XUNTA DE GALICIA · cializada do sistema sanitario público galego. Os resultados deste proxecto,...

XUNTA DE GALICIA

SERVICIO GALEGO DE SAÚDEEscola Galega de Administración Sanitaria

4 SERVICIO GALEGO DE SAÚDE • ESCOLA GALEGA DE ADMINISTRACIÓN SANITARIA

Director xeral da División de Asistencia Sanitaria do Sergas:Francisco J. López Rois

Director da Fundación Pública Escola Galega de Administración SanitariaJavier Bouzada Romero

Coordinación:Pablo Galego FealMaría del Rosario García VilladangosRosa Hurtado TaboadaFlavio López López Ángel Martín SantosLuis Matos Espiño

Grupo de investigación:Benjamín Porto PortoAntonio Vaamonde ListeLuz Varela Caruncho

Agradecimientos:María Jesús Costa MendozaCarmen Cunqueiro SuárezMargarita Manjón LópezFrancisco Ojea ÁlvarezIsabel Rouco Varela

Edita:XUNTA DE GALICIAConsellería de SanidadeServicio Galego de Saúde (SERGAS)Fundación Pública Escola Galega de Administración Sanitaria (FEGAS)

Deseño gráfico e impresión:Tórculo Artes Gráficas, S.A.

Coordina a publicación:Montserrat García Sixto (FEGAS)

Depósito Legal: C-522-02I.S.B.N: 84-453-3287-2

Ficha técnica

SERVICIO GALEGO DE SAÚDE • ESCOLA GALEGA DE ADMINISTRACIÓN SANITARIA 5

PRESENTACIÓN 7

1. INTRODUCCIÓN 9

2. METODOLOXÍA 17

3. RESULTADOS 25 3.1 primeira rolda43 3.2 segunda rolda56 3.3 medida do grao de acordo

4. CONCLUSIÓNS 59

5. BIBLIOGRAFÍA 63

ANEXO I: GRUPO DE COORDINACIÓN 67

ANEXO II: GRUPO OPERATIVO DELPHI 69

ANEXO III: GRUPO DE ASESORES 71

ANEXO IV: GRUPO DE EXPERTOS 73

ANEXO V: PRIMEIRO CUESTIONARIO 81

ANEXO VI: SEGUNDO CUESTIONARIO 83

ANEXO VII: NIVEL DE RESPOSTA 89

ANEXO VIII: RESULTADOS DA PRIMEIRA ROLDA POR GRUPOS PROFESIONAIS 91

ANEXO IX: RESULTADOS DA SEGUNDA ROLDAPOR GRUPOS PROFESIONAIS 165

ANEXO X: RESUMO DE RESULTADOS POR GRUPOS PROFESIONAIS 195

Índice


O continuo avance científico e técnico nasciencias da saúde fai necesaria a actualizaciónpermanente dos coñecementos e capacidadesdos profesionais sanitarios, polo que os progra-mas formativos necesitan renovarse constante-mente. Para determinar as circunstancias quecondicionan a accesibilidade á formación conti-nua, xunto coas accións formativas prioritarias eos seus criterios de calidade, cómpre desenvolverun estudio das necesidades que nesta materiade-mandan os nosos profesionais sanitarios.

O eixe deste estudio céntrase en detectarnecesidades. Para iso, decidiuse utiliza-la con-trastada metodoloxía Delphi, mediante a cal seprocede a unha selección de expertos entre osdistintos colectivos profesionais sanitarios per-tencentes a atención primaria e atención espe-cializada do sistema sanitario público galego.

Os resultados deste proxecto, desenvolvidoconxuntamente pola División de AsistenciaSanitaria e a División de Recursos Humanos doSERGAS, a Fundación Pública Escola Galega deAdministración Sanitaria (FEGAS) e investigado-res da Universidade de Vigo, son os que dan orixea esta publicación, que temos a firme convicciónde que vai constituir un instrumento de sumaimportancia na planificación das actividades for-mativas que han desenvolver a Consellería deSanidade e mailo SERGAS a través da FEGAS.

José María Hernández Cochón

Conselleiro de Sanidade

AS NECESIDADES DE FORMACIÓN DO PERSOAL SANITARIO DA REDE ASISTENCIAL DO SERGAS

Presentación


1INTRODUCCIÓN


Este estudio realízase por iniciativa daDivisión de Asistencia Sanitaria do ServicioGalego de Saúde (SERGAS), interesado en coñe-cer as demandas formativas dos profesionaissanitarios que prestan os seus servicios na redeasistencial desta institución, co fin de establecerprogramas de formación adecuados ás súasnecesidades, para a súa posterior imparticiónpola Fundación Pública Escola Galega deAdministración Sanitaria (FEGAS).

O equipo investigador está formado por pro-fesores dos departamentos de Estatística eSocioloxía da Universidade de Vigo, que traba-llaron conxuntamente con profesionais daDivisión de Asistencia Sanitaria e da División deRecursos Humanos do SERGAS e profesionais daFEGAS.

A poboación diana é o persoal sanitariopertencente á rede asistencial pública do SER-GAS, incluíndo os centros propios do SERGAS emailas fundacións sanitarias.

O obxectivo deste estudio é detecta-las nece-sidades de formación continua percibidas polosprofesionais sanitarios.

Marco teórico

A sociedade do coñecemento

Vivimos nunha sociedade sometida a conti-nuos e rápidos cambios; este proceso de cambioafecta as persoas, as organizacións e instituciónse todo o sistema social. Unha das característicasmáis relevantes desta nova realidade social é aimportancia que nos últimos anos acadou tantoo coñecemento coma a información.

Un dos termos máis utilizados para facerreferencia á sociedade actual é o de “sociedade

do coñecemento e da información” como modode destacar unha nova era na que o coñece-mento ten un papel fundamental. Esta refle-xión non é recente e proba diso é que xa haicase tres décadas que algúns teóricos fixeranreferencia a ela.

É no ano 1973 cando Bell, na súa obra “Eladvenimento de la sociedad post-industrial“(Alianza Editorial), trata de facer unha prognosesocial a partir de tendencias emerxentes naestructura social ou tecnoeconómica das socieda-des avanzadas. Unha das cinco dimensións dasúa sociedade postindustrial, que considera o seuprincipio axial, é a primacía do coñecementoteórico como fonte de innovación e formulaciónpolítica da sociedade.

Nos últimos anos estámonos a referir cons-tantemente á sociedade do coñecemento e dainformación, así como ás tecnoloxías da informa-ción e a comunicación, pero convén non esque-cer que son as persoas as que utilizan estas tec-noloxías.

A consideración dos recursos humanos

Nas últimas décadas a teoría do capital huma-no puxo de relevo a necesidade de atender ósrecursos humanos e á súa formación. Se, na liñade Becker (1989), consideramos que son as per-soas as que integran os saberes e as capacidadesfundamentais das organizacións, en definitiva, oseu capital humano, será indispensable conside-rar cómo se poden mellorar os seus coñecemen-tos e desenvolver a súa capacidade creativa.

Constantemente xorden novas ideas, concep-tos e modelos que tratan de explicar e centran asúa atención no capital humano, o capital inte-lectual, o coñecemento tácito ou a xestión do


1. Introducción


coñecemento. Para incorporarse á nova econo-

mía é fundamental dispor de recursos humanos

especializados en innovación e tecnoloxía

(Espina, 1999).

Convén ter en conta que os recursos humanos

son o activo máis importante con que conta a

Administración, e neste sentido o investimento

anticipativo en recursos humanos é a estratexia

que lle pode permitir ó sector público dar res-

posta ás demandas do contorno. Actualmente a

formación dos recursos humanos considérase un

investimento e non un custo, como durante

moito tempo se pensou.

Un punto común ás diversas perspectivas

teóricas é considerar o capital intanxible da

sociedade e das organizacións como o recurso

de máis valor para facer fronte e responder ós

retos do noso tempo. O capital intanxible é,

segundo a consideración de varios teóricos, o

conxunto de competencias básicas distintivas

que permiten crear e soster a vantaxe compe-

titiva. Estas competencias básicas son: o conxun-

to de actitudes, de coñecementos tácitos e explí-

citos, e de capacidades de carácter persoal, tec-

nolóxico ou organizativo.

Para lograr un maior desenvolvemento des-

tas competencias distintivas básicas, tecnolóxi-

cas, organizativas e persoais, é necesario consi-

derar as diversas dimensións da realidade. Así, a

“realidade obxectiva”, que require competencias

técnico-científicas, a “realidade social”, para o

que se necesita comprender os procesos organi-

zativos, e a “realidade subxectiva”, que determi-

na a percepción da realidade.

Ó ser o coñecemento o activo máis importan-

te, o logro das competencias persoais obtense co

oportuno desenvolvemento de coñecementos e

habilidades que se necesitan para levar a cabo a

práctica diaria. “Sen embargo, non abonda con

xerar e acumular coñecementos...; hai que os

transferir á organización e transformalos en tec-

noloxías e habilidades capaces de resolver os

novos problemas organizativos” (Moreno, 1997).

A importancia da formación. A formación continua

Neste contexto xeral de cambio a formación

adquiriu nos últimos anos unha gran relevancia.

Nos anos 90 converteuse nun dos eixes centrais,

tanto na investigación social coma no debate

social e político, e aumentou constantemente a

importancia que se lle concede socialmente á

formación.

Son moi numerosas as achegas que, a nivel

teórico e práctico, inciden na importancia da

formación. Nos diversos ámbitos a formación

figura coma un elemento clave nas estratexias

diferenciais de competitividade baseadas na

investigación, a tecnoloxía e a calidade. Así se

pon de relevo na referencia seguinte: ”Todas as

organizacións consideran que a formación do

seu persoal é un factor determinante para

adaptarse ós cambios e ser capaces de ofrecer

productos ou prestar servicios de calidade que

dean resposta ás demandas dos clientes”

(Castellanos et al., 1997).

A formación non se considera coma un feito

puntual, senón coma un proceso que dura toda

a vida, e que permite afrontar con maior garan-

tía os numerosos desafíos do noso tempo. Neste

sentido cómpre destacar que: “a formación per-

manente é unha esixencia fronte ós retos cre-

centes de actualización de coñecementos e habi-

lidades para responder ó cambio de productos,

procesos, novos clientes...” (Garmendia, 1997).

Un punto de referencia, de carácter sistemá-

tico e práctico, constitúeo o Acordo Nacional de

Formación Continua de 1992. Neste marco consi-

dérase a formación continua como “o conxunto

de accións formativas dirixidas tanto á mellora

das competencias e cualificacións como á recua-

lificación dos traballadores ocupados”. Os axen-

tes sociais consideran que a formación constitúe



un valor estratéxico prioritario ante os procesosde cambio económico, tecnolóxico e social.

As Administracións públicas

O dinamismo social ó que viñemos facendoreferencia afecta tamén as Administraciónspúblicas, que necesitan adaptarse constante-mente ás novas condicións. No Libro Branco

para a Mellora dos Servicios Públicos faise fin-capé nos desafíos da Administración nas próxi-mas décadas, e no novo papel que estas debendesempeñar dentro do proceso de moderniza-ción. Faise referencia así mesmo a que as orga-nizacións, neste momento, “melloran o seu fun-

cionamento e avanzan na calidade dos bens

que xeran ou dos servicios que prestan, da man

da revalorización do papel que desempeñan

tanto as persoas como o coñecemento no logro

da misión da organización e na consecución dos

seus obxectivos”.

A xestión das persoas e a xestión do coñece-mento convertéronse en instrumentos indispen-sables para adaptarse ás esixencias dos novostempos. A necesidade de adaptarse a un contor-no dinámico e complexo fai imprescindible a ela-boración de políticas, estratexias e medidas quepermitan asumir os desafíos e alcanzar unhaserie de obxectivos que se centran tanto nas per-soas coma no coñecemento: promover a xestiónde calidade, mellorar a atención ós cidadáns,integrar a Administración na sociedade da infor-mación e do coñecemento, son un bo exemplodiso.

Na Administración pública a orientación ócidadán, a receptividade ante as súas expectati-vas e a necesidade dunha maior participaciónconvértense en elementos esenciais á hora dedefinir as súas políticas.

Neste marco xeral de globalización, compe-titividade, maior presión social, demanda deinformación, esixencia de calidade, necesidadede mellora continua, etc., a formación continua

dos traballadores da Administración pública, é

dicir, dos seus recursos humanos, converteuse na

mellor estratexia para afrontar con certa garan-

tía todos os cambios que se veñen producindo.

A formación continua na Administración pública

O recente III Acordo de Formación Continua

nas Administracións Públicas para o período

2001-2004 (AFCAP), no seu artigo 1, considera

que a “formación continua”, como subsistema

integrado no Sistema Nacional de Formación

Profesional, “está constituída polo conxunto

de actividades formativas que se desenvolvan

nas Administracións públicas a través das

modalidades previstas nel, dirixida á mellora

de competencias e cualificacións dos emprega-

dos públicos”.

A formación continua debe mellorar a calida-

de do traballo e en consecuencia a calidade dos

servicios públicos, e debe contribuír ó desenvol-

vemento persoal e profesional dos empregados

públicos. É fundamental un enfoque integral da

formación tratando de facer compatible a pers-

pectiva da organización –mellora de competen-

cia e capacitación dos seus recursos humanos,

eficiencia, calidade– coa dos empregados

–desenvolver os seus coñecementos, capacidades

e actitudes. Neste sentido a formación continua

convértese nun nexo importante para unir as

expectativas da organización coas do individuo.

Este III acordo, no seu artigo 2, indica que a

oferta formativa contida nos plans de formación

continua “orientarase á satisfacción das necesi-

dades de cualificación e estará baseada en estu-

dios de necesidades formativas”.

Así, e segundo consta no artigo 6, relativo a

plans de formación, “os plans e programas de

formación continua elaboraranse conforme a un

estudio previo de detección das necesidades for-

mativas da organización en que se encadren”.



Queda, pois, de manifesto tanto a actualida-de e relevancia da formación continua, como aobrigatoriedade de adecuar na medida do posi-ble as accións formativas ás necesidades exis-tentes; é fundamental coñecer as necesidades,tanto actuais coma futuras, para determinar aformación que é necesario ofrecer. As acciónsformativas, na súa maioría, realízanse despois daaparición de necesidades; son, polo tanto, decarácter reactivo. A aposta futura céntrase en sercapaces de anticiparse.

Cada vez existe unha maior preocupación porsaber se se están a detectar adecuadamente asnecesidades de formación continua nasAdministracións públicas, e se a oferta actual deformación continua responde ás necesidadesreais.

Insístese repetidamente na importancia delevar a cabo unha avaliación de necesidades. “Éimportante a identificación das necesidades deformación considerando que todo proceso deformación require unha análise de necesidadescomo primeiro paso para lograr unha formacióneficaz” (Chang, 1998).

Neste sentido convén destacar que o obxecti-vo xeral dunha avaliación é proporcionar infor-mación para dar resposta ás preguntas que seformulan. Neste caso trátase de realizar unhaavaliación das necesidades de formación. A ava-liación de necesidades é un proceso previo, adoi-ta ser o punto de partida para a elaboración e odesenvolvemento dun programa, unha interven-ción, unha acción. Céntrase no coñecemento dasnecesidades existentes e debe permitir actuarcon coñecemento da realidade (Alvira, 1997).

Os tipos de necesidades que se consideranson as percibidas e expresadas. Seguindo a consi-deración das necesidades de Bradshaw e a súatipoloxía, unha necesidade percibida define apercepción/sentimento dunha poboación deter-minada sobre cáles son as súas necesidades res-pecto a unha condición ou situación social; unha

necesidade expresada equivale a unha demandaexplícita.

Esta preocupación polo diagnóstico de nece-sidades plásmase na disposición adicional 5ª doIII AFCAP, na que se mencionan diversas actua-cións, entre elas, a elaboración dun modelometodolóxico para a avaliación das necesidadesde formación nas Administracións públicas, tra-tando de adecuar a oferta formativa ás necesi-dades de formación, e cumprir así co que seexpresa no artigo 2 xa mencionado.

Outra das actuacións importantes desde estaperspectiva refírese ó deseño dun modelo meto-dolóxico aplicable á avaliación de resultados eimpacto da formación. Levar a cabo unha avalia-ción de resultados e unha avaliación do impactoé indispensable se se quere coñecer en qué medi-da estas accións formativas permiten alcanzar osobxectivos, e qué efecto teñen sobre a poboa-ción.

En relación con outros obxectivos pareceinteresante a proposta de crear un fondo docu-mental que permita dispor de toda a informa-ción relacionada coa formación continua, asícomo a de constituír un foro para a formacióncontinua co fin de que as persoas expertas poi-dan reflexionar e debater sobre as políticas deformación, os plans, programas, accións e boasprácticas.

A formación continua no ámbito sanitario

Despois de facer unha ampla reflexión sobreo contexto social e sobre o marco institucional daformación continua, por medio dun percorridodesde a sociedade do coñecemento, o papel dosrecursos humanos, o capital intanxible, a impor-tancia da formación continua e a súa aplicaciónno marco da Administración pública, centraré-monos nun ámbito específico, o ámbito sanita-rio, que constitúe o marco de referencia desteestudio para a detección das necesidades forma-tivas dos profesionais da saúde.



Nun continuo coas reflexións anteriores, nasque se fixo fincapé nos importantes e rápidosprocesos de cambio social, e centrándonos noámbito sanitario, pódese observar que nel seproduciron e se seguen a producir grandes cam-bios que afectan ó cidadán, ós profesionais dasaúde, e ó propio sistema sanitario. Isto supón “anecesidade de actualizar permanentemente oscoñecementos e as capacidades dos profesionaissanitarios”. Así se fai explícito no Decreto 8/2000,do 7 de xaneiro, polo que se regula a organiza-ción do sistema acreditador de formación conti-nua dos profesionais sanitarios na ComunidadeAutónoma de Galicia.

A modo de exemplo, destácanse algúns dosaspectos máis relevantes neste proceso de cam-bio: o paso do concepto de enfermidade ó desaúde, a progresiva aceleración do cambio tec-nolóxico e do saber, a introducción de novosmodelos organizativos, a modificación dospatróns de morbilidade e mortalidade, a necesi-dade de esquemas preventivos e de promociónda saúde, así como a preocupación pola calidadedo acto asistencial (Pardell, 2000).

A formación continua é indispensable debidoós cambios que se están a producir nos sistemasde prestación da asistencia, que tenden a lograrunha maior eficiencia nos recursos humanos emateriais que interveñen nela.

A formación continua das profesións sanita-rias defínese no decreto antes referido como “oconxunto de actividades formativas destinadas amanter ou mellorar a competencia profesional(coñecementos, habilidades e actitudes), unhavez obtida a titulación básica ou a especialidadecorrespondente”.

Como xa mencionamos anteriormente, nonabonda con xerar e acumular coñecementos, haique os transferir á organización e transformalosen habilidades. Isto adquire especial relevanciano ámbito da saúde polo seu gran impacto naspersoas e na súa calidade de vida.

Así, a preocupación pola calidade convértesenunha constante; de feito, a formación continuanos profesionais da saúde vai dirixida a mellorara súa competencia profesional, pero o seu obxec-tivo último é mellorar a calidade da prestaciónasistencial (Pardell, 2000).

Realizouse unha exhaustiva revisión biblio-gráfica, tanto nos aspectos máis xerais, como asociedade do coñecemento, as tecnoloxías dainformación e comunicación, a importancia dosrecursos humanos, coma naqueles máis específi-cos como a formación continua naAdministración pública e a formación continuano ámbito sanitario.

Os múltiples estudios e informes en relacióncoas necesidades de formación e a a súa detec-ción poñen de manifesto a importancia quealcanzou a formación continua e a necesidadede levar a cabo un diagnóstico de necesidades, édicir, unha avaliación de necesidades de forma-ción que permita coñecer as carencias existentes.Unha das críticas máis comúns ós sistemas de for-mación é a falta de adecuación ás necesidadesdos seus destinatarios (Loayssa et al., 1994).

No ámbito sanitario encontramos numerosasreferencias bibliográficas que centran a súaatención na importancia de levar á práctica unhaformación continua, na necesidade de adecuar oseu contido, nas barreiras ou obstáculos queencontran os profesionais da saúde para realizara formación, así como nas estratexias que se con-sideran máis adecuadas para realizar as acciónsformativas.

Existe consenso entre os profesionais dasaúde sobre a importancia da formación conti-nua. Nun estudio para coñecer o estado actual,as necesidades sentidas, e a actitude dos profe-sionais de atención primaria de Guipúzcoa cara áformación continua (Arbonies et al., 1997), con-clúese que existe un consenso xeneralizado, entorno ó 90%, entre os diversos colectivos sobre anecesidade da formación continua, a utilidade e



a importancia da súa vinculación á práctica dia-ria; sen embargo, pódense observar diferencias óconsiderar aspectos concretos como a accesibili-dade –aproximadamente o 50% di ter impedi-mentos para realizala–, a obrigatoriedade–derredor do 70% considera que debe ser obri-gatoria–, e noutros aspectos como a motivación,o sistema de acreditación, etc.

Como se manifesta nalgún caso: “as discre-pancias máis importantes aparecen ó analizar osaspectos cualitativos, basicamente en termos demotivación, de valoración dos diversos tipos deactividades formativas, de obxectivo da forma-ción continua e de percepción de necesidadesformativas” (Pardell, 2000).

Trátase de desenvolver recursos humanospara a saúde. No marco de “Saúde para todos noséculo XXI” considérase que “os programas edu-cativos para os xestores e provedores da aten-ción sanitaria deben basearse nos principios dapolítica de saúde para todos”. “A educación e aformación dos profesionais da saúde públicadebe preparalos non só para o seu traballo téc-nico, senón tamén para actuar como promoto-res, mediadores e avogados da saúde e das ini-ciativas sobre poboacións en todos os sectores”(Organización Mundial da Saúde, 1998).

A Fundación Pública Escola Galega deAdministración Sanitaria

A Fundación Pública Escola Galega deAdministración Sanitaria (FEGAS) foi creada poracordo do Consello da Xunta de Galicia do 19 dedecembro de 1997 a iniciativa da Consellería deSanidade, e deu comezo ás súas actividades nomes de xuño de 1998.

A Escola ten como fin primordial a formacióne o perfeccionamento técnico, no ámbito dasaúde pública e a administración sanitaria, dosprofesionais que prestan os seus servicios na

Consellería de Sanidade e no Servicio Galego deSaúde (SERGAS), de maneira que todas as súasactividades se deberán desenvolver con suxei-ción ós criterios de planificación e ás directricesde carácter xeral emanadas tanto da conselleríacoma do organismo.

Convén salientar este último aspecto, xa quea Escola ten a dobre finalidade de impartir a for-mación continua dos máis de 30.000 traballado-res que dependen directamente da sanidadepública galega, así como a finalidade de que ditaformación continua estea, ó mesmo tempo,subordinada á consecución dos obxectivos quecompoñen a actuación estratéxica da conselleríae do organismo.

Ademais da formación e o perfeccionamentotécnico dos profesionais, outros fins da Escola,sempre en materia de administración e xestiónsanitaria, veñen constituídos pola investigación;as publicacións; a organización de reunións cien-tíficas e de especialistas; a difusión e o apoio áspolíticas que impulse a autoridade sanitaria; ofondo bibliográfico e as bolsas de estudio.

Nestos catro anos de vida efectiva xa seimpartiron máis de 1.200 cursos cunha carga lec-tiva de 25.000 horas e participaron nas súas acti-vidades máis de 25.000 traballadores da sanida-de pública galega.

O estudio sobre necesidades de formacióncontinua do noso persoal sanitario que se pre-senta vai constituír, sen dúbida, un instrumentomoi útil para a FEGAS na súa misión de planificare prover a súa formación continua, conseguindoque a través do seu programa docente cumpra adobre finalidade indicada, dando resposta ásnecesidades de formación dos nosos profesionaise configurando un verdadeiro plan docente deempresa intimamente ligado á consecución dosobxectivos estratéxicos da Consellería deSanidade e do SERGAS.



2METODOLOXÍA


Analizadas as posibles metodoloxías median-te as que se podían investigar as necesidades for-mativas do persoal sanitario, considerouse que ametodoloxía Delphi era a máis adecuada dadasas características do obxecto de estudio.

2.1. Obxectivos

Establecéronse os seguintes obxectivos:

1. Relacionar áreas de formación continuaidentificadas como prioritarias polos profe-sionais sanitarios de atención primaria eespecializada da rede asistencial do SER-GAS.

2. Identificar factores relacionados coa accesi-bilidade ás actividades de formación conti-nua do persoal sanitario.

3. Analizar os aspectos percibidos como rele-vantes polos profesionais en relación coametodoloxía docente.

2.2. Poboación diana do estudio

A poboación diana na que se centrou o estu-dio é o persoal sanitario pertencente á rede asis-tencial pública do SERGAS, incluíndo os seus pro-pios centros e as fundacións sanitarias: InstitutoGalego de Oftalmoloxía (INGO), Fundación deUrxencias Sanitarias 061, e as fundacións hospi-talarias de Verín, Cee e A Barbanza.

O estudio centrouse en 12 categorías profe-sionais desagregadas por niveis asistenciais(atención primaria e especializada). Véxase atáboa 2.1.

Analízase cada categoría profesional pornivel asistencial debido a que as demandas for-mativas poden ser diferentes en cada categoría een cada nivel asistencial. As distintas categoríasprofesionais presentan especificidades que fandifícil a integración nunha soa categoría. Porexemplo, as matronas, os enfermeiros, os fisiote-rapeutas e os auxiliares de enfermería de aten-ción primaria e especializada, presentan peculia-ridades e diferencias derivadas das actividades eformas de organización dos procesos de traballonos seus respectivos niveis asistenciais.

Atopámonos tamén cunha complexa estruc-tura profesional dos facultativos de hospitais,especialmente na súa dimensión vertical, cunharelativa estratificación profesional e cunha altadiferenciación horizontal derivada do númerode especialidades. Considéranse unicamente pro-blemáticas de formación troncais ou comúns a


2. Metodoloxía

TÁBOA 2.1. CATEGORÍAS PROFESIONAIS

Categorías profesionais Atención Atención primaria especializada

Médico/Facultativo X X

ATS/DUE X X

Matrona X X

Fisioterapeuta X X

Auxiliar enfermería X X

Pediatra X

Odontólogo X

Farmacéutico X

Hixienista Bucodental X

Técnico de laboratorio (TEL) X

Técnico de radioloxía (TER) X

Técnico de anatomía patolóxica (TEAP) X


todas as especialidades, sen abordar as deman-

das formativas específicas das numerosas espe-

cialidades.

2.3. Características da metodoloxía Delphi

2.3.1. Descrición da técnica Delphi

A técnica Delphi é un proceso sistemático e

iterativo que busca opinións e o consenso dun

grupo de expertos. Este método forma parte das

técnicas de consenso, no sentido de obter unha

opinión grupal a partir dun conxunto de exper-

tos individuais. Neste sentido diferénciase do

cuestionario simple na maior potencialidade de

consenso, aspecto que é relevante neste caso

para determinar os temas, barreiras e estratexias

que se consideran máis relevantes na formación

continua.

Un dos precedentes da técnica Delphi é o

método Vaticano, mediante o cal os cardenais

pretendían alcanzar unha decisión consensuada

sobre temas da Igrexa. O método Delphi foi crea-

do por Rand Corporation nos anos corenta e

desenvolvido e perfeccionado posteriormente

por outros investigadores. Consiste nunha pri-

meira fase na que se obteñen respostas a un

reducido número de preguntas de carácter aber-

to, sen interacción entre os expertos, e unha

segunda fase, na cal os expertos cualifican as

diferentes respostas obtidas por todos os inte-

grantes do grupo. Se non existe consenso poden

realizarse máis fases similares á segunda.

A metodoloxía Delphi caracterízase polos

seguintes aspectos:

a) O anonimato das achegas individuais, co

que se reducen os efectos non desexados

de timidez, diferencias de poder, etc.

b) Permite un feed-back controlado, co cal se

pode filtrar a información dos expertos

interpretándoa para asegurar a súa com-

prensión.

c) A iteración facilita unha reflexión máis pro-funda sobre o tema obxecto de estudio ópoder repensalo mellor o informante.

d) A cuantificación de resultados permite untratamento analítico e estatístico que posi-bilita a obxectividade no consenso.

e) A flexibilidade metodolóxica permite a súaadaptación a diferentes obxectos de estu-dio.

f) Por último, a facilidade de conducción doestudio.

2.3.2. Xustificación da elección da técnicaDelphi

a) Esta técnica presenta a vantaxe de permitira colaboración dun grupo de expertos, dis-tribuídos espacialmente en lugares distan-tes, sen que sexa necesaria a súa presenciafísica nin a súa coincidencia temporal.Todos estes factores fan ademais que a téc-nica Delphi sexa economicamente vanta-xosa fronte a outras alternativas.

b) A metodoloxía Delphi evita a interaccióndirecta cara a cara entre os expertos, comoocorre no caso de técnicas como o gruponominal ou o grupo de discusión, facilitan-do que acheguen aquilo que consideranmáis significativo e neutralizando asinfluencias non desexadas dos participan-tes con personalidade dominante, ou asinfluencias derivadas de diferencias deestatus, que poderían afectar de maneiraimportante a certas categorías presentesneste estudio, producindo posiblementeun fenómeno de inhibición das respostasse tivesen que defender as súas posturaspublicamente.

c) Consideramos que as prestacións do méto-do Delphi para detectar as necesidadessentidas polos profesionais son superioresó resto das técnicas alternativas, como ogrupo nominal, a enquisa, o grupo de dis-



cusión, etc., xa que xeran un número deideas significativamente superior (Landeta,1999). Ademais permite contar con todasas achegas escritas polos expertos, o quefacilita un estudio máis profundo e exhaus-tivo do tema. Tamén ten as vantaxes deri-vadas da propia técnica, como é o consen-so na definición das liñas máis importantesde formación continua percibidas polosprofesionais.

d) A técnica Delphi mellora a calidade, a efi-cacia e a eficiencia da toma de decisiónsdos xestores sobre formación continua, xaque os dota dunha maior e mellor infor-mación.

e) Ademais esta técnica mellora o sentimentode aceptación das decisións, xa que estasson resultado directo ou indirecto dun pro-ceso participativo dos propios afectados.

2.4. Estructura do estudio Delphi

2.4.1. Grupo de coordinación do estudio

Para dirixir o estudio, constituíuse desde aSubdirección Xeral de Programas Asistenciais ogrupo de coordinación, no que participaronoutros departamentos relacionados co tema.Este grupo estivo constituído polo subdirectorxeral de Programas Asistenciais, o director daFundación Escola Galega de AdministraciónSanitaria (FEGAS), o responsable de RecursosHumanos do SERGAS, tres investigadores daUniversidade de Vigo, e un funcionario daSubdirección Xeral de Programas.

Dependente do grupo de coordinación esta-bleceuse un dispositivo técnico formado por trespersoas, que coordinou os aspectos operativosdo estudio, elaborando as bases de datos, reali-zando a distribución e envío dos cuestionarios, arecepción destes e o seguimento dos traballos decampo.

2.4.2. Grupo de asesores do estudio

Para apoiar o estudio por áreas, creouse ungrupo de asesores, que tiveron un papel relevan-te na selección dos expertos ou informantes doestudio. Estes asesores debían ser coñecedoresdirectos do persoal sanitario de cada área e a súamisión principal foi a proposta de expertos, nosentido de bos informantes das necesidades deformación continua en cada categoría profesio-nal. Os asesores, en número reducido, foron pro-postos polos xerentes.

As funcións atribuídas ós asesores foron asseguintes:

❚ Proposta dos expertos que participarían noestudio como informantes, entre as distin-tas categorías profesionais obxecto do estu-dio, pertencentes ós niveis de atención pri-maria e especializada, tendo en conta os cri-terios de selección establecidos polos inves-tigadores.

❚ Selección dos expertos asignados por cen-tros, áreas e categorías profesionais quepreviamente determinaran os investiga-dores.

❚ Coordinación, en cada centro e área, para ocorrecto funcionamento do proceso.

O grupo de asesores formárono un total de55 profesionais da rede asistencial do SERGAS.


FIG. 2.1. ELEMENTOS DO ESTUDIO DELPHI

Grupocoordinador

Xerentes

Expertos Asesores


TÁBOA 2.2. DISTRIBUCIÓN DE ASESORES POR ÁREAS

Área Asesores

A Coruña 5

Ferrol 5

Santiago 12

Lugo 8

Ourense 9

Pontevedra 7

Vigo 9

TOTAL 55

Os asesores foron informados dos obxectivosdo estudio, a metodoloxía Delphi, os criteriospara a selección dun limitado número de exper-tos, así como os prazos para efectuar as propos-tas destes.

2.4.3. Selección de expertos

A selección dos expertos é un aspecto crucialda metodoloxía Delphi, xa que son os informan-tes clave e os responsables de emitir xuízos quede forma agregada constituirán os resultados doestudio. Por iso é necesario que a selección a rea-licen persoas coñecedoras do ámbito humano óque vai dirixido o estudio. Seguindo a JonLandeta (1999) aplicamos o termo experto a:“aquel individuo cunha situación e recursos per-soais que lle posibiliten contribuír positivamenteá consecución do fin que motivou a iniciación dotraballo Delphi”.

Os expertos que participaron neste estudioDelphi son profesionais implicados no problemaque se está estudiando, parte activa dos colecti-vos sobre os que se aplicarán os resultados desteestudio Delphi.

2.4.3.1. Criterios para a selección dos expertos

Consideramos expertos a aqueles profesio-nais que reunisen as seguintes características:

❚ Bo coñecedor das necesidades de formacióndo colectivo profesional ó que pertenza een xeral de todos os aspectos relativos á for-mación continua no ámbito sanitario.

❚ Pertenza á categoría profesional correspon-dente.

❚ Interese no diagnóstico das necesidades deformación continua e na colaboración noestudio.

❚ Considérase desexable que o experto teñaexperiencia profesional, prestixio, represen-tatividade, influencia ou liderado dentro doseu colectivo e responsabilidade ou compe-tencias/experiencia en formación ou direc-ción de equipos humanos.

❚ Os membros do grupo asesor que reúnan osrequisitos anteriores e o desexen poden serpropostos e integrados como expertos1.

❚ No colectivo dos médicos especialistas deatención especializada recomendouse aparticipación do maior número posible deespecialidades médico-cirúrxicas existentesnos hospitais.

❚ A información facilitada polos expertosdeberá reflectir a súa propia opinión.

2.4.3.2. Número de expertos

Os estudios sobre a metodoloxía Delphi(Landeta, 1999) propoñen como cifras indicati-vas, en canto ó número de expertos, un mínimode 7, non sendo aconsellable máis de 30.Considerouse adecuado utilizar a cifra de 30expertos para aquelas categorías máis numero-


1 Cómpre subliñar que a esta opción soamente se acolleron un total de once asesores. A razón para integrar algunhas destas persoas no estudio é que en

moitos casos os asesores propostos polos xerentes eran responsables de formación dos seus respectivos centros, co cal estabamos ante informantes cuali-

ficados no tema do estudio.



sas e un mínimo de 10 para as categorías máisminguadas de efectivos, barallando unha cifratotal aproximada de 300 expertos como infor-mantes clave do estudio.

Para facer a distribución dos expertos, eraimprescindible coñecer o total de efectivos darede asistencial do SERGAS. Como base de infor-mación para identificar os recursos humanos ecategorías profesionais utilizouse a Memoria doSERGAS de 1998, completada con outros datosfacilitados polo propio SERGAS naquelas catego-rías nas que non existían datos. Foi necesariofacer algunhas modificacións no número de

expertos nos complexos hospitalarios dePontevedra e Ourense, debido á integración hos-pitalaria dos recursos das Deputacións nesasáreas e os datos dos cales non figuraban namemoria citada.

Tendo en conta o número de efectivos encada unha das categorías profesionais sanitariaspor niveis asistenciais, así como a súa distribuciónpor áreas e centros, determinouse a asignaciónde expertos que finalmente participarían noestudio Delphi e que se amosan nas táboasseguintes.

TÁBOA 2.3. DISTRIBUCIÓN DE EXPERTOS POR CATEGORÍAS PROFESIONAIS DE ATENCIÓN ESPECIALIZADA

Aux. TécnicoFacultativo Ats/Due Matrona Fisioterapeuta enfermería L,Rx,AP TOTAL

ÁREA SANITARIA DA CORUÑA

C.H. Juan Canalejo-Marítimo de Oza 5 5 3 3 5 2+2+2 27

F. H. Virxe da Xunqueira (Cee) 1 1 1 3

ÁREA SANITARIA DE FERROL

C.H. Arquitecto Marcide-Novoa Santos 2 2 1 1 2 1+1+1 11

ÁREA SANITARIA DE SANTIAGO

C.H. Universitario de Santiago 5 5 2 2 5 2+2+2 25

F.H. da Barbanza 1 1 1 3

Inst. Galego de Oftalmoloxía (INGO) 2 2

Fundación 061 1 1 2

ÁREA SANITARIA DE LUGO

C.H. Xeral-Calde 3 3 2 2 3 1+1+1 16

H.C. da Costa (Burela) 1 1 1 3

H.C. de Monforte 2 1 1 4

ÁREA SANITARIA DE OURENSE

C.H. de Ourense 4 4 2 2 4 1+1+1 19

H.C. de Valdeorras 1 1 1 3

F. H. de Verín 1 1 1 3

ÁREA SANITARIA DE PONTEVEDRA

C.H. de Pontevedra 4 4 2 2 4 1+1+1 19

ÁREA SANITARIA DE VIGO

C. H. Xeral-Cíes 4 4 3 2 4 1+1+1 20

H. Meixoeiro 2 2 1 2 1+1+1 10

H. Nicolás Peña 1 1 1 3

TOTAL 40 37 15 15 36 10+10+10 173



TÁBOA 2.4. DISTRIBUCIÓN DE EXPERTOS POR CATEGORÍAS PROFESIONAIS DE ATENCIÓN PRIMARIA

Aux. HixienistaÁrea de saúde Médico Ats/Due Enfermería Matrona Fisioterapéuta Pediatra Odontólogo bucodental Farmacéutico TOTAL

A Coruña 5 5 2 4 4 4 2 3 2 31

Ferrol 2 3 1 1 1 1 1 1 1 12

Santiago 4 4 2 4 3 2 2 1 1 23

Lugo 6 5 2 0 2 1 3 1 1 21

Ourense 5 5 1 1 1 1 2 0 2 18

Pontevedra 3 3 3 2 2 2 2 2 1 20

Vigo 5 5 4 3 2 4 3 2 2 30

TOTAL 30 30 15 15 15 15 15 10 10 155

2.5. Traballos de campo

A metodoloxía Delphi deseñouse en variasroldas.

a) Unha primeira rolda, con tres preguntasxerais abertas, na que os expertos debenpropor libremente os temas que conside-ran máis relevantes para a formación con-tinua da súa propia categoría profesional,así como as barreiras que se encontran e asestratexias que estiman máis pertinentes.

b) Unha segunda rolda, con preguntas cerra-das, configurada a partir das respostasobtidas na primeira rolda.

c) Barallouse a posibilidade dunha terceirarolda no caso de non obter un consensorazoable nas dúas roldas anteriores. Acorrelación estatística atopada entre asdúas roldas (véxase a sección de resultados)clarificou os obxectivos do estudio e nonfoi necesaria unha terceira rolda.

2.5.1. Primeira rolda

Enviouse a cada un dos expertos unha cartaco cuestionario, os obxectivos do estudio, e asinstruccións. Enfatizouse o carácter anónimo econfidencial da información facilitada, xa quecada cuestionario enviado polos expertos seríaremitido posteriormente ós investigadores paraun tratamento puramente estatístico e nuncaindividual.

No primeiro cuestionario formúlanse trespreguntas xenéricas e abertas, de tal maneiraque os expertos poden responder con total liber-dade ás seguintes cuestións:

1. Materias ou contidos de formación conti-nua que propoñen, por consideralos deinterese para a súa categoría profesional.

2. Barreiras, obstáculos ou dificultades queperciben para o acceso á formación conti-nua.

3. Métodos ou estratexias máis adecuadaspara a formación continua.


FIG 2.2. PROCESO DELPHI


Proposta decuestionario emetodoloxía

Grupo coordinador

Análise das respostas Grupo coordinador

Cuestionario Expertos

RespostasAnálise e agregaciónde respostas

Grupo coordinador

Cuestionario Expertos Respostas

Co fin de determinar se a redacción das pre-guntas suscitaba algunha dificultade de compren-sión, realizouse un test previo cos alumnos doscursos para acreditadores de formación continua.

Unha vez recibidas as respostas da primeirarolda, procedeuse á súa clasificación e codifica-ción. Dado o carácter aberto das preguntas, foinecesario interpretar nalgúns casos respostasredactadas de formas moi diversas. Os datosforon a continuación procesados estatisticamen-te para elaborar as táboas de frecuencias que sepresentan na sección de resultados neste estudio.

A partir dos datos anteriores confeccionáron-se os cuestionarios da segunda rolda. O primeirocuestionario foi particularizado para cada cate-goría profesional e centrábase nos temas forma-tivos demandados, os outros dous cuestionariossobre barreiras para a formación continua emétodos ou estratexias formativas foron comúnspara todas as categorías. Cada experto, segundoa súa opinión persoal, debía valorar nunha esca-la de un a dez o interese ou importancia de cadaítem.


3RESULTADOS


Preséntanse os resultados obtidos coa aplica-ción das dúas roldas do método Delphi. Os cues-tionarios enviados ós expertos foron codificadose procesados, obténdose táboas de frecuenciaspara cada grupo profesional para as tres pregun-tas do cuestionario (temas, barreiras e métodos).

3.1. MÉTODO DELPHI. PRIMEIRA ROLDA

No anexo VIII preséntanse as táboas coas res-postas obtidas e ordenadas pola frecuencia decada tema dentro da categoría profesionalcorrespondente. Os temas citados por un maiornúmero de expertos son xeralmente aqueles quese consideran de maior interese para a forma-ción continua do grupo profesional, aínda quena primeira rolda o obxectivo que se persegue éobter unha relación razoablemente completa detemas, deixando a valoración do interese decada ítem para a segunda fase do estudio Delphi.Estes dous aspectos, frecuencia e grao de intere-se, serán analizados posteriormente.

Nas táboas que seguen amósanse, para cadagrupo profesional, os aspectos máis importantescitados polos expertos na súa resposta ó primei-ro cuestionario. En cada táboa preséntanse asdez respostas máis citadas ás tres cuestións for-muladas, é dicir, temas de formación continuaque deberían ser tidos en conta, barreiras e obs-táculos actuais á formación continua, e métodosque o experto considera máis adecuados paralevar a cabo esta formación.


RESULTADOS


A) ATENCIÓN PRIMARIA

ATENCIÓN PRIMARIA TEMAS

AUXILIAR DE ENFERMERÍA Desinfección e esterilización

Rol profesional: funcións e tarefas

Informática: ofimática, OMI-AP, GACELA

Xestión de almacén e loxística

Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares

Visita domiciliaria

Protocolización: deseño e implantación de protocolos

Patoloxías crónicas: HTA, diabete, EPOC

Mantemento de istrumental: limpeza, calibración

Vacinación

BARREIRAS

Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas)

A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descanso

Cursos de formación escasos (na categoría)

Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)

Distancia ó lugar/centro de formación

Sobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación)

A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)

Inexistencia dunha “cultura” de traballo en equipo

Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidades

Desmotivación do persoal

MÉTODOS

Cursos teórico-prácticos

Facilitar permisos para a formación (días libres)

Sesións e talleres de casos prácticos

Formación dentro da xornada laboral

Recoñecemento da formación como mérito profesional

Cursos con metodoloxía activa que inclúan a discusión e o debate

Promover o intercambio ou rotación formativa entre niveis eservicios

Organizar mesas redondas e seminarios

Desenvolver un clima e cultura que incentive a reciclaxe

Formación mediante grupos cooperativos




ATS/DUE Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares

Técnicas de educación para a saúde

Técnicas enfermeiras: SNG, lavado de oídos, venopunción,cateterismo vesical


Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros,electrocardiógrafos.

Dietética e nutrición

Técnicas de vendaxe

Planificación de coidados de enfermería

Visita domiciliaria

Urxencias médico-cirúrxicas

BARREIRAS







Problema de compatibilidade coa vida familiar



Cursos de formación moi teóricos e pouco prácticos

MÉTODOS



Realización de sesións e cursos na propia unidade ou centro detraballo





Potenciar como docentes ós propios profesionais da especialidade


Descentralización en distintas localidades dos cursos a impartir




FARMACÉUTICO Farmacoeconomía: análise do uso de medicamentos

Deseño de proxectos de investigación e ensaios clínicos

Lectura crítica de artigos científicos

Farmacoloxía e terapéutica

Busca bibliográfica en bases de datos

Estatística básica e avanzada: SPSS, EPI-INFO,...

Avaliación da calidade asistencial, certificación e normas ISO

Internet: buscadores, correo electrónico, foros, listas de noticias

Relacións interpersoais

Socioloxía do comportamento

BARREIRAS



Escasez de material básico (ordenadores, internet, revistas,bibliotecas)

Escasez da publicidade das actividades formativas



Prazas limitadas nos cursos

Inexistencia de incentivos motivadores


Non recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)

MÉTODOS

Formación a distancia con apoio de novas tecnoloxías (internet,cursos on-line)

Utilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores,transparencias, mav)

Mellorar o soporte tecnolóxico dos centros: internet, bases dedatos




Cursos de curta duración (20-40 horas) e con xornada reducida


Cursos moi intensivos (fins de semana) con entrega previa domaterial de traballo

Cursos semipresenciais (documentación e sesións presenciais)




FISIOTERAPEUTA Fisioterapia xeral: manual, Klapp, Niederhoffer, Schroth...

Diagnóstico fisioterápico

Electroterapia: magnetoterapia, láser, baños galvánicos, ultrasóns

Fisioterapia respiratoria

Drenaxe linfática


Modelos de organización do traballo: traballo en equipo,xerarquizado

Masaxe de “puntos gatillo”

Interpretación de probas complementarias de imaxe: radiografía,ecografía, TAC, RM

Técnicas terapéuticas neurolóxicas: hemiplexía, ACV

BARREIRAS


A Institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)








Escasez de publicidade das actividades formativas

MÉTODOS


Visitas formativas de curta duración a centros con técnicasinnovadoras


Asesoramento profesional para o deseño dos contidos dos cursos




Formación interdisciplinar






HIXIENISTA BUCODENTAL Patoloxías orais

Desinfección e esterilización

Prevención de riscos: físicos, químicos e biolóxicos

Pediatría psicosocial


Situacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada,desfibriladores


Manexo de instrumentos radiolóxicos

Diagnóstico e técnicas preventivas odontolóxicas

Diagnóstico ortodóntico

BARREIRAS











MÉTODOS







Formación interdisciplinar

Descentralización en distintas localidades dos cursos a impartir

Cursos de curta duración (20-40 horas) e con xornada reducida





MÉDICO Cirurxía menor ambulatoria e técnicas de sutura


Urxencias médico-cirúrxicas


Técnicas básicas de infiltracións


Oftalmoloxía: exploración e probas diagnósticas

Deseño de proxectos de investigación e ensaios clínicos

Dermatoloxía: diagnóstico e tratamento

Otorrinolaringoloxía: exploración e probas diagnósticas

BARREIRAS











MÉTODOS








Formación tutelada por especialistas ou expertos






PEDIATRA Dermatoloxía: diagnóstico e tratamento

Traumatoloxía/ortopedia: exploración e probas diagnósticas

Cirurxía menor ambulatoria e técnicas de sutura



Pediatría psicosocial

Oftalmoloxía: exploración e probas diagnósticas

Endocrinoloxía: exploración e probas diagnósticas

Atención á adolescencia (drogas, sexo, accidentes, anorexia, bulimia)

Busca bibliográfica en bases de datos

BARREIRAS




Non recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)

Escasez de material básico (ordenadores, internet, revistas,bibliotecas)






MÉTODOS








Establecer un “crédito” anual de días para formación






MATRONA Programa da muller: cancro, menopausa

Atención á muller: embarazo, parto e posparto

Lactancia materna


Atención á muller: planificación familiar

Incontinencia urinaria (rehabilitación do solo pélvico)

Preparación maternal ó parto


Dinámica de grupos

Atención á adolescencia (drogas, sexo, accidentes, anorexia,bulimia)

BARREIRAS







Dificultades na comunicación atención primaria e especializada



Illamento do profesional (rural)

MÉTODOS






Maior difusión dos programas de formación

Vídeos comentados por expertos

Cursos e conferencias con relatores de prestixio


Rol-playing ou dramatización de situacións e relacións conpacientes e familiares




ODONTÓLOGO Patoloxías orais

Cirurxía oral menor: biopsias...

Diagnóstico e técnicas preventivas odontolóxicas

Farmacoloxía e terapéutica

Patoloxía da coagulación

Urxencias dentais

Diagnóstico ortodóntico




BARREIRAS










Criterios inapropiados de admisión en cursos (priorización persoalfixo)

MÉTODOS





Xeración de revistas e monografías que inclúan exercicios deautoavaliación


Cursos e conferencias con relatores de prestixio


Creación de bolsas para formación




B) ATENCIÓN ESPECIALIZADA

ATENCIÓN ESPECIALIZADA TEMAS

AUXILIAR DE ENFERMERÍA Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares

Mobilización e cambios posturais

Ergonomía do movemento/posto de traballo/hixiene postural

Rol profesional: funcións e tarefas

Xestión do estrés: relaxación, autocontrol, autoestima


Coidados básicos: hixiene do paciente

Atención ó ancián/xeriatría

Desinfección e esterilización

Psicoloxía

BARREIRAS











MÉTODOS














ATS/DUE Planificación de coidados de enfermeríaXestión do estrés: relaxación, autocontrol, autoestimaInformática: ofimática, OMI-AP, GACELAComunicación e relación co enfermo e os seus familiaresDeseño de proxectos de investigación e ensaios clínicosSituacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada,desfibriladoresRelación de axudaCoidados paliativos e manexo do paciente terminalTécnicas enfermeiras: SNG, lavado de oídos, venopunción,cateterismo vesicalAvaliación da calidade asistencial, certificación e normas ISO

BARREIRAS

Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas)A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)Desmotivación do persoalSobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación)Problema de compatibilidade coa vida familiarCustos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)Distancia ó lugar/centro de formaciónNon recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)Escasez de material básico (ordenadores, internet, revistas,bibliotecas)A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descanso

MÉTODOS


Sesións e talleres de casos prácticosUtilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores,transparencias, mav)Realización de sesións e cursos na propia unidade ou centro detraballoFormación dentro da xornada laboralPotenciar como docentes ós propios profesionais da especialidadeFormación a distancia con apoio de novas tecnoloxías (internet,cursos on-line)Facilitar permisos para a formación (días libres)Cursos teórico-prácticosProbas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorar criterios deavaliación




FISIOTERAPEUTA Fisioterapia respiratoria

Fisioterapia xeral: manual, Klapp, Niederhoffer, Schroth...Interpretación de probas complementarias de imaxe: radiografía,ecografía, TAC, RMDrenaxe linfáticaElectroterapia: magnetoterapia, láser, baños galvánicos, ultrasónsTécnicas fisioterápicas neurolóxicas: “Bobath”, “Kabat”Informática: ofimática, OMI-AP, GACELAProtocolización: deseño e implantación de protocolosTécnicas terapéuticas neurolóxicas: hemiplexía, ACVTerapia manual do raque

BARREIRAS

Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta dodescansoCursos de formación escasos (na categoría)A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)Distancia ó lugar/centro de formaciónIncompatibilidade de horarios (problemática das quendas)Desmotivación do persoalPrazas limitadas nos cursosInexistencia de incentivos motivadoresNon recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)

MÉTODOS

Cursos teórico-prácticosSesións e talleres de casos prácticosFacilitar permisos para a formación (días libres)Realización de sesións e cursos na propia unidade ou centro detraballoCreación de bolsas para formaciónIncrementar a oferta de cursos (na categoría profesional)Cursos con metodoloxía activa que inclúan a discusión e o debateUtilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores,transparencias, mav)Asesoramento profesional para o deseño dos contidos dos cursosOrganizar mesas redondas e seminarios




FACULTATIVO Busca bibliográfica en bases de datosDeseño de proxectos de investigación e ensaios clínicosInformática: ofimática, OMI-AP, GACELAInternet: buscadores, correo electrónico, foros, listas de noticiasComunicación e relación co enfermo e os seus familiaresPlanificación e xestión clínica e sanitariaEstatística básica e avanzada: SPSS, EPI-INFO,...BioéticaMedicina baseada na evidencia ou en probasSituacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada,desfibriladores

BARREIRAS

Sobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación)Distancia ó lugar/centro de formaciónInexistencia de incentivos motivadoresIncompatibilidade de horarios (problemática das quendas)Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)Desmotivación do persoalEscasez de material básico (ordenadores, internet, revistas,bibliotecas)Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidadesNon recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)

MÉTODOS

Sesións e talleres de casos prácticosCursos con metodoloxía activa que inclúan a discusión e o debateMellorar o soporte tecnolóxico dos centros: internet, bases dedatosCursos teórico-prácticosFormación a distancia con apoio de novas tecnoloxías (internet,cursos on-line)Establecer a carreira profesionalUtilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores,transparencias, mav)Probas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorar criterios deavaliaciónPromover o intercambio ou rotación formativa entre niveis eserviciosVisitas formativas de curta duración a centros con técnicasinnovadoras




MATRONA Analxesia epidural e raquídea

Atención á muller: embarazo, parto e pospartoProbas de benestar fetal intraparto: APP, CIR, sufrimento fetalTécnicas de reanimación neonatalLactancia maternaFarmacoloxía e terapéuticaInterpretación de probas complementarias de imaxe: radiografía,ecografía, TAC, RMInformática: ofimática, OMI-AP, GACELAManexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros,electrocardiógrafos...Técnicas de educación para a saúde

BARREIRAS

A Institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)Desmotivación do persoalNon recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promocióninterna)A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descansoSobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación)Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)Criterios inapropiados de admisión en cursos (priorización persoalfixo)Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas)Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidadesCursos de formación escasos (na categoría)

MÉTODOS

Sesións e talleres de casos prácticosDescentralización en distintas localidades dos cursos a impartirFormación dentro da xornada laboralRecoñecemento da formación como mérito profesionalCursos teórico-prácticosEstablecer un “crédito” anual de días para formaciónCursos de curta duración (20-40 horas) e con xornada reducidaPotenciar como docentes ós propios profesionais da especialidadeGrupos reducidosDescontinuidade dos cursos no tempo (días alternos, fins desemana...)




TÉCNICO DE ANATOMÍA PATOLÓXICA Histoloxía/citoloxía

Manexo da microscopía electrónica

Bioloxía molecular

Técnicas de inmunoloxía

Bases moleculares da patoxenia

Relacións interpersoais

Técnicas de laboratorio (PCR, microbioloxía...)

Xestión do tempo

BARREIRAS









Falta de colaboración entre profesionais

MÉTODOS









Probas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorar criterios deavaliación





TÉCNICO DELABORATORIO Técnicas de laboratorio (PCR, microbioloxía...)

Informatización do laboratorio

Prevención de riscos: físicos, químicos e biolóxicos

Toma e manexo de mostras biolóxicas


Avaliación da calidade asistencial, certificación e normas iso

Hematoloxía

Marcadores de laboratorio

Internet: buscadores, correo electrónico, foros, listas de noticias

Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares

BARREIRAS











MÉTODOS




Asesoramento profesional para o deseño dos contidos dos cursos

Incrementar a oferta de cursos (na categoría profesional)









TÉCNICO DERADIOLOXÍA Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RM, TAC, ecografía...

Manexo de instrumentos radiolóxicosMobilización do enfermo politraumatizadoPrevención de riscos laborais: protección radiolóxicaProtocolización: deseño e implantación de protocolosAnatomía e patoloxía radiolóxicaSituacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada,desfibriladoresActuación en emerxencias e catástrofes, clasificación de pacientese politraumatizadosFarmacoloxía e terapéuticaModelos de organización do traballo: traballo en equipo,xerarquizado.

BARREIRAS

A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións)Cursos de formación escasos (na categoría)Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas)Prazas limitadas nos cursosInexistencia de incentivos motivadoresDistancia ó lugar/centro de formaciónEscasez de material básico (ordenadores, internet, revistas,bibliotecas)Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidadesSobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación)Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis)

MÉTODOS

Cursos teórico-prácticosSesións e talleres de casos prácticosIncrementar a oferta de cursos (na categoría profesional)Asesoramento profesional para o deseño dos contidos dos cursosPromover o intercambio ou rotación formativa entre niveis eserviciosFormación dentro da xornada laboralRealización de sesións e cursos na propia unidade ou centro detraballoCreación de bolsas para formaciónCursos con metodoloxía activa que inclúan a discusión e o debateVídeos comentados por expertos



3.2 MÉTODO DELPHI. SEGUNDA ROLDA

Na segunda rolda, seguindo a metodoloxíaDelphi para a obtención dun grao de consensoelevado entre os compoñentes de cada grupoprofesional, sométese á consideración de cadaexperto de forma individualizada a valoracióndos temas que todos os expertos de cada grupopropuxeron na primeira rolda. Na valoraciónsolicítase ós expertos que cualifiquen o interesede cada tema nunha escala de cero a dez.

Para o tratamento estatístico dos datos utilí-zase o valor medio dentro de cada grupo, e ovalor medio do conxunto de expertos no caso detemas comúns a varios grupos profesionais. Estevalor medio é o principal indicador do interesede cada tema, e amósase nas táboas que seguen.

Unha medida simple do grao de acordo entreos distintos expertos acerca do interese de cadatema é a desviación típica: se todos os expertosoutorgan a mesma cualificación ó ítem, calqueraque sexa o valor (alto ou baixo) outorgado, oacordo será máximo e a desviación típica tería ovalor cero. Pola contra, se os expertos asignanvalores dispersos, e algúns consideran o ítem moiimportante mentres outros o cren de pouco inte-rese, o grao de consenso será baixo, e a desvia-ción típica alcanzará valores altos (no supostomáis extremo tería o valor 5), caso no que o valormedio da puntuación será tamén pouco repre-sentativo da opinión do colectivo.

Con carácter orientativo, pódense utilizar osseguintes valores de referencia para a desviacióntípica:

❚ por debaixo de 1,5 indica alto grao de acor-do na cualificación

❚ entre 1,5 e 3, acordo medio

❚ por riba de 3, desacordo na puntuación

Cando se consideran conxuntamente distin-tos grupos profesionais, dado que existen temascomúns a varios grupos, unha desviación típicaalta pode deberse á distinta valoración dos gru-pos, aínda que o grao de acordo dentro de cadagrupo profesional sexa moi elevado.

Cada grupo profesional ten un cuestionarioespecífico, aínda que algúns ítems son comparti-dos por dous ou máis grupos. O número de pro-fesionais que contesta a cada ítem está relacio-nado polo tanto co grao de interese mostradopolos profesionais na primeira rolda Delphi, xaque só os ítems de interese foron incluídos nosegundo cuestionario, e está relacionado taménco número de profesionais seleccionado en cadagrupo.

No anexo IX amósanse as táboas coa cualifi-cación media obtida por cada tema para todos osgrupos profesionais, xunto co número de respos-tas e a desviación típica.



3.2.1 CONTIDOS FORMATIVOS

A análise dos contidos formativos realizousea nivel xeral, e especificamente para cada cate-goría profesional.

A) DEMANDAS FORMATIVAS COMÚNS

Algunhas das propostas formativas soncomúns á maioría dos grupos profesionais.Podemos destacar como grupos temáticoscomúns os seguintes:

❚ Coñecemento de materias como informáti-ca, no seu sentido máis xenérico, xa queneste concepto se inclúen demandas sobreinformática básica, ofimática e aplicaciónsespecíficas como OMI-AP, GACELA, etc.Tamén se manifestan demandas relativas ódesenvolvemento de habilidades no uso dasnovas tecnoloxías, e especialmente da redeinternet.

❚ Outra preocupación importante na maioríadas categorías é a demanda formativa encomunicación. As demandas sobre habilida-des comunicativas presentan dúas dimen-sións: unha relativa ó desenvolvemento dehabilidades para manter relacións eficacescos pacientes e o seu contorno familiar, eoutra ó desenvolvemento de habilidadescomunicativas nas relacións interpersoaiscos compañeiros de traballo.

❚ A maioría dos grupos profesionais manifes-tan o seu interese pola formación en técni-cas de educación para a saúde, en conso-nancia co recente cambio de enfoque dasanidade pública, máis centrada no tema dasaúde e no enfoque preventivo ca nos pro-blemas da enfermidade de carácter exclusi-vamente paliativo.

❚ Evidénciase unha necesidade de formaciónen técnicas e procedementos relacionadoscoa investigación. Esta preocupación mani-féstase con maior intensidade no grupo defacultativos especialistas, aínda que non haique desdeñar a importancia da formaciónen investigación noutros grupos profesio-nais que posiblemente no futuro incremen-ten as demandas nesta liña, como é o casodos médicos de familia, enfermeiros, farma-céuticos, fisioterapeutas, matronas, pedia-tras e odontólogos. En relación con estasdemandas, cabe citar tamén a busca deinformación bibliográfica en bases de datosna internet e a medicina e enfermería base-adas na evidencia.

❚ Existe unha demanda sobre coñecementos etécnicas de como mellorar a calidade dosprocedementos de traballo e dos serviciossanitarios en xeral. A calidade pode ser vistacomo un recurso profesional e como unrecurso estratéxico da organización sanita-ria. Relacionado coa calidade existendemandas sobre metodoloxías especificaspara o deseño e implantación de protoco-los, como instrumentos para a calidade asis-tencial.

❚ Demandas formativas sobre os diferentesmodelos de organización do traballo, espe-cialmente as novas formas organizativasque poidan ser máis satisfactorias para otraballo cotián. Resultan chamativas asdemandas relacionadas coas modalidades ecaracterísticas do traballo en equipo.

❚ Demandas relacionadas coas actuaciónsprofesionais ante situacións que compro-meten a vida, especialmente a reanimacióncardio-pulmonar (RCP) e a utilización dastecnoloxías relacionadas con esta técnicacomo os desfibriladores.



B) DEMANDAS FORMATIVAS POR CATEGORÍASPROFESIONAIS

Na análise dos resultados por categorías pro-fesionais, cabe destacar os seguintes aspectos:

AUXILIAR DE ENFERMERÍA

ATENCIÓN ESPECIALIZADA

❚ Destacaremos o alto consenso nas deman-das formativas centradas en aspectos clíni-cos dos pacientes encamados e dependen-tes, e na planificación de coidados, aspectosque constitúen a súa actividade cotiá noshospitais, como son o coidado dos pacientesanciáns, coidados paliativos en pacientesterminais e críticos, os aspectos da dor, aprevención das úlceras por presión e as feri-das derivadas do encamamento, os cambiose mobilizacións posturais, as urxencias, etc.

❚ Outro aspecto destacado refírese á necesi-dade de definir o papel ou rol profesionaldos auxiliares de enfermería dentro do sis-tema de coidados, que parece estar relacio-nada coa sensación de frustración profesio-nal e “burn-out”que se percibe nas respos-tas recibidas.

❚ Desenvolvemento formativo en técnicaspara o enfrontamento e manexo do estrés.Esta percepción de estrés pode estar rela-cionada coa comentada indefinición dopapel profesional.

❚ Formación en ergonomía postural, derivadado traballo de mobilización de pacientes eas súas consecuencias sobre o lombo. Taméndemandan formación especifica na preven-ción de riscos, especialmente biolóxicos enas infeccións nosocomiais.

❚ Formación en RCP e en situacións de urxen-cia e catástrofes.

ATENCIÓN PRIMARIA

Neste grupo non se percibe con igual intensi-dade a problemática de desmotivación que seobserva no mesmo grupo de atención especiali-zada.

❚ Demandas de formación en mantemento deinstrumental e instalacións (consultas, alma-céns), técnicas de esterilización e desinfec-ción, tratamento de residuos.

❚ Formación sobre o papel ou rol profesionaldos auxiliares de enfermería dentro do sis-tema de coidados.

❚ Formación en aspectos clínicos como os coi-dados paliativos no paciente terminal,urxencias médico-cirúrxicas, etc.



ATS/DUE


❚ Una das maiores preocupacións é a forma-ción en planificación de coidados enfermei-ros e aspectos clínicos, como a dor, a preven-ción das úlceras por presión e feridas, cambiosposturais e mobilizacións de politraumatiza-dos, os pacientes anciáns, pacientes críticos,coidados paliativos en terminais, urxenciasmédico-cirúrxicas e os procesos da morte.

❚ Evidénciase a preocupación polas relaciónsinterpersoais entre compañeiros de traba-llo. Percepción do problema da deshumani-zación asistencial, que debe ser abordadonun proceso formativo que inclúa a relaciónde axuda, necesaria para humanizar a asis-tencia sanitaria.

❚ Parece importante previr a desmotivaciónprofesional. Existe coincidencia neste diag-nóstico cos auxiliares de enfermería destemesmo nivel asistencial (atención especiali-zada). Saliéntase a problemática de identi-dade do rol profesional, a necesidade defomentar a autoestima e de formación entécnicas de xestión do estrés.

❚ Formación en ergonomía do posto de tra-ballo, prevención de riscos, especialmentebiolóxicos e de infeccións nosocomiais.

❚ Formación en informática básica e na apli-cación GACELA.

❚ Demandas formativas no deseño e implan-tación de protocolos, na sistematización decontrol de constantes vitais e na deteccióneficaz de complicacións potenciais.

❚ Formación en aspectos da responsabilidadelegal da práctica clínica.

❚ Necesidade de formación na utilización emanexo de instrumental e aparataxe clínicacomo bombas de infusión, electrocardiógra-fos, espirómetros, etc.

ATENCIÓN PRIMARIA

As preocupacións formativas máis sobresaín-tes deste colectivo teñen que ver coa súa princi-pal actividade de coidados ós individuos e ácomunidade.

❚ Destaca a demanda formativa en aspectosrelacionados co envellecemento dapoboación (xerontoloxía) e os principaisproblemas clínicos presentes neste nivelasistencial, como a atención ós anciáns,coidados paliativos en pacientes terminais ea visita domiciliaria. Formación nasprincipais patoloxías crónicas (DIABETE,HTA, obesidade...), demencias, etc.

❚ A formación en técnicas educativas(formación de formadores) e en técnicaspara facer eficaces as relacións cospacientes e familiares.

❚ Preocupación formativa polos sistemas decoordinación entre os dous niveisasistenciais (primaria-especializada).

❚ Formación en RCP e a utilización dastecnoloxías propias como os carros deparada, os desfibriladores, etc.

❚ Formación no manexo das adiccións, comodrogas, alcohol, tabaquismo, etc.

❚ Formación en nutrición e dietética.

❚ Formación en aspectos da responsabilidadelegal da práctica clínica.

❚ Formación sobre o método de traballo enenfermería e sobre o papel ou rolprofesional. Tamén neste grupo, aínda quecon menor intensidade ca no grupo deatención especializada, volve a aparecer oproblema da identidade do rol profesionalque caracteriza a persoal de enfermería eauxiliares de clínica.



FARMACÉUTICO

ATENCIÓN PRIMARIA

Neste grupo existe un elevado grao de con-senso sobre os aspectos formativos propios daprofesión:

❚ Farmacoeconomía: análise do uso racionaldos medicamentos, preocupación polocusto/beneficio, etc.

❚ Actualización sobre farmacoloxía e tera-péutica.

❚ Formación en técnicas para a elaboraciónde guías de práctica clínica.

❚ Formación en aspectos relacionados coainvestigación, como deseños de investiga-ción, estatística, lectura crítica de estudios,busca de información en bases de datos einternet, etc.

❚ Coñecemento dos últimos avances en far-macoloxía pediátrica.

❚ Medicina baseada na evidencia ou en pro-bas, aspecto relacionado coa busca de infor-mación e coa investigación.



FISIOTERAPEUTA


Nesta categoría profesional obsérvase preo-cupación por aspectos conceptuais, por aspectosrelacionados cos medios, e polos procedementostécnicos.

❚ É de destacar o alto consenso alcanzado nademanda de formación sobre diagnósticofisioterápico.

❚ Existe tamén un alto consenso na formaciónsobre a interpretación de probas comple-mentarias de imaxe, como son as radiogra-fías, ecografías, TAC, RM, etc., como mediospara o diagnóstico.

❚ As demais demandas formativas máisimportantes teñen que ver con técnicasespecíficas de fisioterapia, como a terapiamanual do raque; técnicas de fisioterapianeurolóxicas como “BOBATH”, “KABAT”para a terapéutica da hemiplexía, o ACV,etc.; técnicas de reeducación postural global(RPG); técnicas de fisioterapia respiratoria;técnicas fisioterápicas osteopáticas; técnicasde drenaxe linfática; e técnicas de fisiotera-pia xeral manual, Klapp, Niederhoffer,Schroth...

ATENCIÓN PRIMARIA

Os fisioterapeutas de atención primaria amo-san interese por temas formativos similares ós deatención especializada con algunhas preocupa-cións por problemáticas específicas da súa activi-dade.

❚ Destaca a necesidade de contidos formati-vos sobre: técnicas de reeducación posturalglobal (RPG); técnicas terapéuticas para pro-cesos como as alxias; ergonomía do move-mento e hixiene posturo-laboral; técnicasde terapia manual do raque; técnicas dereeducación propioceptiva; técnicas fisiote-rápicas osteopáticas; técnicas fisioterápicaspara a terapéutica reumatolóxica e técnicasterapéuticas para a escoliose.

❚ Demandas de formación sobre traumatolo-xía e ortopedia.

❚ Formación en métodos docentes para aeducación para a saúde e a prevención daincapacidade e métodos de recompilaciónde información como a entrevista clínica.

❚ Demandas sobre interpretación de probascomplementarias de imaxe, como son asradiografías, ecografías, TAC, RM, etc.,como medios para o diagnóstico.



HIXIENISTA BUCODENTAL

ATENCIÓN PRIMARIA

Neste grupo obsérvase un consenso moi ele-vado acerca dos temas formativos da súa áreadisciplinar.

❚ Destacan as demandas formativas sobre aadministración de fluoruros para a preven-ción da carie.

❚ Preocupación formativa pola problemáticainfanto-xuvenil, reclamando formaciónsobre odontopediatría e pediatría psicoso-cial.

❚ Demandas formativas na liña do diagnósti-co odontolóxico de patoloxías orais, dosprocedementos para a selaxe de fisurasdentais, dos procedementos periodontais edas urxencias dentais máis sobresaíntes.

❚ Demandas de formación en técnicas xeraisde prevención, como a educación para asaúde e a captación de pacientes para osprogramas, así como de técnicas específicasde prevención odontolóxica.

❚ Formación en procedementos de desinfec-ción e esterilización.

❚ Coñecementos sobre dietética e nutriciónrelacionados cos problemas bucais.

❚ Outros temas xerais demandados son a éticaprofesional e os procedementos de preven-ción de riscos: físicos, químicos e biolóxicos.



FACULTATIVO


Este grupo profesional, de acordo coas indi-cacións do estudio, formulou unicamente pro-postas de demandas formativas de interese xeralpara a súa categoría, independentemente daespecialidade.

❚ Destacan as demandas relacionadas coainvestigación como a lectura crítica deliteratura científica, o deseño de proxectose ensaios clínicos, a busca bibliográfica enbases de datos, aplicacións estatísticas (SPSS,EPI-INFO...), a comunicación en foros cientí-ficos, publicación en revistas científicas, etc.

❚ Demanda formativa en inglés, utilizado enpublicacións científicas, tanto na internetcoma en revistas especializadas.

❚ Aspectos da responsabilidade legal da prác-tica clínica, relacionada co cambio social eas demandas xudiciais.

❚ Avaliación crítica das novas tecnoloxíasdiagnósticas e terapéuticas.

❚ Mecanismos da dor.

❚ Evidénciase unha gran preocupación polacalidade asistencial.

MÉDICO

ATENCIÓN PRIMARIA

Este grupo presenta unha maior heteroxenei-dade en canto a contidos temáticos, como con-secuencia dunha acción sanitaria máis ampla quea especializada. Entre as súas propostas destacanas seguintes:

❚ Formación sobre técnicas de RCP e dispositi-vos técnicos de apoio.

❚ Formación sobre aspectos relacionados coenvellecemento e os coidados paliativos dopaciente terminal.

❚ Cirurxía menor ambulatoria e técnicas desutura.

❚ Actualización en especialidades médicas,como dermatoloxía, oftalmoloxía, neurolo-xía, reumatoloxía, etc.

❚ Formación sobre os mecanismos e o trata-mento da dor.

❚ Interpretación de probas complementariasde diagnóstico: EKG, espirometría, oscilo-metría, radiografías, ecografía, RM, TAC...

❚ Formación en técnicas comunicativas paramanter relacións eficaces cos pacientes efamiliares, e procedemento da entrevistaclínica.

❚ Programas da muller.

❚ Actualización nas principais patoloxías cró-nicas: diabete, obesidade, EPOC, HTA,demencias...

❚ Formación en emerxencias e catástrofes eatención a politraumatizados.

❚ Patoloxía e urxencias psiquiátricas.

❚ Urxencias médico-cirúrxicas.



MATRONA


As demandas deste grupo profesional presen-tan un carácter marcadamente técnico, como con-secuencia da súa actividade hospitalaria. Destacancomo temas formativos máis sobresaíntes:

❚ As técnicas de reanimación neonatal.

❚ A preparación maternal ó parto, a planifica-ción familiar, a sexualidade adolescente e alactancia materna.

❚ Atención á muller embarazada: embarazo,parto, posparto, así como os seus riscos.

❚ Programa da muller: cancro feminino emenopausa.

❚ Técnicas de diagnóstico de benestar fetal ede analxesia epidural e raquídea.

❚ Técnicas de rehabilitación do solo pélvico.

❚ Planificación de coidados materno-infantís.

❚ Establecemento de consensos, protocolos eoutros procedementos de coordinaciónentre niveis asistenciais.

❚ Patoloxías posnatais.

ATENCIÓN PRIMARIA

As demandas deste grupo están orientadascara á función educativa, tarefa característica daacción comunitaria destas profesionais. Entre assúas carencias destacan as seguintes:

❚ Alto consenso na formación no programada muller, que se centra na prevención docancro feminino e a atención á menopausa.

❚ Técnicas de rehabilitación do solo pélvico,para evitar a incontinencia urinaria.

❚ Establecemento de consensos, protocolos eoutros procedementos de coordinaciónentre niveis asistenciais de atención prima-ria e especializada.

❚ Formación en técnicas educativas como aeducación para a saúde e a dinámica degrupos para a preparación maternal óparto, a planificación familiar, a promociónda lactancia materna e a atención formati-va á adolescencia en problemas como asexualidade e as enfermidades de transmi-sión sexual (ETS) .

❚ Formación no control do embarazo de risco,para poder facer un seguimento comunita-rio.



PEDIATRA

ATENCIÓN PRIMARIA

Hai que destacar a importancia atribuída poreste grupo profesional á RCP e á atención ó ado-lescente como temas de formación preferente.As propostas máis salientables son as seguintes:

❚ Formación en RCP e a utilización das tecno-loxías relacionadas.

❚ Atención á adolescencia, naqueles aspectosrelacionados con esta etapa vital como sona drogadicción, a sexualidade, os trastornosda alimentación (anorexia e bulimia), osaccidentes, etc.

❚ Formación en urxencias pediátricas.

❚ Actualización en especialidades médicasespecíficas como: dermatoloxía, traumato-loxía e ortopedia, alergoloxía, oftalmoloxía,gastroenteroloxía, otorrinolaringoloxía, etc.

❚ Novos avances en farmacoloxía pediátrica.

❚ Formación no programa do neno san.

❚ Interpretación de probas diagnósticas: testda función respiratoria, probas de imaxen(radioloxía, ecografía, TAC), etc.

❚ Formación en pediatría psicosocial.

ODONTÓLOGO

ATENCIÓN PRIMARIA

As principais propostas deste grupo profesio-nal céntranse en aspectos formativos específicosda súa especialidade.

❚ Patoloxías orais.

❚ Patoloxía do ATM.

❚ Cirurxía oral menor.

❚ Urxencias médico-cirúrxicas.

❚ Urxencias dentais.

❚ Diagnóstico e técnicas preventivas odonto-lóxicas.

❚ Oncoloxía oral.

❚ Neuroloxía odontolóxica.

❚ Dor orofacial.



TÉCNICO ESPECIALISTA DE ANATOMÍAPATOLÓXICA


Este grupo centra as súas demandas educati-vas en temas de formación básica como histolo-xía, bioloxía, etc. Entre as súas demandas forma-tivas destacan:

❚ Técnicas de inmunoloxía.

❚ Técnicas de laboratorio (PCR, microbiolo-xía...).

❚ Histoloxía e citoloxía.

❚ Bioloxía molecular.

TÉCNICO ESPECIALISTA DE RADIOLOXÍA


Os temas de maior interese para este grupoprofesional son os procedementos prácticos rela-cionados co seu traballo habitual como:

❚ Formación no manexo das novas tecnoloxí-as diagnósticas por imaxe, como a RM, TAC,ecografía, etc.

❚ Prevención de riscos laborais, especialmen-te relacionados coa protección radiolóxica.

❚ Manexo de instrumentos radiolóxicos.

❚ Formación en técnicas de mobilización depacientes politraumatizados.

❚ Formación en anatomía e patoloxía radioló-xica.

❚ Actuación ante emerxencias e catástrofes.

❚ Desempeño do rol profesional, especial-mente as súas funcións e tarefas dentro doequipo técnico.

TÉCNICO ESPECIALISTADE LABORATORIO


Este grupo amosa unha preocupación forma-tiva similar ó grupo anterior, pero cunhas deman-das máis orientadas ós aspectos prácticos da súaocupación. As súas principais demandas son:

❚ Marcadores de laboratorio.

❚ Prevención de riscos: físicos, químicos e bio-lóxicos.

❚ Hematoloxía.

❚ Técnicas de laboratorio (PCR, microbiolo-xía...)

❚ Técnicas de inmunoloxía.

❚ Bioquímica.

❚ Mantemento e conservación de instrumen-tal como: limpeza, calibración, etc.

❚ Formación sobre os procesos e sistemas deinformatización dos laboratorios.

❚ Toma e manipulación de mostras biolóxi-cas.

❚ Manexo da microscopía electrónica.



3.2.2 BARREIRAS OU OBSTÁCULOS Á FORMACIÓN CONTINUA

Na segunda rolda Delphi as barreiras ou obs-táculos á formación continua consideráronse anivel xeral, sen diferenciar entre as categoríasprofesionais, mediante un cuestionario común,dado que na primeira rolda se encontraran resul-tados similares en todos os grupos.

Entre as barreiras máis significativas que limi-tan a accesibilidade á formación continua cabedestacar os seguintes aspectos:

❚ Os custos da formación como desprazamen-tos e aloxamento.

❚ A falta dunha política institucional de facili-tar permisos retribuídos para a asistencia ósprogramas de formación continua.

❚ Reducción de tempo libre, cando a forma-ción se realiza fóra do horario de traballo.

❚ Falta de políticas institucionais de recoñece-mento do esforzo individual formativo,para a promoción profesional interna ououtro tipo de incentivos motivadores.

❚ Desmotivación profesional.

❚ Programas formativos que se converteronnun “mercado de puntos” para aquelascategorías con empregos temporais ouinestables e polo tanto como un medio ins-trumental de acceso, a medio prazo, a posi-cións laborais máis estables, sen que medieunha motivación profesional.

❚ Sobrecarga asistencial que desanima para arealización doutra actividade.

❚ Escasos programas formativos nalgunhascategorías.

❚ Formación moi teórica e pouco práctica.



3.2.3 ESTRATEXIAS E MÉTODOS DOCENTESPARA A FORMACIÓN CONTINUA

As propostas apuntadas polos expertos paramellorar as estratexias e métodos docentes agru-páronse en dous apartados, un referido a políti-cas institucionais e outro relativo ós aspectos téc-nicos da programación docente.

A) POLÍTICAS INSTITUCIONAIS

❚ Establecemento de políticas que facilitenpermisos retribuidos (días libres) para a for-mación continua.

❚ Recoñecemento institucional da formacióncontinua como mérito para a promociónprofesional interna.

❚ Xerar unha cultura que incentive a forma-ción permanente e continuada.

❚ Establecemento dun sistema de “créditos”anuais en días ou un sistema de bolsas paraformación continua.

❚ Establecer a “carreira profesional”.

❚ Incrementar a oferta formativa, especial-mente nalgunhas categorías.

B) ASPECTOS TÉCNICOS DA PROGRAMACIÓNFORMATIVA

❚ Potenciar como docentes os recursos huma-nos propios do sistema.

❚ Estructurar a formación continua dentro daxornada habitual de traballo, considerán-doa como unha actividade máis e a poderser desenvolver a formación na propia uni-dade ou centro de traballo.

❚ Enfatizar a dimensión práctica nos progra-mas, recorrendo a talleres e sesións prácti-cas.

❚ Establecer programas de visitas de curtaduración a centros con técnicas innovadorasou a rotación formativa entre niveis asisten-ciais, servicios ou unidades.

❚ Descentralizar espacialmente a programa-ción formativa.

❚ Establecer grupos profesionais de asesora-mento no deseño dos contidos dos diferen-tes programas.

❚ Programas formativos en grupos reducidos.

❚ Propor programas formativos con metodo-loxía activa (discusión e debate) e apoiadosen soportes tecnolóxicos como mediosaudiovisuais, internet, etc. Neste sentido aintranet corporativa do SERGAS pode xogarun papel de gran trascendencia nun futuropróximo, especialmente en determinadascategorías profesionais dinámicas, en profe-sionais illados e en categorías profesionaisminoritarias.

A oferta de programas de formación e-lear-ning deberá ocupar un importante papel e con-tribuír a reducir os custos ós participantes, elimi-nando así algunhas das barreiras apuntadaspolos expertos do estudio. A formación e-lear-ning supón unha oportunidade para desenvolvera xestión do coñecemento, potenciando a crea-ción de comunidades virtuais e foros que permi-tan intercambiar experiencias e consensuar pro-tocolos ós profesionais cunha mesma actividade.



3.3. MEDIDA DO GRAO DE ACORDO ENTREOS EXPERTOS EN ÁMBALAS ROLDAS

Utilízase unha medida estatística de aso-ciación para valorar a discrepancia ou a estabili-dade do criterio dos expertos en ámbalas roldasDelphi. O coeficiente de correlación ordinal Rhode Spearman mide o grao de asociación entre onúmero de veces que cada ítem foi proposto naprimeira rolda, indicativo do seu grao de intere-se, e a puntuación obtida na segunda rolda, quemide directamente o grao de interese. O coefi-ciente foi calculado separadamente para cadacategoría profesional.

Unha discrepancia notoria entre ámbolosindicadores reflectiría un cambio de opinión oude valoración do interese dos distintos ítems porparte do grupo profesional correspondente, edetectaríase a través do valor próximo a cero (ouincluso negativo) do coeficiente de correlación.Por outra parte, cabe esperar un certo nivel deinteracción na segunda rolda, dado que os pro-fesionais de cada grupo coñecen entón os ítemspropostos polos restantes expertos, o que enxeral suxire aspectos novos e produce cambiosno seu propio criterio de valoración.

Por esta razón non adoita haber unha corre-lación moi elevada entre ámbalas roldas Delphi,a cal indicaría que os expertos non modifican enabsoluto os seus criterios orixinais; nalgúns casosunha correlación excesiva podería incluso indicarun baixo nivel de interese e colaboración dosexpertos, que na vez de leren e valoraren osítems novos, buscan directamente as súas pro-pias propostas ignorando as restantes.

Neste estudio pódese observar que o nivelxeral de asociación é elevado. Os coeficientes decorrelación son todos eles positivos e a maioríason estatisticamente significativos (distintos decero) ó nivel 0,01. As correlacións máis baixasprodúcense nos colectivos hixienistas, farmacéu-ticos, fisioterapeutas de atención primaria, auxi-liares de enfermería de atención primaria e ostécnicos de anatomía patolóxica. Nalgúns destescolectivos (hixienistas, farmacéuticos, técnicosde anatomía patolóxica), case todos os ítems soncualificados coas puntuacións máis altas, o queindica un nivel moi alto de interese para todosos temas, independentemente do número deveces que foi proposto (polos mesmos expertos)na primeira rolda; isto explica o baixo grao decorrelación.

Os coeficientes de correlación máis elevadoscorresponden ós técnicos de laboratorio, faculta-tivos de atención especializada, técnicos deradioloxía, matronas de atención primaria efisioterapeutas de atención especializada. Acaracterística máis relevante común a estes colec-tivos é a especificidade dos temas propostos e unnotable consenso acerca do interese destes.

O alto grao de asociación observado entreámbalas roldas fai innecesaria a realizacióndunha nova rolda de cualificación, xa que sepode considerar que existe un grao de acordosuficiente dos expertos acerca do interese dosdistintos temas propostos.




COEFICIENTE DE CORRELACIÓN RHO DE SPEARMAN ENTRE ÁMBALAS ROLDAS PARA CADA CATEGORÍA PROFESIONAL

COEFICIENTE SIGNIFICACIÓNCORRELACIÓN UNILATERAL

Auxiliares enfermería atención especializada 0,458 0,000Auxiliares enfermería atención primaria 0,308 0,100ATS/DUE atención especializada 0,527 0,000ATS/DUE atención primaria 0,447 0,000Farmacéuticos atención primaria 0,228 0,121Fisioterapeutas atención especializada 0,778 0,000Fisioterapeutas atención primaria 0,303 0,024Hixienistas bucodentais atención primaria 0,225 0,125Facultativos atención especializada 0,651 0,000Médicos atención primaria 0,422 0,000Matronas atención especializada 0,439 0,005Matronas atención primaria 0,684 0,000Pediatras atención primaria 0,515 0,000Odontólogos atención primaria 0,417 0,010Técnicos anatomía patolóxica atención especializada 0,405 0,160Técnicos de laboratorio atención especializada 0,564 0,005Técnicos de radioloxía atención especializada 0,667 0,003


4CONCLUSIÓNS


Unha vez realizado este estudio, podemosestablecer de forma precisa as demandas de for-mación continua percibidas e expresadas polosdistintos grupos profesionais. Existe un consensorazoable dentro de cada grupo acerca dos temasde interese, así como sobre os obstáculos oubarreiras que dificultan actualmente a forma-ción continua, e igualmente no que se refire ásestratexias de metodoloxía docente que debenser utilizadas.

Os distintos grupos profesionais comparten asúa preocupación por algúns temas que podenconsiderarse de interese xeral:

❚ O coñecemento de materias de informática,en sentido amplo, incluíndo o uso das novastecnoloxías da información.

❚ O desenvolvemento de habilidades sociaispara a mellora da comunicación entre opersoal sanitario, e especialmente da comu-nicación cos pacientes e o seu contornofamiliar.

❚ A educación para a saúde amósase comounha cuestión de gran interese.

❚ O acelerado proceso de cambio no que esta-mos inmersos obriga a manexar un volumede información crecente; para iso é precisoo coñecemento de técnicas adecuadas debusca bibliográfica e de procedementosrelacionados coa investigación.

❚ É crecente a preocupación pola calidade daprestación asistencial. Neste sentido, a for-mación continua pódese considerar un ins-trumento que pode permitir mellorar a cali-dade. Na mesma liña se sitúa o interese polodeseño e implantación de protocolos.

❚ Tamen é común a demanda relacionadacoas actuacións profesionais ante situaciónsque comprometen a vida.

❚ Por último, cabe subliñar que numerososgrupos manifestan a necesidade de que sedefina o seu rol profesional.

As barreiras ou obstáculos á formación conti-nua consideradas pola maioría dos expertos,refírense ós custos asociados á formación, á faltadunha política institucional adecuada de recoñe-cemento e promoción da formación continua, áfalta de tempo libre, nalgúns casos debido ásobrecarga asistencial, e á desmotivaciónexistente entre os profesionais.

Os expertos propoñen diferentes actuaciónspara mellorar a eficacia da formación continua.Entre as estratexias máis significativas suxeridascabe destacar as relacionadas con aspectos con-cretos de política institucional, tales como odesenvolvemento dunha cultura que incentive aformación permanente e o recoñecemento insti-tucional da formación continua como méritopara a promoción profesional interna, estable-cendo así a “carreira profesional”.

Os distintos grupos profesionais propoñen asímesmo diversos aspectos metodolóxicos, entreos cales se pode destacar o aproveitamento dospropios profesionais do sistema sanitario comodocentes, a realización da formación continuana propia unidade ou centro de traballo e den-tro da xornada habitual, insistir no compoñentepráctico da formación e na utilización das novastecnoloxías.

Este estudio recolle unicamente as necesida-des percibidas e manifestadas polos propios pro-fesionais do sistema sanitario, o que supón unha


4. CONCLUSIÓNS


visión limitada e parcial da realidade, que debe-ría ser completada coa consideración das necesi-dades percibidas pola poboación –como usuariaou destinataria do servicio sanitario– e pola pro-pia Administración do sistema sanitario –comoresponsable da política sanitaria-, o que permiti-ría dispor dunha visión máis completa da com-plexa realidade para o coñecemento das necesi-dades de formación continua, así como para aavaliación dos resultados e do impacto, se se pre-tende coñecer en qué medida as accións forma-tivas permiten alcanzar os obxectivos e qué efec-tos teñen na poboación.



5BIBLIOGRAFÍA


Alvira F. Metodología de la evaluación de pro-gramas: un enfoque práctico. Buenos Aires:Lumen, 1997

Arbonies JC, Arbulú A, Ibarrondo I, MariñalenaE, Rotaeche R. Formación continua en atenciónprimaria de salud del área de Guipúzcoa.Necesidades sentidas por los profesionales.Osasunkaria 1997; 14: 8-14

Bader GE, Bloom AE. Cómo lograr que los resul-tados de la formación perduren. Madrid: Centrode Estudios Ramón Areces; 1998

Barlow J, Moller C. Una queja es un regalo. 2ªedic. Barcelona: Gestión 2000; 1998

Becker G. El capital humano. Madrid: Alianza;1989

Bell D. El advenimiento de la sociedad postin-dustrial. Madrid: Alianza; 1973

Beltrán M. “La formación y los empleados públi-cos”. Revista Española de InvestigacionesSociológicas 1997; 77-78: 51-68

Blay Pueyo C. “Evaluación de la competenciaprofesional: ¿están cambiando los tiempos?”.Atención Primaria 1995; 16 (1): 2-4

Buisan Pelay R, Sendra Tomas R, GonzálezRodríguez E, Arjona Esteban ML, Secilla Moya T,Gil E. “La opinión y demanda de las enfermerassobre la formación continua. Resultado del cues-tionario sobre acciones formativas”. EnfermeríaCientífica 1998; 200-201: 54-59

Buitrago F, Lozano-Mera L. “Formación continuaen el equipo de atención primaria”. AtenciónPrimaria 1995; 16(3):123-4

Calman KC. “Medical education. A look into thefuture”. Postgraduate Medical Journal 1993; 69(supl. 2) pp. s3-s5

Carraco Mallén M, Escanero Marcén JF.Necesidades sentidas de formación continua delos médicos de atención primaria. Madrid:Ministerio de Sanidad y Consumo; 1994

Castellanos Ruiz MT, Peleteiro Fernández T,Sánchez Sebio P, Comendador Rey C. “Un instru-mento de gestión: docencia en las unidades deenfermería”. Enfermería Científica 1997; 180-181: 64-67

Cernuda Méndez C. “La formación continua parala gestión del cambio en los servicios sanitarios”.Rev. Rol de Enferm 1996; 212: 13-16

Chang RY. Cómo crear programas de formaciónde alto impacto. Madrid: Centro de EstudiosRamón Areces; 1998

Consellería de Sanidade e Servicios Sociais.Decreto 8/2000, do 7 de xaneiro, polo que seregula a organización do sistema acreditador daformación continua dos profesionais sanitariosna Comunidade Autónoma de Galicia

Darriba Rodríguez P. “Una experiencia motiva-dora: Formadores intrahospitalarios”. Rev. RolEnferm 1998; 21(239-240):36-8

Espina, A. Formación y tecnología.http://www.ucm.es/info/socio1/FORTECNO.htm

Esteva Saló M. “Perspectivas de futuro para laformación continua”. Rev. Rol de Enferm 1995;203-204:12-14


5. BIBLIOGRAFÍA


Estudi sobre tendéncies i escenaris que actúensobre les competéncies professionals en ciénciesde la salut. Resultats de l’estudi de prospectivaque es sotmeten a la consulta i participació insti-tucional. Desembre 1994

Gallo Vallejo FJ, Grupo de Trabajo Semfyc. “Perfildel médico de familia”. Atención Primaria 1995;16 (1):5-6

García Barbero M. “La formación continua enatención primaria. La perspectiva de la OMS”.Medifam 1993; 3 (3):115-117

García Barbero M, Alfonso Roca MT, CancilloSalas J, Castejón Ortega JV. Planificación educati-va en ciencias de la salud. Barcelona: Masson,1995

Garmendia JA. “Formación y evolución de laestructura ocupacional en la sociedad de la infor-mación”. Revista Española de InvestigacionesSociológicas 1997; 77-78: 35-49

Haddad J, Canales, F. “Los planes de desarrollode personal de salud: consideraciones funda-mentales para su formulación”. EducaciónMédica y Salud 1987; 21: 313-327

Hosokawa Michael, Zweig Steven. “Future direc-tions in family medicine: results of a delphistudy”. Family Medicine 1990; 22 (6): 429- 433

Landeta J. El método Delphi. Una técnica de pre-visión para la incertidumbre. Barcelona: Ariel;1999

Lawson Karen. Cómo mejorar la formación y elentrenamiento en el puesto de trabajo. Madrid:Centro de Estudios Ramón Areces; 1997

Loayssa Lara JR, Olmedo Cruz O, Garde Garde C,Gimeno Aznar A. “Identificación de necesidadesde formación continua de los médicos de aten-ción primaria”. Atención Primaria 1994; 14 (1):572-577

López de Castro F, Orueta Sánchez R. “Resultadosde un programa de formación continua a travésde interconsultas docentes”. Atención Primaria1989; 6(9):619-622

Lucas Marín A. “La formación para la partici-pación y la comunicación en las organizaciones”.Revista Española de Investigaciones Sociológicas1997; 77-78: 263-280

Lynn MR, Layman EL. “Englebardt SP. Nursingadministration research priorities. A nationalDelphi study”. J. Nurs Adm. 1998 May; 28(5): 7-11

Maderuelo Fernández JA, Carriedo Ule E,Serrano Temprano M, Almaraz Gómez A, BerjónBarrientos AC. “Factores de insatisfacción con laasistencia sanitaria. Un estudio Delphi”.Atención primaria 1996; 17 (5): 348-352

Mansfield Richard M, Seaton Jennie D. “Aresponse to the interdisciplinary continuing edu-cation dilemma”. Journal of Allied Health 1981;10 (3): 174-178

Martínez Ros MT, Ballesteros Pérez AM,Molina Durán F, Sánchez Sánchez F, Soto Calpe R.“Formación continua en atención primaria:necesidades sentidas por médicos, pediatras ypersonal de enfermería”. Atención Primaria1996; vol. 17 (2): 124-126

Masvidal I, Aliberch RM. “Formación conti-nua en pediatría en atención primaria de salud”.Atención Primaria 1991; 8 (2):79-80

Mejía A. “Educación médica continuada.Marco conceptual, políticas y programas de laOMS (I)”. Atención Primaria 1985; 2 (4):191-198

Mejía A. “Educación médica continuada.Marco conceptual, políticas y programas de laOMS (II)”. Atención Primaria 1985; 2 (5):253-259

Ministerio de las Administraciones Públicas.Libro Blanco para la mejora de los servicios públi-cos. Madrid; 2000



Miralles Ramos R. “La formación continua enel hospital general Vall d’Hebron”. Rev Rol deEnfermería 1995; 207: 19-21.

Misener TR, Alexander JW, Blaha AJ, ClarkePN, Cover CM, Felton GM, Fuller SG, Herman J,Mitchell MP. “Nursing education planning: aDelphi study”. J-Nurs-Educ. 1998 Oct; 37(7): 305-7.

Molina Durán F, Ballesteros Pérez AM,Martínez Ros MT, Soto Calpe R, Sánchez SánchezF. “Perfil profesional del personal sanitario enatención primaria. Un estudio Delphi”. AtenciónPrimaria 1996; 17 (1): 24- 32.

Moreno F. “Aprendizaje organizativo y gene-ración de competencias”. Revista Española deInvestigaciones Sociológicas 1997; 77-78: 247-261

Moussa Ahmed, Bridges, Webb Charles.“Quality of care in general practice. A Delphistudy of indicators and methods”. AustralianFamily Physician; 23 (3): 465-473.

Pardell, H. “¿Qué podemos esperar de la for-mación médica continuada?. Mitos y realida-des”. Medicina clínica 2000; 11 (114)

Prieto Orzanco A. “Mantenimiento de lacompetencia profesional del médico de familia:recertificación y acreditación”. AtenciónPrimaria 1993; 12 (8): 437-8

Rodes MM, Sharp HF. “National Delphi studyto determine competencies for nursing leaders-hip in public health”. Image, J. Nurs, Sch. 1997Spring; 29(1): 47-51.

Saura Llamas et al. “Plan de formación conti-nua de la sociedad española de medicina familiary comunitaria”. Atención Primaria 1996; 17(4):295-299.

Segovia de Arana JM, Pera Blanco-Morales C,Goirena de Gandarias JJ, Cabasís Hita JM. La for-mación de los profesionales de la salud. Bilbao.Fundación BBV, 1999.

Sobrido Prieto N, García Sánchez M, GarcíaMartínez M, Pita Vizoso R, Pichel Guerrero F,Prieto Díaz A. “Formación postgrado en enfer-mería comunitaria”. Enfermería Científica 1998;194-195: 43-46.

Sparhawk Sally. Cómo identificar necesidadesde formación de alto impacto. Madrid: Centro deEstudios Ramón Areces; 1997.

Unidad Docente e Investigación Área deSalud de Ourense. Estudio para la determinaciónde necesidades formativas. Marzo 1999.Documento de trabajo fotocopiado. 25 páginas.

Vedung E. Evaluación de políticas públicas yprogramas. Madrid: Ministerio de Trabajo yAsuntos Sociales; 1997

Villatoro Jiménez V, Corredera Guillen A,Escabias Laguna J, Fuentes López T, TrilloFernández C. “Estudio Delphi de la metodologíade calidad de Palmer en atención primaria: pun-tos fuertes y débiles y dimensiones de uso”.Atención Primaria 1998; 22 (4): 199-204

Wade PA. Cómo elaborar herramientas deaprendizaje de alto impacto. Madrid: Centro deEstudios Ramón Areces; 1998

Wade PA. Cómo medir el impacto de la for-mación. Madrid: Centro de Estudios RamónAreces; 1998



ANEXO I. GRUPOS DE COORDINACIÓN E INVESTIGACIÓN DO ESTUDIO DELPHI


❚ Pablo Galego Feal, subdirector xeral deProgramas Asistenciais da División deAsistencia Sanitaria do SERGAS

❚ Mª del Rosario García Villadangos, subdirectoraxeral da División de Recursos Humanos do SER-GAS

❚ Flavio López López, director de RecursosHumanos del C. H. Universitario de Santiago

❚ Ángel Martín Santos, director xerente daXerencia de Atención Primaria de Pontevedra-Vigo

❚ Luis Matos Espiño, asesor técnico da División deAsistencia Sanitaria do SERGAS


Grupo de Coordinación do Estudio DELPHI

❚ Benxamín Porto Porto, profesor de Socioloxíada Universidade de Vigo

❚ Antonio Vaamonde Liste, catedrático deEstatística da Universidade de Vigo

❚ Luz Varela Caruncho, profesora titular deSocioloxía da Universidade de Vigo

Grupo de Investigación do Estudio DELPHI


ANEXO II. GRUPO OPERATIVO DO ESTUDIO DELPHI


❚ Rosa Hurtado Taboada (FEGAS)

❚ Luis Matos Espiño (SERGAS)


Membros do Grupo Operativo Delphi


ANEXO III: GRUPO DE ASESORES DO ESTUDIO DELPHI


Arias Ferreiro, Rosa Mª Lorenzo Enríquez, Mª Carmen

Baloira Villar, Adolfo Martín Martín, Carlos

Barreiro Bello, José Mª Núñez Masid, Eloína

Barreiro Sorrivas, Cesáreo Osende Barallobre, Antonio

Capeáns Tomé, Carmela Paz Miño, Carlos

Carballal Balsa, Consuelo Pena Cartelle, Susana

Caro Narrillos, Carmen Pérez Meiriño, Emilia

Carregal Rañó, Luis Pernas Bello, Cruz

Casal Gómez, Jesús Mª Piñeiro Tojo, J. Alberto

Conde Estévez, Belén Rey Alonso, Marta

Darriba Rodríguez, Pilar Rivas Lombardero, Enriqueta

Díaz Peromingo, José A. Roca Corral, Clara

Dosouto Vilar, José Mª Rodeño Abelleira, Ángeles

Facio Villanueva, Ángel Rodríguez Rivera, Antonio

Fernández Álvarez, Ovidio Rouco Rey, Enrique

Font Ronquete, Encarna Sánchez Salorio, Manuel

García Estraviz, Carlos Sarille Gómez, Mª Fe

Garrido Pedraz, José Mª Soto Arias, Clara

Gayoso Diz, Pilar Sueiro Justel, Jesús

Gómez Besteiro, Inmaculada Suso Alea, Francisco J.

Gómez Fandiño, Guillermina Tojal del Casero, Félix

González Iglesias, Mª Elena Torres Colomer, Luisa

González Mao, Mª Carmen Varela Ares, Ramón

González Vinagre, Salustiano Vázquez Vizoso, Francisco

Jorge Méndez, Segundo Vicente Mondelo, Emilia

Lázare Vila, Eugenia Vilasánchez Feijoo, Jesús

Liceras Miranda, José Vizoso Villares, Ramón

López Vale, Carmen


Grupo de asesores do estudio DELPHI


ANEXO IV: GRUPO DE EXPERTOS DO ESTUDIO DELPHI


EXPERTOS DAS ÁREAS DA CORUÑA E FERROL

Acción Yáñez, Mª José González Nisarre, Carmen

Agra Novo, Ana González-Criado Mateo, Carolina

Andrade Rojo, Mª Elena Grandío Pardo, Jesús

Anido Hermida, Dolores Gromaz Martín, Marisa

Balea Filgueiras, Jesús Hermida Prieto, Azucena

Barreiro Bello, José Mª Iglesias Piñeiro, Carmen

Barreiro Pombo, Gerardo Lago López, Rafael

Blanco Docanto, María Laíño Lorenzo, Eugenia

Blanco Rial, Mª Luisa Luaces Pozo, Esther

Blanco Serrano, Leopoldo Martínez Feijoo, Álvaro

Boado Paz, Olga Martínez Freijomil, Dorinda

Carballeiro López, Mª Carmen Mata Suárez, Mercedes

Carvajal de la Torre, Ana Mauleón García, Emilia

Casal Vilar, Manuela Mejuto Rial, Ana Mª

Castro Romero, Benito Méndez Rodríguez, Orfila

Chantada Abal, Venancio Monteoliva Díaz, Elena

Conceiro Rúa, Amalia Moreno Tesón, Carmen

Conde Regueira, Teresa Mosquera Blanco, Teresa

Corral Pellón, María Mosquera Presedo, Beatriz

Darriba Rodríguez, Pilar Naya Suárez, Begoña

de la Iglesia Martínez, Fernando Noval Cinza, José

Debén Sánchez, Martín Pena Cartelle, Susana

Delgado Domínguez, Juan Pereiro Saavedra, Mercedes

Díaz Martínez, Ana Pereiro Vázquez, Ana Berta

Díaz Santiago, Carlos Pérez Fernández, Emilio

Durán Colmenero, Celia Pose Nieto, Dario

Eiroa Seijas, Celsa Prado Fernández, Pilar

Esteban Fernández, Blanca Quintia Casares, José

Facio Villanueva, Ángel Ramil Pernas, Herminia

Fernández Díaz, Ana Raña Lama, Camilo Daniel


Grupo de expertos do estudio DELPHI


Fernández Fernández, Esther Remón Higuera, Camino

Fernández López, Rosa Rey Freire, Josefina

Fernández TarrÍo, Orencio Rey Simó, Ignacio

Fontaiña Martínez, Manuel Rodríguez Barcia, José

Freire Fernández, Mª José Sampedro Díaz, Rocío

Fuentes Gayoso, Carmen Seoane García, Mercedes

Gallegos Pita, Julia Seoane Sexto, Esther

Garrido Sanjuan, Juan Antonio Varela-Sánchez Caballero, Ana

Gómez Sánchez, Puerto Vázquez Camino, José Luis

González Arroyo, Amadeo Velasco Horta, Bernardo

González Fernández, Pilar Viana Zulaica, Cristina

González Martínez, Isaura Vilariño Vázquez, Purificación



EXPERTOS DA ÁREA LUGO

Abuín Vila, Alejo López Racamonde, Olga

Álvarez Chorén, Isidro López Vázquez, Isabel

Anello Couso, Ana I. Meijome Núñez, Carmen

Arias Vázquez, Juan M. Meira Sío ,Ana Mª

Castillo Tamayo, José M. Méndez Arias, Pilar

Castro López, Manuela Mosteiro Díaz, Mª José

Dasilva Jorge, Cecilia Pastor Benavent, Nieves

de Vega Villa, Emilia Piñeiro Tojo, Juan Alberto

Díaz Arias, Visitación Ramil Novo, Víctor M.

Fernández López, Beatriz Rego Docando, Mª José

Fernández López, Miguel Ángel Reimunde Noreña, Blanca

Fernández Pereira, Montserrat Rodríguez Ares, Margarita

Fernández Vázquez, Manuel Rodríguez González, Victoria

Ferreiro Méndez, Angustias Rodríguez Rivera, Antonio

García Cedrón, Ana Rodríguez Trasancos, Mercedes

García Porrúa, Carlos Sánchez Fernández, Mª Teresa

Garrido Pedraz, José Mª Sánchez Mosquera, Mª Dolores

Gómez Dacal, Dolores Sanmartín Blanco, Mª Carmen

González Angulo, Elena Sarille Gómez, Mª Fe

González Méndez, Mar Toresano Álvarez, Ángeles

González Piñeiro, Sara Varela Centelles, Pablo

Guerrero Lombardía, José Vila Doce, Carmen



EXPERTOS DA ÁREA DE SANTIAGO

Alberte Varela, Isabel Lado Llerena, Ángel

Alcoba Mayo, Idalina Maestro Saavedra, Javier

Anllo Montes, Luisa Martínez Bravo, Julián

Avengochea Medrano, Milagros Míguez Val, Luisa

Bello López, José Luis Moreira Guldrís, Teresa

Blanco Tato, Margarita Morla Vieites, Rosalía

Boullón Casal, Amelia Peillet Villa, Cristina

Capeáns Tomé, Carmen Pérez Castro, Inmaculada

Carril Puga, Ana Pérez Gómez, Carmen

Castro García, Alfonso Pía Morandeira, Agustín

Castro Sánchez, Milagros Pol Rivas, Mercedes

Conde Estévez, Belén Pose Reino, Antonio

Díaz-Faes González, Mónica Prada Blanco, Rosa

Escorís Pardavila, Lino Ríos García, Francisca

Fernández Castiñeiras, Marina Rodríguez Iglesias Francisco, Javier

Fernández Fernández, Manuel V. Sánchez Hernández, Inmaculada

Fernández Lorenzo, José R. Sánchez Salorio, Manuel

Fernández Millán, Encarna Sánchez Santos, Luis

Freire Otero, José Luis Suárez Quintanilla, Juan

Freiría Rey, Pilar Tojo Botana, Lourdes

García Estraviz, Carlos Uría Pol, Consuelo

García Janeiro, Dolores Varela Nogueira, Julia

Gelabert González, Miguel Vega Cerqueiro, José A.

Girón Sánchez, Victoria Vez Vilar, Víctor

Goday Berini, Luisa Villar Junquera, José M.

González Peteiro, Mercedes Viñas Álvarez, Dolores

González Vinagre, Salustiano Zugaza Gurruchaga, Lucrecia

Labandeira García ,Amalia



EXPERTOS DA ÁREA DE OURENSE

Alfaro Collarte, Mª Pilar Jiménez Martínez, José L.

Alonso Álvarez, Pilar López Álvarez, Luis

Álvarez Prieto, José L. López Sánchez, Mª Ángeles

Álvarez Rodríguez, Cesáreo López Vega, Mª Luisa

Araújo Enríquez, Margarita Martínez Silva, Juan J.

Cabanelas Lorenzo, Manuel Ángel Núñez Fernández, Milagros

Calle Custodio, Rosario Ortiz Martínez, Santiago

Carbajal Mosquera, Emilia Pérez Fernández, Mª Reyes

Casar Gómez, Jesús Mª Porto Rodríguez, Isabel

Casas García, Carmen Reina Jorrín, Mª Pilar

Cruz Rodríguez, Miguel A. Rodríguez Garrido, Julio

de la Torre Sas, Mª Isabel Rodríguez González, Sergio

Estévez Penín, Mª de los Ángeles Sampedro Campos, Manuel

Estévez Rial, Hermelinda Somoza López, José M.

Feijoo Martínez, Guadalupe Trillo Parejo, Pedro

Fernández González, Concepción Valverde Leis, Jesús

Fernández Pérez, Ana Mª Vázquez Pérez, Antonio

Fernández Rodríguez, Mª Teresa Vázquez Teijeiro, Isabel

García Jambrina, Mª Jesús Vila Cid, Sara

García Rodríguez, Carlos Vilasánchez Feijoo, Jesús

González Iglesias, Mª Elena Zaborras Aguado, Mª Pilar

Iglesias Moreno, José M.



EXPERTOS DAS ÁREAS DE PONTEVEDRA E VIGO

Abonjo Blanco, Mª del Carmen López Rodríguez, Celia

Alonso Martín, Rosario López Rodríguez, Sara

Álvarez Clemente, Antonio F. López Rodríguez, Teresa

Álvarez Dobaño, José M. López Vale, Mª Carmen

Álvarez González, Susana Lorenzo Lourido, Begoña

Álvarez Groba, Rocío Martín García, Manuel

Álvarez Rodríguez, Filomena Martínez Cobas, Mª José

Ameijeiras Canosa, Mª Martínez Fernández, Sergio

Amondaray, Marcela Mayayo Burillo, Pilar

Andrade Olivié, Amalia Merino de Dios, Antonio

Arias Ferreiro, Rosa Mª Mínguez Hermida, Rosa

Bamonde Rodríguez, Luis Moleiro Rodríguez, Flora

Barciela Garrido, Mª Jesús Moliner de la Puente, J. Ramón

Barreiro Pérez, Flora Murias Taboada, Eduardo

Bernabé Fernández, Guadalupe Murillo Barrios, Ernesto

Bernárdez González, Raquel Olivares Díez, José M.

Burgos Fernández, Montserrat Otero Rodríguez, Rosario

Carregal Rañó, Luis Paredes Bastos, Rosa

Casado de Frutos, Mª Henar Pereira Conde, Mª Josefa

Castilla Ariza, Asunción Pereira Pérez, Josefa

Cobas Pacín, Pilar Pereiro Francés, José

Constenla, Aurelia Pérez Díaz, Eva

Couso Mella, Concepción Pérez Fernández, Olga

de Lis Muñoz, José Mª Pérez Méndez, Luisa Fernanda

Diego Covelo, Jesús Piñeiro Lores, Mar

Domínguez Comesaña, Elías Quintela, Emilia

Durán Rodríguez, Mª del Carmen Rey Gómez-Serranillos, Isabel

Chao González, Mª José Rey Veiga, Sara

Espinosa Arévalo, Mercedes Riobó Dios, Modesta

Facal García, Fernando Rodríguez Alberti, María

Fernández Rodríguez, José Mª Rodríguez Díaz, Mª Encarnación

Feteira Vázquez, Concepción Rodríguez Veloso, Mónica

Font Ronquete, Encarna Rodríguez Vigo, Margarita

Fortes Álvarez, Mª Carmen Rodríguez-Ozores Sánchez, Roberto



García Doval, Ignacio Santomé Portela, Mª Soledad

García Soidán, Javier Soaje Molanes, Serafín

García-Paz Pereira, Eva Sobrino Rodríguez, Mª Carmen

Garnelo Suárez, Luciano Sonera Fieiras, Carmen

González Mao, Mª del Carmen Souto Mariño, Digno J.

González Oya, Jacinto Souza, Cristina

González Pérez, Carmen Teijo Gómez, Mª Concepción

Guimarey Pérez, Rosa Mª Tomé Cochón, Alberto

Iglesias Álvarez, Nuria Toucedo Bernárdez, Teresa

Iglesias Miranda, Ana Isabel Ucha Castro, Dolores

Jueguen Bóveda, Joaquín Valderrey de la H., Mª Isabel

Lago Deibe, Fernando I. Vázquez García, Emma

Limas Camiño, José M. Velicia Peñas, Mª Carmen

Llovo, Bárbara Vilas Lage, Mª José

Lodeiro Graña, Inmaculada Villar González, Gaspar

López Fona, Mª José Vilouta Bello, Mª Luz

López García, Rosa Vioque Izquierdo, Pilar



ANEXO V. PRIMEIRO CUESTIONARIO


CUESTIONARIO

O obxectivo deste estudio é coñecer as nece-

sidades de formación continua do persoal sanita-

rio do SERGAS nas súas distintas categorías pro-

fesionais. Para iso utilízase a técnica Delphi, que

consiste, basicamente, en buscar o acordo ou

consenso entre un grupo de expertos.

A súa colaboración como experto é de suma

importancia, e o que se lle pide é que responda

ás tres preguntas que seguen coa máxima ampli-

tude e detalle posibles. Búscase identificar en

primeiro lugar os contidos formativos de intere-

se común para cada grupo profesional, referidos

tanto a coñecementos como a técnicas e actitu-

des (exceptuando coñecementos e técnicas que

se refiren a especialidades médicas concretas); en

segundo lugar, as dificultades observadas nas

actividades de formación continua, que imposi-

bilitan ou limitan a súa eficacia, e por último as

estratexias, actuacións e métodos docentes máis

adecuados para que os programas de formación

continua poidan chegar a todos os profesionais

nas mellores condicións.

1) Indique en qué materias ou contidos (rela-

tivos a coñecementos, técnicas e actitudes)

cre que debe mellorar ou complementar a

súa formación o grupo profesional ó que

vostede pertence.

2) Identifique o maior número de barreiras

ou obstáculos que dificultan ou impiden o

acceso á formación continua do seu grupo

profesional.

3) Qué estratexias ou métodos docentes con-

sidera máis adecuados para a formación

continua do seu grupo profesional.

Nota: Engada todas as follas necesarias eagrupe as respostas nos tres apartados: 1) conti-dos, 2) barreiras ou obstáculos e 3) estratexias.


ESTUDIO DE NECESIDADES DE FORMACIÓN CONTINUA DO PERSOAL SANITARIO DA REDE ASISTENCIAL DO SERGAS


ANEXO VI. SEGUNDO CUESTIONARIOBARREIRAS E MÉTODOS


CÓD. BARREIRAS OU OBSTÁCULOS Á FORMACIÓN CONTINUA NIVEL DE IMPORTANCIA

2001 Cursos de formación escasos (na categoría) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2002 Cursos de formación moi teóricos e pouco prácticos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2003 Prazas limitadas nos cursos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2004 Sobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2005 Inexistencia de incentivos motivadores 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2006 Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2007 A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2008 Non recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promoción interna) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2009 Criterios inapropiados de admisión en cursos (priorización persoal fixo) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2010 Distancia ó lugar/centro de formación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2012 Dificultades na comunicación atención primaria e especializada 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2013 Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2016 Escasez de material básico (ordenadores, internet, revistas, bibliotecas) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2017 Desinteresee dos directivos cara á formación continua 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2021 A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descanso 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2022 Inexistencia dunha “cultura” de traballo en equipo 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2023 Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidades 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2026 Falta de representación do colectivo na dirección 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2028 Exceso de oferta formativa (non permite a discriminación) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2032 Non recoñecemento do liderado nin dos “animadores” profesionais 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2033 Problema de compatibilidade coa vida familiar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2034 Escasez da publicidade das actividades formativas 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2036 Desmotivación do persoal 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2037 Acumulación de actividades formativas no tempo (último cuadrimestre do ano) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2038 Non acreditación formativa para acceder a postos de responsabilidade 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2039 Cursos convertidos nun “mercado de puntos” 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


BARREIRAS, MÉTODOS

Indique o nivel de importancia que na súa opinión ten cada uno dos seguintes obstáculos oubarreiras para a formación continua do seu grupo profesional, nunha escala de 0 a 10 (rodee cun cír-culo o número que desexe marcar):


2040 Illamento do profesional (rural) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2041 Formación en mans da industria farmacéutica (con intereses específicos) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2042 Falta de colaboración entre profesionais 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2043 Distintos niveis de coñecementos dos participantes 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Na táboa seguinte amósase un conxunto de accións encamiñadas a favorecer a formación conti-nua do persoal sanitario, xunto con diferentes métodos didácticos. Indique para cada ítem o nivel deinterese ou adecuación que na súa opinión ten cada un deles para a formación continua do seu grupoprofesional, nunha escala de 0 a 10 (rodee cun círculo o número que desexe marcar):

CÓD. MÉTODOS NIVEL DE INTERESE OU ADECUACIÓN

3001 Facilitar permisos para a formación (días libres) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103002 Creación de bolsas para formación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103003 Recoñecemento da formación como mérito profesional 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103004 Incrementar a oferta de cursos (na categoría profesional) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103005 Cursos teórico-prácticos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103006 Diminuír a carga asistencial (consultas, gardas...) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103007 Considerar a formación como xornada laboral 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103008 Establecer un “crédito” anual de días para formación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103009 Sesións e talleres de casos prácticos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103010 Cursos con metodoloxía activa que inclúan a

discusión e o debate 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103011 Vídeos comentados por expertos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103012 Formación tutelada por especialistas ou expertos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103013 Formación a distancia con apoio de novas tecnoloxías

(internet, cursos on-line) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103014 Organizar congresos, xornadas e simposios 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103015 Formación interdisciplinar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103016 Utilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC,

proxectores, transparencias, mav) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103017 Rol-playing ou dramatización de situacións e

relacións con pacientes e familiares 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103029 Promover o intercambio ou rotación formativa entre

niveis e servicios 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103020 Establecer a carreira profesional 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103022 Promoción e recoñecemento do labor investigador 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103023 Descentralización en distintas localidades dos

cursos a impartir 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103024 Cursos de curta duración (20-40 horas)

e con xornada reducida 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103026 Asesoramento profesional para o deseño

dos contidos dos cursos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103027 Cursos con grupos reducidos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10



3044 Realización de sesións e cursos na propia unidade ou centro de traballo 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3030 Organizar mesas redondas e seminarios 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103031 Probas de avaliación ó finalizar os cursos

e mellorar criterios de avaliación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103032 Cursos e conferencias con relatores de prestixio 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103034 Incentivos económicos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103035 Formación dentro da xornada laboral 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103037 Cursos a distancia por correo 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103039 Sistema con diferentes niveis de formación:

básico, medio, avanzado 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103040 Cursos con instalacións de gardería 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103043 Cursos de só media xornada 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103045 Desenvolver un clima e cultura que incentive a reciclaxe 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103046 Creación de “núcleos de excelencia”:

asistencia, docencia e investigación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103047 Auditar periodicamente o rendemento

asistencial, docente e investigador 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103048 Maior difusión dos programas de formación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103049 Cursos específicos para cada categoría profesional 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103050 Potenciar como docentes ós propios

profesionais da especialidadee 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103051 Visitas formativas de curta duración a centros

con técnicas innovadoras 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103052 Sistema de certificación (obriga de realizar un

número de cursos periodicamente) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103053 Discriminar na baremación a formación segundo

a adecuación ó posto de traballo 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103054 Xeración de revistas e monografías que inclúan

exercicios de autoavaliación 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103055 Avaliación dos cursos mediante presentación

de traballos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103056 Cursos moi intensivos (fins de semana) con entrega

previa do material de traballo 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103057 Cursos obrigatorios e voluntarios 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103060 Grupos reducidos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103061 Cursos de longa duración e de poucas horas diarias 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103063 Metodoloxía de textos incompletos

(obrigan a completar) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103064 Formación mediante grupos cooperativos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103066 Implicación dos mandos intermedios como

líderes formativos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103067 Autoformación profesional 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103068 Mellorar o soporte tecnolóxico dos centros:

internet, bases de datos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




3069 Convenios con universidades, sociedades científicas... 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103070 Cursos con apéndices bibliográficos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103071 Descontinuidade dos cursos no tempo

(días alternos, fins de semana...) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103072 Impedir a baremación dos cursos a distancia 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103073 Interconsultas con especialistas 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103074 Cursos semipresenciais (documentación

e sesións presenciais) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103075 Oferta formativa fóra do horario laboral 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103076 Metodoloxía de recordo de temas básicos da disciplina 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103077 Repetición periódica dos cursos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103078 Adestramento simulado 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103079 Plans estratéxicos de formación por área de saúde 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103080 Videoconferencia 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103081 Vincular a formación a incentivos 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 103082 Xestión da formación pola comisión de

formación dos centros 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10




ANEXO VII. NIVEL DE RESPOSTA


PRIMEIRA ROLDA SEGUNDA ROLDA

Previstos Efectivos % Efectivos %

Facultativos AE 40 32 80% 36 90%

Médicos AP 30 25 83% 29 97%

ATS/DUE AE 37 35 95% 35 95%

ATS/DUE AP 30 30 100% 30 100%

Matronas AE 15 12 80% 12 80%

Matronas AP 15 15 100% 14 93%

Fisioterapeutas AE 15 14 93% 14 93%

Fisioterapeutas AP 15 15 100% 15 100%

Auxiliares enfermería AE 36 33 92% 34 94%

Auxiliares enfermería AP 15 11 73% 12 80%

Pediatras AP 15 14 93% 14 93%

Odontólogos AP 15 14 93% 15 100%

Farmacéuticos AP 10 10 100% 10 100%

Hixienistas bucodentais AP 10 10 100% 10 100%

Técnicos de laboratorio (TEL) AE 10 8 80% 10 100%

Técnicos de radioloxía (TER) AE 10 10 100% 10 100%

Técnicos de anatomía patolóxica (TEAP) AE 10 9 90% 9 90%

TOTAL 328 297 91% 309 94%

Taxas de resposta de cada rolda de cuestionarios


NIVEL DE RESPOSTA


ANEXO VIII. RESULTADOS DA PRIMEIRA ROLDA DOESTUDIO DELPHI


ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: AUXILIAR DE ENFERMERÍA

TEMAS

CÓDIGO FRECUENCIA %

Desinfección e esterilización 1084 8 72,7

Rol profesional: funcións e tarefas 1159 5 45,5

Informática: ofimática, OMI-AP, GACELA 1029 5 45,5

Xestión de almacen e loxística 1105 3 27,3

Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares 1046 3 27,3

Visita domiciliaria 1136 2 18,2

Protocolización: deseño e implantación de protocolos 1072 2 18,2

Patoloxías crónicas: HTA, diabete, EPOC 1172 2 18,2

Mantemento de instrumental: limpeza, calibración 1218 2 18,2

Vacinación 1056 1 9,1

Urxencias médico-cirúrxicas 1225 1 9,1

Tratamento de residuos orgánicos sanitarios 1249 1 9,1

Técnicas de educación para a saúde 1048 1 9,1

Modelos de organización do traballo: traballo en equipo, xerarquizado. 1133 1 9,1

Mantemento de consultas: limpeza, ordenación 1237 1 9,1

Fisioterapia xeral: manual, Klapp, Niederhoffer, Schroth... 1244 1 9,1

O proceso de morte/etapas do dó 1109 1 9,1

Demencia senil, Alzheimer 1138 1 9,1

Coidados paliativos e manexo do paciente terminal 1096 1 9,1


TÁBOAS DE FRECUENCIAS PARA CADA GRUPO PROFESIONAL

A) ATENCIÓN PRIMARIA


BARREIRAS


Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas) 2013 5 45,5

Formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta do descanso 2021 4 36,4

Cursos de formación escasos (na categoría) 2001 2 18,2

Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis) 2006 2 18,2

Distancia ó lugar/centro de formación 2010 2 18,2

Sobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación) 2004 1 9,1

A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións) 2007 1 9,1

Inexistencia dunha “cultura” de traballo en equipo 2022 1 9,1

Inadecuación de docentes e contidos dos cursos ás necesidades 2023 1 9,1

Desmotivación do persoal 2036 1 9,1

MÉTODOS


Cursos teórico-prácticos 3005 5 45,5

Facilitar permisos para a formación (días libres) 3001 2 18,2

Sesións e talleres de casos prácticos 3009 2 18,2

Formación dentro da xornada laboral 3035 2 18,2

Recoñecemento da formación como mérito profesional 3003 1 9,1

Cursos con metodoloxía activa que inclúan a discusión e o debate 3010 1 9,1

Promover o intercambio ou rotación formativa entre niveis e servicios 3029 1 9,1

Organizar mesas redondas e seminarios 3030 1 9,1

Desenvolver un clima e cultura que incentive a reciclaxe 3045 1 9,1

Formación mediante grupos cooperativos 3064 1 9,1



ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: ATS/DUE

TEMAS




Técnicas enfermeiras: SNG, lavado de oídos, venopunción, cateterismo vesical 1142 11 36,7


Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros, electrocardiógrafos... 1032 10 33,3

Dietética e nutrición 1061 10 33,3

Técnicas de vendaxe 1110 9 30,0

Planificación de coidados de enfermería 1059 8 26,7



Deseño de proxectos de investigación e ensaios clínicos 1027 6 20,0

Coidado das feridas 1125 6 20,0


Situacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada, desfibriladores 1047 5 16,7


Modelos de organización do traballo: traballo en equipo, xerarquizado 1133 5 16,7

Programa do neno san 1134 5 16,7

Cirurxía menor ambulatoria e técnicas de sutura 1018 4 13,3

Busca bibliográfica en bases de datos 1028 4 13,3

Internet: buscadores, correo electrónico, foros, listas de noticias 1040 4 13,3

Actuación en emerxencias e catástrofes, clasificación de pacientes e politraumatizados 1062 4 13,3

Programa da muller: cancro, menopausa 1137 4 13,3

Interpretación de electrocardiogramas, espirometría, oscilometría 1177 4 13,3

Atención ó ancián/xeriatría 1008 3 10,0

Manexo de adiccións: drogas, alcohol, tabaquismo 1022 3 10,0


Elaboración de historias clínicas e informes 1124 3 10,0

Estatística básica e avanzada: SPSS, EPI-INFO,... 1127 3 10,0

Úlceras por presión 1141 3 10,0



Entrevista clínica 1187 3 10,0

Medicina preventiva e saúde publica 1193 3 10,0

Toma e manexo de mostras biolóxicas 1019 2 6,7

Bioética 1026 2 6,7


Aspectos legais da práctica clínica (responsabilidade legal) 1103 2 6,7

Programa do adulto 1135 2 6,7

Coordinación atención primaria-especializada: protocolos, consensos 1154 2 6,7

Teorías e modelos de enfermería 1181 2 6,7

Ética profesional 1183 2 6,7

Formación de formadores 1207 2 6,7

Xerontoloxía 1228 2 6,7

Métodos de traballo enfermeiro 1236 2 6,7

Atención á muller: planificación familiar 1004 1 3,3

Oncoloxía básica 1009 1 3,3

Mecanismo e tratamento da dor 1011 1 3,3

Osixenoterapia e aerosolterapia 1024 1 3,3

Atención ó discapacitado e a súa familia 1025 1 3,3

Dereitos e deberes dos pacientes e do persoal sanitario 1035 1 3,3

Avaliación da calidade asistencial, certificación e normas ISO 1037 1 3,3


Farmacoloxía e terapéutica 1063 1 3,3

Outros recursos asistenciales da comunidade (sociosanitaria, voluntariado, protección civil) 1076 1 3,3


Xestión do estrés: relaxación, autocontrol, autoestima 1086 1 3,3

Protección de datos persoais no ámbito sanitario 1098 1 3,3


Prevención de riscos: físicos, químicos e biolóxicos 1146 1 3,3

Atención a pacientes críticos: UCI, reanimación 1147 1 3,3

Enfermidades de transmisión sexual (ETS) 1156 1 3,3


Dinámica de grupos 1169 1 3,3

Relacións interpersoais 1170 1 3,3

Técnica aséptica 1171 1 3,3

Técnicas de persuasión 1173 1 3,3

Relación de axuda 1174 1 3,3

Pediatría psicosocial 1176 1 3,3



Traslado de pacientes 1195 1 3,3

Terapias naturais complementarias 1204 1 3,3

Estimulación infantil 1215 1 3,3

Podoloxía básica 1238 1 3,3

Puericultura 1239 1 3,3


Socioloxía do comportamento 1247 1 3,3


BARREIRAS








Problema de compatibilidade coa vida familiar 2033 9 30,0

A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descanso 2021 8 26,7


Cursos de formación moi teóricos e pouco prácticos 2002 4 13,3


Inexistencia de incentivos motivadores 2005 3 10,0

Illamento do profesional (rural) 2040 3 10,0

Prazas limitadas nos cursos 2003 2 6,7

Acumulación de actividades formativas no tempo (último cuadrimestre do ano) 2037 2 6,7

Criterios inapropiados de admisión en cursos (priorización persoal fixo) 2009 1 3,3

Dificultades na comunicación atención primaria e especializada 2012 1 3,3

Escasez de material básico (ordenadores, internet, revistas, bibliotecas) 2016 1 3,3


Exceso de oferta formativa (non permite a discriminación) 2028 1 3,3

Escasez da publicidade das actividades formativas 2034 1 3,3



MÉTODOS




Realización de sesións e cursos na propia unidade ou centro de traballo 3044 9 30,0





Potenciar como docentes ós propios profesionais da especialidade 3050 4 13,3


Descentralización en distintas localidades dos cursos a impartir 3023 3 10,0

Visitas formativas de curta duración a centros con técnicas innovadoras 3051 3 10,0

Cursos obrigatorios e voluntarios 3057 3 10,0


Formación a distancia con apoio de novas tecnoloxías (internet, cursos on-line) 3013 2 6,7

Utilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores, transparencias, mav) 3016 2 6,7


Mellorar o soporte tecnolóxico dos centros: internet, bases de datos 3068 2 6,7

Cursos semipresenciais ( documentación e sesións presenciais) 3074 2 6,7

Creación de bolsas para formación 3002 1 3,3

Incrementar a oferta de cursos (na categoría profesional) 3004 1 3,3

Establecer a carreira profesional 3020 1 3,3

Cursos de curta duración (20-40 horas) e con xornada reducida 3024 1 3,3

Asesoramento profesional para o deseño dos contidos dos cursos 3026 1 3,3

Probas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorar criterios de avaliación 3031 1 3,3

Cursos e conferencias con relatores de prestixio 3032 1 3,3

Sistema con diferentes niveis de formación: básico, medio, avanzado 3039 1 3,3

Cursos con instalacións de gardería 3040 1 3,3



Cursos específicos para cada categoría profesional 3049 1 3,3

Sistema de certificación (obrigación de realizar un número de cursos periodicamente) 3052 1 3,3

Avaliación dos cursos mediante presentación de traballos 3055 1 3,3

Grupos reducidos 3060 1 3,3

Descontinuidade dos cursos no tempo (días alternos, fins de semana...) 3071 1 3,3

Oferta formativa fóra do horario laboral 3075 1 3,3

Repetición periódica dos cursos 3077 1 3,3

Vincular a formación a incentivos 3081 1 3,3



ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: FARMACÉUTICO

TEMAS


Farmacoeconomía: análise do uso de medicamentos 1095 7 70,0


Lectura crítica de artigos científicos 1043 5 50,0









Planificación e xestión clínica e sanitaria 1030 2 20,0

Medicina baseada na evidencia ou en probas 1045 2 20,0




Inglés 1153 2 20,0


Farmacoloxía pediátrica 1226 2 20,0

Anatomía e fisiopatoloxía 1246 2 20,0

Farmacoepidemioloxía 1041 1 10,0

Xestión de custos: busca da eficiencia 1097 1 10,0

Epidemioloxía 1122 1 10,0

Psicoloxía 1123 1 10,0



Elaboración de guías de práctica clínica 1186 1 10,0

Comunicación científica: falar en público, publicación en revistas 1194 1 10,0



BARREIRAS











Non recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promoción interna) 2008 1 10,0





Falta de representación do colectivo na dirección 2026 1 10,0






MÉTODOS










Cursos moi intensivos (fins de semana) con entrega previa do material de traballo 3056 2 20,0






Cursos a distancia por correo 3037 1 10,0


Xeración de revistas e monografías que inclúan exercicios de autoavaliación 3054 1 10,0






ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: FISIOTERAPEUTA

TEMAS



Diagnóstico fisioterápico 1160 7 46,7

Electroterapia: magnetoterapia, láser, baños galvánicos, ultrasóns 1088 6 40,0

Fisioterapia respiratoria 1089 6 40,0

Drenaxe linfática 1164 6 40,0



Masaxe de “puntos gatillo” 1242 4 26,7

Interpretación de probas complementarias de imaxe: radiografía, ecografía, TAC, RM 1020 3 20,0

Técnicas terapéuticas neurolóxicas: hemiplexía, ACV 1081 3 20,0


Métodos de reeducación postural global (RPG) 1165 3 20,0

Técnicas fisioterápicas neurolóxicas: “Bobath”, “Kabat” 1184 3 20,0

Masaxe de tecido conxuntivo reflexo: “Método Dicke” 1241 3 20,0




Terapia manual do raque 1082 2 13,3

Incontinencia urinaria (rehabilitación do solo pélvico) 1155 2 13,3

Técnica de “Cyriax” 1162 2 13,3

Técnicas fisioterápicas osteopáticas 1163 2 13,3

Tratamento e prevención da escoliose 1197 2 13,3

Fisioterapia das alxias 1240 2 13,3

Reflexoterapia podal 1007 1 6,7


Traumatoloxía/ortopedia: exploración e probas diagnósticas 1016 1 6,7



Método “Pold” de terapia manual 1031 1 6,7

Método “Rolfing” 1033 1 6,7


Fisioterapia en cirurxía cardíaca 1054 1 6,7



Ergonomía do movemento/posto de traballo/hixiene postural 1058 1 6,7

Prevención da desmotivación do persoal 1065 1 6,7

Fisioterapia reumatolóxica 1078 1 6,7

Estiramentos analíticos manuais ou “stretching” 1083 1 6,7





Manexo de instrumental de fisioterapia (non electroterápico) 1229 1 6,7

Masaxe deportivo 1231 1 6,7

Reeducación propioceptiva 1243 1 6,7

BARREIRAS







A Formación ocupa tempo libre, fins de semana eresta descanso 2021 3 20,0












MÉTODOS




Utilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores, transparencias, MAV) 3016 3 20,0





Formación interdisciplinar 3015 1 6,7



Sistema con diferentes niveis de formación: básico,medio, avanzado 3039 1 6,7

Maior difusión dos programas de formación 3048 1 6,7


Sistema de certificación (obriga de realizar un número de cursos periodicamente) 3052 1 6,7


Metodoloxía de recordo de temas básicos da disciplina 3076 1 6,7





ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: HIXIENISTA BUCODENTAL

TEMAS


Patoloxías orais 1199 4 40,0







Manexo de instrumentos radiolóxicos 1070 2 20,0

Diagnóstico e técnicas preventivas odontolóxicas 1099 2 20,0

Diagnóstico ortodóntico 1201 2 20,0




Periodoncia 1038 1 10,0


Odontopediatría 1042 1 10,0

Administración de fluoruros 1044 1 10,0


Prevención de riscos laborais: protección radiolóxica 1067 1 10,0

Selaxe de fisuras dentais 1069 1 10,0





Urxencias dentais 1200 1 10,0

Hepatite e SIDA 1222 1 10,0

Cirurxía oral menor: biopsias... 1230 1 10,0

Técnicas de captación de pacientes ós programas 1254 1 10,0



BARREIRAS












MÉTODOS












Probas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorarcriterios de avaliación 3031 1 10,0









Autoformación profesional 3067 1 10,0



Interconsultas con especialistas 3073 1 10,0

Adestramento simulado 3078 1 10,0



ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: MÉDICO

TEMAS






Técnicas básicas de infiltracións 1023 9 34,6


Oftalmoloxía: exploración e probas diagnósticas 1014 7 26,9


Dermatoloxía: diagnóstico e tratamento 1001 6 23,1

Otorrinolaringoloxía: exploración e probas diagnósticas 1013 6 23,1


Interpretación de electrocardiogramas, espirometría,oscilometría 1177 6 23,1


Neuroloxía: exploración e probas diagnósticas 1012 5 19,2






Indicación e interpretación de probas de laboratorio e xenéticas 1191 5 19,2





Aspectos legais da práctica clínica 1103 4 15,4

Exploración e urxencias xinecolóxicas 1006 3 11,5



Patoloxía e urxencias psiquiátricas: paciente agresivo 1021 3 11,5







Prevención de patoloxías cardiovasculares 1101 3 11,5




Inglés 1153 3 11,5


Organización e xestión da consulta 1233 3 11,5

Hospitalización domiciliaria 1010 2 7,7


Reumatoloxía: exploración e probas diagnósticas 1015 2 7,7


Atención á muller: embarazo, parto e posparto 1034 2 7,7




Outros recursos asistenciais da comunidade (sociosanitaria, voluntariado, protección civil) 1076 2 7,7





A familia e as súas relacións co sistema sanitario 1182 2 7,7


Hepatite e Sida 1222 2 7,7

Xestión do tempo 1256 2 7,7

Alergoloxía: probas diagnósticas 1002 1 3,8

Atención á adolescencia (drogas, sexo, accidentes, anorexia, bulimia) 1003 1 3,8


Endocrinoloxía: exploración e probas diagnósticas 1017 1 3,8








Nefroloxía 1036 1 3,8

Xestión burocrática da consulta 1039 1 3,8

Queimaduras 1060 1 3,8

Derivación urxente e non urxente a atención especializada 1073 1 3,8

Medicina forense 1075 1 3,8

Inmobilización con xesos 1085 1 3,8

Terapia cognitiva 1087 1 3,8

Exploración do fondo de ollo 1092 1 3,8

Saúde mental: traumas depresivos e ansiosos 1100 1 3,8

Control de anticoagulantes orais 1102 1 3,8


Biopsia e crioterapia 1151 1 3,8



Técnicas de liderado 1185 1 3,8


Manexo de cefaleas 1206 1 3,8

Tratamento de enfermidades extrapiramidais 1208 1 3,8

Tratamento de lumbalxias e ciatalxias 1209 1 3,8

Osteoporose: diagnóstico, tratamento e profilaxe 1210 1 3,8

Tratamento do paciente con ollo encarnado 1211 1 3,8

Organización e presentación de sesións clínicas 1234 1 3,8



Procedementos diagnósticos 1262 1 3,8



BARREIRAS





















Cursos convertidos nun “mercado de puntos” 2039 2 7,7

Desinteresee dos directivos pola formación continua 2017 1 3,8





MÉTODOS









Formación tutelada por especialistas ou expertos 3012 4 15,4












Promoción e recoñecemento do labor investigador 3022 2 7,7









Cursos semipresenciais (documentación e sesións presenciais) 3074 2 7,7


Establecer un “crédito” anual de días para formación 3008 1 3,8

Vídeos comentados por expertos 3011 1 3,8

Organizar congresos, xornadas e simposios 3014 1 3,8



Auditar peridicamente o rendemento asistencial, docente e investigador 3047 1 3,8

Cursos con apéndices bibliográficos 3070 1 3,8


Impedir a baremación dos cursos a distancia 3072 1 3,8




ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: PEDIATRA

TEMAS



Traumatoloxía / ortopedia: exploración e probas diagnósticas 1016 6 42,9





















Urxencias pediátricas 1217 2 14,3





Gastroenteroloxía 1066 1 7,1

Patoloxía infecciosa 1068 1 7,1







Técnica endoscópica 1128 1 7,1


Test da función respiratoria 1168 1 7,1









BARREIRAS



















Formación en manos da industria farmacéutica (con intereses específicos) 2041 1 7,1

Falta de colaboración entre profesionais 2042 1 7,1



MÉTODOS



























ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: MATRONA

TEMAS




Lactancia materna 1158 8 57,1




Preparación maternal ó parto 1157 5 35,7






Valoración do embarazo de risco 1050 2 14,3

Analxesia epidural e raquídea 1131 2 14,3

Coordinación a. primaria-especializada: protocolos, consensos 1154 2 14,3












Probas de benestar fetal intraparto: APP, CIR, sufrimento fetal 1051 1 7,1









Riscos sobre o embarazo: ETS, drogas, alcoholismo 1216 1 7,1



Esterilidade humana 1253 1 7,1

BARREIRAS





A Institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións) 2007 5 35,7




Formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta do descanso 2021 2 14,3













MÉTODOS











Rol-playing ou dramatización de situacións e relacións con pacientes e familiares 3017 1 7,1










ATENCIÓN PRIMARIA. GRUPO PROFESIONAL: ODONTÓLOGO

TEMAS






Patoloxía da coagulación 1129 4 28,6







Dor orofacial 1202 3 21,4

Patoloxía da ATM 1203 3 21,4





Consentimento informado 1192 2 14,3

Oncoloxía oral 1198 2 14,3

Hepatite e sida 1222 2 14,3






Marketing 1079 1 7,1





Neuroloxía odontolóxica 1245 1 7,1



BARREIRAS





A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta do descanso 2021 3 21,4














MÉTODOS




















Cursos de longa duración e de poucas horas diarias 3061 1 7,1






B) ATENCIÓN ESPECIALIZADA

ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: AUXILIAR ENFERMERÍA

TEMAS



Mobilización e cambios posturais 1167 13 39,4





Coidados básicos: hixiene do paciente 1166 7 21,2











Infeccións nosocomiais 1057 3 9,1


Demencia senil, alzheimer 1138 3 9,1


Problema da deshumanización asistencial 1152 3 9,1









Modelos de organización do traballo: traballo en equipo, xerarquizado 1133 2 6,1





Monitorización de constantes vitais e identificación de complicacións 1259 2 6,1










Normas de actuación no quirófano 1064 1 3,0



Ampliación de coñecementos en ortografía, gramática e léxico 1106 1 3,0

Tratamento dos lesionados medulares 1108 1 3,0




Mobilización do enfermo politraumatizado 1189 1 3,0



Illamentos 1223 1 3,0






BARREIRAS




















Desinteresee dos directivos pola formación continua 2017 1 3,0




MÉTODOS















Cursos de só media xornada 3043 3 9,1


Diminuír a carga asistencial (consultas, gardas...) 3006 2 6,1















ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: ATS/DUE

TEMAS
























Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros, electrocardiógrafo... 1032 4 11,4






Atención ó ancián/ xeriatría 1008 3 8,6


















Enfermería cirúrxica. Coidados pre e post anestésicos/cirúrxicos 1220 3 8,6

Xestión de recursos humanos 1258 3 8,6






Traumatoloxía / ortopedia: exploración e probas diagnósticas 1016 1 2,9



Fisioterapia da drenaxe pleural 1055 1 2,9




Cirurxía laparoscópica 1121 1 2,9

Doazón de órganos 1139 1 2,9

Instrumentación cirúrxica en enfermería 1140 1 2,9

Inglés 1153 1 2,9








O producto enfermeiro: compoñentes, custos 1188 1 2,9








BARREIRAS






















Non acreditación formativa para acceder a postos de responsabilidade 2038 1 2,9


Distintos niveis de coñecementos dos participantes 2043 1 2,9



MÉTODOS








































Metodoloxía de textos incompletos (obrigan a completar) 3063 1 2,9

Implicación dos mandos intermedios como líderes formativos 3066 1 2,9



Plans estratéxicos de formación por área de saúde 3079 1 2,9



ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: FISIOTERAPEUTA

TEMAS















Estiramentos analiticos manuais ou “stretching” 1083 2 14,3














Estudio do movemento “normal” 1161 1 7,1



Hidroterapia 1257 1 7,1



BARREIRAS















MÉTODOS




















Convenios con universidades, sociedades científicas.. 3069 1 7,1




ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: FACULTATIVO

TEMAS
















Inglés 1153 5 15,6




Avaliación crítica das novas tecnoloxías diagnósticas e terapéuticas 1149 3 9,4














Bioloxía molecular 1094 2 6,3


















Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RM, TAC, ecografía... 1071 1 3,1

Marketing 1079 1 3,1



Histoloxía/citoloxía 1112 1 3,1




Bases moleculares da patoxenia 1148 1 3,1

Microorganización autoxestionada: áreas clínicas 1150 1 3,1


Telemedicina: telerradioloxía, electrocardiografía... 1190 1 3,1


Farmacos transxénicos 1213 1 3,1

Xestión do risco terapéutico na práctica clínica 1224 1 3,1


Publicidade da industria farmacéutica ós sanitarios 1251 1 3,1



Relación xestores e clínicos 1252 1 3,1



Transfusion de hemoderivados 1260 1 3,1

Patoloxías de minorias étnicas 1261 1 3,1


BARREIRAS

















Desinterese dos directivos pola formación continua 2017 1 3,1


Non recoñecemento do liderado nin dos “animadores” profesionais 2032 1 3,1

Non acreditación formativa para acceder a postos de responsabilidad 2038 1 3,1





MÉTODOS























Auditar periodicamente o rendemento asistencial, docente e investigador 3047 2 6,3
















Creación de “núcleos de excelencia”: asistencia, docencia e investigación 3046 1 3,1


Discriminar na baremación a formación segundo a adecuación ó posto de traballo 3053 1 3,1







Vídeoconferencia 3080 1 3,1

Xestión da formación pola comisión de formación dos centros 3082 1 3,1



ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: MATRONA

TEMAS





Técnicas de reanimación neonatal 1132 5 41,7












Plan de coidados materno-infantís 1179 2 16,7





Hipnose clínica 1049 1 8,3

Patoloxías posnatais 1052 1 8,3

Técnicas básicas de reproducción humana 1053 1 8,3













Técnicas de identificación do neonato 1248 1 8,3

BARREIRAS



















MÉTODOS























ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: TÉCNICO ANATOMÍA PATOLÓXICA

TEMAS



Manexo da microscopía electrónica 1093 3 37,5


Técnicas de inmunoloxía 1118 2 25,0



Técnicas de laboratorio (PCR, microbioloxía...) 1232 1 12,5


BARREIRAS











MÉTODOS












ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: TÉCNICO LABORATORIO

TEMAS



Informatización do laboratorio 1145 3 33,3





Hematoloxía 1144 2 22,2

Marcadores de laboratorio 1205 2 22,2








Bioquímica 1143 1 11,1

Inglés 1153 1 11,1




BARREIRAS





















MÉTODOS










Potenciar como docentes ós propios profesionales da especialidade 3050 2 22,2




Organizar congresos, xornadas e simposiums 3014 1 11,1

descentralización en distintas localidades dos Cursos a impartir 3023 1 11,1

Cursos e conferencias con relatores de prestigio 3032 1 11,1


Xeración de revistas e monografías que incluían exercicios de autoavaliación 3054 1 11,1

Discontinuidad dos cursos no tempo (días alternos, fins de semana...) 3071 1 11,1




ATENCIÓN ESPECIALIZADA. GRUPO PROFESIONAL: TÉCNICO RADIOLOXÍA

TEMAS


Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RMN, TAC, ecografía... 1071 10 100,0





Anatomía e patoloxía radiolóxica 1113 2 20,0








Contrastes radiolóxicos 1250 1 10,0

Intervencionismo radiolóxico 1255 1 10,0



BARREIRAS


A Institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións) 2007 6 60,0














MÉTODOS

















C) TÁBOAS DE FRECUENCIAS CONXUNTAS

TEMAS










































Interpretación de electrocardiogramas, espirometría,oscilometría 1177 16 5,4














Inglés 1153 12 4,0



Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RM, TAC, ecografía... 1071 11 3,7




















Técnicas básicas de infiltracións 1023 9 3,0





















Coidados básicos: hixiene do paciente 1166 7 2,4

















Técnicas de reanimación neonatal 1132 5 1,7








Hepatite e sida 1222 5 1,7








Masaxe de “puntos gatillo” 1242 4 1,3





Outros recursos asistenciales da comunidade (sociosanitaria, voluntariado, protección civil) 1076 3 1,0

Estiramentos analíticos manuais ou “stretching” 1083 3 1,0



Prevención de patoloxías cardiovasculares 1101 3 1,0

Xestión de almacén e loxística 1105 3 1,0


Informatización do laboratorio 1145 3 1,0



Avaliación crítica das novas tecnoloxías diagnósticas e terapéuticas 1149 3 1,0


Dor orofacial 1202 3 1,0

Patoloxía da ATM 1203 3 1,0



Enfermería cirúrxica. Coidados pre e post anestésicos/cirúrxicos 1220 3 1,0


Organización e xestión da consulta 1233 3 1,0

Masaxe de tecido conxuntivo reflexo: “método Dicke” 1241 3 1,0


Xestión de recursos humanos 1258 3 1,0

Hospitalización domiciliaria 1010 2 0,7

Reumatoloxía: exploración e probas diagnósticas 1015 2 0,7






Márketing 1079 2 0,7

Anatomía e patoloxía radiolóxica 1113 2 0,7

Hematoloxía 1144 2 0,7



Plan de coidados materno-infantís 1179 2 0,7



Tratamento e prevención da escoliose 1197 2 0,7

Oncoloxía oral 1198 2 0,7

Marcadores de laboratorio 1205 2 0,7


Xerontoloxía 1228 2 0,7


Métodos de traballo enfermeiro 1236 2 0,7



Reflexoterapia podal 1007 1 0,3



Método “Pold” de terapia manual 1031 1 0,3

Método “Rolfing” 1033 1 0,3

Periodoncia 1038 1 0,3

Xestión burocrática da consulta 1039 1 0,3

Farmacoepidemioloxía 1041 1 0,3

Odontopediatría 1042 1 0,3

Administración de fluoruros 1044 1 0,3

Hipnose clínica 1049 1 0,3

Patoloxías posnatais 1052 1 0,3

Técnicas básicas de reproducción humana 1053 1 0,3

Fisioterapia en cirurxía cardíaca 1054 1 0,3

Fisioterapia da drenaxe pleural 1055 1 0,3

Gastroenteroloxía 1066 1 0,3

Patoloxía infecciosa 1068 1 0,3

Selaxe de fisuras dentais 1069 1 0,3

Medicina forense 1075 1 0,3

Fisioterapia reumatolóxica 1078 1 0,3

Inmobilización con xesos 1085 1 0,3

Terapia cognitiva 1087 1 0,3

Exploración do fondo de ollo 1092 1 0,3

Control de anticoagulantes orais 1102 1 0,3

Ampliación de coñecementos en ortografía, gramática e léxico 1106 1 0,3

Tratamento dos lesionados medulares 1108 1 0,3

Cirurxía laparoscópica 1121 1 0,3

Técnica endoscópica 1128 1 0,3

Doazón de órganos 1139 1 0,3

Instrumentación cirúrxica en enfermería 1140 1 0,3

Bioquímica 1143 1 0,3

Microorganización autoxestionada: áreas clínicas 1150 1 0,3

Biopsia e crioterapia 1151 1 0,3

Estudio do movemento “normal” 1161 1 0,3

Test da función respiratoria 1168 1 0,3

Técnicas de persuasión 1173 1 0,3

O producto enfermeiro: compoñentes, custos 1188 1 0,3

Telemedicina: telerradioloxía, electrocardiografía... 1190 1 0,3

Terapias naturais complementarias 1204 1 0,3

Manexo de cefaleas 1206 1 0,3



Tratamento de enfermidades extrapiramidais 1208 1 0,3

Tratamento de lumbalxias e ciatalxias 1209 1 0,3

Osteoporose: diagnóstico, tratamento e profilaxe 1210 1 0,3

Tratamento do paciente con ollo encarnado 1211 1 0,3

Fármacos transxénicos 1213 1 0,3

Illamentos 1223 1 0,3

Xestión do risco terapéutico na práctica clínica 1224 1 0,3

Manexo de instrumental de fisioterapia (non electroterápico) 1229 1 0,3

Masaxe deportiva 1231 1 0,3

Mantemento de consultas: limpeza, ordenación 1237 1 0,3

Podoloxía básica 1238 1 0,3

Reeducación propioceptiva 1243 1 0,3

Neuroloxía odontolóxica 1245 1 0,3

Técnicas de identificación do neonato 1248 1 0,3

Contrastes radiolóxicos 1250 1 0,3

Publicidade da industria farmacéutica ós sanitarios 1251 1 0,3

Relación xestores e clínicos 1252 1 0,3

Esterilidade humana 1253 1 0,3

Técnicas de captación de pacientes ós programas 1254 1 0,3

Intervencionismo radiolóxico 1255 1 0,3

Hidroterapia 1257 1 0,3

Transfusión de hemoderivados 1260 1 0,3

Patoloxías de minorías étnicas 1261 1 0,3



BARREIRAS




























Non acreditación formativa para acceder a postos deresponsabilidade 2038 2 0,7


Non recoñecemento do liderado nin dos “animadores” profesionais 2032 1 0,3

Formación en mans da industria farmacéutica (con intereses específicos) 2041 1 0,3



MÉTODOS


















































Auditar periodicamente o rendemento asistencial, docente e investigador 3047 3 1,0




Promoción e recoñecemento do labor investigador 3022 2 0,7

Sistema con diferentes niveis de formación: básico, medio, avanzado 3039 2 0,7



Cursos a distancia por correo 3037 1 0,3

Cursos con instalacións de garderia 3040 1 0,3

Creación de “núcleos de excelencia”: asistencia, docencia e investigación 3046 1 0,3

Discriminar na baremación a formación segundo a adecuación ó posto de traballo 3053 1 0,3



Metodoloxía de textos incompletos (obrigan a completar) 3063 1 0,3

Implicación dos mandos intermedios como líderes formativos 3066 1 0,3

Impedir a baremación dos cursos a distancia 3072 1 0,3

Metodoloxía de recordo de temas básicos da disciplina 3076 1 0,3

Plans estratéxicos de formación por área de saúde 3079 1 0,3

Vídeoconferencia 3080 1 0,3

Xestionar da formación pola comisión de formación dos centros 3082 1 0,3



ANEXO IX. RESULTADOS DA SEGUNDA ROLDA DO ESTUDIO DELPHI


AUXILIAR DE ENFERMERÍAATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Coidados paliativos e manexo do paciente terminal 31 9,1613 1,0984

Prevención da desmotivación do persoal 31 9,0000 1,3904

Xestión do estrés: relaxación, autocontrol, autoestima 31 8,8710 1,6481

Comunicación e relación co enfermo e os seus familiares 31 8,8710 1,4998

Ergonomía do movemento/posto de traballo/hixiene postural 31 8,8387 1,6145

Mobilización do enfermo politraumatizado 31 8,7742 1,5429

Situacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada, desfibrilación 31 8,6774 2,0879

Atención a pacientes críticos: UCI, reanimación 31 8,6452 1,5394

Úlceras por presión 31 8,5806 1,8216

Actuación en emerxencias e catástrofes, clasificación de pacientes e politraumatizados 31 8,5484 1,6701

Problema da deshumanización asistencial 31 8,5484 1,9466

Mobilización e cambios posturais 31 8,4839 1,8951

Planificación de coidados de enfermería 31 8,4194 1,5658

Ética profesional 31 8,3548 2,1063

Atención ó ancián/xeriatría 31 8,3548 2,1221

Prevención de riscos: físicos, químicos e biolóxicos 31 8,2581 1,7883

Infeccións nosocomiais 31 8,2581 1,8433

Rol profesional: funcións e tarefas 31 8,2581 2,0161

Mecanismo e tratamento da dor 31 8,2581 1,7695

Protocolización: deseño e implantación de protocolos 31 8,2258 1,7457

Monitorización de constantes vitais e identificación de complicacións 31 8,0968 1,8322

Técnicas de educación para a saúde 31 8,0000 1,6330

Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros, electrocardiógrafos 31 8,0000 2,4083

Coidados básicos: hixiene do paciente 31 7,9355 2,0966

Modelos de organización do traballo: traballo en equipo, xerarquizado. 31 7,9032 2,5607

Aspectos legais da práctica clínica (responsabilidade legal) 31 7,9032 2,4132

Patoloxía e urxencias psiquiátricas: paciente agresivo 31 7,9032 2,0389


DATOS POR GRUPOS PROFESIONAIS

A) MATERIAS OU CONTIDOS


Desinfección e esterilización 31 7,8710 1,7653

Saúde mental: traumas depresivos e ansiosos 31 7,8710 1,9620

Oncoloxía básica 31 7,8387 2,0510

Tratamento dos lesionados medulares 31 7,8387 2,4235

Mantemento de instrumental: limpeza, calibración 31 7,8387 1,9165

Relación de axuda 31 7,8387 1,9680

Illamentos 31 7,8065 2,0562

Normas de actuación no quirófano 31 7,6452 2,2442

Relacións interpersoais 31 7,5484 2,4336

Atención a adolescencia (drogas, sexo, accidentes, anorexia, bulimia) 30 7,5333 2,3004

Demencia senil, Alzheimer 31 7,5161 2,2930

Toma e manexo de mostras biolóxicas 31 7,4839 2,3787

O proceso de morte/etapas do dó 31 7,4516 2,7427

Atención á muller: embarazo, parto e posparto 31 7,4516 2,1884

Traslado de pacientes 31 7,1613 2,3252

Dietética e nutrición 31 7,1290 1,9620

Queimaduras 31 7,0000 2,2949

Tratamento de residuos orgánicos sanitarios 30 7,0000 2,3635

Socioloxía do comportamento 31 6,9355 2,2051

Informática: ofimática, OMI-AP, GACELA 31 6,8710 2,7898

Bioética 31 6,8387 2,6343

Anatomía e fisiopatoloxía 31 6,7419 2,4626

Avaliación da calidade asistencial, certificación e normas ISO 30 6,5333 2,4738

Psicoloxía 31 6,4516 2,9759

Internet: buscadores, correo electrónico, foros, listas de noticias 31 6,1290 2,5787

Puericultura 31 6,0323 2,3307

Elaboración de historias clínicas e informes 31 5,8065 2,4416

Lactancia materna 31 5,6129 2,7890

Deseño de proxectos de investigación e ensaios clínicos 31 5,3226 2,7975

Farmacoloxía e terapéutica 31 5,2903 2,6356

Ampliación de coñecementos en ortografía, gramática e lexico 31 4,9677 2,6518



AUXILIAR DE ENFERMERÍAATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.







Urxencias médico-cirúrxicas 9 8,1111 2,0883




Mantemento de consultas: limpeza, ordenación 9 7,7778 1,9221

Xestión de almacen e loxística 9 7,7778 2,4889

Fisioterapia xeral: manual, Klapp, Niederhoffer, Schroth... 9 7,3333 1,4142

Patoloxías crónicas: HTA, diabete, EPOC 9 7,3333 1,5000



Vacinación 9 6,6667 1,8708


Visita domiciliaria 9 6,0000 2,4495



ATS/DUEATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.


Situacións que comprometen a vida: RCP básica e avanzada, desfibriladores 33 8,5455 1,8216








Coidado das feridas 33 7,6364 2,0282

Problema da deshumanización asistencial 33 7,5758 2,1364


Mobilización e cambios posturais 33 7,4545 2,0930







Busca bibliográfica en bases de datos 33 7,2424 2,0005






Comunicación científica: falar en público, publicación en revistas 33 7,0909 2,3367


Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros, electrocardiógrafos... 33 7,0909 2,6024




Técnicas enfermeiras: SNG, lavado de oídos, venopunción, cateterismo vesical 33 6,9394 2,6802




Técnica aséptica 33 6,9091 2,4414



Enfermería cirúrxica. Coidados pre e post anestésicos/cirúrxicos 33 6,8182 2,6155

Formación de formadores 33 6,7879 2,3016


Elaboración de guías de práctica clínica 33 6,5758 2,2917


Dinámica de grupos 33 6,4242 2,5128

Bioética 33 6,3939 2,0606

Interpretación de electrocardiogramas, espirometría, oscilometría 33 6,3636 2,5102



Urxencias pediátricas 33 6,2727 2,4144

A familia e as súas relacións co sistema sanitario 33 6,2727 2,2950




Consentimento informado 33 6,1515 2,5510


Planificación e xestión clínica e sanitaria 33 5,8788 2,2743


Fisioterapia da drenaxe pleural 33 5,7879 2,3420

Teorías e modelos de enfermería 33 5,6667 2,4958

Protección de datos persoais no ámbito sanitario 33 5,6667 2,2454

Psicoloxía 33 5,6061 2,3577



Técnicas de liderado 32 5,4375 2,1841


O producto enfermeiro: compoñentes, custos 33 5,3939 2,2905

Xestión de recursos humanos 33 5,3636 2,0889

Instrumentación cirúrxica en enfermería 33 5,3636 2,6199

Doazón de órganos 33 5,3333 2,3004

Inglés 33 5,1818 2,6155

Normas de actuación no quirófano 33 5,0606 2,8716

Xestión de custos: busca da eficiencia 33 5,0303 2,2289

Traumatoloxía/ortopedia: exploración e probas diagnósticas 33 4,8788 2,3817

Vacinación 33 4,7576 2,2780

Cirurxía laparoscópica 33 4,4242 2,6929



ATS/DUEATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.





Coordinación atención primaria-especializada: protocolos, consensos 26 8,0000 2,4000





Manexo de adiccións: drogas, alcohol, tabaquismo 26 7,5769 1,3616






Coidado das feridas 26 7,1923 2,8287


Métodos de traballo enfermeiro 26 7,1154 2,5664

Programa do adulto 26 7,0000 2,2804


Xerontoloxía 26 6,9615 1,8217

Técnicas de vendaxe 26 6,9231 2,6370


Cirurxía menor ambulatoria e técnicas de sutura 26 6,8462 2,9892


Atención á muller: planificación familiar 25 6,8000 2,0616

Programa da muller: cancro, menopausa 26 6,6923 2,1311




Vacinación 26 6,5769 2,7007


Programa do neno san 26 6,5385 2,4857

Entrevista clínica 25 6,5200 2,7404

Atención ó discapacitado e a súa familia 26 6,5000 2,1772


Dereitos e deberes dos pacientes e do persoal sanitario 26 6,4615 2,3871








Medicina preventiva e saúde publica 26 6,2692 2,2549

Técnicas de persuasión 26 6,1923 2,5143


Osixenoterapia e aerosolterapia 26 6,1923 2,5143

Bioética 25 6,1200 2,0680



Teorías e modelos de enfermería 26 6,0769 3,0715





Terapias naturais complementarias 26 5,7692 3,0634






Protección de datos persoais no ámbito sanitario 25 5,4400 2,2927

Estimulación infantil 25 5,3600 2,5146

Enfermidades de transmisión sexual (ETS) 26 5,2692 2,2549

Técnica aséptica 26 5,2308 2,5970



Podoloxía básica 26 5,0769 3,2610

Pediatría psicosocial 25 5,0400 2,5736

Estatística básica e avanzada: SPSS, EPI-INFO,... 25 4,8400 2,6090


Outros recursos asistenciais da comunidade (sociosanitaria, voluntariado, protección civil) 25 4,4800 2,5515



Puericultura 26 3,9615 2,6303



FARMACÉUTICOATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.

Farmacoeconomía: análise do uso de medicamentos 10 9,0000 1,5635


Elaboración de guías de práctica clínica 10 8,7000 2,1628

Lectura crítica de artigos científicos 10 8,4000 2,9136

Farmacoloxía pediátrica 10 8,3000 2,4967

Medicina baseada na evidencia ou en probas 10 8,2000 2,1499




Farmacoepidemioloxía 10 7,8000 1,6193





Epidemioloxía 10 6,9000 1,9120


Inglés 10 6,8000 2,7406










Psicoloxía 10 4,7000 2,2136




FISIOTERAPEUTAATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Diagnóstico fisioterápico 14 9,5000 0,7596

Interpretación de probas complementarias por imaxe: radiografía, ecocagrafía, TAC, RM 14 9,2143 0,9750

Terapia manual do raque 14 9,0714 1,2067

Técnicas terapéuticas neurolóxicas: hemiplexía, ACV 14 9,0714 1,0716

Técnicas fisioterápicas neurolóxicas: “Bobath”, “Kabat” 14 9,0000 1,2403

Métodos de reeducación postural global (RPG) 14 8,9286 2,2001

Fisioterapia respiratoria 14 8,7857 1,7619

Técnicas fisioterápicas osteopáticas 14 8,6429 1,3927

Drenaxe linfática 14 8,5714 1,2225



Fisioterapia das alxias 14 7,9286 1,5424

Estiramentos analíticos manuais ou “stretching” 14 7,8571 1,5119

Técnica de “Cyriax” 14 7,8571 2,1070

Estudio do movemento “normal” 14 7,8571 1,3506

Electroterapia: magnetoterapia, láser, baños galvánicos, ultrasóns 13 7,6154 1,7578











Hidroterapia 14 5,6429 2,0979







FISIOTERAPEUTAATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.

Métodos de reeducación postural global (RPG) 14 8,7857 1,4239

Diagnóstico fisioterápico 14 8,7857 1,8472

Fisioterapia das alxias 14 8,5000 1,5064


Terapia manual do raque 14 8,4286 1,6508

Reeducación propioceptiva 14 8,4286 1,6036

Técnicas fisioterápicas osteopáticas 14 8,4286 1,6508



Fisioterapia reumatolóxica 14 7,9286 1,8172

Interpretación de probas complementarias de imaxe: radiografía, ecografía, TAC, RM 14 7,9286 2,2001


Tratamento e prevención da escoliose 14 7,7857 2,2593

Electroterapia: magnetoterapia, láser, baños galvánicos, ultrasóns 14 7,7143 2,8670


Fisioterapia respiratoria 14 7,6429 2,4371

Estiramentos analíticos manuais ou “stretching” 14 7,5714 2,5933

Técnicas fisioterápicas neurolóxicas: “Bobath”, “Kabat” 14 7,5000 3,0571

Masaxe de tecido conxuntivo reflexo: “método Dicke” 14 7,5000 2,1031

Masaxe de “puntos gatillo” 14 7,4286 2,5027

Técnicas terapéuticas neurolóxicas: hemiplexía, ACV 14 7,2857 3,0490

Método “Pold” de terapia manual 14 7,2143 3,0173



Técnica de “Cyriax” 14 7,0714 2,8138



Drenaxe linfática 14 7,0000 3,0128


Incontinencia urinaria (rehabilitación do solo pélvico) 14 6,7857 2,4862

Método “rolfing” 14 6,6429 2,3405




Fisioterapia en cirurxía cardíaca 14 6,4286 3,0055



Reflexoterapia podal 14 6,3571 1,8232




Modelos de organización do traballo: traballo en equipo, xerarquizado 14 5,7857 2,5774


Manexo de instrumental de fisioterapia (non electroterápico) 14 5,2143 2,4236

Masaxe deportiva 14 4,9286 2,4326



HIXIENISTA BUCODENTALATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.

Administración de fluoruros 10 9,8000 0,4216

Odontopediatría 10 9,7000 0,6749

Diagnóstico e técnicas preventivas odontolóxicas 10 9,4000 0,9661


Selaxe de fisuras dentais 10 9,1000 1,7288


Patoloxías orais 10 9,0000 1,5635


Urxencias dentais 10 8,6000 1,4298


Periodoncia 10 8,5000 2,3214

Técnicas de captación de pacientes ós programas 10 8,2000 2,9740




Diagnóstico ortodóntico 10 7,7000 2,3118


Cirurxía oral menor: biopsias... 10 7,4000 1,7764

Hepatite e SIDA 10 7,3000 2,7101

Prevención de riscos laborais: protección radiolóxica 10 7,3000 2,7101


Manexo de instrumentos radiolóxicos 10 7,1000 2,8460









FACULTATIVOATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.





Inglés 31 7,2581 2,3089


Estatística básica e avanzada: SPSS, EPI-INFO... 31 7,2258 1,9952

Avaliación crítica das novas tecnoloxías diagnósticas e terapéuticas 31 7,0645 2,1438











Microorganización autoxestionada: áreas clínicas 31 6,5806 2,8258




Dereitos e deberes dos pacientes e do persoal sanitario 30 6,4000 2,1751



Procedementos diagnósticos 31 6,2903 2,8189


Indicación e interpretación de probas de laboratorio e xenéticas 31 6,2258 3,0845

Bioética 31 6,2258 2,5911


Atención ó ancián/ xeriatría 31 6,1613 2,4508


Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RM, TAC, ecografía... 31 6,1613 2,7820







Xestión do tempo 31 5,6774 2,8447

Telemedicina: teleradioloxía, electrocardiografía... 31 5,6774 2,8564







Xestión do risco terapéutico na práctica clínica 31 5,4194 2,8609



Bioloxía molecular 31 5,1935 2,8451




Relación xestores e clínicos 31 5,0968 2,8793

Bases moleculares da patoxenia 31 4,9677 2,5623

Atención á adolescencia (drogas, sexo, accidentes, anorexia, bulimia) 31 4,9032 2,9366

Transfusion de hemoderivados 31 4,8387 2,6343


Farmacos transxénicos 31 4,7419 2,6579



Marketing 31 4,3548 3,1995

Patoloxías de minorias étnicas 31 4,1290 2,6299



Patoloxía da coagulación 31 3,8710 2,7171

Psicoloxía 31 3,7742 2,1558


Publicidade da industria farmacéutica ós sanitarios 31 3,4194 2,6680


Histoloxía/citoloxía 31 3,0000 2,0494




MÉDICOATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.





Dermatoloxía: diagnóstico e tratamento 28 7,8214 2,6254



Oftalmoloxía: exploración e probas diagnósticas 28 7,5357 1,7529

Neuroloxía: exploración e probas diagnósticas 28 7,5357 1,9145



Reumatoloxía: exploración e probas diagnósticas 27 7,2593 2,0679


Otorrinolaringoloxía: exploración e probas diagnósticas 28 7,1786 2,0194










Técnicas básicas de infiltracións 28 6,9286 3,1023

Prevención de patoloxías cardivasculares 28 6,8929 1,7917






Osteoporose: diagnóstico, tratamento e profilaxe 28 6,7143 2,1749

Exploración do fondo de ollo 28 6,6786 2,3103

Procedementos diagnósticos 28 6,6429 2,6417



Tratamento do paciente con ollo encarnado 28 6,6429 2,2147

Programa do adulto 28 6,6071 2,5581

Hospitalización domiciliaria 28 6,6071 1,9877

Endocrinoloxía: exploración e probas diagnósticas 28 6,5714 2,0981



Tratamento de lumbalxias e ciatalxias 28 6,5000 2,3805





Derivación urxente e non urxente a atención especializada 27 6,2963 3,1233

Control de anticoagulantes orais 28 6,2857 2,2087


Manexo de cefaleas 28 6,2143 2,0250

Exploración e urxencias xinecolóxicas 27 6,1111 2,0817

Atención ó discapacitado e a súa familia 28 6,0714 1,6762

Queimaduras 27 5,9630 1,8909

Hepatite e sida 28 5,9286 2,3083



Osixenoterapia e aerosolterapia 28 5,7500 1,6915

Organización e xestión da consulta 28 5,6786 3,0314



A familia e as súas relacións co sistema sanitario 28 5,6071 2,3148






Organización e presentación de sesións clínicas 28 5,3571 1,9667


Alergoloxía: probas diagnósticas 28 5,3571 2,5993


Inmobilización con xesos 28 5,1429 2,4603





Xestión burocrática da consulta 28 5,0357 2,9874

Biopsia e crioterapia 28 4,9286 2,6237






Nefroloxía 28 4,7500 2,1016


Bioética 28 4,5357 2,5456


Inglés 27 4,4815 3,1789

Tratamento de enfermidades extrapiramidais 28 4,3929 2,2826


Terapia cognitiva 28 4,2857 2,4624



Técnicas de liderado 27 3,5926 2,8991

Outros recursos asistenciais da comunidade (sociosanitaria, voluntariado, protección civil) 28 3,5714 2,1504

Medicina forense 27 3,5185 2,5019



MATRONAATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Técnicas de reanimación neonatal 11 9,1818 1,2505

Preparación maternal ó parto 11 8,9091 1,2210


Probas de benestar fetal intraparto: APP, CIR, sufrimento fetal 11 8,9091 1,4460


Valoración do embarazo de risco 11 8,5455 1,8635

Riscos sobre o embarazo: ETS, drogas, alcoholismo 11 8,4545 1,4397


Analxesia epidural e raquídea 11 8,4545 1,5725

Plan de coidados materno-infantís 11 8,2727 1,6181


Patoloxías posnatais 11 8,1818 2,1363



Bioética 11 7,9091 2,1659



Técnicas de identificación do neonato 11 7,4545 2,7700



Técnicas básicas de reproducción humana 11 7,2727 2,4532






Manexo de instrumental: bombas de infusión, espirómetros, electrocardiógrafo... 10 6,4000 2,6331



Hipnose clínica 11 6,0000 3,4351







MATRONAATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.









Preparación maternal ó parto 13 8,1538 2,3751



Valoración do embarazo de risco 13 7,7692 2,0475



Riscos sobre o embarazo: ETS, drogas, alcoholismo 13 7,4615 2,1062


Estimulación infantil 13 7,3077 2,2504

Probas de benestar fetal intraparto: APP, CIR, sufrimento fetal 13 7,0769 2,2159



Organización e presentación de sesións clínicas 13 6,5385 1,3914

Analxesia epidural e raquídea 13 6,4615 3,0445






Esterilidade humana 13 6,0000 1,9149








O proceso de morte /etapas do dó 13 4,3077 2,6578




PEDIATRAATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.



Urxencias pediátricas 14 8,7857 1,8051



Farmacoloxía pediátrica 14 8,3571 2,4371


Alergoloxía: probas diagnósticas 14 7,9286 2,8947

Test da función respiratoria 14 7,8571 2,0702

Oftalmoloxía: exploración e probas diagnósticas 14 7,7857 1,7619



Gastroenteroloxía 14 7,0714 1,7305

Otorrinolaringoloxía: exploración e probas diagnósticas 14 7,0714 2,6447



Endocrinoloxía: exploración e probas diagnósticas 14 6,7857 2,5774



Neuroloxía: exploración e probas diagnósticas 14 6,3571 3,0283



Nefroloxía 14 6,2143 2,7506



Patoloxía infecciosa 14 6,1429 2,5678
















Derivación urxente e non urxente a atención especializada 14 3,2143 2,8603


Técnica endoscópica 14 2,4286 2,6520



ODONTÓLOGOATENCIÓN PRIMARIA N MEDIA DESV. TÍP.

Patoloxías orais 14 9,4286 0,6462

Patoloxía da ATM 14 9,0000 1,2403

Cirurxía oral menor: biopsias... 14 8,9286 1,4917


Urxencias dentais 13 8,6923 1,6525

Diagnóstico e técnicas preventivas odontolóxicas 14 8,4286 2,2089

Oncoloxía oral 14 8,4286 1,7415

Neuroloxía odontolóxica 14 8,3571 1,8649

Dor orofacial 14 8,0714 2,2348


Hepatite e SIDA 14 7,6429 1,6919




Patoloxía da coagulación 14 7,0714 1,7305


Diagnóstico ortodóntico 14 6,7143 3,0742














Márketing 14 2,0714 3,0751



TÉCNICO ESPECIALISTA DE ANATOMÍA PATOLÓXICAATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Técnicas de inmunoloxía 9 9,7778 0,4410

Técnicas de laboratorio (PCR, microbioloxía...) 9 9,4444 1,3333


Bioloxía molecular 9 8,5556 2,1279

Bases moleculares da patoxenia 9 7,8889 2,0276

Manexo da microscopía electrónica 9 7,6667 2,7839





TÉCNICO ESPECIALISTA DE LABORATORIOATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Marcadores de laboratorio 9 9,5556 0,7265


Hematoloxía 10 9,4000 0,9661

Técnicas de laboratorio (PCR, microbioloxía...) 10 9,2000 1,1353

Técnicas de inmunoloxía 10 9,0000 1,0541

Bioquímica 10 8,9000 1,6633


Informatización do laboratorio 10 8,4000 1,2649


Manexo da microscopía electrónica 10 8,0000 2,6247







Inglés 9 7,1111 2,8480

Ergonomía do movemento posto de traballo/hixiene postural 9 6,3333 2,6458





TÉCNICO ESPECIALISTA DE RADIOLOXÍAATENCIÓN ESPECIALIZADA N MEDIA DESV. TÍP.

Manexo de novas tecnoloxías de imaxe: RM, TAC, ecografía... 8 9,6250 1,0607


Manexo de instrumentos radiolóxicos 8 9,1250 1,3562


Anatomía e patoloxía radiolóxica 8 8,6250 1,5059



Intervencionismo radiolóxico 8 7,8750 2,2321


Contrastes radiolóxicos 8 7,0000 3,3806








B) BARREIRAS OU OBSTÁCULOS

BARREIRAS OU OBSTÁCULOS (TODOS OS GRUPOS PROFESIONAIS) N MEDIA DESV. TÍP.

Custos asociados ós cursos (desprazamento, hoteis) 283 7,8693 2,3791

A institución non facilita a asistencia (días libres, substitucións) 285 7,8035 2,7750

A formación ocupa tempo libre, fins de semana e resta descanso 286 7,6259 2,4301

Non recoñecemento do esforzo por parte da empresa (promoción interna) 286 7,6049 2,7056

Cursos convertidos nun “mercado de puntos” 284 7,5915 2,7180

Desmotivación do persoal 284 7,5599 2,4639

Inexistencia de incentivos motivadores 286 7,5245 2,7050

Sobrecarga asistencial (xeradora de cansazo e desmotivación) 285 7,4000 2,6659

Cursos de formación escasos (na categoría) 283 7,2120 2,8305

Cursos de formación moi teóricos e pouco prácticos 283 7,1484 2,5846

Incompatibilidade de horarios (problemática das quendas) 285 6,8912 2,9429

Inexistencia dunha “cultura” de traballo en equipo 285 6,8842 2,6452

Desinterese dos directivos pola formación continua 284 6,7535 2,8674

Problema de compatibilidade coa vida familiar 286 6,6748 2,8015

Distancia ó lugar/centro de formación 285 6,6491 2,6912

Inadecuación de docentes e contidos de cursos ás necesidades 286 6,6329 2,5315

Falta de representación do colectivo na dirección 285 6,3474 3,0928

Dificultades na comunicación entre atención primaria e especializada 284 6,2324 2,9998

Escasez material básico (ordenadores, internet, revistas, bibliotecas) 286 6,2028 2,5822

Illamento do profesional (rural) 282 6,1560 2,8914

Falta de colaboración entre profesionais 284 6,1303 2,7781

Non acreditación formativa para acceder a postos de responsabilide 280 5,9750 2,8705

Prazas limitadas nos cursos 283 5,9611 2,9897

Formación en mans da industria farmacéutica (con intereses específicos) 283 5,4417 3,1317

Criterios inapropiados admisión en cursos(prioridade ó persoal fixo) 285 5,3404 2,8483

Distintos niveis de coñecementos dos participantes 285 5,0702 2,7748

Acumulación de actividades formativas no tempo (último cuadrimestre do ano) 283 4,8763 2,8810

Escasez da publicidade das actividades formativas 284 4,8662 2,7735

Non recoñecemento do liderado nin dos “animadores” profesionais 281 4,1566 2,7367

Exceso de oferta formativa (non permite a discriminación) 284 2,9542 2,5474



C) ESTRATEXIAS OU MÉTODOS DOCENTES

ESTRATEXAS, ACCIÓNS, ASPECTOS DIDÁCTICOS (TODOS OS GRUPOS PROFESIONAIS) N MEDIA DESV. TÍP.

Facilitar permisos para a formación (días libres) 285 8,8912 1,6569

Recoñecemento da formación como mérito profesional 282 8,4149 1,8888

Cursos específicos para cada categoría profesional 284 8,2676 1,9766

Desenvolver un clima e cultura que incentive a reciclaxe 284 8,0775 2,1517

Potenciar como docentes ós propios profesionais da especialidade 287 8,0418 2,0256

Promoción e recoñecemento do labor investigador 286 7,9965 1,9565

Considerar a formación como xornada laboral 284 7,9859 2,5247

Formación dentro da xornada laboral 286 7,8811 2,4365

Establecer un “crédito” anual de días para formación 283 7,8728 2,2561

Cursos teórico-prácticos 287 7,8606 1,7842

Sesións e talleres de casos prácticos 287 7,8362 1,8599

Realización de sesións e cursos na propia unidade/centro de traballo 287 7,6794 2,3478

Visitas formativas de curta duración a centros con técnicas innovadoras 287 7,6551 2,4214

Incrementar a oferta de cursos (na categoría profesional) 286 7,5979 2,3891

Descentralizar en distintas localidades os cursos a impartir 285 7,4842 2,2652

Establecer a carreira profesional 283 7,4417 2,5347

Asesoramento profesional para o deseño de contidos dos cursos 287 7,3798 2,0986

Mellorar soporte tecnolóxico de centros: internet, bases de datos 286 7,3497 2,3193

Creación de bolsas para formación 284 7,3028 2,5248

Cursos con metodoloxía activa que inclúan discusión e debate 287 7,2544 2,0091

Cursos con grupos reducidos 286 7,2517 2,2710

Formación tutelada por especialistas ou expertos 284 7,2183 2,2934

Promover intercambio ou rotación formativa entre niveis e servicios 281 7,1744 2,3318

Grupos reducidos 282 6,9291 2,5314

Convenios con universidades, sociedades científicas.. 287 6,7631 2,4018

Cursos de curta duración (20-40 horas) e con xornada reducida 287 6,7387 2,4718

Utilizar recursos docentes (biblioteca, revistas, PC, proxectores, transparencias, MAV) 286 6,7343 2,1372

Maior difusión dos programas de formación 287 6,6934 2,3422

Plans estratéxicos de formación por área de saúde 287 6,6202 2,3768

Adestramento simulado 286 6,5280 2,4916

Formación interdisciplinar 285 6,4316 2,0555



Creación de “núcleos de excelencia”: asistencia, docencia e investigación 280 6,3964 2,3835

Metodoloxía de recordo de temas básicos da disciplina 285 6,3895 2,4407

Vincular a formación a incentivos 287 6,2927 2,9205

Sistema con diferentes niveis de formación: básico, medio, avanzado 285 6,2456 2,6088

Interconsultas con especialistas 283 6,2332 2,6435

Cursos e conferencias con relatores de prestixio 287 6,2300 2,6184

Repetición periódica dos cursos 286 6,2203 2,4503

Auditar periodicamente rendemento asistencial, docente e investigador 284 6,1937 2,6198

Cursos de só media xornada 285 5,9579 2,7073

Xestionar a formación pola comisión de formación de centros 284 5,9577 2,7081

Diminuír a carga asistencial (consultas, gardas...) 281 5,9573 2,6589

Organizar mesas redondas e seminarios 287 5,8258 2,2449

Organizar congresos, xornadas e simposios 284 5,6549 2,6197

Discriminar na baremación a formación segundo adecuación ó posto de traballo 284 5,5704 2,7917

Formación a distancia con apoio de novas tecnoloxías (internet, cursos on-line) 287 5,5226 2,6468

Probas de avaliación ó finalizar os cursos e mellorar criterios de avaliación 285 5,5193 2,7814

Rol-playing ou dramatización de situacións e relacións con pacientes e familiares 286 5,4021 2,7098

Vídeos comentados por expertos 286 5,3741 2,4659

Cursos con apéndices bibliográficos 283 5,3392 2,4170

Formación mediante grupos cooperativos 285 5,2772 2,2604

Autoformación profesional 286 5,2727 2,6376

Sistema de certificación (obriga de realizar un número de cursos periodicamente) 287 5,1115 3,1225

Incentivos económicos 284 5,0458 3,2550

Cursos semipresenciais ( documentación e sesións presenciais) 285 4,9825 2,4081

Cursos obrigatorios e voluntarios 286 4,8706 2,9333

Xeración de revistas e monografías que inclúan exercicios de autoavaliación 287 4,7840 2,4868

Videoconferencia 285 4,7368 2,5683

Implicación dos mandos intermedios como líderes formativos 285 4,7088 2,8352

Oferta formativa fóra do horario laboral 286 4,6783 2,8262

Cursos con instalacións de gardería 284 4,5070 3,1762

Impedir a baremación dos cursos a distancia 283 4,2968 3,3765



Descontinuidade dos cursos no tempo (días alternos, fins de semana...) 287 4,2927 2,8132

Avaliación dos cursos mediante presentación de traballos 286 4,1993 2,5736

Cursos a distancia por correo 285 3,8456 2,9017

Metodoloxía de textos incompletos (obrigan a completar) 287 3,7700 2,3967

Cursos de longa duración e de poucas horas diarias 285 3,6737 2,4927

Cursos moi intensivos (fins de semana) con entrega previa do material de traballo 287 3,4007 2,7627



ANEXO X. GRAO DE INTERESE DOS TEMAS PROPOSTOS POLOS GRUPOS PROFESIONAIS


Adm

inist

ració

n de

fluo

ruro

s9,

80**

***

*

Odon

tope

diat

ría9,

70**

***

*

Mar

cado

res d

e la

bora

torio

9,56

***

***

Hem

atol

oxía

9,40

***

***

Técn

icas d

e in

mun

olox

ía9,

37**

***

***

*

Técn

icas d

e la

bora

torio

(P

CR, m

icrob

iolo

xía)

9,32

***

***

***

Pato

loxía

s ora

is9,

25**

***

***

*

Técn

icas d

e re

anim

ació

n ne

onat

al9,

18**

***

*

Diag

nósti

co fi

siote

rápi

co9,

14**

***

***

*

Sela

xe d

e fis

uras

den

tais

9,10

***

***

Pato

loxía

da

ATM

9,00

***

***

Bioq

uím

ica8,

90**

***

*

Mét

odos

de

reed

ucac

ión

postu

ral g

loba

l (RP

G)8,

86**

***

***

*

Diag

nósti

co e

técn

icas p

reve

ntiva

s od

onto

lóxic

as8,

83**

***

***

*

Tera

pia

man

ual d

o ra

que

8,75

***

***

***

Elab

orac

ión

de g

uías

de

prác

tica

clíni

ca8,

70**

***

***

Urxe

ncia

s den

tais

8,65

***

***

***

Anat

omía

e p

atol

oxía

radi

olóx

ica8,

63**

***

*

Técn

icas f

isiot

eráp

icas o

steop

ática

s8,

54**

***

***

*

Perio

donc

ia8,

50**

***

*

Prep

arac

ión

mat

erna

l ó p

arto

8,50

***

***

***

Onco

loxía

ora

l8,

43**

***

*

Reed

ucac

ión

prop

ioce

ptiva

8,43

***

***

Info

rmat

izació

n do

labo

rato

rio8,

40**

***

*

Neur

olox

ía o

dont

olóx

ica8,

36**

***

*

Plan

ifica

ción

de co

idad

os d

e en

ferm

ería

8,34

***

***

***

***

Farm

acol

oxía

ped

iátri

ca8,

33**

***

***

*

Ciru

rxía

ora

l men

or: b

iops

ias.

8,29

***

****

*

Plan

de

coid

ados

mat

erno

-infa

ntís

8,27

***

***

Técn

icas f

isiot

eráp

icas n

euro

lóxic

as:

“Bob

ath”

, “Ka

bat”

8,25

***

***

**

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE




Fisio

tera

pia

resp

irato

ria8,

21**

***

***

Fisio

tera

pia

das a

lxias

8,21

***

****

*

Técn

icas d

e ca

ptac

ión

de p

acie

ntes

ós

pro

gram

as8,

20**

***

*

Pato

loxía

s pos

nata

is8,

18**

***

*

Técn

icas t

erap

éutic

as n

euro

lóxic

as:

hem

iple

xía, A

CV8,

18**

***

***

Valo

ració

n do

em

bara

zo d

e ris

co8,

13**

***

***

Inco

ntin

encia

urin

aria

(re

habi

litac

ión

do so

lo p

élvic

o)8,

08**

***

***

***

Mob

iliza

ción

do e

nfer

mo

polit

raum

atiza

do8,

07**

***

***

***

Dor o

rofa

cial

8,07

***

***

Situa

cións

que

com

prom

eten

a

vida:

RCP

8,06

***

***

***

****

****

***

***

**

Prob

lem

a da

des

hum

aniza

ción

asist

encia

l8,

05**

***

***

Man

exo

de in

strum

ento

s rad

ioló

xicos

8,00

***

****

*

Úlce

ras p

or p

resió

n7,

99**

***

****

Mob

iliza

ción

e ca

mbi

os p

ostu

rais

7,95

****

***

Coid

ados

bás

icos:

hixie

ne d

o pa

cient

e7,

94**

**

Fisio

tera

pia

reum

atol

óxica

7,93

****

Prob

as d

e be

nesta

r fet

al in

trapa

rto:

APP,

CIR,

sufri

men

to fe

tal

7,92

****

***

Risc

os so

bre

o em

bara

zo: E

TS, d

roga

s7,

92**

***

**

Inte

rven

cioni

smo

radi

olóx

ico7,

88**

**

Estu

dio

do m

ovem

ento

“no

rmal

”7,

86**

**

Test

da fu

nció

n re

spira

toria

7,86

****

Man

exo

da m

icros

copí

a el

ectró

nica

7,84

****

***

Trat

amen

to d

os le

siona

dos m

edul

ares

7,84

****

Illam

ento

s7,

81**

**

Farm

acoe

pide

mio

loxía

7,80

****

Coid

ados

pal

iativ

os e

m

anex

o do

pac

ient

e7,

80**

***

***

****

**

****

Dren

axe

linfá

tica

7,79

****

***

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Trat

amen

to e

pre

venc

ión

da e

scol

iose

7,79

****

Xesti

ón d

e al

mac

én e

loxís

tica

7,78

****

Man

tem

ento

de

cons

ulta

s: lim

peza

, ord

enac

ión

7,78

****

Estir

amen

tos a

nalít

icos

man

uais

ou “

stret

chin

g”7,

71**

****

Elec

trote

rapi

a: m

agne

tote

rapi

a, lá

ser,

baño

s gal

váni

cos,

ultra

sóns

7,67

****

**

Mec

anism

o e

trata

men

to d

a do

r7,

65**

***

***

****

****

**

Ofta

lmol

oxía

: exp

lora

ción

e pr

obas

di

agós

ticas

7,62

****

**

Pato

loxía

s cró

nica

s: HT

A, d

iabe

te,

EPOC

7,60

****

****

Coor

dina

ción

aten

ción

prim

aria

-esp

ecia

lizad

a: p

roto

colo

s, co

nsen

sos

7,58

****

***

****

***

*

Prog

ram

a da

mul

ler:

canc

ro,

men

opau

sa7,

55**

****

***

***

Prev

enció

n da

des

mot

ivació

n do

per

soal

7,51

****

***

**

***

Rol p

rofe

siona

l: fu

nció

ns e

tare

fas

7,51

****

***

***

***

****

****

*

Mas

axe

de te

cido

conx

untiv

o re

flexo

: “m

étod

o Di

cke”

7,50

****

Técn

ica d

e “C

yria

x”7,

46**

****

Técn

icas d

e id

entif

icació

n do

neo

nato

7,45

****

Coid

ado

das f

erid

as7,

44**

****

Mas

axe

de “

punt

os g

atill

o”7,

43**

**

Aten

ción

ó an

cián/

xeria

tría

7,41

****

***

***

***

***

Anal

xesia

epi

dura

l e ra

quíd

ea7,

38**

***

**

Desin

fecc

ión

e es

teril

izació

n7,

37**

****

**

***

Técn

icas d

e ed

ucac

ión

para

a sa

úde

7,35

****

***

***

***

****

***

**

****

***

****

Med

icina

bas

eada

na

evid

encia

ou

en p

roba

s7,

33**

***

****

Derm

atol

oxía

: dia

gnós

tico

e tra

tam

ento

7,28

****

***

*

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Aten

ción

á m

ulle

r: pl

anifi

cació

n fa

mili

ar7,

27**

****

***

***

Técn

icas b

ásica

s de

repr

oduc

ción

hum

ana

7,27

****

Reum

atol

oxía

: exp

lora

ción

e pr

obas

dia

gnós

ticas

7,26

****

Com

unica

ción

e re

lació

n co

enf

erm

o e

os se

us fa

mili

ares

7,26

****

***

***

***

***

***

****

****

*

Ergo

nom

ía d

o m

ovem

ento

/pos

to

de tr

abal

lo7,

22**

***

****

**

***

Mét

odo

“Pol

d” d

e te

rapi

a m

anua

l7,

21**

**

Actu

ació

n en

em

erxe

ncia

s e

catá

strof

es, c

lasif

icació

pn d

e pa

cient

es e

pol

itrau

mat

izado

s7,

15**

***

****

***

***

Neur

olox

ía: e

xplo

ració

n e

prob

as d

iagn

óstic

as7,

14**

****

Otor

rinol

arin

golo

xía:

expl

orac

ión

e pr

obas

7,14

****

**

Ciru

rxía

men

or a

mbu

lato

ria e

té

cnica

s de

sutu

ra7,

13**

****

**

Diag

nósti

co o

rtodó

ntico

7,13

****

**

Mét

odos

de

traba

llo e

nfer

mei

ro7,

12**

**

Man

tem

ento

de

instr

umen

tal:

limpe

za, c

alib

ració

n7,

08**

****

**

***

Gastr

oent

erol

oxía

7,07

****

Man

exo

de a

dicc

ións

: dro

gas,

alco

hol,

taba

quism

o7,

06**

****

**

Aval

iació

n cr

ítica

das

nov

as te

cnol

oxía

s7,

06**

**

Rela

ción

de a

xuda

7,04

****

****

Urxe

ncia

s ped

iátri

cas

7,02

****

***

Lact

ancia

mat

erna

7,00

***

***

***

Cont

raste

s rad

ioló

xicos

7,00

****

Prev

enció

n de

risc

os: f

ísico

s, qu

ímico

s, bi

olóx

icos

6,99

****

***

****

**

***

**

Mon

itoriz

ació

n de

cons

tant

es v

itais

e id

entif

icació

n de

com

plica

cións

6,99

****

***

*

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Visit

a do

mici

liaria

6,98

***

***

**

Aspe

ctos

lega

is da

prá

ctica

clín

ica6,

97**

****

***

****

***

Aten

ción

á ad

oles

cenc

ia (d

roga

s, se

xo,

accid

ente

s, an

orex

ia, b

ulim

ia)

6,96

****

***

****

***

*

Inte

rpre

tació

n de

pro

bas

com

plem

enta

rias d

e im

axe

6,96

****

***

****

***

***

**

Aten

ción

á m

ulle

r: em

bara

zo,

parto

e p

ospa

rto6,

96**

***

****

***

Lect

ura

críti

ca d

e ar

tigos

cien

tífico

s6,

96**

***

***

**

Infe

cció

ns n

osoc

omia

is6,

96**

***

***

**

Xero

ntol

oxía

6,96

****

Prot

ocol

izació

n: d

eseñ

o e

impl

anta

ción

de p

roto

colo

s6,

94**

***

****

****

***

****

***

***

Técn

icas b

ásica

s de

infil

tració

ns6,

93**

**

Prev

enció

n de

pat

olox

ías

card

iova

scul

ares

6,89

****

Man

exo

de n

ovas

tecn

olox

ías d

e im

axe:

eco

graf

ía, T

AC, R

M...

6,87

****

***

Xesti

ón d

o es

trés:

rela

xació

n,

auto

cont

rol,

auto

estim

a6,

87**

***

****

*

Enfe

rmer

ía ci

rúrx

ica. C

oida

dos p

re

e po

st op

erat

orio

s6,

82**

**

Prog

ram

a do

adu

lto6,

80**

****

Dem

encia

seni

l, Al

zhei

mer

6,77

****

****

***

**

Inte

rpre

tació

n de

ele

ctro

card

iogr

amas

, es

piro

met

ría,o

scilo

met

ría6,

74**

****

****

Man

exo

de in

strum

enta

l: bo

mba

s de

infu

sión,

esp

iróm

etro

s,el

ectro

card

iógr

afos

...6,

73**

***

****

***

Aten

ción

a pa

cient

es cr

ítico

s: UC

I, re

anim

ació

n6,

73**

***

***

****

Diná

mica

de

grup

os6,

73**

****

***

*

Oste

opor

ose:

dia

gnós

tico,

trat

amen

to

e pr

ofila

xe6,

71**

**

Urxe

ncia

s méd

ico-ci

rúrx

icas

6,69

****

***

***

***

***

Expl

orac

ión

do fo

ndo

de o

llo6,

68**

**

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Saúd

e m

enta

l: tra

umas

dep

resiv

os

e an

sioso

s6,

68**

***

**

Trau

mat

olox

ía/o

rtope

dia:

exp

lora

ción

e pr

obas

dia

gnós

ticas

6,67

***

***

****

*

Hepa

tite

e SID

A6,

65**

***

**

Endo

crin

olox

ía: e

xplo

ració

n e

prob

as d

iagn

óstic

as6,

64**

****

Mét

odo

“rol

fing”

6,64

****

Trat

amen

to d

o pa

cient

e co

n ol

lo e

ncar

nado

6,64

****

Ética

pro

fesio

nal

6,63

****

***

****

***

***

*

Hosp

italiz

ació

n do

mici

liaria

6,61

****

Micr

oorg

aniza

ción

auto

xesti

onad

a:

área

s clín

icas

6,58

****

Com

unica

ción

cient

ífica

: fal

ar

en p

úblic

o, p

ublic

ació

n en

revis

tas

6,58

****

****

*

Entre

vista

clín

ica6,

57**

****

****

***

*

Info

rmát

ica: o

fimát

ica, O

MI-A

P, GA

CELA

6,54

****

***

***

***

****

***

***

**

**

Form

ació

n de

form

ador

es6,

53**

****

****

***

Quei

mad

uras

6,52

****

*

Rela

cións

inte

rper

soai

s6,

50**

****

***

**

****

Trat

amen

to d

e lu

mba

lxias

e ci

atal

xias

6,50

****

Diet

ética

e n

utric

ión

6,49

****

****

***

**

****

**

Cons

entim

ento

info

rmad

o6,

49**

****

**

Proc

edem

ento

s dia

gnós

ticos

6,46

****

**

Mod

elos

de

orga

niza

ción

do tr

abal

lo:

traba

llo e

n eq

uipo

, xer

arqu

izado

.6,

44**

****

***

**

**

***

**

Dere

itos e

deb

eres

dos

pac

ient

es e

do

per

soal

sani

tario

6,43

****

**

Fisio

tera

pia

en ci

rurx

ía ca

rdía

ca6,

43**

**

O pr

oces

o de

mor

te/e

tapa

s do

dó6,

43**

****

****

**

Tom

a e

man

exo

de m

ostra

s bio

lóxic

as6,

41**

****

**

***

Busc

a bi

blio

gráf

ica e

n ba

ses d

e da

tos

6,40

****

***

***

***

**

Técn

icas d

e ve

ndax

e6,

40**

****

****

*

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Trat

amen

to d

e re

siduo

s org

ánico

s sa

nita

rios

6,37

****

***

*

Refle

xote

rapi

a po

dal

6,36

****

Aval

iació

n da

calid

ade

asist

encia

l, ce

rtific

ació

n e

norm

as IS

O6,

35**

****

***

****

****

***

**

Técn

icas e

nfer

mei

ras:

SNG,

lava

do d

e oí

dos,

veno

punc

ión,

cate

teris

mo

vesic

al6,

33**

****

*

Norm

as d

e ac

tuac

ión

no q

uiró

fano

6,31

****

*

Cont

rol d

e an

ticoa

gula

ntes

ora

is6,

29**

**

Aten

ción

ó di

scap

acita

do e

a

súa

fam

ilia

6,28

****

**

Tras

lado

de

pacie

ntes

6,25

****

***

Indi

cació

n e

inte

rpre

tació

n de

pro

bas

de la

bora

torio

e x

enét

icas

6,24

****

****

**

Aler

golo

xía: p

roba

s dia

gnós

ticas

6,21

***

**

Dese

ño d

e pr

oxec

tos d

e in

vesti

gació

n e

ensa

ios c

línico

s6,

21**

***

***

****

***

**

*

Man

exo

de ce

fale

as6,

21**

**

Técn

icas d

e pe

rsuas

ión

6,19

****

Bioé

tica

6,18

****

****

***

**

Enfe

rmid

ades

de

trans

misi

ón

sexu

al (E

TS)

6,18

***

***

*

Técn

ica a

sépt

ica6,

17**

***

Inte

rnet

: bus

cado

res,

corre

o el

ectró

nico

, for

os, l

istas

de

notic

ias

6,15

****

***

***

***

***

Pato

loxía

infe

ccio

sa6,

14**

**

Prog

ram

a do

nen

o sa

n6,

04**

***

***

Onco

loxía

bás

ica6,

03**

****

**

**

Estim

ulac

ión

infa

ntil

6,03

***

**

Hipn

ose

clíni

ca6,

00*

*

Este

rilid

ade

hum

ana

6,00

**

Fisio

tera

pia

xera

l: m

anua

l, Kl

app,

Ni

eder

hoffe

r, Sc

hrot

h...

5,99

***

***

***

*

A fa

mili

a e

as sú

as re

lació

ns co

sis

tem

a sa

nita

rio5,

97*

***

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



Osixe

note

rapi

a e

aero

solte

rapi

a5,

96*

***

Biol

oxía

mol

ecul

ar5,

95*

***

*

Prev

enció

n de

risc

os la

bora

is:

prot

ecció

n ra

diol

óxica

5,92

***

***

*

Pato

loxía

e u

rxen

cias p

siqui

átric

as:

pacie

nte

agre

sivo

5,91

***

**

***

Ingl

és5,

90*

***

***

**

Elab

orac

ión

de h

istor

ias

clíni

cas e

info

rmes

5,87

**

***

***

***

**

Med

icina

pre

vent

iva e

saúd

e pú

blica

5,87

***

**

**

Expl

orac

ión

e ur

xenc

ias x

inec

olóx

icas

5,85

***

***

Teor

ías e

mod

elos

de

enfe

rmer

ía5,

85*

***

Plan

ifica

ción

e xe

stión

clín

ica

e sa

nita

ria5,

79*

***

****

***

Fisio

tera

pia

da d

rena

xe p

leur

al5,

79*

*

Tera

pias

nat

urai

s com

plem

enta

rias

5,77

**

Xesti

ón d

e cu

stos:

busc

a da

efic

ienc

ia5,

76*

***

****

*

Farm

acol

oxía

e te

rapé

utica

5,75

**

***

***

***

***

*

Orga

niza

ción

e pr

esen

tació

n de

sesió

ns5,

73*

***

Vacin

ació

n5,

71*

***

**

Tele

med

icina

: tel

erra

diol

oxía

, el

ectro

card

iogr

afía

...5,

68*

*

Orga

niza

ción

e xe

stión

da

cons

ulta

5,68

**

Epid

emio

loxía

5,66

***

***

***

Hidr

oter

apia

5,64

**

Base

s mol

ecul

ares

da

pato

xeni

a5,

63*

***

Xesti

ón d

o te

mpo

5,60

**

***

Prot

ecció

n de

dat

os p

erso

ais

no á

mbi

to sa

nita

rio5,

57*

**

Esta

tístic

a bá

sica

e av

anza

da:

SPSS

, EPI

-INFO

,...

5,51

**

***

****

**

*

Anat

omía

e fi

siopa

tolo

xía5,

45*

****

***

Xesti

ón d

o ris

co te

rapé

utico

na

prá

ctica

clín

ica5,

42*

*

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



O pr

oduc

to e

nfer

mei

ro:

com

poñe

ntes

, cus

tos

5,39

**

Instr

umen

tació

n cir

úrxic

a en

en

ferm

ería

5,36

**

Xesti

ón d

e re

curso

s hum

anos

5,36

**

Pedi

atría

psic

osoc

ial

5,34

**

***

***

*

Doaz

ón d

e ór

gano

s5,

33*

*

Farm

acoe

cono

mía

: aná

lise

do

uso

de m

edica

men

tos

5,30

***

**

*

Nefro

loxía

5,24

**

**

Deriv

ació

n ur

xent

e e

non

urxe

nte

a at

enció

n es

pecia

lizad

a5,

24*

***

Socio

loxía

do

com

porta

men

to5,

24*

****

**

***

***

*

Psico

loxía

5,23

***

**

*

Man

exo

de in

strum

enta

l de

fisio

tera

pia

(non

ele

ctro

terá

pico

)5,

21*

*

Inm

obili

zació

n co

n xe

sos

5,14

**

Rela

ción

xesto

res e

clín

icos

5,10

**

Puer

icultu

ra5,

09*

***

Podo

loxía

bás

ica5,

08*

*

Xesti

ón b

uroc

rátic

a da

cons

ulta

5,04

**

Histo

loxía

/cito

loxía

5,04

**

***

**

Ampl

iació

n de

coñe

cem

ento

s en

orto

graf

ía, g

ram

ática

e lé

xico

4,97

**

Biop

sia e

crio

tera

pia

4,93

**

Mas

axe

depo

rtiva

4,93

**

Pato

loxía

da

coag

ulac

ión

4,87

**

**

Tran

sfusió

n de

hem

oder

ivado

s4,

84*

*

Fárm

acos

tran

sxén

icos

4,74

**

Técn

icas d

e lid

erad

o4,

59*

**

Ciru

rxía

lapa

rosc

ópica

4,42

**

Trat

amen

to d

e en

ferm

idad

es

extra

pira

mid

ais

4,39

**

Tera

pia

cogn

itiva

4,29

**

TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE



TEM

AS F

ORM

ATIV

OS

MED

IAM

EDIA

AUX

AUX

ATS/

DUE

ATS/

DUE

FAR

FIS

FIS

HIX

FAC

MED

MAT

MAT

PED

ODO

NTE

APTE

LTE

RXE

RAL

XERA

LAE

APAE

APAP

AEAP

APAE

APAE

APAP

APAE

AEAE

Pato

loxía

s de

min

oría

s étn

icas

4,13

**

Outro

s rec

urso

s asis

tenc

iais

da co

mun

idad

e4,

00*

**

Mar

ketin

g3,

64*

**

Med

icina

fore

nse

3,52

**

Publ

icida

de d

a in

dustr

ia fa

rmac

éutic

a3,

42*

*

Técn

ica e

ndos

cópi

ca2,

43*

*

XUNTA DE GALICIA · cializada do sistema sanitario público galego. Os resultados deste proxecto,...

Documents

Transcript of XUNTA DE GALICIA · cializada do sistema sanitario público galego. Os resultados deste proxecto,...