagaineratu du gero. «El Tuli Bron-ce peñako lehen bazkideak bota-ko du aurten». Nik koaderno txi-kian apuntatu dut. Gero, hitzau-rrean idatzitakoari buruz hasi damintzatzen. 1916an, atzerritarrikgabeko sanferminak egin omenziren Gerra Handiaren ondorioz.Orain, australiarrez eta estatuba-tuarrez eta munduko edozeintxokotatik etorritako jendez lepoegoten omen da hiria. Iruditu zaiterrua egozten ari zitzaidala horre-kin, The Sun also Rises idazteaga-tik. «Gure amonen garaian esa-ten zen festak denbora guztian al-datzen ari zirela. Gizarteaaldatzearen ondorioz suertatzendira halako aldaketak; ondorioz,positiboak dira», gaineratu on-doren. Baina arazoak ere sortzenditu aldaketak, eta eraso sexistenaurkako neurriak ere hartu dituudalak; hain zuzen, festetanarriskutsuak diren hiriko tokienazterketa egin dute.

EGITARAUARI BEGIRAAlkateak emandako koaderno-txoari begira geratu naiz. Huradenborarik gabe dela, eta bestebati esanen diola nirekin egote-ko, eta, galderarik izanez gero,hark erantzungo dizkidala. Itxa-ronaldia festen egitaraua begira-tzeko erabili dut. Adi-adi, zeraldatu den, eta zer ez aurkitunahian.

Uztailaren 6an hasiko da festa.Udaletxe plazan suziria jaurti, eta«Gora Iruñea! Gora sanfermin!»,

oihukatzearekin, festa piztukoda. Argazkiak ikusi ditut, eta ero-mena dirudi horrek. Eta behinfestari hasiera ofiziala emanda,dantzak eta musikak jarraipenaemanen diote festari. Jaialdi fol-kloriko bat antolatu dute, etahainbat dantza taldek Nafarroakodantzak eskainiko dituzte. Bainahori ez da izanen aurtengo sanfer-minetan eskaintzen den jarduerafolkloriko bakarra. Ikusten duda-nez, hainbat egunetan, eguerdiairisten denean Sarasate paseale-kura, jota emanaldiak egonendira Erriberako doinuak hiribu-rura hurbilduz. Eta inprobisazioanahiago duenarentzat, bertsola-riak ere izanen dira. Hau ez dakasualitatea izenburuko ema-naldia emanen dute Alaia Martin,Oihana Iguaran, Nerea Elustondoeta Oihana Bartra bertsolariek.Eta herri kirolak eguerdiro izanendira Foruen Plazan.

Karlos III.a hiribidean, antzerkiemanaldiak egonen dira arratsal-dero, eta Askatasunaren plazantxotxongiloak. Eta musika nahiduenarentzat, kontzertu eta ema-naldi mota ugari ez dira faltako.Eguerdiro, musika kalean izene-ko emanaldia izanen da entzun-gai. Arratsaldeetan, dantzaga-rriak izanen dira, txistu eta gaita-ren doinuekin betiko dantzakdantzatzeko aukera izanez. Etagauero, kontzertuak eskainikodira Foruen Plazan.Willis Dru-monds, Fermin Muguruza, Delo-rean, eta antzeko taldeak izanendira oholtza gainean.

Baina aipatu gabe utzi dut age-rikoena. Goizeko esnadeia etaentzierroak. Nire lehen bidaianhainbeste harritu ninduen ikus-kizuna. Eta santuari eskaintzenzaion prozesioa santuaren egu-

nean bertan. Eta, gauero, su arti-fizialen emanaldia izanen da Ziu-dadelatik. Ez nituzke txikienakahaztu nahi. Erraldoi etaburuhandien konpartsa hainba-tetan irtengo da kalera. Erral-doiak, buruhandiak, kilikiak etazaldikoak kalez kale ibiliko dirakalejiran haurren atzetik. Batzukadar-joka ibiliko dira, «ezetzharrapatu», eta horrelakoakoihuka. Beste batzuek negar egin

baietz, azkenerako, lehen aldizburuhandi bat gerturatzean.

Eta, uztailaren 14an, gauerdiairistearekin batera emanen zaioagurra 2016ko sanferminei. Zapigorriak lepotik askatu, eta «Gai-xoa ni, gaixoa ni...» abestukodute iruindarrek. Eta berriz ereordulariak atzerako kontuan ja-rriko dira 2017ko sanferminen es-peroan, baina lehenengo aurten-goez gozatu behar da. Gainera,

egitarau betea dela iruditzen zait.Eguneko ordu guztietan bada zeredo zer egiteko aukera. Baina nibeste garai batekoa naiz, ez ditutoso ondo ulertzen gaur egungomodak eta estiloak. Seguruenik,Jazzfermin izeneko kontzertue-tara joango naiz.

Informazio gehiago:

sanfermin.pamplona.es@

Sanferminak b IIIBERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Kartela osatzen parte hartu duten zenbait artista, kartela bera eskuetan dutela. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

ZINEMARIK ONENAZ GOZA EZAZU EN

Z er izango lirate-ke sanferminakErraldoi eta Bu-ruhandien Kon-partsarik gabe?Ezinezkoa egi-ten zait horrela-

ko zerbait imajinatzea. Gainera,aurten 150. urtemuga betetzen

dute. Eta ez dira asko 150 urte be-tetzen dituztenak. Historiako li-buruek diote XVI. mendeaz ge-roztik dela ezaguna IruñekoErraldoi eta Buruhandien Kon-partsaren existentzia. BainaXVIII. mendean ez da haien arras-torik. XIX. mendean, ordea, be-rreskuratze lanetan hasi ziren ka-

tedraleko sei erraldoiekin. 1860.urtean hasi zen gaur egun ezagu-tzen dugun konpartsaren sorreraprozesua. Udalak Tadeo Amore-na eskultoreari enkargatu zionkontinente bakoitzeko bi erraldoiegitea: erregea eta erregina. Kon-tua munduko arrazak irudika-tzea zen, horrela, arraza zuria,

KONPARTSAREN POZAK BUSTI GAITUAurten 150 urte beteko ditu Iruñeko Erraldoi eta Buruhandien Konpartsak. Egunero kalerik kale ibiliko dira iruindarrezinguratuta sanferminek iraunen duten bederatzi egunetan. Hainbesteko historiaren ondoren, oraindik gogotsu daude.

IV b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Kilikiak, kalean aurrera, erregeen zaindari pertsonal gisara, jendez inguratuta. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

horia, mairu-beltza eta indiar-amerikarra egin zituen. Izenakere ipini zizkien: Joshemigueleri-co eta Joshepamunda, Selim-piaElcazo eta Larancha-la, Toko-toko eta Braulia; eta Sibi abd ElMohame eta Esther Arata. Iruñe-an erregerik ez, eta, kolpean, zor-tzi errege-erregina zituzten feste-

tako erresuman karrikaz karrikaibiltzeko.

Baina zer dira errege-erreginakberen gortea gabe? Horretarako,buruhandi, kiliki eta zaldikoengortea eratu zen. Eta 25 pertso-naia horiekin, egun ezagutzendugun Erraldoi eta BuruhandienKonpartsa eratu zen XIX. mende

amaieran. Eta harro egoteko mo-duko ondarea dute Iruñean. Nikez nituen inoiz ikusi halako iru-diak inon. Eta, gainera, pertso-naia bakoitzak bere izena du.Errege-erreginek izena izateagauza bat da, baina gainerakoekere harro esan dezakete izen pro-pioa dutela. Buruhandiak alka-tea, zinegotzia, amona eta japo-niar parea dira. Kilikiak Barbas,Patata, Verrugon, Coleta, Caravi-nagre eta Napoleon izena dute.Eta gero seiko zalditeria.

Ez dira soilik sanferminetanateratzen kalera, baina sanfermi-netakoa berezia da. Iruñe osoakinguratzen ditu. Errege-erregi-nak dantzan ibiltzen dira gaitero-en musikarekin. Gainontzekoguztiak haurren atzetik, eta alde-rantziz, ibiltzen dira Alde Zaha-rreko karriketan barrena. Ni ha-rrituta geratu nintzen, lehen aldizikusi nituenean lau metro ingu-ruko erraldoi horiek. Nola da po-sible halako erraztasunarekindantzatzea baltsak, polkak edotajotak?

EGUNERO KARRIKETANEgunero aterako dira kalera kon-partsaren itzulia egitera. Lehenegunean, uztailaren 6an, arra-tsaldean eginen dute itzulia. Gai-nontzeko egunetan, 09:30etikaurrera aterako dira gertu dabil-tzanak festan barneratzera. Hale-re, egunero ez dute ibilbide beraegin; beraz, komeni da ibilbidea-ren berri izatea ikusi nahi badira.Bestela, ezustekoan ikusi nahi ba-dituzu, Iruñeko Alde Zaharretikbarrena ibili, eta lasai, elkar topa-tuko duzue.

Eta mozorroaren atzean ezku-tatzen direnak ere hunkitu egitendira konpartsan bertan sortzenden giroarekin. Zama handia era-

manda ere, eta, amaierarako le-her egina bukatuta ere, berrizjanzteko gogoarekin geratzendira konpartsako kideak, eta san-ferminetako ekitaldirik politenadela baieztatzera iristen dira. Bai-na hasten den guztia amaitzen da,eta sanferminak ere patu berberadute. Uztailaren 6an lehen itzuliaeginen dute, eta uztailaren 14anazken itzuliarekin agur erranendiete erraldoiek, buruhandiek,kilikiek eta zaldikoek iruindarrei,eta iruindarrek konpartsari, hu-rrengo batera arte. Sarri, haurrakmusu ematen ere ikusten dirakartoizko lagun maitagarri ho-riei. Anekdotak ere ugariak dira.Ama iruindar batek dioenez, hau-rrari txupetea kentzeko orduan,negar egiten zion. Baina txupeteaerraldoiei eman, eta ez zuen ne-garrik egin. Nostalgiko jarrikodira batzuk, eta beste batzuk, ordulariari begira geratuko diraberriz noiz ikusiko kalkulatunahian. 150. urteurrena ongi ospa dezatela opa die Heming-wayk.

IRUÑEA-NEW YORKBaina Iruñeko karrikak ez dirakonpartsak desfilatu dituenbakarrak. Bere historiaren orrial-deak begiratuz gero, New Yorkagertzen da desfile toki gisa. 1965.urtea zen, eta Iruñeko Alde Zaha-rrean ikusten ohitu egonik, txi-kiak dirudite errege-erreginekManhattango etxe orratzen alde-an. Estatubatuarren harriduraaurpegiak ez dituzte ahaztukoerraldoiek. Eta beti geratuko zaiememorian, behin Atlantikoagurutzatu zutela.

Informazio gehiago:

sanfermin.pamplona.es@

Sanferminak b VBERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa Iruñeko karriketan barrena. JESUS DIGES / EFE

Erraldoien kalejira Iruñeko Alde Zaharrean. RAUL BOGAJO /ARGAZKI PRESS

H elburua: jaiherrikoiak,parte har-tzaileak etaeuskaldunaks u s t a t z e a .Hori da Gora

Iruñea plataformaren asmoa beresorreratik. Eta bide horretan ja-rraitzen du lanean. Iruñeko pe-ñen federazioarekin batera anto-latutako festa herrikoi hauetan,hamaika ekitaldi antolatu dituz-te, eta, gainera, Errekoleten plaza,San Frantzisko plaza eta San Joseplaza egin dituzte bere sanfermi-netako bederatzi egunak ospatze-ko. Eta ez edozein moduz. Egita-rau borobila plazaratu dute Iru-ñera hurbiltzen den edonor ezaspertzeko.

Festa, ordea, ez da soilik pa-rranda. Aldarrikapenerako guneere bilakatu dituzte festaren au-rreko eta festako momentuak. Bikanpaina jarriak dituzte abian.Batetik, eraso sexisten aurkakoa,zeinak udalaren parte hartzea ereizan duen. Bestetik, euskararenerabilera sustatzeko kanpainaegin dute festen aurreko egune-tan. «Nik euskaraz eta zuk?»,«Euskaraz bizi nahi dut» eta«Euskalduna naiz eta harronago» dioten kartelak eskuetanharturik, hamaika pertsonakeman diote atxikimendua kan-painari argazki baten bidez.

Aurtengo asmoa, besteak bes-te, festa herrikoia festa gunetikhiri osora zabaltzea izan da. Ho-rregatik, lehen aipatutako hirugunetan kokatuko da aurtengoGora Iruñea-ren festa. Eta gunebakoitzean egun osorako planadago, eta bederatzi egun luzezirauteko osagai guztiak egongodira bertan.

BEDERATZI EGUN LUZEMusika eta kontzertuak izanendira egunero. Bederatzi egune-tan, bozgorailuak ez dira isildu

ere eginen hogeita lau orduz. Bai-na musikarekin bakarrik ez dagojai girorik. Sukaldea egun guztianegonen da zabalik sabela betetze-ko. Gainera, produktu ekologiko-ak erabiliko dituzte mokadu guz-tiak egiteko. Bestalde, herri janto-kia egonen da, antolatzen direnbazkarietarako erabiliko dena,eta baita erabilera librerako ere.Eta, gainera, egunero eta goize-tan, aniztasun azokatik pasatze-ko aukera eskaintzen da.

«Eman biziz herri sanfermi-nei» lelopean, uztailaren 6tik 9rabitarteko egun guztietan egonenda zer egina Errekoleten plaza,San Frantzisko plazan eta SanJose plazan. Gainera, herritar oro-rentzako ekintzak eginen dirabertan, adin eta gustu guztietakojendea ez aspertzeko moduan.Adibidez: uztailaren 8an, Erreko-leten plazan Euskal Herriko arti-sau azoka egonen da goizetik. Uz-tailaren 11n, Errekoleten plazaneta San frantzisko plazan, dantza-ri txikien egunari hasiera emanenzaio, eta, hurrengo egunean, azo-ka gastronomiko ekologikoa iza-nen da. Uztailaren 13an, berriz,San Frantzisko plazan umeentza-ko tailerrak egonen dira. Uztaila-ren 14an, dantza-kantu herrikoiaizanen da San Jose plazan, harajoaten den edonoren gozamene-rako.

Musika nahi dutenentzat,aukera luzea eta zabala du. Zeraukeratu ez dakidala nabil karte-lari begira. Uztailaren 6an, Erre-koleten plazan DJ aukera egonenda eguerditik aurrera, eta, gaue-an, San Jose plazan The Trikite-ens taldea igoko da oholtza gai-nera. Eta, bitartean, AFUrenkontzertua izanen da San Fran-tzisko plazan. Planteatzen arinaiz ea ez den ideia txarra izanenegunero itzuli bat egitea hiruguneak lotuz. Festa toki guztie-tan dago; edonora joanda ere,festa bada bertan. Iruñean festa-

GORA IRUÑEAHERRIKOIA,EUSKALDUNAGora Iruñea plataformak ekintza eskaintzazabala atondu du aurtengo sanferminetarako.Eta festa zabaltzeko asmoarekin, Iruñeko hirugunetan kokatuko dute festa-kanpalekua.

VI b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Txikienentzako jolas eremuak eta ekitaldiak ere antolatu ditu Gora Iruñea plataformak. JAGOBA MANTEROLA / ARP

rik gabeko gunerik ez dagoelapentsatzen hasita nago.

Baina eskaintzaren berri gehia-go nahi duenak kasu egin diezaie-la Ernest Hemingway-en esanei.Uztailaren 11n, Errekoleten pla-zan elektrotxaranga. Hodei ma-goa San Frantzisko plazan, etaSan Jose plazan Joseba Irazoki. In-teresgarria izanen da uztailaren12an playback txapelketan partehartzea. Eta uztailaren 13an SanJose plazan, kalderete lehiaketa.Norberaren gaitasun gastrono-

mikoak jendaurrean erakustekoaukera paregabea izanen da.Etamojito-festa ibiltaria? Eta bertsopoteoa? Uste dut ostatu ibiltariakere itxura ona izanen duela. Festaamaiezin bat ez ote da ikustenIruñeko ortzemugan?

Baina sanferminak urteanbehin bakarrik dira, eta gainon-tzeko egunetan gordetako inda-rrak eta gogoa bertan agortzekogorde genituen. Nik bederen bai.Uste dut kasualitatez iritsi nintze-la Iruñera lehenengo aldian, bai-

na, behin probatuta, ezinezkoa dauko egitea errepikatzeari. Eta,gainera, urtetik urtera ekintzetanaukera handiagoa eta hobea da-goen susmoa dut. Eta susmoakkitatzeko, Iruñera joatea besteerremediorik ez dago. Eta GoraIruñea plataformak zer gehiagoantolatu duen jakin nahi baduzuaurtengo sanferminetarako, haren Facebook gunean lor daite-ke arazorik gabe: www.facebo-o k . c o m / G o r a - I r u ñ e a -152451834793476.

Iazko irudi hau berriz ez izateko—sexu erasoaren aurkako protesta—, denek lan egin behar dute. IDOIA ZABALETA / ARP

Denetariko eskaintza egongo da Gora Iruñea plataformak antolatutako espazioetan. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

Sanferminak b VIIBERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

KANTUZ SORTU NAIZ,KANTUZ NAHI BIZIEuskal kantuak abesteko aukera izanen da uztailaren 9an Orreaga fundazioarekin. Merkatu Zaharretik abiatuko dira, eta, gero, bazkariaz gozatzeko aukera eskainiko da, 22 euroren truke.

VIII b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Zuzendariaren esanetara eta musikarien erritmora, kantuzaleak kantuan aritzen dira Iruñeko karriketan. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS

O rreaga fun-dazioko ki-deekin hi-tzordua egi-na dut Mer-katu Zaha-rrean. Leku

enblematikoa bihurtu da funda-zioarentzat, urtero handik irtetenbaitira kantuz sanferminetan.Uztailaren 9an izanen da aurten.Azalduko ote naizen galdetu di-date. Oraindik ez nago oso segu-ru; kantatzen ez naiz oso abila.Gero bazkaria ere badela esan di-date. Horrekin puntuak irabaziditu. Txartelak 22 euro balio duelaesan didate, eta uztailaren 7a bai-no lehenago erosi behar dela.Bankuko zenbakia eman didate,erosi nahi izanez gero. Bazkaria-ren kontua argituta, hizketan ha-si gara ekitaldiari buruz.

Alde Zaharretik barrena egitenduten ibilia egiten hasi gara. De-nek liburuxka txiki bat izatendute eskuetan, eta handik abes-ten dituzte kantuak. «56. abes-tia!», esaten du buru doanak, etabildutako guztiak liburuxkan 56.abestiaren bila hasten dira ahalbezain azkarren. Eta, musikarie-

kin batera, aukeratu duten abes-tia abesten amaitzen dute denek.Gainera, Iruñeko jendeaz gain,beste probintzia eta herrietatikjoandako jende andana ibiltzenda kantujiran. Kaleek gainezkaegiten dute, eta urtetik urtera jen-de gehiago biltzen dela adierazidute. Azpimarratu dute helburuaeuskal kultura hiriko espazio pu-blikoan zabaltzea dela, alegia, ka-rriketan eta plazetan, eta, horre-tarako, zer hoberik kaleak har-tzea baino.

Iaz, bazter guztietatik joan zi-ren kantujirara. «Miarritze, Ger-nika, Bilbo,Tolosa, Sakana... Eus-kal Herri osoa dago gaur Iruñean,kantari», azaldu zion LaurentEtxegarai baionarrak Ion Orzaizi.Ez da harritzekoa, gainera, atze-rritarrak harrituta geratzea eki-taldiarekin. Emakume australiarbatek «What’s happening?»,galdegin zion programa eskuetanzuen senarrari. Baina hark ezzuen erantzunik. Harritzekoabaita 600 bat pertsona ingurukale erdian eta denak batera kan-tuan entzutea. Denak zuriz jan-tzita, zapi gorriak lepoa ingura-tzen diela, gitarra eta eskusoinua-

ren musikarekin kantuan. Ni neuere harrituta nago halako ikuski-zunarekin.

Azaldu didate Merkatu Zaha-rrean bildu eta gero Santo Do-mingo aldapan gora Karrika Na-gusira joaten direla. Handik, Esla-va karrikan barrena, SanFrantzisko plazara gerturatzendira. Eta Kontseiluko plazan eregeraldia egiten dute. Eta, azkene-an, bazkariaren ordua iristen da,15:00 aldera aipatu didate, SanJose plazan. Sekulako giroa ego-ten da han: bazkalordu atsegina-ren ostean, bazkaloste atsegina-goa. Kantarako, dantzarako etamusika gustura entzuteko paradaezin hobea izaten da, eta, eguerdi-ko kantaldira bezala, bazkariraere mundu guztia dago gonbida-tuta.

Esaten dute behin sanfermine-tara joaten denak berriz errepika-tzen duela. Festa adiktiboak dira.Eta Orreaga fundazioaren ekital-dia gisa berekoa da. Etortzen de-nak berriz errepikatzen du. Arra-zoi nagusia: giroa. Oso giro bere-ziak bustitzen du Iruñekokantujira. Goxotasun bereziaduela adierazi izan dute parte

hartu izan dutenek. Aurten, gai-nera, urtemuga berezia dute: ha-margarrena. Hamar urteko ibiliaIruñeko Alde Zaharra sanfermi-netako larunbatez euskal hitze-kin eta doinuekin bustitzen etaalaitzen.

EUSKARA KARRIKANIruindarrek euskaraz bizi nahidute, eta kantujirak euskararenpresentzia handitzeko balio iza-ten du. Kantuak, gainera, giroapartarekin lotzen ditu alaitasunaeta festa. Eta australiarrak bezain-beste harritzen dira euskaldunak.Lehengo urteko grabazioa eraku-tsi didate, hainbeste lore eta hitzpolit entzun eta gero, esajeraziohutsa dela sinesten hasita baina-go. Eta, bideoa ikusita, oraindiketa harrituago nago. Agur jaunakizeneko abestiarekin hasi ziren,eztarria berotuz joateko. MikelLaboaren Txoria txori abestu zu-ten segidan. Eta, Santo Domingoaldapan, Isil-isilik. Begiak zabal-zabalik ditut. Abisatu didate horihasiera bakarrik dela.

«Abesbatza profesionala zare-tela ematen du!», esan diet nireintentzio on guztiekin. Erantzundidate kantatzeko tradizio handiadagoela. Bazkalostean, kaleanbertan, parrandaren erdian... Betiomen da okasio ona abesteko.Gainera, liburuxka esku arteanizanik, ez da zertan buruz jakinabestia.

Uste dut konbentzitu nautela.Uztailaren 9an, eguerdian, Mer-katu Zaharrera joango naiz kua-drilla alai horrekin euskal abes-tiak abestera. Hemingway euskalkantuak abesten hastea publizi-tate ona izango litzatekeela esandiet broman, hamargarren urteu-rrena ospatzeko oso era ona. Eta,Madonnak euskaraz abestu ba-zuen, ni neu ere ez naiz atzean ge-ratuko.

Informazio gehiago:

www.orreagafunda

zioa.org

@

Sanferminak b IXBERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Abestiak buruz ez dakizkienak liburuxkarekin kanta lezake lasai. IDOIA ZABALETA / ARGAZKI PRESS

Euskal Herri osotik joaten dira kantuzaleak Iruñera, eta atzerritarrak harrituta geratzen dira ikuskizunarekin. JAGOBA MANTEOLA / ARGAZKI PRESS

ERRIBERATIKHIRIBURURAOINEZ DATOZLodosan eta Vianan ospatuko da aurtenNafarroa Oinez, urriaren 18an. Baina urrikoabaino lehen, sanferminetan jarri dute txokoa.

X b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Ez dago aitzakiarik Takonera parkeko Oinez Txokoko euskal giro goxora ez biltzeko. IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS

E rriberako bi herriizanen dira aur-ten Nafarroa Oi-nez antolatzekoarduradunak: Lo-dosa eta Viana.Eta urriaren 18ko

ospakizun handiaren aurretik,Iruñean bertan, sanferminetan,beren txokoa jarri dute hara joa-ten diren guztien gozagarri. Hiri-buruari Erriberako saltsa eta pi-per pixka bat eman nahi diote.

Oinatz Bengoetxea pilotariaketa Oier Sanjurjo futbolariak jaur-tiko dute suziria, eta, horrela, ha-siera emanen diete festei. Uztaila-ren 6tik 14ra, denerako aukeraizanen da; haur, gazte eta helduakez dira aspertuko Takonera par-

kean prestatutako txokoan,18:30etik aurrera. Euskal giro pa-regabeaz gozatzeko aukera iza-nen da.

Ana Galar koordinatzaileakadierazi dit larunbat iluntzeaneginen den Paloteado delakoaizan daitekeela agian berrikun-tzarik handiena. Nik zer den gal-detu diot, eta zera erantzun dit:«Erriberan egiten den antzerkiada, dantza eta gidoia nahasten di-tuena. Baina berrikuntzarik han-diena lehen aldiz euskaraz eginendela da». Baina, horrez gain, bes-telako ekitaldiak ere izanen dira.Haurrentzako jarduerak eskaini-ko dira, arratsaldero, ikasle ohiekgidatuta. «Ines Bengoa ipuinkontalaria ere izanen da haurreiordubetez ipuinak kontatzen.Idazten, bai, baina ipuinak konta-tzen ona al zara?». Eta, egoneantripa bete behar izaten denez,gehitu du: «Eta txosnetan ogitar-teko goxoak».

Sakanako eta Baztango bertso-lariak igoko dira oholtzara. Ku-riositatea daukat kantu inprobi-satu horiek entzuteko. «Sorpre-sak egongo dira», esan dit. Ez da-kit beldurtu nahi ote nauen, edokuriositate handiagoa piztekoesan didan. Inguruko musikariakere igoko dira oholtza gainera.

TXOKO BIKOITZAAkaso, bigarren bertsioa idatzibeharko nuke Iruñeko sanfermi-nei buruz. Eta baliteke euskarazidaztea. «Baina sanferminak ezdira festa bakarrak! Urriaren18an, Lodosara eta Vianara etorribehar duzu Nafarroa Oinez-era!», argi esan dit. Ez da plan txa-rra. Uztailean, Erriberako esen-tziaz gozatuko dut Oinez Txoko-an. Herriko musika taldeak en-tzun, tailerretan parte hartu, an-tzerkiak ikusi, txosnan ogitartekogoxo bat eskatu, eta, Lizarrakogaiteroak entzun bitartean, jan.Gero, urrian, Erriberako parajee-

tara joango naiz, euskarari etaNafarroako ikastolei babesa ema-tera. «Zin egiten didazu?». Ema-ten du inor ez dela nirekin fio.«Han izango naiz», esan diotinongo zalantzarik ez egoteko.

Gero, Sarasate pasealekura jo-an gara, eta Oinez dendan sartu.Hartu, tenka, tira! leloa idatziaduen kamiseta bat erosi duturrian janzteko.

Informazio gehiago:

www.nafarroaoinez.net@

Sanferminak b XIBERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Sakanako eta Baztango bertsolariekin gozatzeko aukera izanen da ostiralean, eta familia guztiarentzako ekitaldiak izanen dira edozein egunetan. IDOIA ZABALETA / ARGAZKI PRESS IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS

KONTUZ!PEÑAIRUINDARRENJURISDIKZIOAKontuz ibiltzeko esan didate Iruñeko peñekin,baina, ezagutu eta gero, ez da horrenbesterako.Sanferminen esentzia dira, zalantzarik gabe.

XII b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Iruñeko peñen irteeran giro paregabea egon ohi da. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

P eña bakoitza ba-karra da. Bakoi-tzak bere identifi-kazio propioa du,bakoitzak berenortasun propioadu. Lehenengo

aldiz Iruñera etorri nintzeneanbaino gehiago daude gaur egun.Hamasei denera: 7 de julio SanFermin peña, Los del bronce, ElBullicio Pamplones, Donibane,Aldapa, Alegria de Iruña, Anai-tasuna peña, Armonia Txantrea-na peña, Irrintzi S. C. D. R., La Ja-rana, Muthiko Alaiak, Oberena,Rotxapea, Sanduzelai, El CharcoS. C. D. R., La Unica eta Mutilza-rra peña. Eta sanferminen arimadirela esatera ausart naiteke. Fes-

ten gatza eta piperra dira, janaria-ri bere zaporea indartzen dionosagaia, eta beraiek gabe ez litza-teke berdina izango. Zerbaitenfaltan egonen lirateke sanfermi-nak. Hiru helburu dituzte: sanfer-min herrikoien alde lan egitea,herriko kultura sustatzea etaekintzak antolatzea. Eta aurtenere ez dira motz geratuko. Erre-koleta plazan, San Frantzisko pla-zan eta San Joan plazan hainbateta hainbat ekintza antolatu di-tuzte peñen kideek eta inguratu-ko direnek sanferminek iraunenduten bitartean gozatzeko.

Eman bizia herri sanferminei!lelopean osatu dute egitaraua.Behin esan nuen peñak«matxoa-ren azken gordele-

kua» zirela, baina, orain, esanazuzendu beharrean nago. Ikustennabil azken denboraldian erasosexistak geroz eta oihartzun han-diagoa izaten ari direla, eta peñek

ere jarrera irmoa aurkeztu dutearazo horren aurka: lanean jarrai-tuko dute festa parekide eta erasosexistarik gabekoen alde. Salatudute Iruñea «legerik gabeko hi-

ria» bihurtzen dela festek irautenduten bederatzi egunetan, etaarazo handi horri irtenbideaeman behar zaiola ahal bezain az-karren eta irmoen.

UMOREAREN ERRESUMAIruñea behin erresuma izan zen,eta errege bat zuen. Baina orainjada ez da erresuma bat, eta erre-gerik ere ez du. Ez behintzat tituluofiziala duena. Baina bufoiakasko dira hemen. Zentzu oneanesanda. Bufoiak bere lege propio-ak jarraitzen ditu, umorez eta sa-tiraz jantzitako uniformea dara-ma, eta Iruñeko peñak dira harenziudadela. Eta, sanferminetan,norberaren bufoi txikia esnatu,eta festa egarriz eta errealitatealausotzeko gogoz hasten da jauzi-ka musikaren erritmora.

Peña bakoitzak bere kartelakprest izanen ditu dagoeneko. Urtehonetan gertatu diren hainbatgauzaren inguruko iritziak azal-duko dituzten leloak eta karika-turak plazaratzeko unea iritsi da.Seguru Osasuna mintzagai iza-nen dutela. Politikariak eta agin-tariak ere agertuko dira kartel etapegatinetan. Urtean zehar pen-tsatzen dutena askatasun satirikoguztiarekin azalduko dute san-ferminetan.

Peña gehienek Jarauta karri-kan dute beren lokala. Bertan,behar duten guztia dute: jana eta

edana. Gainera, ia 24 orduz ego-ten dira zabalik. Peñako kideakelkarteko puntu estrategiko etalogistiko bihurtzen dira sanfer-minetan.

Egun oso bat horiekin egiteaplanteatzen ari naiz. Goizean goizelkartu, lehenengo tragoren bathartu eta 08:00etako entzierroaikustera joanen naiz. Gero, peñenziudadelara itzuliko gara, eta mo-kadu bat eginen dugu musika na-farra entzuten dugun bitartean.Dantza pixka bat ere egin behar-ko dugu bazkaldu aurretik. Baz-kari eder bat egin, lasai, tripa ongibete arte. Eta, arratsaldean, ze-zenketak ikustera joanen gara,ordurako ikusteko gaitasuna gal-du ez badugu behintzat. Peñen ir-teeran, bidea libre izanen duguGaztelu plazara. Eta handik berrizgure ziudadeletara, jan, edan etadantzan jarraitzera umore onean.

Eta Iruñeko Peñen Federazioa-ren inguruko informazio gehiagojakin nahi baduzu bere Facebookgunean lor daiteke: www.face-book.com/pages /Iruñeko-peñen-federazioa-Federación-de-peñas-de-Pamplona/107330006003413.

Sanferminak b XIIIBERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Peñak kartel eta guzti zezen plazara bidean doaz, peña kide batek bide zaindari lanak egiten dituela. LANDER FDZ. ARROIABE / ARGAZKI PRESS

X abier karrika,4. Karrikiri el-kartea. Han-txe elkartunaiz elkartekokideekin. En-tzuna dut

duela 21 urte euskal kostaldekotradizioak barrualdera ekartzenhasi zirela, eta sanferminetan, ur-tero, atun jana egiten dutela. El-kartearen helburua zein den gal-detu diet. «Karrikiri Euskaldu-non Topagunearen helburunagusia da Iruñean euskal kultu-raren eta euskararen erabilera bi-zitzaren eguneroko alderdi guz-tietan bultzatzea, indartzea etasustatzea, hots, Iruñeko komuni-tate euskaldun trinkotua, egitu-

IRUINDARARRANTZALEKOFRADIAKarrikiri elkarteak XXI. Arrantzale Egunaospatuko du aurten uztailaren 12an. Hegaluzeajanez eta euskaraz mintzatzen giro ezin hobeaegonen da Zaldiko Maldiko elkarte parean.

ratua eta orekatua, euskaldunguztiendako ateak zabalik ditue-na, erdiesteko bidean». Denda bat ere badute. Diskoak,arropa, liburuak... Nirerik ez duttopatu.

Sanferminetako bazkariareninguruan galdetu diet. «Nondikdator halako bazkaria egitekoideia?». Erran didate sanfermi-netan ere, urteko beste egunetanbezalaxe, euskaraz bizi nahi dute-la. Eta, horregatik, Zaldiko Maldi-ko, Iruñeko peñak eta beste hain-bat elkarterekin elkarlanean ari-tzen dira mota guztietakoekintzak egiten. Euskararen era-bilera areagotzea da xede nagu-sia. Gainera, sanferminetan pro-grama herrikoiak bultzatzen hasi

ziren duela hainbat urte, eta, ha-riari tiraka, euskaldunak elkartu-ko zituen egitasmo bat antolatzeazen helburua. «Noski. Bazkaribat ezin aproposagoa euskaldu-

Mahaiaren bueltan giro ezin paregabea sortzen da. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS

nak mahaiaren bueltan elkarra-razteko. Aitzakia gutxi behar di-tuzue!», erran diet.

1995. urtean hasi zen egitas-moa, eta jada 21. aldia da aurten-

goa. Euskal Herriko kostaldekohainbat herritan egiten denarrantza eguna Iruñera ekartzeazuten helburu, eta lehorrean itsa-soko tradizioak egin ez ezik, 21 ur-tez gorde dute. Iruindarrak etaitsasoa izenburua duen liburuaidatzi behar nuke.

GIRO EUSKALDUNAAurtengoa uztailaren 12an izanenda, asteartea. Eta bi osagai garran-tzitsu: euskara eta hegaluzea. He-galuzea Ondarroatik ekarrikodute, eta hango lagunek prestatu-ko. 120 pertsona elkartuko dirabazkaritara, jada txartel guztiaksaldu dira, eta bazkaltzera ezinizanen da joan. Baina bazkaloste-an giro zoragarria sortzen delaerran didate. «Giro ganberro-sinpatiko», gisa definitu dute.Bazkalostean, musikariek instru-mentuak hartzen dituzte, eta mu-sika jo eta jo hasten dira. Kantaga-rria bada, jendea kantuan hastenda. Dantzagarria bada, jendeadantzan hasten da. Eta kantaga-rria eta dantzagarria bada, jende-ak aldi berean egiten du dantzaeta kantu. Sekulako giroa. Txar-telik ez dut, baina ez dut galdetze-ko asmorik uztailaren 12koa Zal-diko Maldiko parean.

Informazio gehiago:

www.karrikiri.eus@

XIV b Sanferminak BERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

S uziria jaurti etagero, sanferminbestak hasiko diraLesakan. Uztailak6, sanfermin bez-pera, denarenhasiera izanen da.

Eta uztailak 10 arte ez du etenikizanen bestak giroak. Suziriajaurti eta gero, txistulariek, soi-nulariek, trikitilariek, Elutxa txa-rangak eta haur txikien danbo-rrak alaituko dituzte herrikokaleak. Arratsaldean, Tantiru-mairu euskal folklore taldearenemanaldia izanen da, frontoian.Iluntzean, peña bakoitzekoordezkariek txupin bana jaurtikodute, eta, horren ostean, danbo-rrada nagusia irtengo da. Bainaez bakarrik: erraldoi etaburuhandiak, soinulariak etaLesakako Banda danbor jotzaile-ekin batera irtengo dira, herriguztiari itzulia emateko. Eta,gaua heltzearekin batera, erro-meria izanen da Musika plazazaharrean, Triki Ta Ke taldeare-kin.

Sanfermin eguna ezpata-dan-tzarien dantzekin hasiko da, etaemanaldi tradizionala goiz osoaneginen da. Arratsaldean ere dan-tzarien emanaldiak egonen dira,baina bestelako dantzak eskaini-ko dituzte. Iluntzean, bertsosaioa izanen da, Arrano elkarteakantolatuta, Plaza Zaharrean.Gabenara taldea arduratuko dagaua musikaz alaitzeaz.

Ostirala peñen eguna izanenda. Goizean goiz, indarrak har-tzeko unea izanen da: 09:00etan,gosaria. Eta, behin ongi gosaldu-ta, peñen danborrada irtengo da,Elutxa txarangarekin batera.Haurrentzako entzierroa antola-tu dute Ote kalean, eta eguerdianbetizuak egonen dira Plaza Zaha-rrean, Elutxa txarangarekin.Arratsaldeko lehen orduetan,haurrentzako ikuskizun bateskainiko dute, eta, orduek

ZURI-GORRIZJANZTEKOEGUNAKUztailaren 6tik 10era ospatuko dira sanferminakLesakan. Bost egunez, jai giro apartaz jantzikoda Nafarroako herri txiki hori, denen gozagarri.

aurrera egin ahala, peñen garaiairitsiko da. Pasaia txarangarekinkontzentrazioa eginen dute, eta,ondoren, peñen jaitsiera izanenda. Arratsaldean eta gauean,dantzaldia egonen da Trikidantztaldearekin, Plaza Zaharrean.

Uztailak 9, haurren eguna.Haurrek ere merezi baitute egunbat festak beren eran egiteko.Elutxa txarangak ez duenez ete-nik, haur eta gurasoen danborra-dari ere musika jarriko dio. PlazaZaharrean, betizuak egonen dira,eta, goiz eta arratsaldez, haurren-tzako ikuskizunak izanen diraEltzeta plazan. Arratsaldean,esku-pilota partida profesionalakikusteko parada izanen da fron-toian, eta Elutxa txaranga kalezkale ibiliko da. Plaza Zaharrean,Dantzadi taldearen emanaldiaizanen da, bai arratsaldean etabai gauean. Taldearen atsedenal-dian, ordea, musikak ez du ete-nik izanen, eta herriko taldeekhartuko dute oholtza, berenmusika jotzeko.

Igandea azken eguna izanenda. Nafarroako jotak entzutekoaukera egonen da Voces de Nava-rra taldearen eskutik, bai goizeaneta bai arratsaldean. Bittiriakoplazan Gorriti eta haren anima-liak izanen dira, eta, eguerdirobezala, betizuak Plaza Zaharrean.

Arratsaldeko lehen orduetan,Txorotxaranga taldearen esku-tik, haur ikuskizuna eskainikoda. Ilunabarrean, Txakaindik jai-tsiera izanen da zortziko doinue-kin, eta plaza zaharrean Iratzartaldea ibiliko da, musika dantza-garria jotzen. Eta, bestei akaberaemateko, gaueko ordu txikietan,jai hilak izanen dira Elutxa txa-rangarekin.

Haur eta gurasoen danborrada uztailaren 9an egingo da. IDOIA ZABALETA / ARGAZKI PRESS

Informazio gehiago:

www.lesaka.eus@

Sanferminak b XVBERRIAAsteazkena, 2016ko uztailaren 6a

I ZARRAI ZARRA OKINDEGIAOKINDEGIAI ZARRAI ZARRA OKINDEGIAOKINDEGIAOKINDEGIAI ZARRA

Plaza Zaharra, 12-13 - Tel.: 948-63 78 55 - L E S A K A

X V. mendekoistorioak diol e s a k a r r a ksuak batu zi-tuela. Oninibaiak herriabitan banan-

tzen du, baina, sute ikaragarri ba-ten ondorioz, bi aldeak suarenaurka batu beharrean izan ziren.Batasun horren oroimenez, Lesa-kako ezpata dantza sortu zen, eta,egun, herriko santuaren eguneandantzatzen dute, XV. mendeko is-torio hura gogoratuz.

Uztailaren 7an, ezpata dantza-riak eta txistulariak San Martinelizara joanen dira. Horren oste-an, Casino ostatuan hamaiketa-koa eginen dute, udalak gonbida-tuta. Udalbatzarekin segizioanibiliko dira, Santiago Irigoien txis-tulariak konposatutako Hiria bi-

URAK BANANDU, SUAK BATU:LESAKAKO EZPATA DANTZABost mendetan antzinako ezinikusiak ahaztuta, Lesakan ohitura da sanfermin egunez bertakoezpata dantza eskaintzea herritarrei. Aurten ere, herriko dantzariak prest dira ohiturari jarraitzeko.

ribilketarekin eta Udal Bandakjotzen duen Napoleoneskonposi-zioarekin. Bitartean, eta beti ka-pitainaren esanetara, makil guru-tzea dantzatuko dute. Kapitainaburu dela, eta atzetik bi ilaratangainerako dantzariak, denakzuri-gorridun makilez lotuta, el-kar gurutzatzen dira dantza ho-rretan. Iturriaren moduko figu-rak egiten dituzte, bai albo bateraeta bai beste aldera. Horrela ibili-ko dira kalejiran.

Goitik behera, zuriz jantzita jo-aten dira. Oinetako gisa, alparga-ta zuriak zinta gorriarekin. Txa-pela ere gorria buru gainean. Sal-toka ari diren bitartean soinuaateratzeko, bina txintxarri sortadituzte hanka bakoitzari lotuta.Gerriko gorria gerriaren bueltan,eta bi koloretako xingola X irudiaeginez. Bularraldean, eskapulario

bat eramaten du zintzilik dantzaribakoitzak.

Elizara iristen direnean, santuabertatik ateratzen dute herrikoagintariek, eta atearen aurrean

Lesakako ezpata dantzaren barruan, zubi gainekoa deritzana da denetan sonatuena. GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS

herriko bandera astintzen da san-tua bera gurtzeko.

Segizioak aurrera jarraitzen du,baina herriko bi tokitan geratzendira dantzariak: Beheko plazan

eta Plaza berrian. Bertan, Lesaka-ko bigarren dantza egiten dute:zeharkakoa. Dantzariak, kapitai-na buru, v forman jartzen dira, etaalbo batera eta bestera mugitzendira pauso jakin batekin. Kapitai-nak hasteko abisua ematen diehiru kabriola eginez, eta, hortikaurrera, dantzarien abilezia bista-ratzen da.

Azken dantza, eta seguruenikikusgarriena, Onin errekaren al-de banatan jarrita dantzatzen du-tena da, hau da, zubi gainekoa.Kapitaina zubiaren gainean burujartzen da, eta gainerako dantza-riak erreka mugatzen duten hor-men gainean geratzen dira. Dan-tza bizkorra eta arina da, bainahorma estuaren gainean dantza-tzeak arrisku pixka bat ematendio. Jendearen animo eta txalo ar-tean ibiltzen dira dantzariak dan-tzan.

ARRATSALDEKO SAIOAGoizeko seriotasunak albo baterautzita, arratsaldeko dantza saioaarinagoa eta alaiagoa bihurtzenda. Gainera, irekiagoa da. Goize-koa soilik mutilek dantzatzendute; arratsaldekoa, aldiz, neskekere dantzatzen dute.

Hasiera batean, uste da herrita-rren festa zela, eta, beraz, ez zute-la goizeko ezpata dantzariek par-te hartzen. Baina denborarekin,herritarrek arratsaldeko saioaalbo batera utzi dute, eta, pixka-naka, goizeko ezpata dantzariekhartu dute arratsaldekoan eredantzatzeko ardura. Halere, etanahiz eta goizeko jantzi berarekinateratzen diren plazara, ez dutehaiekin makilarik eramaten.

Sokadantza bateko dantzakegiten dituzte plazaren erdiandauden dantzariek. Mutil dantzaedo zantzo morona doinuarekinhasten da. Mutilak ilaran jarrita,desfile modukoa egiten dute le-hen zatian, eta, bigarrengoan,dantza bera biziagoa bihurtzenda. Neska dantzak jarraitzen diohorri. Ilaran neskak sartzen dira,eta zapi gorriarekin lotzen dira.Horrela, kalejira batean, mutilekgoizeko dantzen pausoak erabilizeta neskek oinez egiten dute au-rrera. Aurreskua edo agurra eredantzatzen dute, Lesakako eran.Plazan daudela, dantzari guztiekzirkulu bat osatzen dute. Neskakeserita geratzen dira, eta mutilak,berriz, belaunikatuta. Dantzaribat plazaren erdira joaten da, txa-pela erantzi, eta bertan aurreskuadantzatzen du. Amaitzeko, jotaeta porrusalda dantzatzen dituztezirkuluan. Eta, plazatik ateratze-ko, berriz ere neska dantzarendoinua erabiltzen dute, dantzaegunari akabera emanik.

XVI b Sanferminak BERRIA

Asteazkena, 2016ko uztailaren 6a

Makil gurutzea egiten dantzariak. IDOIA ZABALETA / ARGAZKI PRESS